Халима өмірінің өшпес өрнектері

Позабыв свой смертельный недуг. Повторяла ты мне, не забыть: \"Помогала любовь выживать. И так долго сумела я жить, Буду милый тебя ожидать...\" СЛОВО ПЯТОЕ И любови бывают по жизни, И подростком влюбляешься ты. И находят свои половины, И обманчивы эти мечты А любовь, что однажды бывает, И не всем и дано испытать. Она с вечностью может поспорить, И судьбою единою стать Мы настолько любили друг друга, Ты приехала в темный аул... У порога встречала с работы, Поменяла Москву на аул. Мы настолько любили друг друга, Торопился с работы домой. Были долги степные дороги, Нескончаемо длились пути. Ты ждала и читала под лампой, Чтоб плохие не виделись сны! Ты боялась: случится со мною

Что-нибудь по дороге с любовью, Словно дети встречались мы. И однажды в пути задержался, Не приехал я, как обещал. Ты не стала, любовь, обижаться, И сказала, чего я не ждал... Ты сказала: любимый, запомни, Если что-то случится, пойми... Мне ведь жизни не будет, любимый, Я ведь следом умру за тобой. Целовал я во влажные очи, Успокоить тебя я хотел. И у слов ведь бывает душа, Успокоить тебя я сумел Как ребенок смеялась в ответ: \"Я запомню слова твои впрок... И не буду так больше я впредь, Я запомню слова как урок. Но я все же тебе расскажу: Ты ведь слушаешь, милый, скажи? Я кивнул: Говори,говори! —Я про Цвейга тебе расскажу... Он однажды промолвил слова: \"Дальше жить не могу, я умру\". И в ответ он услышал жену:

\"За тобою я следом умру!\" И на белую простынь легли, Одеялом укрылись вдвоем, И вдвоем выпив яд — умерли... —Мы сумеем вот так умереть? Я ответил: \"Сумеем, любовь, Без тебя мне бессмысленно жить. И ни дня без тебя не прожить ! Ты промолвила тут же в ответ. — Коль умрешь, я погибну с тобой, Без тебя мне на свете не жить! Я ответил: Я тоже, любовь... И за руки мы крепко взялись. Так скрепляли мы свой уговор, Прослезились здесь очи твои! СЛОВО ШЕСТОЕ Халима не носила сережек, Золотых не носила колец. Халима не носила браслетов, Надевала лишь раз под венец. Но дарили ей эти подарки, И однажды она наконец Все отдала ювелиру, Заказала нам десять колец. В том году Халима все болела,

Оперировать нужно ее. Всей семье по кольцу подарила, И вписала на них этот год**. И однажды сказала: Отец! Ну давай по душам говорить... Ты ведь помнишь аул Ак-бузау, Уговор наш вначале пути. как ребенка погладила вдруг, И прошлась по моим волосам... И спросила, что скажешь, мой друг? Я ответил, что я не забыл. Операции близится час, И ведь собственно дело не в нас. —Пусть расскажут твои мне уста, Посмотри мне правдиво в глаза. Не колеблясь, я тут же сказал: – За тобой мне не трудно уйти. Я себе в Ак-бузау наказал, Мне не жить без тебя, ты прости. Маяковский себя застрелил, И из жизни Есенин ушел. Я не буду залазить в петлю, Я не буду стреляться потом! Что же сделаешь, муж, ты ответь? – Я умру как француз Миттеран.

Перестану таблетки я пить, Я по двадцать их пью каждый день. Без тебя не сумею я быть, За тобой я сумею уйти. —Не-е, не надо, не смей умереть Без меня суждено будет жить. И скажу я без всяких потех, Чтоб себя убивать — это грех! Разрываю с тобой уговор, После смерти меня не позорь. Я хочу, чтобы дальше ты жил, Пока пальцы удержат перо. Я с тобою так долго прожил, Умирать не придется легко. С той разлуки вернулась домой, Мы встречали тебя всей семьей. И сейчас ты лежишь Халима, И не скажешь ты больше слова. Поднесли мы малышку твою**, Ты к ней нежно прильнула к лицу. И губами малышка в ответ, Халимушка прочмокала вслед И с измученных глаз Халимы, Слезы вслед по лицу потекли. И нет ближе, родной семьи,

Ты простилась, родная, с семьей. СЛОВО СЕДЬМОЕ Халима устремленной была, И попала мне в руки как дар. Устремленной на главную цель, Мне не страшен был с нею удар. Все сходилось в ее голове, С самых юных студенческих лет. Как компьютер была голова, Получали мы точный ответ. Телефоны всех справочных служб, Всех сородичей, близких, друзей. Расписанья вокзалов, портов, Все всегда было с нею, при ней. Знала лучших писателей всех, Имена персонажей любых. И таланты свои без труда, Отдавала мне в службу всегда. Ведь могла и ученою стать, И могла и вязать, вышивать. И монтером была, и врачом. Без нее неуютен был дом. На судьбу не грешила она, И без повода не было слез. Не могла упрекать Халима

Безпричинно любого из нас. В книготеке, где тысячи книг, На учет по одной их взяла. И без жалобы, даже на миг, Там порядок сама навела. Фотографий много у нас, Разложила их все по годам. В картотеку внесла всех сама, И по времени в нужный свой час. И сейчас мне несложно найти, Те мгновенья, и лица друзей. Лишь живую тебя не найти, И становится мне ты нужней. Целомудренней в жизни была, Не подумайте, я что ханжа. По одежке пусть будут встречать, И чтоб по уму провожать. Что касается скромность одежд, Вся одежда была ей к лицу. Выходили мы вместе на свет, Лишь мгновенья вернуть не смогу. Не хвалила детей и семью, Не хвалила на людях меня. И случался с детьми разговор, Не мешала вести она спор.

Ни на чьей не была стороне, При размолвках молчала она. Неудобно вести было спор, Прекращался с детьми разговор. Если где-то хвалили ее, Все грустней становилась она. Из под темных глядела бровей, Неудобно бывало нам с ней. СЛОВО ВОСЬМОЕ Вспоминаю тяжелый я год, Не поверил своим я глазам Обвинен в нелюбви мой народ. Не поверил я этим словам**. Я в ЦК написал им в ответ, Как смогли вы такое суметь? В чем виновен казахский народ, \"Постановление ЦК КПСС \"О казахском национализме\" 1987 года, после волнения казахской молодежи на площади в Алматы, с чего и начался развал СССР. Что унизили целый народ? Я письмо показал Халиме. Трудно даже подумать, родной. Ведь не смогут за это к стене, Как при Сталине сделать с тобой. Оскорбленный в душе ты казах, И не только мой преданный муж.

Одолею свой собственный страх, Оскорбленный казах, ты не трус! Поддержали детишки меня, Мы отправились к другу с письмом. Я просил подписаться со мной. Что не зря посетили твой дом. И воскликнула рядом жена, Как вы можете это, ага? Вы разрушить хотите покой, Вы за этим пришли к нам домой? Через труп мой подпишет письмо, И на друга смотрели с тобой. Не ответил мой друг ничего, И в ответ покачал головой. Подписать отказался мой друг, И отправить пришлось самому. Попросил, чтобы взяли письмо, Я Олжаса об этом просил**. И делов-то всего ничего, И забрали в Москву письмецо. И письмо к нам вернулось назад, И читали письмо всем бюро И лишь только один мой собрат, От бюро написал он письмо. Он сумел в том меня поддержать,

Поддержала меня Халима. И об этом не знала страна, И об этом узнают потом. Вот такая была Халима, Я ношу ее в сердце моем! СЛОВО ДЕВЯТОЕ Шесть инфарктов случилось со мной, Шесть инфарктов я с ней перенес. И сидела сиделкой со мной, Мою жизнь спасала любовь! С монитора не сводила глаза, Заносила в блокнот перебой. И бежала к врачам поспеша И все это случилось со мной. Возвращался я снова домой, И садился за письменный стол. Заслоняла от смерти меня, Возвращала по новому в дом. Ведь на свете достаточно жен, Что мужей доверяют врачам. После воя угасших сирен, Убегают в уютный свой дом. Халима — не такая жена, Задушевный мой друг Халима. Пусть узнает какою была,

Пусть узнают об этом страна. И писали с огромной страны, После смерти моей Халимы. И желали, как будто себе, Прославляя меня и любовь! СЛОВО ДЕСЯТОЕ И серьезнее есть ли уста?** Мавзолей возводил он Абаю Шакариму он свод возводил Где величия больше, не знаю. И великая мать Домалак**, Успокоится дух в небесах. И Саин — он серьезный уста, Он построил шатер в небеса. Он построит шатер Халиме, Я мечтаю об этом сейчас. Он построит — Саин Тохтамыс, И да здравствует в мире любовь! И желанья нету сильней, Чтобы выстроить памятник ей. С миру по нитке друзья соберут, Непременно его возведут. Прекрасный, высокий — достойный души, Я буду готов умереть. Я, это увидев, к тебе поспешу,

Чтоб с тобою мне встретиться вновь. Мы будем парить над землею, И будем парить мы вдвоем. И я не расстанусь с тобою, Да здравствует в мире любовь! СЛОВО ОДИННАДЦАТОЕ Я заветный мешочек открыл, Милый спонсор — подруга моя Ты копила мне деньги в мешок, Там колечко — подарок нашел. На ободке приписанный год, И написано там: \"Халима\" Ты ведь десять колец раздала, И одно ты оставила мне. И надел я на палец кольцо, И на палец оно подошло. Положила в мешок ты кольцо, И нашел я колечко под стать... Ты подарок припрятала там После смерти сумел я достать. И стекали слезинки к губам, Я поклялся кольцо не снимать. Мне припомнилась песня \"Хорлан\" И акын, его имя — Естай**. Он любимой ее посвятил,

И с кольцом похоронен был. Не снимал он подарок — кольцо, И кольцо пожелал не снимать. И до смерти любил он Хорлан**, И с кольцом пожелал схоронить. Рассказал я об этом семье, Передал пожеланья свои: \"Схороните потом вы меня, Обязательно с этим кольцом\". До сих пор я колечко ношу И сверкает кольцо, как лучи. И колечко повсюду со мной, Как и ты — ты повсюду со мной! СЛОВО ДВЕНАДЦАТОЕ И Олжас появился у нас, Он звонил мне, узнав о потере. Я рассказывал тихо о ней, Расказать мне хотелось про горе. Амантай прочитал нам суры, Прочитал нам суры из Корана. И напевно звучали они, По умершей протяжно скорбили В этот дом приходили друзья, И великие к нам приходили. Приходил к нам великий Мухтар**

И Габит** приходил к нам ага. \"Степной поэт Естай, автор песни \"Хорлан\". \"Хорлан любимая Естая. Естай посвятил прекрасной Хорлан песню и назвал ее именем Хорлан любимая поэта, акына умерла очень рано, молодой, и он всю свою жизнь скорбил по ней. \"Мухтар Ауэзов. \"Габит Мусрепов. Приходили и молод, и стар, И об этом сейчас вспоминаю. Чтоб поесть из руки Халимы, Чтоб испробовать явства твои. И об этом Олжас вспоминал, Что счастливыми были те дни. И взглянув на меня, пожелал Чтоб надолго вы были здоровы. \"Что же делать, мой брат Азеке? Никого не удержишь с собою. Я ее вспоминаю с любовью, Не забуду ее я вовек\". Все таланты моей Халимы, Вспоминаю я заново дома. Помню сладкие руки твои** И Габита похвальное слово**.

СЛОВО ТРИНАДЦАТОЕ Доброту мне ее не забыть, И скупою она не была. И на свадьбы дарила кольцо, К похоронам носила конверт. И пакеты дарила с едой**, Пригласив на свое угощенье. И ломился ее дастархан, И на плечи дарили чапан**. И однажды подъезд собрала, К новоселью в новый свой дом. Нет свободного места к столу, И при этом я был ни причем. И покойный Жубан** вспоминал, Мудрость слов у моей Халимы. Постоянно он их повторял, Повторял мне он мудрость жены. СЛОВО ЧЕТЫРНАДЦАТОЕ Прибавляла к уму ты мне разум, Продолжала ты мысли мне вслед. Развевала мне тучи словами, И сужала ошибок просвет. Становилась подушкой смягчая, Становилась периной ты мне. И во всем ты мне помогала,

Ты бесценный мой спутник и друг. Ты всегда с материнскою лаской, Ты была мне духовным гуру.** Ты была мне по жизни указкой, Без тебя удивляюсь — живу. Но живу я тебя вспоминая, Не забуду указа: \"не смей!\" Ты бесценна любовь и подруга, Перед тобой в неоплатном долгу! И тебя я опять вспоминаю, Ты сказала мне эти слова: И когда я уйду — я не знаю, В одиночестве, друг мой, поплачь. Не показывай слабость открыто, Я иначе тебе не прощу. Никогда ты при детях открыто, Никогда ты при детях не плачь. Приходили мне вести на фронте, И когда умирал мой отец. Приходили мне вести в походе, И когда мне казалось конец. Я не плакал, родная, не плакал, И тогда, когда мать умерла. Это время тяжелое крови, Это время потерь, а не слез.

А теперь я рыдаю и плачу, Я гляжу на портрет Халимы И твой образ во сне мне маячет И счастливые вижу я сны. И на старости коли теряешь, То за этим — одна пустота. Одиночество ты ощущаешь, И в душе каждый день маета. Ну, и дети, конечно, с тобою, Но у них ведь другие пути. И коль дети не будут со мною, Я не встану у них на пути! СЛОВО ПЯТНАДЦАТОЕ Благодарность скажу Асылхану, Молодым его знали муллой. А сейчас он профессор корана, Дух умершей внимает со мной. Если чист, аккуратен молда**, И чисты его сердце, душа. И не главное в нем борода, Это лик чистоты и хаджи. Так хотела моя Халима: Асылхану коран доверять. И душою чиста ведь сама, Чистоте, лишь хотела внимать.

СЛОВО ШЕСТНАДЦАТОЕ Я во всем благодарен потомству, Я во всем благодарен семье: И Жанар, и Жаннат, и Арнур, и Жаннур И Сакен, Сабине и Алме, Алие. И зятьям и невесткам, всем дальним и близким, Благодарен друзьям, всем я кланяюсь низко. СЛОВО СЕМНАДЦАТОЕ Я прощенье прошу за страданья Что о них не сумел умолчать. Моя песня — есть песня прощанья, Мне приходится петь и страдать. Моя память уносит в былое, И на деле все рядом со мной. Это время — мое непростое, Ты заполнила сердце собой! Чтобы мне не уйти от удушья. Разделяю я чувства свои. Если даже печальна мне песня, Вы снимаете тяжесть с души. И тебя не увижу, родная, И умру я однажды в пути. Дальше смерти — дела не земные, Ты меня к себе позови! СЛОВО ВОСЕМНАДЦАТОЕ

Ты болела в году сорок пятом, Восемнадцатый месяц подряд. Написала письмо: не понятно, Суждено там в Москве умирать**. Ты писала: зачем тебе нужно, Жить с больною на свете женой. Ты женись на хорошей, здоровой, Попрощаться сумей ты со мной Ты меня непременно любила, Ты меня непременно ждала Ты на фото слова записала, И такие там были слова: \"Храни мое изображенье Ты, коль подругу видишь в нем, А коль появится сомненье, Сожги безжалостно огнем!\" Фотография эта со мною, Я сумею ее уместить. И на камне будет с тобою На меня с любовью смотреть! СЛОВО ДЕВЯТНАДЦАТОЕ Я сказал у тебя над могилой, Перед тем как земле предать. Что расстался с душой половиной, Половина осталась в груди.

И теперь половина с тобою, А другая сейчас у меня. И теперь не найти мне покоя, О тебе напишу, Халима! Никогда не касался других я, Ни во время, ни после войны. И с единственной был я любимой, Только знал я любовь Халимы. В целомудрии мы поженились, И хранили, как четь, чистоту Были вместе, чтоб не случилось, Мы хранили любовь, как мечту! И когда мы шагали по жизни, Нежно за руки взявшись вдвоем. Мы шагали по жизни влюбленно, Как герои Корпеш и Баян. И друзья порой восхищенно**, Называли с улыбкою нас: Вот Жибек и наш Толеген. И улыбчив был дружеский глаз. Нас конечно такими не знают, Ты ушла там, где вечность и мгла. Посвящаю тебе — пусть узнают, Ты — любимая песня моя! И теперь души половина,

Половина в могиле с тобой. И теперь не найти мне покоя, О тебе я пишу Халима! Ты мечтала когда-нибудьт тоже, Белый купол поднимется ввысь**. И теперь у тебя над могилой — Юрта белая, ты отзовись! Чтоб сбылась мечта полнокровно, Вместе мы повстречаемся вновь. Будет купол над нашей могилой, Юрта белая — наша любовь! И воздвигнут сей памятник, люди, Не в подарокханской жене. И воздвигнут сей памятник, люди, Наискромной моей Халиме! СЛОВО ДВАДЦАТОЕ Прочитаю я вместо молитвы, Не суры из Корана вослед. Я не знаю, подруга, молитвы, Не Коран, а стихи — мой ответ. Ты ведь песни любила Абая, Напевала ты мне \"Каламкас\". И той песни запомнил слова я, И как будто та песня про нас. Я приду к тебе на могилу,

И спою тебе песню твою Я не знаю, подруга, молитвы, Я спою тебе песню свою! Переложено на стихи: 2.04.-10.04.2006 г. Из книги Нурлана Абжапара Джилкишиева \"Посланник тенгри\", издательство \"Жибек жолы\", 2007. Сейітмұрат ЕМБЕРГЕНОВ МАХАББАТ МҰНАРАСЫ (Ә. Нұршайықовтың \"Мәңгілік махаббат жыры\" поэмасын оқығаннан туындаған баллада) Көргенде махаббаттың мұнарасын, Тірліктің тереңінен сыр аласың. Тұрғандай көк тәңірмен табыстырып, Жердегі ғашықтардың Ұлы Анасы. Ақ мәрмәр мәңгіліктің пердесіндей, Адамның жасырулы зердесіндей. Жүректің жұмбақтары ақ жауын боп Жатқандай жырға айналып жерге сіңбей. Тәңірдің теңдесі жоқ ғаламаты — Тірлікте ерекшеленер адам аты. Ал оны даралатқан бар ғаламды, Билеген саналы ой мен махаббаты. Махаббат — Ұлы сезім алыбындай,

Қуаты — сөнбес оттың жалынындай. Тартатын жанды өзіне қыр-сыры мол, Адамның алпыс екі тамырындай. Әрине сана биік теңдесі жоқ, Тірлікке билік етіп бермесі жоқ. Маздатар махаббаттың өрт сезімін, Ынтыққан \"үнсіз тілдің\" көмбесі боп. Ғашықтық жүректердің ынтызары, Санаға билік бермей ынтығады. Сабыр мен төзімдіктен соқпағы бар, Арада уақыт атты шың тұрады. Әрқашан араша боп адамдығың, Сәтсіздік сала алмайды саған қырын. Мың түрлі \"машақаттар\" кездессе де, Алаулап тұрсын берік адалдығың. Аялар махаббатын адал жандар, Ерекше сезім-нұрдан жаралғандар. Өмірін өрнектеген өрлігімен, Ерлігімен елге үлгі саналғандар. Жүрекпен жар сезімін ақтағандар Кіршіксіз берген сертін сақтағандар. Тұрса да дараланып тұлғасымен Озбаған тірлігімен басқалардан. Беріліп бірі ерекше жан-жарына, Таратса тағлым-үлгі жан-жағына.

Ал, бірі ақтап қадір қасиетін, Түспеген күнсыз дүние қармағына. Халима соның бірі Қазақ қызы, Ұлт салтын ғажап тұтқан ғажап қызы. Кіршіксіз махаббаттың отын жағып, Қызықпен жылдар өтті... тан атқызды. Арнаған асылына бар қызығын, Әзекең бағалады жар қызығын. Ғұмыры өнегелі қос ғашықтың, Жарасқан тағар дәмі дәм-тұзының. Танысу балғын шақта бастау болып, Жұмбақ сыр іште кеткен жастау болып. Бір бейне сақталды онда еріктен тыс, Бұл жайлы ешкімге сыр ашпау болып. Қос балғын жүргенімен алыс-жырақ, Кеткен жоқ сыр сақтаудан шалыс бірақ. Ғашықтық сезімдерін жария етуді, Әдет деп арзан қолдық намыс қылат. Сыналды соғыстың зор қыспағымен, Сыналды Сібірдің де қыстарымен. Сыналды Москваның цензор болып, Аңдыған әрбір сөзді тұстарымен. Сыналды уақыт атты өлшемменен, Мәрт болсаң бұдан өтіп көр сен деген. Жетерсің мақсатыңа \"митың қағып\"

Тірліктің илеуіне көнсең деген. Қос ғашық тоғыз жылдай сыннан өтті, Жүректі жұлқындырған сырдан өтті. Соқпағы қиындықтар қатпарымен, Қоршалған шыдам атты шыңнан өтті. Бас қосты олар салтанатпен дүрілдетпей, Барға тән рәсімдердің бірін де өтпей. Ол кезде сын да жоқты, мін де жоқты, Жатқанда бірі жетіп, бірі жетпей. Қос ғашық уақыт сынын елемеді, Болашақ — мақсатымыз деген еді. Нұр жауар талаптыға дегендей-ақ Жол ашып күн сәулесін себеледі. Осылай уақыт жылжып жылдар өтті, Махаббат қызығымен жылдам өтті. Әр күні, әр сағаты ынтызарлы, Қос жүрек әуендерін жырлап өтті. Үй болды, үйлі болды, орда болды, Кейде бар, кейде жоқтан зор да болды. Алайда кетпес байлық, өшпес бақыт Ұрпақтар қанат жайған ол да болды. Бақыт құс қолға қондырған, Болмайтындарды болдырған. Тербетіп жүрек тұрғандай, Махаббат, қызық мол жылдар.

Халима махаббаттың ақ бұлағы, Аналық қасиеттің бақ тұрағы. Әйелдік сұлулық пен нәзіктіктің Жанға жәй ақбұрқатың атқылады. Пейіштің жеті дариясын кешіп өтіп, Дарытқан пәк тәніне несіп етіп, Періште дерсің бейне тірліктегі, Күн кешкен адалдықпен кәсіп етіп. Махаббат — дінім — деді, аялады, Сол жолға салды барын аямады. Кір шалмас үшін көңіл көкжиегін, Қалмады қарым-қатынас бай амалы. Оқыды, оқытты да еңбек етті, Сан қилы қол өнерін ермек етті. Сәбилерді, сәбидей махаббатты, Аналық ақ пейілмен тербеп өтті. Құрдастар Қозы деді, Баян деді, Тұстастар Төлеген мен Жібек деді. Қалайда жарты ғасыр алаулады, От сезім сертке берік жүректегі. Тұнық су жарты ғасыр шайқалмады, Ынтығын бір-бірінің қайтармады. Білетіндер бұларды сүйсінуден, Басқаша бұрма сөздер айта алмады. Сексенге жетіп Халима өтті өмірден,

Қош айтысып ризалық шын көңілімен. Махаббат жолы ол жүріп өткен қызықтап, Жыр болып қалды өнегемен өрілген. Халима өтті өмірден дегенде, Аяулы үндер естіліп жатты ел-елде. Қарапайым қазақы әйел есімі, Кеткен екен аңыз болып тереңге. Ертеректе Аягөзге барғанды... Қозы-Баян күмбезіне тан қалды. Осылардай мәні бірге жатсақ деп, Құлақ қағыс еткен еді арманды. Ел құрметтеп орындады арманын, (Хикая ұзақ айту қалай салғанын). Махаббаттың мұнарасы атанып, Айта жүрер кейінгі ұрпақ қалғанын. Махаббат деп өліп-өшіп ұрандап, Мақсат емес өмір сүру құр алдап. Мөлдірлігін жүрек қана сезетін, Ақтығына куә болар бір Аллаһ. Махаббат үшін жаным құрбан дегенде, Кез келген айтса оған халық сенер ме?.. Күресе біліп қиындықтың қыбын тап, Мақсатыңды бағалай білсең егерде. Ең бастысы күресе біл өзіңмен, Өзіндегі ала құйын сезіммен.

Бағалай біл өзіңнің де өзгенің Мінездерін таныс бала кезіңнен. Әзілхан мен Халималар осылай, Болған екен жүргенде-ақ қосылмай. Бұларды еш алаңдата алмаған, Ойды арбап көз тартарлық тосын жай. Өмірдің де өкіндірер жетпесі, Қиындықтың ауыр естен кетпесі Әлдекімнің ала сайтан сияқты, Асын ішіп төсек тілген өкпесі Бәрін, бәрін Халима өтті елемей, Бұлар оған оңай болды демегей. Өмір-Мұхит десек егер, Қос ғашық Құрған отау болды алып Кемедей. Алпыс жылдан асып-түсіп махаббат, Әлсіремей тұрса не деп аталат?. О дүние мен бұл дүниеде ерекше, Осы болар аталатын \"Бақ-абат\". Зар заманда, тар заманда жаралған Аңыздағы ғашықтардан нәр алған. Махаббаттың баянымен болары, Дәлелденді мына өмірде, қараңдар! Мәрмәр тастан мұнарасы қаланды, Жарты әлемге есімдері таралды. Махаббаттың мәңгілік жыр болары,

Жаңаша енді мойындатты ғаламды. Қызылорда облысы, 2006 жыл. Әзілхан мен Халима немесе мәңгілік махаббат жыры Сөзі: А.Сапышев. Әні: Т.Рахимов Әзілхан: Аралап алыс ғасырларымды, Жайнатып білім жасыл бағымды. Жүргенде тапқан, жүрегім менің, Халима сені асыл жарымды. Көзіңнен нұрлы көрдім де шуақ, Сағынып сүйдім сезімім тулап. Ертіс боп толқып, тебірендім терең, Махаббат маған берді де қуат. Халима: Жетелеп арман мұраттарымды, Аңсаған шақта жырақ таңымда. Әзекем сені жүректен сүйдім. Жанымнан нұрлы сыр ақтарылды Құлақтан кетпей дауысың мұңды, Ұрлады Семей таңы сырымды. Күн сайын сені сатынып тостым, Жүрегім өзге танысын кімді. Қайырмасы: (дуэт, қыз-жігіт)

Мен үшін жалғыз, Мен үшін жалғыз, Сен туған асыл ен, Махаббат мәңгі, Махаббат мәңгі, Мен саған өмірдей, Ғашық ем. Әзілхан: Бір әнді шырқап тоғысқан үнді, Соқты да бұзды соғыс дауылы. Өртенді жастық, от болдық лаулап, Ерлік деп жаздық жорықта жырды. Халима: Көп көрдік біздер өмір қатпарын, Қасірет, мұңды қайғы шақтарын. Соғыстан аман жеткізді саған, Өзіңнің жазған тірі хаттарын. Қайырмасы: (қыз-жігіт) 31 наурыз, 2006 жыл, Семей. ХАЛИМАҒА ХАТ Өлеңі: Әзілхан Нұршайықов Әуені: Ақтоты Райымқұлованікі Дүниенің бар қызығы Махаббатсыз толмайды екен.

Жаның сүйген жардан артық, Ешбір байлық болмайды екен, Халима! Шын махаббат жүректегі Ешқашанда солмайды екен. Қанша қызық көрсең дағы Жардың орны толмайды екен, Халима! Махаббат — нұр, алтын сәуле, Жарқыраған жақұт екен. Махаббатпен өмір сүру Өлшеуі жоқ бақыт екен, Халима! Халимажан, жүрегімді Бала күннен еттің мекен. Сеніменен өткен жылдар Қол жетпейтін жұмақ екен, Халима! Жалғыз қалып, жер ортада, Не тындырам, енді не етем? Жер жастанып жығылғанша, Бір Өзіңді жырлап өтем, Халима! 16.02.2006 ж. ҚАЙРАН, ХАЛИМА АПА! Алматы вокзалына аяқ баса салысымен, \"Қалай барсам екен, кіммін деймін?\" деген ой екі күн туған-туыстар арасында жүрсем де, тұрсам да ойымнан шықпай қойды. Үшінші күні нар тәуекел деп телефон соқтым. Арғы жақтан \"Әлөу\" деген өзімізге жақсы таныс жұмсақ дауыс естілгенде жүрегім дір ете қалып, тамағыма бір өксік келгендей болды. Басыма өзі де нәзік, даусы да нәзік, жүрек, тұла бойы, мінезі жұмсақ жаратылған адам \"күндей күркіреген\" Бауыржан ағамызбен қалай сөйлесіп,

сөйлесіп қана қоймай, \"Ақиқат пен аңыз\" атты күнды тарихи дүниені өмірге әкелген Әзілхан ағамызды батыр емес деп кім айтар деген ой келді. Өзімнің қайдан келгенімді, денсаулығы, уақыты болса жолыққым келетінін айттым. Әз-аға: \"келе ғой\" дегенде, \"сау болыңыз, рахметті\" айта сала далаға атып шығып, аула ішін ары-бері кезіп кеттім. Қасымдағы адамдар аң-таң, өре тұрған бәрі \"саған не болды?\" дейді ғой, баяғы. Менің әрі қобалжып, әрі қуанғаннан сөз айтуға мұршам жоқ. Қайта-қайта сағатқа қараймын. Кездесуге әлі бес сағаттай уақыт бар. Ойыма 2001 жылы шілде айында (соңғы күндері) естіген қаралы хабар оралды. Ол Халима апамыздың Халық жазушысы Ә.Нұршайықовтың жан-жары, қаламдас серігі, өмір бойы жазушының құнды дүниелерді әкелуіне зор үлес қосқан, Ұлы Отан соғысының ардагерінің дүниеден өткендігі туралы еді. Көз алдыма суреті анда- санда жазушы жарының жанынан көрінетін аққұба, мейрімді жүзінен нұр төгіліп тұратын ақ шашты, жұқа өнді (ешқандай бояу, косметикасыз) талдырмаш денелі әйел елестеді. Жетпісінші жылдары \"Махаббат, қызық мол жылдар\" романын жастанып жатып неше қайтара оқып, сол кезден бастап сүйікті жазушымызға айналған Әзілхан ағамызды енді не күйге түсті екен, сыңарынан айрылған аққудай болды-ау, сексенді алқымдаған, өзінің денсаулығы жоқ Әз-ағамызға құдай қуат бере көр деп, шын ниетімізбен тіледік. Қолдан келер еш қайран жоқ болса да, мың шақырым қашықтықта жатып барлық жерлес оқырмандар атынан қазанама жазсам ба деп те ойладым, әлде жеделхат жіберсем бе деп ойланып-толғанып жүргенде, уақыт шіркін сынаптай сырғып өте берді. Тіршіліктің күйбеңімен (сол жазда шешеміз дүние салды), бір жағынан қарапайым, мен сияқты оқырманның сөзі менсіз де артығымен жетіп-артылатын шығар деген жасқаншақ, тартыншақтықтың кесірінен, көкейдегі жұбату сөзді өзіміздің сүйікті жазушымызға айта алмадым. Сөйтіп жүргенде, басқа жаққа қоныс аударып кеттік. Бірақ, мен қалайда Алматыға барып, қайткен күнде жазушымен кездесуім керек деп, өзімнің алдыма мақсат қойдым. Сол мақсатым бүгін орындалатын сияқты. Иә, сәт, деп айтқан уақытында жүрегім атша тулап, есіктің қоңырауын бастым. Ақырын ғана ашылған есіктің арғы жағынан жазушының жылы жүзі жарқ еткенде сасқанымнан: \"аға, бұл мен ғой\" деппін. Қалай амандасып, төргі үйге қалай өткенімді білмей қалдым. Неге дейсіз ғой. Біріншіден, ұлы жазушының есікті өзі ашуы. Екіншіден, қолымды жұп-жұмсақ алақанымен аялай амандасқаны. Үшіншіден, мені бір ескі таныс-туысындай қарсы алып, төрге шығарғаны. Төртіншіден, мен ойлайтын атақты жазушының үйі кірсе шыққысыз керемет шығар деп, олай емес, кәдімгі көп пәтерлі қарапайым үйдің бірі, неге екенін қайдам, өзіңді баурап, жайбарақат бір күйге ендіретін сезімге тап болғандаймын. Жазушының бетіне қараған сайын жаныма бір жайдарылық, бойыма қайраттылық пен сабырлы жиғандай болдым. Артынан ойласам, ол Халима апамыз бен Әз-ағамыздың қарапайымдылығы мен дарқан көңілдерінен, тұла бойларынан өзімізге дарып, сосын оқырманын шақырғандай болатын қасиеттері екен ғой. Өзімді таныстыра келе қолына 1992 жылы автограф жазып берген кітабын ұсындым. Өзі 70 жасқа толғанда ел жаққа барған сапарында сол кездегі \"Қалбағау\" совхозының директоры Мусин Дүйсенғазы бауырымыздың ұйымдастыруымен

болған кездесуде жазушының әңгімесіне тәнті болғанбыз. Қасында Халима апамыз бар, сол кездесу әлі күнге есімде ғой, содан біраз әңгіме айтып еске түсірдік, өзімнің алған әсерімді айттым. Әзілхан аға риза болып қалды. О, ғажап, бағанадай емес, жазушының үйі өзімнің күнде келіп жүрген үйіме айналғандай. \"Жақсыда жаттық жоқ\" деген осы екен-ау деп жан-жатыма қарадым. Қабырға толған портрет- фотосуреттер, альбом, кітап деген мұқым сөрелерге симай тұр. Ортаға қойылған үлкен столдың асты-үсті толған қолжазба, папкілер, әртүрлі сувенирлерден басқасының бәріне жазушының кең залы тарлық етіп тұрғандай. Жазушының үйіндегі ең құнды байлықтар да осы заттар. Ұлы ғұлама М.Әуезовтен бастап небір жақсы мен жайсаңдардың, Елбасы Нұрағаның жанында тұрған Әз-ағамыз не деген бақытты деген ойда отырған менің көзіме бірнеше жерде әр кезеңнен түсіріліп, үлкейтілген Халима апамыздың суретін көріп көңілім босап қоя берді. Аға, дедім көз жасымды жұма отырып, ең басты шаруам сізге көңіл айту, \"ештен кеш жақсы\" дегендей, кешігіп барып көңіл айтқаныма кешірім өтінемін. Әйтеуір жұбату сөздерімді қазақи дәстүрмен жеткізіп айтқан болып жатырмын. Ағамыздың жүзін бір сәт мұң басқандай болды. Сол бір сәті өз әкеме ұқсап кеткендей, әрі Халима апамызды еске алып, мен де мұңая төмен қарадым. Жалпы бұл адамның кескін- келбетінде әкеме бір ұқсастық бар. (Оны \"Дидарда\" жарияланған \"Әке туралы сөзде\" айтқанмын. 03.04.1998 ж.) Ғалия келіннің қолынан ішкен шайдан кейін көңілім жадырап, жазушымен болған әр тақырыптағы қысқаша (бар жоғы бір жарым сағаттай) әңгіме менің өміріме сарқылмас қуат құйғандай болды. Көше шамдары жанып, қараңғы да түсе бастады. Қоштасып тұрып, Әз-ағамызға, бала-шағасына саулық тіледім. Жазушы ағамыз өзінің \"Мәңгілік махаббат жыры\" кітабын ұсынып тұрып: \"Бұл қітабым Халима апаңа арналған. Биыл баспадан Нұртай Сабильянов бауырымыздың демеушілігі арқасында шықты. Әдейі келіп сәлем бергеніңе рахмет\" деді. Мен қуанғанымнан кітапты кеудеме басып, жазушының бетінен сүйіп, рахмет, аға, рахмет! дей бердім. Алматыдан шықпай жатып бастап оқыған кітапты үйге келген соң бас алмастан оқи отырып, Халима апамызды автормен бірге жоқтаумен болдым. Бұл кітапты жыламай оқу мүмкін емес. Не деген ғажап туынды дүниеге келген десеңізші! Үш бөлім, бірнеше тараулардан тұратын мұндай жан тебірентер кітапты мен бұрын оқыған жоқ шығармын. Ашаршылық жылында бар туғандарынан айрылып жетім қалған қаршадай Халима қызды кейін қазақта осындай әйел затының бар екенін білсін деп Алла Тағала тірі қалдырған шығар. Егер Халима анамыздың Ә.Нұршайықовтай жазушы жары болмаса, шүйкедей ғана ананың бойындағы осынша қасиетті білер ме едік, білмес пе едік?! Әркімнің өз ата-анасы, өз баласы өзіне ғой, бірақ, дәл Халима ападан, Әзілхан ағамыздан туған балалар не деген бақытты! \"Халима\" атты бірінші бөлімдегі жиырма сөзі, екінші \"Халимаға хат\" бөліміндегі ақ өлең үлгісімен жазылған сағыныш саздары, \"Халиманы еске алу\" бөліміндегі әртүрлі хаттар, естеліктер, лебіздер, автографтар, көңіл айтулар бәрі де жеке кітапшаға лайық дүниелер. Әр бөлімін оқыған сайын бар дүниені ұмытып, ішкі сезімің Халима апамен бірге ілесіп кете береді. Осы адамның дүниеге келіп, өткенге

дейін қасында болған, дәмдес, аралас, дос, туыстардың қатарында бір сәтке бірге болмағанына өкіне армандайсың. Қайран, Халима апа! Мен сіздің бір адамның басында жиналған қасиеттеріңізбен таныса отырып, егер басқа бір адам айтса сенбес едім деп ойлаймын. (Сіздің зат құмар, жылтыраққа әуес емес екеніңіз өзіңіз жиған дүниеден көрініп тұр). Әзілхан ағамыздың \"Махаббат, қызық мол жылдарынан\" жас кезімде қыздарға арналған сөздерін, махаббат туралы автордың ойларын көшіріп алған едім. Балаларыма арнап \"Мәңгілік махаббат жырынан\" да жазайын десем кітапты түгелге жуық көшіру керек сияқты. Сондықтан балаларыма қалдырар менің бойтұмар өсиетім осы кітап болар. Өйткені бұл кітап тұнып тұрған тәрбие мектебі. Онда жастарға айтар тәртіптілік, инабат-сезімділік, достық, қайырымдылық (қазіргі кезеңде жетпей жағатын) бір төбе болса, әйелдер мен ер азаматтарға айтылып, дәлелденіп отырған тұтас дүние жатыр. Қайран, Халима апа! Шүйкедей болып, он томдық кітапқа арқау болар қасиетті қалай ғана көтеріп жүрдіңіз екен. Сіздің бойыңыздағы қасиеттердің үштен бірі дарыған әйел заты өзіне шын анамын дер. Әзілхан аға бірінші сөзін \"Халима екеуміз 54 жыл бірге өмір сүрдік\" деп бастайды. Мен айтар едім 63 жыл бірге өмір сүрдіңіздер деп. Өйткені 9 жыл бір- бірілеріңізге ғашық болып қосылдыңыздар, 9 жыл бірге болмасаңыздар да жүректеріңіз, жан-тәндеріңіз \"Халима, Әзілхан\" деп соғумен болды. Ешбір қиыншылықтарға (соғыс, ауру-сырқау)қарамастан, бір-бірлеріңізден көз жазған жоқсыздар.Осы махаббаттарыңыздың өзі бір жыр дастан емес пе?! Қыз Жібек пен Төлеген, Қозы мен Баян, Қалқаман-Мамыр т.б. дастандарды баяғыда бала кезімізге үйге жиналып үлкендер оқытатын. XXI тасырдың оқылатын жыр дастаны осы кітап болатын шығар. Әзілхан ағамыздың бас болып тұрғызған, өзі айтқандай, \"Титімдей Тәж Махалы\" Халима апамыздың ұлутастан құралған Ақ Күмбезі жастардың, жалпы махаббат құдіретіне бас иген адамдардың баратын, тәуап ететін жері болар. Халима апамыз да Семей өңірінің ұлы Абай жерінен. Туған жері Жүрекадырда Халима апамызды еске түсірер ескерткіш тұрса артық емес. Біз, білмеген-көрмеген әулие-әмбиелерге сиынып жатамыз. Ал қазақтың қарапайым қызы, Әзілхан ағамызша айтқанда, Ұлы Отан соғысының жауынгері, мұғалім, сүйікті жар, асыл Апа, аяулы Әже, бізше айтсақ, адал махаббат иесі, махаббат жырынын кейіпкеріне тәуап етсек несі айып. Бұл да тәрбие, болашаққа қалдырар тағлым. Дәл бүгінгі күні мұндай прозалық поэманы жазған Әзілхан ағамыз бен бұл кітаптың жарық дүниеге шығуына себепкер болған, осымен үшінші кітабына демеушілік жасаған Нұртай Сабильянов бауырымызға мың да бір рахмет! Егер осындай меценат бауырымыз болмаса, біз оқымақ тұрғай, көре алмай қалар едік. Қалың оқырман атынан айтар алғысымыз шексіз. Өз атың айтып тұрғандай, бетіңнен нұрың кетпесін, дұшпанның сөзі өтпесін, жолың нұрланып, көңілің жарқын, өмірін ұзақ болсын, бауырым! \"Әкенің ғана ұлы болма, халқыңның ұлы бол\" деген осы. Құрметті Әзілхан аға! Сіз Халима апамызға қойған құлпытасқа: Қасиеттеп, құрметтеп, Сенің махаббатыңды.

Ұрпаққа үлгі болсын деп, Алашқа жайдым атыңды – депсіз. Сіз расында апамыздың атын алашқа жайдыңыз. Орыс, ағылшын тіліне аударылар болса, еуропалықтарға да жайылары даусыз. Әз-аға, сізге Халима апамыз бірнеше өсиет айтқан екен. Оны орындадыңыз, орындалып та жатыр. Қалың оқырман болып сізге өсиет айтқымыз келеді. Сіз өлмеңіз! Сіздің әлі де айтарыңыз баршылық. Халима aпa екеуіңіздің ұлттық тәлім-тәрбие берер өмірлеріңіз драматургия саласында, көркем немесе қысқа метражды, көп сериялы фильмдерге түсіріп қоюға сұранып тұрған дүние. Оны жазатын, түсіретін адамдар да баршылық. Сіз соның басы-қасында болуыңыз керек. Тағы бір ой: \"Махаббат, қызық мол жылдар\", \"Мәңгілік махаббат жыры\" шығармаларынан әдебиет оқулықтарына (оқушылар, студенттерге) үзінділер келтіру керек. Бұл жастарға, әсіресе, семья құрып ата-аналық парызды бастан кешіретін жас отау иелеріне тәрбиесі зор туындылар. Бұл, әрине, келер күннің әңгімесі. Қайран, Халима aпa! Кешігіп айтылған қазанама — жоқтауымды қабыл алғайсыз. Алматыға жол түсер болса, бірінші баратын жерім сіздің ақ күмбезіңіз болмақ. Ағамыздың 14-сөзіндегі \"Су сұрасам сүт, қарта сұрасам қазы, жая сұрасам жал беретін еді Халима. Жанынан жылу, жүрегінен жыр беруші еді маған\" деген сөзі бізге, барша әйел затына өсиет- ұлағат. Өзіңіз айтқандай, сіздің басыңызға барғанда құран білмесек, Абай бабамыздың өлеңін оқып, сіздің қасиеттеріңізді айта береміз, жырлай береміз, жырлай береміз... Өйткені Халима апамыздың жырлайтын қасиеттері өте көп Ақ қағазға жазып жеткізу, бітіру мүмкін емес, бітпейді де. Неге екенін қайдам, күнделікті бір сәт Халима апамыздың ақ күмбезі көзіме елестеп, Әзілхан ағамыздың жыр жолдарын қайталап жүремін. Сен менің Джакондамсың, Мәңгілік көкейден кетпес, Халима! Көктегі жарық жұлдызымсың, Ұсынсам қолым жетпес, Халима! Сен менің Джакондамсың, құшаққа симайтұғын , Халима! Қанша жыл өтсе де, \" Өлдіге\" қимайтұғын, Халима!

Түсіпова Бағдангүл ТАХМАНҚҰЛҚЫЗЫ ШҚО Ұлан ауданы Молодежный кенті тел. 8-328-271-44 2005 жыл. СӘЛЕМ ХАТ! Құрметті Әзілхан аға, қалыңыз, денсаулығыңыз жақсы ма? Мыңдаған оқырмандарыңыз атынан сізге саулық тілей отырып, тамаша кітаптарыңыз үшін көптеген көп рахмет айтамыз. Біз үшін әрине \"Мәңгілік махаббат жырының\" орны ерекше. Сіз тағы да өзіңіздің ержүрек ұстамдылығыңызды дәлелдедіңіз. Отан соғысында зеңбірек расчетінің жанында қазақтың қара ұлы тайсалмай жаудың танкісіне қарсы тұрып ерлік көрсетсе, Халима ападан айрылған езіліп үгілмей (өзі өсиет еткендей) қасқайып қайғыны да көтере жүріп, махаббат жырын оқырмандар қолына ұстаттыңыз. Бұған, әрине, бірінші апамыздың аруағы, рухы болса, екінші біздер сол ерлігіңіз үшін зор құрметпен бас иеміз. Жуықта үйге құда-жекжат, туыстарым, әріптестерімді шақырып, кітаптың кей жерін дауыстап оқып, өзімнің алған әсерімді әңгімелеп, семьялық оқырмандар конференциясын өткіздім (қалжың). Амангелді бауырыңыздың әсері ерекше. Алматыға барғанда Халима апамыздың басына неге бармадық деп қатты өкінеді. Ендігі мақсатымыз апамыздың ақ күмбезіне барып тәуап ету. Кітапты оқуға құштарлық білдіргендер кезекке тұрып жатыр. Біздің қазіргі әңгімеміз тек махаббат жыры. Әзілхан аға, сіз біздің өмірімізге қандай өзгеріс, жақсылық әкелгеніңізді білсеңіз ғой. Осы еңбегіңіз үшін сізге көптеген-көп рахметімізді айтамыз. Әзілхан аға, бір рет қағазға бәрін айтып жеткізу мүмкін емес. Өз ішкі толғаныс-әсерімді шағын мақаламда жазған болдым (Әлде шығар, әлде шықпас). Біздер үшін бұл кітап расында мәңгілік жырланатын болады. Бал-шағамызға, ел жақтағы оқырман-жұрағаттардан дұғай сәлем жолдап, алдағы келе жатқан Республика күнімен шын жүректен құттықтаймыз. Деніңізге саулық, творчестволық жемісті еңбек, табыстар, ұзақ ғұмыр, бала, немере-шөберелеріңіздің қызығына қуанып жүре берулеріңізге шын жүректен тілектестігімізді білдіреміз. Зор құрметпен бауырларыңыз: Амангелді-Бағдангүл ТҮСІПОВТАР. 2005 жыл ҒАШЫҚТЫҚ ДІНІ

\"Мәңгілік махаббат жыры\" - жазушының жан сыры. Әзілхан Нұршайықовтың кітабының лейтмотиві: \"Ойлап қарасам, бүкіл тіршіліктің, бар ғұмырдың мән- мағынасы, сән-салтанаты, қызық-шыжығы адал жар ғана екен\" (62-бет). Бұл кітаптың әу баста екі түрлі керетар пікір тудыруы ғажап емес. Ол бәз біреулерге \"Мен жазбаймын өлеңді ермек үшін, Жоқ-барды, ертегіні термек үшін\" деп Абай сүйген өнердің өз қағидасынан оқшау, көркем әдебиеттен тыс бір сезімге, сентиментальды сағынышқа толы жеке бастың дүниесі болып көрініп, талғампаздық наразылыққа ұшырап қалуы бек мүмкін. Автордың өзінің өмірлік қосатына арнаған ескергіш назы, ризашылық пейілі тәрізді шартты нәрсеге тағы ұқсап тұруы нанымды. Асықпаңыз. Асылында бұл өзгеше кітаптың ең асыл қазынасы жер астының құпия кені тәрізді бірден көзге шалынбайды. Оқушысынан мұқият қарауды талап етеді. Сондықтан \"Қазақта Халима сияқты жақсы әйелдер көп шығар. Ал әйелін Әзекендей бағалаған ешкім жоқ!\" (473-бет, Мұқанәли Омарбаевтың сөзі) сынды көзқарас бұл кітаптың үсті жағы ғана. Автордың толық субъективті қалпынан танбауы заңдылық. Ол басқаша бола алмайды. Әйтсе де былайғы бөтен жұрт бұл кітаптың жүздеген парақтарының арасынан, мемуарлық, диалогтық, монологтық, хат, хабарларының астынан гауһар тастай жарқыраған бір бейнені тауып алады. Ол Халиманың деректі образы, ет пен сүйектен жаралған адами болмысы. Расында мұндағы Халима Қалиәкпарқызы Өзбақанова тарихи жеке адам қалпынан биіктеп өсіп кеткен. Оның жан сұлулығы қарапайым әйелдің шынайы көрік-келбеті. Ол образдың кереметтігі сонда, қазақтың ұлттық әдет-ғұрпынан, дүниетанымынан титтей алшақ кетпегені. Халима — қазақтың этностық, этнографиялық, боямасыз, қоспасыз, әсіресіз бет-бейнесі. Қазіргі әдеп, иба, сана дегенді ескінің қалдығы көретін пиғыл бел алған тұста мұндай адамдардың сиректегі, артықшылығы білінбей әсте қалмайды. Осы Халима нағыз қазақ. Ол оз бойында шынайы қазақ әйелінің барша мінез- құлқын, ниет-пиғылын кіршіксіз сақтаған. Ұлттық тектілік, адалдық, сабырлылық, ерге адалдық (адал сүт емген дейді қазақ мұны), әдемілік (\"Халима әпкеміз мүлдем боянбаған\", 248-бет), момындық, ол кәдімгі рухани жан шуағынан тарайтын мейірімнен туады, балажандылық, қонақжайлылық, жұмсақтық, ісмерлік тәрізді толып жатқан далалық кендіктен, молшылық құттан, құдайшылық обал-сауаптан, тәңіршілдіктен дарыған асыл қасиеттерін айтып тауысу қиын. Тал бесіктен жер бесікке түскенше отандасының ең бір ізгі, таңдаулы қасиетін сүйіп сақтау Халиманың адамзаттың өзін-өзі аман сақтау түйсігінен туындайды. Себебі бір үйлі әулеттен аман қалған бір өзі ғана, сол ұрпағын жалғау, өсіру қамы оның рухани арманынан қанаттануы тірі құбылыс. Халимаға лайық эпитеттерді кітаптың өн бойынан інжу тергендей сүзіп алуға болады. Шынтуайтында бұл бір адамның мақтауын асыру ғана емес. Олай ойлаған жан мықтап қателеседі. Расында бұл бір өнеге. Кейінгі ұрпаққа, отбасының ұйтқысы болуға жаралған әйел затына өсиет-сыр, игі жақсының кіршіксіз портреті.

Халиманың портреті: \"Халима өте қамқор еді\", \"Бала күнінде жаны мырза еді (517-бет, құрбысының сөзі), \"Халима өте ісмер еді\", \"Қаладағы кейбір әйелдер ауылдан келген студент жақындарын үйінің шаруасын істетіп, құлдай қызмет еткізеді. Ал Халима жұртқа өзі құлша қызмет етуге ерінбейтін\" (20-бет). Қазаққа урбанизация жетіп, қала мен ауылдың алшақтығы білінгенде өзін тым биік, мәдениетті, артық санайтын қалалық сылқым әйелдердің ішінде осынау мұнтаздай тектілікті некен-саяғынан ғана кездестіруге болғаны нағыз шындық. Ол әйелдер өз үйіне сәл кіріптар болған жасы кішілерді, жақындарын құлша, күңше жұмсауға арланған емес. Бауырмалдық, дегдарлық, кішіпейілдік мінез қонса, әрине олар бауырларын мүлдем құлданбас еді. Әйтпесе, тіпті жұмсауықтығы елге аңыз болып, қайын ағасын екі мәрте жұмсаған әдепсіз, көргенсіз келіндердің нашарлығына қарама-қарсы мінезді Халиманың осы бір жұмсауық, құлданғыш пейілден адам табиғи қалпынан көреміз. Жалпы, бүгінгі қазақтың қыз-келіншектеріндегі тіккөз, тікбақайлықты Мөңке би, Мұрат ақындардың жазған заман туралы зар өлеңдерінен табар едік. Қазіргі қазақ мұңы тұрмысқа, заманға жаба салып, мұндай әдепсіздікті, жамандықты тым үдетіп, тура бөтелкеден шыққан жындай қаптатып алдық. \"Жалпы, Халима біреуге жақсылық жасаса, оны жария етпейтін\" (35-бет). Мұсылманшылық деген осы. Мұхамед пайғамбардың хадистерінде осындай өсиет бар. Грузинның ұлы ақыны Шота Руставели: \"Жұртқа бергеннің бәрі менікі\" дейді, жан жомарттығы негізінде АЛЛАшылықтың ең қайырлысы, ең ізгісі. Жазушы өз жарын жоқтап, қырқында, жылында тебіреніп сөз толғайды, өзге адамдарға, әйел мен ерлерге, жастарға үлгі болсын деп айтады. Халиманың өз күйеуіне жанын салып қызмет қылуы тағы ұлттық тәрбиенің жемісі, оның ұлы аналарынан бергі, қан, тек арқылы берілген қастерлі қасиет. \"Жөргектегі сәбидей күттім\" (515-бет) дейді Халиманың өзі ері ауырғанда. Ажалмен алысып мені Өлімге қимағанын үшін! (203-бет), яғни бұл екі адамның, ерлі-зайыптының өмірі өзара қимастық пен сыйластықтың, сүйіспеншіліктің қуатымен баурап алары анық. Кітаптың жанрын тап басып айту мақсат емес. Рефрен, градация көп. Бір адамның портреті жұртшылық қауымның көкірек көзімен де, өмірдің реальды кезең-кезеңімен де қанық берілген. Тегінде мемуарлық кітап болғандықтан өмірде болған, өткен адамдар, замандастар туралы нақты деректер болмағы заңды құбылыс. Сондай тұлғаның бірі көрнекті ғалым Мырзабек Дүйсенов. Сонда оған қатысты деректерден енді келіп автордың өз автопортреті шығады. Әзілхан аға ұзақ күткен Халимасын іздеп, поезға отырар тұста қазақтың эпостық жырларына перифраз болып құрылған қоштасу

жыры әзіл қалжыңмен қатар, шынайы реалистік суретке құрылған. Бұл ауылға аттанып бара жатқан, кешегі Отан үшін шайқасып, қан төккен жауынгер ендігі студент қаладағы қырық қыздың арасынан ешкімді місе тұтпай, қырық қыздың арасындағы аққудай көрінетін Халимасын аңсап, іздеп бара жатыр. Сондықтан ол өзін Төлегенге, сүйгенін Қыз Жібекке теңейді. Болашақ әдебиетші ғалым Мырзабектің жолдасы Әзілханға баға беруі де қазақы дүниетанымды ардақтау, \"жақсы сөз жарым ырыстың\" растығы. Екінші бөлім — \"Халимаға хат\" өлеңдермен түзілген. Әзілхан Нұршайықов \"Махаббат, қызық мол жылдар\" атты романын Абай өлеңінің бір жолымен атағаны мәлім. Бұл жолы да Абай поэзиясын рухани қайнар бұлақтай қабылдайды. Өлеңдер ұлы итальян ақыны Ф.Петрарканың Лаурасына арнаған сонеттеріне әсерленіп жазылса да Абайдың стиліне түскен. Мұндағы шынайы махаббат сезімі тағы да авторын эпитондық деген қатаң айыптан қорғап қалары даусыз. Шынында жас Әзілханның соғыста жүргенде суретін сұраған қыздарға өз портретін өлеңмен беруі нағыз өлең болатын. Өлгенге ғашық болу жоқ, Тірілерге құштар көп. Мен қалармын тарихта Өлгенге өткен ғашық боп! \"Өлгеннің беті ары\" дейді қазақ. Автордың 54 жыл тату отасқан өз жарын жоқтауы бұл ойды терістеп, өзіне лайық өмірінің философиясын түйіндейді, \"өлі разы болмай, тірі байымайды\" дегізеді. Автор Абайдың махаббат лирикасынан толғанып, әсер алып, кейде ашықта айтады. Беатриче мен Лаураны Данте, Петрарка жырлаған Көрмей махаббат қызығын, Тек сыртын олар сырлаған дейді ол, \"балалар мен немерелердің мені сүйгені де сенің арқан\", деп әспеттейді жазушы жан жарының рухына тағзым етіп (152-бет). \"Алтын басты әйелден бақыр басты ер артық\" дейді қазақ халық даналығы, сөйте тура, \"жақсы әйел жаман еркекті зор етеді\" деп үстейді.

Бірақ кітаптың контекстінде жасырын тұрған бір мезет: Әзілхан ағаның өз Халимасына бек лайық қалпы. Халиманың таңдаған адамын қорашсынып сөйлегендердің ойы да әрқашан қаз-қалпында беріледі: \"Мына аққудың көгілдіріндей қызды шүйкедей қара жігітке ішімнен қимадым\" (378-бет) дейді марқұм Тұрсынхан Әбдірахманова, ақын апамыз. Автордың өзінің сұлу жарына шын лайық, адал, мейірімді, бауырмал, жұмсақ мінезді адам екенін байқамау үшін ақымақ болу керек. Әйтпесе, үріп ауызға салғандай көрікті Халима өзіне ерекше ынтыққан өзге жігіттерді көрмей қалатын көрсоқыр емес қой. Оған бөгетте болмаған. Алайда, бұл кітапты оқи отырғанда тағы бір құдіретті персонаж алдымыздан Қыдыр атадай кес-кестеп шығады. Ол Тағдыр. Жаратқанның жазуы ертегі емес. Олар бір-бірінің маңдайына жазылған адамдар екен. Сол себепті екі жас ішкі дауыс қорғаушы періштелерінің үнін қабыл алды. Халима сондықтан Әзілханды қалтқысыз таңдап алды, айнымады, бөгдеге мойын бұрмады. Замана зарын, алапат аштықты, өмірдің тепкісін көріп жетім өскен Халима қанды соғыс дәл өзіндей жетім қылған, әке-шешеден, ағадан айырған жігітті жазбай таныды. \"Сені кімге теңерім\" (155) бұл да, әлемді күллі ақындардың сүйікті әйелдеріне баға беру арқылы Халимасының құнын асқақтату жазушыға өзге үшін емес, өзі, жүрегі үшін керек. Ардақтасын әйелін солай, Күндеушілер болса мықты! Басыңа ақ күмбез көтердім, Осыған менің көңілім тоқ. XX ғ. батыс әдебиетінде Д.Г.Лоуренс, Пристли, т.б. жазушылардың шығармашылығы отбасылық ұйтқының бұзылуын анықтап берді. Лев Толстойдың шіркеуден аласталса да XIX ғ. әйгілі романдарында айтпағы осы еді. Христиандық некенің бұзылуын ол бірінші болып жаны күйіп айтты. Бұл кітаптың оқырманын бір себептен жіпсіз жетелеп отыруы да тума тұнық, мөлдір бастаулардан ажырамаған отбасылық идеальды бақытты ұлықтауында жатса керек. Бұл өзі қызық кітап. Автор Ирак соғысы туралы айтқанда үлкен азаматтық позициясы, адамдық жүрегі беріледі. Бір кезде екінші дүние жүзілік қанды қырғында от кешкен қарт солдаттың ар-ожданы.

Жазушы марқұм жарын еске aлy арқылы тарихи деректерді қоса мәлімдейді. Әскери архивтерді ақтарған. Соғыста шейіт болған қазақ ерлерінің нақты деректері бар (469-бет). Халиманың балалық дәурені туралы ет жақын туыстары еске алған тустардан (оның немере апайы Тоқан Өзіханова айтқан) атамекен туған жеріміздің әсем поэтикалық табиғаты суреттелген. Ел-жұрт әлі күнге дейін бұл жерлерді Жүреқадыр, Құндызды деп атайды. \"Үбіге таяй бергенде қалың шілік бар. Соны ел Қараханның шілігі деп атайды\", — деп жаздым мен прозалық бір кітабымда нағашы ағам Оразханның аузынан естіген деректерді айнытпай келтіріп. Ол кісі туған жерін алақандағыдай әр тасын, әр талын түгел білетін, ат үстінде тұмыр бойы жүрген жерлері ғой. Қараханның шілігі аталған Халима тәтенің ағасының қыстауы. Кітапта элегия, ода, жоқтау, шер тарқату өлеңдері бар. Әйткенмен бұл шығарманың ең құнды, тамаша тұстары Халиманың балалық шағы туралы естеліктер. Ол әр қилы жандардың, туыстардың аузымен айтылады. Оларды кәдімгі үлкен прозадағы \"Әңгіме ішіндегі әңгіме\" десе артық емес. Сондай әңгіменің бірегейі кішкентай қос жетім қыздың біреуінің қайғылы тағдыры. Оның үлкені сексенге тақаған шағында ақ өліммен фәниден бақиға озған, басына Ақтаудың ұлутасын Алатауға әкеп, ақ шағала күмбез тұрғызылып, есімі еліне тараған Халима. Екіншісі — бес жасында шетінеген бейкүнә сәби, Халиманың туған сіңлісі — Ханымхан. Ол-дағы 1932 жылғы қазақтың басына түскен ұлы зұлматтың-аштықтың, төңкерістердің құрбандығы. Заманадан жазықсыз жазып, шолақ дүниеден жылап өткен бір мұңлық бала. Осы бір титімдей Ханымхан кітаптағы күшті образдың бірі. Кіршіксіз періште сәби. Трагедиялық образдың сұлулығы. Кейіннен оның зиратқа қойылған томпиған орны да жер боп жоғалып кетеді. Екі түрлі тағдыр, бірақ екеуі де қазақтың, ұлтымыздың басынан кешкендері. Айгүл КЕМЕЛБАЕВА, жастардың Мешекеттік \"Дарын \" сыйлығының лауреаты. \"Абай \" журналы, №4, 2005 ж. ӘЗІЛХАН АҒА! Сіз Т.Жүргенов атындағы Қазақ ұлттық Өнер академиясына студенттермен кездесуге келдіңіз. Біз сонда Сіздің адал да, аяулы жарыңыз Халима апаға арнаған \"Мәңгілік махаббат жыры\" атты жаңа кітабыңызбен таныстық. Кездесу өте әсерлі өтті. Ал өзіме келсем, ерекше тебірендім. Себебі: мен Қызылорда облысындағы М.Мәметова атындағы гуманитарлық колледжінің түлегімін. Қазақтың Батыр қызы Мәншүк апаның 80жылдық, колледжінің 70 жылдық тойы өткенде Алматыдан көптеген қонақтар келді. Бірақ сіз болмадыңыз, біз Сізді асыға күткенбіз. Дегенмен,

біздің ұстазымыз Шермаханова Роза апай Сіздің Мәншүк жайлы жазылған естеліктеріңізбен таныстырды. Енді \"Мәңгілік махаббат жыры\" жайлы айтсам: кітапты екі күнде оқып шықтым. Екі күн оқыған себебім: өте әсерлілігі сондай, сіздің кейбір естеліктеріңізді 2 қайтара оқыдым. Мен анамды жақсы көргендіктен бе білмеймін. Сіздің жарға деген, анаға, жалпы қыз балаға деген махаббатыңыз қатты тебірентті. Біз көбіне жақсы ойлар ойлаймыз, бірақ жеткізе алмаймыз. Сол Сіздің өз ойыңызды, Халима апайдың қасиеттерін еш әсерлемей, табиғи түрде жеткізгеніңіз мені тәнті етті. Сол кітап туралы бір апай: \"Бұл кітапты барлық қыздар оқып шығуы керек\" депті. Меніңше, тек қыздар ғана емес, бүкіл жігіттер қауымы оқуы керек және де әрбір оқырманның осы кітаптан өзіне деген жақсы қасиет әсер алатынына күмәнім жоқ. Әзілхан аға! Мен сізге зор денсаулық тілеймін. Үнемі жақсы көңіл күйде болыңыз, себебі: көңіл-күй денсаулыққа қатты әсер етеді. Балаларыңыз аман болсын. Оқырмандарыңызды қызықты да, құнды әңгімелеріңізбен қуанта беріңіз. Сіздің Халима апайдың бойындағы патриоттық қасиет бізге, жастарға дарысын деп тілек тілеймін. Еліміз тыныш болсын. 13.01.2006. жыл. (Ескі жаңа жыл) Гүлхан Сіргебаева САТЫБАЛДЫҚЫЗЫ. Қазақ Ұлттық Өнер академиясының 3-курс студенті. Нағым ҚҰСАЙЫНҰЛЫ қарт ұстаз, зейнеткер. \"МӘҢГІЛІК МАХАББАТ ЖЫРЫ\" Қазақстанның халық жазушысы Әзілхан Нұршайықов жаңа туындысын прозалық поэма деп атапты. Қара сөз және ақ өлеңмен жазылған бұл туындының әр тарауы поэма тәріздес оқиғаларға толы. Олар бірінен соң бірі оқырманды тартып, тебірентіп, толқытып отырады. Көңілді қозғап, көзге жас келтіреді. Тәрбиелік мәні зор бұл шығармасын автор жан жары, әдеби серігі, қазақ халқының тамаша қызы Халимаға арнаған. Мен осы \"Мәңгілік махаббат жырын\" оқығанымда, көзіме жас алып, егілгенімді жасырмаймын. Кәрі адамның көңілі босаң болатыны белгілі ғой. Кітаптың бірінші бөлімі Халима апайдың қырқында жиналған

жұртқа Әз ағаның қимас жары жайлы толғана айтқан әңгімесі. Оған Абай атындағы Қазақ ұлттық педагогика университеті студеттері алдында айтылған сөзі мен кейбір деректі материалдар жалғастырылған. Екінші бөлімінің аты \"Халимаға хат\". Бұл автордың жан жарын жоқтап жазған, барлығы 80-дей мұңды хаты. Халима Әз ағаның тоғыз жыл ғашық болып, 54 жыл бірге бақытты өмір сүрген жан жары, мәңгі ғашығы. Кітаптың \"Мәңгілік махаббат жыры\" аталуы сондықтан. Автор кітаптың алты сөзінде: \"Қазақта қас жаман қатынын мақтайды\" деген сөз бар. Ол сөзді мен де білемін. Бірақ өзім \"жаман\" атансам, атанайын, алайда әйелімнің жақсылығын жасырмайын деп шештім\", деп еске алады. Нағыз махаббат осындай-ақ болар. \"Қозы Көрпеш-Баян сұлу\", \"Қыз Жібек пен Төлегендей\" аңыз қылып айтуға тұрарлық дүние екен. Мен қазақ тілі және әдебиет пәні бойынша бала оқытып, тәрбиелеген қарт ұстазбын. Әдебиет тарихында бір-біріне мұндай ғашық болып өткен адамдарды естіген емеспін. Бұл кітап Халима апайға ғана емес, қазақтың аяулы қыздарына, барша адал жар, асыл ана, ардақты әжеге орнатылған мәңгілік ескерткіш қой деймін. Сағыныш дастаны дерсің. Халиманың қазасы алты рет инфаркт алған Әз ағаға ауыр жүк болғаны анық. Әз аға Халима апайдың бар болмыс-бітімін, адал махаббатын іңкәр көңілмен жыр қып айтқанда, көптен туындаған, көптен сүйсінбеген жан бір тебіренетіні анық. Оны оқыған ер-азамат та ойланар, қыз-келіншек те толғанар. Бұл тәлім алам дегенге тәрбиелік мәні зор өмір жыры екені даусыз. Адам, Азамат, жазушы жарын, досын, жан серігін жоқтағанда, оқыған кісі селт етіп оянбауы, дүр етіп сілкінбеуі мүмкін емес. Мен осы ғұмырнаманы жұбайыма, байырғы дос- жолдастарыма, бала-келіндеріме әңгімелеп айтып бердім. Адамның ішкі дүниесі керемет әлем ғой. Әз аға мен Халима апайымыздың махаббаты кейінгі ұрпағымызға дарысын. Махаббат жыршысы атанған Әзілхан Нұршайықов ағаның осынау эпистолярлық хикаяты өмір ұғымының махаббатпен әдіптелген терең мәнін, айшықты туынды екенін оқыған барша оқырман мойындайды. Тәрбиелік мәні зор бұл кітапқа демеуші болған азамат, ҚР Парламенті Мәжілісінің депутаты Нұртай Сабильянов мырзаға кітап оқырмандары атынан шын жүректен ризашылығымды білдіріп, алғыс айтамын. Осындай жаны жайсаң, жүрегі жомарт азаматтар көбейе берсе екен! Пәк сезімнің құны түспей бүгінгідей қоғамда адал махаббат, адамдықты ту ғып көтерген осындай кітаптар көбейсе игі. Тек сол шығармалар оқырман жүрегіне жол тапсын дейік. \"Орал өңірі\" газеті. 27-мамыр, 2006 жыл.

СӘЛЕМ ХАТ Сәлеметсіз бе, құрметті Әзілхан аға! Сізге хат жолдаушы Семейлік сәби Халиманың ата-анасы. Сәби Халиманың апаларының айтуымен, кішкентайды қырқынан шығарғаннан кейін Сізге хат жазып отырмыз. Кішкентай Халима 8-наурыз халықаралық әйелдер күні қырқынан шықты. Қырқынан шығарып, ағасы (яғни Сіз) сыйға жіберген ит көйлегін ырымдап кигізіп, конвертіне жатқызып, фото суретке түсірдік. Отан қоса, сіз жіберген сәби жасауын құрметпен ашып жатқан кезіміздегі сәтте түсірілген фотосуреттерді де Өзіңізге ұсынамыз. Қадірлі Әзілхан Аға! Сіздің отбасыңыздағы адамдардың есімдерін өз балаларына қою бұдан бұрын да болғаны белгілі. Сол сәбилерге арнап Халима апамыз бала жасауын жіберіп отырыпты. Халима апамыздың дәстүрімен ерекше ілтипат көрсетіп, сәби жасау жібергеніңізге шын жүректен рақмет айтамыз. \"Мәңгілік махаббат жыры\" кітабыңызды, кітаптың алғашқы беттеріне жазылған \"Сәбиге сәлем хатыңызды\", сәби жабдығыңызды кішкентай Халиманың Бойтұмары ретінде қабылдадық. Бұл заттарды отбасымыздың құнды жәдігері ретінде сақтау ниетіндеміз. \"Сәлем хатыңызда\" жазған: — Өс, өс, өс, Халима! Өс, айналайын өс! — деген сөздеріңіз менің (яғни анасының) сәби әлдиіне айналды. Кішкентай Халиманы суға түсіргенде, жаттығу жасатқанда, ұйықтатқанда мен: — \"Өс, өс өс, сәби Халима!\" деп айтқан Ағасы. — \"Өс, айналайын, өс!\" деген. Сен бой жетесің. Сол кезде Ақкүмбезге, Халима әжеңе барасың, сәлем бересің. \"Әже, әже! Мен кішкентай Халимамын. Сізге сәлем беруге келіп тұрмын, — деп Ақкүмбезді сипайсың\" деген сөздеріңізді кішкентай Халимаға сәби әлдиі ретінде жеткізіп отырдым. Әзілхан аға! \"Болмасаң да ұқсап бақ\" деп Абай атамыз айтқандай, кішкентай Халиманы Халима апасындай өнегелі тұлға ретінде тәрбиелеп өсіруге тырысамыз. Тәрбие жолындағы үлкен көмекшіміз Сіздің \"Мәңгілік махаббат жыры\" кітабыңыз болары сөзсіз. Аға! Семейге жолыңыз түссе, Халиманы келіп көріңіз. Хатты ұзақ жазып, уақытыңызды алғанымызды айып етпеңіз. Аман-есен болыңыз, Әзілхан аға! Хат жазушылар: әкесі Бешімбаев Руслан НАЗАРБЕКҰЛЫ

Анасы Қалдықыз Есболатқызы ЖОЛАНОВА БЕШІМБАЕВА. Әдірісіміз: Семей қаласы, Найманбев көшесі, 220 үй, 13-пәтер. Телефонымыз 64-12-15, 12.03.2007жыл, Сізге керек болар деп, Халиманың туу туралы куәлігі мен кейбір суреттерді қоса жіберіп отырмыз.









«МӘҢГІЛІК МАХАББАТ ЖЫРЫ» КІТАБЫНЫҢ БІРІНШІ БАСЫЛЫМЫ ЖАРЫҚҚА ШЫҚҚАННАН КЕЙІН (2005) АВТОРҒА КӨПТЕГЕН ХАТТАР КЕЛДІ Хаттардан басқа кітап кейіпкерлеріне арналған бірсыпыра көркем туындылар жарық көрді. Атап айтқанда: ақын Нұрлан Жылқышиев орыс тілінде «Халима» деген поэма жазды (2007). Суретші Берік Жанкеев «Халима немесе мәңгілік махаббат» деген картина жасады (2007). Жазушы Айгүл Кемелбаева «Мәңгілік махаббат жыры» деген киносценарий жазды. Сейітмұрат Егембердиев «Махаббат мұнарасы» деген баллада жариялады. Ал композиторлар Тұрсынғазы Рахимов пен Ақтоты Райымқұлова кітаптың бас кейіпкері Халимаға арналған әндер шығарды. Кітапты оқыған бірнеше ата-аналар жаңа туған сәбилеріне Халима есімін берді. Сол туындылар мен хаттардың бірсыпырасы «Қосымша тарау» деген атпен осы екінші басылымға кіргізілді. МӘҢГІЛІК МАХАББАТТЫҢ ӘНҰРАНЫ Қазақстанның халық, жазушысы Әзілхан Нұршайықовтың 2005 жылы «Өлке» баспасынан жарық көрген «Мәңгілік махаббат жыры» деп аталатын кітабының алғашқы беттерін оқи бастағанымда-ақ Әйел-Ананы Тәңір деп білген ежелгі ата бабаларымыздың салт-санасы, әдет-ғұрпы ойға орала кетті. Иә, арты ата-тегіміз саналатын сақтар мен ғұндар, ежелгі түркілер, құдіретті үш күшке — көктегі Күнге, қасиетті Жер-суға және Ұмай анаға, дәлірек айтсақ, Анаға ғұмыр бойы табынып, тағзым етіп өтетін болған. Әсіресе, ең құдіретті Тәңір — Әйел Ана саналған. Өйткені әрбір отбасының бала-шағасын, құт берекесін, бірлік- татулығын ұдайы қорғап отыратын киелі күш — Тәңір-Ана деп білген. Бұл туралы адамзат тарихындағы алғашқы кітаптардың бірі «Авестада» (біздің заманымыздан бұрынғы ІІІ-ші ғасыр) және Орхон жәдігерліктерінде (VIII-ші ғасыр) жазылғаны мәлім. Иә, солай, біздің арғы аға-бабаларымыз әйелді құдіретті күш, Тәңір деп таныған. Ал, біз сөз етіп отырған «Мәңгілік махаббат жыры» атты қара сөзбен жазылған поэманың авторы өзінің жанына — жылу, жүрегіне жыр беретін өмірлік досы туралы: «Халима — менің өз өмірімнің аспанында жарқыраған Күнім болды. Менің Күнім! Әр әйел — өз отбасының алтын Күні. Жердегі бар тіршілік Күннен қуат алып, соның жылуы мен жарығы арқасында өсіп-өнетіні аян... Әйел-Ана қарызын ешбір еркек, ешбір перзент өтей алмақ емес. Егер мен жүз жыл жасасам да, Халиманың