Important Announcement
PubHTML5 Scheduled Server Maintenance on (GMT) Sunday, June 26th, 2:00 am - 8:00 am.
PubHTML5 site will be inoperative during the times indicated!

Home Explore Osmanlıca - Türkçe Ansiklopedik Lugat

Osmanlıca - Türkçe Ansiklopedik Lugat

Published by risalekz, 2024-05-31 09:52:26

Description: Ayhan Hocha

Search

Read the Text Version

["Y \ny \n(a.f.ha.) Osmanl\u0131 alfabesinin otuz birinci harfi olup \"ebced\" \nhesab\u0131nda on say\u0131s\u0131n\u0131n kar\u015f\u0131l\u0131\u011f\u0131d\u0131r. \ny\u00e2 \n(a.ha.) ye ( ) harfinin ad\u0131. \ny\u00e2-yi m\u00fcsenn\u00e2t \n[iki noktal\u0131 olmas\u0131 dolay\u0131s\u0131yla] \"ye\" harfi. \ny\u00e2-yi nisb\u00ee \ngr. nisbet eki. \ny\u00e2-yi taht\u00e2niyye \n[alt\u0131nda iki nokta bulunmas\u0131 dolay\u0131s\u0131yla] \"ye\" harfi. \ny\u00e2 \n(a.n.) ey!, hey! 1. Arap\u00e7ada ba\u015f\u0131na geldi\u011fi terkibin ilk \nkelimesini meftuh (\u00fcst\u00fcn) okutur Y\u00e2-rabb-el-\u00e2lem\u00een (ey \n\u00e2lemlerin Rabbi!).. gibi; 2. tek kelimenin ba\u015f\u0131na gelirse o \nkelimenin son harfini mazmum (\u00f6tre) okutur Y\u00e2 Ahmed\u00fc... \ngibi. \ny\u00e2 eyy\u00fche-l-ihv\u00e2n \ney dostlar! \ny\u00e2 \n(f.e.) o halde, \u00f6yle ise. \nya\u00e2f\u00eer \n(a.i. ya'f\u00fbr'un c.) ya'furlar. \nya\u00e2l\u00eel \n(a.i.). (bkz. ye\u00e2l\u00eel). \n-y\u00e2b \n(f.s.) 1. y\u00e2ften mastar\u0131ndan emr-i h\u00e2z\u0131r. 2. \"bulucu, bulan; \nbulunan, ele ge\u00e7en\" m\u00e2n\u00e2lar\u0131na gelerek birle\u015fik kelimeler \nyapar. \nFen\u00e2-y\u00e2b \nfena bulan, mahvolan. (bkz: f\u00e2n\u00ee). \nN\u00e2-y\u00e2b \nbulunmaz, bulunmayan, (bkz: ender, n\u00e2dir). \n\u015eif\u00e2-y\u00e2b \n\u015fif\u00e2 bulan, iyile\u015fen., gibi. \ny\u00e2b\u00e2n \n(f.i.) 1. \u00e7\u00f6l, sahra, (bkz: bey\u00e2b\u00e2n). 2. yabanc\u0131. 3. s. yaban\u00ee. \nyab\u00e2n\u00ee \n(f.s.) yabana mensup, \u0131ss\u0131z yerde ya\u015fayan; vah\u015f\u00ee, (bkz: \nyeb\u00e2n\u00ee). \ny\u00e2bende \n(f.s.) 1. bulucu, bulan. 2. ke\u015ffeden, fr. exploiteur. (bkz: k\u00e2\u015fif). \ny\u00e2bis \n(a.s. yub\u00fbset'den) kuru. \nRatb \u00fc y\u00e2bis \nya\u015f, kuru, ya\u015ftan, kurudan bir \u015feyin her t\u00fcrl\u00fcs\u00fc. \ny\u00e2bise \n(a.s.) [\"y\u00e2bis\" in m\u00fcen.]. (bkz: y\u00e2bis). \ny\u00e2bn\u00e2k \n(f.s.) bulan, bulucu. \ny\u00e2d \n(f.i.) 1. hat\u0131rlama, anma. 2. hat\u0131r, g\u00f6n\u00fcl. \ny\u00e2d-\u0131 haz\u00een \nh\u00fcz\u00fcnl\u00fc h\u00e2t\u0131ra. \ny\u00e2d-\u0131 \u015feb\u00e2bet \ngen\u00e7lik h\u00e2t\u0131ras\u0131. \ny\u00e2d-\u0131 zi\u015ft \n\u00e7irkin, k\u00f6t\u00fc anma [birinin aleyhinde-]. \ny\u00e2d \u00fc tezk\u00e2r \nanma, hat\u0131rlama. \ny\u00e2d-b\u00fbd \n(f.b.i.) yadig\u00e2r, arma\u011fan. \ny\u00e2d-b\u00fcd \n(f.b.i.) haf\u0131za kuvveti. \ny\u00e2d-d\u00e2r \n(f.b.s.) hat\u0131rda tutan. \ny\u00e2d-d\u00e2\u015ft \n(f.b.i.) 1. hat\u0131rda tutulan \u015fey. 2. tas. Nak\u0131\u015fbend\u00ee tar\u00eekatinin on \nbir es\u00e2s\u0131ndan biri. \ny\u00e2d-dest \n(f.b.i.). (bkz. y\u00e2d-est). \ny\u00e2de \n(f.i.) h\u00e2t\u0131ra. \ny\u00e2d-est \n(f.i.) l\u00e2des oyunu. \ny\u00e2d-g\u00e2r \n(f.b.i.) 1. yadig\u00e2r, bir kimseyi veya nesneyi hat\u0131rlatacak \u015fey, \nanda\u00e7. 2. mec. sevilmeyen \u015fey. \nY\u00e2dig\u00e2r-\u0131 Harb \nAbd\u00fclhak H\u00e2mid'in 1917 de bas\u0131lm\u0131\u015f bir tiyatrosu. ","Y\u00e2dig\u00e2r-\u0131 \u0130bni \u015eerif \n(\u0130bni \u015eerif\u2018in Yadig\u00e2r\u0131) Hekim Ali \u00c7elebi bin \u015eerifin \nTimurta\u015f Pa\u015fao\u011flu Umur Bey ad\u0131na yazd\u0131\u011f\u0131 hekimli\u011fe d\u00e2ir \neseri. \nY\u00e2dig\u00e2r-\u0131 N\u00e2c\u00ee \nMuallim Naci'nin 1896'da bas\u0131lm\u0131\u015f bir \u015fiir kitab\u0131. \nY\u00e2dig\u00e2r-\u0131 \u015eeb\u00e2b \nRec\u00e2iz\u00e2de Ekrem'in bir k\u0131s\u0131m \u015fiirlerini ihtiva eden, 1873'te \nbas\u0131lm\u0131\u015f bir eseri. \ny\u00e2d-kerd \n(f.b.i.) 1. haz\u0131rlama. 2. tas. Nak\u0131\u015fbend\u00ee tarikat\u0131n\u0131n on bir \nesas\u0131ndan biri. \ny\u00e2fe \n(f.i.) m\u00e2n\u00e2s\u0131z, sa\u00e7ma s\u00f6z. (bkz: y\u00e2ve). \ny\u00e2fe-d\u00e2r \n(f.b.s.) bo\u015f, m\u00e2n\u00e2s\u0131z konu\u015fan. \ny\u00e2fer \n(f.i.) \u00e7engi, [kelime \"y\u00e2fir\" \u015feklinde de kullan\u0131l\u0131r]. \nY\u00e2fes \n(a.h.i.) Hz. Nuh'un \u00fc\u00e7\u00fcnc\u00fc o\u011flu. [T\u00fbfan'dan sonra Hazer \ndenizi kuzeyinde yerle\u015fmi\u015ftir]. \nY\u00e2fiiyye \n(a.h.i.) tas. Kadiri tarikat\u0131 \u015fubelerinden biri. [kurucusu \nAbdullah-\u00fcl-Y\u00e2-fi\u00ee bin Al\u00ee-y\u00fcl-Kadir\u00ee'dir]. \ny\u00e2fir \n(f.i.). (bkz. y\u00e2fer). \ny\u00e2fte \n(f.i.) yafta, bir mal\u0131n cinsini, fiat\u0131n\u0131 ve s\u00e2iresini belirten k\u00e2\u011f\u0131t. \n-yafte \n(f.s.) \"bulmu\u015f, bulunmu\u015f, bulunan\" m\u00e2n\u00e2lar\u0131na gelerek birle\u015fik \nkelimeler yapar. \nHus\u00fbl-y\u00e2fte \nh\u00e2s\u0131l olmu\u015f, meydana gelmi\u015f. \n\u015eeref-y\u00e2fte \n\u015feref bulmu\u015f., gibi. \ny\u00e2f\u00fbh \n(a.i.) anat. b\u0131ng\u0131ldak. \nya'fur \n( .i.c. ya\u00e2f\u00eer) 1. t\u00fcy\u00fc toprak rengi olan ahu. 2. ahu yavrusu. 3. \nA \ngecenin be\u015fte, alt\u0131da bir gibi b\u00f6l\u00fcm\u00fc. 4. Hz. Muhammed'in \nHayber Vak'as\u0131'nda ganimet olarak ald\u0131\u011f\u0131 bir e\u015fe\u011fin ad\u0131. \nya\u011ffir-ullah\u00fc \n(a.c\u00fc.) Allah ma\u011ffiret etsin, Allah yarl\u0131gas\u0131n! \nya\u011fma \n(f.i.) 1. \u00e7apul, zorla mal kapma. 2. bir T\u00fcrk boyu. \nH\u00e2n-\u0131 ya\u011fma \n1) fakirler i\u00e7in haz\u0131rlanan sofra; 2) Tevfik Fikret'in, ikinci \nMe\u015fr\u00fbtiyet devrinin s\u00fb-i istimallerini yeren \u00fcnl\u00fc hicviyesi. \nya\u011fma-ger \n(f.b.s.c. ya\u011fma-ger\u00e2n) ya\u011fmac\u0131, \u00e7apulcu, zorba. \nya\u011fma-ger\u00e2n \n(f.b.s. ya\u011fma-ger'in c.) ya\u011fmac\u0131lar, \u00e7apulcular, zorbalar. \nya\u011fma-ger\u00e2ne \n(f.zf.) ya\u011fmac\u0131l\u0131kla, zorbal\u0131kla. \nya\u011fma-ger\u00ee \n(f.b.i.) ya\u011fmac\u0131l\u0131k, \u00e7apulculuk. \nya\u011fm\u00e2\u00ee \n(a.s.) 1. ya\u011fmaya ait, ya\u011fma ile ilgili. 2. ya\u011fma adl\u0131 T\u00fcrk \nboyuna mensup. \nyagus \n(\"gu\" uzun okunur, a.i.) arslan \u015feklinde olan eski bir putun ad\u0131. \nyah \n(f.i.) buz. (bkz: cemed). \nyah\u00e2m\u00eem \n(a.i. yahm\u00fbm'un c.) kara dumanlar. \nyah-\u00e2ver \n(f.b.i.) buzlu su, buzlu \u015ferbet. \nyah-beste \n(f.b.s.) buz ba\u011flam\u0131\u015f, buz tutmu\u015f, (bkz: m\u00fcncemid). \nyah-\u00e7e \n(f.b.i.) donmu\u015f ya\u011fmur, ya\u011fan dolu. \ny\u00e2 hey \n(a.n.) ey!, hey!, be hey!. \nyahm\u00fbm \n(a.i.c. yah\u00e2m\u00eem) kara duman. \nyahm\u00fbr \n(a.i.) yaban e\u015fe\u011fi. \nyahn\u00ee \n(f.i.) l.zah\u00eere, az\u0131k. 2. pi\u015fmi\u015f \u015fey. 3. yahni, et yeme\u011fi. \nyah-p\u00e2re \n(f.b.i.) buz par\u00e7as\u0131. \ny\u00e2hte \n(f.i.) 1. oda. 2. e\u015f, benzer, (bkz: misl, naz\u00eer). 3. k\u00fc\u00e7\u00fck k\u00fcp. \n4. k\u0131l\u0131\u00e7 k\u0131n\u0131. \nyahtemil \n(a.zf.) ihtimal, olabilir. ","y\u00e2h\u00fb \n(a.n.) l\u00fcgat anlam\u0131 \"ey Tanr\u0131!\" olup, dervi\u015flerin \n\"Allaha\u0131smarlad\u0131k\" yerinde birbirlerine verdikleri sel\u00e2m. [Bu \ns\u00f6z\u00fcn kar\u015f\u0131l\u0131\u011f\u0131 \"y\u00e2 men-h\u00fb\" dur]. \ny\u00e2-h\u00fb \n(a.n.) 1. ey o zat! (Ey Allah!). 2. hey, bana bak, baksan a!, a \ncan\u0131m; adam!, adamlar!, ey sen!, i\u015fitmiyor musun? \ny\u00e2h\u00fbd \n(f.e.) 1. veya; isterseniz. 2. iyisi, daha do\u011frusu. \nYah\u00fbd \n(a.h.i.). (bkz. Yeh\u00fbd). \nYah\u00fbd\u00e2 \n(a.h.i.). (bkz. Yeh\u00fbda). \nyah\u00fbd-h\u00e2ne \n( .f.b.i.) Yahudilerin bir arada oturduklar\u0131 bir \u00e7ok evlerden \nA \nibaret yer. \nYah\u00fbd\u00ee \n(a.h.i.). (bkz. Yeh\u00fbd\u00ee, Musev\u00ee). \ny\u00e2is \n(a.s. ye's'ten) kederli, \u00fcmitsiz. (bkz. meft\u00fbr, me'y\u00fbs, n\u00e2-\u00fcm\u00eed, \nnevm\u00eed). \nyakaza \n(a.i.) uyan\u0131kl\u0131k, (bkz: yakazet). \nBeyn-en nevimi ve-l-yakaza uyku ile uyan\u0131kl\u0131k aras\u0131nda. \nyakazan \n(a.s.) uyan\u0131k, dikkatli, g\u00f6z\u00fc a\u00e7\u0131k. (bkz. b\u00ee-d\u00e2r). \nyakaz\u00e2n\u00ee \n(a.i.) uyan\u0131kl\u0131k, (bkz: yakaza, yakazet). \nyakazet \n(\"ka\" uzun okunur, a.i.) uyan\u0131kl\u0131k, (bkz: b\u00eed\u00e2r\u00ee). \nyakaz\u00ee \n(\"ka\" uzun okunur, a.s. yakz\u00e2n'\u0131n c.) uyan\u0131klar. \nyakin \n(a.i. yakn'dan) sa\u011flam bilgi, iyi, kat'\u00ee olarak bilme. \nAyn-el-yakin \nbir \u015feyi kendi g\u00f6z\u00fcyle g\u00f6r\u00fcp m\u00e2hiyetini bilme. \nHakk-el-yakin \nger\u00e7ekli\u011fine hi\u00e7 \u015f\u00fcphe olmayan. \n\u0130lm-el-yakin \nkat'\u00ee olarak edinilmi\u015f bilgi. [bizdeki yak\u0131n kelimesi yerine \nkullan\u0131lmas\u0131 yanl\u0131\u015ft\u0131r], \nyakinen \n(a.zf.) kat'\u00ee olarak, hi\u00e7 \u015f\u00fcphe edilecek bir taraf\u0131 bulunmaks\u0131z\u0131n. \nyakin\u00ee \n(a.s.) kat'\u00ee, \u015f\u00fcphe edilmeyecek bilgiye ait, onunla ilgili. \nyakiniyy\u00e2t \n(a.i.) yak\u00een ile, kat'\u00ee olarak bilinen \u015feyler. \nyakiniyye \n(a.s.) [\"yakin\u00ee\" nin m\u00fcen.]. (bkz. yakin\u00ee). \nyakt\u00een \n(f.i.) l. kabak a\u011fac\u0131. 2. kavun, karpuz, h\u0131yar gibi toprakta \nuzan\u0131p yeti\u015fen bitki. \nYa'kub \n(a.h.i.) 1. Hz. Yusuf'un babas\u0131, Hz. Ishak'\u0131n o\u011flu olan \nYa'kub Peygamber, [o\u011flu Yusuf'un ba\u015f\u0131na gelenler \ndolay\u0131s\u0131yla me\u015fhur olup, edebiyatta gam ve kayg\u0131 \nsembol\u00fcd\u00fcr]. 2. [k\u00fc\u00e7\u00fck y ile] erkek keklik (c. ye\u00e2k\u0131b). 3. erkek \nad\u0131. \nYa'kub\u00ee \n(\"ku\" uzun okunur, a.i.) Allah'\u0131n birli\u011fine ve Hz. isa'n\u0131n \ninsan oldu\u011funa kail bulunan Ya'kub ad\u0131nda bir piskoposun \n\u00e7\u0131kard\u0131\u011f\u0131 mezhebden veya bu mezheple ilgili olan. \ny\u00e2kut \n(\"ku\" uzun okunur, a.i.c. yev\u00e2kit) yakut, de\u011ferli s\u00fcs ta\u015f\u0131. \n[k\u0131rm\u0131z\u0131, sar\u0131, beyaz, mavi renklerde olur]. \ny\u00e2kut-i \u00e2d\u00ee \nz\u0131mpara ta\u015f\u0131. \ny\u00e2kut-i ahmer \nk\u0131rm\u0131z\u0131 yakut; mec. \u015farap. \ny\u00e2kut-i asfer \nsan yakut [az de\u011ferlidir]. \ny\u00e2kut-i ci\u011feri \nk\u0131rm\u0131z\u0131l\u0131\u011f\u0131 siyaha \u00e7alan bir \u00e7e\u015fit yakut. \ny\u00e2kut-i g\u00fcrg\u00e2n\u00ee \nEster\u00e2b\u00e2d vil\u00e2yetinin merkezi olan \"G\u00fcrg\u00e2n\" \u015fehrinde \nm\u00e2deni bulunan de\u011ferli bir ta\u015f. \ny\u00e2kut-i h\u00e2m \n(i\u015flenmemi\u015f yakut) mec. g\u00fczelin duda\u011f\u0131. \ny\u00e2kut-\u0131 keb\u00fbd, -\u0131 l\u00e2cverdi mavi yakut, g\u00f6k yakut. \ny\u00e2kut-i rev\u00e2n \n(akan yakut) 1) gaz ya\u015f\u0131; 2) k\u0131rm\u0131z\u0131 \u015farap. \ny\u00e2kut-\u0131 m\u00fcz\u00e2b \n(erimi\u015f yakut) l) g\u00f6z ya\u015f\u0131; 2) k\u0131rm\u0131z\u0131 \u015farap; 3) kan. ","y\u00e2kut-i r\u00fcmm\u00e2n\u00ee \n(nar tanesi gibi yakut) en de\u011ferli yakut. \ny\u00e2kut-i ser-beste \ng\u00fczelin a\u011fz\u0131, kapal\u0131 duda\u011f\u0131. \ny\u00e2kut-i zerd \n(sar\u0131 yakut) G\u00fcne\u015f. \ny\u00e2kute-i sahr\u00e2 \n(a.it.) tas. nefs-i k\u00fclliyye. \nyakz\u00e2n \n(a.s.c. yakaz\u00ee) uyan\u0131k, (bkz: b\u00eed\u00e2r). \ny\u00e2l \n(f.i.) 1. boyun, gerdan, (bkz: unk). \ny\u00e2l-\u0131 k\u00fbp\u00e2l \n\u015fan ve b\u00fcy\u00fckl\u00fck. \ny\u00e2l \u00fc b\u00e2l \nboy bos, boy bos d\u00fczg\u00fcnl\u00fc\u011f\u00fc. 2. kuvvet, zor, g\u00fc\u00e7. \ny\u00e2le \n(f.i.) s\u0131\u011f\u0131r boynuzu. \ny\u00e2-leyte \n(a.e.) ne olurdu, ke\u015fke. \ny\u00e2-leyten\u00ee k\u00fcnt\u00fc t\u00fcr\u00e2ben ke\u015fke ben toprak yarat\u0131lsayd\u0131m. \ny\u00e2lmend \n(f.i.) aile sahibi, aile reisi. \nya'l\u00fbl \n(a.i. ye\u00e2l\u00eel) 1. suyu saf ve berrak akan g\u00f6l. 2. su \u00fczerinde \npeyda olan kabarc\u0131k. 3. beyaz bulut. 4. iki h\u00f6rg\u00fc\u00e7l\u00fc deve. \ny\u00e2lv\u00e2ne \n(f.i.) k\u0131rlang\u0131\u00e7 ku\u015fu. \ny\u00e2m \n(f.i.) posta (menzil) beygiri. \ny\u00e2 men-h\u00fb \n(a.n.). (bkz. y\u00e2-h\u00fb). \nya'm\u00fbr \n(a.i.) o\u011flak, (bkz: ced\u00ee). \ny\u00e2n \n(f.i.) hastan\u0131n say\u0131klamas\u0131, (bkz: hezey\u00e2n). \ny\u00e2ne \n(f.i.) havan, dibek. \nya'n\u00ee \n(a.e. an\u00e2'dan) 1. demek, \u015fu demek. 2. s\u00f6z\u00fcn k\u0131sas\u0131, do\u011frusu, \nsenin anlayaca\u011f\u0131n. \ny\u00e2ni \n' \n(a.s.) k\u0131vama gelmi\u015f, olmu\u015f; pi\u015fkin, (bkz: n\u00e2z\u0131c). \ny\u00e2r \n(f.i.c. y\u00e2r\u00e2n) 1. dost. (bkz: mahb\u00fbb, muhibb). 2. sevgili. 3. \ntan\u0131d\u0131k, ahbap. Cih\u00e2r-y\u00e2r (d\u00f6rt dost) Hz. Eb\u00fbbekir, \u00d6mer, \nOsman, Ali. 4. yard\u0131mc\u0131. \ny\u00e2r-\u0131 b\u00ee-vef\u00e2 \nvefas\u0131z dost. \ny\u00e2r-\u0131 c\u00e2n \ncandan dost. \ny\u00e2r-\u0131 cef\u00e2-k\u00e2r \ncef\u00e2 eden, z\u00e2lim dost ve sevgili. \ny\u00e2r-\u0131 dil-sit\u00e2n \ng\u00f6n\u00fcl alan sevgili. \ny\u00e2r-\u0131 gar \n(ma\u011fara dostu) Hicret esnas\u0131nda Hz. Muhammed'e ma\u011farada \narkada\u015fl\u0131k etmi\u015f olan Hz. Eb\u00fbbekir, mec. \u00e7ok vefal\u0131 arkada\u015f. \ny\u00e2r-\u0131 kad\u00eem \neski dost. \ny\u00e2r-\u0131 kad\u00eem-i gamm \neski dost olan gam. \ny\u00e2r-\u0131 per\u00ee-r\u00fb \nperi y\u00fczl\u00fc sevgili. \ny\u00e2r \u00fc a\u011fy\u00e2r \ndost ve d\u00fc\u015fman. \ny\u00e2r\u00e2 \n(f.i.) kuvvet, kudret, takat, g\u00fc\u00e7. \ny\u00e2r\u00e2-yi suhan \ns\u00f6z s\u00f6yleme kudreti. \ny\u00e2r\u00e2-yi tab\u00eeat \ntabiat kuvveti. \ny\u00e2-Rabb, y\u00e2 Rabb\u00ee \n(a.n.) 1. ey Rab! 2. ey Rabbim!, ey Allah\u0131m! \ny\u00e2r\u00e2n \n(f.i. y\u00e2r'\u0131n c.) dostlar. \nBezm-i y\u00e2r\u00e2n \ndostlar meclisi. \ny\u00e2r\u00e2n-\u0131 a\u015fk \na\u015fk dostlar\u0131, \u00e2\u015f\u0131klar. \ny\u00e2r\u00e2n-\u0131 b\u00e2-saf\u00e2 \nsafal\u0131, keyifli, ne\u015feli dostlar. \ny\u00e2r\u00e2n-\u0131 saf\u00e2 \nsafa dostlar\u0131; zevk ve e\u011flence ile beraber vakit ge\u00e7iren dostlar. \ny\u00e2r-\u00e2ne \n(f.zf.) dost\u00e7a. \ny\u00e2re \n(t.i.) yara. [kelime T\u00fcrk\u00e7e oldu\u011fu halde bu kelime ile terkipler \nyap\u0131lm\u0131\u015ft\u0131r]. \ny\u00e2re-i dil \ng\u00f6n\u00fcl yaras\u0131. \ny\u00e2re-i hicr\u00e2n \nayr\u0131l\u0131k yaras\u0131. ","y\u00e2re \n(f.i.) bilezik, (bkz: berencen, berenc\u00een, ebrencen, siv\u00e2r). \ny\u00e2rek \n(f.i.) d\u00f6lyata\u011f\u0131. (bkz: me\u015f\u00eeme). \ny\u00e2r\u00ee \n(f.i.) 1. dostluk. 2. yard\u0131m. \ny\u00e2r-mend \n(f.b.i.) dost; yard\u0131mc\u0131; arkada\u015f, (bkz. mu\u00een, nas\u00eer, m\u00fcz\u00e2hir). \ny\u00e2r-n\u00e2me \n(f.b.i.) g\u00fczel i\u015f; iyi adl\u0131l\u0131k. \ny\u00e2r-res \n(f.b.s.) imdada yeti\u015fen. \ny\u00e2sem \n(f.i.) yasemin. \ny\u00e2semen, y\u00e2sem\u00een \n(f.i.) bot. yasemin, beyaz veya sar\u0131 renkli b\u00e2zan pembe \u00e7i\u00e7ek \na\u00e7an bir a\u011fa\u00e7 ve bu a\u011fa\u00e7\u00e7\u0131\u011f\u0131n g\u00fczel kokulu \u00e7i\u00e7e\u011fi. \ny\u00e2sem\u00fbn \n(f.i.). (bkz. y\u00e2semen, y\u00e2sem\u00een). \nY\u00e2sin \n(a.i.) Kur'\u00e2n'\u0131n 36. s\u00fbresi. 83 \u00e2yettir, Mekke'de nazil olmu\u015ftur. \nya's\u00fbb \n(a.i.c. ye\u00e2s\u00eeb) 1. ar\u0131beyi. 2. ba\u015f, reis. \nya's\u00fbb-\u00fcl-m\u00fc'min\u00een \n(M\u00fcsl\u00fcmanlar\u0131n ar\u0131beyi) Hz. Ali. \nya\u00fbk \n( .i.) Nuh kavminin putlar\u0131ndan, at \u015feklinde olan birinin ad\u0131. \nA \ny\u00e2ve \n(f.i.) 1. sa\u00e7ma, m\u00e2n\u00e2s\u0131z, sa\u00e7masapan s\u00f6z. (bkz: jai, t\u00fcrreh\u00e2t). \n2. sahipsiz hayvan. \nyave resmi \nbulunmu\u015f sahipsiz hayvandan al\u0131nan vergi. \ny\u00e2ve-der\u00e2y\u00ee \n(f.b.i.) sa\u00e7masapan konu\u015fma. \ny\u00e2ve-g\u00fb \n(f.b.s.c. y\u00e2ve-g\u00fby\u00e2n) sa\u00e7malayan, sa\u00e7masapan konu\u015fan, (bkz: \nj\u00e2j-h\u00e2). \ny\u00e2ve-g\u00fby\u00e2n \n(f.b.s. \ny\u00e2ve-g\u00fb'nun \nc.) \nsa\u00e7malayanlar, \nsa\u00e7masapan \nkonu\u015fanlar. (bkz. j\u00e2j-h\u00e2y\u00e2n). \ny\u00e2ve-g\u00fby\u00e2ne \n(f.zf.) sa\u00e7masapan konu\u015farak. \ny\u00e2ve-g\u00fby\u00ee \n(f.b.i.) sa\u00e7masapan konu\u015fma. \ny\u00e2ver \n(f.i.c. y\u00e2ver\u00e2n) yard\u0131mc\u0131, imdat\u00e7\u0131. \nSer-y\u00e2ver \nyaverlerin ba\u015f\u0131, ba\u015fyaver. \ny\u00e2ver-i ekrem \nm\u00fc\u015fir y\u00e2verler [Sultan Ham\u00eed'in saray\u0131ndaki-]. \ny\u00e2ver-i fahr\u00ee \nmaa\u015f ve tahsisat\u0131 olmad\u0131\u011f\u0131 halde p\u00e2di\u015f\u00e2h yaverli\u011fi yapan \nkimse. \ny\u00e2ver-i harb \nb\u00fcy\u00fck bir kumandan\u0131n yaveri. \ny\u00e2ver\u00e2n \n(f.i. y\u00e2ver'in c.) y\u00e2verler. \nyaver\u00ee \n(f.i.) y\u00e2verlik; yard\u0131mc\u0131l\u0131k, imdat\u00e7\u0131l\u0131k. \ny\u00e2ve-senc \n(f.b.s.c. y\u00e2ve-senc\u00e2n) y\u00e2veden ho\u015flanan. \ny\u00e2ve-senc\u00e2n \n(f.b.s. y\u00e2ve-senc'in c.) yaveden ho\u015flananlar. \ny\u00e2y\u00ee \n(a. s.) ya'ya, ye harfine mensup, bununla ilgili, [asl\u0131 \"y\u00e2\u00ee\" \nolmakla beraber bizde \"y\u00e2y\u00ee\" \u015fekli kullan\u0131lm\u0131\u015ft\u0131r]. \ny\u00e2z-deh \n(f.b.s.) on bir. (bkz: ihd\u00e2-a\u015fer). \ny\u00e2z-deh\u00fcm \n(f.b.s.) onbirinci. \nye\u00e2f\u00eer \n(a.i. ya'f\u00fbr'un c.), (bkz: va\u00e2f\u00eer). \nye\u00e2kib \n(a.i. ya'kub'un c.) erkek keklikler. \nye\u00e2l\u00eel \n(a.i. ya'l\u00fbl'\u00fcn c.) 1. suyu saf ve berrak akan g\u00f6ller. 2. su \n\u00fczerinde peyda olan kabarc\u0131klar. 3. beyaz bulutlar. 4. iki \nh\u00f6rg\u00fc\u00e7l\u00fc develer. \nye\u00e2s\u00eeb \n(a.i. ya's\u00fbb'un c.) 1. ar\u0131beyleri. 2. ba\u015flar, reisler. \nyeb\u00e2b \n( .s.) harap, y\u0131k\u0131k, virane, bozuk. \nF \nHar\u00e2b \u00fc yeb\u00e2b \ny\u0131k\u0131k d\u00f6k\u00fck. \nyeb\u00e2n \n(f.i.) 1. \u0131ss\u0131z, tenha yer. 2. \u00e7\u00f6l, sahra, (bkz: y\u00e2b\u00e2n). \nyeb\u00e2n\u00ee \n(f.s.) 1. yabani, k\u0131rlarda biten. 2. \u00fcrkek, s\u0131k\u0131lgan. 3. g\u00f6rg\u00fcs\u00fcz, \nkaba. (bkz. yab\u00e2n\u00ee). \nyebr\u00fbh-\u00fcs-sanem \n(a. b. i.) bot. insan k\u00f6k\u00fc denilen bitki, kankurutan, adamotu. ","yebs \n(a.i.) ya\u015f \u015feyin kurumas\u0131. \nye'c\u00fbc \n(a.i.) \"me'c\u00fbc\" ile birlikte kullan\u0131l\u0131r; k\u0131sa boylu kavim; \u00c7inliler. \nYe'c\u00fbc ve Me'c\u00fbc \n(a.h.i.) Kur'\u00e2n'da ad\u0131 ge\u00e7en iki kavim ad\u0131. [\u0130sl\u00e2m\u00ee inan\u00e7lara \ng\u00f6re k\u0131yametin kopaca\u011f\u0131n\u0131 g\u00f6steren belirtiler aras\u0131nda bu iki \nkavmin ortaya \u00e7\u0131k\u0131\u015f\u0131 da vard\u0131r], (bkz. Ye'c\u00fbc). \nyed \n(a.i.c. ey\u00e2d\u00ee, eyd\u00ee, y\u00fcd\u00ee) 1. el. (bkz: dest). 2. kuvvet, kudret, \ng\u00fc\u00e7. 3. yard\u0131m. 4.v\u00e2s\u0131ta. 5 . m\u00fclk. \nyed be yed, yeden biyedin elden ele, do\u011frudan do\u011fruya, vas\u0131tas\u0131z. \nyed-i adil \nhuk. m\u00fcn\u00e2zaal\u0131 \u015feyin saklanmas\u0131 ve idaresi kendisine verilen \nkimse, fr. sequestre, consignataire. (bkz. yed-i em\u00een, yed-i \nm\u00fcrtekin). \nyed-i beyz\u00e2 \n(en beyaz el) Hz. Musa'n\u0131n Fir'avuna kar\u015f\u0131; mucize olarak \n\u0131\u015f\u0131kl\u0131 g\u00f6r\u00fcnen parlak eli. \nyed-i em\u00een \nkanunen g\u00fcvenilir kimse olarak se\u00e7ilen ki\u015fi. \nyed-i hus\u00fbmet \nhuk. bir mal\u0131, m\u00fclk\u00fc olarak elinde bulunduran kimsenin yedi. \n[mesel\u00e2 bir kimse di\u011fer kimsenin elinde bulunan bir mal\u0131n \nkendisine ait oldu\u011funu iddia eder ve m\u00fcdde\u00e2aleyh de o mal\u0131n \nkendi m\u00fclk\u00fc oldu\u011funu dermey\u00e2n eylerse bu m\u00fcdde\u00e2aleyhin \nyedi, yed-i hus\u00fbmet olmu\u015f olur] \nyed-i m\u00fcrtehin \nhuk. (bkz: yed-i adil, yed-i em\u00een). \nyed-i niy\u00e2bet \nhuk. ba\u015fkas\u0131n\u0131n mal\u0131n\u0131 ona niy\u00e2beten elinde bulunduran \nkimse, [mesel\u00e2 bir kimseye sahibi taraf\u0131ndan veda olarak \nb\u0131rak\u0131lan mal \u00fczerinde o kimsenin yedi gibi]. \nyed-i t\u00e2ir \nkanad. \nyed-i tasarruf \nsahiplik, s\u00e2hibolma. \nyed-i t\u00fbl\u00e2 \n(en uzun el) tam, \u00e7ok geni\u015f bilgi [bir sahada]. \nyed-i v\u00e2hid \ninhisar us\u00fbl\u00fc, tekel. \nyed-ullah \nAllah'\u0131n kudreti. \nyed-\u00fcd-dehr \nzaman\u0131n uzamas\u0131. \nyed-\u00fcr-r\u00eeh \nr\u00fczg\u00e2r\u0131n kuvveti. \nyed-\u00fct-t\u00e2ir \nku\u015fun kanad\u0131. \nyed\u00e2n \n(a.i.c.) eller [iki el], (bkz: yedeyn). \nyedeyn \n(a.i.c.) iki el. \nZ\u00fc-l-yedeyn \niki eli de bir el gibi kullanabilme, iki elli. \nyef\u00e2' \n(a.i.) y\u00fcksek yer. \nyefen \n(a.s.) bunak [adam]. \nyeg \n(f.s.). (bkz. yek). \nyeg\u00e2h \n(f.i.) m\u00fcz. T\u00fcrk m\u00fczi\u011finin en eski makamlanndan olan bir \nterkiptir. Yegahneva ile nev\u00e2'da rast makamlar\u0131ndan \nm\u00fcrekkeptir. ikinci dizi ile yeg\u00e2h (re) perdesinde kal\u0131r ki, bu ses \nayn\u0131 zamanda makam\u0131n terkibindeki ilk dizinin de g\u00fc\u00e7l\u00fcs\u00fcd\u00fcr. \nG\u00fc\u00e7l\u00fcs\u00fc nevan\u0131n dura\u011f\u0131 olan d\u00fcg\u00e2h (la) perdesidir (\"neva, \nperdesi tiz dura\u011f\u0131 oldu\u011fu i\u00e7in g\u00fc\u00e7l\u00fc say\u0131lamaz). Donan\u0131m\u0131na \nneva gibi \"si\" koma bemol\u00fc ile \"fa\" bak\u0131yye diyezi konulur. \nYeg\u00e2h'da rast i\u00e7in ise \"si\" bekar ve \"do\" bak\u0131yye diyezi nota \ni\u00e7erisinde kullan\u0131l\u0131r (\"fa\" bak\u0131yye diyezi bu dizide de \nm\u00fc\u015fterektir). Umumiyetle inici olarak seyreder. \nyeg\u00e2h-\u0131 acem\u00ee \nm\u00fcz. T\u00fcrk m\u00fczi\u011finde tahm\u00eenen \u00fc\u00e7 as\u0131rl\u0131k veya daha eski bir \nm\u00fcrekkep makam olup buna \"acemli yeg\u00e2h\" da denilir \n(\"acemli rast, k\u00fcrdi'li \u00e7arg\u00e2h, k\u00fcrdi'li hic\u00e2zk\u00e2r\" da oldu\u011fu ","gibi). Kantemiro\u011flunun tahm\u00een edilen bir beref\u015fan pe\u015frev ile \nH. Saadettin Arel'in durak'\u0131 makama misaldir. Bey\u00e2t\u00ee'ye \nsultan\u00ee yeg\u00e2h'\u0131n pest be\u015flisinin il\u00e2vesinden h\u00e2s\u0131l olmu\u015ftur (bu \nbe\u015fli, yeg\u00e2h (re) perdesindeki p\u00fb-selik be\u015flisidir). Dizisi \numumiyetle inicidir. Bey\u00e2t\u00ee k\u0131sma \"si\" koma bemol\u00fc konulur. \nBe\u015f-li'nin hi\u00e7bir ar\u0131zas\u0131 olmad\u0131\u011f\u0131ndan nota i\u00e7erisinde ge\u00e7ti\u011fi \nyerlerde il\u00e2ve edecek i\u015faret yoktur (\"si\" sesi be\u015flide yoktur; \nyaln\u0131z yeden sesi olarak bak\u0131yye diyezli \"do\" kullan\u0131labilir). \nBu p\u00fbselik be\u015flisi ile yeg\u00e2h (re) perdesinde kalan makam\u0131n \nbirinci derecede g\u00fc\u00e7l\u00fcs\u00fc bey\u00e2t\u00ee'nin g\u00fc\u00e7l\u00fcs\u00fc olan neva (re) \nolmak ic\u00e2bederse de, bu perde, tiz duraktan ibarettir; as\u0131l g\u00fc\u00e7l\u00fc \nd\u00fcg\u00e2h (la) perdesidir ki, bey\u00e2t\u00ee'nin dura\u011f\u0131 oldu\u011fu gibi sultan\u00ee \nyeg\u00e2h'da da g\u00fc\u00e7l\u00fcd\u00fcr (be\u015fli'nin son sesi). Ad\u0131 ge\u00e7en yeg\u00e2h \nperdesine nakledilmi\u015f p\u00fbselik be\u015flisi, esasen bey\u00e2t\u00ee \nmakam\u0131n\u0131n pe\u015fte do\u011fru devam\u0131n\u0131 te\u015fkil etmektedir. Bey\u00e2t\u00ee \ninici bir dizi oldu\u011fundan, bu suretle pe\u015fte do\u011fru uzan\u0131\u015f tabu \nbulunmakta ve geni\u015f \u00f6l\u00e7\u00fcde ortak seslerden istif\u00e2de \nedilmektedir (bey\u00e2t\u00ee makam\u0131nda, yerinde bir p\u00fbselik be\u015flisi \noldu\u011fu da mal\u00fbmdur). \nyeg\u00e2n \n(f.s. yeg'in c.) birler, tekler. \nyeg\u00e2ne \n(f.s.) 1. biricik, tek. 2. i. kad\u0131n ad\u0131. \nyeg\u00e2ne-i a's\u00e2r \nHz. Muhammed. \nyeg\u00e2ne-g\u00ee \n(f.i.) teklik, biriciklik. \nyeg\u00e2ne-g\u00fb[y] \n(f.b.s.c. yeg\u00e2ne-g\u00fby\u00e2n) Allah'\u0131n birli\u011fine inanan. \nyeg\u00e2ne-g\u00fby\u00e2n \n(f.b.s.c.) Allah'\u0131n birli\u011fine inananlar. \nyeg\u00e2ne-g\u00fby\u00ee \n(f.b.i.) Allah'\u0131n birli\u011fine inanma. \nyeg\u00e2n yeg\u00e2n \n(f.zf.) birer birer, ayr\u0131 ayr\u0131, tek tek. \nyeg-den \n(f.t.zf.) birden, birdenbire, (bkz: def'aten, ba\u011fteten). \nYeh\u00fbd \n(a.h.i.) Yahudi, Hz. Y\u00e2kub'un o\u011flu Yahuda soyundan \ngelenler, israil o\u011fullar\u0131. \nYeh\u00fbd\u00e2 \n(a.h.i.) Hz. Y\u00e2kub'un on iki o\u011flunun en b\u00fcy\u00fc\u011f\u00fc. \nYeh\u00fbd\u00ee \n( .h.i.) Yehuda'ya mens\u00fbbolan, Yahudi. \nA \nyek \n(f.s.) 1. bir, tek. (bkz: m\u00fcnferid). 2. i. birlik, bir olu\u015f. \nyek-\u00e2heng \n(f.b.s. ve zf.) 1. ayn\u0131 ahenkle, hi\u00e7 de\u011fi\u015fmeden. 2. i. ed. \nbeyitleri aras\u0131nda m\u00e2n\u00e2ca m\u00fcn\u00e2sebet bulunan manzumeler, \ndaha \u00e7ok gazeller. \nyek-\u00e2v\u00e2z \n(f.b.s.) 1. tek sesli, bir sesli; me\u00e7. bir \u015fekil \u00fczerine. 2. i. ed. \nba\u015f\u0131ndan sonuna kadar ayn\u0131 kuvvette g\u00fczel bulunan manzume. \nyek-\u00e2v\u00eez \n(f.b.i.) varsak denilen k\u0131sa k\u0131l\u0131n\u00e7. \nyek-\u00e2-yek \n(f.b.s.) 1. tek tek, birer birer. 2. ans\u0131z\u0131n, (bkz: n\u00e2geh\u00e2n). \nyek-b\u00e2r, yek-b\u00e2re \n(f.zf.) bir kere, bir defa, bir defada. \nyek-b\u00e2reg\u00ee \n(f.b.s.) bir kerelik, bir defal\u0131k. \nyek-berg \n(f.b.s.) 1. tek yaprak, tek yaprakl\u0131. 2. i.g.s. tezhipte kullan\u0131lan \ntek k\u00fc\u00e7\u00fck yapraktan ibaret bir motif. \nyek-be-yek \n(f.zf.) tek tek, birer birer. \nyek-c\u00e2 \n(f.s.) bir yerde, ayn\u0131 yerde, birlikle. \nyek-c\u00e2n \n(f.b.i.) can yolda\u015f\u0131, arkada\u015f. \nyek-cihet \n(f.a.b.i.) fikirleri bir olan. (bkz: m\u00fcltehid, m\u00fcttefik). \nyek-cihet\u00ee \n(f.a.b.i.) fikirleri bir olma. \nyek-cins \n(f.a.b.s.) ayn\u0131 cinsten. ","yek-\u00e7end \n(f.b.s.) birka\u00e7. \nyek-\u00e7e\u015fm \n(f.b.s.) 1. tek g\u00f6zl\u00fc, sokur, (bkz: ayn-i v\u00e2hid). 2. i. G\u00fcne\u015f. \nyek-\u00e7e\u015fm\u00ee \n(f.b.i.) tek g\u00f6zl\u00fcl\u00fck, sokurluk. \nyek-d\u00e2ne \n(f.b.s.) 1. e\u015fi, benzeri olmayan, tek. 2. i. bir \u00e7e\u015fit gerdanl\u0131k. \nyek-dem \n(f.b.i.) bir dem, bir nefes, \u00e7ok k\u0131sa. \nyek-deme \n(f.b.s.) bir anda ge\u00e7ici, s\u00fcreksiz. \nyek-dest \n(f.b.s.) 1. bir elli. 2. bir cins, bir \u00e7e\u015fitte olan. 3. i. [eskiden] \nbir \u00e7e\u015fit rende. \nyek-d\u00eeger \n(f.b.s.) birbirini, bir taraf \u00f6b\u00fcr taraf\u0131. \nyek-dil \n(f.b.s.) g\u00f6n\u00fcll\u00fc, g\u00f6n\u00fclleri birbirine uygun, bir g\u00f6n\u00fclde olan. \nyek-dil\u00e2n \n(f.b.i.) g\u00f6n\u00fclda\u015fl\u0131k, yek-dillik. \nyek-dil\u00e2ne \n(f.zf.) g\u00f6n\u00fclda\u015fl\u0131kla, g\u00f6n\u00fclleri birbirine uygun olarak, bir \ng\u00f6n\u00fcll\u00fcl\u00fckle. \nyek-dile \n(f.b.i.) g\u00f6n\u00fcl birli\u011fi, (bkz: yek-dil\u00ee). \nyek-dil\u00ee \n(f.b.i.) g\u00f6n\u00fcl birli\u011fi, (bkz: yek-dile). \nyek-d\u00fc \n(f.b.s.) bir iki, iki bir [zar oyununda-]. \nyek-d\u00fc-se \n(f.b.s.) bir iki \u00fc\u00e7. \nyeke \n(f.s.) tek; bir; yaln\u0131z. \nyek-end\u00e2z \n(f.b.s.) 1. ince temrenli k\u00fc\u00e7\u00fck veya \u00e7atal temrenli bir \u00e7e\u015fit ok. \n2. i. dere ve \u0131rmak kenarlar\u0131ndaki u\u00e7urumlar. 3. d\u00fcz. \nyek-eng\u00fc\u015ft \n(f.b.i.) tek parmakl\u0131. \nyek-esbe \n(f.b.s.) bir atl\u0131, bir at\u0131 olan; tek ba\u015f\u0131na. \nyeke-t\u00e2z \n(f.b.s.) [d\u00fc\u015fmana] yaln\u0131z ba\u015f\u0131na sald\u0131ran yi\u011fit, (bkz: yekke-t\u00e2z). \nyek-kalem \n(f.a.zf.) bir kalemde, birden, bir \u00e7\u0131rp\u0131da. \nyekke-t\u00e2z \n(f.b.s.) [d\u00fc\u015fmana] yaln\u0131z ba\u015f\u0131na sald\u0131ran yi\u011fit, (bkz: yeke- \nt\u00e2z). \nyek-nesak \n(f.b.s.) tek d\u00fczen, biteviye, de\u011fi\u015fmez, f r. monotone. \nyek-neverd \n(f.zf.) bir \u00e7\u0131rp\u0131da; yeknesak. \nyek-p\u00e2 \n(f.b.s.) tek ayakl\u0131, topal, (bkz: a'rec, leng). \nyek-p\u00e2re \n(f.b.s.) tekpar\u00e7a, bir par\u00e7adan ibaret, b\u00fct\u00fcn, som. \nyek-r\u00e2n \n(f.b.s.) 1. soyu temiz cins at. 2. san ve k\u0131rm\u0131z\u0131 aras\u0131nda bir \nnev\u00ee at, al at. \nyek-reh \n(f.b.s.) 1. riyas\u0131z, do\u011fru. 2. zf. bir yol, bir kerre. \nyek-reng \n(f.b.s.c. yek-reng\u00e2n) 1. bir renkte olan. 2. s\u00f6z\u00fcn\u00fcn eri olan. 3. \ni. me\u015fhur bir \u00e7e\u015fit l\u00e2le. \nyek-reng\u00e2n (f.b.s. yek-reng'in c.) l. bir renkte olanlar. 2. s\u00f6z\u00fcn\u00fcn \neri olanlar. \nyek-reng\u00ee \n(f.b.i.) bir renkte olma; riy\u00e2s\u0131zl\u0131k, do\u011fruluk, s\u00f6z\u00fcn\u00fcn eri \nolma. \nyek-rik\u00e2b\u00ee \n(f.b.i.) 1. yedek \u00e7ekilen at. 2. bir i\u015fte haz\u0131rlanma, haz\u0131r \nbulunma. \nyek-ri\u015fte \n(f.b.s.) 1. uygun, yak\u0131\u015f\u0131k, yara\u015f\u0131k, (bkz: muv\u00e2f\u0131k). 2. \u015fefkatli. \nyek-r\u00fb[y] \n(f.b.s.) 1. bir y\u00fczl\u00fc, iki y\u00fczl\u00fc olmayan. 2. g\u00fcvenilir dost. \nyel-r\u00fbye \n(f.b.s.). (bkz. yek-r\u00fb). \nyek-r\u00fby\u00ee \n(f.b.i.) bir y\u00fczl\u00fcl\u00fck, riy\u00e2s\u0131zl\u0131k. \nyek-r\u00fbz, yek-r\u00fbze \n(f.b.s.) bir g\u00fcnl\u00fck, ge\u00e7ici. \nyek-s\u00e2l, yek-s\u00e2le \n(f.b.s.) bir y\u0131ll\u0131k, bir ya\u015f\u0131nda. \nyek-s\u00e2n \n(f.b.s.) 1. d\u00fcz. (bkz: m\u00fcstev\u00ee). 2. bir, beraber, (bkz: m\u00fcs\u00e2v\u00ee). \n3. her zaman, bir d\u00fcziye. \nH\u00e2k ile yeks\u00e2n \ntoprakla bir, y\u0131k\u0131k. ","yek-ser, yek-sere \n(f.zf.) 1. yaln\u0131z ba\u015f\u0131na. 2. bir ba\u015ftan bir ba\u015fa. 3. ans\u0131z\u0131n, (bkz: \nn\u00e2-g\u00e2h). \nyek-s\u00fbn, yek-s\u00fbne \n(f.b.s.), (bkz. yek-s\u00e2n). \nyek-s\u00fcv\u00e2r \n(f.b.s.) 1. binicilikte emsalsiz; yi\u011fit atl\u0131. 2. tar. bir ok ad\u0131 \n[\"zer-gerd\u00e2n, karabatak, h\u00e2ki\" ve daha b\u00e2z\u0131 adlarla an\u0131lanlar \ngibi bu da sonradan kullan\u0131lmaz olmu\u015ftur]. \nyek-s\u00fcv\u00e2r\u00e2n \n(f.b.s. yek-s\u00fcv\u00e2r'\u0131n c.) arkada\u015f\u0131 olmayan atl\u0131lar. \nyek-s\u00fcv\u00e2re \n(f.b.s.c. yek-s\u00fcv\u00e2r\u00e2n) 1. tek ba\u015f\u0131na ata binen. 2. mec. arkada\u015f\u0131 \nolma yan kimse. \nyek-\u015f\u00e2h \n(f.b.i.) kaplar\u0131n alt\u0131n k\u0131sm\u0131n\u0131n \u00fczerindeki nokta, [m\u00fccellit \nterimlerindendir]. \nyek-\u015febe \n(f.b.s.) bir gece, bir gecelik. \nyek-\u015fenbih \n(f.b.i.) \"birinci g\u00fcn\" pazar g\u00fcn\u00fc. (bkz: yevm-i ahad). \nyek-t\u00e2 \n(f.b.s.) 1. tek, e\u015fsiz, benzersiz. 2. i. erkek ad\u0131. \nyek-t\u00e2y \n(f.b.i.) [eskiden] m\u00fcz. telli sazlardan biri. [C\u00e2mi-\u00fcl-elh\u00e2n'daki \ntarifi d\u00f6rt k\u00f6\u015fe kaseli ve deri gerili bir saz. \u00dczerine at k\u0131l\u0131 \nba\u011flan\u0131r ve \u00e7al\u0131n\u0131r]. \nyek-t\u00e2z \n(f.s.). (bkz. yeke-t\u00e2z). \nyek-ten \n(f.b.s.) 1. ans\u0131z\u0131n, an\u00eeden, birdenbire. 2. zf. durup dururken, \nhi\u00e7 yoktan. \nyek-tene \n(f.zf.) yaln\u0131z ba\u015f\u0131na, tenha. \nyek-terbiye \n(f.a.b.s.) ayn\u0131 terbiyeye sahip olan. \nyek\u00fbn \n(a.i.) \"toplam, fr. total; top. \nCem'an yek\u00fbn \nbir kalem, toptan olarak. \nyek\u00fbn-i um\u00fbm\u00ee \ntoplamlar toplam\u0131, genel toplam. \nyek-v\u00fcc\u00fbd \n(f.a.b.s.) hep birden, tek bir insan gibi. \nyek-zeb\u00e2n \n(f.b.s.) 1. bir dilli. 2. a\u011f\u0131z birli\u011fi eden. 3. ayn\u0131 dille konu\u015fan. \nyek-zeb\u00e2n\u00ee \n(f.b.i.) 1. bir dillilik. 2. a\u011f\u0131z birli\u011fi etme. 3. ayn\u0131 dille konu\u015fma. \nyel \n(f.i.c. yel\u00e2n) pehlivan, \u015fampiyon. \nyel\u00e2n \n(f.i. yel'in c.) pehlivanlar, \u015fampiyonlar. \nyeld\u00e2 \n(f.s.) 1. uzun. \n\u015eeb-i yeld\u00e2 \ny\u0131l\u0131n en uzun gecesi [23-24 Aral\u0131k]. 2. i. kad\u0131n ad\u0131. \nyele \n(f.i.) 1. otla\u011fa sal\u0131nm\u0131\u015f hayvan s\u00fcr\u00fcs\u00fc. 2. kuvvetli, sald\u0131r\u0131c\u0131. \n\u015e\u00eer-i yele \nkuvvetli, sald\u0131r\u0131c\u0131 arslan. 3. ko\u015fucu, ko\u015fan. \nEsb-i yele \nko\u015fucu at. \nyem \n(a.i.). (bkz. yemm). \nyem\u00e2me \n(a.i.) ehl\u00ee g\u00fcvercin. \nYem\u00e2n\u00ee, Yem\u00e2niyye \n(a.s.) Yemen \u00fclkesine ait, onunla ilgili. \nAk\u00eek-i Yem\u00e2n\u00ee \nde\u011ferli bir ta\u015f. \nD\u00fbd-\u0131 yem\u00e2n\u00ee \nhek. v\u00fccutta meydana gelen Yemen'e mahsus \u00e7ok ince bir \nkurt. \nHacer-i yem\u00e2n\u00ee \nbir \u00e7e\u015fit de\u011ferli ak\u00eek. \nH\u0131tta-\u0131 Yem\u00e2n\u00ee \nYemen \u00fclkesi. \n\u015e\u0131'r\u00e2-yi Yem\u00e2n\u00ee \ng\u00fcney kutbunda g\u00f6r\u00fcnen bir k\u00fcme y\u0131ld\u0131z. \nYemen \n(a.h.i.) Arap Yar\u0131madas\u0131n\u0131n bat\u0131-g\u00fcney taraf\u0131n\u0131 te\u015fkil eden \nb\u00f6lge. \nyemen\u00ee \n(a.s.) 1. Yemen'e mensup, Yemen ile ilgili. 2. i. yemeni, \nYemen i\u015fi ba\u015f\u00f6rt\u00fcs\u00fc. \nyem\u00een \n(a.s.c. eym\u00e2n) 1. sa\u011f, sa\u011f taraf; sa\u011f el. \nKedd-i yem\u00een \nel eme\u011fi; el eme\u011fi ile kazan\u0131lan. ","yem\u00een \u00fc yes\u00e2r \nsa\u011f ve sol. 2. and. (bkz: kasem). \nAdem-i ilme yem\u00een \nhuk. bir konu hakk\u0131nda bilgisi bulunmad\u0131\u011f\u0131 yolunda edilen \nyemin. \nH\u00e2s\u0131la yem\u00een \nhuk. iddia edilen miktar\u0131n do\u011fru olmad\u0131\u011f\u0131na edilen yem\u00een. \nSebebe yem\u00een \niddia edilen sebebin do\u011fru olmad\u0131\u011f\u0131 konusunda edilen yemin. \nyem\u00een-bi-ll\u00e2h \nAllah'\u0131n kutsal ad\u0131na olan yemin, (bkz: kasem-bi-ll\u00e2h). \nyem\u00een-fi-l-isb\u00e2t \nhuk. bir \u015fey yapmak i\u00e7in vuku' bulan yemin. \nyem\u00een-fi-n-nefy \nhuk. bir \u015feyi yapmamak i\u00e7in v\u00e2ki olan yemin. \nyem\u00een-i f\u00e2cire \nhuk. yalan yere edilen yem\u00een. \nyem\u00een-i fevr \nhuk. bir kel\u00e2ma cevap olmak gibi bir sebebe bina olunan \nyemin, [mesel\u00e2 soka\u011fa \u00e7\u0131kmak \u00fczere bulunan bir kimseye \nhitaben \"e\u011fer soka\u011fa \u00e7\u0131karsan...\" diye yap\u0131lan yemin gibi ki \nyaln\u0131z o def\u00e2ki soka\u011fa \u00e7\u0131kmaya m\u00fcnhas\u0131r olur]. \nyem\u00een-i gam\u0131z \n(\"ga\" uzun okunur) yalan yere edilen yemin. \nyem\u00een-i gam\u00fbs \nhuk. yalan yere \u00e2mden edilen yemin. \nyem\u00een-i gayr-i muvakkat huk. zaman ve m\u00fcddetle s\u0131n\u0131rl\u0131 olmayarak edilen yemin. \nyem\u00een-i istihz\u00e2r \nf\u0131k. terekeden bir hak d\u00e2va ve ispat eden kimseye h\u00e2kim \n(*yarg\u0131\u00e7) taraf\u0131ndan ettirilen yemin. \nyem\u00een-i la\u011fv \nhuk. zanna mebn\u00ee, v\u00e2ki olana muhalif yap\u0131lan yemin. \nyem\u00een-i mutlak \nhuk. (bkz: yem\u00een-i gayr-i muvakkat). \nyem\u00een-i muvakkat \nhuk. bir vakit ile mukayyet veya tevkit if\u00e2de eden bir l\u00e2fza \nmukarin olan yemin. \nyem\u00een-i m\u00fcrsel \nhuk. bir vakit ile mukayyet olmayan yemin, [mesel\u00e2 \"fil\u00e2n i\u015fi \nyapar\u0131m\" diye yemin etmek gibi]. \nyem\u00een-i m\u00fctemmim \ntamamlay\u0131c\u0131 yemin. \nyemm \n(a.i.c. y\u00fcm\u00fbm) deniz, (bkz: bahr, dery\u00e2, umm\u00e2n). \nyemm-i b\u00ee-ken\u00e2re \nengin deniz. \nyen\u00e2b\u00ee' \n(a.i. yenb\u00fb'un c.) kaynaklar, p\u0131narlar; \u00e7e\u015fmeler, (bkz: men\u00e2bi'). \nyenbagi \n(a.s.) \u015fayan, m\u00fcn\u00e2sip; \u00eec\u00e2b eder, l\u00e2z\u0131mgelir. \nKem\u00e2 yenbagi \ngerekti\u011fi yolda, l\u00e2z\u0131mgeldi\u011fi gibi. \nYenb\u00fb' \n(a.i.c. yen\u00e2bi') kaynak, p\u0131nar; \u00e7e\u015fme. \nyer\u00e2' \n(a.i. yer\u00e2a'n\u0131n c.) 1. kam\u0131\u015flar; yontulmam\u0131\u015f kam\u0131\u015f kalemler. 2. \nate\u015fb\u00f6cekleri. \nyer\u00e2a \n(a.i.c. yera') 1. kam\u0131\u015f; yontulmam\u0131\u015f kam\u0131\u015f kalem. 2. ate\u015fb\u00f6ce\u011fi. \nyer\u00e2a-c\u00fcnb\u00e2n \n(a.f.b.s.) \"kalem oynatan\" yaz\u0131 yazan, (bkz: yer\u00e2a-zen). \nyer\u00e2a-zen \n(a.f.b.s.) \"kalem vuran\" yaz\u0131 yazan, (bkz: yer\u00e2a-c\u00fcnb\u00e2n). \nyer\u00e2b\u00ee' \n(a.i. yerb\u00fb'un c.) tarla fareleri. \nyerb\u00fb' \n(a.i.c. yer\u00e2b\u00ee') tarla fareleri. \nyerekan \n(\"ka\" uzun okunur, a.i.) 1. hek. sar\u0131l\u0131k hastal\u0131\u011f\u0131. 2. bot. \nekinlere vuran sam hastal\u0131\u011f\u0131. \nyerham\u00fck-Allah \n(a.c\u00fc.) Allah sana merhamet etsin!; \u00e7ok ya\u015fa. [aks\u0131ranlara \nkar\u015f\u0131 kullan\u0131l\u0131r]. \nyerh\u00fbm \n(a.i.) erkek kartal. \nyerlig \n(f.i.) yarl\u0131\u011f, buyruk, (bkz: ferm\u00e2n). \nye's \n(a.i.c. y\u00fc\u00fbs) \u00fcmitsizlik, elem, keder, (bkz: kun\u00fbt, nevm\u00eed\u00ee). \nyes\u00e2g \n(f.i.) 1. yasak. 2. kanun, nizam. \nyes\u00e2r \n(a.i.) 1. varl\u0131k, zenginlik. 2. sol, sol taraf. \nDest-i yes\u00e2r \nsol el. \nYem\u00een \u00fc yes\u00e2r \nsa\u011f ve sol. \nyes\u00e2r\u00ee hatlar \nmat. ayk\u0131r\u0131 do\u011frular. ","yes\u00e2r\u00ee m\u00fcnhan\u00ee \nmat. uzay e\u011frisi. \nyes\u00e2ret \n(a.i.) 1. kolayl\u0131k. 2. zenginlik. \nyes\u00e2r\u00ee \n(a.i.) 1. geo. bir m\u00fcstev\u00ee (d\u00fczlem) i\u00e7inde bulunmayan \u015fekil. \n2. erkek ad\u0131. 3. sola, sol tarafa ait, sol ile ilgili. \nye's-\u00e2ver \n(a.f.b.s.) \u00fcmitsizlik getiren, keder veren. \nye's-efz\u00e2 \n(a.f.b.s.) \u00fcmitsizli\u011fi, elemi, kederi art\u0131ran. \nyeser \n(a.i.) 1. kolayl\u0131k, (bkz: y\u00fcsr). 2. ip, y\u00fcn gibi \u015feyleri b\u00fckme. \n3. birinin sa\u011f \naraf\u0131ndan gelme. 4. okla kumar oynama. \nyes\u00eer \n( .s. y\u00fcsr'den) 1. kolay, (bkz: \u00e2s\u00e2n). 2. az \u015fey. 3. kumarbaz, \nA \n(bkz. yes\u00fbr). \nYesrib \n( .h.i.) Med\u00eene-i M\u00fcnevvere'nin M\u00fcsl\u00fcmanl\u0131ktan evvelki ad\u0131. \nA \nYesrib\u00ee \n(a.h.i.) 1. Med\u00eene \u015fehrine ait, bununla ilgili. 2. Med\u00eeneli. \nyes\u00fb\u00ee, yes\u00fbiyye \n(a.s.) Hz. isa'ya ait, onunla ilgili, H\u0131ristiyanl\u0131\u011fa ait. \nyes\u00fbr \n(a.s.) kumarbaz, (bkz: yes\u00eer ). \n3 \nye\u015fb \n(a.i.) ya\u011fmur ta\u015f\u0131 da denilen bir ye\u015fil ta\u015f. \nye\u015fb-i ahdar \nye\u015fil ye\u015fb. \nye\u015fb-i ahmer \nk\u0131rm\u0131z\u0131 ye\u015fb. \nye\u015fb-i asfer \nsar\u0131 ye\u015fb. \nye\u015fb hatt\u00ee \n\u00e7izgilerle nak\u0131\u015fl\u0131 olan ye\u015fb. \nye\u015fb-i M\u0131sr\u00ee \nesmer ye\u015fb. \nye\u015fk \n(f.i.) k\u00f6pek di\u015fi denilen sivri di\u015f. \nye\u015fm \n(f.i.). (bkz: ye\u015fb). \nyet\u00e2m\u00e2 \n(a.s. yetim'in c.) yetimler, (bkz: eyt\u00e2m). \nyet\u00eem \n(a.s.c. eyt\u00e2m, yet\u00e2m\u00e2) 1. yaln\u0131z, tek, e\u015fsiz, bir tek. \nD\u00fcrr-i yet\u00eem \nb\u00fcy\u00fck tek inci, mec. Hz. Muhammed. 2. babas\u0131 veya anas\u0131- \nbabas\u0131 \u00f6lm\u00fc\u015f [\u00e7ocuk]. \nyet\u00eem-\u00fct-tarafeyn \nanadan babadan yetim kalm\u0131\u015f [\u00e7ocuk]. \nyet\u00eem-\u00e2ne \n(a.f.zf.) yetimlere yak\u0131\u015facak yolda; kimsesizlikle. \nyet\u00eeme \n(a.s.) l. yetim k\u0131z. 2. e\u015fsiz. \nyet\u00eemet-\u00fcd-dehr \nemsalsiz inci. \nyetim-h\u00e2ne \n(a.f.b.i.) yetim \u00e7ocuklar\u0131n bak\u0131ld\u0131\u011f\u0131 ev. (bkz: d\u00e2r-\u00fcl-eyt\u00e2m). \nye\u00fbs \n(a.i. ye's'den) \u00fcmitsiz, \u00fcmidi kesilmi\u015f, (bkz: me'y\u00fbs). \nyev\u00e2kit \n(a.i. y\u00e2kut'un c.) yakutlar. \nD\u00fcrer \u00fc yev\u00e2kit \ninciler ve yakutlar. \nyevm \n(a.i.c. eyy\u00e2m) g\u00fcn. (bkz: r\u00fbz). \nF\u00ee-yevmin\u00e2 \ng\u00fcn\u00fcm\u00fczde. \nK\u00fclle yevmin \nher g\u00fcn. \nyevm-i ahad \npazar g\u00fcn\u00fc. (bkz: yek-\u015fenbih). \nyevm-i \u00e2mme \nastr. ortalama g\u00fcne\u015fin alt meridyenden ge\u00e7ti\u011fi an\u0131 zaman \nba\u015flang\u0131c\u0131 alan ortalama g\u00fcne\u015f zaman\u0131, sivil zaman, fr. temps \ncivil. \nyevm-i fic\u00e2r \nHz. Muhammed'in gen\u00e7li\u011finde kat\u0131ld\u0131\u011f\u0131 bir sava\u015f. \nyevm-i kamer\u00ee \nastr. Ay'\u0131n meridyene ilk defa gelmesi aras\u0131ndaki zaman. \nyevm-i keb\u00ees \nastr. art\u0131k g\u00fcn. \nyevm-i kevkeb\u00ee \nastr. y\u0131ld\u0131z g\u00fcn\u00fc. \nyevm-i n\u00fcc\u00fbm\u00ee \nastr. bir y\u0131ld\u0131z\u0131n, meridyene ilk defa gelmesi aras\u0131ndaki zaman. \nyevm-i \u015fems \nastr. G\u00fcne\u015f'in meridyene ilk defa gelmesi aras\u0131ndaki zaman. \nyevm-i \u015fekk \nramazan ay\u0131n\u0131n ispat edilemeyen g\u00fcn\u00fc. ","yevm-\u00fcl-cem; yevm-\u00fcl-cev\u00e2b; yevm-\u00fcl-cez\u00e2; yevm-\u00fcd-d\u00een, yevm-\u00fcl-ahd; yevm-\u00fcl-fasl; \nyevm-\u00fcl-fez\u00e2'il-ekber; yevm-\u00fcl-ha\u015fr; yevm-\u00fcl-his\u00e2b; yevm- \n\u00fcl-iv\u00e2z; yevm-\u00fcl-kar\u00e2r; yevm-\u00fcl-kar\u0131a; yevm-\u00fcl-k\u0131y\u00e2m; \nyevm-\u00fcl-k\u0131y\u00e2me; yevm--\u00fcl-mev'\u00fbd; yevm-\u00fcl-m\u00ee\u00e2d; yevm-\u00fcl- \nmis\u00e2k; yevm-\u00fcl-m\u00eez\u00e2n; yevm-\u00fcl-va'd; yevm-\u00fcl-v\u00e2k\u0131a;yevm- \n\u00fcs-su\u00e2l \nk\u0131yamet g\u00fcn\u00fc. [bu terkiplerden bir \u00e7o\u011fu Fars \nkaidesiyle \"yevm-i k\u0131y\u00e2m; yevm-i m\u00ees\u00e2k\" \u015feklinde de \nkullan\u0131l\u0131r]. \nyevm-\u00fcl-Bedr \nBedir sava\u015f\u0131n\u0131n yap\u0131ld\u0131\u011f\u0131 g\u00fcn. \nyevm-\u00fcl cum'a \ncuma g\u00fcn\u00fc. (bkz: \u00e2d\u00eene). \nyevm-\u00fcl-erbaa \n(d\u00f6rd\u00fcnc\u00fc g\u00fcn) \u00e7ar\u015famba g\u00fcn\u00fc. (bkz: ceh\u00e2r-\u015fenbih, \u00e7\u00e2r-\u015fen- \nbih). \nyevm-\u00fcl-feth \nMekke'nin fethedildi\u011fi g\u00fcn. \nyevm-\u00fcl-ham\u00ees \n(be\u015finci g\u00fcn) per\u015fembe g\u00fcn\u00fc, (bkz: penc-\u015fenbih). \nyevm-\u00fcl-hiyac \nheyecan g\u00fcn\u00fc. \nyevm-\u00fcl-isneyn \n(ikinci g\u00fcn) pazartesi g\u00fcn\u00fc, (bkz: d\u00fc-\u015fenbih). \nyevm-\u00fcn-ced\u00eed r\u0131zk-un-ced\u00eed \nkazand\u0131\u011f\u0131n\u0131 o g\u00fcn yeme, g\u00fcn\u00fc g\u00fcn\u00fcne ya\u015fama. \nyevm-\u00fcn-nahr \nzilhiccenin onuncu g\u00fcn\u00fc, kurban bayram\u0131. \nyevm-\u00fcn-nehr \nhac\u0131lar\u0131n M\u00eena'dan Mekke'ye d\u00f6nd\u00fckleri g\u00fcn. \nyevm-\u00fcs-sebt \ncumartesi g\u00fcn\u00fc. (bkz: \u015fenbih). \nyevm-\u00fcs-sel\u00e2se \n(\u00fc\u00e7\u00fcnc\u00fc g\u00fcn) sal\u0131 g\u00fcn\u00fc. (bkz: se-\u015fenbih). \nyevm-el-feth \n(a.it.) 1. Mekke'nin zaptedildi\u011fi g\u00fcn. 2. K\u0131yamet g\u00fcn\u00fc. (bkz: \nyevm-\u00fcd-d\u00een). \nyevmen \n( .zf.) muayyen bir g\u00fcnde. \nA \nyevmen fe yevmen \n( .zf.) g\u00fcnden g\u00fcne, gittik\u00e7e. \nA \nyevmen min-el-eyy\u00e2m \n(a. zf.) g\u00fcnlerden bir g\u00fcn. \nyevm\u00ee, yevmiyye \n(a.s.) g\u00fcnl\u00fck, g\u00fcndelik, her g\u00fcn. \nEmri yevm\u00ee \ng\u00fcnl\u00fck emri. \nCer\u00e2id-i yevmiyye \ng\u00fcnl\u00fck gazeteler. \nyevmiyye \n(a.i.) 1. bir g\u00fcnl\u00fck i\u015f i\u00e7in verilen \u00fccret. 2. g\u00fcnl\u00fck h\u00e2diseleri \ng\u00fcn\u00fc g\u00fcn\u00fcne kaydetmeye yarayan defter. \nyevmiyye-i dek\u00e2k\u00een \nesnaftan al\u0131nan bir nevi kazan\u00e7 vergisi, [g\u00fcnl\u00fck es\u00e2s\u0131na g\u00f6re \nal\u0131nd\u0131\u011f\u0131 i\u00e7in bu ad verilmi\u015ftir]. \nyez \n(f.i.) ba\u011f, bah\u00e7e tarla ve \u00e7ay\u0131r etraf\u0131na \u00e7ekilen dikenli \u00e7al\u0131, \u00e7it. \nYezd\u00e2n \n(f.h.i.) 1. [Zerd\u00fc\u015ftlerde] hay\u0131r il\u00e2h\u0131. 2. Allah, (bkz. \u00eezid). \nYezd\u00e2n\u00ee \n(a.s.) Allah'a ait, Allah'la ilgili, (bkz. H\u00fcd\u00e2\u00ee, il\u00e2h\u00ee). \n\u0130n\u00e2yet-i yezd\u00e2n\u00ee \nAllah'\u0131n lutfu ile. \nYezd-c\u00fcrd \n(a.h.i.) eski Fars h\u00fck\u00fcmdarlar\u0131ndan Behr\u00e2m G\u00fbr'un babas\u0131, \nN\u00fb\u015fre-v\u00e2n'\u0131n torunu. [Fars\u00e7a's\u0131 Yezd-g\u00fcrd d\u00fcr]. \nyezek \n(f.i.) 1. ask. \u00f6nc\u00fc. 2. bek\u00e7i. (bkz: p\u00e2s-b\u00e2n). 3. casus. \nYez\u00eed \n( .h.i.) Emev\u00ee Devleti'nin kurucusu Muaviye'nin o\u011flu. \nA \nYez\u00eed\u00ee \n(a.s.i.) Musul ve L\u00fcbnan taraflar\u0131nda ya\u015fayan bir k\u0131s\u0131m halk\u0131n \n\"\u015feytana tapma\" s\u00f6z\u00fcyle hul\u00e2sa edilebilecek akidesi ve bu \nakideden olan kimse. \ny\u00fbce \n(f.i.) damla, (bkz: katre). \ny\u00fbg \n(f.i.) boyunduruk. \ny\u00fbh, y\u00fbha \n(a. i.) G\u00fcne\u015f, (bkz: \u00c2ftab, Mihr, Neyyir, Hor\u015f\u00eed, \u015eems). \nY\u00fbnus \n(a.h.i.) 1. uzun m\u00fcddet bir bal\u0131\u011f\u0131n (Hut'un) karn\u0131nda kald\u0131\u011f\u0131 \nrivayet edilen me\u015fhur peygamberlerden birinin ad\u0131. 2. astr. \nsem\u00e2n\u0131n kuzey yar\u0131mk\u00fcresinde Feres-i ekber (Pegasus) ve ","Kartal (El-ukab) bur\u00e7lar\u0131 aras\u0131nda bulunan k\u00fc\u00e7\u00fck bir bur\u00e7, l\u00e2t. \nDelphinus. 3. erkek ad\u0131. \nY\u00fbsuf \n(a.h.i.) 1. \u0130sr\u00e2ilo\u011fullar\u0131ndan Hz. Ya'kub'un o\u011flu olup \nkarde\u015fleri taraf\u0131ndan kuyuya at\u0131lm\u0131\u015ft\u0131r. [M\u0131s\u0131r'da k\u00f6le diye \nsat\u0131lan, sahibinin kar\u0131s\u0131 Zel\u00eeha'n\u0131n sevgisine kar\u015f\u0131l\u0131k \ng\u00f6stermedi\u011fi i\u00e7in zindana at\u0131lan, M\u0131s\u0131r h\u00fck\u00fcmdar\u0131n\u0131n r\u00fc'y\u00e2s\u0131n\u0131 \nyormakla zindandan \u00e7\u0131k\u0131p M\u0131s\u0131r'\u0131n idaresini ele alan me\u015fhur \npeygamber. G\u00fczelli\u011fin sembol\u00fcd\u00fcr. Yusuf ve Zel\u00eeha \nhik\u00e2yesi, Kur'an'da da anlat\u0131ld\u0131\u011f\u0131 gibi, \u015fark m\u00fcelliflerinin \nm\u00fchim mevzular\u0131ndan biri olmu\u015ftur. \nH\u00fcsn-i Yusuf \nbot. penbe ve al renkte, g\u00fczel ve k\u00fc\u00e7\u00fck bir \u00e7i\u00e7ek. 2. erkek \nad\u0131. \nY\u00fbsuf-\u0131 g\u00fcm-ge\u015fte \nkaybolmu\u015f olan Yusuf (peygamber). \nYusuf Has H\u00e2cib \n(a.h.i.) XI. as\u0131rda ya\u015fam\u0131\u015f olan bu \u015f\u00e2ir, H\u00e2kaniye leh\u00e7esinde \nyazd\u0131\u011f\u0131 Kutadgu-Bilig (bahtl\u0131 olmak bilgisi) adl\u0131 me\u015fhur \neserin sahibidir. Bu eserini 1069 y\u0131l\u0131nda Balasagun'da \nyazmaya ba\u015flam\u0131\u015f ve 1070 de K\u00e2\u015fg\u00e2r'da bitirmi\u015ftir. Kitab\u0131 \nbitirince Karahanhlann h\u00fck\u00fcmdar\u0131 Bu\u011fra Han'a takdim etmi\u015f \no da kitab\u0131 \u00e7ok be\u011fendi\u011fi i\u00e7in Yusuf u ba\u015fmabeyincili\u011fe alarak \n\"has h\u00e2cip\" unvan\u0131n\u0131 vermi\u015ftir. Eser manzumdur ve 1068 \nbeyittir; millet ve devlet i\u015flerini iyi idare etmekten bahseder. \ny\u00fbsuf\u00ee \n(a.i.) tar. alt\u0131 dar, \u00fcst\u00fc geni\u015f ve dilimli bir \u00e7e\u015fit ba\u015fl\u0131k. \ny\u00fbz \n(f.i.) zool. pars. \ny\u00fbze \n(f.i.) 1. dilenci. 2. za\u011far. 3. a\u011fa\u00e7 \u00f6zde\u011fi. \ny\u00fcb\u00fbset \n(a.i.) 1. kuruluk. 2. i. zir.kurakl\u0131k. \ny\u00fcb\u00fbset-i hev\u00e2 \nhavan\u0131n kurulu\u011fu. \ny\u00fcd\u00ee \n(a.i. yed'in c.) eller, (bkz: ey\u00e2d\u00ee, eyd\u00ee). \ny\u00fcmkin \n(a.s.) m\u00fcmk\u00fcn olur, olabilir. \ny\u00fcmn \n(a.i.) u\u011fur, mut, bereket. \ny\u00fcmn-i na't \nna't\u0131n u\u011furu, bereketi. \ny\u00fcmn\u00e2 \n(a.s.) sa\u011f taraf, [eymen'in m\u00fcennesi]. \nD\u00eede-i y\u00fcmn\u00e2 \nanat. sa\u011f g\u00f6z. \ny\u00fcmn\u00ee, y\u00fcmniyye \n(a.s.) 1. u\u011fura ait, u\u011furla ilgili. 2. u\u011furlu. 3. i. [birincisi] erkek, \n[ikincisi] kad\u0131n ad\u0131. \ny\u00fcm\u00fbm \n(a.i. yemm'in c.) denizler, (bkz: ebh\u00e2r, ebh\u00fcr). \ny\u00fcr\u00fck sema\u00ee \n(t.a.b.i.) m\u00fcz. T\u00fcrk m\u00fczi\u011findeki \u015fekillerden biri. S\u00f6z \neserlerine mahsus k\u0131l\u00e2sik forme'lar\u0131n b\u00fcy\u00fcklerindendir. \nFas\u0131lda saz sema\u00eesinden evvel okunan son g\u00fcfteli par\u00e7a olup, \nb\u00fcy\u00fck s\u00f6z eserlerinin en hareketlisi olmak l\u00e2z\u0131m gelir. Bu \n\u015fekilde y\u00fcr\u00fck sema\u00ee, iki k\u0131sma ayr\u0131labiliry\u00fcr\u00fck sema\u00ee (6\/4) ve \ny\u00fcr\u00fcky\u00fcr\u00fck sema\u00ee (6\/8), y\u00e2n\u00ee daha hareketlisi. Dar m\u00e2n\u00e2da \n\"y\u00fcr\u00fck sema\u00eenin 6\/4 ile \u00f6l\u00e7\u00fclm\u00fc\u015f y\u00fcr\u00fck sema\u00ee\" m\u00e2n\u00e2s\u0131na \ngelece\u011fi, bu taksimden anla\u015f\u0131labilir. 6\/4 ile a\u011f\u0131r sema\u00ee de \n\u00f6l\u00e7\u00fclebilir; bu cihet az \u00e7ok bestek\u00e2r\u0131n keyfine kalmakla \nberaber, a\u011f\u0131r sema\u00ee olarak yap\u0131lan eserin y\u00fcr\u00fck sema\u00eeye \nnisbetle daha ciddi ve a\u011f\u0131r, musanna' ve heceleri \u00fczerinde \nfazla durulmu\u015f olmas\u0131 matluptur. Y\u00fcr\u00fck sema\u00eelerde de vals \nedas\u0131 yoktur. Eser 2 haneli olursa isminin ba\u015f\u0131na \"nak\u0131s\" l\u00e2fz\u0131 \ngetirilir. \u015eekil itibariyle b\u00fct\u00fcn sema\u00eeler gibidir ve ancak \nkarakter fark\u0131yla di\u011ferlerinin tefriki kabildir. Bir y\u00fcr\u00fck sema\u00ee ","yaln\u0131z y\u00fcr\u00fck sema\u00ee usul\u00fc ile \u00f6l\u00e7\u00fclebilir ve esasen bundan \ndolay\u0131 o ismi ta\u015f\u0131r. \ny\u00fcr\u00fck y\u00fcr\u00fck sema\u00ee (t.a.b.i.) m\u00fcz. y\u00fcr\u00fck sema\u00eenin 6\/8 ile \u00f6l\u00e7\u00fclm\u00fc\u015f daha hareketli \n\u015fekli. \ny\u00fcsr \n( .i.) 1. kolayl\u0131k, rahat, (bkz: suh\u00fblet, y\u00fcsret, y\u00fcs\u00fcr). 2. \nA \nzenginlik. \ny\u00fcsr\u00e2 \n(a.s.) sol taraf, [eyser'in m\u00fcennesi]. \ny\u00fcsret \n(a.i.) kolayl\u0131k, rahat, (bkz: suh\u00fblet, y\u00fcsr, y\u00fcs\u00fcr). \ny\u00fcs\u00fcr \n(a.i.) 1. kolayl\u0131k, (bkz: suh\u00fblet, y\u00fcsr, y\u00fcsret). 2. zenginlik. \ny\u00fc\u00fbs \n(a.i. ye's'in c.) \u00fcmitsizlikler; elemler, kederler. \nZ \nz\u00e2 (o.ha.) \"ze\" harfinin ad\u0131. z\u00e2-i mu'ceme \n\"n\" harfinden ay\u0131rd etmek i\u00e7in \"ze\" harfine verilen bir ad. [\"r\u00e2 yi mu'ceme\" de denir]. \n-z\u00e2 \n\"bu, \u015fu\" m\u00e2n\u00e2lar\u0131na gelerek b\u00e2z\u0131 birle\u015fik kelimeler meydana \ngetirir \nBa'de-z\u00e2 \nbundan sonra. \nH\u00e2-ke-z\u00e2 \ni\u015fte bunun gibi v.b. \nz\u00e2 \n(a.zm.) \"sahip, m\u00e2lik\" m\u00e2n\u00e2lar\u0131na gelerek, Osmanl\u0131cada z\u00ee, z\u00fb, \n\u015fekilleriyle kullan\u0131l\u0131r, m\u00fcen. \"z\u00e2t\" d\u0131r. (bkz: z\u00e2t). \n-z\u00e2[y] \n(f.s.) \"do\u011furan\" m\u00e2n\u00e2s\u0131na gelerek birle\u015fik kelimeler yapar. \nN\u00e2dire-z\u00e2 \nn\u00e2dir, bulunmaz \u015fey meydana getiren. \nSuhan-z\u00e2 \ns\u00f6z do\u011furan, s\u00f6z \u00eec\u00e2deden. \nz\u00e2' \n(a.ha.) z\u0131 harfinin bir ad\u0131. \nz\u00e2-\u0131 mu'ceme \n\"t\u0131\" harfinden ay\u0131rdetmek i\u00e7in -noktal\u0131 oldu\u011fundan dolay\u0131- bu \nad verilmi\u015ftir. \nza\u00e2fir \n(a.i.). (bkz. ze\u00e2fir). \nzaar \n(a.i.) \u015fiddetli korku. \nza\u00e2zi' \n(a.i. za'zaa'n\u0131n c.) sarsmalar, \u0131rgalamalar. \nzab' \n(a.i.) zool. s\u0131rtlan. \nzab\u00e2b \n(a.i.) pus, sis, rutubetli duman. \nzabb \n(a.i.c. z\u0131b\u00e2b, zubb\u00e2n) kertenkele, keler \nz\u00e2b\u0131ta \n(a.i.c. zav\u00e2b\u0131t) 1. \u015fehir g\u00fcvenli\u011fini sa\u011flamakla vazifeli \nbulunan idare, polis. 2. kural, ba\u011f. \nz\u00e2b\u0131ta-i adliyye \nhuk. nahiye m\u00fcd\u00fcrleri, polis me'murlar\u0131, m\u00fcddeiumumiler, \nm\u00fcstantikler, k\u00f6y muhtarlar\u0131, ihtiyar meclisi azalar\u0131, orman \nbek\u00e7ileri. \nz\u00e2b\u0131ta-i ahl\u00e2k\u0131yye \nahl\u00e2k zab\u0131tas\u0131. \nz\u00e2b\u0131ta-\u0131 belediyye \nbelediye zab\u0131tas\u0131. \nz\u00e2bih \n(a.s. zebh'den) kesen, bo\u011fazlayan [eti yenilen hayvanlar\u0131-]. \nz\u00e2bit \n(a.i. zabt'dan c. z\u00e2bitan) 1. subay. 2. mec. tuttu\u011funu koparan, \ndedi\u011fini yapt\u0131ran. \nz\u00e2bit\u00e2n \n(a.i. z\u00e2bit'in c.) subaylar. \nz\u00e2bit\u00e2n-\u0131 akl\u00e2m \nresm\u00ee d\u00e2irelerde kalem ba\u015flar\u0131. \nzabt \n(a.i.) 1. s\u0131k\u0131 tutma. 2. idaresi alt\u0131na alma, kendine mal etme. 3. \nsil\u00e2h kuvveti ile bir yeri alma. 4. anlama, kavrama. 5. \nkaydetme, \u00f6zetini yazma. \nzabt \u00fc rabt \nd\u00fczen, disiplin, (bkz: \u00e2s\u00e2yi\u015f). ","zabtiyye \n(a.i.) 1. zaptiyye; Tanzimat'tan sonra memleket i\u00e7i g\u00fcven ve \nemniyet i\u015fleriyle vazifeli d\u00e2ireye verilen ad. 2. polis, \njandarma. \nzabtiyye n\u00e2z\u0131r\u0131 \nemniyet umum (genel) m\u00fcd\u00fcr\u00fc. \nzabtiyye nez\u00e2reti \nemniyet umum (genel) m\u00fcd\u00fcrl\u00fc\u011f\u00fc; emniyet m\u00fcd\u00fcrl\u00fc\u011f\u00fc. \nzabt-n\u00e2me \n(a.f.b.i.) tutanak. \nzabu' \n(a.i.c. z\u0131b\u00e2') zool. s\u0131rtlan, (bkz: dabu'). \nzaby \n(a.i.) geyik, karaca, gazal gibi hayvanlar. \nz\u00e2c \n(a.i.) kim. demir s\u00fclfat. \nz\u00e2c-\u0131 k\u0131br\u0131s \nkim. g\u00f6zta\u015f\u0131. \nz\u00e2cir \n(a.s. zecr'den) al\u0131koyan, \u00f6nleyen, yasak eden. \nz\u00e2cire \n(a.s. zecr'den. c. zev\u00e2cir) [\"z\u00e2cir\" in m\u00fcennesi]. (bkz: z\u00e2cir). \nz\u00e2d \n(a.i.c. ezv\u00e2d, ezvide, zev\u00e2d) az\u0131k, yiyinti. \nz\u00e2d-\u0131 sefer \nyolluk. \nz\u00e2d \u00fc zev\u00e2d \nyiyecek, i\u00e7ecek tedariki. \nz\u00e2d \u00fc yar\u00e2g \nyiyecek ve sil\u00e2h. \nz\u00e2d \n(a.fi. ziy\u00e2det'den) \u00e7o\u011fals\u0131n, arts\u0131n. \nz\u00e2d-Allah \nAllah art\u0131rs\u0131n! \n-z\u00e2d \n(f.s.) \"do\u011fma, do\u011fmu\u015f\" m\u00e2n\u00e2s\u0131na gelerek birle\u015fik kelimeler \nyapar. \nM\u00e2der-z\u00e2d \nanadan do\u011fup b\u00fcy\u00fcme. \nMelek-z\u00e2d \nmelekten do\u011fma. \nNev-z\u00e2d \nyeni do\u011fmu\u015f. \nPer\u00ee-z\u00e2d \nperiden do\u011fmu\u015f; mec. \u00e7ok g\u00fczel. \nz\u00e2d-\u0131 dil \nm\u00fcz. T\u00fcrk m\u00fczi\u011finin en az iki bu\u00e7uk as\u0131rl\u0131k bir m\u00fcrekkep \nmakam\u0131 olup zaman\u0131m\u0131za kalm\u0131\u015f n\u00fcmunesi yoktur. \nz\u00e2de \n(a.fi.) \"\u00e7ok olsun, arts\u0131n!\" m\u00e2n\u00e2s\u0131nda iyi bir dilek s\u00f6z\u00fc. \nz\u00e2de \u00f6mr\u00fchu \n\u00f6mr\u00fc arts\u0131n! \nz\u00e2det faz\u00eelet\u00fchu \nfaziletleri arts\u0131n! \nz\u00e2de \n(f.i.c. z\u00e2deg\u00e2n) 1. evl\u00e2t, o\u011ful. 2. insaniyetli, do\u011fru adam. 3. s. \n\"do\u011fmu\u015f, meydana gelmi\u015f\" m\u00e2n\u00e2lar\u0131yla birle\u015fik kelimeler \nyapar. \nHar\u00e2m-z\u00e2de \npi\u00e7. \nMerd\u00fcm-z\u00e2de \ninsano\u011flu. \nPer\u00ee-z\u00e2de \nperiden do\u011fmu\u015f. \nz\u00e2de-i dehn \nkalem, s\u00f6z. \nz\u00e2de-i h\u00e2t\u0131r, z\u00e2de-i tab', z\u00e2de-i tab\u00eeat \u015fiir, bir insan\u0131n tabiat\u0131ndan meydana gelen eseri. \nz\u00e2deg\u00e2n \n(f.i. z\u00e2de'nin c.) soylular s\u0131n\u0131f\u0131, me\u015fhur ve muayyen aileler \ntoplulu\u011fu, fr. aristocrates. \nz\u00e2deg\u00ee \n(f.i.) z\u00e2delik, asillik, soy temizli\u011fi. \nz\u00e2den \n(f.m.) do\u011fmak, do\u011furmak. \nza'f \n(a.i.) hemen, derhal \u00f6ld\u00fcrme. \nza'f \n(a.i.) 1. zay\u0131fl\u0131k, kuvvetsizlik, ar\u0131kl\u0131k. 2. meyil, g\u00f6n\u00fcl ak\u0131\u015f\u0131, \nbir \u015feye kar\u015f\u0131 duyulan a\u015f\u0131r\u0131 istek. \nza'f-\u0131 basar \nmiyopluk. \nza'f-\u0131 p\u00eer\u00ee \nya\u015fl\u0131l\u0131ktan gelen kuvvetsizlik. \nza'f-\u0131 s\u00fbr\u00ee \ned. m\u00e2n\u00e2ca g\u00fc\u00e7l\u00fc bir s\u00f6z\u00fcn yerine z\u0131dd\u0131n\u0131, olumsuzunu \nkullanmakla yap\u0131lan bir anlatma \u015fekli. \nza'f-\u0131 te'l\u00eef \ned. anlamay\u0131 g\u00fc\u00e7le\u015ftirecek kadar ibarenin kar\u0131\u015f\u0131k olmas\u0131, \nifade (anlat\u0131m) c\u0131l\u0131zl\u0131\u011f\u0131. ","zaf\u00e2ir \n(a.i. zaf\u00eere'nin c.) \u00f6r\u00fclm\u00fc\u015f sa\u00e7lar. \nzaf\u00e2yir \n(a.i. zaf\u00eere'nin c.), (bkz. zaf\u00e2ir). \nzafer \n(a.i.) 1. bir\u00e7ok emek neticesinde maksada ula\u015fma, ba\u015farma. 2. \nd\u00fc\u015fman\u0131 yenme, \u00fcst\u00fcn gelme. \nT\u00e2k-\u0131 zafer \nan\u0131t olarak yap\u0131lan veya \u015fenliklerde yer yer caddelere kurulan \nkemer. 3. m\u00fcz. T\u00fcrk m\u00fczi\u011finde k\u00fc\u00e7\u00fck bir makam olup Rauf \nYekta Bey taraf\u0131ndan d\u00fczenlenmi\u015f ve s\u00e2dece A. H. Tarhan'\u0131n \n\"Tekb\u00eer\" inin bestelenmesinde kullan\u0131lm\u0131\u015ft\u0131r. 5 zamanl\u0131 ve 4 \nvuru\u015fludur. 5 zamanl\u0131 olarak 3 vuru\u015flu T\u00fcrk aksa\u011f\u0131n\u0131n \ntersidir. Vuru\u015flar\u0131 \u015f\u00f6yledir d\u00fcm [nim kavi], tek [kavi ve 2 \nzamanl\u0131], d\u00fcm [nim kavi], tek [zay\u0131f]. \nza'fer\u00e2n \n(a.i.c. ze\u00e2fir) safran. \nza'fer\u00e2n-\u0131 \u00e2hen \ndemir pas\u0131. (bkz: za'fer\u00e2n-\u0131 had\u00eed.) \nza'fer\u00e2n-\u0131 k\u00e2zib \nbot. papa\u011fan yemi. \nza'fer\u00e2n-\u0131 Yemen \nbot. Yemen safran\u0131. \nza'feran-\u00fcl-had\u00eed \ndemir pas\u0131. \nza'fer\u00e2n\u00ee \n(a.s.) safran gibi, safran renginde olan. \nzafer-n\u00e2me \n(a.f.b.i.) 1. zafer \u00fczerine yaz\u0131lan kas\u00eede. 2. bir zaferi anlatan \nyaz\u0131, eser. 3. Ziya Pa\u015fa'n\u0131n me\u015fhur hicviyesi. \nzafer-y\u00e2b \n(a.f.b.s.) 1. zafer bulan, basan g\u00f6steren, arad\u0131\u011f\u0131 \u015feye eri\u015fen. 2. \n\u00fcst\u00fcn gelen. \nza'f\u00ee \n( .s.) za'fa, kuvvetsizli\u011fe, dermans\u0131zl\u0131\u011fa ait, bununla ilgili. \nA \nz\u00e2fir \n(a.s. zafer'den) zafer kazanan, (bkz: galib). \nzaf\u00eer \n(a.i.) hek. sinir demeti, fr. plexus. \nzaf\u00eer \n(a.s. zafer'den) zafer bulan, zafere eri\u015fen. \nza'fiyyet \n(o.i. za'fdan) zay\u0131fl\u0131k, g\u00fc\u00e7s\u00fczl\u00fck, dermans\u0131zl\u0131k. \nz\u00e2g \n(f.i.c. z\u00e2gan) karga, (bkz: gur\u00e2b). \nz\u00e2g-\u0131 siyah \nkara karga. \nzagain \n(\"ga\" uzun okunur, a.i. zagine'nin c.) kinler, nefretler. \nzagan \n(\"ga\" uzun okunur, f.i. z\u00e2g'\u0131n c.) kargalar, (bkz. g\u0131rb\u00e2n). \nzagan \n(f.i.) \u00e7aylak. \nz\u00e2gane \n(\"ga\" uzun okunur, a.zf.) kargacas\u0131na. \nz\u00e2g-be\u00e7e \n(f.b.i.) karga yavrusu. \nz\u00e2g-\u00e7e\u015fm \n(f.b.s.) karga g\u00f6zl\u00fc; mavi g\u00f6zl\u00fc. \nzagine \n(a.i.c. zagain) kin, nefret. \nzagt \n(a.i.) bir \u015feyi bir ba\u015fka yere zorla sokma, girdirme. \nzagzaga \n(a.i.) m\u00e2n\u00e2s\u0131z s\u00f6z. \nzah\u00e2ir \n(a.i. zah\u00eere'nin c.) zahireler. \nzah\u00e2ya \n(a.i.). (bkz: dahye). \nzahf \n(a.i.) 1. s\u00fcr\u00fcnerek y\u00fcr\u00fcme; ayaklar\u0131n\u0131 s\u00fcr\u00fcyerek y\u00fcr\u00fcme. 2. \nemekleme. \nzahf-\u0131 sab\u00ee \n\u00e7ocu\u011fun emeklemesi. 3. d\u00fc\u015fman \u00fczerine g\u00f6nderilen asker; \naskerin d\u00fc\u015fmana kar\u015f\u0131 y\u00fcr\u00fcmesi. \nz\u00e2hib \n(a.s. zeh\u00e2b'dan) 1. gidici, giden. 2. bir fikir veya zanne uyan, \nkap\u0131lan. \nz\u00e2hid \n(a.s. z\u00fchd'den. c. z\u00fchh\u00e2d) 1. \u00e7ok, a\u015f\u0131r\u0131 sofu; kaba sofu. 2. \n[alev\u00eelerce] K\u0131z\u0131lba\u015f olmayan. 3. i. erkek ad\u0131. \nz\u00e2hid-i b\u00e2rid \nkaba sofu. \nz\u00e2hid-i hu\u015fk \nkaba sofu. (bkz: z\u00e2hid-i b\u00e2rid). \nz\u00e2hid-\u00e2ne \n(a.zf.) z\u00e2hidlere yak\u0131\u015facak surette. ","z\u00e2hide \n(a.s.) 1. \"z\u00e2hid\" in m\u00fcennesi. 2. i. kad\u0131n ad\u0131. \nz\u00e2hif \n(a.s.c. z\u00e2hif\u00e2t) s\u00fcr\u00fcngen, y\u0131lan gibi karn\u0131 \u00fczerine s\u00fcr\u00fcnerek \ny\u00fcr\u00fcyen. \nz\u00e2hif \n(a.s.) kibirli, \u00f6v\u00fcngen. (bkz: ma\u011fr\u00fbr, m\u00fctekebbir). \nz\u00e2hife \n(a.i.c. zev\u00e2hif) zool. s\u00fcr\u00fcngenler, yerde s\u00fcr\u00fcnenler. \nz\u00e2hik \n(a.s.) 1. b\u00e2t\u0131l, k\u00f6hne. 2. berbat ve per\u00ee\u015fan olan. \nz\u00e2hil \n(a.s. z\u00fch\u00fbl'den) ihm\u00e2leden, unutan. \nz\u00e2hil \n(a.i.) bot. zakkum a\u011fac\u0131. \nz\u00e2hil \n(a.s.) 1. sa\u011fl\u0131\u011f\u0131 d\u00fczelen veya s\u0131k\u0131nt\u0131dan sonra g\u00f6nl\u00fc ferahlayan. \n2. unutan. \nz\u00e2hile \n(a.s.) [\"z\u00e2hil\" in m\u00fcen.]. (bkz: z\u00e2hil). \nz\u00e2hir \n(a.s. zuh\u00fbr'dan) 1. g\u00f6r\u00fcnen, g\u00f6r\u00fcn\u00fcc\u00fc, a\u00e7\u0131k, belli, meydanda. \n2. zf. elbette, \u015f\u00fcphesiz, \u00f6yledir ya. 3. zf. galiba, zannederim, \numulur ki. 4. zf. g\u00f6r\u00fcn\u00fc\u015fe g\u00f6re, anla\u015f\u0131lan, me\u011fer. 5. i. d\u0131\u015f \ny\u00fcz, g\u00f6r\u00fcn\u00fc\u015f. \nz\u00e2hir-i mezheb \nhuk. [eskiden] Hanef\u00ee \u0130mamlar\u0131ndan Muhammed'in, El- \nMebs\u00fbt, El-c\u00e2mi-\u00fcs-sagir, El-c\u00e2mi-\u00fcl-keb\u00eer, Ez-zi\u00e2d\u00e2t, Ez-siyer- \n\u00fcs-sagir, Ez-siyer-\u00fcl-keb\u00eer adlar\u0131yla m\u00e2ruf olan alt\u0131 kitab\u0131nda \nm\u00fcnderi\u00e7 bulunan meseleler. [buna \"Z\u00e2hir-\u00fcr-Riv\u00e2y\u00e2t \nMesaili\" de denir]. \nzah\u00eer \n(a.s. zahr'den) arka \u00e7\u0131kan, yard\u0131mc\u0131. (bkz: meded-k\u00e2r, \nmu\u00een). \nzah\u00eer \n(a.i.) 1. i\u00e7 a\u011fr\u0131s\u0131. 2. hek. basur ve mesane iltihab\u0131nda olan a\u011fr\u0131l\u0131 \n\u0131k\u0131nt\u0131. \nz\u00e2hir \n(a.s.) parlak [en \u00e7ok y\u0131ld\u0131z hakk\u0131nda]. \nNecm-i z\u00e2hir \nparlak y\u0131ld\u0131z. \nz\u00e2hir \n(a.s.) ta\u015fk\u0131n, co\u015fkun [deniz]. (bkz: zehhar). \nBahr-i z\u00e2hir \nco\u015fkun deniz. \nz\u00e2hir \n(a.s.) semiz; tavl\u0131; bol. \nz\u00e2hir-\u00fcz-zeneb \nzool. kuyruklular, fr.urodeles. \nz\u00e2hir-b\u00een \n(a.f.b.s.) bir \u015feyin yaln\u0131z d\u0131\u015f\u0131na bakan, g\u00f6r\u00fcn\u00fc\u015fe bakan, (bkz. \nz\u00e2hir-perest). \nz\u00e2hir-b\u00een\u00e2ne \n(a.f.zf.) yaln\u0131z d\u0131\u015ftan g\u00f6rerek, \u00fcst\u00fcnk\u00f6r\u00fc yolda. \nz\u00e2hire \n(a.i.) d\u0131\u015far\u0131 f\u0131rlam\u0131\u015f g\u00f6z, lokma g\u00f6z. \nzah\u00eere \n(a.i.c. zah\u00e2ir) gerekti\u011fi zaman harcanmak \u00fczere anbarda \nsaklanan hububat, yiyecek. \nzah\u00eere-i \u00e2hiret \nhay\u0131r ve iyilikler. \nzah\u00eere-bah\u00e2 \n(a.f.b.i.) zah\u00eere, kat\u0131k paras\u0131. \nz\u00e2hire \n(a.s.c. zev\u00e2hir) parlak, z\u00e2hir' in m\u00fcennesi. \nN\u00fcc\u00fbm-i z\u00e2hire \nparlak y\u0131ld\u0131zlar. \nz\u00e2hiren \n(a.zf.) g\u00f6r\u00fcn\u00fc\u015fte, g\u00f6r\u00fcn\u00fc\u015fe g\u00f6re, g\u00f6r\u00fcnd\u00fc\u011f\u00fc gibi, meydanda \nolarak, (bkz. \u00e2\u015fk\u00e2re). \nzahir\u00ee, z\u00e2hiriyye \n(a.s.) 1.g\u00f6r\u00fcnen, g\u00f6r\u00fcn\u00fcrdeki. 2.Eb\u00fb D\u00e2v\u00fbd-\u0131 Z\u00e2hir\u00ee'nin kurdu\u011fu \nmezhebe mensup. \nz\u00e2hiriyy\u00e2t \n(a.i.c.) d\u0131\u015f g\u00f6r\u00fcn\u00fc\u015fler. \nz\u00e2hir-perest \n(a.f.b.s.) g\u00f6ze g\u00f6r\u00fcn\u00fcr taraflara bak\u0131p i\u00e7 y\u00fcze ald\u0131r\u0131\u015f etmeyen. \n(bkz. z\u00e2hir-b\u00een). \nz\u00e2hiyye \n(a.i. zah\u00e2'dan) bir \u015fehrin d\u0131\u015f\u0131nda kalan a\u00e7\u0131kl\u0131k, \u00e7orak ve \u0131ss\u0131z \nyer. \nzahl \n(a.i.c. z\u00fch\u00fbl) \u00f6\u00e7, intikam; d\u00fc\u015fmanl\u0131k. (bkz: ad\u00e2vet, udv\u00e2n). ","zahm \n(a.i.) s\u0131k\u0131\u015ft\u0131rma, (bkz: tazy\u00eek). \nzahm \n(f.i.) yara. (bkz: cer\u00eeha). \nzahm-i \u00e7e\u015fm \n(g\u00f6z yaras\u0131) g\u00f6z de\u011fmesi. (bkz: nazar). \nzahm-i han\u00e7er \nhan\u00e7er yaras\u0131. \nzahm-i s\u00eene \ng\u00f6\u011f\u00fcs yaras\u0131. \nzahm-i t\u00eeg \nk\u0131l\u0131\u00e7 yaras\u0131. \nzahm-i zeb\u00e2n \ndil yaras\u0131. \nzahm \n(a.s.) iri, kal\u0131n, b\u00fcy\u00fck, (bkz: dahm). \nzahm-\u00fcl-iz\u00e2m \niri kemikli. \nzahm-d\u00e2r \n(f.b.s.) yaral\u0131, (bkz: mecr\u00fbh, zahm\u00een, zahm-n\u00e2k, zahm-h\u00fbrde, \nzahm-zede). \nzahme \n(f.i.) 1. vurma, (bkz: darb, darbe). 2. yara. (bkz: cer\u00eeha). 3. \n\u00e7alg\u0131\u00e7, t\u00e2zene (tezene). (bkz: t\u00e2ziy\u00e2ne). 4. kud\u00fcme vurulan \nuzunca ve ucu topuzlu de\u011fnek. 5. \u00fczengi kay\u0131\u015f\u0131. \nzahmet \n(a.i.) 1. s\u0131k\u0131nt\u0131, eziyet, rahats\u0131zl\u0131k. 2. zor, g\u00fc\u00e7. 3. yorgunluk, \n(bkz: ta'b). \nzahm-h\u00fbrde \n(f.b.s.) yaral\u0131, (bkz: mecr\u00fbh, zahm-d\u00e2r, zahm-n\u00e2k, zahm\u00een, \nzahm-zede). \nzahm\u00een \n(f.s.) yaral\u0131, (bkz: mecr\u00fbh, zahm\u00een, zahm-n\u00e2k, zahm-h\u00fbrde, \nzahm-zede). \nzahm-k\u00e2r \n(f.b.s.) yara a\u00e7an, yaralay\u0131c\u0131, (bkz: zahm-res). \nzahm-n\u00e2k \n(f.b.s.) yaral\u0131, (bkz: mecr\u00fbh, zahm-d\u00e2r, zahm-h\u00fbrde, zahm\u00een, \nzahm-zede). \nzahm-res \n(f.b.s.) yara a\u00e7an, yaralay\u0131c\u0131, (bkz: zahm-k\u00e2rl\u0131). \nzahm-zede \n(f.b.s.) yaral\u0131, (bkz: mecr\u00fbh, zahm-d\u00e2r, zahm-h\u00fbrde, zahm- \nn\u00e2k, zahm\u00een). \nzahm-zen \n(f.b.s.) yaralayan, yara a\u00e7an. \nzahr \n(a.i.c. zuh\u00fbr, zuhr\u00e2n) 1. arka, s\u0131rt. 2. k\u00e2\u011f\u0131t ve s\u00e2irenin arka \ntaraf\u0131, gerisi. \nKuvvet-\u00fcz-zahr \nask. arkay\u0131 tutan, arkada bulunan, ic\u00e2b\u0131nda yard\u0131ma yeti\u015fecek, \nimdada haz\u0131r olan asker. \nzahr-\u00fcd-d\u00fcbb-i ekber \nastr. d\u00fcbb\u00fc ekberi meydana getiren yedi y\u0131ld\u0131z\u0131n biri olup \nikinci kaderdendir. \nzahr-\u00fcl-cebb\u00e2r \nastr. El-cebb\u00e2r (orion) burcunun en parlak y\u0131ld\u0131z\u0131 olup \nd\u00f6rtgenin \u00fcst sol k\u00f6\u015fesinde bulunur, (Betelgeuse), l\u00e2talpha \nOrion. \nzahr-\u00fcl-esed \nastr. esed (arslan) burcunu meydana getiren on sekiz \ny\u0131ld\u0131zdan biri olup hemen \u00fc\u00e7\u00fcnc\u00fc kaderdendir. \nzahr\u00ee \n(a.s. zahr'dan) arkaya ait, arka ile ilgili, s\u0131rt ile ilgili. \nzahriyye \n(a.i. zahr'dan) bir k\u00e2\u011f\u0131d\u0131n arka taraf\u0131na yaz\u0131lan yaz\u0131, \u015ferh. \nz\u00e2i' \n(a.s.) yaz\u0131lm\u0131\u015f, da\u011f\u0131lm\u0131\u015f, herkes\u00e7e bilinen [\u015fey]. \nz\u00e2ib \n(a.s. zeveb\u00e2n'dan. c. zev\u00e2ib) eriyici, eriyen, erimi\u015f olan. \n[m\u00e2denler hakk\u0131nda kullan\u0131l\u0131r]. \nz\u00e2id \n(a.s. ziy\u00e2de'den) 1. artan, art\u0131ran. 2. l\u00fczumsuz, gereksiz. 3. \nmat. art\u0131 [+]. 4. i.ed. m\u00fcstezatlarda \"mef\u00fbl\u00fc faul\u00fcn\" vezninde \nolan k\u0131sa m\u0131sra. \nz\u00e2id n\u00e2-m\u00fcten\u00e2h\u00ee \nmat. art\u0131 sonsuz. \nz\u00e2if \n(a.s. zeyf\u2018den) kalp, silik, eksik [ak\u00e7e]. \nza\u00eef \n(a.s. za'fdan. c. zuaf\u00e2) 1. zay\u0131f, g\u00fc\u00e7s\u00fcz, kuvvetsiz, takatsiz, \nkans\u0131z, ar\u0131k. 2. gev\u015fek, (bkz: l\u00e2gar, n\u00e2-t\u00fcv\u00e2n). 3. tenbel. ","z\u00e2ik \n(a.s. zevk'den) tad\u0131c\u0131, tadan, lezzet alan. \nz\u00e2ika \n(a.i. zevk'den) tatma, tad\u0131m; tad duyurucu kuvvet. \nKuvve-i z\u00e2ika \ntad duyma kuvveti, hassas\u0131. \nK\u00fcll-i nefsin z\u00e2ikat-\u00fcl-mevt her nefis, \u00f6l\u00fcm\u00fc tad\u0131c\u0131d\u0131r. [\u00e2yet-i ker\u00eeme]. \nz\u00e2ikav\u00ee \n(a.s.) biy. tatsal, tada ait, tad ile ilgili. \nz\u00e2il, z\u00e2ile \n(a.s. zevl ve zev\u00e2l'den) 1. sona eren, devaml\u0131 olmayan. 2. \nge\u00e7en, ge\u00e7mi\u015f olan. (bkz. s\u00e2b\u0131k). \nz\u0131ll-\u0131 z\u00e2il ge\u00e7en g\u00f6lge. \nH\u00e2dis-i z\u00e2ile \nge\u00e7en h\u00e2dise (olay). \nz\u00e2im \n(a.s.) zeameti olan. \nza\u00eem \n(a.s. ze\u00e2met'den. c. zuam\u00e2) 1.zeamet sahibi. 2. i. kefil. 3. i. \nprens; \u015fef. 4.i. erkek ad\u0131. \nz\u00e2ir \n(a.s. ziy\u00e2ret'den. c. z\u00fcvv\u00e2r) ziyaret eden, g\u00f6rmeye, hat\u0131r \nsormaya giden. \nz\u00e2ire \n(a.s. ziy\u00e2ret'den) [\"z\u00e2ir\" in m\u00fcen.]. (bkz: z\u00e2ir). \nz\u00e2k \n(f.i.) d\u00f6lyata\u011f\u0131; rahim, (bkz: me\u015f\u00eeme). \nz\u00e2k-d\u00e2n \n(f.b.i.) d\u00f6l yata\u011f\u0131, rahim. (bkz. me\u015f\u00eeme). \nz\u00e2ki \n(a.s.) saf, h\u00e2lis, temiz, pak. \nz\u00e2k\u00ee \n(a.s. zek\u00e2'dan) keskin kokulu; g\u00fczel kokulu. \nz\u00e2k\u00ee, z\u00e2kiyye \n(a.s. zek\u00e2'dan) saf, temiz, do\u011fru hareketli. \nz\u00e2kir \n(a.s. zikr'den. c. z\u00e2kir\u00een, z\u00e2kir\u00fbn) 1. zikreden, zikredici, anan. \n2. tekkelerde zikir esnas\u0131nda dervi\u015fleri te\u015fvik i\u00e7in il\u00e2hiler \nokuyan kimse. 3. i. erkek ad\u0131. [m\u00fcen. z\u00e2kire]. \nz\u00e2kire \n(a.i.) fels. hat\u0131ra getiren, and\u0131ran \u015fey, bellek, fr. memoire. \nz\u00e2kir\u00een \n(a.s. z\u00e2kir'in c.) zikredenler. (bkz. z\u00e2kir\u00fbn). \nzakir\u00fbn \n(a.s. z\u00e2kir'in c.) zikredenler. (bkz. z\u00e2kir\u00een). \nzakkum \n(a.i.) 1. bot. zakkum a\u011fac\u0131, a\u011fu a\u011fac\u0131. 2. cehennemde yeti\u015fen \nbir a\u011fa\u00e7. 3. cehennemliklerin yeme\u011fi, (bkz. z\u00e2hil). \nz\u00e2l \n(f.s.) 1. ihtiyar, aksakall\u0131, z\u00e2lim, ac\u0131mas\u0131z. 2. (h.i.) eski Fars \nkahramanlar\u0131ndan me\u015fhur pehlivan R\u00fcstem'in babas\u0131n\u0131n ad\u0131. \nz\u00e2l-i bed-fial, z\u00e2l-i ra'n\u00e2, z\u00e2l-i spid-ebr\u00fb, z\u00e2l-i akim (bu-) d\u00fcny\u00e2. \nz\u00e2l-i kufe \ntutan. \nz\u00e2l-i kuz-pu\u015ft \nfelek. \nz\u00e2l-i Med\u00e2yin \narsas\u0131n\u0131 N\u00fb\u015firevan'a satmayan kad\u0131n. \nz\u00e2l \n(o.ha.) [evvelce bu harfe \"dal zesi\" ve \"d\u00e2l-\u0131 mu'ceme\" de \ndenilirdi], (bkz. zel). \nzal\u00e2l \n(a.s. z\u0131ll'den) g\u00f6lge eden, g\u00f6lgesi olan. \nzal\u00e2m \n(a.s.) 1. karanl\u0131k, (bkz: deyc\u00fbr, zulmet). \nzal\u00e2m-i zulm \nzulm\u00fcn karanl\u0131\u011f\u0131, koyulu\u011fu. 2. haks\u0131zl\u0131k. \nzaleme \n(a.s. z\u00e2lim'in c.) z\u00e2limler, zulmedenler, haks\u0131zl\u0131k yapan \nkimseler, (bkz: z\u00e2limin, z\u00e2lim\u00fbn). \nz\u00e2li' \n(a.s.) 1. aksak hayvan. 2. t\u00f6hmetli. \nzal\u00eef \n(a.s.) \u00e7ok hor, hakir adam. \nz\u00e2lik \n(a.s.) gidici, giden. \nz\u00e2lik-\u00fcl-em'\u00e2 \nhek. s\u00fcrg\u00fcn, ishal. \nz\u00e2lik \n(a.zm.) \u015fu, o. \nBinaen-al\u00e2-z\u00e2lik \nondan dolay\u0131. \nMaa z\u00e2lik \n\u015fununla beraber, onunla beraber. \nzal\u00eel \n(a.s. z\u0131ll'den) g\u00f6lgeli. \nz\u0131ll-i zal\u00eel \nkoyu g\u00f6lgeli. ","z\u00e2lim, z\u00e2lime \n(a.s. zulm'den. c. zaleme, z\u00e2lim\u00een, z\u00e2lim\u00fbn) zulmeden, haks\u0131zl\u0131k \neden. (bkz: sitem-k\u00e2r). \nz\u00e2lim-\u00e2ne \n(a.f.zf. zul\u00fcmle yap\u0131lan, z\u00e2lim olana yak\u0131\u015facak yolda. \nz\u00e2lim\u00een \n(a.s. z\u00e2lim'in c.) z\u00e2limler. (bkz: zaleme, z\u00e2lim\u00fbn). \nz\u00e2limiyyet \n(o.i.) zalimlik, zulmetme, ac\u0131mazl\u0131k. \nz\u00e2lim\u00fbn \n(a.s. z\u00e2lim'in c.) z\u00e2limler. (bkz: zaleme, z\u00e2lim\u00een). \nzall\u00e2m \n(a.s.) \u00e7ok zulmeden, \u00e7ok merhametsiz, (bkz: gadd\u00e2r, zal\u00fbm). \nzalm \n(a.i.) 1. di\u015f beyazl\u0131\u011f\u0131. 2. kar. \nzalm\u00e2 \n(a.i.c. zulem) karanl\u0131k. \nzal\u00fbm \n(a.s.) \u00e7ok z\u00e2lim olan. (a.i.). (bkz: zamm). \nzam \n(a.i.). (bkz. zamm). \nzam\u00e2im \n(a.i. zam\u00eeme'nin c.) ekler, art\u0131rmalar, il\u00e2veler. \nzam\u00e2ir \n(a.i. zam\u00eer'in c.) 1. zamirler, i\u00e7y\u00fczler. 2. bir ismin yerine \nkullan\u0131lan kelimeler. \nzam\u00e2ir-i istifh\u00e2miyye \ngr. soru zamirleri. \nzam\u00e2ir-i i\u015f\u00e2riyye \ngr. i\u015faret zamirleri bu, \u015fu, o... gibi. \nzam\u00e2ir-i iz\u00e2fiyye \ngr. iyelik zamirleri. \nzam\u00e2ir-i m\u00fcbheme \ngr. belgisiz zamirler hi\u00e7 biri, hepsi, c\u00fcmlesi... gibi. \nzam\u00e2ir-i m\u00fclkiyye, zam\u00e2ir-i iz\u00e2fiyye gr. iyelik ekleri, iyelik zamirleri im, -in, -i = evim, \nkap\u0131s\u0131... gibi. \nzam\u00e2ir-i \u015fahsiyye \ngr. \u015fah\u0131s zamirleri ben, sen, o, biz, siz, onlar... gibi. \nzam\u00e2n \n(a.i.c. ezmine). (bkz: zem\u00e2n). \nzaman zaman \n(a.b.zf.) belirsiz zamanlarda, bazen, (bkz: zem\u00e2n zem\u00e2n). \nzam\u00e2n \n(a.i.) 1. kefil olma, kefillik. 2. bir \u015feyin mislini veya de\u011ferini \nvermek \u00fczere zarara kar\u015f\u0131 kefil olma, garanti. \nzam\u00e2n-\u0131 amel \n\u00fczerine alma. (bkz: der-uhde, iltiz\u00e2m). \nzam\u00e2n-\u0131 derek \nhuk. [eskiden] sat\u0131lan \u015feyin zapt\u0131 h\u00e2linde, zapta kar\u015f\u0131 kefil \nolan\u0131n, al\u0131c\u0131ya \u00f6dedi\u011fi tazminat, \u00f6denti. \nzam\u00e2n-\u0131 gur\u00fbr \nhuk. [eskiden] muvazaa akdi z\u0131mn\u0131nda bir kimsenin birini \naldatm\u0131\u015f olmas\u0131yla zarar\u0131n\u0131 z\u00e2min olmas\u0131, hileyle sat\u0131lan bir \n\u015feyin zapt\u0131 h\u00e2linde sat\u0131c\u0131n\u0131n al\u0131c\u0131ya \u00f6dedi\u011fi tazminat, \u00f6denti. \nzam\u00e2n-\u0131 kal\u00eel \naz, k\u0131sa zaman. \nzam\u00e2n-\u0131 m\u00e2z\u00ee \nge\u00e7mi\u015f zaman. \nzam\u00e2n-\u0131 meb\u00ee' \nhuk. [eskiden] hen\u00fcz teslim edilmeden zayi olan meb\u00eein semeni \nile mazmun olmas\u0131, [sat\u0131lan bir \u015fey hen\u00fcz m\u00fc\u015fteriye teslim \nedilmeden satan\u0131n elinde telef olsa, satan semeni \n(kabzetmi\u015f ise) m\u00fc\u015fteriye iade eder ki zam\u00e2n-\u0131 meb\u00ee budur. \nKabzetmemi\u015f ise bir \u015fey l\u00e2z\u0131m gelmez]. \nzam\u00e2n-\u0131 menfaat \nhuk. gasp yoluyla y\u00e2n\u00ee sahibinin izni olmaks\u0131z\u0131n kullan\u0131lan \nmal\u0131n menfaatini \u00f6deme, y\u00e2n\u00ee o mal ile intifa mukabilinde ecr-i \nmisil verme; kar\u015f\u0131l\u0131k verilen tazminat, \u00f6denti. \nzam\u00e2n-\u0131 r\u00fcc\u00fb \n' \nhuk. [eskiden] cayma tazminat\u0131. \nzam\u00e2n-\u00fcl-m\u00fck\u00e2teb \nhuk. [eskiden] kitabete kesilmi\u015f olan meml\u00fbk\u00fcn (k\u00f6lenin) \nbirisi hakk\u0131nda \"kefil bil-mal\" veya \"kefil-bin-nefs\" olmas\u0131 \ndemektir ki, caiz de\u011fildir. Gerek vel\u00eesinin izni ve mekf\u00fbl-\u00fcn \nanh'\u0131n emriyle olsun ve gerek olmas\u0131n; m\u00fck\u00e2teb k\u00f6lenin \nherhangi bir kimse veya onun mal\u0131 hakk\u0131nda kefil olmas\u0131 \nh\u00e2linde \u00f6demeyi y\u00fcklendi\u011fi tazminat, \u00f6denti, [bu t\u00fcrl\u00fc \u00f6denti \ny\u00fck\u00fcm\u00fc, k\u00f6lenin vel\u00eesinin izni dah\u00ee olsa ge\u00e7erli de\u011fildir]. ","zam\u00e2ne \n(a.i.) \u015fimdiki zaman [\u015fik\u00e2yet veya hafifseme anlam\u0131nda], (bkz: \nzem\u00e2ne). \nzam\u00e2ne \n(a.i.). (bkz. zem\u00e2ne). \nzam\u00e2nen \n(a.zf.). (bkz. zem\u00e2nen). \nzam\u00e2n\u00ee \n(a.s.). (bkz. zem\u00e2n\u00ee). \nzamg \n(a.i.) zamk. \nzamg-\u0131 Arab\u00ee \nkim. Arap zamk\u0131. \nz\u00e2mile \n(a.i.c. zev\u00e2mil) 1. k\u00fc\u00e7\u00fck y\u00fck. 2. y\u00fck hayvan\u0131. \nzam\u00eeme \n(a.i. zamm'dan. c. zam\u00e2im) ek, art\u0131rma, katma, ekleme, il\u00e2ve. \nzam\u00eemeten \n(a.zf.) ek olarak, ulama olarak, \u00fcstelik, bir de. \nz\u00e2min \n(a.s. zam\u00e2n'dan) tazm\u00eene mecbur olan, kefil, (bkz: zam\u00een). \nzam\u00een \n(a.s. zam\u00e2n'dan) tazm\u00een eden, kefil olan. (bkz: z\u00e2min). \nz\u00e2mine \n(a.i.) kefil kad\u0131n. \nz\u00e2mir \n(a.s.) d\u00fcd\u00fck \u00e7alan, neyzen. \nzam\u00eer \n(a.i.c. zam\u00e2ir) 1. i\u00e7, i\u00e7y\u00fcz, (bkz: d\u00e2hil, b\u00e2t\u0131n). 2. kalb; \nvicdan. 3. g\u00f6n\u00fclde gizli olan s\u0131r. \nLevh-i zam\u00eer \ni\u00e7teki, g\u00f6n\u00fcldeki levha. \nM\u00e2-fi-z-zam\u00eer \ng\u00f6n\u00fclde, y\u00fcrekte olan. 4. gr. ismin yerini tutan kelime. \nzam\u00eer-i fi'l\u00ee \ngr. ki\u015fi eki, ge\u00e7mi\u015f zaman fiillerinin sonuna gelen -dim, -din, \n-di, -dik, -diniz, -diler ... gibi. \nzam\u00eer-i iz\u00e2f\u00ee \ngr. muzaflarm (belirtilen) sonuna gelen -im, -in, -i, -imiz, - \niniz, -leri.. gibi. \nzam\u00eer-i nisb\u00ee \ngr. isimlerin sonuna gelen -im, -sin, -iz, -siniz zamirleri. \nzam\u00eer-i \u015fahs\u00ee \ngr. \u015fah\u0131s, ki\u015fi g\u00f6steren zamirler \"ben, sen, o, biz, siz, onlar\" \ngibi. \nzam\u00eer-\u015fin\u00e2s \n(a.f.b.s.) g\u00f6n\u00fcl bilir, ince duygulu, hassas. \nzamm \n(a.i.) 1. art\u0131kma, katma, ekleme. 2. a. gr. bir harfin mazmum, \nzammeli [y\u00e2n\u00ee o ile] okunmas\u0131. \nzamm-\u0131 devir \ntar., m\u00fcz. mehterhanede \u00e7al\u0131nan makamlardan biri. \nzamm-\u0131 m\u00fctevell\u00ee \nhuk. [eskiden] l\u00fczumunda yarg\u0131c\u0131n mevcut m\u00fctevelliye di\u011fer \nehil bir z\u00e2t\u0131 arkada\u015f etmesi. \nzamm-\u0131 vas\u00ee \nhuk. [eskiden] vasiye ba\u015fka bir vas\u00eenin kat\u0131lmas\u0131, [\u015f\u00f6yle ki; \nvas\u00ee m\u00fcstakil olup da ancak iktidar\u0131, vas\u00eelik vazifesini \nyapmaya k\u00e2fi gelmezse di\u011fer bir vas\u00ee kendisine arkada\u015f \nedilir]. \nzamme \n(a.i.) \u00f6tre denilen ve o, \u00f6, u, \u00fc okunan Arap harekesi ( ) \nzamme-i mebs\u00fbte-i sakile gr. (o) sesini veren zamme yol, zor... gibi. \nzamme-i mebs\u00fbte-i haf\u00eefe gr. (\u00f6) sesini veren zamme g\u00f6z, s\u00f6z... gibi. \nzamme-i makb\u00fbza-i sakile gr. (u) sesini veren zamme bu, \u015fu... gibi. \nzamme-i makb\u00fbze-i haf\u00eefe gr. (\u00fc) sesini veren zamme d\u00fcz, g\u00fcz... gibi. \nzammet\u00e2n \n(a.i.c.) iki zamme, (bkz: zammeteyn). \nzammeteyn \n(a.i.c.) iki zamme, (bkz: zammet\u00e2n). \nzamy\u00e2n \n(a.i.) G\u00fcney Amerika'ya mahsus bir cins hurma a\u011fac\u0131, fr. \nzamie. \nzan \n(a.i.). (bkz. zann). \nzanbak \n(a.i.) bot. zambak. \nzanbak\u0131yy-\u00fc\u015f-\u015fekl \nbot. deniz l\u00e2leleri. \nz\u00e2n\u00ee \n(a.s. zin\u00e2'dan) zina eden [erkek]. \nz\u00e2niye \n(a.s. zin\u00e2'dan. c. zev\u00e2n\u00ee) zina eden [kad\u0131n], (bkz. f\u00e2hi\u015fe). \nzank \n(a.s.) 1. dar \u015fey, dar yer. (bkz: teng ). 2. i. darl\u0131k, s\u0131k\u0131nt\u0131. \n1","z\u00e2nn \n(a.s.) zannedici, eden, sanan. \nzann \n(a.i.c. zun\u00fbn) 1. sanma, san\u0131, sezme. 2. \u015f\u00fcphe, i\u015fkil. \nH\u00fcsn-i zann \nbirini iyi zannetme, iyi sanma. \nS\u00fb-i zann \nk\u00f6t\u00fc fikir besleme, k\u00f6t\u00fc sanma. \nzann-i galib \n(\"ga\" uzun okunur) kuvveti, hakikate en yak\u0131n olan zan. \nzann \u00fc tahm\u00een \nfels. san\u0131. \nzann\u00ee \n(a.s.) zanne ait, zan ile ilgili. \nzann\u00een \n(a.s.) t\u00f6hmetli, su\u00e7lu [adam]. \nzanniyy\u00e2t \n(a.i.c.) as\u0131ls\u0131z \u015f\u00fcpheler, teredd\u00fctl\u00fc sanmalar. \nzann\u00fbn \n(a.s.) d\u00fc\u015f\u00fcncesi ve tedb\u00eeri k\u0131t olan [adam]. \nz\u00e2n\u00fb \n(f.i.) diz. \nz\u00e2n\u00fb-be-z\u00e2n\u00fb \n(f.zf.) diz dize. \nz\u00e2n\u00fb-be-zem\u00een \n(f.zf.) dizini yere koyarak, diz \u00e7\u00f6kerek. \nz\u00e2n\u00fb-ber-z\u00e2n\u00fb \n(f.zf.) diz dize. \nz\u00e2n\u00fb-ber-zem\u00een \n(f.zf.) dizini yere koyarak, diz \u00e7\u00f6kerek. \nz\u00e2n\u00fb-ber-zem\u00een-i tazarru' ve ibtih\u00e2l diz \u00e7\u00f6k\u00fcp yalvaran. \nz\u00e2n\u00fb-zede \n(f.b.s.) diz \u00e7\u00f6km\u00fc\u015f. \nz\u00e2n\u00fb-zen \n(f.b.s.) diz \u00e7\u00f6km\u00fc\u015f. \n-z\u00e2r \n(f.s.) isimlere eklenerek yer ad\u0131 bildirir. \n\u00c7emen-z\u00e2r \n\u00e7imenlik. \nG\u00fcl-z\u00e2r \ng\u00fcll\u00fck. \nL\u00e2le-z\u00e2r \nl\u00e2le bah\u00e7esi., gibi. \nz\u00e2r \n(f.s.) 1. [sesle] a\u011flayan, inleyen. \n\u00c2\u015f\u0131k-\u0131 z\u00e2r \ninleyen \u00e2\u015f\u0131k. \nB\u00fclb\u00fcl-i z\u00e2r \ninleyen b\u00fclb\u00fcl. \nDil-i z\u00e2r \ninleyen g\u00f6n\u00fcl. 2. zay\u0131f, dermans\u0131z. \nCism-i z\u00e2r \nzay\u0131f v\u00fccut. 3. inleme, a\u011flay\u0131\u015f. \nzar' \n(a.i.c. zuru') 1. meme. 2. s\u00fct veren hayvan memesi. \nZer \u00fc z\u00e2r \ntah\u0131l ve s\u00fct \u00fcr\u00fcn\u00fc. \nzar\u00e2et, dar\u00e2et \n(a.i.) al\u00e7alma, kendini k\u00fc\u00e7\u00fcltme, (bkz: dar\u00e2et). \nzar\u00e2fet \n(a.i.) 1. zariflik, naziklik, incelik. 2. davran\u0131\u015f, s\u00f6yleyi\u015f, giyim \nve ku\u015fam inceli\u011fi. \nzar\u00e2fet-i fikriyye \nfikre ait zarafet. \nzar\u00e2fet-perver \n(a.f.b.s.c. zar\u00e2fet-perver\u00e2n) zarafete d\u00fc\u015fk\u00fcn olan. \nzar\u00e2fet-perver\u00e2n \n(a.f.b.s. zar\u00e2fet-perver'in c.) zarafete d\u00fc\u015fk\u00fcn olanlar. \nzar\u00e2fet-perver\u00e2n-\u0131 kib\u00e2r-z\u00e2deg\u00e2n \nkibar \u00e7ocuklar\u0131n\u0131n zarafete d\u00fc\u015fk\u00fcn olanlar\u0131, \nzar\u00e2g\u0131m \n(a.i. z\u0131rgam'\u0131n c.) arslanlar. (bkz. dar\u00e2g\u0131m). \nzar\u00e2if \n(a.s. zar\u00eefe'nin c.) zarif, ince \u015feyler. \nzarar \n(a.i.c. ezr\u00e2r) 1. bir menfaatin bozulmas\u0131 veya kaybolmas\u0131. 2. \nziyan, eksiklik, kay\u0131p. \nzarar-\u0131 \u00e2mm \nhuk. um\u00fbma ait, y\u00e2n\u00ee um\u00fbm\u00ee bir camiaya (topluma) veya bir \nk\u00f6y veya bir kasaba veya bir mahalle, yahut bir sokak \nah\u00e2l\u00eesine \u015f\u00fcmul\u00fc olan zarar. \nzarar-\u0131 h\u00e2ss \nhuk. bir veya birka\u00e7 \u015fahsa m\u00fcnhas\u0131r bulunan zarar. \nzarar-\u0131 mahz \nf\u0131k. kendisinin faydas\u0131 yerine zarar\u0131 olan. \nzarar-\u0131 ma'nev\u00ee \nhuk. tazminat. \nzarar-b\u00een \n(a.f.b.s.) f\u0131k. meydanda, a\u015fik\u00e2r olan zarar. \nzarar-d\u00eede \n(a.f.b.s.) zarar, ziyana, kaybe u\u011fram\u0131\u015f olan. \nzarb \n(a.i.c. dur\u00fbb). (bkz: darb). ","zarb\u00e2n \n(a.i.) zool. kertenkeleye musallat olan, kedi b\u00fcy\u00fckl\u00fc\u011f\u00fcnde \ny\u0131rt\u0131c\u0131 bir hayvan. \nzarb-h\u00e2ne \n(a.f.b.i.). (bkz. darb-h\u00e2ne). \nzarf \n(a.i.c. zur\u00fbf) 1. kab, k\u0131l\u0131f, mahfaza. 2. i\u00e7ine mektup konulan \nk\u00e2\u011f\u0131t kap. 3. gr. bir fiilin, bir s\u0131fat\u0131n veya ba\u015fka bir zarf\u0131n \nm\u00e2n\u00e2s\u0131na \"yer, zaman, nicelik, nitelik\" gibi bak\u0131mlardan \nba\u015fkal\u0131k katan kelime, belirte\u00e7. \nzarf-\u0131 zam\u00e2n \ngr. zaman g\u00f6steren zarf, kelime \"erken\", \"ge\u00e7\" gibi. \nzarf-\u0131 mek\u00e2n \ngr. mek\u00e2n g\u00f6steren zarf, kelime \"burada; bay\u0131rda; d\u0131\u015far\u0131, i\u00e7eri..\" \ngibi. \nzarf ile mazr\u00fbf \nbir \u015feyin d\u0131\u015f g\u00f6r\u00fcn\u00fc\u015f\u00fc ile i\u00e7 g\u00f6r\u00fcn\u00fc\u015f\u00fc veya i\u00e7y\u00fcz\u00fc. \nzarfiyyet \n(a.i.) gr. zarfl\u0131k, bir kelimenin zarf olma h\u00e2li, zarf olarak \nkullan\u0131lmas\u0131. \nzar\u00ee \n(a.i.) hek. kan\u0131 durmayan damar. \nzar\u00ee' \n(a.s.) memesi b\u00fcy\u00fck olan [kad\u0131n, hayvan]. \nz\u00e2ri' \n(a.s. zer'den. c. z\u00fcrr\u00e2') ekin eken, \u00e7ift\u00e7i. \nz\u00e2r\u00ee \n(f.i.) a\u011flay\u0131p s\u0131zlama. \nzar\u00eebe \n( .i.) huk. [eskiden] 1. bir kimsenin \u00fczerine tarh ve tahmil \nA \nedilen hara\u00e7, cizye, g\u00fcmr\u00fck r\u00fcsumu gibi muayyen bir vaz\u00eefe. 2. \nbir k\u00f6lenin \u00e7al\u0131\u015f\u0131p efendisine vermesi me\u015frut olan kazanc\u0131. \nzar\u00eef \n(a.s.c. zuref\u00e2) 1. zar\u00e2fetli, g\u00fczel, \u015f\u0131k. 2. n\u00e2zik, ince, yak\u0131\u015f\u0131kl\u0131, \nbe\u011fenilir tav\u0131r ve edal\u0131. 3. ince n\u00fckteli, ince n\u00fcktelerle \nkonu\u015fan. \nzar\u00eef-\u00e2ne \n(a. zf.) zar\u00eef olana yak\u0131\u015facak \u015fekilde, zariflikle, incelikle, \n(bkz: n\u00e2zik-\u00e2ne). \nzar\u00eef\u00e2t \n(a.i. zar\u00eefe'nin c.), (bkz: zar\u00e2if). \nzar\u00eefe \n(a.s.) 1. zarif \u015fey. 2. i. kad\u0131n ad\u0131. [\"zarif kelimesinin \nm\u00fcennesi]. \nz\u00e2rife \n(a.s.) fazla, l\u00fczumsuz [s\u00f6z]. \nzar\u00eeh, darih \n(a.i.) mezar. \nzarr \n(a.i.) zarar. \nz\u00e2rr \n(a.s.) zararl\u0131. \nzarr, zarre \n(a.s.) zarara sebebolan. \nzarr\u00e2' \n(a.i.) 1. mihnet, keder, s\u0131k\u0131nt\u0131, bel\u00e2. 2. \u015fiddet, (bkz: darr\u00e2'). \nzarta \n(a.i.) osuruk, yellenme. \nzar\u00fbr\u00e2t \n(a.i. zar\u00fbret'in c.) zaruretler, muhta\u00e7l\u0131klar, yoksulluklar; \ns\u0131k\u0131nt\u0131lar. \nzar\u00fbret \n(a.i. c. zar\u00fbr\u00e2t) 1. \u00e7aresizlik. 2. muhta\u00e7l\u0131k, yoksulluk; \ns\u0131k\u0131nt\u0131. \nBi-z-zar\u00fbre \n\u00e7aresiz, ister istemez. \nzar\u00fbret-i vezn \ned. naz\u0131mdaki \u00f6l\u00e7\u00fcn\u00fcn gerekli k\u0131ld\u0131\u011f\u0131 im\u00e2le, zihaf gibi yap\u0131lan \nde\u011fi\u015fikliklere verilen bir ad. \nzar\u00fbr\u00ee, zar\u00fbriyye \n(a.s.) mecbur\u00ee, zorunlu [i\u015f], ister istemez olacak olan [i\u015f]. \nEmr-i zar\u00fbr\u00ee \nister istemez yap\u0131lacak i\u015f. \nihtiy\u00e2c\u00e2t-\u0131 zar\u00fbriyye \nya\u015famak i\u00e7in mutlaka l\u00fczumlu olan \u015feyler. \nMas\u00e2rif-i zar\u00fbriyye \nzarur\u00ee masraflar, harcanmas\u0131 gerekli olan giderler. \nzar\u00fbriyye-i mutlaka \nmant. zorunlu. \nzar\u00fbriyy\u00e2t \n(a.i. zar\u00fbr\u00ee'nin c.) mecbur\u00ee, zorunlu i\u015fler, ister istemez olacak \nolan i\u015fler. \nz\u00e2r z\u00e2r \n(f.zf.) yan\u0131k yan\u0131k, hazin hazin, [sesle] a\u011flaya a\u011flaya. ","z\u00e2t \n(a.i.) 1. kendi. \nz\u00e2t-\u00fcl-hareke \nkendi kendine hareket eden cisim. 2. as\u0131l, \u00f6z, cevher. 3. \nsayg\u0131ya de\u011fer kimse. \nz\u00e2t-\u0131 fah\u00e2met-pen\u00e2h\u00ee \ntar. sadr\u00e2zam. \nz\u00e2t-\u0131 \u015f\u00e2h\u00e2ne \ntar. p\u00e2di\u015f\u00e2ha hitabederken veya kendisinden bahsedilirken \nkullan\u0131lan bir t\u00e2bir. \nz\u00e2t \n(a.s.c. zev\u00e2t) 1. sahip, m\u00e2lik [kad\u0131n] (\"z\u00fb\" nun m\u00fcennesi). 2. \nhekimlik \nterimlerinde \nhastal\u0131k, \nbotanik ve \nzooloji \nterimlerinde \"-li, -giller\" gibi m\u00e2n\u00e2lar\u0131yla s\u0131n\u0131flamalar \nmeydana getirir. \nZ\u00e2t-\u00fcd-dim\u00e2\u011f \nbeyin nescinin (dokusunun) iltihab\u0131., gibi. \nz\u00e2t-\u0131 hayz \nhay\u0131z g\u00f6ren kad\u0131n. \nz\u00e2t-\u0131 leben \nmemesinde s\u00fct olan kad\u0131n. \nz\u00e2t-\u00fcl-asab-\u0131 basar\u00ee \nhek. g\u00f6zde g\u00f6rmeye hizmet eden sinirlerin iltihab\u0131. \nz\u00e2t-\u00fcl-ibre \nzool. i\u011fneli b\u00f6cekler. \nz\u00e2ten \n(a.zf.) asl\u0131nda, as\u0131l olarak, esasen. \nZ\u00e2t\u00ee \n(a.h.i.) Bal\u0131kesirli me\u015fhur T\u00fcrk \u015f\u00e2iridir. As\u0131l ad\u0131 \u0130vaz'd\u0131r. \nEvvelce dikicilik ederdi. II. Bayez\u00eed devrinde \u0130stanbula geldi, \nI. Selim ve Kanun\u00ee zamanlar\u0131na yeti\u015fti. Son zamanlar\u0131nda \nremmal (remilci) olmu\u015ftu. Rivayet edildi\u011fi \u00fczere 1600 gazel, \n400 den fazla kas\u00eede s\u00f6ylemi\u015ftir. Me\u015fhur olan \"\u015eem'\u00fc pervane\" \nmanzumesi 5000 beyitliktir; Ahmed ve Mahmud manzumesi \n2000 beyitliktir. (d. 876 -\u00f6. 954). \nz\u00e2t\u00ee, z\u00e2tiyye \n(a.s.) kendiyle ilgili, kendine ait, ki\u015filik, \u00f6zl\u00fck, \u00f6zel. \nz\u00e2t\u00ee kus\u00fbr \nzarar ve ziyana yol a\u00e7an kusur. \nz\u00e2tiyy\u00e2t \n (a.s.c. z\u00e2te ait hususlar, ki\u015fiye ait \u00f6zellikler, (bkz: \n\u015fahsiyy\u00e2t). \nz\u00e2t-\u00fcd-dim\u00e2\u011f \n(a.b.i.) hek.beyin nescinin (dokusunun) iltihab\u0131. \nz\u00e2t-\u00fcl-asab-\u0131 basar\u00ee \n(a.b.i.) hek. g\u00f6zde g\u00f6rmeye hizmet eden sinirlerin iltihab\u0131. \nz\u00e2t-\u00fcl-azm \n(a.b.i.) hek. kemik dokusu iltihab\u0131. \nz\u00e2t-\u00fcl-batneyn \nzool. ikikar\u0131nl\u0131, fr. biventre. \nz\u00e2t-\u00fcl-beyn \n(a.b.i.) f\u0131k. iki ki\u015fi aras\u0131nda olan d\u00fc\u015fmanl\u0131k. \nzat-\u00fcl-cefn \n(a.b.i.) hek. g\u00f6zkapa\u011f\u0131 iltihab\u0131. \nz\u00e2t-\u00fcl-cenb \n(a.b.i.) hek. satl\u0131can, akci\u011fer \u00f6rt\u00fcs\u00fcn\u00fcn iltihab\u0131, fr. pleuresie. \nz\u00e2t-\u00fcl-cild-il-azm\u00ee \n(a.b.i.) zool. cildleri z\u0131rh gibi sertle\u015fmi\u015f veya kemikle\u015fmi\u015f \nbal\u0131klar s\u0131n\u0131f\u0131. \nz\u00e2t-\u00fcl-cinseyn (a.b.s.) biy., fels. iki cinslilik. fr. bisevue. \nz\u00e2t-\u00fcl-efv\u00e2h-il-cenbiyye \n(a.b.i.) zool. K\u00f6pek bal\u0131\u011f\u0131 gibi a\u011fz\u0131nda kuvvetli ve keskin di\u015fleri \nbulunan b\u00fcy\u00fck, sald\u0131r\u0131c\u0131 bal\u0131klar s\u0131n\u0131f\u0131. \nz\u00e2t-\u00fcl-elv\u00e2n \n(a.b.i.) mad. vaziyetine g\u00f6re birka\u00e7 renk g\u00f6steren \u015feffaf \n(saydam) m\u00e2denler. \nz\u00e2t-\u00fcl-erc\u00fcl-il-batniyye (a.b.i.) zool. kar\u0131ndanbacakl\u0131lar, fr. gasteropodes. \nz\u00e2t-\u00fcl-erc\u00fcl-il-cezriyye (a.b.i.) zool. k\u00f6kdenbacakl\u0131lar. \nz\u00e2t-\u00fcl-erc\u00fcl-il-keffiyye (a.b.i.) zool. perdeayakl\u0131lar, fr. palmipedes. \nz\u00e2t-\u00fcl-erc\u00fcl-il-kes\u00eere \n(a.b.i.) zool. \u00e7okayakl\u0131lar, fr. myriapodes. \nz\u00e2t-\u00fcl-erc\u00fcl-il-mafsaliyye (a.b.i.) zool. eklembacakl\u0131lar, fr. arthropodes. \nz\u00e2t-\u00fcl-erc\u00fcl-il-me\u015fkuka (\"ka\" uzun okunur, a.b.i.) zool. \u00e7atalt\u0131rnakl\u0131lar. \nz\u00e2t-\u00fcl-erc\u00fcl-ir-re'siyye \n(a.b.i.) zool. ba\u015ftanayakl\u0131lar, fr. cephalopodes. \nz\u00e2t-\u00fcl-es\u00e2bi'-il-m\u00fcf'rede \n(a.b.i.) zool. toynakl\u0131lar, tekt\u0131rnakl\u0131lar, fr. ongules. ","z\u00e2t-\u00fcl-es\u00e2bi-il-m\u00fczdevice (a.b.i.) zool. su ayg\u0131r\u0131 gibi ayaklar\u0131 m\u00fcsavi parmaklarla nihayet \nbulan iri hayvanlar. \nz\u00e2t-\u00fcl-esm\u00e2r \n(a.b.i.) meyva veren, meyval\u0131. (bkz. sem\u00eer). \nz\u00e2t-\u00fcl-eydi-l-erba' \n(a.b.i.) zool. d\u00f6rt elli hayvanlar. \nz\u00e2t-\u00fcl-ezf\u00e2r \n(a.b.i.) zool. parmaklar\u0131 birbirinden ayr\u0131, hareketli veya \npen\u00e7eli olan hayvanlar. \nz\u00e2t-\u00fcl-f\u0131kar\u00e2t \n(a.b.i.) zool. omurgal\u0131lar, belkemi\u011fi olan hayvanlar, fr. \nvertebres. \nz\u00e2t-\u00fcl-filka \n(a.b.i.) bot. geli\u015fmesi, \u00e7ekirde\u011finin aynlmas\u0131yla olmayan \nbitkiler. \nz\u00e2t-\u00fcl-filkateyn \n(a.b.i.) bot. iki\u00e7enekliler, fr. dicotyledones. \nz\u00e2t-\u00fcl-galsame-i d\u00e2ime \n(a.b.i.) zool. \u015feklini de\u011fi\u015ftirmek hassas\u0131 eksik olan bir nev\u00ee \nkurba\u011fa. \nz\u00e2t-\u00fcl-galsamet-il-musaffaha zool. yass\u0131solunga\u00e7l\u0131lar, fr. lamellibranches. \nz\u00e2t-\u00fcl-har\u00e2\u015fif-il-m\u00fc\u015fa'\u015faa (a.b.i.) zool. cildi mineli veya kemikli olan bir bal\u0131k s\u0131n\u0131f\u0131. \nz\u00e2t-\u00fcl-hareke \n(a.b.i.) fiz. kendi kendine hareket eden [cisim], otomatik, fr. \nautomatique. \nz\u00e2t-\u00fcl-harekiyyet \n(a.b.i.) fels. \u00f6zdevim, otomatizm, fr. automalisme. \nz\u00e2t-\u00fcl-hufeyre-i re's \n(a. b.i.) uzunlu\u011fu yirmi metre kadar olan bir \u00e7e\u015fit tenya, \u015ferit. \nz\u00e2t-\u00fcl-hurt\u00fbm \n(a.b.i.) hortumlu hayvanlar s\u0131n\u0131f\u0131, hortumlular, fr. pro- \nboscidiens. \nz\u00e2t-\u00fcl-husye \n(a.b.i.) hek. husyelerin, hayalar\u0131n iltihab\u0131. \nz\u00e2t-\u00fcl-\u0131z\u00e2m-it-t\u00e2mme \n(a. b.i.) zool. tamamen kemikle\u015fmi\u015f f\u0131kralar\u0131 birer k\u0131h\u0131ftan \nibaret olan bal\u0131klar s\u0131n\u0131f\u0131. \nz\u00e2t-\u00fcl-ilkah-\u0131 hafiyye (\"ka\" uzun okunur, a.b.i.) bot. ilkah\u0131 gizli (\u00e7i\u00e7eksiz) olan \nbitkiler. \nz\u00e2t-\u00fcl-ilkah-\u0131 hafiyye-i h\u00fccreviyye (\"ka\" uzun okunur, a.b.i.) bot. ilkah\u0131 damar i\u00e7inde \ngizlice vuku bulan bitkiler, damarl\u0131 \u00e7i\u00e7eksizler. \nz\u00e2t-\u00fcl-ilkah-\u0131 hafiyye-i vi\u00e2iyye (\"ka\" uzun okunur, a.b.i.) bot. ilkah\u0131 damar i\u00e7inde gizlice \nvuku bulan bitkiler, damarl\u0131 \u00e7i\u00e7eksizler. \nz\u00e2t-\u00fcl-ilkah-iz-z\u00e2hire \n(\"ka\" uzun okunur, a.b.i.) bot. ilkah\u0131 \u00e7i\u00e7ek vas\u0131tas\u0131yla vuku' \nbulan bitkiler, \u00e7i\u00e7ekli bitkiler. \nz\u00e2t-\u00fcl-karniyye \n(a.b.i.) hek. g\u00f6z\u00fcn alt tabakas\u0131n\u0131 tamamlayan cam gibi parlak \ntabakan\u0131n iltihab\u0131. \nz\u00e2t-\u00fcl-kasab\u00e2t \n(a.b.i.) hek. ince damarl\u0131lar, trakeliler, fr. tracheates. \nz\u00e2t-\u00fcl-kasab\u00e2t-\u0131 \u015fa'riyye ( .b.i.) hek. akci\u011fer borusunun birinci taksimat\u0131n\u0131n i\u00e7 y\u00fcz\u00fcndeki \nA \ng\u0131\u015f\u00e2-i muh\u00e2t\u00ee (s\u00fcm\u00fcksel zar) nin nezlemsi iltihab\u0131. \nz\u00e2t-\u00fcl-kebed \n(a.b.i.) hek. karaci\u011fer iltihab\u0131, f r. hebatite. \nz\u00e2t-\u00fcl-kilye \n(a.b.i.) hek. b\u00f6brek iltihab\u0131, fr. nephrite. \nz\u00e2t-\u00fcl-kilye-i z\u00fcl\u00e2l\u00ee \n(d\u00e2-i Brayt) (a.b.i.) hek. b\u00f6brek iltihab\u0131 neticesinde sidikte \nalb\u00fcmin bulunmas\u0131na sebeb olan hastal\u0131k. \nz\u00e2t-\u00fcl-k\u00ees\u00ee \n(a.b.i.) zool. karn\u0131n\u0131n alt\u0131nda bir kesesi olup yavrulann\u0131 ilk defa \nolarak bunun i\u00e7inde do\u011furan hayvanlar. \nz\u00e2t-\u00fcl-kur\u00fbn-il-musamme (a.b.i.) zool. boynuzlar\u0131n\u0131n i\u00e7i bo\u015f olan hayvanlar, bo\u015f \nboynuzlular. \nz\u00e2t-\u00fcl-kur\u00fbn-il-m\u00fccevvefe (a.b.i.) boynuzlar\u0131n\u0131n i\u00e7i bo\u015f olan hayvanlar, bo\u015f \nboynuzlular. \nz\u00e2t-\u00fcl-kur\u00fbn-is-s\u00e2k\u0131ta \n(a.b.i.) zool. geyik, karaca gibi yaln\u0131z erkeklerinde bulunup \nmevsim mevsim d\u00fc\u015fen ve sonra yeniden boynuzu \u00e7\u0131kan \nhayvanlar s\u0131n\u0131f\u0131. ","z\u00e2t-\u00fcl-kuzahiyye \n(a.b.i.) hek. g\u00f6zde korun tabakas\u0131n\u0131n gerisindeki iris iltihab\u0131. \nz\u00e2t-\u00fcl-k\u00fcrs\u00ee \n(a.b.i.) astr. kasyope, alt\u0131 y\u0131ld\u0131zdan ibaret, d\u00f6rd\u00fc bir d\u00f6rtgen \nte\u015fkil eden ve K\u00fc\u00e7\u00fckay\u0131 y\u0131ld\u0131z k\u00fcmesinin yan\u0131nda bulunan \nbir y\u0131ld\u0131z k\u00fcmesi; ing. cassiopeia, fr. cassiopee. \nz\u00e2t-\u00fcl-levneyn \n(a.b.i.) jeol. vaziyetine g\u00f6re iki renk g\u00f6steren \u015feffaf (saydam) \nm\u00e2denler. \nz\u00e2t-\u00fcl-lis\u00e2n \n(a.b.i.) zool. Avusturalya kirpisi. \nz\u00e2t-\u00fcl-mafsal \n(a.b.i.) hek. mafsal iltihab\u0131. \nz\u00e2t-\u00fcl-meb\u00eez \n(a.b.i.) hek. kad\u0131nlarda i\u00e7 kas\u0131k taraf\u0131na rastlayan yumurtal\u0131\u011f\u0131n \niltihab\u0131. \nz\u00e2t-\u00fcl-mehbil \n(a.b.i.) hek. kad\u0131nlarda mehbil (d\u00f6lyolu) in iltihab\u0131. \nz\u00e2t-\u00fcl-mes\u00e2ne \n(a.b.i.) hek. sidik torbas\u0131 (kavu\u011fu) iltihab\u0131. \nz\u00e2t-\u00fcl-me\u015f\u00eeme \n(a.b.i.) hek. g\u00f6zdeki damartabakan\u0131n iltihab\u0131. \nz\u00e2t-\u00fcl-met\u00e2li \n' \n(a.b.i.) ed. ikiden fazla matla\u0131 olan gazel veya kas\u00eede. \nz\u00e2t-\u00fcl-miskab \n(a.b.i.) zool. kar\u0131nlar\u0131n\u0131n nih\u00e2yetinde birer delik bulunan \nomurgas\u0131z hayvanlar. \nz\u00e2t-\u00fcl-m\u00fcltehime \n(a.b.i.) hek. g\u00f6zkapa\u011f\u0131n\u0131 g\u00f6z yuvarla\u011f\u0131 ile birle\u015ftiren zar\u0131n \niltihab\u0131. \nz\u00e2t-\u00fcl-ukad \n(a.b.i.) hek. v\u00fccuttaki bezlerin iltihab\u0131. \nz\u00e2t-\u00fcl-\u00fczn-i d\u00e2hil\u00ee \n(a.b.i.) hek. kulak davulunun i\u00e7 \u00f6rt\u00fcs\u00fcn\u00fcn iltihab\u0131. \nz\u00e2t-\u00fcl-\u00fczn-i h\u00e2ric\u00ee \n(a.b.i.) hek. kulak deli\u011fi cildinin iltihab\u0131. \nz\u00e2t-\u00fcl-vekud \n(\"ku\" uzun okunur. a.b.i.) odun, k\u00f6m\u00fcr gibi yanacak \u015feyleri \ni\u00e7ine alan kab. \nz\u00e2t-\u00fcl-ver\u00eed \n(a.b.i.) hek. Siyah kan damarlar\u0131n\u0131n iltihab\u0131. \nz\u00e2t-\u00fcn-nit\u00e2kayn \n(a.b.i.) Hz. Eb\u00fbbekir'in k\u0131z\u0131 Esm\u00e2'ya Hicrette fedak\u00e2rl\u0131kta \nbulunmas\u0131 hasebiyle ve Cennette iki ku\u015fa\u011fa nail olaca\u011f\u0131 \nm\u00fcjdesiyle Peygamberimiz Hz. Muhammed taraf\u0131ndan \nverilen l\u00e2kab. (bkz. nit\u00e2k-\u00fcl-cevz\u00e2). \nz\u00e2t-\u00fcr-rahm \n(a.b.i.) hek. rahimin tamamen veya k\u0131smen b\u00fcy\u00fcyerek \niltihaplanmas\u0131. \nz\u00e2t-\u00fcr-rahmeyn \n(a.b.i.) hek. kar\u0131nlar\u0131n\u0131n alt\u0131nda bir kesesi olan hayvanlar \ns\u0131n\u0131f\u0131. \nz\u00e2t-\u00fcr-re'seyn \n(a.b.i.) hek. \u00fcst taraflar\u0131 ikiye ayr\u0131lm\u0131\u015f olup insan v\u00fcc\u00fbdunda \nbiri kolda, di\u011feri oylukta bulunan iki adalenin s\u0131n\u0131f\u0131. \nz\u00e2t-\u00fcr-re's-i \u015fa'r\u00ee \n(a.b.i.) hek. ba\u015f taraf\u0131 k\u0131l gibi ince bir nev\u00ee solucan. [kara \nhummadan \u00f6lenlerde \u00e7ok bulunur.] \nz\u00e2t-\u00fcr-rie \n(a.b.i.) hek. akci\u011fer iltihab\u0131, yang\u0131s\u0131, batar, fr. pneumonie. \nz\u00e2t-\u00fcr-r\u00fc\u00fbs-i sel\u00e2se \n(a.b. i.) hek. u\u00e7 taraflar\u0131 \u00fc\u00e7 k\u0131sma ayr\u0131lm\u0131\u015f ve biri kolda, \n\u00f6tekileri oylukta bulunan iki adalenin s\u0131n\u0131f\u0131, oyluk adalesi. \nz\u00e2t-\u00fcr-r\u00fc\u00fbs-i sel\u00e2se (adale-i) (a.b.i.) biy. \u00fc\u00e7ba\u015fl\u0131 kas. \nz\u00e2t-\u00fcs-sed\u00e2y\u00e2 \n(a.b.i.) zool. memeliler, fr. mammiferes. (bkz: zevi-s-sed\u00e2y\u00e2). \nz\u00e2t-\u00fcs-sed\u00e2y\u00e2-yi bahriyye (a.b.i.) zool. denizay\u0131lar\u0131.. gibi memeliler s\u0131n\u0131f\u0131, fr. \nsireniens. \nz\u00e2t-\u00fcs-seh\u00e2y\u00e2 \n(a.b.i.) hek. beyin zar\u0131 iltihab\u0131. \nz\u00e2t-\u00fcs-seh\u00e2y\u00e2-yi deren\u00ee (a.b.i.) hek. beyin zar\u0131 iltihab\u0131ndan do\u011fan beyin veremi. \nz\u00e2t-\u00fcs-s\u0131f\u00e2k \n(a.b.i.) hek. peritonit, kar\u0131n zar\u0131 iltihab\u0131, fr. peritonite. \nz\u00e2t-\u00fcs-s\u0131f\u00e2k-i nif\u00e2s\u00ee \n(a.b.i.) hek. lohusalarda olan peritonit. \nz\u00e2t-\u00fcs-simh\u00e2k \n(a.b.i.) hek. kemik zar\u0131n\u0131n iltihab\u0131. \nz\u00e2t-\u00fcs-sud\u00fbr \n(a.b.i.) g\u00f6n\u00fclde kararla\u015ft\u0131r\u0131lan \u015feyler. \nz\u00e2t-\u00fcs-sukab\u00e2t \n(a.b.i.) zool. delikliler, fr. foraminiferes. ","z\u00e2t-\u00fcs-sukab\u00e2t-\u0131 gayr-i m\u00fc\u015fa'ara (a.b.i.) zool. matraporalar, fr. madrepores. \nz\u00e2t-\u00fcs-sulbe \n(a.b.i.) hek. g\u00f6z\u00fcn d\u0131\u015f tabakas\u0131n\u0131n iltihab\u0131. \nz\u00e2t-\u00fc\u015f-\u015febekiyye \n(a.b.i.) hek. g\u00f6z\u00fcn \u015febek\u00ee tabakas\u0131nda (a\u011ftabaka) meydana \ngelen kar\u0131\u015f\u0131kl\u0131k. \nz\u00e2t-\u00fc\u015f-\u015fegaf \n(\"ga\" uzun okunur. a.b.i.) hek. kalbin i\u00e7 ve d\u0131\u015f denilen iki \nzar\u0131ndan her hangi birinin iltihab\u0131. \nz\u00e2t-\u00fc\u015f-\u015fer\u00e2fet-is-sel\u00e2se (a.b.i.) hek. \"\u00fc\u00e7 kanadl\u0131\" kalbin sa\u011f bo\u015flu\u011fundaki deli\u011fin \na\u011fz\u0131nda bulunan kapa\u011f\u0131n s\u0131fat\u0131. \nz\u00e2t-\u00fc\u015f-\u015firy\u00e2n \n(a.b.i.) hek. nab\u0131z damar\u0131n\u0131n iltihab\u0131. \nz\u00e2t-\u00fct-tabl \n(a.b.i.) hek. Kulak zar\u0131 iltihab\u0131. \nz\u00e2t-\u00fct-teneff\u00fcs-il-m\u00fczdevic (a.b.i.) zool. hem suda, hem karada ya\u015fayan hayvanlar. \nz\u00e2t-\u00fcz-zehreteyn \n(a.b.i.) bot. iki \u00e7i\u00e7ekli bitkiler, fr. biflore. \nz\u00e2t-\u00fcz-zevc \n(a.b.s.) kocal\u0131 (kad\u0131n). \nzav' \n(a.i.c. azv\u00e2') ayd\u0131nl\u0131k, \u0131\u015f\u0131k. (bkz: z\u00fb'). \nzav'-\u0131 \u015fems \nG\u00fcne\u015f'in \u0131\u015f\u0131\u011f\u0131. \nzav\u00e2b\u0131t \n(a.i. z\u00e2b\u0131ta'n\u0131n c.) kaideler, nizamlar, usuller. \nzav\u00e2b\u0131t-\u0131 id\u00e2re \nidare nizamlar\u0131. \nzav\u00e2b\u0131t-\u0131 nahviyye \nsintaks kaideleri (kurallar\u0131). \nzav\u00e2hir \n(a.i. z\u00e2hir ve z\u00e2hire'nin c.) 1. g\u00f6r\u00fcn\u00fc\u015f, g\u00f6r\u00fcn\u00fcr, d\u0131\u015fy\u00fcz. 2. \ny\u00fcksek yerler, g\u00f6ze \u00e7arpan yerler. \nzav\u00e2rib \n(a.i.c.) nab\u0131z damarlar\u0131. \nz\u00e2vil \n(f.i.) m\u00fcz. T\u00fcrk m\u00fczi\u011finde bir m\u00fcrekkep makamd\u0131r. En az \nbe\u015f alt\u0131 as\u0131rl\u0131kt\u0131r. Az kullan\u0131lm\u0131\u015ft\u0131r. Mahur ile nikrizden \nm\u00fcrekkeptir. Fakat ekseriya kararda nikriz be\u015flisi g\u00f6steren \nbir m\u00e2hur'dan ibarettir. Bu be\u015fli ile rast (sol) perdesinde \ndurur. G\u00fc\u00e7l\u00fc -her iki makam\u0131n da g\u00fc\u00e7l\u00fcs\u00fc olan- neva (re) \nperdesidir. Donan\u0131m\u0131na mahurun \"fa\" k\u00fc\u00e7\u00fck m\u00fccenneb diyezi \nyaz\u0131l\u0131r. Nikriz be\u015flisi i\u00e7in nota i\u00e7erisinde \"do\" bak\u0131yye diyezi \n\"si\" bak\u0131yye bemol\u00fc kullan\u0131l\u0131r (bu be\u015fli'de \"fa\" sesi yoktur). \nUmumiyetle inici seyreder (mahur gibi). \nz\u00e2vil\u00ee \n(f.i.) m\u00fcz. T\u00fcrk m\u00fczi\u011finde en az be\u015f alt\u0131 as\u0131rl\u0131k bir m\u00fcrekkep \nmakam olup n\u00fcmunesi kalmam\u0131\u015ft\u0131r. \nz\u00e2vil\u00ee-isfeh\u00e2n \n(f.b.i.) m\u00fcz. T\u00fcrk m\u00fczi\u011finde en az be\u015f as\u0131rl\u0131k bir m\u00fcrekkep \nmakam olup n\u00fcmunesi kalmam\u0131\u015ft\u0131r. \nz\u00e2vil\u00ee-seg\u00e2h \n(f.b.i.) m\u00fcz. T\u00fcrk m\u00fczi\u011finde en az be\u015f as\u0131rl\u0131k bir m\u00fcrekkep \nmakam olup n\u00fcmunesi kalmam\u0131\u015ft\u0131r. \nz\u00e2viye \n(a.i.c. zev\u00e2y\u00e2) 1. k\u00f6\u015fe. 2. mat. *a\u00e7\u0131, fr. angle. \nz\u00e2viye-i ayniyye \nhek. g\u00f6z p\u0131nar\u0131. \nz\u00e2viye-i h\u00e2dde \nmat. dar a\u00e7\u0131, fr. angle aigu. \nz\u00e2viye-i h\u00e2riciyye \ngeo. d\u0131\u015fa\u00e7\u0131. \nz\u00e2viye-i in'ik\u00e2s \ngeo. yans\u0131ma a\u00e7\u0131s\u0131, fr. angle reflexion. \nz\u00e2viye-i inkis\u00e2r \nastr. k\u0131r\u0131lma a\u00e7\u0131s\u0131, fr. angle de refraction. \nz\u00e2viye-i kaime \n(\"ka\" uzun okunur) mat. dik a\u00e7\u0131, fr. angle droit. \nz\u00e2viye-i merkeziyye \ngeo. merkez a\u00e7\u0131s\u0131, fr. angle au centre. \nz\u00e2viye-i m\u00fcc\u00e2vire \ngeo. kom\u015fu a\u00e7\u0131, fr. angle adjacent. \nz\u00e2viye-i m\u00fcnferice \nmat. geni\u015f a\u00e7\u0131, fr. angle obtus. \nz\u00e2viye-i m\u00fccesseme \nmat. bir noktada birle\u015fen \u00fc\u00e7 ve daha \u00e7ok d\u00fczlemin meydana \ngetirdi\u011fi a\u00e7\u0131, fr. angle triedre. \nz\u00e2viye-i m\u00fcselles\u00e2tiyye astr. trigonometri a\u00e7\u0131s\u0131. \nz\u00e2viye-i m\u00fcsteviye \nmat. d\u00fczlem a\u00e7\u0131, fr. angle plan. ","z\u00e2viye-i m\u00fctec\u00e2vire \n(bkz. z\u00e2viye-i m\u00fcc\u00e2vire). \nz\u00e2viye-i semtiyye \nastr., top. ufk\u00ee d\u00fczlem \u00fczerindeki a\u00e7\u0131 mebde' bak\u0131m\u0131ndan kuzey \ncihetine ba\u011fl\u0131 ise okunan a\u00e7\u0131ya semt a\u00e7\u0131s\u0131 (z\u00e2viye-i semtiyye) ad\u0131 \nverilir, (bkz: semt z\u00e2viyesi). \nz\u00e2viye-i semt-\u00fcn-naz\u00eer \nastr. mebde' noktas\u0131 semt-\u00fcn-naz\u00eer olmak \u00fczere r\u00e2s\u0131d\u0131n g\u00f6z\u00fcnde \nbakt\u0131\u011f\u0131 y\u0131ld\u0131z istikametinin te\u015fk\u00eel etti\u011fi a\u00e7\u0131. \nz\u00e2viye-i semt-\u00fcr-re's \nastr. (bkz: mes\u00e2fe-i semt-\u00fcr-re's). \nz\u00e2viye-i s\u00fcr'at \nfiz. a\u00e7\u0131sal h\u0131z. 3. birinin ib\u00e2det etmek \u00fczere \u00e7ekildi\u011fi tenha \nyer. 4. k\u00fc\u00e7\u00fck tekke. \nz\u00e2viye-i \u015f\u00e2kuliyye \nastr. r\u00e2s\u0131d\u0131n bulundu\u011fu noktadan ge\u00e7en ve ufuk d\u00fczlemine \ndikey olan d\u00fczlem i\u00e7erisindeki iki nokta ile rasat \u00e2letinin \n\"objectif' merkezini te\u015fk\u00eel etti\u011fi a\u00e7\u0131. \nz\u00e2viye-i teb\u00e2\u00fcd \nastr. uzan\u0131m a\u00e7\u0131s\u0131. \nz\u00e2viye-i ufk\u0131yye \nastr. bulundu\u011fumuz ufuk m\u00fcstev\u00eesi \u00fczerinde r\u00e2s\u0131tl\u0131\u011f\u0131n\u0131 \nyapt\u0131\u011f\u0131m\u0131z \u00e2letin \"objectif\" i merkezi ile belli iki noktaya yap\u0131lan \ntevcihin te\u015fk\u00eel etti\u011fi a\u00e7\u0131. \nz\u00e2viye-i v\u00fcr\u00fbd \n(geli\u015f a\u00e7\u0131s\u0131) astr. bir y\u0131ld\u0131zdan gelen \u0131\u015f\u0131\u011f\u0131n, d\u00fc\u015fme y\u00fczeyinin \n(ayna ve merce\u011fin) normaline g\u00f6re yapt\u0131\u011f\u0131 *a\u00e7\u0131, fr. angle \nd'incidence. \nz\u00e2viye-d\u00e2r \n(a.f.b.i.) tas. k\u00fc\u00e7\u00fck tekke \u015feyhi. \nz\u00e2viye-ni\u015f\u00een \n(a.f.b.i.) zaviyede, k\u00fc\u00e7\u00fck tekkede oturan dervi\u015f. \nz\u00e2viyet\u00e2n \n(a.i.c.) geo. iki zaviye, iki *a\u00e7\u0131. (bkz: z\u00e2viyeteyn). \nz\u00e2viyet\u00e2n-\u0131 m\u00fctekabilet\u00e2n geo. mukabil, z\u0131t zaviyeler (a\u00e7\u0131lar) birbirini kesen iki d\u00fcz \n\u00e7izgi aras\u0131nda meydana gelen d\u00f6rt a\u00e7\u0131dan kar\u015f\u0131 kar\u015f\u0131ya \nbulunan, kar\u015f\u0131t a\u00e7\u0131, fr. angles opposes. \nz\u00e2viyet\u00e2n-\u0131 m\u00fctekabilet\u00e2n-\u0131 d\u00e2hilet\u00e2n geo. iki paralel \u00e7izgiyi yukar\u0131dan a\u015fa\u011f\u0131 kesen bir \n\u00e7izgi ile, bu iki paralel \u00e7izginin i\u00e7inde kar\u015f\u0131l\u0131kl\u0131 meydana \ngelen d\u00f6rt a\u00e7\u0131, i\u00e7ters a\u00e7\u0131lar. \nz\u00e2viyet\u00e2n-\u0131 m\u00fctekabilet\u00e2n-\u0131 h\u00e2ricet\u00e2n geo. iki paralel \u00e7izgiyi yukar\u0131dan a\u015fa\u011f\u0131 kesen bir \n\u00e7izgi ile, bu iki paralel \u00e7izginin d\u0131\u015f\u0131nda kar\u015f\u0131l\u0131kl\u0131 meydana \ngelen d\u00f6rt a\u00e7\u0131, d\u0131\u015fters a\u00e7\u0131lar. \nz\u00e2viyet\u00e2n-\u0131 m\u00fctev\u00e2fikatan geo. y\u00f6nde\u015f a\u00e7\u0131lar, fr. angles correspondants. \nz\u00e2viyev\u00ee \n(a.s.) geo. zaviyeye ait, zaviye ile ilgili, a\u00e7\u0131sal, fr. angulaire. \nz\u00e2viyev\u00ee s\u00fcr'at \na\u00e7\u0131sal h\u0131z, fr. vitesse angulaire. (bkz: z\u00e2viye-i s\u00fcrat). \nz\u00e2viyeteyn \n(a.i.c.) geo. iki zaviye, iki a\u00e7\u0131. (bkz: z\u00e2viyet\u00e2n). \nz\u00e2y \n(f.s.). (bkz. -z\u00e2[y]). \nzay'a \n(a.i.c. z\u0131y\u00e2', z\u0131ya') 1. binas\u0131z arsa. 2. geliri olan bina. 3. tarla; \n\u00e7iftlik. \nzay\u00e2' \n(a.i.) elden \u00e7\u0131kma, yok olma, kaybolma. \nzay'at \n(a.i.) kaybetme; kaybolma. \nzayf \n(a.i.c. z\u00eef\u00e2n, zuy\u00fbf) misafir, konuk. \nz\u00e2yi' (a.s. ziy\u00e2'dan) elden \u00e7\u0131kan, kaybolan, yitik; zarar, ziyan. \nz\u00e2yi\u00e2t \n(a.i.c.) kay\u0131plar, yitikler. \nz\u00e2yi\u00e2t raporu \nask. sava\u015fta personel kay\u0131plar\u0131na ait t\u00fcrl\u00fc bilgilerin toplanarak \nbirle\u015ftirildi\u011fi rapor. \nz\u00e2yi\u00e7e \n(f.i.) y\u0131ld\u0131zlar\u0131n belli zamandaki yerlerini ve durumlar\u0131n\u0131 \ng\u00f6steren cetvel. \nzayven \n(a.i.c. zay\u00e2vin) 1. erkek kedi. 2. yaban kedisi. 3. vah\u015f\u00ee, h\u0131r\u00e7\u0131n \nadam. \nza'zaa \n(a.i.c. za\u00e2zi') sarsma, \u0131rgalama. ","za'zaa-i dim\u00e2\u011f \nanat. b\u00e2z\u0131 damarlar\u0131n y\u0131rt\u0131lmas\u0131na sebebolacak kadar dima\u011f\u0131n \nsars\u0131lmas\u0131. \nza'zaa-i esn\u00e2n \ndi\u015flerin \u015fiddetle birbirine vurmas\u0131. \nze \n(o.ha.) Osmanl\u0131 alfabesinin on \u00fc\u00e7\u00fcnc\u00fc harfi olup \"ebced\" \nhesab\u0131nda yedi say\u0131s\u0131n\u0131n kar\u015f\u0131l\u0131\u011f\u0131d\u0131r. \nze\u00e2fir \n(a.i. za'fr\u00e2n'\u0131n c.) safranlar. \nze\u00e2met \n(a.i.) tar. Osmanl\u0131lar devrinde Sipahilere verilen en b\u00fcy\u00fck \ntimar. \nze\u00e2zi' \n(a.i. za'zaa'n\u0131n c.) sarsmalar, \u0131rgalamalar. \nzeb \n(a.i.) (bkz: zebb). \nzeb\u00e2b \n(a.i.) zool. \u00e2d\u00ee kara sinek. \nzeb\u00e2b-\u0131 l\u00e2hm\u00ee \n(et sine\u011fi) mavi sinek. \nzeb\u00e2be \n(a.i.) yaban faresi. \nzeb\u00e2d \n(a.i.) 1. kalemis (galle-i misk) ya\u011f\u0131. 2. misk kedisi. \nzeb\u00e2n \n(f.i.) 1. dil, lisan. 2. anat. dil. \nAte\u015f-zeb\u00e2n \nuzdilli. 3. l\u00fcgat; leh\u00e7e. \nzeb\u00e2n-\u00e2ver \n(f.b.s.) 1. dile getirilen, \u00e7ok s\u00f6ylenen. 2. d\u00fczg\u00fcn s\u00f6z ve \u015fiir \ns\u00f6yleyen. \nzeb\u00e2n-d\u0131r\u00e2z \n(f.b.s.) dil uzatan, at\u0131p tutan. \nzeb\u00e2n-d\u0131r\u00e2z\u00ee \n(a.b.i.) dil uzatma, at\u0131p tutma. \nzeb\u00e2ne \n(f.i.) 1. terazi ve benzeri gibi b\u00e2z\u0131 \u00e2letlerin dili. 2. alev, ate\u015f \nyal\u0131n\u0131. \nzeb\u00e2ne-ke\u015f \n(f.b.s.) alevli, alevlenen, yal\u0131nl\u0131. \nzeb\u00e2ne-p\u00e2\u015f \n(f.b.s.) alev sa\u00e7an, alev \u00e7\u0131karan. \nzeb\u00e2n-gez \n(f.b.s.) ac\u0131 konu\u015fan. \nzeb\u00e2n\u00ee \n(f.s.) dile ait, dil ile ilgili. \nzeb\u00e2n\u00ee \n(a.i.c. zeb\u00e2niy\u00e2n) cehennemlikleri cehenneme atmaya me'mur \nedilen melek. \nzeb\u00e2niy\u00e2n \n(a.i. zeb\u00e2n\u00ee'nin c.) zeb\u00e2n\u00eeler. (bkz: zeb\u00e2niye). \nzeb\u00e2niye \n(a.i. zeb\u00e2n\u00ee'nin c.) zeb\u00e2n\u00eeler, (bkz: zeb\u00e2niy\u00e2n). \nzeb\u00e2n-zed \n(f.b.s.) dil persengi, s\u00f6ylenen, s\u00f6ylenir olan; al\u0131\u015f\u0131lm\u0131\u015f, kullan\u0131\u015fl\u0131, \nyay\u0131lm\u0131\u015f [s\u00f6z]. \nzeb\u00e2ric \n(a.i. zeberced'in c.) zebercetler. \nzeb\u00e2yih \n(a.i. zeb\u00eeha'n\u0131n c.) 1. kurbanl\u0131k hayvanlar. 2. kurban edilmi\u015f \nhayvanlar, [asl\u0131 zeb\u00e2ih dir]. \nzebb \n(a.i.) kovmak. \nzebed \n(a.i.c. ezb\u00e2d, z\u00fcbed) k\u00f6p\u00fck. \nzeber \n(f.i.) 1. \u00fcst. (bkz: fevk). \nZ\u00eer \u00fc zeber \nalt\u00fcst. 2. \u00fcst derecede bulunan kimse, \u00e2mir; h\u00e2kim; mahir. \nzeberced \n(a.i.c. zeb\u00e2ric) z\u00fcmr\u00fctten daha a\u00e7\u0131k ye\u015fil olan ve z\u00fcmr\u00fct \nkadar de\u011feri olmayan bir s\u00fcs ta\u015f\u0131. \nzeberced\u00ee \n(a.s.) 1. zebercetle ilgili. 2. zebercet renginde, f\u0131st\u0131k\u00ee. \nzeber-dest \n(f.b.s.) 1. eli \u00fcst\u00fcn. (bkz. g\u00e2lib). 2. m\u00e2hir. \nzeber-dest\u00e2ne \n(f.b.zf.) 1. emrederek, \u00e2mircesine. 2. becerikli kimseye \nyara\u015f\u0131r bir yolda. \nzeber-dest\u00ee \n(f.b.i.) 1. el \u00fcst\u00fcnl\u00fc\u011f\u00fc, \u00e2mirlik, (bkz: galibiyyet). 2. \nmah\u00e2retlilik, maharet. \nzeber\u00een \n(f.zf.) \u00fcstteki. \nLeb-i zeber\u00een \n\u00fcst dudak. ","zebh \n(a.i.) 1. bo\u011fazlama, kesme, keserek \u00f6ld\u00fcrme. 2. kurban \nkesme. \nzebhiyye \n(a.i.) kasaplardan kestikleri hayvanlar i\u00e7in al\u0131nan vergi. \nzeb\u00eeb \n(a.i.) 1. kuru \u00fcz\u00fcm. 2. kuru incir. 3. zool. y\u0131lan, akrep gibi \nhayvanlar\u0131n zehiri. \nzeb\u00eeh \n(a.s. zebh'den) 1. kesilmi\u015f veya kesilecek kurban. 2. Hz. \n\u00eesm\u00e2il ile Hz. Muhammed'in babas\u0131 Hz. Abdullah'\u0131n l\u00e2kab\u0131. \nzeb\u00eeha \n(a.i. zebh'den. c. zeb\u00e2yih') 1.kurbanl\u0131k hayvan. 2. kurban \nedilmi\u015f hayvan. 3. s. [\"zeb\u00eeh\"in m\u00fcen.]. (bkz. zeb\u00eeh). \nZeb\u00eeheyn \n(a.i.c.) iki kurban. \n\u0130bn-\u00fcz-zeb\u00eeheyn \n(= iki kurban\u0131n o\u011flu) Hz. Muhammed. \nzeb\u00eel \n(a.i.) 1. g\u00fcbre, f\u0131\u015fk\u0131. 2. pislik. \nzeb\u00eer \n(a.i.) 1. mihnet, s\u0131k\u0131nt\u0131. 2. mektup; yaz\u0131lm\u0131\u015f \u015fey. \nzebl \n(a.i.) deniz kaplumba\u011fas\u0131n\u0131n kabu\u011fu. \nzebr \n(a.i.) 1. kitap, c\u00fcz. 2. kitap yapra\u011f\u0131. 3. yaz\u0131 yazma. 4. s\u00f6z. 5. \nyaz\u0131. 6. zek\u00e2. 7. s.kuvvetli, sa\u011flam [adam]. \nzeb\u00fbn \n(f.s.) zay\u0131f, g\u00fc\u00e7s\u00fcz, \u00e2ciz. \nzeb\u00fbn\u00ee \n(f.s.) zay\u0131fl\u0131k, acizlik, g\u00fc\u00e7s\u00fczl\u00fck. \nzeb\u00fbn-k\u00fc\u015f \n(f.b.s.) d\u00fc\u015fk\u00fcnezen, kendinden zay\u0131fa g\u00fcc\u00fc yeten ve y\u00fcklenen. \nzeb\u00fbn-k\u00fc\u015f\u00e2ne \n(f.b.zf.) zebunk\u00fc\u015f olana yak\u0131\u015facak yolda. \nzeb\u00fbn-k\u00fc\u015f\u00ee \n(f.b.i.) zebunk\u00fc\u015fl\u00fck, d\u00fc\u015fk\u00fcnezerlik. \nzeb\u00fbr \n(a.i.) 1. kitap. 2. mektup. 3. (h.i.) Hz. Davud'a nazil olan \nmukaddes kitap. \nzecc\u00e2c jr \n(a.s. z\u00fcc\u00e2c'dan) s\u0131r\u00e7a i\u015fleriyle u\u011fra\u015fan, \u015fi\u015feci; camc\u0131. \nzecl \n(a.i.) atma. (bkz: remy). \nzecil \n(a.i.) m\u00fcz. beste ve \u015fark\u0131 okuyup hanendelik etme. \nzecr \n(a.i.c. z\u00fcc\u00fbr) 1. \u00f6nleme, yasak etme. 2. zorlama, zorla \nyapt\u0131rma, (bkz. icb\u00e2r). 3. kovma. 4. eziyet, s\u0131kma, (bkz. \ncevr). 5. angarya \u00e7al\u0131\u015ft\u0131rma. \nzecren \n(a.zf.) 1. menederek, \u00f6nleyerek. 2. zorla, zorlayarak, ceza \nolarak, (bkz. cebren, kerhen). \nzecr\u00ee \n(a.s.) zorlay\u0131c\u0131, yasaklayan, (bkz: cebr\u00ee). \nzecriyye \n(a.i.) 1. alkoll\u00fc i\u00e7kiler vergisi. 2. s. [\"zecr\u00ee\" nin m\u00fcen.]. (bkz: \nzecr\u00ee). \nzed \n(f.i.) vurma, d\u00f6vme. \nzed \u00fc hord \nsava\u015f, (bkz: ceng, harb, perh\u00e2\u015f). \n-zed \n(f.s.) \"vuran, vurucu\" m\u00e2n\u00e2s\u0131na gelerek birle\u015fik kelimeler \nyapar. \nG\u00fb\u015f-zed \nkula\u011fa \u00e7al\u0131nan \nZeb\u00e2n-zed \ndil persengi, yay\u0131lm\u0131\u015f s\u00f6z. \n-zede \n(f.s.c. zede-g\u00e2n) \"vurulmu\u015f, \u00e7arp\u0131lm\u0131\u015f, tutulmu\u015f, u\u011fram\u0131\u015f, \nyakalanm\u0131\u015f\" m\u00e2n\u00e2lar\u0131na, gelerek birle\u015fikler yapar. \n\u00c2fet-zede \nfel\u00e2kete, musibete u\u011fram\u0131\u015f. \nHar\u00eek-zede \nyang\u0131na u\u011fram\u0131\u015f. \nSer-zede \nba\u015fa gelmi\u015f, ba\u015f g\u00f6stermi\u015f. \nSevd\u00e2-zede \nsevdaya tutulmu\u015f., gibi. \n-zedeg\u00e2n \n(f.b.s. zede'nin c.) \"vurulmu\u015f, \u00e7arp\u0131lm\u0131\u015flar, tutulmu\u015flar, \nu\u011fram\u0131\u015flar, yakalanm\u0131\u015flar\" m\u00e2n\u00e2lar\u0131na gelerek birle\u015fik \nkelimeler yapar. \nHar\u00eek-zedeg\u00e2n \nyang\u0131n fel\u00e2ketine u\u011fram\u0131\u015f olanlar. ","Sevd\u00e2-zedeg\u00e2n \nsevdaya tutulmu\u015f olanlar... gibi. \nzefer \n(a.i.) k\u00f6t\u00fc koku. (bkz: taaff\u00fcn). \nzefer \n(a.i.) a\u011faca vurulan destek, dayak, payanda. \nzefer\u00e2t \n(a.i. zefre'nin c.) soluk almalar. \nzef\u00eef \n(a.s.) \u00e7evik, \u00e7abuk hareketli. \nzefir \n(a.i.) 1. g\u00f6\u011f\u00fcs ge\u00e7irme. 2. nefes verme, solu\u011fu d\u0131\u015far\u0131 verme. \n\u015eeh\u00eek \u00fc zefir \nnefes al\u0131p verme, (bkz: teneff\u00fcs). \nzefzefe \n(a.i.) sars\u0131lma, titreme, (bkz: za'zaa). \nzegan \n(f.i.) zool. \u00e7aylak. \nzeh\u00e2b \n(a.i.) 1. gitme. 2. bir fikre, d\u00fc\u015f\u00fcnceye uyma; sapma. \n\u0130y\u00e2b \u00fc zeh\u00e2b \ngidip gelme, (bkz: \u00e2med \u00fc \u015f\u00fcd). 3. zihnen bir yola sapma. 4. \nzannetme, \u00f6yle sanma. \nzeh\u00e2b-\u0131 b\u00e2t\u0131l \nb\u00e2t\u0131l fikir; bo\u015f, \u00e7\u00fcr\u00fck san\u0131. \nzeh\u00e2b\u0131 hil\u00e2f\u0131na \nd\u00fc\u015f\u00fcncesinin, zannetti\u011finin aksine. \nzeh\u00e2det \n(a.i.) z\u00e2hitlik, din emirlerine a\u015f\u0131r\u0131 olarak ba\u011fl\u0131l\u0131k. \nzeh\u00e2detl\u00fc \n\u015feyhlere ve din adamlar\u0131na hitaben kullan\u0131lan \u00fcnvan. \nzeh\u00e2det-mend \n(a.f.b.s.) d\u00eene s\u0131k\u0131 ba\u011fl\u0131, dindar. \nzeh\u00e2rif \n(a.i. zuhr\u00fbf\u2018un c.) 1. alt\u0131nlar, sahte z\u00eenetler. 2. yalanc\u0131 s\u00fcsler, \ng\u00f6steri\u015fler, yald\u0131zlar. \nzeh\u00e2rif-i d\u00fcnyeviyye \nd\u00fcny\u00e2 g\u00f6steri\u015fleri, \u015fatafatlar\u0131. \nzeh-d\u00e2n \n(f.b.i.) anat. rahim, d\u00f6l yata\u011f\u0131. \nzeheb \n(a.i.c. ezh\u00e2b, z\u00fchb\u00e2n, z\u00fch\u00fbb) alt\u0131n, (bkz. zer). \nEb\u00fc-z-zeheb \nalt\u0131n babas\u0131; \u00e7ok zengin adam. \nzeheb\u00ee \n(a.s.) alt\u0131na ait, alt\u0131nla ilgili; alt\u0131ndan yap\u0131lma. \nzeheb\u00een \n(a.s.) alt\u0131ndan olma, alt\u0131ndan yap\u0131lm\u0131\u015f, alt\u0131ndan meydana \ngelmi\u015f. \nzehebiyyet \n(a.i.) kim. h\u00e2m\u0131z-\u0131 zeheb ile tuzlardan birinin birle\u015fmesinden \nmeydana gelen bir m\u00e2den. \nzehebiyyet-i amonyak \nkim. h\u00e2m\u0131z-\u0131 zeheb\u00ee ile amonyak\u0131n birle\u015fmesinden meydana \ngelen tuz. \nzehebiyyet-i potas \nkim. potas ile h\u00e2m\u0131z-\u0131 zeheb\u00ee'nin birle\u015fmesinden meydana \ngelen tuz. \nzehh\u00e2r \n (a.s.) dolu, ta\u015fk\u0131n, co\u015fkun [deniz], (bkz. \nm\u00fctemevvic, z\u00e2hir). \nBahr-i zehh\u00e2r \ndalgal\u0131 deniz. \nzeh\u00eeb \n(a.s. zeheb'den) alt\u0131n s\u00fcr\u00fclm\u00fc\u015f, yald\u0131zl\u0131, (bkz: m\u00fczehheb). \nzehl \n( .i.) 1. dalg\u0131nl\u0131kla unutma veya geciktirme. 2. i\u015fin \u00e7oklu\u011fu \nA \ny\u00fcz\u00fcnden geciktirme, (bkz. z\u00fch\u00fbl). \nzehr \n(a.i.c. ezh\u00e2r) \u00e7i\u00e7ek, (bkz: \u015f\u00fck\u00fbfe, zehre). \nzehr-i ak\u00eem \nbot. k\u0131s\u0131r \u00e7i\u00e7ek. \nzehr-\u00fcr-reb\u00ee' \nbot. \u00e7uha \u00e7i\u00e7e\u011fi. \nzehr-\u00fcs-s\u00e2l\u00fbs \nbot. herc\u00e2i menek\u015fe. \nzehr \n(f.i.) zehir, a\u011fu. (bkz: semm). \nzehr-i m\u00e2r \ny\u0131lan zehiri. \nzehr\u00e2 \n(a.s.) 1. y\u00fcz\u00fc pek beyaz ve parlak olan. 2.i. kad\u0131n ad\u0131. \n[\"ezher\"in m\u00fcennesi]. 3. Hz. Fatma'n\u0131n l\u00e2kab\u0131. \nZehr\u00e2 \n(a.h.i.) Hz. Muhammed'in k\u0131z\u0131 Hz. Fatma'n\u0131n l\u00e2kab\u0131 F\u00e2t\u0131met- \n\u00fcz-Zehr\u00e2. \nzehr-\u00e2b \n(f.b.s.) ac\u0131 su. ","zehr-\u00e2be \n(f.b.s.) 1. zehirli su. 2. ac\u0131, zehir gibi su. 3. me\u00e7. ac\u0131l\u0131k, ac\u0131, \nkayg\u0131. \nzehr-\u00e2l\u00fbd \n(f.b.s.) zehirli, zehir gibi. \nzehr-\u00e2m\u00eez \n(f.b.s.) zehirli; ac\u0131. \nzehr\u00e2v\u00e2n \n(a.i.c.) Kur'an'daki S\u00fbre-i Bakara ile S\u00fbre-i Al-i \u0130mr\u00e2n. \nzehr-b\u00e2r \n(f.b.s.) zehir ya\u011fd\u0131ran, pek ac\u0131. \nzehr-d\u00e2r\u00fb \n(f.b.i.) panzehir. \nzehre \n(a.i.c. ezh\u00e2r) \u00e7i\u00e7ek, (bkz: \u015f\u00fck\u00fbfe). \nLif\u00e2fe-i zehre \nbot. \u00e7i\u00e7eklerin etraf\u0131nda bir zarf meydana getiren yapraklar. \nzehre-i ceresiyye \nbot. \u00e7an\u00e7i\u00e7e\u011fi, fr. campanule. [yanl\u0131\u015f olarak z\u00fchre-i ceresiyye \n\u015feklinde kullan\u0131ld\u0131\u011f\u0131 da g\u00f6r\u00fclm\u00fc\u015ft\u00fcr]. \nzehret-\u00fcd-d\u00fcny\u00e2 \nd\u00fcnyan\u0131n rengi ve l\u00e2tifli\u011fi. [Kur'an'da; zehret-\u00fcl-hay\u00e2t-id- \nd\u00fcny\u00e2 \u015feklinde ge\u00e7er]. \nzehre \n(f.i.) 1. \u00f6d, safra. 2. yi\u011fitlik, cesaret. \nB\u00ee-zehre \nkorkak, y\u00fcreksiz, (bkz: ceb\u00een). \nzehre-\u00e7\u00e2k \n(f.b.s.) \u00f6d\u00fc patlam\u0131\u015f, korkmu\u015f. \nzehre-d\u00e2r \n(f.b.s.) cesur, y\u00fcrekli. \nzehre-d\u00e2r\u00e2n \n(f.b.s. zehre-d\u00e2r'\u0131n c.) cesur, y\u00fcrekli, yi\u011fit kimseler. \nzehre-ef\u015f\u00e2n \n(f.b.s.) zehir sa\u00e7an. \nzehre-\u015fik\u00e2f \n(f.b.s.) \u00f6d patlat\u0131c\u0131, korkutucu, korkun\u00e7. \nzehre-ter\u00e2k \n(f.b.s.) \u00f6d\u00fc kopmu\u015f, pek korkmu\u015f. \nzehrev\u00ee \n(a.s.) zehreye ait, zehre ile ilgili, \u00f6rt\u00fcc\u00fc, koruyucu, koruyan, \n\u00f6rten. \nzehr-hand \n(f.b.i.) ac\u0131 ac\u0131 g\u00fclme. \nzehr\u00ee, zehriyye \n(a.s.) \u00e7i\u00e7e\u011fe ait, \u00e7i\u00e7ekle ilgili. \nzehr-n\u00e2k \n(f.b.s.) zehirli, (bkz: semm-d\u00e2r). \nzehr\u00een \n(f.s.) zehir gibi, pek ac\u0131. \nzehuk \n(a.s. zehk'den) 1. yok olucu, ge\u00e7ici, s\u00fcreksiz, k\u0131sa \u00f6m\u00fcrl\u00fc. 2. \nyarars\u0131z, faydas\u0131z, bo\u015f, beyhude. \nzeir, ze'r \n(a.i.) arslan k\u00fckremesi. \nze\u00eer \n(a.i.c. ze\u00eer\u00e2t) v\u00fcc\u00fbdun i\u00e7inden i\u015fitilen tab\u00ee\u00ee veya maraz\u00ee ince \nses. \nze\u00eer-i ihtikak\u00ee \nderi g\u0131c\u0131rt\u0131s\u0131na benzeyen bir ses. \nze\u00eer\u00e2t \n(a.i. ze\u00eer'in c.) v\u00fccuttan gelen tab\u00ee\u00ee veya maraz\u00ee ince sesler. \nze\u00eer\u00e2t-\u0131 cer\u015fiyye \nrendeden meydana gelen sese benzeyen sesler. \nze\u00eer\u00e2t-\u0131 gayr-\u0131 tab\u00eeiyye \nhek. hastal\u0131k h\u00e2linde duyulan sesler. \nze\u00eer\u00e2t-\u0131 ihtikakiyye \nhek. iki g\u0131\u015fan\u0131n (zar\u0131n) birbirine s\u00fcrt\u00fcnmesinden \u00e7\u0131kan sesler. \nze\u00eerat-\u0131 kalbiyye \nhek. kalbin hareketlerinden do\u011fan sesler. \nze\u00eer\u00e2t-\u0131 mibrediyye \ne\u011feden \u00e7\u0131kan sese benzeyen sesler. \nze\u00eer\u00e2t-\u0131 min\u015f\u00e2riyye \nhek. desterenin \u00e7\u0131kard\u0131\u011f\u0131 sese benzeyen sesler. \nze\u00eer\u00e2t-\u0131 m\u00fbsikiyye \ng\u00fcvercin \u00f6tmesine benzeyen sesler. \nze\u00eer\u00e2t-\u0131 nefhiyye \nk\u00f6r\u00fckten \u00e7\u0131kan sese benzeyen sesler. \nze\u00eer\u00e2t-\u0131 saf\u00eeriyye \n\u0131sl\u0131\u011f\u0131ms\u0131 sesler. \nze\u00eer\u00e2t-\u0131 \u015firy\u00e2niyye \nhek. hasta \u015firyanlar\u0131n i\u00e7inden ge\u00e7en kan\u0131n meydana getirdi\u011fi \nses. \nze\u00eer\u00e2t-\u0131 tab\u00eeiyye \nhek. sa\u011flam kalbden duyulan sesler. \nzek\u00e2' \n(a.i.) safl\u0131k, duruluk; hal d\u00fczg\u00fcnl\u00fc\u011f\u00fc. \nzek\u00e2' \n(a.i.) zeyreklik, \u00e7abuk anlama, zihin keskinli\u011fi. \nzek\u00e2b \n(f.i.) yaz\u0131 m\u00fcrekkebi. ","zekan \n(a.i.c. ezkan, z\u00fckun) iki \u00e7ene kemi\u011finin a\u015fa\u011f\u0131da birle\u015fti\u011fi \nnokta; y\u00fcz\u00fcn alt ucu; \u00e7ene. (bkz: zenahd\u00e2n). \n\u00c7\u00e2h-\u0131 zekan \n\u00e7ene \u00e7ukuru, (bkz: \u00e7\u00e2h-\u0131 zenahd\u00e2n). \nzekan\u00ee \n(a.s.) zekana mensup, zekan, \u00e7ene ile ilgili. \nzek\u00e2t \n(a.i.) \u0130sl\u00e2m\u0131n be\u015f \u015fart\u0131ndan biri olan, mal ve paran\u0131n, pakl\u0131\u011f\u0131n\u0131 \nve hel\u00e2lli\u011fini sa\u011flamak \u00fczere, k\u0131rkta birinin her y\u0131l sadaka \nolarak da\u011f\u0131t\u0131lmas\u0131. \nzek\u00e2vet \n(a.i.) 1. zeyreklik, \u00e7abuk anlama, kavrama, (bkz: zek\u00e2). \nzek\u00e2vet-i dess\u00e2s\u00e2ne \nhileler d\u00fczecek \u015fekildeki zek\u00e2. 2. kad\u0131n ad\u0131. \nzek\u00e2vet \n(a.i.) 1. zek\u00e2, zek\u00eelik. 2. kad\u0131n ad\u0131. \nzek\u00e2vet-mend \n(a.f.b.s.) zek\u00ee, anlay\u0131\u015fl\u0131, kavray\u0131\u015fl\u0131 [kimse]. \nzek\u00e2vet-mend\u00e2ne \n(a.f.b.fz.) zek\u00ee kimselere yara\u015f\u0131r yolda. \nzeker \n(a.i.c. zik\u00e2r, zik\u00e2re, z\u00fckr\u00e2n, z\u00fck\u00fbr) l. erkek. 2. erkeklik \norgan\u0131. \nzekev\u00e2t \n(a.i. zek\u00e2t'\u0131n c.) zek\u00e2tlar. \nzek\u00ee, zekiyye \n(a.s. zek\u00e2'dan) 1. temiz, h\u00e2lis; h\u00e2li temiz olan kimse. 2. \n[birincisi] erkek, [ikincisi] kad\u0131n ad\u0131. \nzek\u00ee \n(a.s.c. ezkiy\u00e2) 1. zeyrek, zek\u00e2 sahibi, \u00e7abuk anlay\u0131\u015fl\u0131. 2. i. \nerkek ad\u0131. \nzek\u00eer \n(a.s.) unutmayan, haf\u0131zas\u0131 kuvvetli. \nzekiyye \n(a.s.) 1. \"zek\u00ee\"nin m\u00fcennesi. 2. i. kad\u0131n ad\u0131. \nzel \n(o.ha.) Osmanl\u0131 alfabesinin on birinci harfi olup \"ebced\" \nhesab\u0131nda yediy\u00fcz say\u0131s\u0131n\u0131n kar\u015f\u0131l\u0131\u011f\u0131d\u0131r, z sesini verir. \nzel \n(a.i.). (bkz. zell). \nzelak \n(a.i.) s\u00fcr\u00e7me, ayak kayma, (bkz: zelk, zelka). \nzel\u00e2let \n(a.i.) hakirlik, horluk, al\u00e7akl\u0131k. (bkz: zillet). \nzel\u00e2zil \n(a.i. zilzil'in c.) uzun etekler. \nzel\u00e2zil \n(a.i. zelzele'nin c.) yer depremleri, yer sars\u0131nt\u0131lar\u0131. \nzelef, zelf \n(a.i.) derece, s\u0131ra, yak\u0131nl\u0131k. \nzelel \n(a.i.) 1. eksiklik. 2. s. kaya\u011fan [yer]. \nzelem \n(a.i.c. ezl\u00e2m) 1. yeleksiz ok. 2. kumar oynanan ok. \nZel\u00eeh\u00e2 \n(a.h.i.) 1. Hz. Y\u00fbsufun refikas\u0131, (bkz: Z\u00fcleyh\u00e2). 2. kad\u0131n ad\u0131. \nzel\u00eek \n(a.s. ve i.) d\u00fc\u015f\u00fck [\u00e7ocuk], (bkz: s\u0131kt). \nzel\u00eel \n(a.s.) s\u00fcr\u00e7\u00fcp d\u00fc\u015fen; yandan. \nzel\u00eel \n(a.s. zillet'den. c. ezill\u00e2, ezille, zil\u00e2l, zull\u00e2n) hor, hakir, al\u00e7ak, \na\u015fa\u011f\u0131 tutulan, a\u015fa\u011f\u0131lanan, [m\u00fcen. \"zel\u00eele\"dir]. \nzel\u00eel\u00e2ne \n(a.zf.) a\u015fa\u011f\u0131la\u015farak, al\u00e7ak\u00e7a. \nzel\u00eel\u00ee \n(a.i.) zelillik, hakirlik, horluk, al\u00e7akl\u0131k. \nzelk, zelka \n(a.i.) s\u00fcr\u00e7me, ayak kayma. \nzelka-i kadem \nayak s\u00fcr\u00e7mesi. \nzelk-\u00fcl-em'\u00e2 \nhek. hazmolabilen yiyecek ve i\u00e7eceklerin haz\u0131ms\u0131z d\u0131\u015far\u0131 \n\u00e7\u0131kmas\u0131, \u015fiddetli ishal. \nzell \n(a.i.) 1. kayma, aya\u011f\u0131 s\u00fcr\u00e7me, (bkz: zelk, zelka). 2. yan\u0131lma, \nyanl\u0131\u015f yapma. \nzell\u00e2t \n(a.i. zelle'nin c.) 1. s\u00fcr\u00e7\u00fcp kaymalar. 2. yan\u0131lmalar, yanl\u0131\u015flar. \n3. su\u00e7lar. \nzelle, zellet \n(a.i.c. zell\u00e2t) 1. s\u00fcr\u00e7\u00fcp kayma. \nzellet-\u00fcl-kadem \nayak kayma. 2. yan\u0131lma, yanl\u0131\u015f. 3. ufak su\u00e7. \nzel\u00fbl \n(a.s.c. ezille, z\u00fcl\u00fcl) 1. yava\u015f, yumu\u015fak huylu, ba\u015f\u0131 sert \nolmayan. 2. i. hecin devesi. ","zel\u00fbl\u00ee \n(a.s.) ba\u015f\u0131 yumu\u015fak, dayan\u0131kl\u0131; sab\u0131rl\u0131. \nzelz\u00e2l \n(a.i.) zelzele, sars\u0131lma, deprem. (bkz: zilz\u00e2l, z\u00fclz\u00e2l). \nzelzele \n(a.i.c. zel\u00e2zil) 1. \u0131rgalama, sarsma. 2. yer sars\u0131nt\u0131s\u0131, deprem. \nzelzelet-\u00fcs-s\u00e2a \nk\u0131yamet zelzelesi. \nzelzele-end\u00e2z \n(a.f.b.s.) zelzele sal\u0131c\u0131, yer sars\u0131c\u0131. \nzelzele-n\u00fcm\u00e2, zelzele-n\u00fcv\u00ees (a.b.i.) sismograf, zelzeleyi kaydeden \u00e2let. \nzem \n(a.i.). (bkz: zemm) \nzem\u00e2im \n(a. i. zem\u00eeme'nin c.) k\u00f6t\u00fc, be\u011fenilmeyen haller, yerilmeye \nl\u00e2y\u0131k fena hal ve hareketler. \nzem\u00e2n \n(a.i.c. ezmine) 1. zaman, vakit, \u00e7a\u011f, devir. 2. mehil, s\u00fcre. 3. \nmevsim. \nCem'-i zem\u00e2n \nher zaman, d\u00e2ima. \nHem-zem\u00e2n \nbir zamanda, bir devirde, (bkz. mu\u00e2s\u0131r). \nM\u00fcr\u00fbr-i zem\u00e2n \nzaman a\u015f\u0131m\u0131. \nzem\u00e2n-\u0131 r\u00fc\u015fd \nre\u015f\u00eedolma zaman\u0131. \nzem\u00e2n-\u0131 v\u00fcs\u00fbl \nvarma zaman\u0131. \nzem\u00e2n \u00fc zem\u00een \nm\u00fcn\u00e2sebet, ves\u00eele. \nzem\u00e2n zem\u00e2n \nvakit vakit. 4. gr. Fiillerde ge\u00e7mi\u015f (yapt\u0131), \u015fimdiki \n(yap\u0131yor), gelecek (yapacak) ve geni\u015f (yapar) zamanlardan \nher biri. \nzem\u00e2ne \n(a.i.) 1. devir, vakit. 2. \u015fimdiki zaman. 3. baht, talih, felek. \nzem\u00e2nen \n(a.zf.) 1. zaman bak\u0131m\u0131ndan, zamana ait olarak. 2. vaktiyle, \nvaktinde. \nzem\u00e2net \n(a.i.) 1. k\u00f6t\u00fcr\u00fcm olma [g\u00f6zs\u00fcz, el ve ayaks\u0131z olma, dilsizlik, \nfel\u00e7 gibi]. 2. \u00e2fet, bel\u00e2. \nzem\u00e2n\u00ee \n(a.s.) zamana ait, zamanla ilgili. \nzem\u00e2niy\u00e2n \n(f.i. zaman\u00ee'den) insanlar. \nzemen \n(a.i.) zaman, vakit. \nzemher\u00eer \n(a.i.) g\u00fcn d\u00f6n\u00fcm\u00fcnden sonraki \u015fiddetli so\u011fuklar, karak\u0131\u015f. [22 \nAral\u0131ktan 31 Oca\u011fa kadar]. \nzemheri[r] z\u00fcref\u00e2s\u0131 \nk\u0131\u015f\u0131n, \u015f\u0131kl\u0131k olsun diye, ince ve a\u00e7\u0131k renk elbiselerle gezen \nkimselere denilir. \nzem\u00eem, zem\u00eeme \n(a.s. zemm'den) k\u00f6t\u00fc, be\u011fenilmeyen hal, davran\u0131\u015f. \nzem\u00eeme \n(a.i. zemm'den. c. zem\u00e2im) zemmedilmeye, yerilmeye l\u00e2y\u0131k, \nfena, k\u00f6t\u00fc hal ve hareket. \nzem\u00een \n(f.i.) 1. yer, yery\u00fcz\u00fc, (bkz: arz). \nR\u00fby-i zem\u00een \nyery\u00fcz\u00fc, (bkz: fer\u015f ) \n4 \nTahte-z-zem\u00een \nyeralt\u0131. \nZ\u00eer-i zem\u00een \nyeralt\u0131, yerin dibi. 2. \u00fczerinde s\u00fcs, nak\u0131\u015f, resim gibi \u015feyler \nbulunan bir \u015feyin as\u0131l rengi. 3. mec. temel, dayanak. 4. tarz, \neda. 5. mevzu, tema, ortam. \nNev-zem\u00een \nyeni tarzda, yeni \u00fcsl\u00fbpta. \nzem\u00een-i m\u00fcrde \n\u0131ss\u0131z, tenha, harap, bo\u015f yer. \nzem\u00een-i \u00fcft\u00e2de \nbir m\u00fcddet i\u00e7in ekilmeyip bo\u015f b\u0131rak\u0131lan toprak. \nzem\u00een \u00fc zem\u00e2n \nyer ve mevzu uygunlu\u011fu, m\u00fcn\u00e2sebet, hal, vaziyet. \nzem\u00een-b\u00fbs \n(a.b.s.) yeri \u00f6pme [sayg\u0131 kasd\u0131yla-]. \nzem\u00een-b\u00fbs\u00ee \n(f.b.s.) yer \u00f6pmeklik [sayg\u0131 kasd\u0131yla-]. \nzem\u00een-d\u00e2r \n(f.b.s. c. zem\u00een-d\u00e2ran) v\u00e2l\u00ee; h\u00e2kim. \nzem\u00een-d\u00e2r\u00e2n \n(f.b.i. zem\u00een-d\u00e2r'\u0131n c.) valiler; h\u00e2kimler. \nzem\u00een-g\u00eer \n(f.b.s.) topra\u011fa yap\u0131\u015fan, inmeli, fel\u00e7li, yatalak. ","zem\u00een-g\u00eer\u00ee \n(f.b.i.) 1. topra\u011fa ait, toprakla, yerle ilgili, madd\u00ee. \nzem\u00een-k\u00e2r \n(f.b.s.) bir konu\u015fmada t\u00fcrl\u00fc vesilelerle mevz\u00fbdan uzakla\u015fan, \nesas meseleye girmekten ka\u00e7\u0131nan. \nzem\u00een-k\u00fbb \n(f.b.s.) 1. ikide bir aya\u011f\u0131n\u0131 yere vuran [\u00e7engi, rakkase]. 2. yer \ntepici [at, kat\u0131r, deve ve benzeri hayvanlar]. \nzem\u00een-lerze \n(f.b.i. yer sars\u0131nt\u0131s\u0131, *deprem. \nzem\u00een-peym\u00e2 \n(f.b.s.) 1. yer \u00f6l\u00e7en. 2. \u00e7ok yolculuk etmi\u015f olan. (bkz: \nseyy\u00e2h). \nzem\u00een-peym\u00e2y \n(f.b.s.) (bkz: zem\u00een-peym\u00e2). \nZemist\u00e2n \n(f.i.) k\u0131\u015f, k\u0131\u015f mevsimi. (bkz. \u015fit\u00e2). \nZemist\u00e2n\u00ee \n(f.s.) k\u0131\u015fl\u0131k. \nzemist\u00e2niyye \n(f.i.) tar. p\u00e2di\u015f\u00e2h taraf\u0131ndan Yeni\u00e7eri a\u011fas\u0131ndan \u00eetib\u00e2ren ocak \na\u011falar\u0131yla Yeni\u00e7eri k\u00e2tibine verilen k\u0131\u015fl\u0131k. \nzemm \n(a.i.c. z\u00fcm\u00fbm) yerme, k\u0131nama; ay\u0131plama. \nzemm \u00fc kadh \nyergi ve s\u00f6vme. \nzemm\u00e2m \n(a.s. zemm'den) zemmedici, yerici, yeren, dedikoducu. \nZemzem \n(a.i.) Kabe civar\u0131ndaki me\u015fhur kuyu. \n\u00c2b-\u0131 zemzem \nzemzem kuyusunun suyu. \nBi'r-i zemzem, \u00c7\u00e2h-\u0131 zemzem, \u00c7eh-i zemzem zemzem kuyusu. \nzemzem \n(a.i.) 1. yava\u015f ve hafif t\u00fcrk\u00fc s\u00f6yleme. 2. m\u00fcz. T\u00fcrk \nm\u00fczi\u011finde en az be\u015f, alt\u0131 as\u0131rl\u0131k bir m\u00fcrekkep makam olup \nbug\u00fcne kalm\u0131\u015f bir n\u00fcmunesi yoktur. \nzemzem\u00e2t \n(a.i. zemzeme'nin c.) zemzemeler, na\u011fmeli sesler. \nzemzeme \n(a.i.) l ezgili, na\u011fmeli ses; na\u011fme. 2. m\u00fcz. isminin yan\u0131na \ngeldi\u011fi makamda bir k\u00fcrd\u00ee d\u00f6rtl\u00fcs\u00fc bulundu\u011funu i\u015faret eden \nisim arazbar- zemzeme, a\u015f\u00eeran-zemzeme, hicaz-zemzeme, \n\u0131sfahan-zemzeme, k\u00fb\u00e7ek-zemzeme, sab\u00e2-zemzeme.. gibi. \nFakat b\u00e2zan do\u011frudan do\u011fruya sona \"k\u00fcrd\u00ee\" getirilir acem- \nk\u00fcrd\u00ee, arab\u00e2n-k\u00fcrd\u00ee, gerd\u00e2niye-k\u00fcrd\u00ee, hicazk\u00e2r k\u00fcrd\u00ee, his\u00e2r- \nk\u00fcrd\u00ee, \nh\u00fcseyn\u00ee-k\u00fcrd\u00ee \n(h\u00fcseyn\u00ee-zemzeme \nde \ndenilir), \nmuhayyer-k\u00fcrd\u00ee, nev\u00e2-k\u00fcrd\u00ee, \u015fehn\u00e2z-k\u00fcrd\u00ee, t\u00e2hir-\u0130c\u00fcrd\u00ee.. gibi. \n3. Rec\u00e2iz\u00e2de Ekrem'in \u015fiirlerini ihtiva eden, 1883 ve 1885 \naras\u0131nda 3 ayr\u0131 kitap olarak bas\u0131lm\u0131\u015f bir eseri. \nzemzeme-d\u00e2r \n(a.f.b.s.) ahenkli. \nzemzeme-k\u00fcrd\u00ee \n(a.b.i.) m\u00fcz. T\u00fcrk m\u00fczi\u011finde eski bir m\u00fcrekkep makam olup \nn\u00fcmunesi kalmam\u0131\u015ft\u0131r. \nzemzeme-p\u00eer\u00e2 \n(a.f.b.s.) terenn\u00fcm eden, \u015fark\u0131 s\u00f6yleyen. \nzen \n(f.i.c. zen\u00e2n) kad\u0131n, (bkz: mer'e). \nP\u00eere-zen \nkocakar\u0131, (bkz: ac\u00fbze, fert\u00fbte). \n-zen \n(f.s.) \"vurucu, vuran, atan, \u00e7alan\" m\u00e2n\u00e2lar\u0131na gelerek birle\u015fik \nkelimeler meydana getirir. \nDest-zen \nel vurucu, el at\u0131c\u0131, i\u015fe ba\u015flayan. \nHande-zen \nkahkaha atan. \nReh-zen \nyol kesen. \n\u015eem\u015f\u00eer-zen \nk\u0131l\u0131\u00e7 vuran, k\u0131l\u0131\u00e7 \u00e7eken., gibi. \nzen\u00e2b\u00eel \n(a.i. zenb\u00eel'in c.) zenbiller. \nzen\u00e2b\u00eer \n(a.i. z\u00fcnb\u00fbr'un c.) e\u015fek ar\u0131lar\u0131. \nzen\u00e2d\u00eek \n(a.i. z\u0131nd\u00eek'in c.) z\u0131nd\u0131klar, m\u00fcnaf\u0131klar, (bkz: zen\u00e2dika). \nzen\u00e2dika \n(a.i. z\u0131nd\u00eek'in c.) z\u0131nd\u0131klar, m\u00fcnaf\u0131klar, \u00e2hirete inanmayanlar, \n(bkz: zen\u00e2d\u00eek). ","zenah, zenahd\u00e2n \n(f.i.) \u00e7ene. (bkz: zekan). \n\u00c7\u00e2h-i zenahd\u00e2n \n\u00e7ene \u00e7ukuru, (bkz: \u00e7\u00e2h-\u0131 zekan). \nzen\u00e2n \n(f.i. zen'in c.) 1. kad\u0131nlar, (bkz: nis\u00e2). \nMekr-i zen\u00e2n \nkad\u0131nlar\u0131n fendi. 2. f. s. vurucular, d\u00f6v\u00fcc\u00fcler. \n-zen\u00e2n \n(f.s.) \"vurarak\" man\u00e2s\u0131yla 'birle\u015fik kelimeler yapar. \nTa'ne-zen\u00e2n \ns\u00f6verek, k\u00fcf\u00fcr ederek... gibi. \nzen\u00e2ne \n(f.s.) 1. kad\u0131na mahsus, kad\u0131nla ilgili, kad\u0131n i\u015fi. 2. zf. kad\u0131na \nyara\u015f\u0131r yolda, kad\u0131nca. \nzen\u00e2n\u00eer \n(a.i. z\u00fcnn\u00e2r'\u0131n c.) z\u00fcnnarlar, papazlar\u0131n bellerine ba\u011flad\u0131klar\u0131 \nu\u00e7lar\u0131 sark\u0131k ip ku\u015faklar, papaz ku\u015faklan. \nzen\u00e2n-n\u00e2me \n(f.b.i.) ed. kad\u0131na d\u00e2ir yaz\u0131lan eser. \nzenb \n(a.i.c. z\u00fcn\u00fbb) g\u00fcnah, su\u00e7, kabahat. (bkz: ism, vizr). \nzenbak \n(a.i.) bot. zanbak. \nzenbak\u0131yye \n(a.i.) bot. zanbakgiller. [\u00e7i\u011fdem, l\u00e2le, so\u011fan, p\u0131rasa, zanbak \ngibi bitkileri i\u00e7ine alan familya]. \nzenbak\u0131y-y\u00fc\u015f-\u015fekl \nzool. denizl\u00e2leleri, fr. crinoi'des. \nzenb\u00eel \n( .i.c. zen\u00e2b\u00eel) zenbil. [asl\u0131 \"zinb\u00eel\" dir]. \nA \nzenb\u00eel-b\u00e2f \n(a.f.b.i.) zenbil \u00f6r\u00fcc\u00fc, zenbilci. \nzenb\u00fbrek \n(f.i.) 1. zenberek. 2. a\u015fk. hayvan \u00fczerinde ta\u015f\u0131nan k\u00fc\u00e7\u00fck top. \nzenc \n(a.s. ve i.) kara, siyah, zenc\u00ee. \nzenc\u00e2r \n(a.i.) bak\u0131r pas\u0131 \u00e7e\u015fidinden g\u00f6zta\u015f\u0131, (bkz: jeng\u00e2r). \nzencebe \n( .i.) eskiden kad\u0131nlar\u0131n, kal\u00e7alar\u0131m b\u00fcy\u00fck g\u00f6stermek i\u00e7in, \nA \narkalar\u0131na ba\u011flad\u0131klar\u0131 yast\u0131k. \nzenceb\u00eel \n(a.i.) 1. zencefil. 2. \u015farap, (bkz: b\u00e2de, hamr, sahb\u00e2). \nzencebil-i Acem \n\u0130ran \u00e7inisinin yap\u0131ld\u0131\u011f\u0131 bir devedikeni. \nzencebil-i \u015e\u00e2m\u00ee \nbot. and\u0131z otu. \nzenceb\u00eeliyye \n(a.i.) bot. zencefilgiller. \nzencef\u00eel \n(a.i.) bot. Hindistan ve Malezya'da kal\u0131n ve yumu\u015fak k\u00f6ksapl\u0131 \nbir bitki. \nzencere \n(a.i.) parmakla fiske vurma. \nzencerf \n(f.i.) zincifre denilen k\u0131rm\u0131z\u0131 boya, s\u00fcl\u00fc\u011fen boyas\u0131, fr. \nminium. \nzenc\u00ee \n(a.s. ve i.) Afrikal\u0131 kara \u0131rktan olan, kara adam. (bkz: zeng\u00ee). \nzenc\u00eer \n(f.i.) 1. zincir. 2. m\u00fcz. T\u00fcrk m\u00fczi\u011finde bir m\u00fcrekkep usuld\u00fcr; \n120 zamanl\u0131 ve 63 darbl\u0131d\u0131r. Yaln\u0131z 120\/4 mertebesi \nkullan\u0131lm\u0131\u015ft\u0131r. 120 zamanl\u0131 olarak bir de (2 devr-i keb\u00eer + 2 \nberef\u015f\u00e2n) ve (2 remel + 2 muhammes) \u015feklinde iki darbeyn \nusul\u00fc vard\u0131r. T\u00fcrk m\u00fczi\u011finde bu 120 zamanl\u0131 usullerden \nb\u00fcy\u00fck zamanl\u0131 usul de yoktur. Asl\u0131nda bunlar bir tak\u0131m \nusullerin arka arkaya kullan\u0131lmas\u0131ndan ibaret olduklar\u0131ndan \nhakikatte en b\u00fcy\u00fck m\u00fcrekkep usul 88 zamanl\u0131 darb-\u0131 fetih'dir. \nZencir ile k\u00e2r, beste, daha az pe\u015frev ve il\u00e2hiler \u00f6l\u00e7\u00fclm\u00fc\u015ft\u00fcr. \nZencir \u015fu 5 b\u00fcy\u00fck us\u00fbl\u00fcn s\u0131ralanmas\u0131ndan ibarettir \u00e7ifte \nd\u00fcyek, f\u00e2hte, \u00e7enber, devr-i keb\u00eer, beref\u015f\u00e2n. Bu usuller 16, \n20, 24, 28, 32 zamanl\u0131 olup aralar\u0131ndaki fark d\u00e2ima 4 \nzamandan ibaret bir intizam g\u00f6stermektedir. \nzenc\u00eer-bend \n(f.b.s.) 1. zincirle ba\u011fl\u0131, zincire vurulmu\u015f. 2. ed. halk \u015fiirinde \nbirinci m\u0131sra\u0131n son kelimesini ikinci m\u0131sra\u0131n ba\u015f\u0131nda \ntekrarlayarak yaz\u0131lan ko\u015fma. ","zencirek \n(f.i.) 1. k\u00fc\u00e7\u00fck zincir. 2. g. s. yazma kitaplar\u0131n sahife kenarlar\u0131na \nve levha yaz\u0131lar\u0131n\u0131n etraf\u0131na s\u00fcs olarak yap\u0131lan zincirleme \nhalkalar \u015feklindeki su tezyinat\u0131. \nzenc\u00eer\u00ee \n(f.s.c. zenc\u00eeriy\u00e2n) zincirlik deli. \nzenc\u00eeriy\u00e2n \n(f.s. zenc\u00eer\u00ee'nin c.) zincirlik deliler. \nzenciyye \n(a.s. ve i.) Afrikal\u0131, kara \u0131rktan olan, kara kad\u0131n. \nzen\u00e7e \n(f.i.) sokak orospusu, (bkz: f\u00e2hi\u015fe) \nzend \n(a.i.c. ezn\u00e2d, zin\u00e2d) \u00e7akmak demiri, (bkz: zende). \nzend \n(f.i.) 1. Zerd\u00fc\u015ft'\u00fcn kendisine indi\u011fini iddia etti\u011fi kitap. 2. \neski Fars\u00e7a'n\u0131n bir leh\u00e7esi. [Firdevs\u00ee, \u015e\u00e2hn\u00e2me'sinde zend \nleh\u00e7esinde \nbuldu\u011fu \nkelimeleri \ntoplayarak \n\u015fiirlerinde \nkullanm\u0131\u015ft\u0131r]. \nzend \n( .i.c. zin\u00e2d) hek. s\u00e2iddeki iki kemikten i\u00e7 tarafta bulunan\u0131, \nA \ndirsekkemi\u011fi, fr. cubitus. [d\u0131\u015f taraftaki kemi\u011fe \"k\u00fb'bere\" \ndenir]. \nzend\u00e2n \n(a.i.c.) anat. s\u00e2idde bulunan iki kemik (\u00f6nkolkemi\u011fi) fr. \nradius, (dirsekkemi\u011fi) cubitus. \nZend\u00e2vesta \n(f.i.). (bkz. zend). \nzende \n(f.i.) \u00e7akmak demiri, (bkz: zend). \nzendeka \n(a.i.) k\u00e2firlik, dinsizlik. \nzen-dost \n(f.b.s.) kad\u0131nlardan ho\u015flanan, zampara. \nzen-dost\u00ee \n(f.b.i.) kad\u0131nlardan ho\u015flanma, zamparal\u0131k. \nzeneb \n(a.i.c. ezn\u00e2b) kuyruk. \nB\u00ee-zeneb \nkuyruksuz [hayvan]. \nzeneb-i \u00e2mm \nbot. birle\u015fik yapraklar\u0131n sap\u0131. \nzeneb-i varak \nbot. yaprak sap\u0131. \nzeneb-i zehre \nbot. \u00e7i\u00e7ek sap\u0131. \nzeneb-\u00fcd-D\u00fcc\u00e2ce \nastr. D\u00fcc\u00e2ce burcunun sonundaki y\u0131ld\u0131z. \nzeneb-\u00fcl-esed \nbot. arslan kuyru\u011fu. \nzeneb-\u00fcl-feres, zeneb-\u00fcl-hayl \n1. bot. atkuyru\u011fu denilen p\u00fcsk\u00fcll\u00fc bir ot. 2. astr. at \nkuyru\u011fu \u015feklinde g\u00f6r\u00fcnen ve sem\u00e2n\u0131n kuzey yar\u0131mk\u00fcresinde \nbulunan ku\u011fu burcunun en parlak y\u0131ld\u0131z\u0131, l\u00e2t. alpha Cygnus. \nzeneb-\u00fcl-hayliyye \nbot. *atkuyru\u011fugiller, fr. equisetacinees. \nzeneb-\u00fcl-kaytus \nastr. balina burcu. \nzeneb\u00ee \n(a.s.) zenebe, kuyru\u011fa, sapa ait, bunlarla ilgili. \nzenebiyy\u00e2t \n(a.i.c.) bot. yaprac\u0131klar\u0131n her birine mahsus ufak saplar. \nzeneb-\u00fcl-hayliyye \n(a.b.i.) bot. atkuyru\u011fugiller. \nzenek \n(f.i.) k\u00fc\u00e7\u00fck kad\u0131n, kad\u0131nca\u011faz, kad\u0131nc\u0131k. \nzenen \n(a.i.) insan\u0131n s\u00fcm\u00fckl\u00fc olmas\u0131, s\u00fcm\u00fckl\u00fcl\u00fck. \nzeng \n(f.i.) 1. zenci, (bkz: zenc). 2. pas. (bkz: jeng). 3. zil, \u00e7alpara. \nzeng\u00e2r \n(f.i.) bak\u0131r pas\u0131 nevinden g\u00f6zta\u015f\u0131. \nzengel, zengele, zeng\u00fble (f.i.) 1. \u00e7an. 2. \u00e7\u0131ng\u0131rak. 3. tef pulu. 4. \u015fark m\u00fczi\u011finde bir \nmakam\u0131n ad\u0131. (bkz: zeng\u00fble). \nzeng\u00ee \n(f.i.) l. zenci, siyah adam. 2. XIV ve XV. (hicri VIII ve IX.) \nas\u0131rlarda \u015eiraz ve hav\u00e2lisinde h\u00fck\u00fcm s\u00fcren be\u011fli\u011fin ad\u0131. \nzeng\u00fble \n(f.i.) 1. \u00e7\u0131ng\u0131rak. 2. m\u00fcz. T\u00fcrk m\u00fczi\u011finin, Hicaz ailesinden, en \neski basit makamlar\u0131ndan biridir. Bu makam az kullan\u0131lm\u0131\u015f, \nfakat \u015fedleri pek \u00e7ok ist\u00eem\u00e2l olunmu\u015ftur (\u00e7arg\u00e2hdaki \u015feddi \n\u015fevk-efz\u00e2 makam\u0131nda, yeg\u00e2hdaki \u015feddi \u015fedaraban, \u0131raktaki \n\u015feddi evcara, rasttaki \u015feddi hicazk\u00e2r ve zeng\u00fcleli s\u00fbzn\u00e2k, ","h\u00fcseyn\u00ee a\u015f\u00eeran'daki \u015feddi s\u00fbz-i dil, nevadaki \u015feddi araban). \nZeng\u00fble, hayal ve esrar telkin eden bir makamd\u0131r. Hicaz be\u015flisi \nile hicaz d\u00f6rtl\u00fcs\u00fcnden m\u00fcte\u015fekkildir. Be\u015fli ile d\u00fcgah (la) \nperdesinde durur. G\u00fc\u00e7l\u00fc, be\u015flinin d\u00f6rtl\u00fc ile birle\u015fti\u011fi ses olan \nh\u00fcseyn\u00ee (mi) perdesidir. Umumiyetle \u00e7\u0131k\u0131c\u0131 olmakla beraber \ninici ve \u00e7\u0131k\u0131c\u0131-inici \u015fekilleri de kullan\u0131lm\u0131\u015ft\u0131r. Niseb-i \n\u015fer\u00eefeden 7 tanesini muhtevi bulunmakla dizisi m\u00fclayimdir. \nDonan\u0131m\u0131na \"si\" bak\u0131yye bemol\u00fc ile \"do\" ve \"sol\" bak\u0131yye \ndiyezleri konulur (ilk iki \u00e2nza hicaz be\u015flisi, sonuncusu hicaz \nd\u00f6rtl\u00fcs\u00fc i\u00e7indir; d\u00f6rtl\u00fc i\u00e7in \"fa\" koma diyezi de \nkullan\u0131labilir). Orta sekizlisindeki sesleri -pestden t\u00eeze do\u011fru- \n\u015f\u00f6yledir d\u00fcg\u00e2h, dik k\u00fcrd\u00ee, nim hicaz, neva, h\u00fcseyn\u00ee, acem \n(veya dik acem), n\u00eem \u015fehnaz ve muhayyer. Remzi \u015fudur 6 + \nVI. \nzeng\u00fble-gerd\u00e2niyye \n(f.b.i.) m\u00fcz. T\u00fcrk m\u00fczi\u011finde en az be\u015f alt\u0131 as\u0131rl\u0131k bir \nm\u00fcrekkep makam olup n\u00fcmunesi kalmam\u0131\u015ft\u0131r. \nzeng\u00fble-geve\u015ft \n(f.b.i.) m\u00fcz. T\u00fcrk m\u00fczi\u011finde en az be\u015f alt\u0131 as\u0131rl\u0131k bir \nm\u00fcrekkep makam olup n\u00fcmunesi kalmam\u0131\u015ft\u0131r. \nzeng\u00fble-m\u00e2ye \n(f.b.i.) m\u00fcz. T\u00fcrk m\u00fczi\u011finde en az be\u015f alt\u0131 as\u0131rl\u0131k bir m\u00fcrekkep \nmakam olup zaman\u0131m\u0131za kalm\u0131\u015f n\u00fcmunesi yoktur. \nzeng\u00fble-nevr\u00fbz \n(f.b.i.) m\u00fcz. T\u00fcrk m\u00fczi\u011finde en az be\u015f alt\u0131 as\u0131rl\u0131k bir \nm\u00fcrekkep makam olup zaman\u0131m\u0131za kalm\u0131\u015f n\u00fcmunesi yoktur. \nzeng\u00fble-p\u00fbselik \n(f.b.i.) m\u00fcz. T\u00fcrk m\u00fczi\u011finin bir ka\u00e7 as\u0131rl\u0131k bir m\u00fcrekkep \nmakam\u0131 olup zaman\u0131m\u0131za kalm\u0131\u015f n\u00fcmunesi yoktur. \nzeng\u00fble-selmek \n(f.b.i.) m\u00fcz. T\u00fcrk m\u00fczi\u011finin en az be\u015f alt\u0131 as\u0131rl\u0131k bir \nm\u00fcrekkep makam\u0131 olup zaman\u0131m\u0131za kalm\u0131\u015f n\u00fcmunesi yoktur. \nzeng\u00fble-\u015fehn\u00e2z \n(f.b.i.) m\u00fcz. T\u00fcrk m\u00fczi\u011finin en az be\u015f alt\u0131 as\u0131rl\u0131k bir \nm\u00fcrekkep makam\u0131 olup zaman\u0131m\u0131za kalm\u0131\u015f n\u00fcmunesi yoktur. \nzen-h\u00e2ne \n(f.b.i.) 1. genelev, (bkz: um\u00fbm-h\u00e2ne). 2. Hindistan \nT\u00fcrklerinin saray-lanndaki harem dairesi. \nzen\u00eem \n(a.i.) 1. bir kavime sonradan kat\u0131lan, asl\u0131nda onlardan \nolmayan. 2. soyu bozuk, soysuz, a\u015fa\u011f\u0131l\u0131k. \nzen\u00een \n(a.i.) s\u00fcm\u00fck. \nzenne \n(o.i.) [Fars\u00e7a \"zen\u00e2n\" dan]. 1. kad\u0131n k\u0131sm\u0131. 2. ortaoyununda \nkad\u0131n rol\u00fcnde ve k\u0131l\u0131\u011f\u0131nda bulunan erkek. \nzenn\u00fbbe \n(a.i.) 1. g\u00fcnahk\u00e2r k\u0131z. 2. kad\u0131n ad\u0131. \nzenn\u00fbn \n(a.s.) s\u00fcm\u00fckl\u00fc. \nzen-p\u00e2re \n(f.b.s.) zampara. \nzen-perest \n(f.b.s.) kad\u0131na d\u00fc\u015fk\u00fcn [erkek]. \nzer \n(f.s.) sar\u0131. (bkz: asfer, zerd). \nzer \n(f.i.) 1. alt\u0131n, (bkz: zeheb). 2. ak\u00e7e, para. \nP\u00fbte-zer \nalt\u0131n potas\u0131. \nS\u00eem \u00fc zer \ng\u00fcm\u00fc\u015f ile alt\u0131n. \nzer-i deh-penc\u00ee \nyar\u0131s\u0131 bak\u0131r olan alt\u0131n [onda be\u015fi]. \nzer-i dest-ef\u015f\u00e2r \nHusrev-i Perv\u00eez'in d\u00e2ima elinde oynad\u0131\u011f\u0131 yumu\u015fak alt\u0131n. \nzer-i g\u00fcl \n\u00e7i\u00e7ektozu. \nzer-i kamer-t\u00e2b \n\u00fczerinde ay resmi bulunan bir alt\u0131n para. \nzer-i k\u00e2mil \ntam, h\u00e2lis, ayar\u0131 tamam alt\u0131n. ","zer-i ma\u011frib\u00ee \nh\u00e2lis ve iyi alt\u0131n. zer-i mahb\u00fbb [eski] yirmi be\u015f kuru\u015f \nde\u011ferinde bir alt\u0131n para. [1202 (1787) de \u00fc\u00e7 bu\u00e7uk kuru\u015f \nde\u011fer konulmu\u015f ve II. Mustafa devrinde \u00e7\u0131kart\u0131lm\u0131\u015ft\u0131]. \nzer-i makl\u00fbb \nkalp alt\u0131n. \nzer-i m\u00fc\u015ft-ef\u015f\u00e2r \n(bkz. zer-i dest-ef\u015f\u00e2r). \nzer-i s\u00e2v, zer-i s\u00e2ve \nayar\u0131 tam alt\u0131n veya k\u0131r\u0131nt\u0131s\u0131. \nzer-i \u015fe\u015f-ser\u00ee \nh\u00e2lis alt\u0131n. \nzer-i v\u00eeje \nh\u00e2lis alt\u0131n, (bkz: asced). 3. tas. nevbet, oru\u00e7; \u00e7ile. \nzer' \n(a.i.c. z\u00fcr\u00fb') 1. ekme, tohum sa\u00e7ma. 2. ekilmi\u015f ekin. \nzer-i \u0131bt\u00ee \nbot. yan tomurcu\u011fu, fr. bourgeon axilaire. \nzer-i re's\u00ee \nbot. tepe tomurcu\u011fu, fr. bourgeon terminal. \nzer-\u00e2b \n(f.b.i.) 1. yald\u0131z m\u00fcrekkep. 2. beyaz \u015farap. \nzer\u00e2b\u00ee \n(a.i. z\u00fcrb\u00ee'nin c.) g\u00fczel mefru\u015fat, d\u00f6\u015femeler. \nzer\u00e2f \n(f.i.) z\u00fcr\u00e2f\u00e2. \nzer\u00e2fe, zerr\u00e2fe \n(a.i.c. zer\u00e2f\u00ee) z\u00fcr\u00e2f\u00e2. \nzer\u00e2f\u00ee \n(a.i. zer\u00e2fe ve zerr\u00e2fe'nin c.) z\u00fcr\u00e2f\u00e2lar. \nzerak \n(a.s.) mavi, g\u00f6k renkli. \nzer\u00e2re \n(a.i.) sa\u00e7\u0131nt\u0131, sa\u00e7\u0131lan \u015fey. \nzer\u00e2r\u00ee \n(a.i. z\u00fcrriyyet'in c.) z\u00fcrriyetler, nesiller, ku\u015faklar, soylar, \nd\u00f6ller. \nzer\u00e2r\u00eeh \n(a.i. zerr\u00e2h ve z\u00fcrr\u00e2h'\u0131n c.) zool. kuduz b\u00f6cekleri. \nzer\u00e2vend \n(f.i.) bot. il\u00e2\u00e7larda kullan\u0131lan bir cins bitki, lo\u011fusa otu, fr. \naristoloche. \nzer\u00e2vend\u00ee \n(f.i-) yapraklar\u0131 ve \u00e7i\u00e7ekleri zer\u00e2vende benzeyen bitkiler. \nzerb\u00e2 \n(f.i.) z\u0131rva. \nzer-b\u00e2f \n(f.b.i.) ustufac\u0131, s\u0131rmal\u0131 kuma\u015f dokuyan kimse. \nzer-b\u00e2ft \n(f.b.i.). (bkz. zer-beft). \nzer-b\u00e2fte \n(f.b.s.) ustufa, s\u0131rmal\u0131 kuma\u015f, s\u0131rma ile i\u015flenmi\u015f, (bkz. zer- \nbeft). \nzer-beft \n(f.b.i.) ustufa, s\u0131rmal\u0131 kuma\u015f, (bkz: zer-b\u00e2fte). \nzer-cedvel \n(f.a.b.i.) g. s. sahife kenarlar\u0131na alt\u0131nla \u00e7ekilen \u00e7izgiler. \nzerd \n(f.s.) 1. sar\u0131. (bkz: asfer). 2. solgun, soluk. \nR\u00fby-i zerd \nsararm\u0131\u015f, solgun y\u00fcz. \nzerd, zered \n(a.i.c. z\u00fcr\u00fbd) halka halka \u00f6r\u00fclm\u00fc\u015f sava\u015f\u00e7\u0131 z\u0131rh\u0131. \nzerd-\u00e2b \n(f.b.i.) 1. beyaz \u015farap. 2. safra. 3. cerahat, irin. \nzerd-\u00e2l\u00fb \n(f.b.i.) \"zerd = sar\u0131 + \u00e2l\u00fb = erik = sar\u0131 erik\" zerd\u00e2li. \nzerde \n(f.i.) 1. zerde; safran, pirin\u00e7 ve \u015fekerle pi\u015firilen bir tatl\u0131. 2. \nyumurta \u015fans\u0131. 3. safran. \nPil\u00e2v \u00fc zerde \n(pil\u00e2v ve zerde) d\u00fc\u011f\u00fcn yeme\u011fi. \nzerde-\u00e7\u00e2v \n(f.b.i.) zerde\u00e7al boyas\u0131. \nzerde-\u00e7\u00fbb \n(f.b.i.). (bkz. zerde-\u00e7\u00e2v). \nzerd-f\u00e2m \n(f.b.s.) sar\u0131 renkli. \nzerd-g\u00fb\u015f, zerd-g\u00fb\u015fe \n(f.b.s.) 1. \u00fcrkek, korkak. 2. ikiy\u00fczl\u00fc, (bkz: m\u00fcr\u00e2\u00ee). \nzerd\u00ee \n(f.i.) sar\u0131l\u0131k, sar\u0131 renkte olma. \nzer-d\u00f4st \n(f.b.s.) hasis, cimri, tamahk\u00e2r, pinti. \nzer-d\u00fbz \n(f.b.i.c. zer-d\u00fbz\u00e2n) 1. s\u0131rma i\u015fleyici. (bkz. s\u00eem-ke\u015f). 2. s. \ns\u0131rmal\u0131, k\u0131l\u00e2ptanl\u0131. \nzer-d\u00fbz\u00e2n \n(f.b.i. zer-d\u00fbz'\u0131n c.) s\u0131rma i\u015fleyiciler. (bkz: s\u00eem-ke\u015f\u00e2n). ","zerd\u00fc\u015ft \n(f.h.i.) 1. ate\u015fe tapan, (bkz: gebr). 2 . nur ve zulmet diye iki \nil\u00e2h'a inanma akidesini kuran adam, Zaratustra. (bkz. gebr, \nmec\u00fbs\u00ee). \nZerd\u00fc\u015ft\u00ee \n(f.s. ve i.) 1. Zerd\u00fc\u015ft d\u00eeninde olan kimse. 2. ate\u015fe tapan, \nMec\u00fbs\u00ee. (bkz. \u00e2te\u015f-perest, gebr, mec\u00fbs\u00ee). \nzer-ef\u015f\u00e2n \n(f.b.s.) 1. alt\u0131n sa\u00e7\u0131c\u0131. 2. alt\u0131n kakmal\u0131. 3. i. makbul bir l\u00e2le \nnevi. 4. i. g. s. kitap ciltlerinde g\u00f6r\u00fclen bir s\u00fcsleme motifi. \n5. i. kad\u0131n ad\u0131. \nzer-ender-zer \n(f.b.i.) g. s. s\u00fcslemede ikinci defa alt\u0131n tabakas\u0131 ile kaplama. \nzer-end\u00fbd \n(a.f.b.s.) alt\u0131n yald\u0131zl\u0131. (bkz. m\u00fczehheb). \nzer-end\u00fbz \n(f.b.s.) alt\u0131n kazanan. \nzer-ger \n(f.b.i.c. zer-ger\u00e2n) kuyumcu. \nzer-ger-i k\u00e2mil \nusta kuyumcu. \nzer-ger\u00e2n \n(f.b.i. zer-ger'in c.) kuyumcular. \nzer-gerd\u00e2n \n(f.b.i.) tar. ok nevilerinden biri. \nzer-ger\u00ee \n(f.b.i.) kuyumculuk. \nzer-g\u00fbn \n(f.b.s.) alt\u0131n renkli, alt\u0131n gibi sar\u0131 olan. \nzer-h\u0131r\u00eed, zer-h\u0131r\u00eede \n(f.b.s. ve i.) sat\u0131n al\u0131nm\u0131\u015f [kimse]; k\u00f6le. \nzer\u00ee' \n(a.s.) araya giren, \u015fefaat edici. \nzer'\u00ee \n(a.s.c. zer'iyy\u00e2t) f\u0131k. Ar\u015f\u0131nla \u00f6l\u00e7\u00fclen [\u015fey]. \nzeri' \n(a. s.) \u00e7abuk, kolay olan. \nMevt-i zeri' \n\u00e7abuk, kolay \u00f6l\u00fcm. \nzer\u00eea \n(a.i.) ves\u00eele, bahane, sebep, f\u0131rsat. \nzer\u00een \n(f.s.) alt\u0131ndan veya alt\u0131na benzer olan, alt\u0131n gibi sar\u0131; parlak, \n(bkz. zerr\u00een). \nzer\u00eene \n(f.s.) 1. alt\u0131na benzer olan. 2. i. ekmek k\u0131nnt\u0131s\u0131 ile yap\u0131lm\u0131\u015f \n\u00e7orba. \nzer\u00een-iz\u00e2r \n(f.a.b.s.) soluk benizli, benzi soluk. \nzer\u00een-k\u00e2se, zer\u00een-k\u00fcl\u00e2h, zer\u00een-sedef (f.a.b.i.) G\u00fcne\u015f, (bkz: \u00e2ft\u00e2b, h\u00fbr\u015f\u00eed, mihr, \u015fems). \nzer\u00een-\u015f\u00e2h \n(f.b.i.) kam\u0131\u015f kalem. \nzer'iyy\u00e2t \n(a.i. zer'\u00ee nin c.) ar\u015f\u0131nla \u00f6l\u00e7\u00fclen \u015feyler. \nzer'iyy\u00e2t \n(a.i. c.) ekim i\u015fleri. \nzerk \n(a.i.) ; 1. bir su veya s\u0131v\u0131 il\u00e2c\u0131 \u015f\u0131r\u0131nga ile verme. 2. sofular\u0131n \ngiydi\u011fi mavi c\u00fcbbe. 3. dindar g\u00f6r\u00fcnme. 4. ikiy\u00fczl\u00fcl\u00fck, h\u00eele, \nriya, dalavere. \nzerka \n' \n(\"ka\" uzun okunur, a.s.) 1. [u\u011fursuzlu\u011fuyla tan\u0131nm\u0131\u015f bir Arap \nkad\u0131n\u0131n\u0131n ad\u0131ndan kinaye olarak] g\u00f6k g\u00f6zl\u00fc [kad\u0131n]. 2. g\u00f6k \nmavisi. 3. mavi [g\u00f6z], [\"ezrak\" in m\u00fcennesidir]. \nzerk-\u00e2l\u00fbd \n(a.f.b.s.) riya kar\u0131\u015f\u0131k, riyal\u0131. \nzer-k\u00e2r \n(f.b.s.) alt\u0131n i\u015fleme, s\u0131rma ile i\u015flenmi\u015f, k\u0131laptanl\u0131. \nzer-k\u00e2r\u00ee \n(f.b.i.) alt\u0131n i\u015flemecilik, s\u0131rmac\u0131l\u0131k. \nzer-ke\u015f \n(f.b.s.) 1. alt\u0131n tel yapan, 2. alt\u0131n i\u015flemeli, alt\u0131n kakmal\u0131, (bkz. \nmurassa'). \nzerk-f\u00fcr\u00fb\u015f \n(a.f.b.s.) hileci, ikiy\u00fczl\u00fc, (bkz: h\u00eele-b\u00e2z, m\u00fcr\u00e2\u00ee). \nzer-k\u00fbb \n(f.b.s.) 1. alt\u0131n d\u00f6v\u00fcc\u00fc, alt\u0131n yaprak yap\u0131c\u0131, sar\u0131 yald\u0131z \nyapan. 2. h.i. Hz. Mevl\u00e2n\u00e2'n\u0131n yak\u0131nlar\u0131ndan Sal\u00e2h\u00fcdd\u00een \nhazretleri. \nzer-k\u00fcl\u00e2h \n(f.b.i.) tar. saray kap\u0131c\u0131lann\u0131n ba\u015flar\u0131na giydikleri \u00fcsk\u00fcf, \n[alt\u0131n tel i\u015flemeli oldu\u011fu i\u00e7in bu ad verilmi\u015ftir]. \nzer-m\u00fchre \n(f.b.i.). (bkz. m\u00fchre). ","zer-nig\u00e2r \n(f.b.s.) 1. alt\u0131nla i\u015flenmi\u015f, yald\u0131zl\u0131. 2. i. kad\u0131n ad\u0131. \nzer-ni\u015f\u00e2n \n(f.b.i.) k\u0131l\u0131\u00e7, kalemt\u0131ra\u015f gibi \u015feyler \u00fczerine kakma alt\u0131nla \nyap\u0131lan i\u015fleme, s\u00fcs, yaz\u0131. \nzer-n\u00fcv\u00ees \n(f.b.i.) tar. alt\u0131n yald\u0131zla yaz\u0131 yazan hattat, m\u00fczehhip. \nzer-p\u00e2\u015f \n(f.b.s.) alt\u0131n sa\u00e7an. \nzerr \n(a.i.) kar\u0131nca yumurtas\u0131. \nEb\u00fb-zerr \nesh\u00e2b-\u0131 kir\u00e2m'dan z\u00fchd ve takvaca me\u015fhur bir zat. \nzerr\u00e2' \n(a.i.) ekinci, \u00e7ift\u00e7i. \nzerr\u00e2d \n(a.i.) z\u0131rh \u00f6r\u00fcc\u00fc; usta z\u0131rh\u00e7\u0131. \nzerr\u00e2h, z\u00fcrr\u00e2h \n(a.i.c. zer\u00e2r\u00eeh) zool. kuduz b\u00f6ce\u011fi. \nzerr\u00e2k \n(a.s. zerk'den) \u00e7ok m\u00fcr\u00e2\u00ee, ikiy\u00fczl\u00fc, (bkz: s\u00e2l\u00fbs). \nzerr\u00e2t \n(a.i. zerre'nin c.) zerreler, pek ufak par\u00e7alar, molek\u00fcller, fr. \nmolecules. \nzerre \n(a.i.c. zerr\u00e2t) pek ufak par\u00e7a, molek\u00fcl, fr. molecule. \nzerre-v\u00e2r \nzerre gibi, gayet k\u00fc\u00e7\u00fck, pek az. \nzerrev\u00ee \n(a.s.) 1. zerreye ait, zerre ile ilgili. 2. kim. molek\u00fclsel. \nzerr\u00een \n(f.s.) 1. alt\u0131ndan yap\u0131lm\u0131\u015f, alt\u0131n. 2. alt\u0131n gibi sar\u0131. 3. parlak. 4. \ni. kad\u0131n ad\u0131. 5. i. bot. fulya. \nzerr\u00een-kadeh \n(f.a.b.i.) bot. nergis \u00e7i\u00e7e\u011fi. \nzer-r\u00ee\u015fte \n(f.b.i.) 1. alt\u0131n tel; s\u0131rma. 2. s. sar\u0131. \nzer-s\u00e2[y] \n(f.b.s.) alt\u0131n ezici, varak\u00e7\u0131. \nzer-s\u00eene \n(f.b.s.) sar\u0131 g\u00f6\u011f\u00fcsl\u00fc; alt\u0131n sar\u0131s\u0131 gibi g\u00f6\u011f\u00fcs. \nzer-\u015fin\u00e2s \n(f.b.s. ve i.) \"alt\u0131n tan\u0131yan\" sarraf. \nzer-t\u00e2r \n(f.b.i.) 1. alt\u0131n tel, s\u0131rma. 2. G\u00fcne\u015f \u0131\u015f\u0131n\u0131. 3. kad\u0131n ad\u0131. \nzer-t\u00e2r\u00ee \n(f.b.s.) alt\u0131n veya s\u0131rma ile i\u015flenmi\u015f veya dokunmu\u015f. \nZert\u00fc\u015ft \n(f.h.i.). (bkz. Zerd\u00fc\u015ft). \nzer-ver \n(f.b.s.) alt\u0131n yald\u0131zl\u0131 olan. \nzev' \n(a.i.) \u00f6l\u00fcm dolay\u0131s\u0131yla gelen keder, s\u0131k\u0131nt\u0131. \nzev\u00e2cir \n(a.i. z\u00e2cire'nin c.) menedenler, yasak edenler, \u00f6nleyenler. \nzev\u00e2d \n(a.i. z\u00e2d'\u0131n c.) az\u0131klar, yiyintiler, (bkz: ezv\u00e2d, ezvide). \nzev\u00e2d, zev\u00e2de \n(f.i.) az\u0131k, erzak stoku. \nZ\u00e2d \u00fc zev\u00e2d \naz\u0131klar, yiyecekler. \nzevahif \n(a.i. z\u00e2hife'nin c.) zool. yerde s\u00fcr\u00fcnerek y\u00fcr\u00fcyen \nhayvanlar, s\u00fcr\u00fcngenler. \nzev\u00e2hir \n(a.i. z\u00e2hir'in c.) co\u015fkun denizler. \nzev\u00e2hir \n(a.i. z\u00e2hire'nin ve z\u00fchre'nin c.) 1. \u00e7i\u00e7ekler, (bkz: ezh\u00e2r). 2. s. \nparlak [y\u0131ld\u0131zlar]. \nzev\u00e2hir \n(a.i. z\u00e2hir ve z\u00e2hire'nin c.), (bkz. zav\u00e2hir). \nzev\u00e2ib \n(a.i. z\u00fc\u00e2be'nin c.) 1. z\u00fcl\u00fcfler, per\u00e7emler, k\u00e2k\u00fcller. \nZ\u00fb-zev\u00e2ib \nkuyruklu y\u0131ld\u0131zlar. 2. (z\u00e2ib'in c.) eriyenler, erimi\u015f, eritilmi\u015f \nolan \u015feyler. \nzev\u00e2id \n(a.i. z\u00e2ide'nin c.) 1. ziy\u00e2de, fazla \u015feyler, fazlal\u0131klar. \nzev\u00e2id-i munfas\u0131la \nf\u0131k. gebe hayvan\u0131n karn\u0131ndaki yavru gibi aynca sat\u0131\u015f\u0131 \nm\u00fcmk\u00fcn olan ziy\u00e2de \u015feyler. \nzev\u00e2id-i muttas\u0131la \nf\u0131k. hayvanlar\u0131n semizli\u011fi gibi ziy\u00e2de olan ve aynca \nsat\u0131lamayan \u015feyler. 2. m\u00fcz. eski Arap m\u00fczi\u011finde s\u00fcs \nnotalar\u0131n\u0131n mecm\u00fbuna verilen bir ad. \nzev\u00e2il \n(a.s. z\u00e2ile'nin c.) zeval bulucu, kaybolucu, bak\u00ee olmayan \u015feyler. ","zev\u00e2l \n(a.i.) 1. yerinden ayr\u0131l\u0131p gitme. 2. zail olma, sona erme. 3. \nG\u00fcne\u015f'in ba\u015fucunda bulunma zaman\u0131, \u00f6\u011fle vakti, saat tam \n12.00. \nBa'de-z-zev\u00e2l \n\u00f6\u011fleden sonra. \nB\u00ee-zev\u00e2l \nzevalsiz, f\u00e2n\u00ee, ge\u00e7ici olmayan. \nKabl-ez-Zev\u00e2l \n\u00f6\u011fleden evvel. \nSer\u00ee-\u00fcz-zev\u00e2l \n\u00e7ok da yanmayan, \u00e7abuk ge\u00e7en. \nVakt-i zev\u00e2l \n\u00f6\u011fle vakti. 4. bozulma, yenilme. 5. kabahat, su\u00e7. \nzev\u00e2l\u00ee \n(a.s.) zev\u00e2le ait, zev\u00e2l ile ilgili. \nzev\u00e2l\u00ee sa\u00e2t \nalafranga saat, \u00f6\u011fle vaktini esas alan saat. \nzev\u00e2l-n\u00e2-pez\u00eer \n(a.f.b.s.) zeval bulmayan, sona ermeyen, ge\u00e7ici olmayan. \nzev\u00e2l-pez\u00eer \n(a.f.b.s.) sona eren, ge\u00e7ici olan. \nzev\u00e2mil \n(a.i. z\u00e2mile'nin c.) 1. k\u00fc\u00e7\u00fck y\u00fckler. 2. y\u00fck hayvanlar\u0131. \nzev\u00e2n \n(f.i.) l. z\u0131vana. 2. delice denilen bu\u011fday az\u0131nus\u0131. \nzev\u00e2ne \n(a.i.) 1. z\u0131vana, sigara a\u011f\u0131zl\u0131\u011f\u0131n\u0131n ucuna ge\u00e7irilen i\u00e7i delik mil \nmaden. 2. sigaran\u0131n i\u00e7ilecek taraf\u0131na ge\u00e7irilmi\u015f karton veya \nba\u015fka maddeden borumsu k\u00fc\u00e7\u00fck nesne. 3. iki ucu a\u00e7\u0131k k\u00fc\u00e7\u00fck \nboru. 4. birbirine ge\u00e7irilecek aletlere a\u00e7\u0131lan boru \u015feklindeki \ndelik. \nzev\u00e2n\u00ee \n(a.s. z\u00e2niye'nin c.) zina eden, kahbelik yapan kad\u0131nlar. \nzev\u00e2t \n(a.i. z\u00e2t'\u0131n c.) ki\u015filer, \u015fah\u0131slar, kimseler. \nzev\u00e2t-\u0131 ma'd\u00fbde \nsay\u0131l\u0131 kimseler. \nzev\u00e2y\u00e2 \n(a.i. z\u00e2viye'nin c.) 1. zaviyeler, a\u00e7\u0131lar, fr. angles. 2. k\u00f6\u015feler, \nbucaklar, dirsekler. 3. k\u00fc\u00e7\u00fck tekkeler. \nzevb \n(a.i.) erime, (bkz: zeveb\u00e2n). \nzevc \n(a.i.c. ezv\u00e2c) 1. \u00e7ift, tek kar\u015f\u0131l\u0131\u011f\u0131. 2. bir \u00e7iftten her biri. 3. kar\u0131 \nve kocan\u0131n her biri. 4. koca. \nzevc-i m\u00fctev\u00e2r\u00ee \ngizlenip saklanm\u0131\u015f olan koca. \nzevc\u00e2t \n(a.i. zevce'nin c.) nik\u00e2hl\u0131 kad\u0131nlar, e\u015fler. \nzevce \n(a.i.c. ezv\u00e2c, zevc\u00e2t) nik\u00e2hl\u0131 kad\u0131n, e\u015f. \nzevceyn \n(a.i.c.) kar\u0131 ile koca. \nzevc\u00ee, zevciyye \n(a.s.) kar\u0131 kocaya ait, kar\u0131 koca ile ilgili. \nzevciyyet \n(a.i.) kocal\u0131k, kar\u0131l\u0131k, kar\u0131-kocal\u0131k, e\u015flik. \nzevciy-y\u00fcl-es\u00e2bi' \n(a.b.i.) zool. \u00e7iftparmakl\u0131lar, fr. artiodactyles. \nzeveb\u00e2n \n(a.i.) 1. erime. 2. kim., fiz. erime, fr. fusion. \nzevg \n(a.i.) [bir \u015feyi] bir yana e\u011fme, meyillendirme. \nzevgan \n(\"ga\" uzun okunur, a.i.) anat. bir organ\u0131n oldu\u011fu yerden \nayr\u0131lmas\u0131, bir yana kaymas\u0131. \nzev\u00ee- - \n(a.s. z\u00fb'nun c.) sahipler. \nzevi-l-ayn \ntas. hakk\u0131 zahiren, halk\u0131 b\u00e2t\u0131nen g\u00f6renler. \nzevi-l-ens\u00e2b \n[vak\u0131fta] kar\u00e2bet sahipleri, akrabal\u0131klar\u0131 olanlar, yak\u0131nlar. \nzevl-i erh\u00e2m \nhuk. mirasta muayyen bir pay sahibi olmayan yak\u0131n h\u0131s\u0131mlar. \nzevi-l-erv\u00e2h, zevi-l-hay\u00e2t canl\u0131lar. \nzevi-l-ihtir\u00e2m \nsayg\u0131 sahipleri, sayg\u0131de\u011fer ki\u015filer. \nzevi-l-ihti\u015f\u00e2m \nihti\u015fam sahibi, ha\u015fmetli kimseler. \nzevi-l-i'tib\u00e2r \nitibarl\u0131 kimseler. \nzevi-l-mef\u00e2s\u0131l \nmafsall\u0131 hayvanlar. \nzevi-l-ukul \nakl\u0131 olanlar, insanlar; tas. halk\u0131 zahiren, hakk\u0131 b\u00e2t\u0131nen \ng\u00f6renler. \nzevi-n-n\u00fchye \nak\u0131l sahipleri, (bkz: esh\u00e2b-\u0131 n\u00fchye). ","zevi-s-sed\u00e2y\u00e2 \nzool. memeliler, fr. mammiferes. (bkz: z\u00e2t-\u00fcs-sed\u00e2y\u00e2). \nzevk \n(a.i.c. ezv\u00e2k) 1. biy. tad\u0131m. 2. tatma, tad; ho\u015fa giden hal, haz. \n3. tas. ma'nev\u00ee haz. 4. bo\u015f vakit ge\u00e7irme; e\u011flence, e\u011flenti, \nc\u00fcnb\u00fc\u015f, e\u011flenme. 5. g\u00fczeli \u00e7irkinden ay\u0131rdetme kabiliyeti. 6. alay \netme, e\u011flenme, (bkz: suhre). zevk-i sel\u00eem (sel\u00e2mette olan \nzevk) 1) zevkin en y\u00fcksek derecesi; 2) sezme kabiliyeti. \nzevk-i dil \n1) g\u00f6nl\u00fcn zevki; 2) m\u00fcz. T\u00fcrk m\u00fczi\u011finde vaktiyle kullan\u0131lm\u0131\u015f \neski makamlardan biridir. S\u00fbzn\u00e2k'tan sonra k\u0131sa bir rast ile \nkarar eder ki, bu \u015fekliyle zevk-i dil makam\u0131n\u0131n tersi oldu\u011fu \ng\u00f6r\u00fcl\u00fcr. Durak rast, g\u00fc\u00e7l\u00fc neva (re) perdeleridir (terkibindeki \nher iki makam\u0131n da durak ve g\u00fc\u00e7l\u00fc perdeleri budur). \nDonan\u0131m\u0131na s\u00fbzn\u00e2k'\u0131n i\u015faretleri konulur (rast'\u0131n si koma \nbemol\u00fc ile \"fa\" bak\u0131yye diyezi bu i\u015faretlerle m\u00fc\u015fterektir). A. \nA. Konuk'un \"k\u00e2r-\u0131 n\u00e2t\u0131k\" \u0131n\u0131n devr-i rev\u00e2n usul\u00fcndeki 24 \nnumaral\u0131 par\u00e7as\u0131 zevk-i dil'dir. \nzevk-i m\u00fcd\u00e2m \nhi\u00e7 bitmeyen zevk. \nzevk-i ruh-\u0131 dil-d\u00e2r \nsevgilinin yana\u011f\u0131n\u0131n zevki. \nzevk-i s\u00fbret \nresimden al\u0131nan zevk, g\u00f6r\u00fcn\u00fc\u015f\u00fcn verdi\u011fi zevk. \nzevk-i vasl \nkavu\u015fma, beraber olma zevki; vuslat tad\u0131. \nzevk u saf\u00e2 \ne\u011flenme, keyif etme; e\u011flence. \nzevk \u00fc tarab \n1) zevk ve \u015fenlik, e\u011flence. 2) m\u00fcz. T\u00fcrk m\u00fczi\u011finde bir \nm\u00fcrekkep makam olup \"\u015fevk-i ced\u00eed\" ve \"araban k\u00fcrd\u00ee\" de \ndenilmi\u015ftir ve bundan ayn\u0131 terkibe muhtelif zamanlarda \nmuhtelif m\u00fczik\u00e7ilerin makamdan haberd\u00e2r olmaks\u0131z\u0131n \nverdikleri isimler c\u00fcmlesinden oldu\u011fu anla\u015f\u0131l\u0131r. \nzevk-\u00e2l\u00fbd \n(a.f.b.s.) zevkle kar\u0131\u015f\u0131k. \nzevkan \n(a.zf.) 1. zevk bak\u0131m\u0131ndan, zevk\u00e7e. 2. tas. zevk (ma'nev\u00ee haz) \nyoluyla. \nzevk-bah\u015f \n(a.f.b.s.) 1. zevk veren. 2. m\u00fcz. T\u00fcrk m\u00fczi\u011finin bir ka\u00e7 \nas\u0131rl\u0131k bir m\u00fcrekkep makam\u0131 olup zaman\u0131m\u0131za kalm\u0131\u015f \nnumunesi yoktur. 3. me\u015fhur bir \u00e7e\u015fit l\u00e2le. \nzevk-c\u00fb \n( .f.b.s.c. zevk-c\u00fby\u00e2n) zevk arayan, zevkine d\u00fc\u015fk\u00fcn. \nA \nzevk-c\u00fby\u00e2n \n( .f.b.s. zevk-c\u00fb'nun c.) zevk arayanlar, zevkine d\u00fc\u015fk\u00fcn \nA \nolanlar. \nzevk-c\u00fby\u00e2ne \n(a.f.zf.) zevke d\u00fc\u015fk\u00fcn olanlar gibi; zevk d\u00fc\u015fk\u00fcnlerine l\u00e2y\u0131k \nbir \u015fekilde. \nzevk\u0131yyat \n(a.i.) zevke, e\u011flenceye ait hususlar. \nzevki \n(a.s.) zevke ait, zevkle ilgili. \nzevk-perest \n(a.f.b.s.) zevke, e\u011flenceye a\u015f\u0131r\u0131 derecede d\u00fc\u015fk\u00fcn. \nzevk-perest\u00e2n \n(a.f.b.s. zevk-perest'in c.) zevke ve e\u011flenceye a\u015f\u0131n derecede \nd\u00fc\u015fk\u00fcn olanlar. \nzevk-perest\u00ee \n(a.f.b.i.) zevke, e\u011flenceye a\u015f\u0131n d\u00fc\u015fk\u00fcnl\u00fck. \nzevk-y\u00e2b \n(a.f.b.s.) zevk bulan, lezzetini, tad\u0131n\u0131 alan. \nzevr\u00e2' \n(a.s.) 1. Dicle nehri. 2. Ba\u011fdat \u015fehri [ezver ( = boynu e\u011fri; \ne\u011fri, do\u011fru olmayan)' in m\u00fcennesi]. \nzevrak \n(a.i.) kay\u0131k, sandal. \nzevrak-\u0131 der\u00fbn \ng\u00f6n\u00fcl gemisi. 2. Mekke'de yap\u0131lan zemzem \u015fi\u015fesi, zemzem \nibri\u011fi, kab\u0131. 3. \u00e7i\u00e7ek testisi, \u00e7i\u00e7ek kadehi. 4. \u015fi\u015fe. ","zevrak mekt\u00fbbu \nHarem-i \u015eer\u00eefde zevrak denilen testi ile hac\u0131lara zemzem \nda\u011f\u0131tan hademeye bu i\u015finden dolay\u0131 g\u00f6nderilen hediyeyi \nbildiren mektup. \nzevrak-\u00e7e \n(a.f.b.i.) kay\u0131kc\u0131k, sandalc\u0131k. \nzevrak\u00ee \n(a.s.) kay\u0131kla ilgili, kay\u0131\u011f\u0131ms\u0131, kay\u0131ks\u0131. \nzevrak-s\u00fcv\u00e2r \n(a.f.b.s.) kay\u0131\u011fa binen, kay\u0131\u011fa binmi\u015f olan. \nzevv\u00e2k \n(a.s. zevk'den) 1. bir \u015feyi \u00e7ok fazla tadan. 2. bir \u015feyi \u00e7ok fazla \ndeneyen, s\u0131nayan. 3. yeme\u011fin veya herhangi bir \u015feyin zevkine \nvaran. \nzevv\u00e2k\u00een \n(a.b.i.) p\u00e2di\u015f\u00e2h yemeklerinin tad\u0131na bakan kimse. \nzevv\u00e2k\u00een-i h\u00e2ssa \ntar. \u00e7e\u015fnigir. \nzevv\u00e2k\u00een-i derg\u00e2h-\u0131 \u00e2l\u00ee \n(a.f.b.i.) tar. \u00e7e\u015fnigir. \nzey', zeye\u00e2n \n(a.i.) duyulma, meydana \u00e7\u0131k\u0131p yay\u0131lma. \nZeydiyye \n(a.h.i.) Hz. H\u00fcseyn'in evl\u00e2d\u0131ndan Zeyy\u00e2d bin Ali Zeyn-\u00fcl- \n\u00c2bid\u00een'in etb\u00e2\u0131na verilen bir ad; \u015f\u00ee\u00ee mezhebinin bir kolu. \nzeyf \n( .s.c. ezy\u00e2f, ziy\u00e2f, z\u00fcy\u00fbf) kar\u0131\u015f\u0131k, silik, kalp [ak\u00e7e, para]. \nA \nzeyg, zeyegan \n(\u2015ga\u2016 uzun okunur, a.i.) 1. bir tarafa meyletme. 2. kama\u015fma. \n3. do\u011fruluktan ve haktan aynlma. \nzeyl \n(a.i.) ay\u0131rma, (bkz: tefr\u00eek). \nzeyl j \n(a.i.c. ezy\u00e2l, z\u00fcy\u00fbl) 1. etek. (bkz: d\u00e2men). \nTav\u00eel-\u00fcz-zeyl \n(ete\u011fi uzun) 1) iffetsiz, ete\u011fi kirli [kad\u0131n]; 2) \u00e7ok uzun s\u00f6z, \nyaz\u0131. 2. son. (bkz: \u00e2hir). 3. kuyruk, (bkz: d\u00fcnb\u00e2l) 4. bir \u015feyin \nalt\u0131, devam\u0131, eki. 5. (bkz. h\u00e2mi\u015f). \nzeyl-i d\u00fbd\u00ee-i a'ver\u00ee \n(k\u00f6r ba\u011f\u0131rsak) anat. apandis. \n\u0130ltih\u00e2b-\u0131 zeyl-i d\u00fbd\u00ee-i a'ver\u00ee anat. apandisit. \nzeylen \n(a.zf.) ek olarak, altta. \nzeyl-h\u00e2ne \n(a.f.b.i.) m\u00fcz. d\u00f6rtten fazla haneli pe\u015frev ve saz sema\u00eelerinde \n(hus\u00fbsiyle 5 h\u00e2ne yaz\u0131lmak an'anesi olan darb-\u0131 fetih \nus\u00fbl\u00fcndeki pe\u015frevlerde) son haneye verilen bir ad. \nzeyliyy\u00e2t \n(a.i.c.) zeyil, ek, il\u00e2ve olarak yaz\u0131lan \u015feyler. \nzeyl-n\u00e2me \n(a.f.i.) bir sigorta mukavelesinde veya mukavelenin \u015fartlan \n\u00fczerinde b\u00e2z\u0131 de\u011fi\u015fiklikler yap\u0131lmak gerekti\u011fi takdirde, as\u0131l \nve ilk sigorta poli\u00e7esine ek olarak tanzim edilen yeni bir \nvesika. \nzeyn \n(a.i.) s\u00fcs, bezek, (bkz: z\u00eenet). \nzeyn-\u00fcd-d\u00een \n1. d\u00eenin z\u00eeneti, s\u00fcs\u00fc. 2. dilimizde \"z\u00eenettin\" \u015feklinde erkek ad\u0131 \nolarak kullan\u0131l\u0131r. \nZeyneb \n(a.h.i.) Hz. Muhammed'in b\u00fcy\u00fck k\u0131z\u0131. [bir rivayete g\u00f6re de \nHz. Muhammed'in Hatice'den do\u011fan ilk \u00e7ocu\u011fudur]. \nzeyniyye \n(a.i.) tar. S\u00fchreverdi y\u00e2ni \u015eeyh \u00d6mer Sahabettin S\u00fchreverd\u00ee \ntaraf\u0131ndan kurulan tarikat kollar\u0131ndan biri. \nzeyn-\u00fcl-\u00e2bid\u00een \n(a.b.i.) 1. \u00e2bidlerin, ib\u00e2det edenlerin z\u00eeneti. 2. 12 im\u00e2m'\u0131n \nd\u00f6rd\u00fcnc\u00fcs\u00fc [Hz. H\u00fcseyn'in Kerbel\u00e2da kurtulan ortanca o\u011flu \nki as\u0131l ad\u0131 Ali'dir]. 3. (bizde \"zeynel\u00e2bid\u00een\" \u015feklinde kullan\u0131lan \nerkek ad\u0131). \nzeyrek \n(f.s.) anlay\u0131\u015fl\u0131, uyan\u0131k, zek\u00ee. \nzeyt \n(a.i.c. ezy\u00e2t, z\u00fcy\u00fbt) 1. zeytin ya\u011f\u0131. \nH\u00e2m\u0131z-\u0131 zeyt \nac\u0131 bademden \u00e7\u0131kar\u0131lan ya\u011f. 2. ya\u011f. \nzeyt-i gayr-i m\u00fcceffif \nkim. kurumaz ya\u011f. \nzeyt-i hacer \nmad. gazya\u011f\u0131, petrol. ","zeyt-i h\u0131rva' \nhintya\u011f\u0131, m\u00fcshil. \nzeyt-i m\u00fcceffif \nkim. kurur ya\u011f. \nzeyt-i m\u00fc\u015famma' \nyak\u0131. \nzeyt-i tayyar \nkokulu, u\u00e7ucu ya\u011f. \nzeyt\u00fbn \n(a.i.) zeytin. \nzeyt\u00fbn\u00ee \n(a.s.) zeytin renginde olan. \nzeyt\u00fbniyye \n(a.i.) bot. zeytingiller. \nzeyy\u00e2l \n(a.s.) 1. zeyli olan, kuyruklu, (bkz: d\u00fcmd\u00e2r). 2. uzun etekli. \nzeyy\u00e2t \n(a.i. zeyt'den) 1. zeytinden zeytinya\u011f\u0131 \u00e7\u0131karan kimse. 2. \nzeytinya\u011fc\u0131, zeytinya\u011f\u0131 satan kimse. \nz\u0131 \n(o.ha.) Osmanl\u0131 alfabesinin yirminci harfi olup \"ebced\" \nhesab\u0131nda dokuz y\u00fcz say\u0131s\u0131n\u0131n kar\u015f\u0131l\u0131\u011f\u0131d\u0131r. \nz\u0131a \n( .i.) i\u015flenir toprak, tarla. \nA \nz\u0131b\u00e2' \n(a.i. zabu ve dabu'un c.) zool. s\u0131rtlanlar. \n' \nz\u0131b\u00e2b \n(a.i. zabb'\u0131n c.) kertenkeleler, kelerler, (bkz: zubb\u00e2n). \nz\u0131b\u00e2biyye \n(a.i.) zool. kertenkele, timsah, bukalemun, k\u00f6r y\u0131lan gibi \nhayvanlar\u0131 i\u00e7ine alan bir s\u0131n\u0131f. \nz\u0131b\u00e2biyye-i berriyye \nkertenkele ve benzeri hayvanlar. \nz\u0131b\u00e2biyye-i m\u00e2iyye \nbu s\u0131n\u0131f\u0131n suda ya\u015fayan k\u0131sm\u0131. \nz\u0131dd \n(a.i.c. ezd\u00e2d) 1. bir \u015feyin kar\u015f\u0131l\u0131\u011f\u0131, aksi. 2. kar\u015f\u0131t. 3. nefret \nedilen, kerih \u015fey. \nz\u0131dd\u00e2n \n(a.i.c.) iki z\u0131t, iki kar\u015f\u0131t. \nz\u0131dd\u00e2n l\u00e2-yectemi\u00e2n \niki z\u0131t \u015fey bir araya gelmez. \nz\u0131ddeyn \n(a.i.c.) iki z\u0131t, iki kar\u015f\u0131t. \nz\u0131dd\u00ee \n(a.s.) z\u0131dda, kar\u015f\u0131ta ait, z\u0131tla ilgili. \nz\u0131ddiyyet \n(o.i.) 1. z\u0131tl\u0131k, kar\u015f\u0131tl\u0131k. 2. mec. sevi\u015fmezlik, d\u00fc\u015fmanl\u0131k. \nz\u0131'f \n(a.i.c. ez'\u00e2f) bir \u015feyin miktarca iki misli, iki kat\u0131. \nz\u0131fr \n(a.i.c. ezf\u00e2r) 1. t\u0131rnak. 2. \u00e7engel. 3. pen\u00e7e, (bkz: zufr). \nz\u0131h\u00e2r \n(a.i.) 1. kar\u015f\u0131l\u0131kl\u0131 yard\u0131mla\u015fma, (bkz: m\u00fczaheret). 2. huk. \n[eskiden] kocan\u0131n kar\u0131s\u0131n\u0131 m\u00fcebbeden mahremi olan bir kad\u0131n\u0131n \nbakmak caiz olmayan bir uzvuna te\u015fbih eylemesi. [C\u00e2hiliyet \nzaman\u0131nda Araplar aras\u0131nda c\u00e2ri ve tal\u00e2k env\u00e2\u0131ndan ma'd\u00fbd \nidi. \u015eer\u00eeat-\u0131 \u0130sl\u00e2miyye taraf\u0131ndan bu nev\u00ee tal\u00e2k menedilmi\u015f ve \nzecr i\u00e7in z\u0131h\u00e2r eden kimseye kefaret vazolunmu\u015ftur]. \nz\u0131h\u00e2re \n(a.i.) elbisenin d\u0131\u015f y\u00fcz\u00fc, d\u0131\u015f taraf\u0131. \nz\u0131kk\u00ee \n(a.i.) i\u00e7ine mayi (s\u0131v\u0131) konulan deri kap, deriden yap\u0131lm\u0131\u015f su \ntulumu. \nz\u0131l \n(a.i.). (bkz. z\u0131ll). \nz\u0131l\u00e2l \n(a.i. z\u0131ll'\u0131n c.) g\u00f6lgeler, (bkz: ezl\u00e2l, zul\u00fbl). \nz\u0131l\u00e2l-i ehv\u00e2l \nkorku g\u00f6lgeleri. \nz\u0131l\u00e2l-\u00e2l\u00fbd \n(a.f.b.s.) g\u00f6lgeli. \nz\u0131l\u00e2le \n(a.i.) g\u00f6lgelik, (bkz: mazalle, s\u00e2ye-b\u00e2n, s\u00e2ye-g\u00e2h). \nz\u0131lf \n(a.i.c. ezl\u00e2f, zul\u00fbf) inek, koyun, ke\u00e7i gibi hayvanlar\u0131n \u00e7atal \nt\u0131rna\u011f\u0131. \nz\u0131ll \n(a.i.c. ezl\u00e2l, z\u0131l\u00e2l, zul\u00fbl) g\u00f6lge, mec. koruma, sahip \u00e7\u0131kma, \n(bkz. s\u00e2ye). \nz\u0131ll-\u0131 arz \nastr. yerin g\u00f6lgesi, fr. ombre de la terre. \nz\u0131ll-\u0131 evvel \ntas. akl-\u0131 evvel, Allah. \nz\u0131ll-\u0131 mahr\u00fbt\u00ee \nastr. g\u00f6lge konisi, fr. Cone d'ombre. \nz\u0131ll-\u0131 s\u00e2n\u00ee \ntas. d\u00fcny\u00e2. ","z\u0131ll-\u0131 zal\u00eel \nkoyu g\u00f6lge. \nz\u0131ll-ullah, z\u0131ll-ullah fi-l-\u00e2lem, z\u0131ll-ullah fi-l-arz (Allah'\u0131n g\u00f6lgesi, d\u00fcny\u00e2da Allah'\u0131n \ng\u00f6lgesi, yery\u00fcz\u00fcnde Allah'\u0131n g\u00f6lgesi) hal\u00eefeler, h\u00fck\u00fcmdarlar \ni\u00e7in kullan\u0131lan elf\u00e2z-\u0131 ta'z\u00eemiyye'dendir (b\u00fcy\u00fckleme s\u00f6zleri). \nz\u0131ll-\u00fc\u015f-\u015feb\u00e2b \nilk gen\u00e7lik \u00e7a\u011flar\u0131. \nz\u0131ll-\u00e2l\u00fbd \n(a.f.b.s.) g\u00f6lgeli. \nz\u0131ll\u00ee \n(a.s.) 1. g\u00f6lgeye mensup, g\u00f6lge ile ilgili. 2. me\u015fhur Evliya \n\u00c7elebi'nin babas\u0131n\u0131n ad\u0131 [Dervi\u015f Mehmed Z\u0131ll\u00ee]. 3. mat. \ntanjant'a ait. \nz\u0131lliyyet \n(a.i. z\u0131ll'dan) Allah'\u0131n, yery\u00fcz\u00fcndeki g\u00f6lgesi olmas\u0131 bak\u0131m\u0131ndan \nh\u00fck\u00fcmdar\u0131n vasf\u0131, *niteli\u011fi. \nz\u0131lliyyet-pen\u00e2h \n(a.f.b.i.) \"Allah'\u0131n yery\u00fcz\u00fcndeki g\u00f6lgesinin sa\u011flad\u0131\u011f\u0131 s\u0131\u011f\u0131nak\" \nh\u00fck\u00fcmdarl\u0131k, padi\u015fahl\u0131k, sultanl\u0131k. \nz\u0131lliyyet-pen\u00e2h\u00ee \n(a.f.b.i.) h\u00fck\u00fcmdarl\u0131k; h\u00fck\u00fcmdar. \nz\u0131ll \u00fc z\u00fcl \n(a.b.s.) 1. horluk, al\u00e7akl\u0131k. 2. itaat; al\u00e7akg\u00f6n\u00fcll\u00fcl\u00fck. \nz\u0131m\u00e2d \n(a.i.c. zam\u00e2id) 1. merhemle yaraya sar\u0131lan sarg\u0131, bez. 2. il\u00e2\u00e7, \nlapa, yak\u0131. \nz\u0131m\u00e2d-\u0131 hardal \nhek. hardal yak\u0131s\u0131. \nz\u0131m\u00e2r \n(a.i.) namus, \u0131rz. \nz\u0131mn \n(a.i.) 1. i\u00e7 taraf. 2. a\u00e7\u0131k\u00e7a s\u00f6y-lenmeyip dolay\u0131s\u0131yla anlat\u0131lmak \nistenilen s\u00f6z, gizli maksat. 3. maksat, istek, niyet. \nz\u0131mnen \n(a.zf.) a\u00e7\u0131ktan olmayarak, dolay\u0131s\u0131yla, kapal\u0131ca, \u00fcst\u00fc kapal\u0131 \nolarak, (bkz: z\u0131mn\u00ee). \nz\u0131mn\u0131nda \n(a.zf.) i\u00e7in, dolay\u0131s\u0131yla. \nz\u0131mn\u00ee, z\u0131mniyye \n(a.s. ve zf.) l. \u00fcst\u00fc kapal\u0131, \u00f6rt\u00fcl\u00fc, a\u00e7\u0131ktan olmayarak, \ndolay\u0131s\u0131yla anlat\u0131lan. \nMaksad-\u0131 z\u0131mn\u00ee \n\u00fcst\u00fc kapal\u0131, \u00f6rt\u00fcl\u00fc maksat, gizli istek, (bkz: z\u0131mnen). 2. \nkendili\u011finden. \nz\u0131mn\u00ee irade beyan\u0131 \nhuk. bir beyanda bulunan kimsenin hukuk\u00ee netice iradesinin, \nancak \u015fart ve vaziyetin de birlikte de\u011ferlendirilmesiyle anla\u015f\u0131lan \nirade beyan\u0131. \nz\u0131mn\u00ee ir\u00e2de izh\u00e2r\u0131 \nkapal\u0131 olarak istek bildirme. \nz\u0131nd\u00eek \n( .s. c. zen\u00e2d\u00eek, zen\u00e2d\u0131ka) (bkz: zind\u00eek). \nA \nz\u0131nd\u00eek\u00ee \n(a.s.) z\u0131nd\u0131kl\u0131k. \nz\u0131nd\u00eekiyyet \n(a.i.) z\u0131nd\u0131kl\u0131k. \nz\u0131nnet \n(a.i.) cimrilik, pintilik, (bkz: buhl). \nz\u0131r\u00e2\u00e2t \n(a.i. z\u0131r\u00e2at'\u0131n c.), (bkz. zir\u00e2\u00e2t). \nz\u0131r\u00e2at (a.i.). (bkz. zir\u00e2at). \nz\u0131r\u00e2\u00ee \n(a.s.). (bkz. zir\u00e2\u00ee). \nz\u0131r\u00e2r \n(a.i.) kar\u015f\u0131l\u0131kl\u0131 zarar verme. \nz\u0131rgam \n(a.i.c. zar\u00e2g\u0131m) arslan. (bkz: d\u0131rgam, esed, gazanfer, haydar, \nleys, \u015f\u00eer). \nz\u0131rgame \n(\"ga\" uzun okunur, a.i.) arslan. (bkz. d\u0131rgame). \nz\u0131rh \n(f.i.) z\u0131rh, demirden \u00f6rme veya d\u00f6kme sava\u015f elbisesi, (bkz: \ncev\u015fen, d\u0131r'). \nz\u0131rh-b\u00e2f \n(f.b.s. ve i.) z\u0131rh yapan, z\u0131rh\u00e7\u0131. \nz\u0131rh-c\u00e2me \n(f.b.i.) z\u0131rh kapl\u0131 elbise, z\u0131rh elbise. \nz\u0131rh-d\u00e2r \n(f.b.s.) z\u0131rhl\u0131, z\u0131rh giyen, z\u0131rh giymi\u015f olan. (bkz: z\u0131rh-p\u00fb\u015f). \nz\u0131rh-d\u00fbz \n(f.b.i.) 1. z\u0131rh halkas\u0131 yapan kimse. 2. z\u0131rh\u0131 delip ge\u00e7en bir ok \n\u00e7e\u015fidi. ","z\u0131rh-k\u00fcrte \n(f.b.i.) k\u0131sa z\u0131rh. \nz\u0131rh-p\u00fb\u015f \n(f.b.s.) z\u0131rh giymi\u015f, z\u0131rh giyen. \nz\u0131rn\u00eeh \n(f.i.) z\u0131rn\u0131k, s\u0131\u00e7anotu, arsenik m\u00e2deni ile k\u00fck\u00fcrt kar\u0131\u015f\u0131\u011f\u0131 bir \nmadde. \nz\u0131rn\u00eeh\u00ee \n(f.s.) z\u0131rn\u0131k renginde olan, sar\u0131 renkli, (bkz: zirn\u00eeh\u00ee). \nz\u0131rr \n(a.i.c. zur\u00fbr) 1. d\u00f6\u011fme. 2. bot. tomurcuk. \nz\u0131ya' \n(a.i. zay'a'n\u0131n c.) tarlalar; k\u00fc\u00e7\u00fck \u00e7iftlikler. \nz\u0131y\u00e2' \n(a.i. zay'a'n\u0131n c.) tarlalar, k\u00fc\u00e7\u00fck \u00e7iftlikler. \nz\u0131y\u00e2' \n(a.i.) kay\u0131p, yitim, kaybolma. \nz\u0131y\u00e2-i ebed\u00ee \n\u00f6lme, \u00f6l\u00fcm. (bkz: mevt). \nz\u0131y\u00e2-i elem \nfels. ac\u0131 yitimi, kayb\u0131, anaezi, fr. analgesie. \nz\u0131y\u00e2-i h\u00e2f\u0131za \nfels. haf\u0131za yitimi, kayb\u0131, fr.amnesie. \nz\u0131y\u00e2-i hiss \nhek. duyum yitimi, kayb\u0131, fr. anesthesie. \nz\u0131y\u00e2-i intiz\u00e2m \npsik. \u015fuurlu hareketlerdeki d\u00fczensizlik, ataksi, fr. ataxie. \nz\u0131y\u00e2-i kel\u00e2m \nhek. s\u00f6z yitimi, kayb\u0131, afazi, fr. aphasie. \nz\u0131y\u00e2-i k\u0131r\u00e2at \nokuma yitimi, kayb\u0131, fr. alexie. \nz\u0131y\u00e2-i savt \npsik. ses yitimi, kayb\u0131, fr. aphonie. \nz\u0131y\u00e2-i \u015fahsiyyet \nbenlik yitimi, kayb\u0131, fr. depersonnalisation. \nz\u0131y\u00e2-i \u015femm \nkoklama yitimi, kayb\u0131, fr. anosmie. \nz\u0131y\u00e2-i tahr\u00eer \npsik. yazma yitimi, kayb\u0131, agrafi, fr. agraphie. \nz\u0131yy\u0131k \n(a.s.) pek dar. \nMek\u00e2n-\u0131 z\u0131yy\u0131k \npek dar yer. (bkz: d\u0131yy\u0131k). \nz\u0131yy\u0131k-\u0131 nefes \nnefes darl\u0131\u011f\u0131, t\u0131knefeslik. \nz\u0131yy\u0131k-\u0131 sadr \ng\u00f6\u011f\u00fcs darl\u0131\u011f\u0131, g\u00f6\u011f\u00fcs tutuklu\u011fu. \nz\u00ee- - \n(a.s.) \"sahip\" m\u00e2n\u00e2s\u0131na kelimelerin ba\u015flar\u0131na getirilerek \nbirle\u015fikler yapar. \nz\u00ee-hay\u00e2t \ncanl\u0131, ya\u015far. \nz\u00ee-n\u00fcf\u00fbz \nn\u00fcfuzlu, s\u00f6z\u00fc ge\u00e7er. \nz\u00ee-k\u0131ymet \nk\u0131ymetli, de\u011ferli, bahas\u0131 y\u00fcksek. \nz\u00ee-l-yed \nhuk. bir mal\u0131, bir gayrimenkulu elinde tutan, bu mal\u0131 -sahibi \nkendisi olsun veya olmas\u0131n- kullanmakta bulunan kimse. \nz\u00ee-\u015f\u00e2n \n1) \u015fanl\u0131, \u015ferefli; 2) i. kad\u0131n ad\u0131. \nz\u00ee \n(a.i.) heyet, k\u0131l\u0131k, k\u0131yafet; elbise. \nzi\u00e2b \n(a.i. zi'b'in c.) kurtlar, canavarlar. (bkz. g\u00fcrg\u00e2n, zu'b\u00e2n). \nzi\u00e2met \n(a.i.). (bkz: ze\u00e2met). \nz\u00eeb \n(a.i.) s\u00fcs, bezek, (bkz: z\u00eenet, z\u00eever). \nzi'b \n(a.i.c.zi\u00e2b, zu'b\u00e2n) kurt, canavar. (bkz. g\u00fcrk). \nD\u00e2'\u00fcz-zi'b \n(kurt hastal\u0131\u011f\u0131) a\u00e7l\u0131k, doymazl\u0131k. \nH\u00e2nik-\u00fcz-zi'b \nbot. kurtbo\u011fan denilen nebat (bitki). \nzi'b-i bahr\u00ee \nzool. deniz kurdu denilen bir cins y\u0131rt\u0131c\u0131 b\u00fcy\u00fck bal\u0131k. \nzi'b-i Y\u00fbsuf \nkabahati olmad\u0131\u011f\u0131 halde su\u00e7land\u0131r\u0131lt\u0131lan kimse. \nz\u00eeb\u00e2 \n(f.s.) 1. s\u00fcsl\u00fc. 2. yak\u0131\u015f\u0131kl\u0131, g\u00fczel. \nz\u00eebak \n(a.i.) c\u0131va. \nz\u00eebak\u00ee \n(a.s.) c\u0131vaya ait, c\u0131va ile ilgili, c\u0131vadan ibaret, c\u0131val\u0131. \nzib\u00e2r \n(a.i. zebr'in c.) 1. kitaplar, c\u00fczler. 2. kitap yapraklan. 3. yaz\u0131 \nyazmalar. \nz\u00eeb\u00e2-r\u00fb \n(f.b.s.) g\u00fczel y\u00fczl\u00fc, (bkz: dil-ber). \nz\u00eeb-\u00e2ver \n(f.b.s.) s\u00fcsleyici, bezeyici. \nz\u00eeb\u00e2y\u00ee \n(f.i.) s\u00fcsl\u00fcl\u00fck; yak\u0131\u015f\u0131kl\u0131l\u0131k, g\u00fczellik. \nzibb\u00e2n \n(a.i. z\u00fcb\u00e2b, z\u00fcb\u00e2be'nin c.) sinekler. ","z\u00eeb-efz\u00e2 \n(f.b.s.) s\u00fcs\u00fc, g\u00fczelli\u011fi art\u0131ran, g\u00fczelle\u015ftiren. \nz\u00eebende \n(f.b.s.) z\u00eenetli, s\u00fcsl\u00fc, yak\u0131\u015f\u0131kl\u0131. \nzibha, z\u00fcbha \n(a.i.) hek. ku\u015fpalaz\u0131, difteri. \nzibha-i hak\u00eek\u0131yye \nhek. ku\u015fpalaz\u0131, difteri. \nzibha-i k\u00e2zibe \nhek. araz\u0131 ku\u015fpalaz\u0131na benzedi\u011fi halde ondan daha hafif ve \ndaha az tehlikeli bir hastal\u0131k, kunn\u00e2k-\u0131 sarsar\u00ee. \nzibl \n(a.i.) s\u00fcpr\u00fcnt\u00fc; g\u00fcbre. \nzibr \n(a.i.c. z\u00fcb\u00fbr) 1. mektup. 2. kitap. 3. yaz\u0131. \nz\u00eec \n(a.i.c. z\u00eec\u00e2t) astr. y\u0131ld\u0131zlann yerlerini ve dola\u015fmalann\u0131 \ng\u00f6stermek i\u00e7in haz\u0131rlanm\u0131\u015f cetvel, [bundan \u00e7\u0131kar\u0131lan neticeye \n\"z\u00e2yi\u00e7e\" denir]. \nzid\u00e2[y] \n(f.s.) pas a\u00e7\u0131c\u0131, cil\u00e2lay\u0131c\u0131, temizleyip parlat\u0131c\u0131. \nz\u00eede, z\u00eedet \n(a.f.i.) \"arts\u0131n, \u00e7o\u011fals\u0131n, \u00e7ok olsun!\" m\u00e2n\u00e2lar\u0131yla dua ve \ntemennilerde bulunmak \u00fczere kullan\u0131l\u0131r. \nZ\u00eedet fazl\u00fc-h\u00fb! \nfazl\u0131, bilgisi \u00e7ok olsun!. \nZ\u00eedet kadr\u00fch\u00fb! \nkadri, \u00eetib\u00e2n \u00e7o\u011fals\u0131n!... gibi. \nzif\u00e2f \n(a.i.) gerde\u011fe girme. \nBeyt-\u00fcz-zif\u00e2f \nzifaf evi; gelin odas\u0131. \nH\u00fccre-i zif\u00e2f \ngerdek odas\u0131. \nLeyle-i zif\u00e2f \ngerdek gecesi. \nzif\u00e2f-h\u00e2ne \n(a.f.b.i.) genel ev, randevuevi. \nz\u00eef\u00e2n \n(a.i. zayf\u2018\u0131n c.) misafirler, konuklar, (bkz: zuy\u00fbf). \nzift \n(a.i.) kara sak\u0131z, katrandan \u00e7\u0131kar\u0131lan, kolay k\u0131nlan, az s\u0131cakta \neriyen kat\u0131, siyah, parlak bir madde olup en \u00e7ok gemi kalafat\u0131nda \nkullan\u0131l\u0131r. \nzih \n(f.i.) 1. kiri\u015f. 2. yay kiri\u015fi. 3. kaytan, \u015ferit. 4. kenar \u00e7izgisi. \nzih\u00e2f \n(a.i.c.zih\u00e2f\u00e2t) ed. ibarede uzun okunmas\u0131 l\u00e2z\u0131mgelen bir sesli \nharfin vezin zaruretiyle k\u0131sa okunmas\u0131. Mesel\u00e2 \"Ben neler \n\u00e7ekmekteyim bilsen elinden ah senin\" m\u0131sra\u0131ndaki \"ah\" in \n\u00e7ekilmeyi\u015fi gibi. \nzih\u00e2f\u00e2t \n(a.i. zihaf\u2018\u0131n c.) ed. zihaflar. \nzih\u00e2m \n(a.i.) 1. kalabal\u0131k, s\u0131k\u0131\u015f\u0131kl\u0131k. 2. darl\u0131k, (bkz. m\u00fcz\u00e2yaka). \nz\u00ee-hay\u00e2t \n(a.b.s.) canl\u0131, ya\u015fayan, ya\u015far. \nzih-g\u00eer \n(f.b.i.) ok atanlann parmaklanna ge\u00e7irdikleri halka, y\u00fcz\u00fck, \n[kemikten, f\u0131ldi\u015finden ve boynuzdan yap\u0131l\u0131rd\u0131]. \nzihi \n(a.s.) \"\u015fu, bu\" m\u00e2n\u00e2s\u0131na gelen Arap\u00e7ada m\u00fcennes i\u015faretidir. \nH\u00e2zihi \ni\u015fte \u015fu. \nzih\u00ee \n(a.e.) 1. ne g\u00fczel, ne ho\u015f. 2. aferin, bravo!, (bkz: habbez\u00e2, \nh\u00f4\u015f\u00e2). \nzihn \n( .i.c. ezh\u00e2n) zihin, anlama, bilme, unutmama kuvveti, haf\u0131za. \nA \nzihn-i mahd\u00fbd \ndar zihin. \nzihnen \n(a.zf.) zihince, zihinde, zihinle, zihinden. \nzihn\u00ee, zihniyye \n(a.s.) 1. zihine ait, zihinle ilgili. \nHes\u00e2b-\u0131 zihn\u00ee \nmat. ak\u0131ldan yap\u0131lan hesap, fr. calcul mental. 2. i. [birincisi] \nerkek, [ikincisi] kad\u0131n ad\u0131. \nzihniyy\u00e2t \n(a.i.) zihne ait hususlar. \nzihniyye \n(a.i.) fels. ak\u0131lc\u0131l\u0131k, entelekt\u00fcalizm, fr. intellectualisme. \nzihniyyet \n(a.i.) d\u00fc\u015f\u00fcnce, d\u00fc\u015f\u00fcnce yolu, kafa, anlay\u0131\u015f. \nz\u00eek \n (a.i.) darl\u0131k, s\u0131k\u0131nt\u0131, (bkz: d\u00eek). \nz\u00eek-\u0131 ma\u00e2\u015f \nge\u00e7im darl\u0131\u011f\u0131. ","z\u00eek-\u0131 nefes \nnefes darl\u0131\u011f\u0131, t\u0131knefes. \nz\u00eek-\u0131 sadr \ng\u00f6\u011f\u00fcs darl\u0131\u011f\u0131, (bkz: usr-\u00fcn-nefes). \nzik\u00e2r \n(a.i. zeker'in c.) erkekler, (bkz: zik\u00e2re, z\u00fckr\u00e2n, z\u00fck\u00fbr). \nz\u00ee-kar\u00e2bet \n(a.b.i.) bir kimseye babas\u0131 veya anas\u0131 taraf\u0131ndan \nM\u00fcsl\u00fcmanl\u0131\u011f\u0131 ilk kabule yeti\u015fmi\u015f olan b\u00fcy\u00fck ceddine kadar \nmensubiyeti olan her hangi bir kimse. \nzik\u00e2re \n(a.i. zeker'in c.) erkekler, (bkz: zik\u00e2r, z\u00fckr\u00e2n, z\u00fck\u00fbr). \nz\u00ee-k\u0131ymet \n(a.b.s.) k\u0131ymetli, de\u011ferli, bahas\u0131 y\u00fcksek olan. \nzikr \n(a.i.c. ezk\u00e2r) 1. anma, an\u0131lma. \nzikr bi-l-hayr \nhay\u0131rla anma. 2. bildirme, bildirilme. \n\u00c2nif-\u00fcz-zikr, S\u00e2lif-\u00fcz-zikr yukar\u0131da ad\u0131 ge\u00e7en. \n\u00c2tiyy-\u00fcz-zikr \na\u015fa\u011f\u0131da zikrolunan. 3. Kur'\u00e2n-\u0131 Ker\u00eem, (bkz: F\u00fcrkan, H\u00fcd\u00e2, \nHit\u00e2b, Kit\u00e2b, Mushaf, Necm, N\u00fbr). \nzikr-i alen\u00ee \ntas. dervi\u015flerin tekkede yahut her hangi bir yerde toplu olarak \nzikretmesi. \nzikr-i cehr\u00ee \ny\u00fcksek sesle yap\u0131lan zikr. \nzikr-i cem\u00eel \n1) g\u00fczelli\u011fini, iyili\u011fini anma; 2) mekteplerde talebeye verilen \nm\u00fck\u00e2fat; 3) tas. Allah'\u0131n adlar\u0131n\u0131 anarak dua etme. \nHalka-i zikr \ntekkelerde dervi\u015flerin bir halka kurarak Allah'\u0131n ad\u0131n\u0131 \ny\u00e2dettikleri topluluk. \nzikr-i haf\u00ee \ngizli olarak yap\u0131lan zikr. \nzikr-i kalb\u00ee \nsessiz olarak yap\u0131lan zikr. \nzikr\u00e2 \n(a.i.) 1. anma, hat\u0131rlama. 2. ibret, \u00f6rnek. 3. \u00f6\u011f\u00fct. \nzil\u00e2l \n(a.s. zel\u00eel'in c.) zeliller; hor ve hakir olanlar, (bkz: zull\u00e2n). \nzi-l-hicce \n(a.b.i.) arab\u00ee aylar\u0131n\u0131n on ikincisi olup, onuncu g\u00fcn\u00fc kurban \nbayram\u0131na rastlar, [hac\u0131 olma t\u00f6reni bu ayda yap\u0131l\u0131r]. \nzi-l-ka'de \n(a.b.i.) arab\u00ee aylar\u0131n\u0131n on birincisi. \nzille \n(a.i.) peygamber hat\u00e2s\u0131. \nzillet \n(a.i.) hakirlik, horluk, al\u00e7akl\u0131k, a\u015fa\u011f\u0131l\u0131k. \nzillet-i nefs \nnefis al\u00e7akl\u0131\u011f\u0131. \nzi-l-yed \n(a.b.s.) bir mal\u0131, bir gayrimenkulu elinde tutan, mal\u0131 -sahibi \nkendisi olsun veya olmas\u0131n- kullanmakta bulunan [kimse]. \nzilz\u00e2l \n(a.i.) zelzele, sars\u0131lma, deprem, (bkz: zelz\u00e2l, z\u00fclz\u00e2l). \nzilzil \n(a.i.c. zel\u00e2zil) uzun etek. \nzim\u00e2m \n(a.i.c. ezimme) yular, hayvan yular\u0131. \nzim\u00e2m \n(a.i.) kendi taraf\u0131n\u0131 koruma, g\u00f6zetme. \nzim\u00e2m-d\u00e2r \n(a.f.b.s.c. zimam-d\u00e2r\u00e2n) 1. yular tutan. 2. bir i\u015fi elinde tutan, \nidare eden, y\u00fcr\u00fcten, y\u00f6neten. \nzim\u00e2m-d\u00e2r\u00e2n \n(a.f.b.i. zimamd\u00e2r'\u0131n c.) bir i\u015fi idare edenler, y\u00fcr\u00fctenler, \ny\u00f6netenler. \nzim\u00e2m-d\u00e2r\u00ee \n(a.f.b.i.) 1. zimamdarl\u0131k, yular tutma. 2. bir i\u015fi elinde tutma, \nidare etme, y\u00fcr\u00fctme, y\u00f6netme. \nzimem \n(a.i. zimmet'in c.) zimmetler, bor\u00e7lar. \nzimem\u00e2t \n(a.i. zimem'in c.) bor\u00e7lar. \nzimmet \n(a.i.c. zimem) l. sahip \u00e7\u0131kma, koruma zorunda kalma. 2. \u00fcst, \n\u00fcstte olan \u015fey. 3. bir ticar\u00ee kurulu\u015fun bor\u00e7lar\u0131n\u0131n topu. \nBe-r\u00e2et-i zimmet \nsu\u00e7suz oldu\u011fu anla\u015f\u0131larak temize \u00e7\u0131kma. \nBer\u00ee-\u00fcz-zimme \nsu\u00e7suz, ili\u015fiksiz. \nEhl-i zimmet \nbir isl\u00e2m devletinin himaye ve t\u00e2biiyetinde (uyru\u011funda) olan \nM\u00fcsl\u00fcman olmayan kimseler. ","Tebriye-i zimmet \naklan\u0131p temize \u00e7\u0131kma. \nzimm\u00ee \n(a.s.i. zimmet'den) \u0130sl\u00e2m Devleti tebaas\u0131ndan olan ve hara\u00e7 \nveren H\u0131ristiyanlar, Yahudiler, (bkz. re\u00e2y\u00e2). \nz\u00een \n(f.i.) eyer [binek atlar\u0131na vurulan-]. (bkz. raht). \nZ\u00eer-i z\u00een \neyer vurma. \nzin\u00e2' \n(a.i.) nik\u00e2hs\u0131z \u00e7iftle\u015fme. \nVeled-i zin\u00e2 \nnik\u00e2hs\u0131z birle\u015fmeden do\u011fan \u00e7ocuk, pi\u00e7. \nzin\u00e2b \n(a.i. zeneb'in c.) kuyruklar, (bkz: ezn\u00e2b). \nzin\u00e2be \n(a.i.) [her \u015feyin] ard\u0131, arkas\u0131, (bkz: z\u00fcn\u00e2be). \nzin\u00e2d \n(a.i. zend'\u0131n c.) 1. \u00e7akmak demirleri; \u00e7akmaklar. \nzin\u00e2d-\u00fcl-hacer \n\u00e7akmak ta\u015f\u0131. 2. anat. (zend'in c.) bilekler. \nzin\u00e2-k\u00e2r \n(a.f.b.s.) zina eden, kanunsuz \u00e7iftle\u015fmede bulunan. \nzin\u00e2-k\u00e2r\u00ee \n(a.f.b.i.) zina i\u015fleme, zamparal\u0131k. \nzincefr \n(a.i.) zencefre, civa ile k\u00fck\u00fcrt kar\u0131\u015f\u0131\u011f\u0131 bir \u00e7e\u015fit k\u0131rm\u0131z\u0131 boya. \nzind\u00e2n \n(f.i.) 1. karanl\u0131k, yeralt\u0131 hapishanesi, (bkz: mahbes, sicn). 2. \npek karanl\u0131k, s\u0131k\u0131nt\u0131l\u0131 yer. \nzind\u00e2n-g\u00eer \n(f.b.s.) zindana konulmu\u015f, zindana at\u0131lm\u0131\u015f. \nzind\u00e2n\u00ee \n(f.i.) 1. zindanc\u0131, zindan muhaf\u0131z\u0131. 2. zindana kapat\u0131lm\u0131\u015f \nsu\u00e7lu. \nzind\u00e2niy\u00e2n \n(f.i. zind\u00e2n\u00ee'nin c.) zindanl\u0131klar, zindana kapat\u0131lan su\u00e7lular. \nzinde \n(f.s.c. zindeg\u00e2n) 1. diri, ya\u015fayan, canl\u0131. 2. din\u00e7, sa\u011flam, g\u00fc\u00e7l\u00fc \nkuvvetli. \nzinde-b\u00e2d \n(f.fi.) \"ya\u015fas\u0131n!\". \nzinde-d\u00e2r \n(f.b.s.) gece uyumayan, uyan\u0131k kalan, (bkz: s\u00e2hir). \nzinde-dil \n(f.b.s.) y\u00fcre\u011fi canl\u0131 olan, uyan\u0131k. \nzinde-g\u00e2n \n(f.s. zinde'nin c.) zinde olanlar, diriler. \nzindeg\u00e2n\u00ee \n(f.i.) 1. dirilik, hayat. 2. ya\u015fay\u0131\u015f; ge\u00e7im. \nzindeg\u00ee \n(f.i.) zindelik, dirilik, canl\u0131l\u0131k. \nzinde-r\u00fbd \n(f.b.i.) m\u00fcz. T\u00fcrk m\u00fczi\u011finde vaktiyle kullan\u0131lm\u0131\u015f en az be\u015f al\u00fc \nas\u0131rl\u0131k bir m\u00fcrekkep makam olup zaman\u0131m\u0131za kalm\u0131\u015f n\u00fcmunesi \nyoktur. \nzind\u00eek \n(a.s.c. zen\u00e2d\u00eek, zen\u00e2d\u0131ka) z\u0131nd\u0131k, m\u00fcnaf\u0131k, \u00e2hirete inanmayan, \nAllahs\u0131z. \nz\u00eenet \n(a.i.) s\u00fcs, bezek, (bkz: z\u00eeb, z\u00eever). \nzinh\u00e2r, z\u00eenh\u00e2r \n(f.e.) sak\u0131n! asla, olmaya, aman! \nzinh\u00e2r-h\u00e2r \n(f.b.s.) 1. aman dileyen. 2. s\u00f6z\u00fcnde durmayan adam. \nzi-n-n\u00fbr \n(a.s.) nurlu. \nZi-n-n\u00fbreyn \n(a.h.i.) Hz. Osman. [Hz. Muhammed'in iki k\u0131z\u0131 ile evlendi\u011fi \ni\u00e7in bu ad verilmi\u015ftir]. \nz\u00een-p\u00fb\u015f \n(f.b.i.) eyer \u00f6rt\u00fcs\u00fc. \nz\u00eer \n(a.i.) saz\u0131n en ince teli. \nz\u00eer \u00fc b\u00e2m \nsaz\u0131n en ince ve kal\u0131n teli. \nz\u00eer \n(f.i.) 1. alt, a\u015fa\u011f\u0131, (bkz: taht). 2. t\u00eez perde. \nz\u00eer-i ser \nba\u015f\u0131n alt\u0131. \nz\u00eer-i zem\u00een \nyerin alt\u0131. \nz\u00eer \u00fc b\u00e2l\u00e2 \na\u015fa\u011f\u0131 yukar\u0131, alt\u00fcst. \nz\u00eer \u00fc zeber \nalt\u00fcst. 2. t\u00eez perde. \nz\u00eer\u00e2 \n(f.e.) \u00e7\u00fcnk\u00fc, \u015fundan dolay\u0131 ki. "]


Like this book? You can publish your book online for free in a few minutes!
Create your own flipbook