r_00001_ElKitap_TRready

["Soru 23: \u0130\u015fveren, i\u015fyerinde meydana gelen i\u015f kazas\u0131n\u0131 ne kadar zaman i\u00e7inde Sosyal G\u00fcvenlik Kurumu\u2019na bildirmekle y\u00fck\u00fcml\u00fcd\u00fcr? A) Derhal B) 1 i\u015f g\u00fcn\u00fc i\u00e7erisinde C) 1 hafta i\u00e7erisinde D) 3 i\u015f g\u00fcn\u00fc i\u00e7erisinde Soru 24: A\u015fa\u011f\u0131dakilerden hangisi i\u015f kazalar\u0131n\u0131n \u00f6nlenmesinde i\u015fverenin rollerindendir? I: \u0130\u015f\u00e7ilere d\u00fczenli olarak i\u015f sa\u011fl\u0131\u011f\u0131 ve g\u00fcvenli\u011fi e\u011fitimleri vermesi, II: \u0130\u015f kazalar\u0131nda, acil m\u00fcdahale ve ilk yard\u0131m i\u00e7in uygun bir sistem kurmas\u0131, III: \u0130\u015f\u00e7ilerin ki\u015fisel koruyucu donan\u0131mlar\u0131n kullanmas\u0131n\u0131n sa\u011flanmas\u0131, IV: G\u00fcvenli \u00e7al\u0131\u015fma ko\u015fullar\u0131n\u0131 sa\u011flayacak her t\u00fcrl\u00fc \u00f6nlemi almas\u0131, A: I ve III B- Yaln\u0131z IV C: I, III ve IV D: I, II, III ve IV BG.10 Acil durum eylem plan\u0131nda belirtilen hususlar dahilinde al\u0131nan \u00f6nleyici ve s\u0131n\u0131rland\u0131r\u0131c\u0131 tedbirleri a\u00e7\u0131klar. Soru 25: A\u015fa\u011f\u0131dakilerden hangisi yang\u0131n i\u00e7in \u00f6nleyici ve s\u0131n\u0131rlay\u0131c\u0131 tedbirlerdendir? I: Sigara i\u00e7menin her yerde serbest b\u0131rak\u0131lmas\u0131 II: Yang\u0131nla m\u00fccadele ekibi olu\u015fturulmas\u0131 ve gerekli e\u011fitimlerin verilmesi III: Periyodik olarak yang\u0131n tatbikatlar\u0131n\u0131n yap\u0131lmas\u0131 IV: Yang\u0131n alg\u0131lama sens\u00f6rlerinin kullan\u0131lmas\u0131 A: I ve III B- Yaln\u0131z IV C: I, III ve IV D: II, III ve IV Soru 26: A\u015fa\u011f\u0131dakilerden hangisi deprem i\u00e7in \u00f6nleyici ve s\u0131n\u0131rlay\u0131c\u0131 tedbirlerdendir? I: \u0130\u015fyeri zeminin g\u00fc\u00e7lendirilmesi II: Periyodik olarak deprem tatbikatlar\u0131n\u0131n yap\u0131lmas\u0131 III: Ofis i\u00e7erisinde dolaplar\u0131n sabitlenmesi IV: Duman dedekt\u00f6rlerinin kullan\u0131lmas\u0131 A: I ve III B- Yaln\u0131z IV C: I, II ve III D: II, III ve IV Soru 27: \u00c7al\u0131\u015fma ortam\u0131, kullan\u0131lan maddeler, i\u015f ekipman\u0131 ile \u00e7evre \u015fartlar\u0131n\u0131 dikkate alarak meydana gelebilecek acil durumlar\u0131n \u00f6nceden de\u011ferlendirilmesi, \u00e7al\u0131\u015fanlar\u0131 ve \u00e7al\u0131\u015fma \u00e7evresini etkilemesi m\u00fcmk\u00fcn ve muhtemel acil durumlar\u0131n belirlenmesi ve bunlar\u0131n olumsuz etkilerini \u2026\u2026\u2026\u2026\u2026\u2026\u2026\u2026\u2026\u2026\u2026\u2026\u2026..al\u0131nmas\u0131 gerekmektedir. 14.3. ALT \u00d6\u011eRENME KAZANIMI-1.3 KAPSAMINDAK\u0130 TEST SORULARI BG.11 \u00c7al\u0131\u015fma ortamlar\u0131ndaki \u00e7evre koruma \u00f6nlemlerini ay\u0131rt eder. MOD\u00dcL 2 - 119","Soru 28: \u00c7evrede meydana gelen ve canl\u0131lar\u0131n sa\u011fl\u0131\u011f\u0131n\u0131, \u00e7evresel de\u011ferleri ve ekolojik dengeyi bozabilecek her t\u00fcrl\u00fc olumsuz etkiye \u2026\u2026\u2026\u2026\u2026. denir. Soru 29: Tehlikeli ve zararl\u0131 at\u0131k kapsam\u0131na girmeyen konut, sanayi, i\u015fyeri, piknik alanlar\u0131 gibi yerlerden gelen kat\u0131 at\u0131klara \u2026\u2026\u2026\u2026\u2026\u2026\u2026\u2026.. denir. Soru 30: A\u015fa\u011f\u0131dakilerden hangisi hava kirlili\u011fi i\u00e7in \u00f6nleyici tedbirlerdendir? I: Sanayi tesislerinin bacalar\u0131na filtre tak\u0131lmas\u0131 sa\u011flanmal\u0131d\u0131r. II: Sanayi tesislerinin bacalar\u0131na filtre tak\u0131lmas\u0131 sa\u011flanmal\u0131d\u0131r. III: Pencere, kap\u0131 ve \u00e7at\u0131lar\u0131n yal\u0131t\u0131m\u0131na \u00f6nem verilmelidir. IV: Do\u011fal gaz kullan\u0131m\u0131 yayg\u0131nla\u015ft\u0131r\u0131larak \u00f6zendirilmelidir. A: I ve III B- Yaln\u0131z IV C: I, II ve III D: I,II, III ve IV BG.12 \u00c7al\u0131\u015fma ortam\u0131nda olu\u015fan at\u0131klar\u0131 geri d\u00f6n\u00fc\u015f\u00fcm i\u00e7in ay\u0131rma y\u00f6ntemini a\u00e7\u0131klar. Soru 31: At\u0131k Y\u00f6netim Planlamas\u0131n\u0131n hiyerar\u015fik yap\u0131s\u0131 a\u015fa\u011f\u0131dakilerden hangisinde do\u011fru olarak verilmi\u015ftir. I: \u00d6nleme; II: At\u0131k azaltma; III: Uygun bertaraf. IV: \u0130yile\u015ftirme; V: Geri d\u00f6n\u00fc\u015f\u00fcm; VI: \u0130\u015flemden ge\u00e7irme ve VII: Tekrar kullanma; A: I-II-III-IV-V-VI-VII B: I-II-IV-III-VI-VII-V C: III-I-II-IV-VII-V-VI D: I-II-VII-V-IV-VI-III Soru 32: \u2026\u2026\u2026\u2026\u2026\u2026\u2026\u2026\u2026\u2026.. \u00e7evre ve insan i\u00e7in tehlike arz eden yan\u0131c\u0131, yak\u0131c\u0131, kanserojen, patlay\u0131c\u0131, tahri\u015f edici ve zehirli at\u0131klar\u0131n t\u00fcm\u00fcne verilen genel bir isimdir. Soru 33: yanda resmi verilen at\u0131k kutusu evsel at\u0131klar i\u00e7in kullan\u0131lmaktad\u0131r. (Do\u011fru? \/ Yanl\u0131\u015f? ) 14.4 ALT \u00d6\u011eRENME KAZANIMI-2.1 KAPSAMINDAK\u0130 TEST SORULARI BG.13 \u0130\u015f yeri kalite ile ilgili talimat ve planlar\u0131n i\u00e7eri\u011fini a\u00e7\u0131klar. Soru 34: \u015eahs\u0131n\u0131za verilen ki\u015fisel koruyucu malzemeleri iyi ve temiz bir \u015fekilde kullan\u0131n, muhafaza edin. . (Do\u011fru? \/ Yanl\u0131\u015f? ) Soru 35: Beraber \u00e7al\u0131\u015ft\u0131\u011f\u0131n\u0131z i\u015f\u00e7i arkada\u015flar\u0131 ve i\u015fyerinde \u00e7al\u0131\u015fan di\u011fer i\u015f\u00e7ileri kazaya u\u011fratmayacak \u015fekilde \u00e7al\u0131\u015f\u0131n. . (Do\u011fru? \/ Yanl\u0131\u015f? ) MOD\u00dcL 2 - 120","Soru 36: \u0130\u015fyerinde \u00e7al\u0131\u015ft\u0131\u011f\u0131n\u0131z s\u00fcrece sivri u\u00e7lar\u0131 veya keskin kenarlar\u0131 bulunan malzeme ve art\u0131klar\u0131 geli\u015fi g\u00fczel atmay\u0131n ve ortal\u0131kta bulundurmay\u0131n. . (Do\u011fru? \/ Yanl\u0131\u015f? ) Soru 37:\u0130\u015fyerinde \u00e7al\u0131\u015ft\u0131\u011f\u0131n\u0131z s\u00fcrece kazaya sebep olacak veya \u00e7al\u0131\u015fanlar\u0131 tehlikeli durumlara d\u00fc\u015f\u00fcrecek \u015fekilde malzeme istif etmeyin ve ara\u00e7lar\u0131 geli\u015fig\u00fczel yerlere b\u0131rakmay\u0131n. . (Do\u011fru?\/Yanl\u0131\u015f?) BG.14 Makine, alet, donan\u0131m ve ara\u00e7lar\u0131n kalite gerekliliklerine g\u00f6re kullan\u0131m y\u00f6ntemini a\u00e7\u0131klar. Soru 38: Belirli bir y\u00fckseklikten d\u00fc\u015fmeye kar\u015f\u0131 \u2026\u2026\u2026\u2026\u2026\u2026\u2026\u2026.. kullan\u0131lmal\u0131d\u0131r. Soru 39: Ki\u015fisel koruyucu donan\u0131mlar \u2026\u2026\u2026\u2026\u2026\u2026\u2026\u2026\u2026. standartlar\u0131na g\u00f6re se\u00e7ilmelidir. Soru 40: Al\u00e7ak gerilim sistemlerinde \u00e7al\u0131\u015fma yap\u0131lmas\u0131 gereklili\u011finde, enerjinin mutlaka kesik oldu\u011funa ve el ile m\u00fcdahalelerin yap\u0131lmas\u0131 gerekliliklerinde her durumda \u2026\u2026\u2026\u2026\u2026\u2026\u2026. kullan\u0131lmas\u0131na \u00f6zen g\u00f6sterilmelidir. 14.5. ALT \u00d6\u011eRENME KAZANIMI-2.2 KAPSAMINDAK\u0130 TEST SORULARI BG.15 \u00c7al\u0131\u015fmalar\u0131n kesintisiz, d\u00fczg\u00fcn ve \u0130SG kurallar\u0131na uygun \u015fekilde s\u00fcrd\u00fcr\u00fclebilmesine engel olu\u015fturabilecek durumlar\u0131 ve uygulanacak ad\u0131mlar\u0131 a\u00e7\u0131klar. BG.16 Sistem kurulum, bak\u0131m ve onar\u0131m s\u00fcre\u00e7lerinde i\u015f b\u00f6l\u00fcm\u00fcn\u00fc ay\u0131rt eder. BG.17 \u0130\u015f program\u0131n\u0131 uygulamada dikkat edilecek hususlar\u0131 a\u00e7\u0131klar. 14.6. ALT \u00d6\u011eRENME KAZANIMI-2.3 KAPSAMINDAK\u0130 TEST SORULARI BG.18 Mesleki yenilik ve geli\u015fmeleri takip etme y\u00f6ntemlerini a\u00e7\u0131klar. Soru 41: \u2026\u2026\u2026. \u2026\u2026\u2026. ki\u015finin kendi istek ve \u00e7abalar\u0131 ile mesleki bilgisini, yeteneklerini ve davran\u0131\u015flar\u0131n\u0131 geli\u015ftirmeye, s\u00fcrekli olarak yenilikler \u00e7er\u00e7evesinde bilgi ve beceri yetkinliklerini artt\u0131rmaya y\u00f6nelik planl\u0131 olarak yap\u0131lan \u00e7al\u0131\u015fmalar\u0131n b\u00fct\u00fcn\u00fcd\u00fcr. Soru 42: A\u015fa\u011f\u0131dakilerden hangisi mesleki geli\u015fim faaliyetlerinden de\u011fildir. A) Konferans, Fuar veya etkinliklere kat\u0131lmak B) \u0130lgi duyulan alan ile ilgili dergi, yay\u0131n ve interneti takip etmek C) Meslek ile ilgili dernek ve gruplara \u00fcye olmak ve faaliyetleri i\u00e7erisinde bulunmak D) Mesle\u011fe dair faaliyetler d\u0131\u015f\u0131nda sosyal aktivitelere kat\u0131lmak Soru 43: I: U\u011fra\u015f verilen t\u00fcm s\u00fcrecin mesleki geli\u015fim ama\u00e7l\u0131 olmas\u0131 II: S\u00fcreklili\u011fi ve Yenili\u011fi i\u00e7ermesi III: Sistematik ve planl\u0131 bir s\u00fcre\u00e7 y\u00f6netimi i\u00e7ermesi IV: Mesleki faaliyetler d\u0131\u015f\u0131nda olan olaylar\u0131 TV ve internetten s\u00fcrekli olarak takip etmek Yukar\u0131dakilerden hangisi mesleki geli\u015fimin \u00f6zelliklerini i\u00e7ermektedir. A) I ve II B) Yaln\u0131z III C) I ve IV D) I, II, III MOD\u00dcL 2 - 121","BG.19 Birlikte \u00e7al\u0131\u015ft\u0131\u011f\u0131 elemanlara aktar\u0131lmas\u0131 gereken bilgi ve i\u015f deneyimlerini a\u00e7\u0131klar. BG.20 Meslekle ilgili temel kavramlar\u0131 a\u00e7\u0131klar. Soru 44: Fotovoltaik panellerin seri ve paralel olarak elektriksel ba\u011flant\u0131 kombinasyonlar\u0131 ile olu\u015fan ve belirli bir gerilim seviyesine kadar ba\u011flant\u0131lanabilen b\u00f6l\u00fcm\u00fcne \u2026\u2026. denir. Soru 45: \u00d6l\u00e7\u00fcm cihaz\u0131n\u0131n dalga boyu aral\u0131\u011f\u0131nda G\u00fcne\u015f'ten elektromanyetik radyasyon \u015feklinde al\u0131nan birim alan ba\u015f\u0131na g\u00fcce \u2026\u2026. denir. Soru 46: \u0130\u015fyerinin tamam\u0131nda veya bir k\u0131sm\u0131nda meydana gelebilecek yang\u0131n, patlama, tehlikeli kimyasal maddelerden kaynaklanan yay\u0131l\u0131m, do\u011fal afet gibi acil m\u00fcdahale, m\u00fccadele, ilk yard\u0131m veya tahliye gerektiren olaylara \u2026\u2026.. denir. MOD\u00dcL 2 - 122","CEVAP ANAHTARI 1) Ki\u015fisel Koruyucu Donar\u0131m 2) Yans\u0131t\u0131c\u0131 i\u015f k\u0131yafeti 3) D 4) Yasaklay\u0131c\u0131 \u0130\u015faretler 5) Uyar\u0131 i\u015faretleri 6) D 7) D 8) G\u00f6\u00e7\u00fck 9) A\u015f\u0131r\u0131 Gerilim 10) 4 ve 1 11) C 12) B 13) Risk De\u011ferlendirme 14) \u0130ki 15) Yanl\u0131\u015f 16) Y\u00fcksekte \u00c7al\u0131\u015fma 17) A 18) Yanl\u0131\u015f 19) K\u0131sa Devre 20) Al\u00e7ak Gerilim 21) Do\u011fru 22) B 23) D 24) D 25) D 26) C 27) \u00d6nleyici ve s\u0131n\u0131rland\u0131r\u0131c\u0131 tedbirlerin 28) \u00c7evre Kirlili\u011fi 29) Evsel Kat\u0131 At\u0131k 30) D 31) D 32) Tehlikeli At\u0131k 33) Yanl\u0131\u015f 34) Do\u011fru MOD\u00dcL 2 - 123","35) Do\u011fru 36) Do\u011fru 37) Do\u011fru 38) Tam vuc\u00fct kemerleri 39) European Norm 40) Al\u00e7ak Gerilim dayan\u0131ml\u0131 izoleli eldiven 41) Mesleki Geli\u015fim 42) D 43) D 44) Dizi 45) G\u00fcne\u015f I\u015f\u0131n\u0131m\u0131 46) Acil Durum MOD\u00dcL 2 - 124","KONU 14 YETERL\u0130L\u0130K KONTROL L\u0130STES\u0130 Her bir mod\u00fcldeki yeterlilik kontrol k\u0131sm\u0131; Fotovoltaik G\u00fc\u00e7 Sistemleri Personeli (Seviye 5) Ulusal Standart Dosyas\u0131nda Listelenen Ba\u015far\u0131m \u00d6l\u00e7\u00fctleri dikkate al\u0131narak haz\u0131rlanm\u0131\u015ft\u0131r. E\u011fitmenlerin ve \u00d6\u011frencilerin bu k\u0131s\u0131mda belirtilen kontrol listesine g\u00f6re e\u011fitim ve \u00f6\u011frenme yeterlili\u011fini de\u011ferlendirmeleri \u00f6nerilmektedir. Mod\u00fcl 2 i\u00e7in ge\u00e7erli yeterlilik kontrol listeleri a\u015fa\u011f\u0131da verilmi\u015ftir. 15.1.YETERL\u0130L\u0130K KONTROL L\u0130STES\u0130-1 (\u0130\u015f sa\u011fl\u0131\u011f\u0131 ve g\u00fcvenli\u011fi talimatlar\u0131n\u0131 uygulamak) A.1.1 Ba\u015far\u0131m \u00f6l\u00e7\u00fctleri Mesleki Bilgiler ve Uygulama Becerileri A.1.2 \u0130SG ile ilgili \u00f6nlemleri g\u00f6z \u00f6n\u00fcnde bulundurarak kendisini ve \u00e7evresindekileri riske atmayacak 1. Acil durum t\u00fcrleri ve acil durum A.1.3 \u015fekilde \u00e7al\u0131\u015f\u0131r. talimatlar\u0131na uygun davranma \u0130\u015fyerindeki makine, ara\u00e7 ve gere\u00e7lerini ve ilgili 2. Ara\u00e7, gere\u00e7 ve ekipmanlar\u0131n g\u00fcvenli A.1.4 donan\u0131mlar\u0131n\u0131 sa\u011fl\u0131k ve g\u00fcvenlik i\u015faretlerini ve kullan\u0131m\u0131 ile ilgili talimat ve talimatlar\u0131na g\u00f6re kullan\u0131r. prosed\u00fcrler ve bunlar\u0131 i\u015f s\u00fcre\u00e7lerine A.1.5 \u00c7al\u0131\u015fma ortam\u0131nda i\u015f s\u00fcre\u00e7lerine g\u00f6re uygun ve uygulama A.1.6 i\u015fveren taraf\u0131ndan sa\u011flanan KKD\u2019leri 3. \u00c7al\u0131\u015fma ortam\u0131ndaki risk ve A.1.7 talimatlara uygun kullanarak \u00e7al\u0131\u015f\u0131r. tehlikeleri belirleme y\u00f6ntem ve A.1.8 Kendisini ve \u00e7evresini etkileyece\u011fini teknikleri A.1.9 g\u00f6zlemledi\u011fi tehlike, risk ve ramak kala olaylar\u0131 4. Elektrik ile \u00e7al\u0131\u015fma kurallar\u0131 ve A.1.10 yaz\u0131l\u0131 ve\/veya s\u00f6zl\u00fc olarak ilgililere raporlar. al\u0131nacak \u00f6nlemler Acil durumlarda, acil durum plan\u0131nda yer alan 5. Enerji verimlili\u011fi ve temel tasarruf \u00f6nlemleri uygular. uygulamalar\u0131 \u0130\u015fyerinde \u0130SG ile ilgili kar\u015f\u0131la\u015ft\u0131\u011f\u0131 acil durumlar\u0131 6. \u0130\u015f sa\u011fl\u0131\u011f\u0131 ve g\u00fcvenli\u011finde ilgili ki\u015filere iletir. i\u015fverenlerin ve \u00e7al\u0131\u015fanlar\u0131n hukuki Y\u00fcksekte g\u00fcvenli \u00e7al\u0131\u015fma kurallar\u0131n\u0131 uygular. y\u00fck\u00fcml\u00fcl\u00fckleri Elektrikle g\u00fcvenli \u00e7al\u0131\u015fma kurallar\u0131n\u0131 uygular. 7. \u0130\u015f s\u00fcre\u00e7leri ile ilgili mevzuat ve kalite Risk de\u011ferlendirme \u00e7al\u0131\u015fmalar\u0131nda g\u00f6zlem ve prosed\u00fcrleri uygulamalar\u0131 g\u00f6r\u00fc\u015flerini ilgililere iletir. 8. \u0130\u015f s\u00fcre\u00e7lerinin iyile\u015ftirilmesinde Sorumlulu\u011fundaki ki\u015filerin \u0130SG kurallar\u0131na g\u00f6rev ve sorumluluklar\u0131 uyma durumlar\u0131n\u0131 kontrol eder 9. \u0130\u015fyeri \u00e7al\u0131\u015fma temel prosed\u00fcrleri 15.2.YETERL\u0130L\u0130K KONTROL L\u0130STES\u0130-2 (\u0130\u015f s\u00fcre\u00e7lerinde \u00e7evre koruma \u00f6nlemlerini uygulamak) A.2.1 Ba\u015far\u0131m \u00f6l\u00e7\u00fctleri Mesleki Bilgiler ve Uygulama A.2.2 Becerileri \u0130\u015f s\u00fcre\u00e7lerindeki olas\u0131 \u00e7evre tehlike ve risklerine A.2.3 uygun \u00e7al\u0131\u015f\u0131r. 1. Kalite ve s\u00fcre\u00e7 iyile\u015ftirme \u0130\u015f s\u00fcre\u00e7lerinde ortaya \u00e7\u0131kan at\u0131klar\u0131n tasnifini 2. Ki\u015fisel koruyucu donan\u0131m talimatlara g\u00f6re yapar. t\u00fcrleri, kullan\u0131m ve bak\u0131m \u00c7al\u0131\u015ft\u0131\u011f\u0131 ortamdaki geri kazan\u0131labilir \u00f6zellikleri materyallerin toplanmas\u0131na ve muhafazas\u0131na 3. Sa\u011fl\u0131k ve g\u00fcvenlik i\u015faretlerini ili\u015fkin belirlenen \u00f6nlemleri uygular. tan\u0131ma ve takip etme 4. Temel at\u0131k y\u00f6netimi ve \u00e7evre koruma \u00f6nlemleri 5. Y\u00fcksekte \u00e7al\u0131\u015fma kurallar\u0131 ve al\u0131nacak \u00f6nlemler MOD\u00dcL 2 - 125","15.3.YETERL\u0130L\u0130K KONTROL L\u0130STES\u0130-3 (Kalite gerekliliklerini uygulamak) A.3.1 Ba\u015far\u0131m \u00f6l\u00e7\u00fctleri Mesleki Bilgiler ve Uygulama A.3.2 Becerileri A.3.3 Ger\u00e7ekle\u015ftirdi\u011fi i\u015flerde belirlenmi\u015f kalite gerekliliklerine uygun olarak \u00e7al\u0131\u015f\u0131r. 1. Kalite ve s\u00fcre\u00e7 iyile\u015ftirme A.3.4 \u0130\u015f s\u00fcre\u00e7lerinin iyile\u015ftirilmesine y\u00f6nelik g\u00f6r\u00fc\u015f ve 2. Ki\u015fisel koruyucu donan\u0131m \u00f6nerilerini ilgililere iletir. Kontrol sonu\u00e7lar\u0131na g\u00f6re belirledi\u011fi ve yetkisi t\u00fcrleri, kullan\u0131m ve bak\u0131m d\u00e2hilinde olan uygunsuzluklar\u0131 giderir. \u00f6zellikleri 3. Sa\u011fl\u0131k ve g\u00fcvenlik i\u015faretlerini Kontrol sonu\u00e7lar\u0131na g\u00f6re yetkisi d\u00e2hilinde tan\u0131ma ve takip etme olmayan ve gideremedi\u011fi uygunsuzluklar\u0131 4. Temel at\u0131k y\u00f6netimi ve \u00e7evre amirine\/ilgililere iletir. koruma \u00f6nlemleri 5. Y\u00fcksekte \u00e7al\u0131\u015fma kurallar\u0131 ve al\u0131nacak \u00f6nlemler 15.4.YETERL\u0130L\u0130K KONTROL L\u0130STES\u0130-4 (\u0130\u015f organizasyonu yapmak) Ba\u015far\u0131m \u00f6l\u00e7\u00fctleri Mesleki Bilgiler ve Uygulama Becerileri \u00c7al\u0131\u015fmalar\u0131n kesintisiz, d\u00fczg\u00fcn ve \u0130SG A.4.1 kurallar\u0131na uygun \u015fekilde s\u00fcrd\u00fcr\u00fclebilmesine 1.\u00c7al\u0131\u015fma alan\u0131nda olas\u0131 engel olu\u015fturabilecek durumlar i\u00e7in \u00e7al\u0131\u015fma A.4.2 alan\u0131n\u0131 kontrol eder. uygunsuzluklar A.4.3 \u00c7al\u0131\u015fma alan\u0131 kontrol\u00fc sonucunda uygunsuzluk A.4.4 durumunda uygunsuzlu\u011fun giderilmesi i\u00e7in 2.\u00c7al\u0131\u015fma alan\u0131 kontrol\u00fc ve ilgili birime bilgi verir. \u00c7al\u0131\u015fma yap\u0131lacak alanda devam eden ba\u015fka i\u015f uygunsuzluklar\u0131n tespiti olup olmad\u0131\u011f\u0131n\u0131 kontrol eder. \u00c7al\u0131\u015fma alan\u0131nda devam eden i\u015fin t\u00fcr\u00fcne g\u00f6re 3. Ekip y\u00f6netimi gerekli durumlarda i\u015fin durdurulmas\u0131 i\u00e7in ilgili birime bilgi verir. 4.Farkl\u0131 ekipler ile koordineli \u00e7al\u0131\u015fabilme 15.5.YETERL\u0130L\u0130K KONTROL L\u0130STES\u0130-5 (\u0130\u015f organizasyonu yapmak) A.5.1 Ba\u015far\u0131m \u00f6l\u00e7\u00fctleri Mesleki Bilgiler ve Uygulama A.5.2 Becerileri \u0130\u015fyeri prosed\u00fcrleri ve talimatlara g\u00f6re i\u015f A.5.3 program\u0131n\u0131 uygular. 1. \u0130\u015f program\u0131n\u0131 uygulama A.5.4 Talimat ve i\u015f program\u0131na g\u00f6re vardiya 2. \u0130\u015f da\u011f\u0131l\u0131m\u0131 yapma s\u00fcre\u00e7lerini y\u00f6neterek alt\u0131nda \u00e7al\u0131\u015fan ekibe i\u015f 3. Zaman y\u00f6netimi da\u011f\u0131l\u0131m\u0131n\u0131 yapar. 4. \u0130\u015fyeri talimatlar\u0131 ve prosed\u00fcrleri Yap\u0131lan i\u015flerle ilgili olarak gerekli s\u00f6zl\u00fc ve yaz\u0131l\u0131 raporlamalar\u0131 yapar. Devreden i\u015flerin kontrol\u00fcn\u00fc yapar. MOD\u00dcL 2 - 126","FAYDANILAN KAYNAKLAR \u2022 https:\/\/www.mevzuat.gov.tr\/mevzuatmetin\/1.5.6331.pdf \u2022 https:\/\/tr.wikipedia.org\/wiki\/Geri_d\u00f6n\u00fc\u015f\u00fcm \u2022 T.C. Anadolu \u00dcniversitesi Yay\u0131n\u0131 No: 3105 A\u00e7\u0131k\u00f6\u011fretim Fak\u00fcltesi Yay\u0131n\u0131 No: 2020- \u0130\u015f Sa\u011fl\u0131\u011f\u0131 ve G\u00fcvenli\u011fi \u2022 https:\/\/www.mevzuat.gov.tr\/mevzuat?MevzuatNo=16925&MevzuatTur=7&MevzuatTertip=5 \u2022 https:\/\/www.csgb.gov.tr\/medias\/4578\/kitap09.pdf (\u0130\u015f Sa\u011fl\u0131\u011f\u0131 Ve G\u00fcvenli\u011fi Profili T\u00dcRK\u0130YE) \u2022 https:\/\/www.resmigazete.gov.tr\/eskiler\/2013\/07\/20130702-2.htm (KKD'lerin \u0130\u015fyerlerinde kullan\u0131lmas\u0131 hakk\u0131nda y\u00f6netmelik) \u2022 https:\/\/www.resmigazete.gov.tr\/eskiler\/2013\/09\/20130911-6.htm (Sa\u011fl\u0131k Ve G\u00fcvenlik \u0130\u015faretleri Y\u00f6netmeli\u011fi) \u2022 https:\/\/www.resmigazete.gov.tr\/eskiler\/2013\/10\/20131005-2.htm (Yap\u0131 \u0130\u015flerinde \u0130SG Y\u00f6netmeli\u011fi) \u2022 https:\/\/www.csgb.gov.tr\/medias\/12258\/yapiisleriyuksektecalismauygrehberi.pdf (Yap\u0131 \u0130\u015fleri Y\u00fcksekte \u00c7al\u0131\u015fma Uygulama Rehberi) \u2022 Principles of Occupational Health And Safety Second Edition- Benjamin O. ALLI \u2022 Occupational Safety and Health Prof\u0131le TURKEY- ILO \u2022 Maxima Enerji Sistemleri -ISG-\u00c7 El Kitab\u0131 \u2022 https:\/\/www.mevzuat.gov.tr\/mevzuat?MevzuatNo=18493&MevzuatTur=7&MevzuatTertip=5 (\u0130\u015fyerlerinde Acil Durumlar Hakk\u0131nda Y\u00f6netmelik) \u2022 https:\/\/www.mevzuat.gov.tr\/mevzuat?MevzuatNo=16925&MevzuatTur=7&MevzuatTertip=5 (\u0130\u015f Sa\u011fl\u0131\u011f\u0131 ve G\u00fcvenli\u011fi Risk De\u011ferlendirmesi Y\u00f6netmeli\u011fi) \u2022 https:\/\/www.mevzuat.gov.tr\/mevzuat?MevzuatNo=16924&MevzuatTur=7&MevzuatTertip=5 (\u0130\u015f Sa\u011fl\u0131\u011f\u0131 ve G\u00fcvenli\u011fi Hizmetleri Y\u00f6netmeli\u011fi) \u2022 \u0130\u015fyerinde Kullan\u0131lan Sa\u011fl\u0131k Ve G\u00fcvenlik \u0130\u015faretleri \u0130le \u0130lgili Asgari Genel Gerekler- https:\/\/www.resmigazete.gov.tr\/eskiler\/2013\/09\/20130911-6.htm - EK1 \u2022 https:\/\/www.csgb.gov.tr\/media\/1551\/yusufziyabolat.pdf (Kamu Kurumlar\u0131nda Acil Durum Plan\u0131 Haz\u0131rlama Rehberi Ve \u0130lgili Sekt\u00f6rde Acil Durum Bilincini Art\u0131rmaya Y\u00f6nelik Uygulama) \u2022 https:\/\/www.mevzuat.gov.tr\/File\/GeneratePdf?mevzuatNo=18709&mevzuatTur=KurumVeKurul usYonetmeligi&mevzuatTertip=5 (K\u0130MYASAL MADDELERLE \u00c7ALI\u015eMALARDA SA\u011eLIK VE G\u00dcVENL\u0130K \u00d6NLEMLER\u0130 HAKKINDA Y\u00d6NETMEL\u0130K) \u2022 Yap\u0131 Sekt\u00f6r\u00fc \u0130\u015f G\u00fcvenli\u011fi El Kitab\u0131 \u2022 https:\/\/www.resmigazete.gov.tr\/eskiler\/2013\/07\/20130724-24.htm (Elle Ta\u015f\u0131ma \u0130\u015fleri Y\u00f6netmeli\u011fi) \u2022 https:\/\/www.resmigazete.gov.tr\/eskiler\/2006\/05\/20060513-1.htm (\u00c7evre Kanunu) \u2022 \u00c7evre ve \u015eehircilik Bakanl\u0131\u011f\u0131n\u0131n \u00c7ED Alan\u0131nda Kapasitesinin G\u00fc\u00e7lendirilmesi i\u00e7in Teknik Yard\u0131m Projesi -G\u00fcne\u015f Enerji Santralleri- \u00c7evresel Etkiler Ve Al\u0131nacak \u00d6nlemler K\u0131lavuzu \u2013 G\u00fcne\u015f Enerjisi Projeleri MOD\u00dcL 2 - 127","Mod\u00fcl 2 Bu Sayfada Sonlanm\u0131\u015ft\u0131r. MOD\u00dcL 2 - 128","MOD\u00dcL 3 FOTOVOLTA\u0130K G\u00dc\u00c7 S\u0130STEMLER\u0130 TASARIM & PROJELEND\u0130RME MOD\u00dcL 3- 1","MOD\u00dcL K\u00dcNYES\u0130 Mod\u00fcl Ba\u015fl\u0131\u011f\u0131: Fotovoltaik g\u00fc\u00e7 sistemleri tasar\u0131m & projelendirme Mod\u00fcl\u00fcn Amac\u0131: Fotovoltaik g\u00fc\u00e7 sistemlerinin \u00e7e\u015fitlerini, bile\u015fenlerini, tasar\u0131m kriterlerini tan\u0131tmak, proje bilgisini sunmak, sekt\u00f6rdeki yaz\u0131l\u0131mlar\u0131 konusunda bilgilendirmek, fotovoltaik g\u00fc\u00e7 sistemleri performans\u0131na etkiyen fakt\u00f6rleri belirtmek \u00d6\u011frenme Kazan\u0131mlar\u0131: \u00d6\u011frenme Kazan\u0131m\u0131 1: Fotovoltaik g\u00fc\u00e7 sistemlerine ait g\u00fcncel mevzuat\u0131n fark\u0131ndad\u0131r. \u00d6\u011frenme Kazan\u0131m\u0131 2: Fotovoltaik g\u00fc\u00e7 sistemlerine ait proje dosya i\u00e7eriklerini bilir ve projeleri okuyabilir. \u00d6\u011frenme Kazan\u0131m\u0131 3: Fotovoltaik g\u00fc\u00e7 sistemi \u00e7e\u015fitleri, bile\u015fenleri ve \u00e7al\u0131\u015fma \u015fartlar\u0131n\u0131 bilir. \u00d6\u011frenme Kazan\u0131m\u0131 4: Fotovoltaik g\u00fc\u00e7 sistemleri tasar\u0131m kriterlerinin fark\u0131ndad\u0131r. \u00d6\u011frenme Kazan\u0131m\u0131 5: Fotovoltaik g\u00fc\u00e7 sistemlerinde kullan\u0131lan yaz\u0131l\u0131mlar ve yetkinliklerinin fark\u0131ndad\u0131r. \u00d6\u011frenme Kazan\u0131m\u0131 6: Fotovoltaik g\u00fc\u00e7 sistemlerinin performans\u0131n\u0131 etkileyen fakt\u00f6rleri a\u00e7\u0131klar. \u00d6nerilen Teorik E\u011fitim S\u00fcresi (Saat): T: 36, M:36 \u00d6nerilen Uygulamal\u0131 E\u011fitim S\u00fcresi: T: 16, M:16 MOD\u00dcL 3- 2","MOD\u00dcL \u0130\u00c7ER\u0130K TABLOSU Konu Konu Ba\u015fl\u0131klar\u0131 Sayfa No Kodu Konu 1 \u015eebeke Ba\u011flant\u0131l\u0131 Fotovoltaik G\u00fc\u00e7 Sistemi 4 1.1. \u015eebeke Ba\u011flant\u0131l\u0131 Sistemlerin \u00c7al\u0131\u015fma Prensibi 4 1.1.1. Al\u00e7ak Gerilim \u015eebekeleri 5 1.1.2. Orta Gerilim \u015eebekeleri 6 Konu 2 Fotovoltaik Paneller 10 2.1. Fotovoltaik Panellerin \u00c7al\u0131\u015fma Prensibi 10 2.2. Fotovoltaik Panellerin S\u0131n\u0131fland\u0131r\u0131lmas\u0131 11 Konu 3 Eviriciler 14 3.1. Eviricilerin \u00c7al\u0131\u015fma Prensibi 14 3.2. Evirici Topolojilerinin S\u0131n\u0131fland\u0131r\u0131lmas\u0131 14 3.3. Eviricilerin Kapasiteye Ba\u011fl\u0131 S\u0131n\u0131fland\u0131r\u0131lmas\u0131 16 Konu 4 Elektrik Depolama Sistemi Bile\u015fenleri 19 4.1. Ak\u00fcler (Bataryalar) 19 4.2. \u015earj Reg\u00fclat\u00f6rleri 20 Konu 5 Fotovoltaik G\u00fc\u00e7 Sistemi Di\u011fer Bile\u015fenleri 22 5.1. Fotovoltaik Sistem Kablolar\u0131 22 5.2. Fotovoltaik Sistem Yard\u0131mc\u0131 Bile\u015fenleri 22 Konu 6 Fotovoltaik G\u00fc\u00e7 Sistemi Saha Se\u00e7imi Esaslar\u0131na Giri\u015f 25 6.1. Saha Se\u00e7imi \u0130\u00e7in Temel K\u0131s\u0131tlar 25 6.1.1. G\u00fcne\u015f Enerjisi Kayna\u011f\u0131 25 6.1.2. G\u00f6lgeleme 26 6.1.3. Mevcut Alan 27 6.1.4. Yerel \u0130klim 28 6.1.5. Topografi 29 6.1.6. Jeoteknik 29 6.1.7. Jeopolitik Ula\u015f\u0131labilirlik 29 6.1.8. \u015eebeke Ba\u011flant\u0131s\u0131 30 6.1.9. Arazi Kullan\u0131m\u0131 30 6.1.10. Mod\u00fcl Kirlenmesi 31 6.1.11. Su Mevcudiyeti 31 6.1.12. Mali Te\u015fvikler 31 Konu 7 Fotovoltaik G\u00fc\u00e7 Sistemlerinin Mekanik Tasar\u0131m Esaslar\u0131na Giri\u015f 32 7.1. Mekanik Tasar\u0131m Esaslar\u0131 32 7.2. \u00c7at\u0131 Tipi FV Sistem Mekanik Montaj T\u00fcrleri 33 7.3. Kar Y\u00fck\u00fc Hesab\u0131 34 Konu 8 Fotovoltaik G\u00fc\u00e7 Sistemlerinde Elektriksel Tasar\u0131m Esaslar\u0131na Giri\u015f 37 8.1. FV Panel\/Mod\u00fcl Se\u00e7imi 37 8.2. Evirici Se\u00e7imi 43 8.3. Di\u011fer Elektriksel\/Elektronik Bile\u015fenlerin Se\u00e7imi 44 8.4. FV Panellerin Elektriksel Ba\u011flant\u0131 Esaslar\u0131 46 8.5. FV- Evirici Se\u00e7iminde Uyumluluk Esaslar\u0131 48 Konu 9 Fotovoltaik Sistemlerde Yaz\u0131l\u0131m Uygulamalar\u0131 53 9.1. Mevcut FV Tasar\u0131m Yaz\u0131l\u0131mlar\u0131 53 Konu 10 Uygulama Faaliyetleri 61 Konu 11 \u00d6l\u00e7me ve De\u011ferlendirme Sorular\u0131 62 Konu 12 Yeterlilik Kontrol Listesi 67 Faydalan\u0131lan Kaynaklar 68 Mod\u00fcl Sonu 70 MOD\u00dcL 3- 3","KONU 1 \u015eEBEKE BA\u011eLANTILI FOTOVOLTA\u0130K G\u00dc\u00c7 S\u0130STEM\u0130 1.1. \u015eEBEKE BA\u011eLANTILI S\u0130STEMLER\u0130N \u00c7ALI\u015eMA PRENS\u0130B\u0130 \u015eebeke ba\u011flant\u0131l\u0131 sistemler adlar\u0131ndan da anla\u015f\u0131ld\u0131\u011f\u0131 \u00fczere \u015fehir \u015febekesi ile birlikte kullan\u0131l\u0131rlar. Bu sistemlerde, kullan\u0131c\u0131n\u0131n t\u00fcketti\u011fi enerji, FV sistemin \u00fcretti\u011fi enerji ile sa\u011flan\u0131r. \u015eekil 1\u2019de \u00f6rne\u011fi g\u00f6sterilen \u015febeke ba\u011flant\u0131l\u0131 sistemin en \u00f6nemli bile\u015feni \u00e7ift y\u00f6nl\u00fc saya\u00e7t\u0131r. Elektrik enerjisi \u00fcretiminin kullan\u0131c\u0131n\u0131n t\u00fcketiminden fazla olmas\u0131 durumunda, \u00fcretim fazlas\u0131 enerji \u015febekeye aktar\u0131l\u0131r. Di\u011fer yandan t\u00fcketimin \u00fcretimden fazla oldu\u011fu zamanlarda, kullan\u0131c\u0131 ihtiyac\u0131 olan t\u00fcketim fazlas\u0131 enerjiyi \u015febekeden al\u0131r. \u00d6zetle \u00e7ift y\u00f6nl\u00fc saya\u00e7 sayesinde ayl\u0131k periyotlar halinde mahsupla\u015fma ger\u00e7ekle\u015fmektedir. \u015eekil 1. \u015eebeke ba\u011flant\u0131l\u0131 sistemlerin ak\u0131\u015f \u015femas\u0131 \u015eebeke ba\u011flant\u0131l\u0131 FV g\u00fc\u00e7 sistemleri tasar\u0131m\u0131nda iki alternatif vard\u0131r. Birincisinde evirici yard\u0131m\u0131yla \u00fcretilen Do\u011fru Ak\u0131m (DA) Alternatif Ak\u0131m\u2019a (AA) \u00e7evrilerek do\u011frudan \u015febekeyi besleyebilir. Di\u011ferinde ise eviriciden sonra \u00e7ift y\u00f6nl\u00fc saya\u00e7 kullan\u0131l\u0131r b\u00f6ylelikle hem \u00fcretilen fakat kullan\u0131lmayan fazla enerji \u015febekeye verilebilir hem de \u00e7e\u015fitli y\u00fckler beslenebilir. Sadece \u015febekeyi besleyen elektrik \u00fcretim santrali olarak kullan\u0131lan sistemlerde, sistemin kurulu g\u00fcc\u00fcne g\u00f6re ba\u011flant\u0131 noktas\u0131 de\u011fi\u015fiklik g\u00f6stermektedir. Kurulu g\u00fcc\u00fc 50 MVA \u00fczeri olanlar 154 kV veya 380 kV iletim hatt\u0131 gerilim seviyesinden, kurulu g\u00fcc\u00fc 50 MVA\u2019e kadar olan sistemler ise 34,5 kV da\u011f\u0131t\u0131m hatt\u0131 gerilim seviyesinden \u015febekeye ba\u011flan\u0131rlar. Bu sistemlerdeki en \u00f6nemli avantaj, \u00fcretilen enerjinin depolanma ihtiyac\u0131n\u0131n olmamas\u0131 ve bu \u015fekilde ak\u00fc ve \u015farj kontrol cihaz\u0131 masraflar\u0131 ortadan kalkmas\u0131d\u0131r. Elektrik \u00fcretim santrali olarak kullan\u0131lan, sistemlerin g\u00fc\u00e7 ak\u0131\u015f diyagram\u0131 \u015eekil 2\u2019de, \u00fcretilen enerjinin \u015febekeye verildi\u011fi, harcanan enerjinin \u015febekeden al\u0131nd\u0131\u011f\u0131 evsel uygulamalarda kullan\u0131lan sistemin basit g\u00fc\u00e7 ak\u0131\u015f diyagram\u0131 \u015eekil 3\u2019de g\u00f6r\u00fclmektedir. MOD\u00dcL 3- 4","\u015eekil 2. \u015eebeke ba\u011flant\u0131l\u0131 FV santral g\u00fc\u00e7 ak\u0131\u015f diyagram\u0131 . \u015eekil 3. Evsel uygulamalarda kullan\u0131lan \u015febeke ba\u011flant\u0131l\u0131 FV sistem g\u00fc\u00e7 ak\u0131\u015f diyagram\u0131 \u015eebeke ba\u011flant\u0131l\u0131 bir evirici taraf\u0131ndan \u015febekeye aktar\u0131lan g\u00fc\u00e7 \u00f6ncelikle yerel y\u00fckler taraf\u0131ndan t\u00fcketilir. Varsa artan g\u00fc\u00e7 elektrik \u015febekesine verilir ve daha uzak mesafelerde bulunan y\u00fckler taraf\u0131ndan t\u00fcketilir. 5 kW alt\u0131ndaki g\u00fc\u00e7lerde genellikle tek fazl\u0131, daha y\u00fcksek g\u00fc\u00e7lerde ise 3 fazl\u0131 \u015febeke ba\u011flant\u0131l\u0131 eviriciler kullan\u0131lmaktad\u0131r. FV sistemlerin \u015febeke \u00fczerinde nas\u0131l etkiler yarataca\u011f\u0131 sistemlerin \u015febeke ba\u011flant\u0131s\u0131 yap\u0131lmadan \u00f6nce de\u011ferlendirilmelidir. \u00c7\u00fcnk\u00fc \u015febekeye ilave g\u00fc\u00e7 sa\u011flamak istenirken \u015febekede olumsuz etkilere de neden olunabilir. Dolay\u0131s\u0131yla, kurulacak FV sistemin ba\u011flant\u0131 yap\u0131laca\u011f\u0131 \u015febekeyle senkronizasyonu iyi olmal\u0131d\u0131r. \u015eebeke ba\u011flant\u0131s\u0131 yap\u0131lacak sistemler i\u00e7in \u00f6nemli hususlar elektrik da\u011f\u0131t\u0131m kurulu\u015fu taraf\u0131ndan belirlenir ve bunlara uyulmas\u0131 gerekir. Bu hususlar\u0131n \u00f6nde gelenleri; \u2022 A\u015f\u0131r\u0131 gerilim, \u2022 D\u00fc\u015f\u00fck gerilim, \u2022 Ani gerilim de\u011fi\u015fimi, \u2022 Gerilim dengesizli\u011fi, \u2022 Harmonik, \u2022 Adalama, \u2022 K\u0131sa devre kapasitesi, \u2022 Sistemler aras\u0131 ar\u0131zan\u0131n s\u00fcresi, \u2022 Frekans de\u011fi\u015fimi, \u2022 DA bile\u015feni, \u2022 Y\u00fcksek frekans ta\u015f\u0131n\u0131m\u0131, \u2022 Hat iletim kapasitesi, \u2022 \u0130letim ve da\u011f\u0131t\u0131m kay\u0131plar\u0131n\u0131n azalmas\u0131, \u2022 Arz g\u00fcvenli\u011fi, \u2022 Maksimum g\u00fc\u00e7 talebi, \u2022 G\u00fc\u00e7 kalitesi y\u00f6netimi 1.1.1. Al\u00e7ak Gerilim (AG) \u015eebekeleri 1-1000 Volt (1kV) aras\u0131 gerilime sahip olan, da\u011f\u0131t\u0131m trafolar\u0131ndan elektrik t\u00fcketicilerine kadar olan elektrik hatlar\u0131ndan olu\u015fan \u015febekelerdir. Al\u00e7ak gerilimler korunmas\u0131 ve yal\u0131t\u0131m\u0131 daha kolay oldu\u011fu i\u00e7in genellikle abonelere yak\u0131n \u015fekilde kurulur. Al\u00e7ak gerilime sahip \u015febeklerde yap\u0131lan iletimlerde gerilim MOD\u00dcL 3- 5","d\u00fc\u015f\u00fcm\u00fc ve dolay\u0131s\u0131yla g\u00fc\u00e7 kayb\u0131 fazlad\u0131r. Bu nedenle al\u00e7ak gerilimler iletimden ziyade da\u011f\u0131t\u0131m \u015febekelerinde kullan\u0131lmaktad\u0131r. \u00dclkemizde al\u00e7ak gerilim olarak 220 V ve 380 V kullan\u0131l\u0131r. Evlerimizdeki elektrik tesisatlar\u0131 al\u00e7ak gerilim tesisleri olup, kullan\u0131lan elektrikli cihazlar\u0131n tamam\u0131 al\u00e7ak gerilimle \u00e7al\u0131\u015f\u0131r. Al\u00e7ak gerilim \u015febeke ba\u011flant\u0131l\u0131 sistemlerin temel bile\u015fenleri ve basitle\u015ftirilmi\u015f ak\u0131\u015f \u015femas\u0131 \u015eekil 4\u2019te g\u00f6sterilmektedir. \u015eekil 4. Al\u00e7ak gerilim \u015febeke ba\u011flant\u0131 sistemlerin ak\u0131\u015f \u015femas\u0131 1.1.2. Orta Gerilim (OG) \u015eebekeleri Etkin \u015fiddeti 1-36 kV\u2019a kadar olan (36 kV dahil) gerilimler aras\u0131ndaki \u015febekeler olup, y\u00fcksek ve \u00e7ok y\u00fcksek gerilim \u015febekeleri ile al\u00e7ak gerilim \u015febekelerinin birbirine ba\u011flanmas\u0131 i\u015fleminde kullan\u0131lmaktad\u0131r. Y\u00fcksek gerilimli elektrik enerjisinin izolasyon ve g\u00fcvenlik a\u00e7\u0131\u015f\u0131ndan direkt olarak t\u00fcketicilere verilmesi uygun de\u011fildir. Y\u00fcksek gerilimler uygun de\u011ferlere indirilerek orta gerilim \u015febekelerine ba\u011flan\u0131r. K\u00fc\u00e7\u00fck \u015fehirler ve sanayi b\u00f6lgelerine elektrik enerjisinin ta\u015f\u0131nmas\u0131nda \u015fehirlerin giri\u015findeki da\u011f\u0131t\u0131m trafolar\u0131na ba\u011flanan orta gerilim \u015febekeleri kullan\u0131lmaktad\u0131r. \u00dclkemizdeki orta gerilim \u015febekelerinde 10 kV, 15 kV ve 33 kV\u2019lik gerilimler kullan\u0131lmaktad\u0131r. Orta gerilim \u015febekelerinde kullan\u0131lan enerji nakil hatlar\u0131nda hatt\u0131n uzunlu\u011funa g\u00f6re hat gerilimi tayin edilir. Buna g\u00f6re; 10 km\u2019ye kadar olan uzunluklarda 3 ile 10 kV, 10-30 km aras\u0131ndaki uzunluklarda 10-20 kV, 30-70 km aras\u0131ndaki uzunluklarda 20-35 kV\u2019luk gerilimlerin kullan\u0131lmas\u0131 genellikle uygun olurken 70 km\u2019nin \u00fczerindeki uzunluklarda ise y\u00fcksek gerilimler kullan\u0131lmaktad\u0131r. Elektrik t\u00fcketimi belli g\u00fc\u00e7lerin \u00fczerinde olan fabrika, otel, hastane gibi tesisler elektrik \u015febekesine orta gerilim seviyesinden ba\u011flan\u0131r. Bu tesislerin elektrikli cihazlar\u0131, t\u00fcketim tesisi dahilinde bulunan trafolar\u0131n \u00e7\u0131k\u0131\u015f\u0131nda al\u00e7ak gerilim hatt\u0131na ba\u011flan\u0131r. FV Santrallerinin Al\u00e7ak ya da Y\u00fcksek Gerilim seviyesinden \u015febekeye ba\u011flant\u0131lar\u0131 ile ilgili olarak Lisanss\u0131z Elektrik \u00dcretim Y\u00f6netmeli\u011finde ba\u011flant\u0131 esaslar\u0131yla ilgili Madde 7\u2019 ye bakmak gerekmektedir. Bu maddeye g\u00f6re; \u00fcretim tesisleri elektrik \u015febekesine OG ya da AG seviyesinden ba\u011flanabilir. Bir FV santrali ile ili\u015fkilendirilecek t\u00fcketim tesisi hangi seviyeden elektrik \u015febekesine ba\u011fl\u0131 ise, o seviyeden da\u011f\u0131t\u0131m sistemine ba\u011flan\u0131r. Elektrik t\u00fcketim tesisi bir trafo \u00fczerinden elektrik \u015febekesine ba\u011fl\u0131 ise, santral OG seviyesinden da\u011f\u0131t\u0131m sistemine ba\u011flanmal\u0131d\u0131r (\u015eekil 5). Aksi taktirde AG seviyesinden elektrik da\u011f\u0131t\u0131m sistemine ba\u011flant\u0131 sa\u011flanmal\u0131d\u0131r. MOD\u00dcL 3- 6","\u015eekil 5. Orta gerilim \u015febeke ba\u011flant\u0131l\u0131 FV santrali Orta gerilim \u015febeke ba\u011flant\u0131l\u0131 sistemlerin temel bile\u015fenleri ve basitle\u015ftirilmi\u015f ak\u0131\u015f \u015femalar\u0131 \u015eekil 6\u2019da g\u00f6sterilmektedir. \u015eekil 6. Orta gerilim \u015febeke ba\u011flant\u0131l\u0131 sistemlerin ak\u0131\u015f \u015femas\u0131 MOD\u00dcL 3- 7","ANAHTAR NOT 1: AG \u0130LE OG BA\u011eLANTILARI ARASINDAK\u0130 FARK AG ile OG ba\u011flant\u0131 aras\u0131nda FV yat\u0131r\u0131mc\u0131lar\u0131 a\u00e7\u0131s\u0131ndan en \u00f6nemli fark; santral elektrik da\u011f\u0131t\u0131m sistemine AG\u2019den ba\u011flanacaksa, Ba\u011flant\u0131 Anla\u015fmas\u0131 i\u00e7in \u00c7a\u011fr\u0131 Mektubu al\u0131nabilecek en y\u00fcksek g\u00fc\u00e7 ba\u011fl\u0131 bulunan da\u011f\u0131t\u0131m trafosunun kapasitesine ba\u011fl\u0131d\u0131r. T\u00fcketim tesisi AG ba\u011flant\u0131l\u0131 ise; bu t\u00fcketim tesisinden \u00e7\u0131kan kablolar b\u00f6lgede faaliyet g\u00f6steren elektrik da\u011f\u0131t\u0131m kurulu\u015funun sorumlulu\u011fundaki bir trafoya ba\u011flan\u0131r. Bu trafonun kapasitesine g\u00f6re kurulabilecek en y\u00fcksek g\u00fc\u00e7l\u00fc santralin g\u00fcc\u00fc Lisanss\u0131z Elektrik Y\u00f6netmeli\u011fi Madde 7 (3)\u2019te \u015fu \u015fekilde belirtilmektedir: \u201cMadde 7 (3) 11 inci maddenin birinci f\u0131kras\u0131 kapsam\u0131nda yer alan \u00fcretim tesislerine ili\u015fkin ba\u015fvurular hari\u00e7 olmak \u00fczere ilgili \u015febeke i\u015fletmecisine ait bir da\u011f\u0131t\u0131m trafosunun AG seviyesinde bir ki\u015fiye bir y\u0131l i\u00e7erisinde tahsis edilebilecek kapasite Ek-3\u2019te yer alan a\u015fa\u011f\u0131daki tabloya (Tablo 1) g\u00f6re belirlenir.\u201d Tablo 1. Bir da\u011f\u0131t\u0131m trafosunda AG seviyesinden bir tesise bir y\u0131l i\u00e7erisinde tahsis edilebilecek kapasite Trafo G\u00fcc\u00fc (t.g.) Ba\u011flanabilir Toplam Bir tesise bir y\u0131l i\u00e7erisinde tahsis (kVA) Kapasite edilebilecek kapasite (kWe) (kWe) t.g. < 100 t.g. x 0,5 7,5 100 \u2264 t.g. \u2264 1000 t.g. x 0,5 t.g. x 0,1 \u00d6rne\u011fin bir t\u00fcketim tesisi AG\u2019den elektrik da\u011f\u0131t\u0131m \u015febekesine ba\u011fl\u0131 ve de ba\u011fl\u0131 bulundu\u011fu trafonun g\u00fcc\u00fc 400 kVA olsun. Tesisin \u00e7at\u0131s\u0131na kurabilecek FV santralinin maksimum g\u00fcc\u00fc 400 kVA\u2019n\u0131n %10\u2019u 40 kW\u2019t\u0131r. 40 kW Ba\u011flant\u0131 Anla\u015fmas\u0131na \u00c7a\u011fr\u0131 Mektubu al\u0131n\u0131p ve sonras\u0131nda FV santralin kurulumu tamamlan\u0131p kabul\u00fcn\u00fcn yap\u0131lm\u0131\u015f oldu\u011funu varsayarsak bir sonraki takvim y\u0131l\u0131 ayn\u0131 t\u00fcketim tesisi i\u00e7in yine 40 kW santral i\u00e7in ba\u011flant\u0131 Anla\u015fmas\u0131na \u00c7a\u011fr\u0131 Mektubu al\u0131nabilir. Ba\u011fl\u0131 bulunulan da\u011f\u0131t\u0131m trafosunun %30 una kadar 3 par\u00e7ada FV kurulumu yap\u0131labilir. Baz\u0131 \u00f6nemli hususlar: \u2022 Bir da\u011f\u0131t\u0131m trafosuna ba\u011flanabilecek toplam lisanss\u0131z elektrik \u00fcretim tesisinin de Lisanss\u0131z Elektrik y\u00f6netmeli\u011fi Madde 7 (2) de a\u00e7\u0131klanan bir s\u0131n\u0131r\u0131 vard\u0131r. Madde 7 (2): \u2022 \u201cMadde 7 (2) AG seviyesinden ba\u011flanacak \u00fcretim tesislerinin toplam kapasitesi, bu \u00fcretim tesislerinin ba\u011fl\u0131 oldu\u011fu da\u011f\u0131t\u0131m trafosunun ilgili \u015febeke i\u015fletmecisine ait bir trafo olmas\u0131 halinde trafo g\u00fcc\u00fcn\u00fcn y\u00fczde ellisini ge\u00e7emez. Transformat\u00f6r\u00fcn ba\u015fvuru sahibine ait olmas\u0131 durumunda, s\u00f6z konusu kapasite azami trafo g\u00fcc\u00fc kadar olur.\u201d \u2022 400 kVA g\u00fcc\u00fcndeki bir da\u011f\u0131t\u0131m trafosunu \u00f6rnek olarak al\u0131rsak, bu trafoya ba\u011flanabilecek lisanss\u0131z elektrik \u00fcretim tesisinin maksimum g\u00fcc\u00fc 200 kW olacakt\u0131r. Bir OG elektrik abonesi olup, t\u00fcketim tesisi kendisine ait \u00f6zel bir trafo \u00fczerinden elektrik da\u011f\u0131t\u0131m \u015febekesine ba\u011flan\u0131yorsa, kurulabilecek santralin g\u00fcc\u00fc, ba\u011flant\u0131 g\u00fcc\u00fc ya da di\u011fer bir ad\u0131yla s\u00f6zle\u015fme g\u00fcc\u00fcd\u00fcr. \u2022 Tek terimli tarifelerde s\u00f6zle\u015fme g\u00fcc\u00fc standart olarak trafo g\u00fcc\u00fcn\u00fcn %60\u2019t\u0131r. Yani 1000 kVA g\u00fcc\u00fcnde bir trafo var ise standart olarak 600 kW s\u00f6zle\u015fme g\u00fcc\u00fc vard\u0131r ve 600 kW g\u00fcc\u00fcnde bir santral kurulabilir. \u2022 Trafo de\u011fi\u015ftirmeden daha y\u00fcksek g\u00fc\u00e7l\u00fc bir santral sahibi olmak isteniyorsa, s\u00f6zle\u015fme g\u00fcc\u00fc \u00e7ift terimli tarifeye ge\u00e7ilmesi ile y\u00fckseltilebilir. Fakat buradaki dezavantaj; \u00e7ift terimli tarifede s\u00f6zle\u015fme g\u00fcc\u00fcn\u00fcn \u00fczerinden bir g\u00fc\u00e7 bedeli elektrik faturalar\u0131na eklenir. \u00d6rne\u011fin 1000 kVA trafo var, 900 kW GES kurulumu hedefleniyor. Ba\u011flant\u0131 Anla\u015fmas\u0131 i\u00e7in \u00c7a\u011fr\u0131 Mektubu ba\u015fvurusu yapmadan \u00f6nce s\u00f6zle\u015fme g\u00fcc\u00fc \u00e7ift terimli tarifeye ge\u00e7irilerek 900 kW\u2019a \u00e7\u0131kar\u0131labilir. \u2022 \u00c7ift terimli tarifeye ge\u00e7meden s\u00f6zle\u015fme g\u00fcc\u00fcn\u00fc artt\u0131rmak i\u00e7in trafonun g\u00fcc\u00fc y\u00fckseltilmelidir. Ayn\u0131 \u00f6rnek \u00fczerinden gidilirse 900 kW santral i\u00e7in trafo g\u00fcc\u00fc en az 1600 kVA\u2019ya \u00e7\u0131kar\u0131lmal\u0131d\u0131r. Bu durumda s\u00f6zle\u015fme g\u00fcc\u00fc 960 kW\u2019a \u00e7\u0131kar ve 900 kW kapasitede bir santral i\u00e7in ba\u015fvuru yap\u0131labilir. MOD\u00dcL 3- 8","\u2022 FV Santrallerinin \u015febekeye ba\u011flant\u0131s\u0131 ile ilgili bir di\u011fer \u00f6nemli husus da Ba\u011flant\u0131 Anla\u015fmas\u0131 sonras\u0131 kabule kadar verilen s\u00fcredir. Ba\u011flant\u0131 anla\u015fmas\u0131 sonras\u0131 OG seviyesinden ba\u011flant\u0131l\u0131 FV santraller i\u00e7in 2 y\u0131l, AG seviyesinden ise 1 y\u0131l i\u00e7inde ge\u00e7ici kabul yap\u0131lmal\u0131 ve al\u0131nan evraklar\u0131n ilgili kurumlara teslim edilmesi gerekmektedir. \u2022 Kurulacak mikro, mini ve orta \u00f6l\u00e7ekli FV santrallerinin da\u011f\u0131t\u0131m sistemine paralel ve uyumlu olarak \u00e7al\u0131\u015fabilmesi i\u00e7in a\u015fa\u011f\u0131daki ko\u015fullar\u0131 sa\u011flamas\u0131 gerekmektedir: \u2022 \u015eebekeye paralel ba\u011fl\u0131 santral, g\u00fc\u00e7 kalitesinde sorunlara yol a\u00e7mamal\u0131 ve de di\u011fer kullan\u0131c\u0131lara verilen elektri\u011fin tedarik s\u00fcreklili\u011fini olumsuz etkilememelidir. \u2022 \u015eebekedeki gerilim veya frekans\u0131n belirtilen aral\u0131klar\u0131n d\u0131\u015f\u0131na \u00e7\u0131kmas\u0131 ve da\u011f\u0131t\u0131m sisteminin enerjisiz kalmas\u0131 durumunda, santral otomatik olarak \u015febekeden ayr\u0131labilmelidir. \u2022 Santralin da\u011f\u0131t\u0131m \u015febekesine ba\u011flant\u0131s\u0131nda kurulmas\u0131 gereken, jenerat\u00f6r korumas\u0131, aray\u00fcz korumas\u0131, fider korumas\u0131 tasar\u0131mlar\u0131nda, jenerat\u00f6r tipi (asenkron, senkron, evirici \u00fczerinden ba\u011fl\u0131 vb.), trafonun ba\u011flant\u0131 grubu ve topraklama tipi \u00f6nemli rol oynar. Santral ve ba\u011flant\u0131 ba\u015fvurular\u0131 bu fakt\u00f6rler g\u00f6z \u00f6n\u00fcne al\u0131nmal\u0131d\u0131r. Ba\u015fvurular TEDA\u015e ve yerel da\u011f\u0131t\u0131m \u015firketleri taraf\u0131ndan Elektrik Piyasas\u0131nda Lisanss\u0131z Elektrik \u00dcretimine \u0130li\u015fkin Y\u00f6netmelik (L\u00dcY) ve Elektrik Piyasas\u0131nda Lisanss\u0131z Elektrik \u00dcretimine \u0130li\u015fkin Y\u00f6netmeli\u011fin Uygulanmas\u0131na Dair Tebli\u011f (LET) h\u00fck\u00fcmleri \u0131\u015f\u0131\u011f\u0131nda de\u011ferlendirilmektedir. Anahtar not sonu MOD\u00dcL 3- 9","KONU 2 FOTOVOLTA\u0130K PANELLER \/ MOD\u00dcLLER 2.1. FOTOVOLTA\u0130K PANELLER\u0130N\/MOD\u00dcLLER\u0130N \u00c7ALI\u015eMA PRENS\u0130B\u0130 Fotovoltaik (FV) paneller \u00fczerine gelen g\u00fcne\u015f \u0131\u015f\u0131nlar\u0131ndan elektrik enerjisi elde etmek amac\u0131yla kullan\u0131lan ekipmanlard\u0131r. Fotovoltaik paneller birbirine eklenmi\u015f yar\u0131 iletken bir diyot olarak \u00e7al\u0131\u015fan h\u00fccreler i\u00e7erir ve h\u00fccreler \u00e7evre etkilerine kar\u015f\u0131 s\u0131zd\u0131rmazl\u0131k sa\u011flayacak \u015fekildedir. G\u00fcne\u015f \u0131\u015f\u0131\u011f\u0131n\u0131n ta\u015f\u0131d\u0131\u011f\u0131 enerji i\u00e7 fotoelektrik reaksiyondan faydalan\u0131larak do\u011frudan elektrik enerjisine d\u00f6n\u00fc\u015ft\u00fcr\u00fcl\u00fcr. FV h\u00fccrelerin elektriksel olarak seri veya paralel ba\u011flanmas\u0131 ile daha y\u00fcksek ak\u0131m, gerilim veya g\u00fc\u00e7 seviyesi elde edilebilir (\u015eekil 7). \u015eekil 7. Fotovoltaik Panel Elektrik \u00dcretimi FV h\u00fccrelerinin \u00e7o\u011fu s\u0131kl\u0131kla elektronik sanayide kullan\u0131lan ve yar\u0131iletken olan silikon (Si)\u2019dan yap\u0131lmaktad\u0131r. Silikon, kum veya kuvarstan rafine edilir ve daha sonra ince levhalar (wafer) halinde dilimlenen b\u00fcy\u00fck bir kristal k\u00fcl\u00e7e haline getirilir. Radyasyon etkisiyle katk\u0131l\u0131 silisyum maddesi polarize olur, fotonlar\u0131n enerjisi ile serbest hale gelen elektronlar sayesinde bir enerji kayna\u011f\u0131na d\u00f6n\u00fc\u015f\u00fcr. Kimyasal olarak \u00f6nce saf halde \u00fcretilen silikon sonras\u0131nda boron ve fosfor kar\u0131\u015ft\u0131r\u0131larak P ve N tipi olmak \u00fczere iki t\u00fcr yar\u0131iletken hale getirilir. Levhalar daha sonra elektronlar\u0131 yakalamak i\u00e7in farkl\u0131 fosfor katmanlar\u0131, yans\u0131ma \u00f6nleyici kaplamalar ve serigrafi bask\u0131l\u0131 g\u00fcm\u00fc\u015f kontaklar eklenerek haz\u0131rlan\u0131r. Bor katk\u0131l\u0131 P tipi yar\u0131 iletken maddesinden \u0131\u015f\u0131n\u0131m etkisiyle ayr\u0131lan elektronlar, fosfor katk\u0131l\u0131 N tipi yar\u0131 iletken maddesinde birikirler. N tipi yar\u0131 iletkenin \u00e7o\u011funluk ta\u015f\u0131y\u0131c\u0131s\u0131 olan elektronlar d\u0131\u015f devre yoluyla P tipi yar\u0131iletkendeki \u00e7o\u011funluk ta\u015f\u0131y\u0131c\u0131s\u0131 bo\u015fluklara d\u00f6nerken enerjilerini devredeki y\u00fck \u00fczerine aktar\u0131rlar. I\u015f\u0131n\u0131m oldu\u011fu s\u00fcrece d\u00f6ng\u00fc devam eder ve b\u00f6ylece elektrik enerjisi \u00fcretimi ger\u00e7ekle\u015fmi\u015f olur. MOD\u00dcL 3- 10","2.2. FOTOVOLTA\u0130K PANELLER\u0130N\/MOD\u00dcLLER\u0130N SINIFLANDIRILMASI Fotovoltaik panellerin\/mod\u00fcllerin en yayg\u0131n s\u0131n\u0131fland\u0131rma \u015fekli a\u015fa\u011f\u0131da verilmi\u015ftir: \u2022 Kristal Yap\u0131l\u0131 FV mod\u00fcller: Monokristal (Tekli Kristal) yap\u0131l\u0131 mod\u00fcller ve Polikristal (\u00c7oklu Kristal) yap\u0131l\u0131 mod\u00fcller \u2022 \u0130nce film FV mod\u00fcller \u2022 Nano h\u00fccrelerden olu\u015fmu\u015f mod\u00fcller S\u00f6z konusu bu yap\u0131lara ili\u015fkin k\u0131sa bilgiler a\u015fa\u011f\u0131da verilmi\u015ftir. Monokristalin Paneller Monokristalin h\u00fccrelerden olu\u015fan b\u00f6ylelikle atomsal yap\u0131s\u0131 homojen olan bu paneller (\u015eekil 8) ayn\u0131 g\u00fcc\u00fc \u00fcreten polikristal panellere g\u00f6re daha k\u00fc\u00e7\u00fck alana sahiptir ve daha fazla verimlilikle \u00e7al\u0131\u015fmaktad\u0131r. Fakat daha hassas elde edilmesi gereken yap\u0131s\u0131 sebebiyle \u00fcretim s\u00fcreci daha uzun olup, daha pahal\u0131d\u0131rlar. Yine de uzun vadeli yat\u0131r\u0131m i\u00e7in monokristal paneller en iyi se\u00e7enek olmaktad\u0131r. Do\u011fadaki t\u00fcm kristalin bile\u015fimler asl\u0131nda polikristalin olup sadece elmas mono kristalin \u00f6zelli\u011fe sahiptir. D\u00fczg\u00fcn molek\u00fcler dizilimli k\u00fcl\u00e7elerden kesilen ve k\u00f6\u015feleri yuvarlat\u0131lan mono fotovoltaik h\u00fccreler sayesinde daha y\u00fcksek verime ula\u015f\u0131labilmektedir. Dolay\u0131s\u0131 ile mono ve polikristal g\u00fcne\u015f panelleri ay\u0131rmak i\u00e7in h\u00fccrelerin kenarlar\u0131 yuvarlat\u0131lm\u0131\u015f m\u0131, yoksa dikd\u00f6rtgen mi diye bak\u0131l\u0131r. Yuvarlat\u0131lm\u0131\u015f kenarlara sahip monokristal h\u00fccrelere kar\u015f\u0131n, polikristal h\u00fccreler dikd\u00f6rtgen kenarl\u0131d\u0131r. \u015eekil 8. Monokristal FV panel Polikristal Paneller Polikristal paneller monokristal panellerden farkl\u0131 olarak tek kristalinden olu\u015fmam\u0131\u015flard\u0131r ve tam olarak homojen de\u011fildirler. Polikristalin silikon (p-Si) ve multi-kristal silikon (mc-Si) olarak bilinen ilk g\u00fcne\u015f panelleri, 1981 y\u0131l\u0131nda pazara sunulmu\u015ftur. Monokristal panellerin aksine, polikristal g\u00fcne\u015f panelleri yapmak daha kolayd\u0131r. Ham silikon eritilerek m\u00fckemmel bir \u015fekilde kare kal\u0131p i\u00e7ine d\u00f6k\u00fcl\u00fcr. Polikristal FV panelleri mono kristalin olanlara g\u00f6re kalite ve verimlilik a\u00e7\u0131s\u0131ndan biraz daha d\u00fc\u015f\u00fck h\u00fccrelerden \u00fcretilmi\u015ftir. Yine de daha kolay ula\u015f\u0131labilir olmas\u0131 ve daha uygun fiyatl\u0131 olmalar\u0131ndan dolay\u0131 kullan\u0131m alan\u0131 daha yayg\u0131nd\u0131r. Yani verimlilik\/maliyet oran\u0131 hayli y\u00fcksektir (\u015eekil 9). Verimli FV mod\u00fclleri, Gallium Arsenide ad\u0131 verilen bir malzemeden yap\u0131l\u0131r. Bu malzeme \u00e7ok pahal\u0131d\u0131r ve bu nedenle genellikle d\u0131\u015f uzay ve konsantre FV uygulamalar\u0131 i\u00e7in kullan\u0131l\u0131r. MOD\u00dcL 3- 11","\u015eekil 9. Polikristal FV mod\u00fcl \u0130nce film FV paneller Genellikle \u00e7ok kristalli malzemeden olu\u015fan bu h\u00fccrelerin \u0131\u015f\u0131k yutma oran\u0131 y\u00fcksektir, verimlilikleri de d\u00fc\u015f\u00fckt\u00fcr. Bunun sonucu olarak da pazar pay\u0131n\u0131n k\u00fc\u00e7\u00fck bir b\u00f6l\u00fcm\u00fcne sahiptirler. B\u00fcy\u00fckl\u00fckleri bir milimetrenin binde birinden milyonda birine de\u011fi\u015fen damarlardan olu\u015fmas\u0131ndan dolay\u0131 ince film olarak adland\u0131r\u0131lmaktad\u0131r. Verimlilik oranlar\u0131 %7-14 aras\u0131ndad\u0131r. G\u00f6lge ortamlarda ve y\u00fcksek s\u0131cakl\u0131\u011f\u0131 olan yerlerde daha fazla dayan\u0131kl\u0131 olmalar\u0131ndan ve de fiyatlar\u0131n\u0131n daha ucuz olmas\u0131ndan dolay\u0131 d\u00fc\u015f\u00fck verimlerine ra\u011fmen baz\u0131 uygulamalarda tercih edilebilmektedir. \u0130nce film h\u00fccrelerden olu\u015fan paneller (\u015eekil 10) esnek bir yap\u0131ya sahiptir ve herhangi bir konstr\u00fcksiyona ihtiya\u00e7 duymadan serme tipte uygulanabilmektedir. Kristal yap\u0131l\u0131 panellere g\u00f6re daha hafif olduklar\u0131ndan a\u011f\u0131rl\u0131k da\u011f\u0131l\u0131m\u0131nda avantaj sa\u011flar. Cam i\u00e7ermezler, k\u0131r\u0131lma tehlikesi yoktur, ta\u015f\u0131nabilir \u00f6zelliktedir. \u015eekil 10. \u0130nce film FV paneller \u0130nce film panellerde alt-tabaka \u00fczerine farkl\u0131 t\u00fcrde fotovoltaik malzeme biriktirilmektedir. A\u015fa\u011f\u0131daki gibi s\u0131n\u0131fland\u0131r\u0131labilir: \u2022 Amorf silisyum (a-Si) \u2022 Kadmiyum tell\u00fcr (CdTe) \u2022 Bak\u0131r indiyum galyum selenid (BDT \/ CIGS) \u2022 Organik fotovoltaik h\u00fccreler (OPC) MOD\u00dcL 3- 12","Nano H\u00fccreli Paneller\/Mod\u00fcller Nano dokulu CIS h\u00fccreleri, Polimerik fotovoltaik h\u00fccreler ve boya maddeli fotovoltaik h\u00fccreler bu kategorideki ba\u015fl\u0131ca nano dokulu h\u00fccrelerdir (\u015eekil 11). CIS (Copper-Indium-Diselenid - Bak\u0131r-\u0130ndiyum-Diselenid) g\u00fcne\u015f pilleri verimlilik kapasitesi %10 civar\u0131nda olan v e di\u011fer g\u00fcne\u015f pillerine g\u00f6re \u00e7ok daha ince tabakal\u0131 olan g\u00fcne\u015f pilleridir. \u0130nce yap\u0131l\u0131 olmas\u0131, geni\u015f y\u00fczeylerde uygulamas\u0131n\u0131n kolayla\u015fmas\u0131, montaj\u0131n\u0131n kolay olmas\u0131, hafiflik, maliyetinin d\u00fc\u015fmesi gibi bir\u00e7ok avantaja sahiptir. \u015eekil 11. Nano dokulu mod\u00fcller MOD\u00dcL 3- 13","KONU 3 EV\u0130R\u0130C\u0130LER 3.1. EV\u0130R\u0130C\u0130LER\u0130N \u00c7ALI\u015eMA PRENS\u0130B\u0130 Eviriciler (invert\u00f6r), FV mod\u00fcller taraf\u0131ndan \u00fcretilen DC elektri\u011fi, ideal olarak yerel \u015febeke gereksinimlerine uygun olarak AC elektri\u011fe d\u00f6n\u00fc\u015ft\u00fcr\u00fcrler (\u015eekil 12). \u015eekil 12. FV panelde \u00fcretilen DC ak\u0131m\u0131n evirici ile AC ak\u0131ma \u00e7evrimi Eviricilerden temel olarak beklenilen istenilen genlik ve frekansta alternatif kaynak sa\u011flamas\u0131 ve \u00fcretti\u011fi alternatif ak\u0131mdaki bozulmalar\u0131n d\u00fc\u015f\u00fck seviyelerde olmas\u0131d\u0131r. Eviriciler ayr\u0131ca tesisin \u00e7\u0131kt\u0131s\u0131n\u0131 en \u00fcst d\u00fczeye \u00e7\u0131karmak i\u00e7in \u00e7e\u015fitli i\u015flevleri yerine getirebilir. Bunlar, diziler aras\u0131ndaki voltaj\u0131 optimize etmekten ve dizi performans\u0131n\u0131 izlemekten veri kaydetmeye ve \u015febekede veya FV mod\u00fcllerinde d\u00fczensizlik olmas\u0131 durumunda koruma ve izolasyon sa\u011flamaya kadar uzan\u0131r. 3.2. EV\u0130R\u0130C\u0130 TOPOLOJ\u0130LER\u0130N\u0130N SINIFLANDIRILMASI Eviriciler temel olarak gerilim kaynakl\u0131, ak\u0131m kaynakl\u0131 ve empedans (Z) kaynakl\u0131 olarak \u00fc\u00e7 s\u0131n\u0131fa ayr\u0131lmaktad\u0131r. Bu 3 grup alt\u0131ndaki eviricilerin temel topolojileri \u015eekil 13\u2019de g\u00f6r\u00fclmektedir. \u015eekil 13. Evirici topolojilerinin s\u0131n\u0131fland\u0131r\u0131lmas\u0131 MOD\u00dcL 3- 14","a) Gerilim Kaynakl\u0131 eviriciler Gerilim Kaynakl\u0131 eviricilerde sistemi bir gerilim kayna\u011f\u0131 besler. Bu eviricilerde \u00e7\u0131k\u0131\u015f geriliminin dalga bi\u00e7imi, giri\u015f do\u011fru gerilimi ve anahtarlama y\u00f6ntemi ile belirlenir. Bu dalga bi\u00e7imine y\u00fck etki edemez. Harmonik ak\u0131mlara y\u00fcksek empedans g\u00f6steren bir \u00f6zellikte y\u00fck s\u00f6z konusu ise, gerilim beslemeli bir evirici ile bu tip y\u00fck\u00fcn s\u00fcr\u00fclmesi daha uygundur. Gerilim beslemeli eviricilerde giri\u015fteki do\u011fru gerilim, do\u011frultucu bir devre \u00e7\u0131k\u0131\u015f\u0131na paralel ba\u011flanan \u00e7ok b\u00fcy\u00fck bir kapasite ile elde edilebilmektedir. En basit evirici yap\u0131s\u0131 tek fazl\u0131 yar\u0131m k\u00f6pr\u00fc topolojisidir. Bu devre ile yaln\u0131zca 2 anahtarlama eleman\u0131na ihtiya\u00e7 duyulur ve iki seviyeli kare dalga formunda bir \u00e7\u0131k\u0131\u015f \u00fcretilir. \u0130ki anahtar\u0131n ayn\u0131 anda kapat\u0131lmamas\u0131na yani bu anahtarlama elemanlar\u0131n\u0131n mutlaka birbiriyle ters \u00e7al\u0131\u015fmas\u0131na, birisi iletimdeyken di\u011ferinin mutlaka kesimde olmas\u0131na dikkat edilmelidir. \u00c7\u00fcnk\u00fc iki eleman da iletimdeyse k\u0131sa devre olur ve eviriciye zarar verir. Tam k\u00f6pr\u00fc evirici topolojisi \u00fc\u00e7 seviyeli \u00e7\u0131k\u0131\u015f gerilimi elde etmek i\u00e7in kullan\u0131lmaktad\u0131r. Yar\u0131m k\u00f6pr\u00fc yap\u0131n\u0131n aksine bu tip eviricilerde \u00e7\u0131k\u0131\u015f olarak \u00fc\u00e7 seviyeli kare dalga formu elde edilebilir. Tam k\u00f6pr\u00fc yap\u0131da 4 adet diyot ve 4 adet anahtarlama eleman\u0131 bulunur, y\u00fck \u00fczerindeki gerilimi elde etmek i\u00e7in bu anahtarlar\u0131n \u00e7apraz \u00e7iftler halinde iletime ge\u00e7mesi ve kesime gitmesi gerekmektedir. Eviriciler tek fazl\u0131 (\u015eekil 14) sistemlerde ve de \u00fc\u00e7 fazl\u0131 (\u015eekil 15) sistemlerde kullan\u0131labilir. Tek veya \u00fc\u00e7 fazl\u0131 evirici sistemleri \u00e7\u0131k\u0131\u015f geriliminin frekans, genlik ve faz de\u011ferlerinin kontrol edilmesine olanak sa\u011flayan \u00e7e\u015fitli \u00e7\u00f6z\u00fcmler sunmaktad\u0131r. Genel olarak d\u00fc\u015f\u00fck g\u00fc\u00e7l\u00fc uygulamalar ile birlikte kesintisiz g\u00fc\u00e7 kayna\u011f\u0131 (UPS) uygulamalar\u0131nda tek fazl\u0131 eviriciler kullan\u0131lmaktad\u0131r. Orta veya y\u00fcksek g\u00fc\u00e7 gerektiren uygulamalarda ise \u00fc\u00e7 fazl\u0131 eviriciler tercih edilmektedir. Tek fazl\u0131 eviriciler devre yap\u0131s\u0131na g\u00f6re yar\u0131m k\u00f6pr\u00fc evirici, tam k\u00f6pr\u00fc evirici ve push-pull (\u00e7ok seviyeli) evirici olarak 3 farkl\u0131 s\u0131n\u0131fa ayr\u0131lmaktad\u0131r. \u015eekil 14. Bir Fazl\u0131 Tam Dalga K\u00f6pr\u00fc Evirici Devresi \u015eekil 15. \u00dc\u00e7 Fazl\u0131 Evirici Devresi MOD\u00dcL 3- 15","b) Ak\u0131m Kaynakl\u0131 eviriciler Ak\u0131m kaynakl\u0131 eviriciler ak\u0131m\u0131 evirmekte kullan\u0131lan ve \u00e7ok b\u00fcy\u00fck g\u00fc\u00e7lerde tercih edilen eviricilerdir. Do\u011frultucu bir devrenin \u00e7\u0131k\u0131s\u0131na \u00e7ok b\u00fcy\u00fck bir end\u00fcktans\u0131n seri ba\u011flanmas\u0131 ile eviricinin kaynaktan \u00e7ekti\u011fi ak\u0131m\u0131n sabit kalmas\u0131 sa\u011flanabilir. E\u011fer evirici \u00e7\u0131k\u0131s\u0131ndaki y\u00fck\u00fcn harmonik ak\u0131mlara d\u00fc\u015f\u00fck empedans g\u00f6steren bir \u00f6zelli\u011fi varsa, ak\u0131m beslemeli evirici kullanmak daha uygun olmaktad\u0131r. Eviricilerde \u00e7\u0131k\u0131\u015f gerilimlerinin sin\u00fczoidal dalga olmas\u0131 istenir. \u00c7\u0131k\u0131\u015f formlar\u0131na g\u00f6re tam sin\u00fcs \u00e7\u0131k\u0131\u015f\u0131 veren ve vermeyen olmak \u00fczere iki \u00e7e\u015fit evirici tipi bulunmaktad\u0131r. D\u00fc\u015f\u00fck ve orta g\u00fc\u00e7l\u00fc uygulamalarda kare dalgaya yak\u0131n \u00e7\u0131k\u0131\u015f formlar\u0131 kabul edilebilirken, hassas ve b\u00fcy\u00fck g\u00fc\u00e7lerde ise harmoniklerinden ar\u0131nm\u0131\u015f bir sin\u00fcs dalga formunda olmas\u0131 gerekmektedir. Evirici g\u00fcc\u00fc, sistemde ayn\u0131 anda \u00e7al\u0131\u015fabilecek y\u00fcklerin g\u00fc\u00e7 de\u011ferlerinin toplanmas\u0131 ile belirlenir. \u0130ki ana evirici t\u00fcr\u00fc vard\u0131r: g\u00fc\u00e7 kayna\u011f\u0131 olarak pilleri kullanan pil veya g\u00fc\u00e7 eviricileri ve \u015febekeye ba\u011fl\u0131 FV sistemlerinde kullan\u0131lan \u015febeke etkile\u015fimli eviriciler. DC pil g\u00fcc\u00fcn\u00fc al\u0131p, AC devrelerinde ve y\u00fcklerinde kullan\u0131m i\u00e7in AC'ye d\u00f6n\u00fc\u015ft\u00fcren eviricilere genellikle pil (ak\u00fc) eviricileri veya g\u00fc\u00e7 eviricileri denir. Ak\u00fc eviricilerinin geni\u015f bir uygulama alan\u0131 vard\u0131r ve ba\u011f\u0131ms\u0131z FV sistemlerinde kullan\u0131l\u0131r; Normalde bu eviriciler 1kW ila 5kW s\u00fcrekli \u00e7\u0131k\u0131\u015f aral\u0131\u011f\u0131ndad\u0131r. Diziden DC giri\u015fini al\u0131p bunu \u015febeke \u015febekesinin gerektirdi\u011fi AC \u00e7\u0131k\u0131\u015f\u0131yla e\u015fle\u015ftiren eviriciler, \u015febeke ba\u011flant\u0131l\u0131 evirici olarak adland\u0131r\u0131l\u0131r. Evirici yaln\u0131zca \u015febeke mevcut oldu\u011funda ve belirli bir voltaj ve frekans aral\u0131\u011f\u0131nda \u00e7al\u0131\u015ft\u0131\u011f\u0131nda \u00e7al\u0131\u015f\u0131r. Bir evirici-\u015farj cihaz\u0131n\u0131n g\u00fcc\u00fc \u015febekeye geri besleyip beslemedi\u011fi, \u00fcnitenin kendisinin \u00e7al\u0131\u015fma \u00f6zelliklerine g\u00f6re belirlenir. 3.3. EV\u0130R\u0130C\u0130LER\u0130N KAPAS\u0130TEYE BA\u011eLI SINIFLANDIRILMASI Eviricilerdeki kapasite\/\u00f6l\u00e7e\u011fe g\u00f6re s\u0131n\u0131fland\u0131rma \u015eekil 16\u2019da g\u00f6sterildi\u011fi gibi merkezi evirici, dizi evirici ve mikro evirici \u015feklindedir. \u015eekil 16. FV evirici t\u00fcrleri (a) merkezi evirici (b) dizi evirici (c) mikro evirici MOD\u00dcL 3- 16","a) Merkezi evirici Merkezi evirici ile dizi evirici topolojileri yap\u0131 olarak birbirine benzerlik g\u00f6stermekte olup kapasitelere g\u00f6re kullan\u0131m alanlar\u0131 de\u011fi\u015fmektedir. 1-10kW g\u00fc\u00e7 aral\u0131\u011f\u0131nda dizi eviriciler, 10kW\u2019dan daha y\u00fcksek g\u00fc\u00e7lerde ve MW seviyesinde merkezi eviriciler kullan\u0131lmaktad\u0131r. 500W g\u00fcce kadar ise mikro eviriciler tercih edilmektedir. Merkezi evirici konfig\u00fcrasyonu, bir\u00e7ok orta ve b\u00fcy\u00fck \u00f6l\u00e7ekli g\u00fcne\u015f enerjisi santrali i\u00e7in ilk tercih olmaya devam etmektedir. Bir y\u00fcksek gerilim dizisi olu\u015fturmak i\u00e7in \u00e7ok say\u0131da mod\u00fcl seri olarak ba\u011flan\u0131r. Diziler daha sonra eviriciye paralel olarak ba\u011flan\u0131r. Merkezi eviriciler (\u015eekil 17) y\u00fcksek g\u00fcvenilirlik ve kurulum kolayl\u0131\u011f\u0131 sunar. Merkezi eviriciler bazen bir \u201cmaster slave\u201d konfig\u00fcrasyonunda kullan\u0131l\u0131r. Bu, \u0131\u015f\u0131n\u0131m d\u00fc\u015f\u00fck oldu\u011funda baz\u0131 eviricilerin kapand\u0131\u011f\u0131 ve di\u011fer eviricilerin optimum y\u00fcklemeye daha yak\u0131n \u00e7al\u0131\u015fmas\u0131na izin verdi\u011fi anlam\u0131na gelir. \u00c7al\u0131\u015fma s\u00fcresi eviriciler aras\u0131nda e\u015fit olarak da\u011f\u0131t\u0131ld\u0131\u011f\u0131ndan tasar\u0131m \u00f6mr\u00fc uzat\u0131labilir. Birden \u00e7ok e\u011fim ve y\u00f6nlendirme a\u00e7\u0131s\u0131na sahip olan, g\u00f6lgeleme sorunu ya\u015fayan veya farkl\u0131 mod\u00fcl t\u00fcrleri kullanan diziler i\u00e7in, her dizi i\u00e7in maksimum g\u00fc\u00e7 noktas\u0131 takibinin (MPPT) olmamas\u0131 ve artan uyumsuzluk kay\u0131plar\u0131 gibi dezavantajlara da sahiptir. Merkezi Eviriciler genellikle \u00fc\u00e7 fazl\u0131d\u0131r ve \u015febeke frekans trafolar\u0131n\u0131 i\u00e7erebilir. Bu trafolar \u015febekeden galvanik izolasyon sa\u011flasalar da eviricilerin a\u011f\u0131rl\u0131\u011f\u0131n\u0131 ve hacmini artt\u0131r\u0131rlar. \u015eekil 17. Merkezi evirici \u00f6rne\u011fi b) Dizi evirici Dizi evirici konsepti, birden fazla mod\u00fcl dizisi i\u00e7in birden fazla evirici kullan\u0131r. Dizi eviriciler (\u015eekil 18), \u00e7ok geni\u015f bir g\u00fc\u00e7 aral\u0131\u011f\u0131n\u0131 kapsayabildikleri ve bir \u00fcretim hatt\u0131nda merkezi eviricilere g\u00f6re daha ucuza \u00fcretilebildikleri i\u00e7in giderek daha fazla kullan\u0131lmaktad\u0131r. Ek olarak, t\u00fcm dizilerin birbirinden ba\u011f\u0131ms\u0131z oldu\u011fu bir dizi d\u00fczeyinde MPPT sa\u011flarlar. Bu, mod\u00fcllerin ayn\u0131 y\u00f6nde kurulamad\u0131\u011f\u0131, farkl\u0131 \u00f6zelliklere sahip mod\u00fcllerin kullan\u0131ld\u0131\u011f\u0131 veya g\u00f6lgeleme sorunlar\u0131n\u0131n oldu\u011fu durumlarda kullan\u0131\u015fl\u0131d\u0131r. \u015eekil 18. Dizi evirici \u00f6rne\u011fi MOD\u00dcL 3- 17","Genellikle tek fazl\u0131 olan dizi eviricilerin ba\u015fka avantajlar\u0131 da vard\u0131r. Birincisi, uzman olmayan personel taraf\u0131ndan servis edilebilir ve de\u011fi\u015ftirilebilir. Bir di\u011feri i\u00e7in, sahada yedek dizi eviricileri bulundurmak pratiktir. Bu, bir evirici ar\u0131zas\u0131 durumunda oldu\u011fu gibi \u00f6ng\u00f6r\u00fclemeyen durumlar\u0131n \u00fcstesinden gelmeyi kolayla\u015ft\u0131r\u0131r. c) Mikro evirici Mikro eviriciler (\u015eekil 19) \u00f6zellikle ev tipi g\u00fcne\u015f sistemleri i\u00e7in pop\u00fclerlik kazanmaktad\u0131r. Mikro eviriciler dizi veya g\u00fc\u00e7 optimize edicilerden daha pahal\u0131d\u0131r, ancak fiyatlar\u0131 pop\u00fclerlikleri ve teknolojileri geli\u015ftik\u00e7e d\u00fc\u015fmeye devam etmektedir. \u015eekil 19. Mikro evirici \u00f6rne\u011fi Mikro eviriciler g\u00fcne\u015f panelindeki her g\u00fcne\u015f paneline monte edilir. G\u00fcne\u015f paneli (panelleri) taraf\u0131ndan \u00fcretilen do\u011fru ak\u0131m (DC) elektri\u011fini, b\u00fcy\u00fck ayr\u0131 bir eviriciye ihtiya\u00e7 duymadan alternatif ak\u0131m (AC) elektri\u011fine d\u00f6n\u00fc\u015ft\u00fcr\u00fcrler. Y\u00fcksek maliyetli olmalar\u0131 gibi dezavantajlar\u0131na kar\u015f\u0131n a\u015fa\u011f\u0131da belirtilen \u00e7ok say\u0131da avantaja sahiptir: \u2022 Panel seviyesi MPPT (Maksimum G\u00fc\u00e7 Noktas\u0131 \u0130zleme) \u2022 Sistemde t\u00fcm paneller ba\u011f\u0131ms\u0131z \u00e7al\u0131\u015ft\u0131\u011f\u0131ndan, d\u00fc\u015f\u00fck performans g\u00f6steren paneller sistemin t\u00fcm performans\u0131n\u0131 etkilememektedir. B\u00f6ylece sistemin kullan\u0131labilirli\u011fini art\u0131r\u0131lmaktad\u0131r, \u2022 Panel seviyesi izleme sa\u011flanmaktad\u0131r, \u2022 D\u00fc\u015f\u00fck DC voltaj\u0131, g\u00fcvenli\u011fi artt\u0131r\u0131r. Kablo kanallar\u0131 gerektiren ~ 600 V DC kablolamaya gerek kalmamaktad\u0131r, \u2022 Tasar\u0131m esnekli\u011fine izin verir, g\u00fcne\u015f panelleri birbirinden ba\u011f\u0131ms\u0131z farkl\u0131 y\u00f6nlere y\u00f6nlendirilebilir, \u2022 G\u00f6lgeli bir panel di\u011fer panel performans\u0131na etki etmez. B\u00f6ylece g\u00f6lgede kalan alanlardan artan verim elde edilmesi sa\u011flanmaktad\u0131r. \u2022 Dizi uzunluklar\u0131n\u0131 hesaplamaya gerek yoktur. Sistemler daha basit hale gelmektedir. \u2022 \u00d6zellikle eski sistemleri tamir ederken veya g\u00fcncellerken, farkl\u0131 marka \/ model panelleri tek bir sistemde kullanma avantaj\u0131 sa\u011flamaktad\u0131r. Eviricilerle \u0130lgili \u00d6nemli Not: Eviriciler trafosuz olabilir veya voltaj\u0131 y\u00fckseltmek i\u00e7in bir trafo i\u00e7erebilir. Trafosuz dizi eviriciler durumunda, FV jenerat\u00f6r voltaj\u0131 AC taraf\u0131ndaki voltajdan veya DC-DC'den \u00f6nemli \u00f6l\u00e7\u00fcde y\u00fcksek olmal\u0131d\u0131r. Bir transformat\u00f6r\u00fcn olmamas\u0131, daha y\u00fcksek verimlili\u011fe, daha d\u00fc\u015f\u00fck a\u011f\u0131rl\u0131\u011fa, daha d\u00fc\u015f\u00fck boyuta (trafo tabanl\u0131 modellerden %50-75 daha hafif) ve daha az say\u0131da bile\u015fen nedeniyle daha d\u00fc\u015f\u00fck maliyete yol a\u00e7ar. Olumsuz taraf\u0131, DC'ye duyarl\u0131 toprak ka\u00e7a\u011f\u0131 devre kesicileri gibi ek koruyucu ekipman kullan\u0131lmal\u0131d\u0131r. Kurulum genelinde IEC Koruma S\u0131n\u0131f\u0131 II uygulanmal\u0131d\u0131r. Trafosuz Eviriciler ayr\u0131ca artan elektromanyetik parazite (EMI) neden olur. Transformat\u00f6rl\u00fc eviriciler galvanik izolasyon sa\u011flar. Merkezi Eviriciler genellikle transformat\u00f6rlerle donat\u0131lm\u0131\u015ft\u0131r. MOD\u00dcL 3- 18","KONU 4 ELEKTR\u0130K DEPOLAMA S\u0130STEM\u0130 B\u0130LE\u015eENLER\u0130 4.1. AK\u00dcLER (BATARYALAR) Fotovoltaik sistem taraf\u0131ndan \u00fcretilen elektrik enerjisinin, kimyasal enerjiye \u00e7evrilerek depo edilmesine ve gerekti\u011finde bu kimyasal enerjinin tekrar elektrik enerjisine d\u00f6n\u00fc\u015ft\u00fcr\u00fclmesine olanak sa\u011flayan cihazlard\u0131r (\u015eekil 20). Elektrik devrelerinde gerilim dengesi sa\u011flar. OPzS ak\u00fc, jel ak\u00fc, kuru ak\u00fc ve lityum ak\u00fc g\u00fcne\u015f enerjisi ile \u00fcretilen elektrik enerjisinin depolanmas\u0131nda kullan\u0131lan ba\u015fl\u0131ca ak\u00fc \u00e7e\u015fitleridir. \u015eekil 20. Fotovoltaik Sistemdeki Enerjiyi Depo Eden Ak\u00fcler a) OPzS AK\u00dc T\u00fcpl\u00fc Sabit Tesis (OPzS) ak\u00fcleri sistemlere kesintisiz enerji kayna\u011f\u0131 olarak ba\u011flanmak \u00fczere \u00fcretilmi\u015f sabit tesis (standby) ak\u00fclerdir. Y \u00fczd\u00fcrme gerilimiyle \u00e7al\u0131\u015fmas \u0131 n e d e n i y l e az bak\u0131m gerektirir ve enerji maliyeti d\u00fc\u015f\u00fckt\u00fcr. D\u00fc\u015f\u00fck antimonlu kur\u015fun ala\u015f\u0131m\u0131 temel \u00f6zelli\u011fidir ve kendi kendine de\u015farj\u0131n\u0131 azaltarak b u s a y e d e su kayb\u0131 oran\u0131n\u0131 b\u00fcy\u00fck \u00f6l\u00e7\u00fcde d\u00fc\u015f\u00fcr\u00fcr. \u015earj-de\u015farj kabiliyeti ve Aktif maddeyi tutu\u015fu ise ayn\u0131 seviyededir (\u015eekil 21). \u015eekil 21. OPzS Ak\u00fc MOD\u00dcL 3- 19","c) Jel Ak\u00fc \u00d6zel seperat\u00f6r ile donat\u0131lm\u0131\u015f olup so\u011fuk ortam s\u0131cakl\u0131klar\u0131nda daha uzun kullan\u0131m \u00f6mr\u00fcne sahip olan tam kapal\u0131 ve daha iyi performans sa\u011flayan silikon jel teknolojisi ile \u00fcretilirler. AGM ak\u00fcler ile k\u0131yasland\u0131\u011f\u0131nda jel ak\u00fclerin derin de\u015farj d\u00f6ng\u00fcs\u00fc %50 daha fazlad\u0131r. Y\u00fcksek g\u00fcvenilirlik ve kaliteye sahip ve bak\u0131m gerektirmeyen ak\u00fclerdir (\u015eekil 22). \u015eekil 22. Jel Ak\u00fc d) Kuru Ak\u00fc Performans\u0131 ve uygun fiyatlar\u0131yla, TP ve TPD (y\u00fcksek ak\u0131m kapasiteli) modelleriyle, tamam\u0131yla kapal\u0131, bak\u0131m gerektirmeden \u00e7ok geni\u015f bir \u0131s\u0131 yelpazesinde \u00e7al\u0131\u015fabilen kuru ak\u00fcler yayg\u0131n bir kullan\u0131ma sahiptir. Emniyet valfleriyle te\u00e7hiz edilmi\u015f olup \u00e7ok d\u00f6ng\u00fcl\u00fc \u00e7al\u0131\u015fma imk\u00e2n\u0131na sahiptir. Yatay, dikey herhangi bir pozisyonda \u00e7al\u0131\u015ft\u0131r\u0131labilir ve ters \u00e7evrilse bile asit s\u0131zd\u0131rmaz \u00f6zelliktedir. Sa\u011flam dizayn yap\u0131s\u0131na sahip olup uzun \u00f6m\u00fcrl\u00fcd\u00fcr (\u015eekil 23). \u015eekil 23. Kuru Ak\u00fc e) Lityum Ak\u00fc Daha uzun \u00f6m\u00fcrl\u00fc ve fazla \u015farj edebilme kapasitesi olu\u015fturmak i\u00e7in, elektrikli ara\u00e7larda, diz\u00fcst\u00fc bilgisayarlarda ve cep telefonlar\u0131nda kullan\u0131lan lityum piller veya di\u011fer ad\u0131 ile lityum ak\u00fcler art\u0131k yenilenebilir enerji sistemlerinin de vazge\u00e7ilmez bir par\u00e7as\u0131 olmaktad\u0131r. TUV, UL ve RCM gibi uluslararas\u0131 standartlara g\u00f6re sertifikaland\u0131r\u0131lm\u0131\u015f Lityum-\u0130yon ak\u00fc teknolojisi, en y\u00fcksek \u00e7\u0131kt\u0131 g\u00fcc\u00fc ve kullan\u0131labilir enerji oran\u0131na sahiptir. Geli\u015ftirilen tasar\u0131m konsepti ile 95\u2019in \u00fczerinde kullan\u0131labilir bir oran sa\u011flamaktad\u0131r. Lityum iyon ak\u00fcler di\u011fer ak\u00fclere g\u00f6re daha hafiftir. Ak\u00fcn\u00fcn \u015farj\u0131n\u0131n kesilmesi, di\u011fer ak\u00fclerde oldu\u011fu gibi \u00e7ok fazla zarar vermemektedir. Di\u011fer ak\u00fclere g\u00f6re daha fazla \u015farj ve de\u015farj d\u00f6ng\u00fcs\u00fcne sahip olup \u015farj olma s\u00fcresi \u00e7ok daha k\u0131sad\u0131r. Yakla\u015f\u0131k 10 y\u0131ll\u0131k kullan\u0131m \u00f6mr\u00fc sunmaktad\u0131r. 4.2. \u015eARJ REG\u00dcLAT\u00d6RLER\u0130 Ana g\u00f6revi ak\u00fcleri \u015farj etmek ve y\u00fcksek de\u015farjdan korumak olan bir DC-DC d\u00f6n\u00fc\u015ft\u00fcr\u00fcc\u00fcs\u00fcd\u00fcr ve sistemin maksimum g\u00fc\u00e7 noktas\u0131nda \u00e7al\u0131\u015fmas\u0131n\u0131 sa\u011flar. A\u015f\u0131r\u0131 \u015farjdan dolay\u0131 elektrolit kaynar ve ak\u00fcde hasar meydana gelebilir. Bu nedenle FV sistemin istikrarl\u0131 \u00e7al\u0131\u015fmas\u0131n\u0131 garanti alt\u0131na almak i\u00e7in \u015farj MOD\u00dcL 3- 20","reg\u00fclat\u00f6rleri \u00e7ok \u00f6nemlidir. \u015earj reg\u00fclat\u00f6r\u00fcn\u00fcn elektroni\u011fi \u00e7ok hassast\u0131r ve bak\u0131m maliyeti olduk\u00e7a y\u00fcksektir. Reg\u00fclat\u00f6r\u00fcn bozulmas\u0131 ak\u00fc de\u011fi\u015fimini gerektirebilir. Basit tip ak\u00fc voltaj\u0131n\u0131 izlemek ve devre gerilimi belirli bir seviyeye ula\u015ft\u0131\u011f\u0131nda \u015farj i\u015flemini durdurmak i\u00e7in \u015farj reg\u00fclat\u00f6r\u00fc fonksiyonlar\u0131 a\u00e7\u0131l\u0131r. Devre a\u00e7mak ve kapatmak i\u00e7in eski \u015farj reg\u00fclat\u00f6rleri mekanik bir r\u00f6le kullanmak suretiyle yap\u0131lm\u0131\u015f iken g\u00fcn\u00fcm\u00fczde darbe geni\u015flik mod\u00fclasyonu yapan PWM \u015farj reg\u00fclat\u00f6r\u00fc ve de maksimum g\u00fc\u00e7 noktas\u0131 takibini yapan MPPT \u015farj reg\u00fclat\u00f6r\u00fc \u015feklinde iki farkl\u0131 tip olabilmektedir. Ba\u011f\u0131ms\u0131z sistemler i\u00e7in en uygun \u00e7\u00f6z\u00fcm \u00fczerindeki LCD ekran veya LED\u2019ler sayesinde ak\u00fc durumu, \u015farj durumu gibi bilgilerin g\u00f6r\u00fclebildi\u011fi PWM \u015farj reg\u00fclat\u00f6rleridir (\u015eekil 24). 12V ve 24V her t\u00fcrl\u00fc ak\u00fc veya ak\u00fc gruplar\u0131n\u0131, a\u00e7\u0131k ve kapal\u0131 kur\u015fun ak\u00fcleri optimum bi\u00e7imde \u015farj edebilir. Hem duvara hem de bir DIN ray\u0131na \u015fase monte edilebilir. \u015eekil 24. PWM Reg\u00fclat\u00f6rler Her \u00e7al\u0131\u015fma ko\u015fuluna denk gelen normal ko\u015fullarda yaln\u0131zca bir tane maksimum g\u00fc\u00e7 noktas\u0131 vard\u0131r. Maksimum verim elde edebilmesi i\u00e7in panelin bu maksimum g\u00fc\u00e7 noktas\u0131nda \u00e7al\u0131\u015ft\u0131r\u0131lmas\u0131 gerekir. Profesyonel \u015farj denetleyiciler ise MPPT (Maksimum G\u00fc\u00e7 Noktas\u0131 \u0130zleme) tekni\u011fine g\u00f6re \u00e7al\u0131\u015f\u0131rlar ve uygun gerilim aral\u0131klar\u0131nda %98 verime sahip olabilmektedirler. Ak\u00fcler \u00f6zelliklerine g\u00f6re en uygun \u015fekilde \u015farj edildi\u011fi i\u00e7in ak\u00fclerin \u00f6m\u00fcrleri b\u00f6ylelikle %50 uzatmaktad\u0131r ve bu \u015fekilde sistem maliyeti de d\u00fc\u015fmektedir (\u015eekil 25). \u015eekil 25. MPPT Reg\u00fclat\u00f6rler Otomobillerde kullan\u0131lanlar\u0131n aksine g\u00fcne\u015f enerjisi sistemlerinin b\u00fcy\u00fck \u00e7o\u011funlu\u011fu, 12 voltluk pil de\u011fildir. Paneller pillere g\u00f6re gerekenden daha fazla voltaj sa\u011flarlar. A\u015f\u0131r\u0131 voltaj dolay\u0131s\u0131 ile pilleri tamamen \u015farj etmek i\u00e7in gerekli s\u00fcre azal\u0131r, \u015farj voltaj\u0131 optimal d\u00fczeyde kal\u0131r. B\u00f6ylelikle FV sistemi daha verimli bir performans g\u00f6sterir. G\u00fc\u00e7 kayb\u0131 MPPT sarj reg\u00fclat\u00f6rlerinin verimini azalt\u0131r. Bir ev sisteminde cihazdan cihaza elektrik telleri boyunca g\u00fc\u00e7 hareket eder ve belirli bir miktarda g\u00fc\u00e7 bu esnada kaybolur. 12 V ak\u00fc ile kullan\u0131lan bir PWM \u015farj reg\u00fclat\u00f6r\u00fc taraf\u0131ndan kullan\u0131lan g\u00fc\u00e7 \u00e7o\u011fu zaman 18 V civar\u0131nda olup y\u00fcksek voltajl\u0131 elektrik ak\u0131m\u0131 daha az kay\u0131p g\u00f6r\u00fcr. MPPT denetleyicisi sayesinde, \u015farj reg\u00fclat\u00f6r\u00fcn\u00fcn o andaki mevcut en y\u00fcksek gerilimi kullan\u0131l\u0131r. Bu sayede MPPT denetleyicileri daha az g\u00fc\u00e7 kaybederler. PWM denetleyicilerine g\u00f6re, MPPT \u015farj reg\u00fclat\u00f6rleri biraz daha pahal\u0131d\u0131r fakat MPPT performanslar\u0131 \u00f6nemli \u00f6l\u00e7\u00fcde geli\u015fmi\u015ftir, fazla voltaj\u0131 ampere \u00e7evirirler. Bu sebeple daha \u00e7ok tercih edilir. Son \u00e7\u0131kan baz\u0131 modern \u015farj reg\u00fclat\u00f6rleri ile ters ak\u0131m \u00f6nlenebilir. G\u00fcne\u015f \u0131\u015f\u0131n\u0131m\u0131 olmad\u0131\u011f\u0131nda FV panelleri elektrik \u00fcretmeyi durdurur, \u015farj reg\u00fclat\u00f6r\u00fc elektrik devresini a\u00e7arak herhangi bir ters ak\u0131m ak\u0131\u015f\u0131n\u0131 engeller ve ak\u00fcler elektrik g\u00f6ndermeye ba\u015flarlar. MOD\u00dcL 3- 21","KONU 5 FOTOVOLTA\u0130K G\u00dc\u00c7 S\u0130STEM\u0130 D\u0130\u011eER B\u0130LE\u015eENLER\u0130 5.1. FOTOVOLTA\u0130K S\u0130STEM KABLOLARI FV paneller yap\u0131lar\u0131 gere\u011fi g\u00fcne\u015f \u0131\u015f\u0131\u011f\u0131ndan elektrik enerjisi eldesi sa\u011flayan ekipmanlar olarak tan\u0131mlanmaktad\u0131r. Bu \u00f6zelliklerinden dolay\u0131 FV paneller ve bunlara ba\u011fl\u0131 di\u011fer donan\u0131mlar g\u00fcne\u015f \u0131\u015f\u0131nlar\u0131na maruz kalmaktad\u0131r. FV panelleri birbirine ba\u011flayarak daha y\u00fcksek g\u00fc\u00e7 eldesini sa\u011flayan kablolar g\u00fcne\u015f \u0131\u015f\u0131nlar\u0131ndan ve y\u00fcksek s\u0131cakl\u0131klardan etkilenmektedir. FV sistemlerinin \u00e7al\u0131\u015fma \u00f6m\u00fcrlerinin 25 y\u0131l civar\u0131nda oldu\u011fu bilinmektedir. Dolay\u0131s\u0131 ile bu sistemlerde kullan\u0131lan kablolar\u0131n da en az bu \u00f6mre uygun olmalar\u0131 gerekmektedir. Bu sebeple FV panellerini ve sistem ekipmanlar\u0131n\u0131 birbirine ba\u011flayan kablolar\u0131n \u00f6zel yap\u0131da olmas\u0131 gerekir. Dolay\u0131s\u0131 ile kablo \u00fcreticileri g\u00fcne\u015f enerjisi sekt\u00f6r\u00fcn\u00fcn geli\u015fimiyle birlikte bu sistemler i\u00e7in g\u00fcne\u015f \u0131\u015f\u0131nlar\u0131n\u0131n zararl\u0131 etkilerine ve y\u00fcksek s\u0131cakl\u0131klara kar\u015f\u0131 dayan\u0131kl\u0131 \u00f6zel kablolar imal etmeye ba\u015flam\u0131\u015flard\u0131r. B\u00f6ylelikle g\u00fcne\u015f enerjisi sistemlerinde kullan\u0131lan kablolar genel olarak \u2013 40 \u00b0C ile + 120 \u00b0C aras\u0131ndaki s\u0131cakl\u0131k ko\u015fullar\u0131nda \u00e7al\u0131\u015fmalar\u0131n\u0131 s\u00fcrd\u00fcrebilmektedir. \u2022 Kablo boyutlar\u0131: K\u00fc\u00e7\u00fckten (b\u00fcy\u00fck say\u0131lar) b\u00fcy\u00fc\u011fe (k\u00fc\u00e7\u00fck say\u0131lar). 18 AWG (AWG: Amerikan Tel G\u00f6stergesi) k\u00fc\u00e7\u00fck bir kablodur, 0AWG b\u00fcy\u00fck bir kablodur ve 4\/0 (0000) 0'dan b\u00fcy\u00fckt\u00fcr. Artan boyut s\u0131ras\u0131na g\u00f6re k\u00fc\u00e7\u00fckten b\u00fcy\u00fc\u011fe yayg\u0131n olarak kullan\u0131lan kablo boyutlar\u0131 18AWG, 16AWG, 14AWG, 12AWG, 10AWG, 12AWG, 10AWG'dir. , 8AWG, 6AWG, 4AWG, 2AWG, 1AWG, 0AWG, 2\/0AWG, 3\/0AWG, 4\/0AWG. \u2022 Conduit (Elektrik borusu, kablo borusu): Kablolar\u0131 korumak i\u00e7in kullan\u0131lan boru. \u2022 Elektrik kablolar\u0131n\u0131 ta\u015f\u0131yan boru (Raceway): Kablolar\u0131n korundu\u011fu yer. Kanal, bir kanal t\u00fcr\u00fcd\u00fcr. 5.2. FOTOVOLTA\u0130K S\u0130STEM YARDIMCI B\u0130LE\u015eENLER\u0130 Topraklama iletkeni (ekipman topraklama iletkeni veya EGC): Ak\u0131m\u0131 ta\u015f\u0131mas\u0131 ama\u00e7lanmayan ve metal ekipman\u0131 tehlikeli voltaj farklar\u0131 olmayacak \u015fekilde birbirine ba\u011flayan (ba\u011flayan) bir iletken. Topraklama iletkeni ye\u015fil veya \u00e7\u0131plak teldir. \u00c7o\u011fu zaman insanlar bir topraklama iletkeninin ye\u015fil veya \u00e7\u0131plak oldu\u011funu hat\u0131rlar, \u00e7\u00fcnk\u00fc \u201ctopraklama\u201d G harfi ile biter. \u201cTopraks\u0131z sistemlerde\u201d bile ekipman topraklamas\u0131 vard\u0131r. Bran\u015f devresi: Bir y\u00fck merkezinden devre kesiciden gelen devre. Eviricilerin \u00f6zel dal devreleri vard\u0131r. FV kaynak devre iletkenleri: FV'yi birle\u015ftirici kutuya ba\u011flar. Sadece bir dizi varsa, birle\u015ftiriciye gerek yoktur (birle\u015ftirilecek hi\u00e7bir \u015fey yoktur) ve FV kaynak devre iletkenleri FV'yi DC ba\u011flant\u0131 kesmeye ba\u011flayacakt\u0131r. Kullan\u0131m-2 (use-2) Tel: \u0130letkenlerin g\u00fcne\u015f \u0131\u015f\u0131\u011f\u0131na maruz kald\u0131\u011f\u0131 veya kanalda korunmad\u0131\u011f\u0131 FV kaynak devreleri i\u00e7in ortak kablolama y\u00f6ntemi. A\u00e7\u0131kta veya \u201cserbest havada\u201d kullan\u0131labilir. FV teli: USE-2 ile ayn\u0131 \u015fekilde FV sistemlerinde yayg\u0131n olarak kullan\u0131lan iletken tipi. USE-2'den farkl\u0131 olarak, bir \u00e7at\u0131da kanal i\u00e7inde olmad\u0131\u011f\u0131nda trafosuz eviricilerle kullan\u0131lmas\u0131na izin verilen tek iletken t\u00fcr\u00fcd\u00fcr. FV teli genellikle elemanlara maruz kalan tel ile FV dizilerinde kullan\u0131l\u0131r. FV kablosu USE-2 kablosundan daha iyidir. Birle\u015ftirici kutusu: FV kaynak devrelerinin bir FV \u00e7\u0131k\u0131\u015f devresi olmak \u00fczere birle\u015ftirildi\u011fi yerdir. Birle\u015ftirici kutular, \u00fc\u00e7 veya daha fazla FV kaynak devresi birle\u015ftirildi\u011finde genellikle sigortalar i\u00e7erir. Birle\u015ftirici kutular paralel ba\u011flant\u0131lar\u0131n yap\u0131ld\u0131\u011f\u0131 yerlerdir. Paralel ba\u011flant\u0131lar ak\u0131m\u0131 art\u0131r\u0131r ve voltaj\u0131 artt\u0131rmaz. Bir birle\u015ftiricide atm\u0131\u015f bir sigorta, bir FV kaynak devresinde pozitiften negatife k\u0131sa devre anlam\u0131na gelebilir. Ba\u011flant\u0131 kutusu: Ba\u011flant\u0131lar\u0131n yap\u0131ld\u0131\u011f\u0131 elektrik kutusu. MOD\u00dcL 3- 22","FV \u00e7\u0131k\u0131\u015f devresi: Birle\u015ftiricinin \u00e7\u0131k\u0131\u015f\u0131nda FV \u00e7\u0131k\u0131\u015f devresi bulunur. FV \u00e7\u0131k\u0131\u015f devresinin ak\u0131m\u0131, birle\u015ftirici kutuya giden FV kaynak devrelerinin birle\u015fik ak\u0131m\u0131d\u0131r. Toprak ar\u0131za koruma cihaz\u0131: \u015eebekeye ba\u011fl\u0131 sistemlerde eviricinin bir par\u00e7as\u0131d\u0131r ve DC toprak ar\u0131zas\u0131 varsa sistemi kapat\u0131r. Genellikle toprak ar\u0131zas\u0131 tespiti ve kesintisi i\u00e7in GFDI olarak adland\u0131r\u0131l\u0131r. DC ba\u011flant\u0131 kesme: DC iletkenlerin ba\u011flant\u0131s\u0131n\u0131 kesen (devreyi a\u00e7an) bir anahtar. DC ba\u011flant\u0131 kesmeleri genellikle eviricinin yan\u0131nda ve birle\u015ftirici kutular\u0131n yak\u0131n\u0131nda bulunur. AC ba\u011flant\u0131 kesme: AC devre iletkenlerinin ba\u011flant\u0131s\u0131n\u0131 kesen (kapatan) bir anahtar. Bir devre kesici, bir ba\u011flant\u0131 kesme ve ayn\u0131 zamanda bir a\u015f\u0131r\u0131 ak\u0131m koruma cihaz\u0131d\u0131r. A\u015f\u0131r\u0131 Ak\u0131m Koruma Cihaz\u0131 (OCPD): Ekipman\u0131 ve iletkenleri a\u015f\u0131r\u0131 ak\u0131mlardan korur. Ak\u0131m yeterince y\u00fckselirse OCPD'ler devreyi a\u00e7ar. Birle\u015ftirici kutulardaki FV mod\u00fcl\u00fc kaynak devreleri genellikle tipik FV maksimum seri sigorta de\u011feri olan 15A sigortalarla korunur. Sigortalar veya devre kesiciler olmak \u00fczere \u0130ki tip OCPD vard\u0131r. Devre kesici: OCPD ve ba\u011flant\u0131 kesme hepsi bir aradad\u0131r. Servis paneli: Pano veya y\u00fck merkezi olarak da adland\u0131r\u0131l\u0131r. Devre kesicilerin elektrik sistemine ba\u011fland\u0131\u011f\u0131 yerdir. Ana servis paneli binadaki ana paneldir. Di\u011fer alt paneller, ana panele besleyiciler arac\u0131l\u0131\u011f\u0131yla ba\u011flan\u0131r. Kesiciler baralara ba\u011flan\u0131r. Busbar (Bara): Farkl\u0131 devrelerin paralel olarak ba\u011fland\u0131\u011f\u0131 bir metal par\u00e7as\u0131. Genellikle kesicilerin veya tellerin ba\u011fl\u0131 oldu\u011fu yerler. ANAHTAR NOT 2: G\u00dcNE\u015e TAK\u0130P S\u0130STEMLER\u0130 VE FV SANTRAL G\u00dc\u00c7 \u00dcRET\u0130M\u0130NE ETK\u0130S\u0130 Fotovoltaik panellerin yerle\u015ftirilme y\u00f6n\u00fc (azimut a\u00e7\u0131s\u0131) da verimlerine etki edecek bir fakt\u00f6rd\u00fcr. G\u00fcn i\u00e7erisinde g\u00fcne\u015f g\u00f6ky\u00fcz\u00fcnde belirli bir yolu izleyece\u011fi i\u00e7in panellerin bakt\u0131\u011f\u0131 y\u00f6n \u00fczerlerine d\u00fc\u015fecek olan g\u00fcne\u015f \u0131\u015f\u0131nlar\u0131n\u0131 etkiler. Bu nedenle sabit \u015fekilde monte edilecek olan paneller olabildi\u011fi gibi G\u00fcne\u015fin g\u00f6ky\u00fcz\u00fcnde izleyece\u011fi yolu tek veya \u00e7ift eksende izleyen sistemler de kurulabilmektedir. Bu t\u00fcr sistemler \u00fczerlerine sabit monte edilmi\u015f sistemlerden daha fazla dik g\u00fcne\u015f \u0131\u015f\u0131n\u0131 alabilece\u011fi i\u00e7in verimlerinde de art\u0131\u015f olabilmektedir. Takip sistemleri g\u00fcne\u015fi g\u00fcn boyunca g\u00f6ky\u00fcz\u00fcnde takip ederler. Fotovoltaik g\u00fcne\u015f santrallerinde genellikle tek hareketli sistem g\u00fcne\u015f takip sistemidir. G\u00fcne\u015fi tek eksende takip eden sistemler ya kolekt\u00f6r\u00fcn oryantasyon a\u00e7\u0131s\u0131n\u0131 ya da e\u011fim a\u00e7\u0131s\u0131n\u0131 de\u011fi\u015ftirerek izleme ger\u00e7ekle\u015ftirirken, iki eksenli takip sistemleri bu iki a\u00e7\u0131y\u0131 da de\u011fi\u015ftirdikleri i\u00e7in tek eksenli sistemlere g\u00f6re g\u00fcne\u015fi \u00e7ok daha do\u011fru ve kesin \u015fekilde takip edebilmektedir. Bulunulan b\u00f6lgeye g\u00f6re g\u00fcne\u015f takip sitemleri fotovoltaiklerin \u00fcretece\u011fi y\u0131ll\u0131k enerji miktar\u0131n\u0131 tek eksenli takip sistemleri i\u00e7in %27\u2019e, \u00e7ift eksenli takip sistemleri i\u00e7in ise %37\u2019e varan miktarda artt\u0131rabilirler. G\u00fcne\u015f takip sitemleri ayr\u0131ca \u015eekil 26\u2019da g\u00f6r\u00fclece\u011fi \u00fczere \u00e7ok daha sabit ve d\u00fczg\u00fcn g\u00fc\u00e7 \u00fcretimi yap\u0131lmas\u0131n\u0131 sa\u011flar. G\u00fcne\u015f takip sistemi bulunan hemen hemen t\u00fcm fotovoltaik g\u00fc\u00e7 santrallerinde kristal silikon fotovoltaik paneller kullan\u0131lmaktad\u0131r. Bunun nedeni bu panellerin y\u00fcksek verimlili\u011finin takip sistemi i\u00e7in gereken ek sermaye ve i\u015fletme maliyetlerini (kurulu kWp ba\u015f\u0131na) azaltmas\u0131d\u0131r. Ancak nispeten ucuz tek eksenli takip sistemleri de son zamanlarda baz\u0131 ince film mod\u00fclleri ile birlikte kullan\u0131lmaktad\u0131r. G\u00fcne\u015fi takip sistemine sahip fotovoltaik g\u00fc\u00e7 santralinin bir \u00f6rne\u011fi \u015eekil 27\u2019de g\u00f6r\u00fclmektedir. MOD\u00dcL 3- 23","\u015eekil 26. G\u00fcne\u015f takip sisteminin fotovoltaik g\u00fc\u00e7 \u00fcretimine olumlu etkisi \u015eekil 27. Arazide kurulu g\u00fcne\u015fi bir eksende takip eden FV g\u00fc\u00e7 sistemi bir \u00f6rne\u011fi Anahtar not sonu MOD\u00dcL 3- 24","KONU 6 FOTOVOLTA\u0130K G\u00dc\u00c7 S\u0130STEM\u0130 SAHA SE\u00c7\u0130M\u0130 ESASLARINA G\u0130R\u0130\u015e 6.1. SAHA SE\u00c7\u0130M\u0130 \u0130\u00c7\u0130N TEMEL KISITLAR Proje i\u00e7in uygun bir saha se\u00e7mek, uygulanabilir bir fotovoltaik projesi geli\u015ftirmenin \u00e7ok \u00f6nemli bir bile\u015fenidir. Saha se\u00e7imi i\u00e7in kesin belirlenmi\u015f kurallar yoktur. \u0130lk bak\u0131\u015fta uygun g\u00f6r\u00fclmeyen da\u011f yama\u00e7lar\u0131nda, r\u00fczgar \u00e7iftlikleri i\u00e7erisinde, at\u0131k bertaraf sahalar\u0131nda dahi uygulanabilir projeler ger\u00e7ekle\u015ftirilmi\u015ftir. Genel olarak saha se\u00e7imi s\u00fcrecinde elektrik \u00fcretimi maliyetine etki edecek olan k\u0131s\u0131tlar ve etkiler de\u011ferlendirilmelidir. Ele al\u0131nmas\u0131 gereken ana k\u0131s\u0131tlar a\u015fa\u011f\u0131daki gibidir: \u2022 G\u00fcne\u015f enerjisi kayna\u011f\u0131 \u2022 G\u00f6lgeleme \u2022 Mevcut alan \u2022 Yerel iklim \u2022 Topografya \u2022 Jeoteknik \u2022 Jeopolitik ula\u015f\u0131labilirlik \u2022 \u015eebeke ba\u011flant\u0131s\u0131 \u2022 Arazi kullan\u0131m\u0131 \u2022 Mod\u00fcl kirlenmesi \u2022 Su mevcudiyeti \u2022 Mali te\u015fvikler \u015eebeke \u00f6l\u00e7e\u011finde bir fotovoltaik enerji santrali geli\u015ftirmek i\u00e7in belirli bir saha, d\u00fc\u015f\u00fck g\u00fcne\u015f enerjisi kayna\u011f\u0131, d\u00fc\u015f\u00fck \u015febeke kapasitesi veya yetersiz alan nedeniyle k\u0131s\u0131tlamalar i\u00e7erebilir. Ancak d\u00fc\u015f\u00fck g\u00fcne\u015f enerjisi kayna\u011f\u0131, y\u00fcksek yerel mali te\u015fviklerle dengelenebilir ve bir projeyi uygulanabilir k\u0131labilir. Benzer bir dengeleme eylemi di\u011fer k\u0131s\u0131tlamalar i\u00e7in de a\u015fa\u011f\u0131da ayr\u0131nt\u0131lar\u0131 verildi\u011fi \u015fekilde ge\u00e7erlidir. 6.1.1. G\u00fcne\u015f enerjisi kayna\u011f\u0131 Bir fotovoltaik projesi geli\u015ftirmek i\u00e7in en temel husus sahan\u0131n yatay d\u00fczleme d\u00fc\u015fen y\u00fcksek y\u0131ll\u0131k ortalamaya sahip bir toplam g\u00fcne\u015f \u0131\u015f\u0131n\u0131m\u0131 (GHI) de\u011ferine sahip olmas\u0131d\u0131r. G\u00fcne\u015f enerjisi kayna\u011f\u0131 ne kadar y\u00fcksekse, kurulu kWp ba\u015f\u0131na daha fazla enerji \u00fcretimi ger\u00e7ekle\u015fecektir. D\u00fcnya y\u00fczeyinde herhangi bir b\u00f6lgeye d\u00fc\u015fen \u0131\u015f\u0131n\u0131m miktar\u0131n\u0131 etkileyen en \u00f6nemli fakt\u00f6r enlem (ekvatordan uzakl\u0131k) a\u00e7\u0131s\u0131ndan konumdur. Genel olarak, fotovoltaik paneller ekvatordan ne kadar uzak bir b\u00f6lgeye yerle\u015ftirilirse o kadar az \u0131\u015f\u0131n\u0131m alacaklard\u0131r. Bir ba\u015fka deyi\u015fle kuzey yar\u0131m k\u00fcrede kurulum ne kadar kuzeyde olursa, bir fotovoltaik sisteminden o kadar az \u00e7\u0131kt\u0131 beklenebilir. Ancak bu durum dikkate al\u0131nmas\u0131 gereken ba\u015fka fakt\u00f6rler oldu\u011fu i\u00e7in kuzeydeki sistemlerin kurulumunu direkt olarak engellemez. G\u00fcne\u015f kayna\u011f\u0131 de\u011ferlendirmesinde \u0131\u015f\u0131n\u0131m d\u0131\u015f\u0131nda g\u00fcne\u015flenme s\u00fcresi de kritik \u00f6nem ta\u015f\u0131maktad\u0131r. T\u00fcrkiye bir\u00e7ok b\u00f6lgesi ile y\u00fcksek g\u00fcne\u015flenme s\u00fcreleri a\u00e7\u0131s\u0131ndan \u015fansl\u0131 \u00fclkeler aras\u0131ndad\u0131r. T\u00fcrkiye\u2019nin \u00e7e\u015fitli b\u00f6lgelerinde ger\u00e7ekle\u015fen y\u0131ll\u0131k ortalama g\u00fcne\u015flenme s\u00fcreleri \u015eekil 28\u2019de g\u00f6r\u00fclmektedir. Bu \u015fekilde g\u00f6r\u00fcld\u00fc\u011f\u00fc \u00fczere \u00fclkemizin bir\u00e7ok b\u00f6lgesinde y\u00fcksek g\u00fcne\u015flenme s\u00fcreleri g\u00f6zlenmektedir. MOD\u00dcL 3- 25","\u015eekil 28. T\u00fcrkiye\u2019de y\u0131ll\u0131k ortalama g\u00fcne\u015flenme s\u00fcreleri G\u00fcne\u015flenme s\u00fcresi aydan aya ve mevsimsel olarak ta de\u011fi\u015fkenlik g\u00f6stermektedir. T\u00fcrkiye i\u00e7in ayl\u0131k ortalama g\u00fcne\u015flenme s\u00fcreleri \u015eekil 29\u2019da verilmektedir. \u015eekil 29. T\u00fcrkiye\u2019de y\u0131ll\u0131k ortalama g\u00fcne\u015flenme s\u00fcreleri 6.1.2. G\u00f6lgeleme Bir sahadaki g\u00fcne\u015f enerjisi kayna\u011f\u0131n\u0131 de\u011ferlendirilirken, mod\u00fcller taraf\u0131ndan fiilen al\u0131nan \u0131\u015f\u0131n\u0131m\u0131 azaltacak olan herhangi bir g\u00f6lgelemeyi en aza indirmeye \u00f6zen g\u00f6sterilmelidir. G\u00f6lgeleme uzaklardaki da\u011flar veya binalar nedeniyle olabilece\u011fi gibi mod\u00fcl s\u0131ralar\u0131 aras\u0131nda kar\u015f\u0131l\u0131kl\u0131 g\u00f6lgeleme veya yak\u0131nda bulunan a\u011fa\u00e7lar, binalar veya mod\u00fcllerin \u00fcst k\u0131sm\u0131ndan ge\u00e7en kablolar nedeniyle de olabilecektir. G\u00f6lgelemeden ka\u00e7\u0131nmak, fotovoltaik mod\u00fcl \u00fczerindeki k\u00fc\u00e7\u00fck alanlar i\u00e7in bile kritik \u00f6neme sahiptir, \u00e7\u00fcnk\u00fc g\u00f6lge, bir mod\u00fcl\u00fcn veya mod\u00fcl dizisinin enerji \u00e7\u0131kt\u0131s\u0131n\u0131 \u00f6nemli \u00f6l\u00e7\u00fcde bozabilir. Sadece mod\u00fcl \u00fczerindeki g\u00f6lgelemeyi basit\u00e7e oranlayarak enerji \u00e7\u0131kt\u0131s\u0131ndaki azalman\u0131n tahmin edilmesi yan\u0131lt\u0131c\u0131 olabilir ve \u00e7\u0131kt\u0131daki kay\u0131p beklenenden daha fazla olabilir. FV paneller d\u00fc\u015f\u00fck enleme sahip b\u00f6lgelerde s\u0131ralar birbirine kuzeydeki yerlerden daha yak\u0131n aral\u0131klarla yerle\u015ftirilebilir. Bunun nedeni ise ekvatordan daha uzak olan yerlerde \u00f6zellikle k\u0131\u015f\u0131n g\u00f6ky\u00fcz\u00fcnde daha MOD\u00dcL 3- 26","d\u00fc\u015f\u00fck bir g\u00fcne\u015f yolu vard\u0131r. G\u00f6lgelendirmeyi de\u011ferlendirirken g\u00fcne\u015fin g\u00f6ky\u00fcz\u00fcnde izledi\u011fi yolun mevsimlere g\u00f6re de\u011fi\u015fti\u011fi de unutulmamal\u0131d\u0131r. Aral\u0131k ay\u0131nda g\u00fcn ortas\u0131nda \u00f6nemli \u00f6l\u00e7\u00fcde g\u00f6lgeleme sa\u011flayan bir engel, Haziran ay\u0131nda g\u00fcn ortas\u0131nda hi\u00e7 g\u00f6lgelemeye neden olmayabilir. G\u00f6lgeleme, sahan\u0131n bulundu\u011fu konum i\u00e7in tam g\u00fcne\u015f yolunu g\u00f6steren diyagramlar kullan\u0131larak de\u011ferlendirilmelidir. Bir fotovoltaik sisteminin \u00f6zellikle g\u00fcne\u015f g\u00f6ky\u00fcz\u00fcnde y\u00fcksekte oldu\u011funda g\u00f6lgelenmesinden ka\u00e7\u0131n\u0131lmal\u0131d\u0131r. \u00c7\u00fcnk\u00fc fotovoltaik paneller genellikle seri olarak ba\u011fland\u0131\u011f\u0131ndan, bir g\u00fcne\u015f panelinin g\u00f6lgelenmesi di\u011ferini de etkileyebilmektedir. \u00c7evrede bulunan bina, a\u011fa\u00e7, elektrik dire\u011fi gibi engeller fotovoltaik panelleri g\u00fcne\u015fin g\u00f6ky\u00fcz\u00fcndeki pozisyonuna ba\u011fl\u0131 olarak g\u00fcn i\u00e7erisinde g\u00f6lgeleyebilirler ve bu durum elde edilecek verimde d\u00fc\u015f\u00fc\u015flere neden olur. Fotovoltaik paneller birden fazla s\u0131ra halinde d\u00fczenlendi\u011finde \u00f6ndeki s\u0131rada bulunan paneller arka s\u0131radaki panelleri g\u00f6lgeleyebilir. S\u0131ralar aras\u0131nda b\u0131rak\u0131lacak mesafeyi belirlemede yard\u0131mc\u0131 olacak bir\u00e7ok fakt\u00f6r bulunmaktad\u0131r. Bunlardan ilki fotovoltaik panellerin e\u011fim a\u00e7\u0131s\u0131d\u0131r. E\u011fim a\u00e7\u0131s\u0131, fotovoltaik panellerin boyutu ve panellerin \u00fcst noktas\u0131n\u0131n y\u00fcksekli\u011fi bulunulan b\u00f6lgenin enlemi ile birlikte bir sonraki s\u0131ran\u0131n \u00f6ndeki s\u0131radan ne kadar mesafede konulaca\u011f\u0131n\u0131 yani s\u0131ralar aras\u0131 mesafeyi belirleyecektir. \u015eekil 30, \u00f6rnek olarak, \u00f6n s\u0131ran\u0131n y\u00fcksekli\u011finin, arka s\u0131ray\u0131 g\u00f6lgeleme etkisini g\u00f6stermektedir. \u00c7o\u011fu zaman ticari \u00e7at\u0131 sistemleri, s\u0131ralar\u0131n y\u00fcksekli\u011fini azaltmak ve \u00e7at\u0131ya daha fazla fotovoltaik panelin yerle\u015ftirilmesini sa\u011flamak amac\u0131yla daha d\u00fc\u015f\u00fck e\u011fim a\u00e7\u0131s\u0131na sahiptir (daha d\u00fc\u015f\u00fck e\u011fim a\u00e7\u0131s\u0131 daha az r\u00fczgar kald\u0131rma kuvvetine neden oldu\u011fundan \u00e7at\u0131 tipi ticari sistemlerde tercih yayg\u0131n edilmektedir). \u015eekil 30. \u00d6ndeki fotovoltaik mod\u00fcl s\u0131ras\u0131n\u0131n arka s\u0131radaki fotovoltaik mod\u00fclleri g\u00f6lgelemesi 6.1.3. Mevcut alan Birim kurulu g\u00fcc\u00fcn (kWp) ba\u015f\u0131na gereken alan, se\u00e7ilen fotovoltaik mod\u00fcl teknolojisine ba\u011fl\u0131 olarak de\u011fi\u015fmektedir. Mod\u00fcl s\u0131ralar\u0131n\u0131n birbirlerini g\u00f6lgelememesi i\u00e7in aralar\u0131nda b\u0131rak\u0131lmas\u0131 gereken mesafe (ad\u0131m) sahan\u0131n bulundu\u011fu konumun enlemi ile ili\u015fkili \u015fekilde belirlenmektedir. Fotovoltaik mod\u00fcllerin kurulaca\u011f\u0131 sahalar mod\u00fcllerin aras\u0131nda yeterli miktarda mesafenin b\u0131rak\u0131lmas\u0131na elvermeyecek ve bu mesafenin azalt\u0131lmas\u0131na neden olacak, dolay\u0131s\u0131yla kabul edilemeyecek d\u00fczeyde enerji \u00fcretiminde azalmaya neden olacak \u015fekilde se\u00e7ilmemeli, bu kriteri sa\u011flayacak b\u00fcy\u00fckl\u00fckte olmal\u0131d\u0131rlar. Ayr\u0131ca saha istenen d\u00fczeyde fotovoltaik kapasitesinin yerle\u015ftirilebilece\u011fi b\u00fcy\u00fckl\u00fckte olmal\u0131d\u0131r. Polikristal mod\u00fcllerden daha d\u00fc\u015f\u00fck verimlili\u011fe sahip olan CdTe ince film mod\u00fclleri kullanan bir tesis yakla\u015f\u0131k olarak %30 ila %40 daha fazla alan gerektirebilir. G\u00f6sterge olmas\u0131 ve aralar\u0131ndaki farklar\u0131 a\u00e7\u0131klayabilmek a\u00e7\u0131s\u0131ndan \u015eekil 31\u2019de de\u011fi\u015fik malzemelerden \u00fcretilmi\u015f olan fotovoltaik mod\u00fcllerin verimi ve 1 kWp i\u00e7in kaplayacaklar\u0131 maksimum alan \u00f6rnek olarak g\u00f6sterilmektedir (g\u00fcncel mod\u00fcl verimlerinin h\u0131zla geli\u015fen teknoloji ve farkl\u0131 h\u00fccre ba\u011flant\u0131 MOD\u00dcL 3- 27","konfig\u00fcrasyonlar\u0131 i\u00e7in \u015fekilde g\u00f6sterilenden daha y\u00fcksek olabilece\u011fi, dolay\u0131s\u0131yla kaplayacaklar\u0131 alan\u0131n da daha az olabilece\u011fi olas\u0131l\u0131\u011f\u0131n\u0131 dikkate almakta fayda vard\u0131r). \u015eekil 31. Fotovoltaik panel verimlilikleri ve 1 kWp g\u00fc\u00e7 i\u00e7in gerekli maksimum y\u00fczey alan\u0131 6.1.4. Yerel iklim \u0130yi bir g\u00fcne\u015f kayna\u011f\u0131na ek olarak, yerel iklim fotovoltaiklerde olu\u015fabilecek hasar veya enerji \u00fcretiminde kesinti ihtimaline neden olacak a\u015f\u0131r\u0131 hava olaylar\u0131ndan muzdarip olmamal\u0131d\u0131r. Bahsedilen a\u015f\u0131r\u0131 hava olaylar\u0131 a\u015fa\u011f\u0131da a\u00e7\u0131klanm\u0131\u015ft\u0131r: a) Sel: Jeoteknik ko\u015fullara ba\u011fl\u0131 olarak destek yap\u0131s\u0131 ve temellerinde erozyon riskini art\u0131rabilir. b) Y\u00fcksek r\u00fczgar h\u0131zlar\u0131: Kurulacak olan tesisin \u015fartnamesinde belirlenen r\u00fczgar h\u0131zlar\u0131n\u0131 ge\u00e7en b\u00f6lgelerde bu durum incelenmelidir. Tesise zarar verecek d\u00fczeyde y\u00fcksek r\u00fczgar h\u0131zlar\u0131n\u0131n bulundu\u011fu yerlerden ka\u00e7\u0131n\u0131lmal\u0131d\u0131r. Fotovoltaik mod\u00fcllerin sabit \u015fekilde monte edildi\u011fi sistemler y\u00fcksek r\u00fczgar h\u0131zlar\u0131nda kapanamaz, ancak r\u00fczgar h\u0131z\u0131n\u0131n 16-20 m\/s de\u011ferini a\u015ft\u0131\u011f\u0131 durumlarda g\u00fcne\u015fi takip sistemleri g\u00fcvenli modda kapat\u0131lmal\u0131d\u0131r. c) Kar: Mod\u00fcller \u00fczerinde kar birikmesi e\u011fer gerekli \u00f6nlemler al\u0131nmazsa y\u0131ll\u0131k enerji \u00fcretiminde \u00f6nemli \u00f6l\u00e7\u00fcde azalmaya neden olur. E\u011fer saha karl\u0131 bir b\u00f6lgede bulunuyorsa kar\u0131n fotovoltaiklerin kuruldu\u011fu yap\u0131lar \u00fczerine getirece\u011fi ekstra a\u011f\u0131rl\u0131k g\u00f6z \u00f6n\u00fcne al\u0131nmal\u0131d\u0131r. Ayr\u0131ca enerji \u00fcretimindeki azalma ve daha dayan\u0131kl\u0131 mod\u00fcl ve destek yap\u0131lar\u0131n\u0131n getirece\u011fi fazladan maliyet te g\u00f6z \u00f6n\u00fcne al\u0131nmal\u0131d\u0131r. Fotovoltaik \u00fczerindeki kar\u0131n temizlenmesi ihtiyac\u0131 bulunan kar\u0131n enerji \u00fcretiminde neden oldu\u011fu azalmayla ve yeni kar ya\u011f\u0131\u015f\u0131 ihtimali ile k\u0131yaslanarak belirlenmelidir. Kar\u0131n fotovoltaik \u00fczerindeki etkileri fotovoltaikler i\u00e7in daha b\u00fcy\u00fck bir e\u011fim a\u00e7\u0131s\u0131 tasar\u0131m\u0131 ve \u00e7er\u00e7evesiz mod\u00fcl kullan\u0131m\u0131 ile azalt\u0131labilmektedir. Tasar\u0131m s\u0131ras\u0131nda fotovoltaik mod\u00fcllerin oldu\u011fu en al\u00e7ak noktan\u0131n sahadaki ortalama kar seviyesinin \u00fczerinde olmas\u0131 gereklili\u011fi dikkate al\u0131nmal\u0131d\u0131r. Uzun bir zaman periyodunda d\u00fczenli \u015fekilde kar \u00f6rt\u00fcs\u00fc bulunan bir saha fotovoltaik enerji santrali kurulumu i\u00e7in uygun bir saha olmayabilir. d) S\u0131cakl\u0131k: Bir FV enerji santralinin verimlili\u011fi artan s\u0131cakl\u0131kla birlikte azal\u0131r. E\u011fer s\u0131cakl\u0131klar\u0131n y\u00fcksek oldu\u011fu bir b\u00f6lge kurulum i\u00e7in de\u011ferlendiriliyorsa, tasar\u0131mda ve fotovoltaik teknolojisi se\u00e7iminde s\u0131cakl\u0131k etkisini azalt\u0131c\u0131 \u00f6nlemler al\u0131nmal\u0131 ya da d\u00fc\u015f\u00fck s\u0131cakl\u0131k katsay\u0131s\u0131na sahip mod\u00fcller se\u00e7ilmelidir. S\u0131cakl\u0131k etkisiyle FV panel verimi de\u011fi\u015fimine \u00f6rnek olmak \u00fczere; \u015eekil 32\u2019de s\u0131cakl\u0131\u011f\u0131n, kristal silisyum h\u00fccreli fotovoltaik mod\u00fcllerin ak\u0131m-gerilim (I-V) e\u011frisine olan etkisi g\u00f6sterilmi\u015ftir. Her 1oC s\u0131cakl\u0131k MOD\u00dcL 3- 28","art\u0131\u015f\u0131 elde edilen g\u00fcc\u00fc %0,5 oran\u0131nda azaltmaktad\u0131r. Amorf silisyum h\u00fccrelerde ise 1oC s\u0131cakl\u0131k art\u0131\u015f\u0131 g\u00fcc\u00fc yakla\u015f\u0131k %0,2 oran\u0131nda azaltmaktad\u0131r. \u015eekil 32. S\u0131cakl\u0131\u011f\u0131n ak\u0131m-gerilim e\u011frisine olan etkisi 6.1.5. Topografi \u0130deal olarak, saha d\u00fcz veya (kuzey yar\u0131m k\u00fcrede) hafif g\u00fcneye bakan e\u011fimli bir yerde olmal\u0131d\u0131r. Arazinin e\u011fimi ya\u011f\u0131\u015f\u0131n 640 m2\/kg\u2019\u0131n \u00fcst\u00fcnde oldu\u011fu alanlarda %12\u2019den, di\u011fer yerlerde ise %8\u2019den fazla olmamal\u0131d\u0131r. Bu t\u00fcr bir topografya kurulumu kolayla\u015ft\u0131r\u0131r ve zemindeki engebelerin azalt\u0131lmas\u0131 i\u00e7in gerekli de\u011fi\u015fikliklerin yap\u0131lmas\u0131ndaki teknik maliyeti azalt\u0131r. Montaj yap\u0131lar\u0131 bir\u00e7ok konum i\u00e7in ek maliyet ve kurulum karma\u015f\u0131kl\u0131\u011f\u0131 g\u00f6z \u00f6n\u00fcne al\u0131nd\u0131\u011f\u0131nda tasarlanabilir. Genel olarak, arazinin maliyeti, montaj yap\u0131s\u0131n\u0131n tasarlanma maliyeti ve montaj s\u00fcresinin g\u00f6z \u00f6n\u00fcne al\u0131nmas\u0131yla kar\u015f\u0131la\u015ft\u0131rma yap\u0131larak de\u011ferlendirilir. 6.1.6. Jeoteknik Sahan\u0131n se\u00e7iminin tamamlanmas\u0131 \u00f6ncesinde zemin ko\u015fullar\u0131n\u0131 de\u011ferlendirmek amac\u0131yla sahan\u0131n jeoteknik incelemesinin yap\u0131lmas\u0131 tavsiye edilir. Zemin do\u011fru tasar\u0131m yakla\u015f\u0131m\u0131n\u0131 benimsemek ve bunu sa\u011flamak i\u00e7in montaj yap\u0131lar\u0131n\u0131n yeterli ve uygun temellere sahip olmas\u0131n\u0131 etkilemektedir. Gerekli olan jeoteknik et\u00fcd\u00fcn seviyesi \u00f6ng\u00f6r\u00fclen temel tasar\u0131m\u0131na ba\u011fl\u0131d\u0131r. Jeoteknik olarak en iyi uygulama, sondaj deliklerinin veya deneme \u00e7ukurlar\u0131n\u0131n montaj yap\u0131lar\u0131n\u0131n temelleri i\u00e7in uygun derinlikte ve d\u00fczenli aral\u0131klarla yap\u0131lmas\u0131d\u0131r. Sondaj ve deneme \u00e7ukurlar\u0131 a\u015fa\u011f\u0131daki fakt\u00f6rlerin de\u011ferlendirilmesinde yard\u0131mc\u0131 olacakt\u0131r: \u2022 Yeralt\u0131 suyu seviyesi \u2022 Topra\u011f\u0131n direnci \u2022 Topra\u011f\u0131n y\u00fck ta\u015f\u0131ma \u00f6zellikleri \u2022 Kayalar\u0131n veya di\u011fer engellerin varl\u0131\u011f\u0131 \u2022 Toprak pH'\u0131 ve kimyasal bile\u015fenleri MOD\u00dcL 3- 29","\u2022 Gerekli korozyon koruma seviyesini ve kullan\u0131lacak olan \u00e7imentonun \u00f6zelliklerini belirlemek amac\u0131yla topra\u011f\u0131n pH derecesi ve toprakta bulunan kimyasal bile\u015fenler \u2022 Jeoteknik et\u00fcd\u00fcn ayr\u0131ca sahan\u0131n sismik aktivite riskinin ve don, erozyon ve sel duyarl\u0131l\u0131\u011f\u0131n de\u011ferlendirilmesini de i\u00e7ermesi beklenmektedir. 6.1.7. Jeopolitik ula\u015f\u0131labilirlik Sahan\u0131n kamyonlar\u0131n tesisin in\u015faat\u0131nda kullan\u0131lacak olan in\u015faat malzemelerini sahaya teslim etmesine izin verecek bir yap\u0131ya sahip olmas\u0131 gerekmektedir. Bu nedenle mevcut olan yollar\u0131n iyile\u015ftirilmesi veya yenilerinin yap\u0131lmas\u0131 gerekebilir. En az\u0131ndan nakliye i\u00e7in kullan\u0131lacak yollar stabilize yol haline getirmelidir. Saha ana eri\u015fim yoluna ne kadar yak\u0131nsa bahsedilen \u015fekilde yol altyap\u0131s\u0131n\u0131n iyile\u015ftirilmesi i\u00e7in gereken harcama o kadar azal\u0131r. Mod\u00fcllerin nakliye s\u0131ras\u0131nda hasara u\u011framas\u0131 olas\u0131l\u0131\u011f\u0131na kar\u015f\u0131 g\u00fcvenli ambalajlanmas\u0131 da g\u00f6z \u00f6n\u00fcne al\u0131nmal\u0131d\u0131r. Saha, insanlardan veya vah\u015fi ya\u015famdan zarar g\u00f6rme riski \u00e7ok az olan g\u00fcvenli bir yerde olmal\u0131d\u0131r. \u0130deal olarak saha g\u00fcvenlik ve bak\u0131m personelinin herhangi bir soruna h\u0131zl\u0131 bir \u015fekilde yan\u0131t verebilece\u011fi \u015fekilde ula\u015fabilir bir yerde olmal\u0131 ve bu gereksinim bak\u0131m s\u00f6zle\u015fmesinde belirtilmelidir. 6.1.8. \u015eebeke ba\u011flant\u0131s\u0131 \u00dcretilen enerjinin \u015febekeye verilebilmesi i\u00e7in yeterli kapasiteye sahip bir \u015febeke ba\u011flant\u0131s\u0131 gereklidir. \u015eebeke ba\u011flant\u0131s\u0131n\u0131n uygulanabilirli\u011fi \u00fc\u00e7 ana fakt\u00f6re ba\u011fl\u0131 olacakt\u0131r: kapasite, kullan\u0131labilirlik ve yak\u0131nl\u0131k. Bu fakt\u00f6rler projenin erken a\u015famas\u0131nda ayr\u0131nt\u0131l\u0131 olarak ele al\u0131nmal\u0131d\u0131r; aksi takdirde, sahan\u0131n daha sonra olumsuz bir durumda oldu\u011fu tespit edilirse olu\u015facak maliyetler \u015febeke ba\u011flant\u0131s\u0131n\u0131n yap\u0131lmas\u0131na engel olacak seviyede olabilir. a) Kapasite: \u015eebekenin g\u00fcne\u015f santralinden ihra\u00e7 edilen g\u00fcc\u00fc kabul etme kapasitesi mevcut a\u011f altyap\u0131s\u0131 ve sistemin mevcut kullan\u0131m\u0131 belirler. Havai hatlar\u0131n, kablolar\u0131n ve transformat\u00f6rlerin durumu \u015febeke ba\u011flant\u0131s\u0131n\u0131n de\u011ferlendirilmesinde \u00f6nemli bir fakt\u00f6r olacakt\u0131r. \u015ealt ar\u0131zas\u0131 kademesi ve koruma ayarlar\u0131 da \u00fcretim tesisinin \u015febekeye ba\u011flant\u0131s\u0131ndan etkilenebilir. Bir a\u011f\u0131n mevcut kapasitesinin santralin \u015febekeye ba\u011flant\u0131s\u0131na m\u00fcsaade edecek yeterlili\u011fe sahip olmad\u0131\u011f\u0131 durumda iki se\u00e7enek mevcuttur: 1) \u015eebekeye santral taraf\u0131ndan verilecek maksimum g\u00fcc\u00fc a\u011f\u0131n izin verebilece\u011fi s\u0131n\u0131rlara \u00e7ekmek 2) A\u011f\u0131 \u015febekeden gelecek enerji ihrac\u0131n\u0131 dikkate alarak g\u00fcncellemek. Bu t\u00fcr a\u011f y\u00fckseltme gereksinimleri a\u011f operat\u00f6r\u00fc taraf\u0131ndan bildirilecektir. Bu y\u00fckseltmenin baz\u0131 y\u00f6nleri \u015febeke operat\u00f6r\u00fc d\u0131\u015f\u0131ndaki y\u00fckleniciler taraf\u0131ndan ger\u00e7ekle\u015ftirilebilir. \u0130lk a\u011f ba\u011flant\u0131 noktas\u0131 kapasitesinin ara\u015ft\u0131r\u0131lmas\u0131 genellikle yay\u0131nlanm\u0131\u015f verilerin g\u00f6zden ge\u00e7irilmesi ile ger\u00e7ekle\u015ftirilebilir. Ancak, herhangi bir kapasite y\u00fckseltmesi ile ilgili i\u015fin kapsam\u0131n\u0131n tam olarak belirlenmesi i\u00e7in \u015febeke operat\u00f6r\u00fcyle g\u00f6r\u00fc\u015fme gereklidir. b) Kullan\u0131labilirlik: \u015eebeke kullan\u0131labilirli\u011fi, a\u011f\u0131n fotovoltaik santralinden d\u0131\u015fa aktarabildi\u011fi s\u00fcrenin y\u00fczdesidir. \u015eebekede \u00f6nemli s\u00fcreler boyunca kesintiler bulunmas\u0131 santralin y\u0131ll\u0131k enerji \u00fcretimini \u00f6nemli \u00f6l\u00e7\u00fcde azalt\u0131labilir \u015febekenin \u00f6nemli bir kesinti s\u00fcresi vard\u0131r. Bu durum projenin ekonomisini olumsuz etkiler. \u015eebeke operat\u00f6r\u00fcnden a\u011f\u0131n kapal\u0131 kalma s\u00fcresi ile ilgili kesinti istatistikleri talep edilmelidir. Geli\u015fmi\u015f b\u00f6lgelerde, \u015febekenin devrede olma y\u00fczdesi genellikle \u00e7ok y\u00fcksektir. c) Yak\u0131nl\u0131k: \u015eebekeye ba\u011flanman\u0131n maliyeti \u00fczerindeki \u00f6nemli bir etkisi \u015febekenin sahadan \u015febeke ba\u011flant\u0131 noktas\u0131na kadar olan ba\u011flanma mesafesidir. Sahalar \u015febeke ba\u011flant\u0131 maliyetinin proje ekonomisini olumsuz etkilemeyece\u011fi yerlerde olmal\u0131d\u0131r. Ayr\u0131ca, daha y\u00fcksek bir ba\u011flant\u0131 voltaj\u0131, daha y\u00fcksek \u015falt cihazlar\u0131 ve transformat\u00f6rler gibi elektrikli ekipmanlar\u0131n maliyetinin yan\u0131 s\u0131ra daha y\u00fcksek bir kablo iletkenlik \u00f6zelli\u011fi gerektirmektedir. Daha y\u00fcksek bir voltaj ayr\u0131ca muhtemelen ba\u011flant\u0131y\u0131 sa\u011flamak i\u00e7in daha uzun bir geli\u015ftirme s\u00fcresine neden olacakt\u0131r. 6.1.9. Arazi kullan\u0131m\u0131 Fotovoltaik enerji santralleri ideal olarak d\u00fc\u015f\u00fck de\u011ferli araziler \u00fczerine in\u015fa edilecektir. Arazi zaten geli\u015ftiriciye ait de\u011filse, o zaman sat\u0131n alma veya kiralama maliyetinin dikkate al\u0131nmas\u0131 gerekir. Proje geli\u015ftirici, proje s\u00fcresi boyunca araziyi veya kullan\u0131m haklar\u0131n\u0131 sat\u0131n almal\u0131d\u0131r. Sahaya ula\u015f\u0131m\u0131n yan\u0131 MOD\u00dcL 3- 30","s\u0131ra su temini, elektrik kaynaklar\u0131 ve eri\u015fim yollar\u0131n\u0131 iyile\u015ftirme haklar\u0131 ilgili arazi vergileri ile birlikte dikkate al\u0131nmal\u0131d\u0131r. Bir g\u00fcne\u015f enerjisi santrali in\u015fa etmek i\u00e7in h\u00fck\u00fcmet izni gerekli olaca\u011f\u0131ndan, sahan\u0131n ilgili d\u00fczenleyici kurumlar taraf\u0131ndan dayat\u0131lan yerel ko\u015fullara uygun olarak de\u011ferlendirilmesi gerekir. Arazi halihaz\u0131rda tar\u0131msal ama\u00e7lar i\u00e7in kullan\u0131l\u0131yorsa, o zaman belirli bir maliyetle ve do\u011frudan reddedilme olas\u0131l\u0131\u011f\u0131n\u0131 g\u00f6z \u00f6n\u00fcne alarak \u201cend\u00fcstriyel kullan\u0131m\u201d i\u00e7in yeniden s\u0131n\u0131fland\u0131r\u0131lmas\u0131 gerekebilir. Sahan\u0131n gelecekteki arazi kullan\u0131m\u0131 da dikkate al\u0131nmal\u0131d\u0131r. Kurulacak tesisin en az 25 y\u0131l faaliyette bulunmas\u0131 muhtemeldir. Bu nedenle, enerji \u00fcretimi \u00fczerinde etkili d\u0131\u015f fakt\u00f6rlerin etkilerinin olas\u0131l\u0131\u011f\u0131n\u0131 de\u011ferlendirmek gerekmektedir. \u00d6rne\u011fin, bina projeleriyle ili\u015fkili mod\u00fcller \u00fczerinde olu\u015facak toz santralin enerji \u00fcretimi \u00fczerinde \u00f6nemli bir etkiye sahip olabilir. Tesisin \u00e7evreye duyarl\u0131 bir alana kurulmas\u0131ndan ka\u00e7\u0131n\u0131lmal\u0131d\u0131r. H\u00fck\u00fcmetin \u00f6ng\u00f6rd\u00fc\u011f\u00fc \u00e7evre etki de\u011ferlendirmeleri veya bitki\/yabani ya\u015fam \u00e7al\u0131\u015fmalar\u0131 bir projenin geli\u015fimini yava\u015flatacakt\u0131r ve potansiyel olarak durdurabilecektir. Proje sahas\u0131nda ve \u00e7evresindeki arazide bulunan a\u011fa\u00e7lar\u0131n ilgili maliyetle birlikte kesilip \u00e7\u0131kar\u0131lmas\u0131 gerekir. Saha askeri a\u00e7\u0131dan hassas bir b\u00f6lgenin yak\u0131n\u0131nda ise ordudan izinler gerekebilir. G\u00fcne\u015f mod\u00fcllerinden gelen parlama baz\u0131 askeri faaliyetleri etkileyebilir. 6.1.10. Mod\u00fcl kirlenmesi Mod\u00fcller toz partik\u00fclleri ile kirlenmi\u015fse, g\u00fcne\u015f enerjisi santralinin verimlili\u011fi \u00f6nemli \u00f6l\u00e7\u00fcde azalabilir. Bu nedenle, fotovoltaik tesisi bir sahan\u0131n uygunlu\u011funun belirlenmesi i\u00e7in yerel hava, \u00e7evre, insan ve yaban hayat\u0131 fakt\u00f6rleri dikkate almak \u00f6nemlidir. Bu konudaki kriterler a\u015fa\u011f\u0131dakileri i\u00e7ermelidir: \u2022 Trafikten, bina faaliyetlerinden kaynaklanan toz par\u00e7ac\u0131klar\u0131, tar\u0131msal faaliyet veya toz f\u0131rt\u0131nalar\u0131. \u2022 Ku\u015f d\u0131\u015fk\u0131s\u0131ndan mod\u00fcl kirlenmesi. Tabiat\u0131 koruma alanlar\u0131, ku\u015f \u00fcreme alanlar\u0131 ve g\u00f6ller dikkatle de\u011ferlendirilmelidir. 6.1.11. Su mevcudiyeti Mod\u00fcllerin temizlenmesi i\u00e7in temiz, mineral i\u00e7eri\u011fi d\u00fc\u015f\u00fck su tercih edilir. \u015eebeke suyu temini, yeralt\u0131 suyu, depolanm\u0131\u015f su veya mobil bir su deposuna eri\u015fim gerekebilir; \u00e7e\u015fitli se\u00e7eneklerin proje ekonomisi \u00fczerinde bir etkisi olacakt\u0131r ekonomi. Su mevcudiyetinin bir sorun olma derecesi beklenen mod\u00fcl kirlili\u011fi seviyesine ya\u011f\u0131\u015f nedeniyle do\u011fal temizli\u011fin kapsam\u0131na ve gerekli olan temizleme s\u0131kl\u0131\u011f\u0131na ba\u011fl\u0131 olacakt\u0131r. 6.1.12. Mali te\u015fvikler Farkl\u0131 \u00fclkeler veya \u00fclkeler i\u00e7indeki b\u00f6lgeler i\u00e7in mali te\u015fvikler (tarife garantisi veya vergi indirimleri gibi) bir projenin finansal uygulanabilirli\u011fi ile ilgili g\u00fc\u00e7l\u00fc bir destek olacakt\u0131r. Bu t\u00fcr te\u015fvikler bir veya daha fazla saha se\u00e7imi k\u0131s\u0131tlamas\u0131 ile ili\u015fkili maliyetlerden daha a\u011f\u0131r basabilir. \u00d6NEML\u0130 NOT: Bir sistem tasarlan\u0131rken, e\u011fer varsa b\u00f6lgedeki FV sistemi sahipleri ve kurulum firmalar\u0131 ile konuma \u00f6zg\u00fc hangi sorunlarla kar\u015f\u0131la\u015ft\u0131klar\u0131 ve bunlarla nas\u0131l ba\u015fa \u00e7\u0131kt\u0131klar\u0131 konusunda dan\u0131\u015fmak yararl\u0131 olabilir. Baz\u0131 b\u00f6lgeler \u015fiddetli hava ko\u015fullar\u0131na maruz kal\u0131rken, baz\u0131 b\u00f6lgelerde vah\u015fi ya\u015fam y\u0131k\u0131c\u0131 olabilir ve yine baz\u0131 b\u00f6lgelerde y\u0131l boyunca y\u00fcksek nem oran\u0131 olabilir. Bu k\u0131s\u0131tlar dikkate al\u0131nmad\u0131klar\u0131 takdirde sistemin \u00f6mr\u00fcn\u00fc etkileyebilir. M\u00fcmk\u00fcn oldu\u011fu kadar \u00e7ok deneyimli yerel teknisyenle konu\u015fmak, tasar\u0131mc\u0131lar\u0131n yerel yasalara ve standartlara uyman\u0131n yan\u0131 s\u0131ra yerel ko\u015fullar alt\u0131nda iyi performans g\u00f6sterecek bir sistem kurmalar\u0131na yard\u0131mc\u0131 olur. Sistem tasar\u0131m\u0131n\u0131n \u00f6nemli bir par\u00e7as\u0131, sistem ve ortama uygun bile\u015fenlerin se\u00e7ilmesidir. MOD\u00dcL 3- 31","KONU 7 FOTOVOLTA\u0130K G\u00dc\u00c7 S\u0130STEMLER\u0130N\u0130N MEKAN\u0130K TASARIM ESASLARINA G\u0130R\u0130\u015e 7.1. MEKAN\u0130K TASARIM ESASLARI FV g\u00fc\u00e7 g\u00fc\u00e7 sistemleri temelde 3(\u00fc\u00e7) ana kalem malzemeden olu\u015fmaktad\u0131r: FV Panel, Evirici ve Ta\u015f\u0131y\u0131c\u0131 Mekanik Konstr\u00fcksiyon. FV paneller se\u00e7ildikten sonra, tasar\u0131mc\u0131lar\u0131n bunlar\u0131n nas\u0131l monte edilece\u011fini belirlemesi gerekir. Bu nedenle mekanik tasar\u0131m saha se\u00e7imi sonras\u0131 ve elektriksel tasar\u0131m \u00f6ncesi ger\u00e7ekle\u015ftirilmesi gereken kritik a\u015famalardan biridir. Mekanik tasar\u0131ma karar verme a\u015famas\u0131nda yaln\u0131zca panelin t\u00fcr\u00fc de\u011fil, ayn\u0131 zamanda kurulum ortam\u0131n\u0131n\/sahas\u0131n\u0131n \u00f6zellikleri ve yerel ortam ko\u015fullar\u0131 da \u00f6nemlidir. \u015eiddetli ya\u011f\u0131\u015f s\u0131kl\u0131\u011f\u0131, k\u0131y\u0131ya yak\u0131nl\u0131k (ve dolay\u0131s\u0131yla a\u015f\u0131nd\u0131r\u0131c\u0131 ortam) ve yerel r\u00fczgar y\u00fck\u00fc gereklilikleri gibi \u00e7evresel \u00f6zellikler, ne t\u00fcr montaj sisteminin kullan\u0131laca\u011f\u0131na karar vermede \u00f6nemli bir rol oynar. Tasar\u0131mc\u0131, varsa FV sistemi i\u00e7in estetik gereksinimlerini de dikkate almak zorunda kalabilir. FV mekanik montaj\u0131nda hava ak\u0131m\u0131 ve y\u00f6nlendirme ilk dikkate al\u0131nmas\u0131 gereken hususlar aras\u0131ndad\u0131r. a) Hava ak\u0131m\u0131: \u2022 Daha fazla hava ak\u0131\u015f\u0131 FV panellerin s\u0131cakl\u0131\u011f\u0131n\u0131n a\u015f\u0131r\u0131 y\u00fckselmemesi a\u00e7\u0131s\u0131ndan tercih edilir ve bu sayede \u00e7\u0131k\u0131\u015f voltaj\u0131n\u0131n y\u00fckselmesine katk\u0131 sa\u011flar. \u2022 Y\u00fcksek voltaj ise, daha fazla g\u00fc\u00e7 (Volt \u00d7 Amper = G\u00fc\u00e7) ve enerji (G\u00fc\u00e7 \u00d7 Zaman = Enerji) anlam\u0131na gelir. \u2022 \u00c7at\u0131 kaplama veya yap\u0131 malzemelerinin bir par\u00e7as\u0131 olan binaya entegre FV (BIFV) sistemlerde hava ak\u0131\u015f\u0131 yoktur, bu nedenle daha y\u00fcksek bir s\u0131cakl\u0131kta \u00e7al\u0131\u015f\u0131r, bu da hava ak\u0131\u015f\u0131 olan sistemlere k\u0131yasla performans\u0131 d\u00fc\u015f\u00fcr\u00fcr. b) Y\u00f6nlendirme \u2022 Konut \u00e7at\u0131 montajlar\u0131 genellikle \u00e7at\u0131n\u0131n e\u011fimi ile birlikte hareket eder. Bir sistem \u00e7at\u0131n\u0131n e\u011fimi ile gitti\u011finde buna g\u00f6mme montaj denilir. ABD'nin \u00e7o\u011fu b\u00f6lgesinde, g\u00fcneye bakan 30 derecelik e\u011fimli bir FV sistemi optimale yak\u0131nd\u0131r. \u2022 Tekrar eden s\u0131ralarda s\u0131ra aras\u0131 g\u00f6lgeleme dikkate al\u0131n\u0131r. E\u011fim daha az oldu\u011funda, azalt\u0131lm\u0131\u015f e\u011fim ve mod\u00fcl y\u00fcksekli\u011fi ile daha az s\u0131ra aras\u0131 g\u00f6lgeleme nedeniyle daha fazla FV s\u0131\u011facakt\u0131r. \u2022 D\u00fcz veya \u00e7ok d\u00fc\u015f\u00fck e\u011fimli FV sistemler temiz kalmakta g\u00fc\u00e7l\u00fck \u00e7ekecek ve kirlenecek veya kar d\u00f6kmekte sorun ya\u015fayacakt\u0131r. Ancak d\u00fc\u015f\u00fck e\u011fimde r\u00fczgar y\u00fck\u00fcn\u00fcn olumsuz etkisi daha d\u00fc\u015f\u00fck olacakt\u0131r. Mekanik tasar\u0131m s\u0131ras\u0131nda dikkate al\u0131nmas\u0131 gerekli di\u011fer hususlar a\u015fa\u011f\u0131da \u00f6zetlenmi\u015ftir: \u2022 Yere monte FV sistemleri, bug\u00fcn d\u00fcnyada b\u00fcy\u00fck \u201cFayda \u00d6l\u00e7ekli\u201d g\u00fcne\u015f enerjisi \u00e7iftliklerinde kurulu FV'nin \u00e7o\u011funu i\u00e7erir. Yerdeki binekler de\u011ferli gayrimenkulleri kaplar ve \u015fehirlerde o kadar yayg\u0131n de\u011fildir. Yer montajlar\u0131, bir kW'tan daha az olandan y\u00fczlerce MW'ye kadar her boyutta gelir. \u2022 Yere monte sistemler, artan verimlilikle seri \u00fcretilebilir. \u2022 Zemin montajlar\u0131, daha fazla voltaj, g\u00fc\u00e7 ve enerji anlam\u0131na gelen \u00e7at\u0131ya monte sistemlerin \u00f6tesinde hava ak\u0131\u015f\u0131n\u0131 art\u0131rmaktad\u0131r. \u2022 Dire\u011fe monte FV sistemleri, tek bir dire\u011fe yerle\u015ftirilen FV dizileridir. Zemine ve \u00e7at\u0131ya monte sistemlerden daha fazla hava ak\u0131\u015f\u0131na sahiptirler ancak m\u00fchendisli\u011fi daha zordur. Dire\u011fe monte edilen sistemler, d\u00fczg\u00fcn bir \u015fekilde sabitlenmezlerse daha kolay d\u00fc\u015febilir. \u2022 Takip sistemleri, artan \u00fcretim i\u00e7in g\u00fcne\u015fin yolunu takip eder. FV'nin fiyat\u0131 d\u00fc\u015ft\u00fck\u00e7e, izleme sistemlerine olan ihtiya\u00e7 azal\u0131r. FV pahal\u0131 oldu\u011funda, bir mod\u00fclden alabilece\u011fimiz her ekstra kWh enerji \u00f6nemlidir fakat art\u0131k FV daha ucuz oldu\u011fu i\u00e7in, bir izleyici sat\u0131n almaktan daha fazla FV sat\u0131n MOD\u00dcL 3- 32","almak genellikle daha iyi bir de\u011fer teklifidir. \u0130zleyiciler ayr\u0131ca y\u00fcksek bak\u0131m gerektirmeleriyle bilinir. \u2022 B\u00fct\u00fcn bunlarla birlikte, bug\u00fcn kullan\u0131lan en pop\u00fcler izleyici sabah do\u011fuya, ak\u015fam bat\u0131ya bakacak ve \u00f6\u011flen d\u00fcz olacak tek eksenli bir izleyicidir. Buna yatay eksen izleyici denir. \u2022 Direk montaj\u0131na 2 eksenli bir takip cihaz\u0131 monte edilecek ve g\u00fcne\u015fi her y\u00f6nden tam olarak takip edecektir. \u00d6rne\u011fin Konsantre FV (\u0131\u015f\u0131\u011f\u0131 verimli bir g\u00fcne\u015f h\u00fccresine odaklamak i\u00e7in b\u00fcy\u00fcte\u00e7 lensler veya aynalar kullanan FV) i\u00e7in 2 eksenli bir izleyiciye sahip olmal\u0131d\u0131r. \u2022 \u00c7at\u0131y\u0131 su ge\u00e7irmez hale getirmek i\u00e7in s\u0131zd\u0131rmazl\u0131k malzemeleri kullan\u0131l\u0131r. Kullan\u0131lan en pop\u00fcler dolgu macunlar\u0131 poli\u00fcretan ve silikondur. \u2022 Ba\u011flant\u0131 elemanlar\u0131, mekanik raf sistemlerini sabitlemek i\u00e7in kullan\u0131l\u0131r. Paslanmaz \u00e7elik ba\u011flant\u0131 elemanlar\u0131 genellikle kullan\u0131l\u0131r ve en \u00f6nemlisi korozyonun daha olas\u0131 oldu\u011fu nemli, nemli veya deniz ortamlar\u0131nda kullan\u0131l\u0131r. \u2022 FV sistemleri monte edilirken farkl\u0131 kuvvetler dikkate al\u0131n\u0131r. Bu kuvvetlerden baz\u0131lar\u0131 r\u00fczgar y\u00fckleri, kar y\u00fckleri, sismik y\u00fckler, hareketli y\u00fckler ve sabit y\u00fcklerdir. \u2022 R\u00fczgar y\u00fckleri ABD'de pound\/metrekare (Psf) olarak \u00f6l\u00e7\u00fcl\u00fcr. \u00c7at\u0131n\u0131n farkl\u0131 b\u00f6l\u00fcmlerinde r\u00fczgar y\u00fckleri daha k\u00f6t\u00fcd\u00fcr. Tipik olarak k\u00f6\u015feler daha k\u00f6t\u00fcd\u00fcr, kenarlar daha sonrad\u0131r ve \u00e7at\u0131n\u0131n ortas\u0131 FV i\u00e7in en g\u00fcvenli yerdir. Ayr\u0131ca kentsel alanlar r\u00fczgar nedeniyle geni\u015f a\u00e7\u0131k alanlara g\u00f6re daha g\u00fcvenlidir. Artan mod\u00fcl e\u011fimi, r\u00fczgardan FV \u00fczerinde daha fazla kuvvete neden olur. \u2022 Sabit y\u00fckler, kurdu\u011funuz g\u00fcne\u015f enerjisi sistemi ve binan\u0131n bir par\u00e7as\u0131 olan herhangi bir \u015fey gibi \u00e7at\u0131da kal\u0131c\u0131 olan y\u00fcklerdir. Hareketli y\u00fckler ge\u00e7icidir ve \u00e7at\u0131daki i\u015f\u00e7ileri ve \u00e7at\u0131ya d\u00fc\u015fen kar\u0131 i\u00e7erir. Yani kar y\u00fck\u00fc, hareketli y\u00fckler kategorisinde yer alan bir y\u00fckt\u00fcr. Bu y\u00fck tipi, co\u011frafi ve meteorolojik \u015fartlara g\u00f6re de\u011fi\u015fkenlik g\u00f6sterebilmektedir. G\u00fcne\u015f \u0131\u015f\u0131n\u0131m\u0131, \u00e7at\u0131 \u00fczerindeki r\u00fczgar da\u011f\u0131l\u0131m\u0131, \u00e7at\u0131 geometrisi, \u00e7at\u0131da kullan\u0131lan malzeme t\u00fcr\u00fc ve di\u011fer bir\u00e7ok fakt\u00f6r kar y\u00fck\u00fc \u00fczerinde etkilidir. Kar y\u00fckleri ekstra a\u011f\u0131rl\u0131k ekler. Bu alanlardaki \u00e7at\u0131lar genellikle balastl\u0131 FV sistemlerinden ekstra a\u011f\u0131rl\u0131k alamazlar. Yap\u0131 m\u00fchendisleri, genellikle y\u00fcksek kar y\u00fck\u00fc olan b\u00f6lgelerde bir FV sistemi i\u00e7in bir \u00e7at\u0131y\u0131 nitelendirmek zorundad\u0131r. D\u00fc\u015f\u00fck e\u011fim a\u00e7\u0131lar\u0131 genellikle kar y\u00fck\u00fc olan alanlarda kullan\u0131l\u0131r, \u00e7\u00fcnk\u00fc y\u00fcksek e\u011fim a\u00e7\u0131lar\u0131 \u00e7at\u0131da kar birikmesine neden olabilir ve bu da \u00e7at\u0131 i\u00e7in \u00e7ok fazla a\u011f\u0131rl\u0131k olabilir. 7.2. \u00c7ATI T\u0130P\u0130 FV S\u0130STEM MEKAN\u0130K MONTAJ T\u00dcRLER\u0130 Bir \u00e7at\u0131ya delik a\u00e7arken su yal\u0131t\u0131m\u0131 her zaman bir endi\u015fe kayna\u011f\u0131d\u0131r ve \u00e7at\u0131 ge\u00e7i\u015flerini su ge\u00e7irmez hale getirmek i\u00e7in kullan\u0131lan bir\u00e7ok farkl\u0131 sistem t\u00fcr\u00fc vard\u0131r. \u00c7at\u0131 tipi sistemlerde \u2018G\u00f6mme montaj\u2019 en yayg\u0131n kullan\u0131lan montaj t\u00fcr\u00fcd\u00fcr. G\u00f6mme Montajl\u0131 FV'de genellikle FV ile \u00e7at\u0131 aras\u0131nda 7cm -15cm aras\u0131nda bo\u015fluk s\u00f6z konusudur. Y\u00fcksek aral\u0131k FV'yi daha so\u011fuk tutar ve ayr\u0131ca \u00e7at\u0131y\u0131 ve tavan aras\u0131n\u0131, g\u00fcne\u015f \u0131\u015f\u0131\u011f\u0131n\u0131n do\u011frudan \u00e7at\u0131ya \u00e7arpmas\u0131ndan daha so\u011fuk tutar. G\u00f6mme montaj d\u00f6rt farkl\u0131 \u015fekilde yap\u0131labilmektedir: 1. Kompozisyon asfalt shingle montaj\u0131 (su giri\u015fini \u00f6nlemek i\u00e7in malzemelerin \u00fcst \u00fcste binmesidir, \u015eekil 33\u2019de g\u00f6sterilmi\u015ftir), 2. Kiremit montaj\u0131, 3. Metal \u00e7at\u0131 montaj\u0131 ve 4. Ah\u015fap sallama zona. \u00c7at\u0131 tipi montajlarda \u00e7at\u0131 e\u011fimi belirleyici fakt\u00f6rlerden biridir ancak ticari \u00e7at\u0131 sistemlerinde genellikle d\u00fc\u015f\u00fck e\u011fimli montajlar yayg\u0131nd\u0131r. D\u00fc\u015f\u00fck e\u011fimli \u00e7at\u0131 montaj sistemlerinin \u00fc\u00e7 bask\u0131n t\u00fcr\u00fc vard\u0131r: a) Balastl\u0131 sistemler: \u00c7at\u0131ya yap\u0131sal olarak delikli (delikli) ba\u011flanmaz. Balastl\u0131 sistemler, FV sistemini tutmak i\u00e7in \u00fczerine a\u011f\u0131r bir \u015fey konacak \u015fekilde tasarlanm\u0131\u015ft\u0131r (\u015eekil 34). Genellikle beton dikd\u00f6rtgen kald\u0131r\u0131m ta\u015flar\u0131 kullan\u0131l\u0131r. Balastl\u0131 sistemler, \u00e7at\u0131n\u0131n fazla a\u011f\u0131rl\u0131\u011f\u0131 kald\u0131ramad\u0131\u011f\u0131 veya \u00e7ok r\u00fczgar\u0131n oldu\u011fu durumlarda genellikle kullan\u0131lmaz. b) Delici Sistemler: Raf sistemini \u00e7at\u0131n\u0131n g\u00fc\u00e7l\u00fc bir k\u0131sm\u0131na ba\u011flayan, genellikle direkler, krikolar veya kaideler olarak adland\u0131r\u0131lan yap\u0131sal ekleri kullan\u0131r. \u00c7at\u0131n\u0131n g\u00fc\u00e7l\u00fc bir par\u00e7as\u0131 genellikle FV sisteminin kuvvetlerini alabilen bir a\u015f\u0131k, bir kafes veya bir kiri\u015ftir. FV sistemini \u00e7at\u0131 g\u00fcvertesi gibi g\u00fc\u00e7l\u00fc olmayan MOD\u00dcL 3- 33","bir \u015feye ba\u011flamak do\u011fru de\u011fildir. \u00c7o\u011fu konut sistemi ayn\u0131 zamanda n\u00fcfuz eden sistemlerdir ve \u00e7at\u0131ya yap\u0131sal ata\u015fmanlarla ba\u011flan\u0131r. c) Kombine Balast ve Penetrasyonlar. Genellikle m\u00fchendisler, \u00e7at\u0131n\u0131n kald\u0131rabilece\u011fi kadar a\u011f\u0131rl\u0131k koyarlar ve daha sonra r\u00fczgar kald\u0131rma kuvvetlerinin en fazla oldu\u011fu k\u00f6\u015felerin etraf\u0131na baz\u0131 ge\u00e7i\u015fler koyarlar. \u015eekil 33. S\u0131va alt\u0131 bile\u015fimli asfalt shingle FV montaj sistemi \u015eekil 34. Balastl\u0131 sistem 7.3. KAR Y\u00dcK\u00dc HESABI Kar Y\u00fck\u00fc hesab\u0131 TS 498-2021\u2019e g\u00f6re yap\u0131lmaktad\u0131r. Normal \u015fartlarda kar yo\u011funlu\u011fu 100-300 kg\/m\u00b3 aral\u0131\u011f\u0131ndad\u0131r. Sulu kar 400-500 kg\/m\u00b3, buz ise 900-970 kg\/m\u00b3 yo\u011funlu\u011fa sahiptir. Hesaplarda \u00e7o\u011funlukla kar yo\u011funlu\u011fu, ortalama 200 kg\/m\u00b3 olarak al\u0131nmaktad\u0131r. Kar y\u00fck\u00fc hesap de\u011feri temelde \u00fc\u00e7 fakt\u00f6rlere ba\u011fl\u0131d\u0131r: 1. Yap\u0131n\u0131n bulundu\u011fu konum, 2. \u0130n\u015faat sahas\u0131n\u0131n rak\u0131m\u0131 (deniz seviyesinden y\u00fcksekli\u011fi) ve 3. \u00c7at\u0131 e\u011fimi. \u00c7at\u0131da kar y\u00fck\u00fc bulunma durumlar\u0131 a\u015fa\u011f\u0131da belirtildi\u011fi \u015fekliyle farkl\u0131l\u0131k arz edebilir: \u2022 \u00c7at\u0131n\u0131n her yerinde kar olabilir. \u2022 G\u00fcne\u015f ve\/veya r\u00fczgar\u0131n etkisiyle \u00e7at\u0131n\u0131n belirli yerlerinde karlar birikebilir veya hi\u00e7 olmayabilir. \u2022 Farkl\u0131 e\u011fimli \u00e7at\u0131larda b\u00f6lgesel kar y\u0131\u011f\u0131lmalar\u0131 olabilir. \u2022 \u00c7ok dik e\u011fime sahip \u00e7at\u0131larda tutunamayan kar kayabilir ve b\u00f6ylelikle \u00e7at\u0131da kar bulunmaz. TS 498- 2021\u2019e g\u00f6re kar y\u00fck\u00fc hesab\u0131nda a\u015fa\u011f\u0131daki form\u00fcller kullan\u0131l\u0131r: MOD\u00dcL 3- 34","!! = m \u2219 !!\\\"\t (1) m = 1 \u2212 m \u2219 ' \u2212 30\u00b0 (2) 40\u00b0 Pk: Kar y\u00fck\u00fc hesap de\u011feri (kN\/m2), Pk0: Zati kar y\u00fck\u00fc (kN\/m2), m: Kar y\u00fck\u00fc azaltma de\u011feri, \u03b1: \u00c7at\u0131 \u00f6rt\u00fcs\u00fcn\u00fcn e\u011fimi (\u00b0). a) Kar y\u00fck\u00fc azaltma katsay\u0131lar\u0131 hesaplan\u0131rken, TS 498 \u2013 \u00c7izelge 3 (Tablo 2)\u2019ten yararlan\u0131l\u0131r. Burada \u03b1\u226430\u00b0 durumunda m=1, \u03b1\u226570\u00b0 durumunda ise m=0 al\u0131n\u0131r. Tablo 2. TS 498 \u2013 \u00c7izelge 3: \u00c7at\u0131 E\u011fimine (\u03b1) Ba\u011fl\u0131 Olarak Azaltma De\u011feri (m) b) Zati kar y\u00fck\u00fc de\u011ferleri TS 498 \u00c7izelge 4 (Tablo 3)\u2019te yer alan tablodan yararlan\u0131larak kullan\u0131l\u0131r. Tabloda yerin denizden y\u00fcksekli\u011fi ve yer ald\u0131\u011f\u0131 b\u00f6lgeye dikkat edilmelidir. Standartta zati kar y\u00fck\u00fc b\u00f6lgeleri Ek-1 tablosunda verilmektedir. Tablo 3. TS 498 \u2013 \u00c7izelge 4: Zati Kary\u00fck\u00fc (Pko) De\u011ferleri kN\/m2 (*) MOD\u00dcL 3- 35","ANAHTAR NOT 3: KAR Y\u00dcK\u00dc HESABI \u0130\u00c7\u0130N PRAT\u0130K B\u0130R \u00d6RNEK Eski\u015fehir Merkez\u2019in rak\u0131m\u0131 yakla\u015f\u0131k 800 metre, Kars Merkez\u2019in rak\u0131m\u0131 yakla\u015f\u0131k 1800 metredir. Buna g\u00f6re her iki \u015fehirde \u00e7at\u0131 e\u011fimi 33\u00b0 e\u011fime sahip bir \u00e7at\u0131 yap\u0131lmas\u0131 durumunda bu \u00e7at\u0131lara gelecek kar y\u00fck\u00fcn\u00fc hesaplay\u0131n\u0131z. \u00c7\u00f6z\u00fcm: 33\u00b0 e\u011fime g\u00f6re \u00c7izelge 3\u2019ten m de\u011ferleri al\u0131nacakt\u0131r. Eski\u015fehir ve Kars\u2019\u0131n zati kar y\u00fck\u00fc b\u00f6lgeleri tablosuna g\u00f6re (Bu tablo TS 498 sayfa 15\u2019de yer almaktad\u0131r.) b\u00f6lge numaralar\u0131 ve rak\u0131mlar\u0131 dikkate al\u0131narak Pk0 de\u011ferleri al\u0131nacakt\u0131r. Bu de\u011ferlere g\u00f6re a\u015fa\u011f\u0131daki tablo olu\u015fturulmu\u015ftur. \u0130l Kar Rak\u0131m a m Pk0 Pk B\u00f6lgesi (m) ( \u00b0 ) ( -) (kN\/m2) (kN\/m2) Eski\u015fehir\/Merkez II 800 33\u00b0 0,92 0,85 0,782 Kars\/Merkez IV 1800 33\u00b0 0,92 1,85 1,702 Buz y\u00fck\u00fc i\u00e7in ge\u00e7erli bir de\u011fer bulunmamaktad\u0131r. \u00c7\u00fcnk\u00fc buz olu\u015fumu bir\u00e7ok de\u011fi\u015fkene ba\u011fl\u0131 olarak ortaya \u00e7\u0131kmaktad\u0131r. Mutlaka buz y\u00fck\u00fc de\u011feri hesaba kat\u0131lmas\u0131 gerekiyorsa ve bunun i\u00e7in elde yeterli veri yoksa, buzlanma tehlikesine maruz kalacak b\u00f6lgelerde deniz seviyesinden 400 metre ve daha y\u00fcksekteki yerler i\u00e7in buzlanmaya maruz kalacak yap\u0131 elemanlar\u0131n\u0131n b\u00fct\u00fcn y\u00fczeylerinin 3 cm kal\u0131nl\u0131kta buz ile kapl\u0131 oldu\u011fu kabul edilir. Buz birim hacim a\u011f\u0131rl\u0131\u011f\u0131 7 kN\/m\u00b3 kabul edilir. Anahtar not sonu MOD\u00dcL 3- 36","KONU 8 FV G\u00dc\u00c7 S\u0130STEMLER\u0130NDE ELEKTR\u0130KSEL TASARIM ESASLARINA G\u0130R\u0130\u015e Bu b\u00f6l\u00fcmde, sistem bile\u015fenlerini se\u00e7erken elektriksel tasar\u0131m a\u00e7\u0131s\u0131ndan g\u00f6z \u00f6n\u00fcnde bulundurulmas\u0131 gereken \u00f6nemli fakt\u00f6rleri k\u0131saca a\u00e7\u0131klanmaktad\u0131r. 8.1. FV PANEL\/MOD\u00dcL SE\u00c7\u0130M\u0130 Uygun FV panellerin se\u00e7ilmesi ve sipari\u015f edilmesi FV G\u00fc\u00e7 Santralleri\/Sistemleri a\u00e7\u0131s\u0131ndan \u00e7ok \u00f6nemlidir. FV paneller genellikle sistemin en pahal\u0131 par\u00e7alar\u0131d\u0131r ve yanl\u0131\u015f \u00fcr\u00fcn se\u00e7ilirse maliyetli bir hata olabilir. Bu se\u00e7im, yaln\u0131zca mod\u00fcl\u00fcn performans\u0131, verimlili\u011fi ve maliyetini de\u011fil, ayn\u0131 zamanda \u00e7al\u0131\u015faca\u011f\u0131 ko\u015fullar\u0131 da dikkate almal\u0131d\u0131r. FV Panel se\u00e7imini etkileyecek belirli \u00e7evresel ko\u015fullar saha de\u011ferlendirmesi s\u0131ras\u0131nda tan\u0131mlanm\u0131\u015f olmal\u0131d\u0131r. FV panel se\u00e7imi ile ilgili \u00f6nemli hususlar a\u015fa\u011f\u0131da k\u0131saca \u00f6zetlenmi\u015ftir: \u2022 Fotovoltaik paneller gelen g\u00fcne\u015f \u0131\u015f\u0131nlar\u0131n\u0131 elektrik enerjisine d\u00f6n\u00fc\u015ft\u00fcren cihazlard\u0131r. Panel verimleri panel tipine g\u00f6re de\u011fi\u015fiklik g\u00f6sterir. Fotovoltaik mod\u00fcller \u00fcretildiklerinde STK\u2019da (Standart Test Ko\u015fullar\u0131) derecelendirilir. Standart test ko\u015fullar\u0131 1000W\/m2 \u0131\u015f\u0131n\u0131m, 25\u02daC s\u0131cakl\u0131k ve 1.5 AM (Hava K\u00fctlesi) olarak belirlenmi\u015ftir. Ger\u00e7ek arazi ko\u015fullar\u0131nda FV paneller farkl\u0131 ko\u015fullar alt\u0131nda \u00e7al\u0131\u015f\u0131r. Alabilece\u011fimiz en iyi \u00fcretim parlak so\u011fuk bir g\u00fcnde olabilir. \u00d6rnek bir FV Panel i\u00e7in \u00fcr\u00fcn kataloglar\u0131nda verilen teknik \u00f6zellikler Tablo 4\u2019te verilmi\u015ftir. Tablo 4. \u00d6rnek Bir FV Panel \u0130\u00e7in Standart Test Ko\u015fullar\u0131 (STC) Teknik \u00d6zellikleri \u00dcretici firma XXXX Mod\u00fcl Modeli XXXX Nominal g\u00fc\u00e7 (PMPP) 210 Wp G\u00fc\u00e7 tolerans\u0131 \u00b13% PMAX'ta voltaj (VMPP) 26.5 V PMAX'ta ak\u0131m (IMPP) 7.93 A A\u00e7\u0131k devre voltaj\u0131 (VOP) 33.2 V K\u0131sa devre ak\u0131m\u0131 (ISC) 8.54 A Maksimum sistem gerilimi 1000 VDC Mod\u00fcl verimlili\u011fi %14.33 \u00c7al\u0131\u015fma s\u0131cakl\u0131\u011f\u0131 [-40\u00b0C, +85\u00b0C] PMPP'nin s\u0131cakl\u0131k katsay\u0131s\u0131 %-0.41\/\u00b0C Boyutlar 1480\u00d7990\u00d750 mm Mod\u00fcl alan\u0131 1.47 m2 A\u011f\u0131rl\u0131k 18 kg Maksimum y\u00fck 5400 Pa \u00dcr\u00fcn garantisi 5 y\u0131l Performans garantisi 10 y\u0131ldan sonra %90; 25 y\u0131ldan sonra %80. MOD\u00dcL 3- 37","\u2022 G\u00fcn\u00fcm\u00fczde fotovoltaik mod\u00fcllerin verimi %20-24 aras\u0131nda de\u011fi\u015fiklik g\u00f6stermektedir. Verimlili\u011fi art\u0131rma konusunda \u00e7al\u0131\u015fmalar ise h\u0131z kesmeden s\u00fcrd\u00fcr\u00fclmektedir. G\u00fcne\u015f panellerinin verimlilik ve saha ko\u015fullar\u0131ndaki performans\u0131na etki eden fakt\u00f6rlerin bir k\u0131sm\u0131 a\u015fa\u011f\u0131da listelenmi\u015ftir: o B\u00f6lgedeki g\u00fcn \u0131\u015f\u0131\u011f\u0131 miktar\u0131 ve \u00e7evre ko\u015fullar\u0131 o Bulundu\u011fu yerdeki g\u00f6lgeler o Panel y\u00f6n\u00fc o G\u00fcne\u015flenme s\u00fcresi o Mod\u00fcl degradasyonu o Panel \u00f6zellikleri ve \u00fcretim toleranslar\u0131 o Evirici verimlili\u011fi o Evirici \u2013 dizi e\u015fle\u015ftirme o Kablo kay\u0131plar\u0131 o Dizinin kirlenmesi (belirli konumlarda daha alakal\u0131) o \u015eebeke kullan\u0131labilirli\u011fi o Ekipman kullan\u0131labilirli\u011fi (ekipman ar\u0131zalar\u0131 nedeniyle sistem kesintisi) \u2022 G\u00fcc\u00fcn s\u0131cakl\u0131k katsay\u0131s\u0131n\u0131n de\u011feri, s\u0131cak iklimlerde kurulan mod\u00fcller i\u00e7in \u00f6nemli bir husus olacakt\u0131r. S\u0131cak bir iklimdeki kurulumlar, s\u0131cakl\u0131ktaki bir art\u0131\u015f\u0131n neden oldu\u011fu g\u00fc\u00e7 \u00e7\u0131k\u0131\u015f\u0131ndaki d\u00fc\u015f\u00fc\u015f\u00fc en aza indirmek i\u00e7in d\u00fc\u015f\u00fck s\u0131cakl\u0131k katsay\u0131lar\u0131na sahip mod\u00fcller gerektirir. FV mod\u00fcllerinin \u00e7al\u0131\u015fma s\u0131cakl\u0131k aral\u0131\u011f\u0131, veri sayfas\u0131nda belirtilmi\u015ftir \u2013 kurulum yerinin s\u0131cakl\u0131k aral\u0131\u011f\u0131n\u0131n, se\u00e7ilen FV mod\u00fcl\u00fcn\u00fcn s\u0131cakl\u0131k aral\u0131\u011f\u0131 i\u00e7inde olmas\u0131n\u0131 sa\u011flamak \u00f6nemlidir. \u2022 K\u0131y\u0131ya 1 km mesafe i\u00e7inde kurulan mod\u00fcller, fotovoltaik (FV) mod\u00fcllerin tuz buhar\u0131 korozyon testi ile uyumlu olmal\u0131d\u0131r. \u2022 Karl\u0131 alanlar i\u00e7in 5400Pa y\u00fck kapasiteli bir mod\u00fcl\u00fcn kurulmas\u0131 \u00f6nemlidir; bu, veri sayfas\u0131nda belirtilecektir. Kar bu mod\u00fcllerden daha kolay kayma e\u011filiminde oldu\u011fundan, \u00e7er\u00e7evesiz mod\u00fcller karla kar\u015f\u0131la\u015fan yerler i\u00e7in daha uygun olabilir. \u2022 Y\u00fcksek verimli-y\u00fcksek maliyetli mod\u00fcller ile d\u00fc\u015f\u00fck verimli-d\u00fc\u015f\u00fck maliyetli mod\u00fcller aras\u0131nda se\u00e7im yaparken, arazi ve tesis bile\u015fenlerinin maliyeti ve bulunabilirli\u011fi etkili olacakt\u0131r. Y\u00fcksek verimli mod\u00fcller, d\u00fc\u015f\u00fck verimli mod\u00fcllere g\u00f6re kurulan MWp ba\u015f\u0131na \u00f6nemli \u00f6l\u00e7\u00fcde daha az arazi, kablolama ve destek yap\u0131s\u0131 gerektirir. B\u00f6ylelikle seviyelendirilmi\u015f elektrik maliyeti (LCOE) minimumda tutulabilir. \u2022 Mod\u00fcl\u00fcn esteti\u011fi de sistem sahibi i\u00e7in \u00f6nemli olabilir. Ayn\u0131 mod\u00fcllere sahip bir sistem genellikle daha iyi g\u00f6r\u00fcn\u00fcr. Genellikle renkle ilgili \u00e7ok fazla se\u00e7enek yoktur, ancak estetik ak\u0131lda tutularak yeni mod\u00fcller geli\u015ftirilmektedir. \u2022 Monokristal silikon, multikristal silikon ve ince film amorf silikon gibi mod\u00fcl teknolojileri aras\u0131nda se\u00e7im yaparken, her teknolojinin farkl\u0131 \u00fcreticilerin y\u00fcksek kaliteli ve d\u00fc\u015f\u00fck kaliteli \u00fcr\u00fcn \u00f6rneklerine sahip oldu\u011fu bilinmelidir. \u2022 Farkl\u0131 teknolojilerin farkl\u0131 spektral tepkileri vard\u0131r ve bu nedenle, yerel \u0131\u015f\u0131k ko\u015fullar\u0131na ba\u011fl\u0131 olarak belirli konumlarda kullan\u0131m i\u00e7in daha uygun olacakt\u0131r. Amorf silikon mod\u00fcller genellikle g\u00f6lgeli ko\u015fullar alt\u0131nda kristal silikon mod\u00fcllere g\u00f6re daha iyi performans g\u00f6sterir. Bir\u00e7o\u011fu, d\u00fc\u015f\u00fck \u0131\u015f\u0131k seviyelerinde daha iyi yan\u0131t verir. \u2022 Mod\u00fcllerin bozunma \u00f6zellikleri ve uzun s\u00fcreli stabiliteleri anla\u015f\u0131lmal\u0131d\u0131r. Mod\u00fcllerin ba\u011f\u0131ms\u0131z olarak test edilmesinin sonu\u00e7lar\u0131 bazen bilimsel dergilerde veya ara\u015ft\u0131rma enstit\u00fclerinin makalelerinde bulunabilir. MOD\u00dcL 3- 38","\u2022 \u00dcreticinin garanti s\u00fcresi, mod\u00fcller aras\u0131nda ayr\u0131m yapmak i\u00e7in yararl\u0131d\u0131r, ancak g\u00fc\u00e7 garantisine dikkat edilmelidir. Baz\u0131 \u00fcreticiler performans garantisi olarak belirli bir s\u00fcre i\u00e7in tepe g\u00fcc\u00fcn y\u00fczdesini sunar; di\u011ferleri bunu minimum tepe g\u00fcc\u00fcn\u00fcn y\u00fczdesi olarak verir (yani, tepe g\u00fcc\u00fc eksi tolerans). \u2022 Mod\u00fcl se\u00e7imi i\u00e7in \u00f6nemli olan di\u011fer parametreler ise maliyet ($\/Wp), kullan\u0131m \u00f6mr\u00fc ve maksimum sistem voltaj\u0131d\u0131r. \u2022 Ulusal kodlar ve standartlar, FV mod\u00fclleri i\u00e7in gereklilikleri ana hatlar\u0131yla belirtebilir. \u2022 Bir mod\u00fcl\u00fcn nominal g\u00fcc\u00fc bir toleransla verilir. Baz\u0131 mod\u00fcller \u00b1%5 toleransla derecelendirilirken di\u011ferleri \u00b1%3 toleransla verilir. Baz\u0131 \u00fcreticiler rutin olarak tolerans\u0131n alt ucunda mod\u00fcller sa\u011flarken, di\u011ferleri nominal g\u00fc\u00e7lerini veya daha fazlas\u0131n\u0131 (pozitif tolerans) elde eden mod\u00fcller sa\u011flar. \u00c7ok say\u0131da mod\u00fcl sipari\u015f ederken, tolerans\u0131 belirlemek i\u00e7in bir mod\u00fcl \u00f6rne\u011finin ba\u011f\u0131ms\u0131z olarak test edilmesi \u00f6nerilir. ANAHTAR NOT 4: FV PANEL ELEKTR\u0130KSEL KARAKTER\u0130ST\u0130KLER\u0130 (IV E\u011eR\u0130S\u0130N\u0130N) \u0130LE \u0130LG\u0130L\u0130 SINIR DE\u011eERLER\u0130N\u0130N A\u00c7IKLAMASI Bir FV panelin STC ko\u015fullar\u0131ndaki Ak\u0131m (I) ve Gerilim (V) e\u011frisi \u015eekil 35\u2019te g\u00f6sterilmi\u015ftir: \u015eekil 35. I-V e\u011frisi I = AKIM V = GER\u0130L\u0130M Voc = A\u00c7IK DEVRE GER\u0130L\u0130M\u0130 ISC = KISA DEVRE AKIMI Vmp = MAKS\u0130MUM G\u00dc\u00c7 GER\u0130L\u0130M\u0130 Imp = MAKS\u0130MUM G\u00dc\u00c7 AKIMI a) Voc, a\u00e7\u0131k devrenin oldu\u011fu noktad\u0131r. Bu, FV sisteminin kapat\u0131ld\u0131\u011f\u0131 anlam\u0131na gelir: voltaj alabildi\u011fine y\u00fcksek ama ak\u0131m s\u0131f\u0131r. Gerilimin ak\u0131mla \u00e7arp\u0131m\u0131 g\u00fc\u00e7 oldu\u011fundan: Voc \u00d7 S\u0131f\u0131r Amper = S\u0131f\u0131r g\u00fc\u00e7 \u2022 S\u0131f\u0131r g\u00fc\u00e7 de\u011ferinde yani bir FV sistemini kapatt\u0131\u011f\u0131n\u0131zda, voltaj\u0131n artmas\u0131 ilgin\u00e7tir. Bu durum FV kapal\u0131yken bile elektriksel \u015fok tehlikesinin bulundu\u011fu anlam\u0131na gelmektedir. MOD\u00dcL 3- 39","b) K\u0131sa devre ak\u0131m\u0131 (Isc), IV e\u011frisinde t\u00fcm ak\u0131m\u0131n oldu\u011fu ve gerilimin olmad\u0131\u011f\u0131 sol \u00fcst noktad\u0131r. Bu, FV sisteminizin asla ya\u015famayaca\u011f\u0131n\u0131 umdu\u011fumuz bir \u00e7al\u0131\u015fma noktas\u0131d\u0131r. Pozitif ve negatif aras\u0131nda do\u011frudan bir ba\u011flant\u0131 oldu\u011funda k\u0131sa devre olur. Bu, voltaj\u0131n s\u0131f\u0131r oldu\u011fu maksimum ak\u0131m\u0131n noktas\u0131d\u0131r. Bir kez daha s\u0131f\u0131rla \u00e7arp\u0131lan her \u015fey s\u0131f\u0131rd\u0131r, dolay\u0131s\u0131yla Isc pozisyonu da g\u00fc\u00e7 \u00fcreten bir durum de\u011fildir. Isc \u00d7 S\u0131f\u0131r Volt = S\u0131f\u0131r G\u00fc\u00e7 \u2022 \u0130letkenler yanl\u0131\u015f tak\u0131l\u0131rsa ve telin yal\u0131t\u0131m\u0131 kaybolursa, pozitiften negatife k\u0131sa devreniz olur. Bu, bir birle\u015ftirici kutusundaki bir sigortan\u0131n etkinle\u015ftirilmesine neden olabilir. c) Maksimum G\u00fc\u00e7 Noktas\u0131: Maksimum g\u00fc\u00e7 voltaj\u0131 ve ak\u0131m\u0131nda maksimum g\u00fc\u00e7 de\u011feri elde edilir. Bu, FV'mizden en iyi \u015fekilde yararlanmak i\u00e7in bu konumda \u00e7al\u0131\u015fmak istedi\u011fimiz anlam\u0131na gelir. FV panellerin nominal g\u00fc\u00e7leri STC ko\u015fullar\u0131 alt\u0131ndaki maksimum g\u00fc\u00e7 de\u011ferine g\u00f6re tan\u0131mland\u0131\u011f\u0131ndan bir FV panelin g\u00fc\u00e7 de\u011ferinden bahsedildi\u011finde maksimum g\u00fc\u00e7 de\u011ferinden bahsedildi\u011fi bilinmelidir. Imp maksimum g\u00fc\u00e7 ak\u0131m\u0131d\u0131r ve bu Vmp ile ayn\u0131 noktada kesi\u015fmektedir. Imp \u00d7 Vmp'yi \u00e7arparsak, maksimum g\u00fc\u00e7 noktas\u0131nda maksimum g\u00fcc\u00fc elde ederiz: Vmp \u00d7 Imp = Maksimum G\u00fc\u00e7 \u00d6rnek: Vmp'nin 30 Volt ve Imp'nin 8 Amper oldu\u011fu bir FV mod\u00fcl\u00fcm\u00fcz varsa: 30 Vmp \u00d7 8 Amp = 240W (Yani 240W FV g\u00fcc\u00fcnde bir panele sahibiz). \u2022 \u00c7o\u011fu zaman \u2018m\u2019 indisi maksimum i\u00e7in kullan\u0131ld\u0131\u011f\u0131ndan; Vmp veya Imp'nin daha y\u00fcksek voltaj veya ak\u0131m oldu\u011funu d\u00fc\u015f\u00fcn\u00fcr, ancak durum b\u00f6yle de\u011fildir. Isc, Imp'den daha y\u00fcksek ak\u0131md\u0131r, ancak Isc'de g\u00fc\u00e7 yoktur, maksimum g\u00fc\u00e7 de\u011fil. Isc g\u00fc\u00e7 \u00fcreten bir yer de\u011fildir ve ayn\u0131s\u0131 Voc i\u00e7in de ge\u00e7erlidir. Yap\u0131lan bir di\u011fer yayg\u0131n hata da; Voc ve Isc'yi \u00e7arparak hayali bir g\u00fc\u00e7 elde etmektir. Oysa bu \u00e7ok yanl\u0131\u015f bir yakla\u015f\u0131md\u0131r. \u00d6zet: Voc \u00d7 S\u0131f\u0131r Amper = S\u0131f\u0131r G\u00fc\u00e7 Isc \u00d7 S\u0131f\u0131r Volt = S\u0131f\u0131r G\u00fc\u00e7 Vmp \u00d7 Imp = Maksimum G\u00fc\u00e7 Voc \u00d7 Isc: FV burada \u00e7al\u0131\u015famaz Anahtar not sonu ANAHTAR NOT 5: FV PANEL VER\u0130M VE KURULUM ALANINA G\u00d6RE G\u00dc\u00c7 HESABI Panel verimi: STK'daki \u00e7\u0131kt\u0131n\u0131n metrekare ba\u015f\u0131na Watt de\u011ferinin, STK'daki \u0131\u015f\u0131maya (yani metrekare ba\u015f\u0131na 1000 Watt'a) oran\u0131d\u0131r. \u00d6rne\u011fin, bir FV mod\u00fcl\u00fc metrekare ba\u015f\u0131na 150 Watt \u00fcretiyorsa, o zaman metrekare ba\u015f\u0131na 150 Watt de\u011feri, metrekare ba\u015f\u0131na 1000 Watt (STK) de\u011ferine b\u00f6l\u00fcnerek verim de\u011feri olan 0,15 veya %15 de\u011ferine ula\u015f\u0131l\u0131r. Kurulum alan\u0131na g\u00f6re \u00fcretilecek g\u00fc\u00e7: Metrekare ba\u015f\u0131na \u00fcretilen g\u00fc\u00e7, kurulum alan\u0131 de\u011feri ile \u00e7arp\u0131larak bulunur. \u00d6rnek Hesaplama: A\u015fa\u011f\u0131da boyutlar\u0131 verilen 250 W g\u00fcc\u00fcndeki FV panel i\u00e7in verim ve 100 m2 alanda \u00fcretilebilecek g\u00fc\u00e7 de\u011ferini hesaplay\u0131n\u0131z? MOD\u00dcL 3- 40"]