รีพับลิก (Republic)

อนั เลวรา้ ยได้ แตเ่ รายอ่ มไมย่ นิ ยอมใหพ้ วกเขามี – หรอื เคยมี – ความเลวรา้ ย [409a] ภายในจติ วญิ ญาณเปน็ อนั ขาด เพราะหากเปน็ เชน่ นนั้ พวกเขายอ่ มไมม่ วี นั ดแู ล [409b] รักษาสิง่ ใดให้ดขี น้ึ มาได้”88 [409c] “ถูกของท่าน” เขากลา่ ว “อย่างไรก็ตามสหาย ผู้ตัดสินความน้ันต่างออกไป พวกเขาปกครอง จิตวิญญาณโดยใช้จติ วญิ ญาณ และนน่ั ก็ไม่ได้หมายความวา่ พวกเขาจะตอ้ ง เตบิ โตขนึ้ ทา่ มกลางจติ วญิ ญาณอนั เลวรา้ ยตง้ั แตย่ งั เลก็ หรอื ตอ้ งเคยปฏบิ ตั ติ น ไมเ่ ทย่ี งธรรมมาแลว้ อยา่ งชำ่� ชอง หรอื เคยคลกุ คลกี บั คนประเภทนี้ หรอื ตอ้ งเคย ผา่ นเรอื่ งราวเหลา่ นมี้ าแลว้ มากมาย จงึ จะสามารถตดั สนิ การกระทำ� ไมเ่ ทยี่ งธรรม ของผอู้ นื่ ไดจ้ ากประสบการณต์ รงของตน ตา่ งจากการรกั ษารา่ งกาย ซง่ึ ตอ้ งเคย คลกุ คลกี บั โรครา้ ย ผตู้ ดั สนิ ความจะตอ้ งปลอดจากประสบการณเ์ หลา่ นนั้ ไมเ่ คย ดา่ งพรอ้ ยจากสนั ดานอนั เลวรา้ ย ตอ้ งมจี ติ วญิ ญาณของสภุ าพบรุ ษุ สามารถให้ คำ� ตดั สนิ อนั แจม่ กระจา่ ง และรวู้ า่ สงิ่ ใดเทยี่ งธรรมไดต้ งั้ แตย่ งั เลก็ ดว้ ยเหตนุ เ้ี อง ในวยั เดก็ ผมู้ คี ณุ สมบตั สิ งู สง่ จงึ มกั ดเู ปน็ คนใสซอ่ื โดนคนไมเ่ ทยี่ งธรรมหลอก เอาได้ง่ายๆ และน่ันเป็นเพราะโครงสร้างภายในของพวกเขาไม่มีส่วนใด เหมือนกบั คนเลวร้ายเหลา่ นน้ั เลยนนั่ เอง” “จริงด้วย” เขากล่าว “สิง่ เหล่านน้ั มักเกิดกบั พวกเขาอยูบ่ อ่ ยๆ” “และด้วยเหตนุ ี้นแ่ี หละ” ขา้ ฯ พูด “ผู้ตัดสนิ ความทดี่ จี งึ ต้องไม่ใช่คนหนมุ่ แต่ต้องเป็นคนแก่ ซ่ึงเพ่ิงได้พบกับความไม่เท่ียงธรรมในช่วงปลายของชีวิต และพบวา่ มนั ไมใ่ ชส่ งิ่ ซงึ่ เคยไดอ้ าศยั แอบองิ อยใู่ นจติ วญิ ญาณของเขามากอ่ น มนั เปน็ สงิ่ แปลกแยกจากตวั เขา ซงึ่ พบไดใ้ นจติ วญิ ญาณอนั แปลกแยก อนั ทจ่ี รงิ เขาย่อมมีองค์ความรู้เกี่ยวกับมันต้ังนานแล้ว และรู้ด้วยว่ามันเป็นสิ่งเลวร้าย โดยธรรมชาติ กระนน้ั เขากร็ เู้ รอ่ื งเหลา่ นจ้ี ากองคค์ วามรทู้ มี่ เี ทา่ นนั้ ไมไ่ ดม้ าจาก ประสบการณต์ รง” “อืม” เขาพูด “ดูเหมอื นผตู้ ัดสินความเช่นนั้นจะมคี วามงดงามเป็นทส่ี ุด” “และเขากเ็ ปน็ คนดดี ว้ ย”89 ขา้ ฯ พดู “นลี่ ะ่ คอื คำ� ตอบของสงิ่ ทเี่ จา้ เพงิ่ ถามขา้ ฯ เพลโต : 151

ผ้มู ีจิตวญิ ญาณที่ดกี ็ย่อมต้องเปน็ คนดดี ้วย ในทางตรงกนั ข้าม คนเกง่ กาจแต่ ไมน่ า่ เชอ่ื ถอื นนั้ มกั เปน็ คนทเ่ี คยกอ่ ความไมเ่ ทย่ี งธรรมมาแลว้ มากมาย แลว้ ก็ หลงคดิ วา่ ขา้ ฯ นล่ี ะ่ เปน็ อาชญากรผมู้ ปี ญั ญาสงู สง่ คนประเภทนจี้ ะถกู มองวา่ เก่งกาจกแ็ ตใ่ นหมูพ่ วกเดยี วกันเทา่ นัน้ เขายอ่ มดเู ป็นคนเก่ง เพราะตอ้ งคอย ระวังระไวไม่ให้ถูกคนพวกเดียวกันโกงเอาได้ ขณะเดียวกันเขาก็รับเอาการ กระท�ำของคนรอบข้างมาเป็นต้นแบบในการด�ำเนินชีวิตของตัวเองอยู่เสมอ ทวา่ หากวนั ใดเขาไดเ้ ผชญิ หนา้ กบั คนดที ส่ี งู วยั กวา่ ตนขน้ึ มา เขากจ็ ะกลายเปน็ คนโงเ่ งา่ ไมน่ า่ เชอ่ื ถอื และไมร่ อู้ ะไรเลยไปในบดั ดล เพราะเขาไมเ่ คยมตี น้ แบบ เปน็ คนประเภทนี้ เขาจงึ ไมเ่ คยรมู้ ากอ่ นวา่ อปุ นสิ ยั อนั แจม่ ใสนน้ั มหี นา้ ตาเปน็ [409d] อยา่ งไร แตด่ ว้ ยความทเี่ ขาไดพ้ บเจอคนเลวรา้ ยมามากกวา่ คนดี เขาจงึ ดเู หมอื น คนมปี ญั ญามากกวา่ คนขาดการเรยี นรู้ ซง่ึ ทงั้ ตวั เขาและคนอน่ื ๆ รอบขา้ งตา่ ง มองเห็นเปน็ เชน่ น้”ี “จริงทเี ดียว” เขากล่าว “ดงั นนั้ เราจงึ ไมส่ มควรไปถามหาผตู้ ดั สนิ ความทดี่ แี ละมปี ญั ญาในหมคู่ น ประเภทนี้ เราควรจะตามหาเอาจากคนประเภทแรกตา่ งหาก” ขา้ ฯ พดู “เพราะ คนเลวรา้ ยยอ่ มไมม่ วี นั รจู้ กั ทง้ั ตนเอง ทง้ั คนดงี าม ขณะคนดงี ามโดยธรรมชาติ แลว้ นน้ั เมอื่ ไดร้ บั การศกึ ษา ไมช่ า้ ยอ่ มไดร้ บั องคค์ วามรทู้ ง้ั เกยี่ วกบั ตนเองและ [409e] คนเลวรา้ ยไปพรอ้ มๆ กนั ตามทศั นะของขา้ ฯ คนอยา่ งนต้ี า่ งหากถงึ จะเรยี กวา่ เปน็ คนมปี ญั ญา ไม่ใชค่ นเลวรา้ ยอยา่ งแน่นอน” “และขา้ ฯ กม็ ีทัศนะเดยี วกันกบั ท่าน” เขากล่าว “เจา้ วา่ เราเอาศลิ ปะทางการแพทยแ์ ละการตดั สนิ ความลกั ษณะดงั กลา่ ว [410a] มาบญั ญตั ลิ งในกฎหมายของเมอื งเราเลยเปน็ อยา่ งไร? กลา่ วคอื เราจะใหก้ าร ดแู ลแตเ่ ฉพาะพลเมอื งผมู้ ธี รรมชาตอิ นั ดี ทง้ั ทางจติ วญิ ญาณและทางรา่ งกาย เทา่ นนั้ สำ� หรับผู้เกิดมามรี ่างกายไมส่ มประกอบ เราจะปลอ่ ยใหพ้ วกเขาตาย ไปเองโดยไมไ่ ดร้ บั การรกั ษา สว่ นผมู้ ธี รรมชาตแิ หง่ จติ วญิ ญาณอนั เลวรา้ ยเกนิ เยยี วยา พลเมืองเหล่านัน้ ย่อมส่งั ฆา่ พวกเขาดว้ ยตัวเอง” 152 : รีพับลกิ

“นน่ั เปน็ วธิ กี ารทด่ี ที สี่ ดุ ” เขากลา่ ว “ทง้ั ตอ่ คนทต่ี อ้ งเกดิ มาทนทกุ ขแ์ ละตอ่ [410b] เมอื งของเราดว้ ย” [410c] “แนน่ อน คนหนมุ่ ของเราตอ้ งใชช้ วี ติ อยา่ งระมดั ระวงั เพอื่ จะไดไ้ มต่ อ้ งไปพบ กบั ผตู้ ดั สนิ ความ” ขา้ ฯ พดู “พวกเขายอ่ มใชด้ นตรศี ลิ ปอ์ นั เรยี บงา่ ย เพอื่ สรา้ ง ความสงบใจ ดังเราได้กล่าวไว้แล้ว” “แน่นอน” เขาพดู “และคนหนมุ่ ผชู้ ำ� นาญดนตรศี ลิ ปเ์ หลา่ นน้ั กจ็ ะตอ้ งยอ่ งตามกายบรหิ ารไป บนเสน้ ทางเดียวกันน้ี หากพวกเขาต้องการใช้มันเมอ่ื ไร ก็ตะครุบเอามาใชไ้ ด้ ทกุ เมอื่ 90 ดว้ ยเหตนุ ้ี พวกเขาจงึ ไมต่ อ้ งพง่ึ ศลิ ปะการแพทย์ นอกเสยี จากวา่ จะ เกดิ เหตุจ�ำเปน็ จรงิ ๆ เทา่ นน้ั ใช่ไหม” “ขา้ ฯ กม็ ที ศั นะเช่นนนั้ ” “นอกจากนน้ั พวกเขาจะตอ้ งออกกำ� ลงั และฝกึ ฝนแรงกาย โดยมเี ปา้ หมาย เพื่อกระตุ้นส่วนคึกคะนองภายในธรรมชาติของตนเป็นหลัก ไม่ใส่ใจความ แขง็ แกรง่ ภายนอกมากนกั ตา่ งจากนกั กฬี าทวั่ ไป ซงึ่ ออกกำ� ลงั และกนิ อาหาร ตา่ งๆ เพ่ือเพ่ิมพละกำ� ลงั แต่เพียงอยา่ งเดียวเทา่ นั้น” “ถกู ต้องทเี ดยี ว” เขากล่าว “กลาวคอน เราจงึ อาจกลา่ วไดว้ า่ ” ขา้ ฯ พดู “ผคู้ ดิ คน้ การศกึ ษาดา้ นดนตรศี ลิ ป์ และกายบรหิ ารขน้ึ มานน้ั นา่ จะมเี ปา้ หมายอน่ื ซงึ่ ตา่ งไปจากทไ่ี ดย้ นิ กนั ทกุ วนั น้ี – อันหนง่ึ ใช้ดแู ลจติ วิญญาณ สว่ นอกี อนั ใช้ดูแลรา่ งกาย?” “งนั้ เพอื่ เป้าหมายอะไรละ่ ?” เขาพูด “เปน็ ไปไดว้ า่ ” ขา้ ฯ พดู “เขาสรา้ งทง้ั สองดา้ นนน้ั ขนึ้ มา เพอื่ พฒั นาจติ วญิ ญาณ เปน็ หลกั ” “อยา่ งไรหรอื ?” “เจ้าเคยสงั เกตความคดิ ของผคู้ ลุกคลอี ยูก่ ับกายบริหารมาทง้ั ชวี ิต โดยไม่ แตะตอ้ งดนตรศี ลิ ปเ์ ลยบา้ งไหม?” ขา้ ฯ กลา่ ว “และในทางตรงกนั ขา้ มกเ็ ชน่ กนั เจา้ เคยสงั เกตบ้างหรือเปลา่ ?” เพลโต : 153

“ท่านก�ำลงั พูดถงึ อะไรกนั แน่?” เขากล่าว [410d] “กรณีแรกย่อมเต็มไปด้วยความดิบเถ่ือนและหยาบกระด้าง” ข้าฯ พูด “ส่วนกรณีหลงั เตม็ ไปด้วยความนมุ่ นวลและสงบเสงีย่ ม” “ออ๋ ถา้ อยา่ งนน้ั ขา้ ฯ กเ็ คยสงั เกตเหน็ ” เขากลา่ ว “ผอู้ ทุ ศิ ตวั ใหแ้ กก่ ายบรหิ าร โดยไมม่ สี งิ่ อนื่ ใดเจอื ปนนนั้ มกั มคี วามดบิ เถอ่ื นอยมู่ ากจนเกนิ ควร ขณะเดยี วกนั ผู้อทุ ิศตนแกด่ นตรีศิลปม์ ากเกนิ ไปก็มักจะมีแตค่ วามน่มุ นวลจนเกนิ งาม” “แนน่ อนวา่ ” ขา้ ฯ พดู “ความดบิ เถอื่ นนนั้ ยอ่ มเตบิ โตขน้ึ จากสว่ นคกึ คะนอง ภายในธรรมชาตขิ องเขา หากเราฝกึ ฝนมนั อยา่ งถกู วธิ ี มนั ยอ่ มกลายเปน็ ความ กลา้ หาญ91 แตห่ ากเราฝกึ ฝนมนั มากเกนิ ควร มนั กจ็ ะกลายเปน็ ความโหดรา้ ยและ แข็งกระด้าง” “ข้าฯ กม็ ีทศั นะเชน่ น้ัน” เขากลา่ ว [410e] “แลว้ สว่ นหนง่ึ ในธรรมชาตขิ องพวกเขา ซง่ึ เรยี กวา่ ‘ความรกั ในปญั ญา’ ละ่ ? มนั เปน็ บอ่ เกดิ ของความสงบเสงยี่ ม92 ใชห่ รอื เปลา่ ? หากเราหยอ่ นมนั มากไป มนั กจ็ ะกลายเปน็ ความนมุ่ นวลจนเกนิ พอดี แตถ่ า้ เราบม่ เพาะมนั ใหด้ ี มนั กจ็ ะ กลายเปน็ ความสงบเสงีย่ มและมีระเบียบใช่ไหม?” “ใช่แลว้ ” “และเหลา่ ผพู้ ทิ กั ษข์ องเรากต็ อ้ งกอปรดว้ ยธรรมชาตทิ งั้ สองดา้ นนใ้ี ชไ่ หม?” “แนน่ อนอย่แู ล้ว” “และทัง้ สองด้านน้กี ็จะตอ้ งสอดประสานกันไดด้ ว้ ย?” “แนน่ อน” [411a] “และจิตวิญญาณของบุรุษผู้ได้รับการสอดประสานเช่นนั้น ก็ย่อมมีท้ัง ความกล้าหาญและความสงบใจ?” “ใช่แลว้ ” “แตถ่ า้ สอดประสานกนั ไมไ่ ด้ มนั กจ็ ะกลายเปน็ ความขลาดและความดบิ ?” “ใช่” “ดงั นน้ั หากคนคนหนงึ่ ยอมศโิ รราบตอ่ เสยี งดนตรี ปลอ่ ยใหเ้ สยี งปบ่ี รรเลง 154 : รีพบั ลิก

ไหลเขา้ สจู่ ติ วญิ ญาณผา่ นทางหู ราวรนิ นำ้� กรอกลงในกรวย ดว้ ยเสยี งประสาน [411b] ชนดิ ออ่ นหวาน นมุ่ นวล และโศกเศรา้ อยา่ งเราไดก้ ลา่ วถงึ กนั ไป และใชท้ งั้ ชวี ติ [411c] ไปกับการขับร้องและความหลงใหลในเสียงดนตรี ในช่วงแรก ไม่ว่าความ [411d] คึกคะนองของคนผู้นี้จะแขง็ กลา้ เพยี งใด มนั ก็ย่อมตอ้ งออ่ นลงราวเหลก็ ร้อน เปลย่ี นจากแทง่ เหลก็ แขง็ กระดา้ งไรป้ ระโยชน์ กลายเปน็ เหลก็ ออ่ นซง่ึ นำ� มาทำ� ประโยชนไ์ ด้ อยา่ งไรก็ตาม หากเขายังปล่อยใหเ้ สยี งดนตรีหล่ังไหลเขา้ มาไม่ หยดุ หยอ่ น รา่ ยมนตส์ ะกดความคกึ คะนองของตนไว้อยา่ งไมม่ ีทีทา่ วา่ จะพอ ในไมช่ า้ ความคกึ คะนองนน้ั กจ็ ะหลอมละลายหายไปไมเ่ หลอื หลอ สายธารแหง่ พลงั ในจติ วญิ ญาณจะเหอื ดแหง้ ไป จนกลายเปน็ ‘นกั รบผไู้ รก้ ำ� ลงั ’93ไปในทส่ี ดุ ” “แน่นอน” เขาพูด “อย่างไรก็ตาม ถ้าจิตวิญญาณของเขาไร้ความคึกคะนองอยู่แล้วโดย ธรรมชาต”ิ ขา้ ฯพดู “กระบวนการดงั กลา่ วนกี้ จ็ ะบรรลผุ ลเรว็ ขนึ้ ไปอกี แตก่ ลบั กนั หากมันเปี่ยมด้วยความคึกคะนองอยู่แล้ว มันก็จะอ่อนแรงลง และขาด เสถยี รภาพ มนั อาจมอดดบั ได้อย่างรวดเร็ว หรือลุกโหมขึ้นไดจ้ ากการสะกิด เพยี งเลก็ นอ้ ยเทา่ นนั้ และผลสดุ ทา้ ย แทนทจี่ ะเปย่ี มดว้ ยความคกึ คะนอง คนผู้ นนั้ กจ็ ะกลบั กลายเปน็ คนอารมณร์ อ้ นและโมโหงา่ ย เขาจะรสู้ กึ ไมพ่ งึ พอใจกบั ทกุ ๆ ส่งิ ในชวี ติ ” “ก็คงเปน็ เช่นน้ันละ่ ” “แลว้ ถา้ เปลย่ี นเปน็ คนทลี่ งแรงอยา่ งหนกั กบั กายบรหิ าร กนิ ของดๆี ทกุ อยา่ ง แตไ่ มเ่ คยแตะดนตรศี ลิ ปห์ รอื ปรชั ญาเลยละ่ ? ในชว่ งแรก รา่ งกายของเขายอ่ ม อยใู่ นสภาพดี เปย่ี มดว้ ยความมงุ่ มนั่ และความคกึ คะนอง เขายอ่ มรสู้ กึ กลา้ หาญ อย่างไม่เคยเปน็ มากอ่ น ใช่หรือเปล่า?” “ใชแ่ ล้ว มากๆ เลยดว้ ย” “แตถ่ า้ ตลอดชวี ติ ทเี่ หลอื เขาไมเ่ คยไดท้ ำ� อยา่ งอนื่ เลยละ่ ไมเ่ คยไดส้ อ่ื สารกบั เทพศี ลิ ปเ์ ลยดว้ ย? ไมว่ า่ ความรกั ในการเรยี นรภู้ ายในจติ วญิ ญาณของเขาจะมี อย่มู ากเพียงไร ในไมช่ ้า มันก็จะถูกทำ� ใหอ้ อ่ นแรง หนวกใบ้ มดื บอด ไมม่ ีวนั เพลโต : 155

ตน่ื ตวั หรอื เตบิ โตไดอ้ กี และการรบั รใู้ นดา้ นเหลา่ นน้ั กจ็ ะไมม่ วี นั กลบั มาบรสิ ทุ ธ์ิ เพราะชวั่ ชวี ติ นี้ เขาไมเ่ คยลม้ิ รสการเรยี นรหู้ รอื การคน้ ควา้ อนื่ ใดเลย นอกจากนน้ั ยังไมเ่ คยเข้ารว่ มในการสนทนา หรือหยบิ จบั ดนตรศี ลิ ปป์ ระเภทใดเลยด้วย” “ยอ่ มเปน็ เชน่ นนั้ ” เขาพูด “ต่อมา เขาก็ย่อมกลายเป็นคนชิงชังในตรรกะและดนตรีศิลป์ เขาจะเลิก [411e] โนม้ นา้ วผอู้ น่ื ดว้ ยวาจา และหนั มาใชแ้ ตพ่ ละกำ� ลงั และความปา่ เถอ่ื น เหมอื น สัตว์รา้ ยไม่มีผดิ ชีวิตของเขาจะไร้ทว่ งท�ำนองใด ไรส้ งา่ ขาดการเรียนรู้ และ วนเวยี นอยูแ่ ตใ่ นความโงง่ ม” “ใช่” เขากลา่ ว “ย่อมต้องเปน็ เชน่ นนั้ ” “ดว้ ยเหตนุ ้ี ขา้ ฯ จงึ ขอเสนอวา่ ทวยเทพนน้ั ไดป้ ระทานศลิ ปะสองดา้ นนลี้ ง มาเพอื่ ใหม้ นษุ ยน์ ำ� ไปใชพ้ ฒั นาสองสว่ นดงั กลา่ วตา่ งหาก นน่ั กค็ อื ดนตรศี ลิ ป์ ใชพ้ ฒั นาความรกั ในปญั ญา และกายบรหิ ารใชพ้ ฒั นาความคกึ คะนอง หาไดใ้ ช้ พฒั นาจติ วญิ ญาณกบั รา่ งกายแตอ่ ยา่ งใด ยกเวน้ ในกรณขี องผลพลอยไดเ้ ทา่ นน้ั [412a] ทวยเทพต้องการให้เราน�ำทั้งสองด้านดังกล่าวมาสอดประสานเข้าด้วยกัน โดยการปรบั ความตึงความหยอ่ นของแต่ละดา้ นให้อย่ใู นระดบั อันเหมาะสม” “ดูเหมอื นจะเป็นอยา่ งน้นั นะ” เขากลา่ ว “ถา้ อยา่ งนนั้ ใครกต็ ามผสมผสานดนตรศี ลิ ปก์ บั กายบรหิ ารเขา้ ดว้ ยกนั ได้ อยา่ งลงตัวท่สี ุด น�ำมันเขา้ สูจ่ ติ วิญญาณได้ด้วยวธิ ีการอันเหมาะควรทสี่ ุด เรา ย่อมเรียกคนผู้น้ันได้อย่างเต็มปากท่ีสุดว่า เป็นผู้ช�ำนาญทางดนตรีศิลป์โดย สมบูรณ์ ใชช้ ีวิตไดอ้ ย่างสอดประสานในทกุ ดา้ น และแนน่ อน คนผนู้ ้ยี อ่ มต่าง จากผูช้ �ำนาญการปรบั แตง่ เครือ่ งสายอยมู่ ากโข” “ใชแ่ ล้ว โสคราตสี ” เขากล่าว “งนั้ หากเราตอ้ งการรกั ษาระบอบการปกครองของเมอื งนไี้ ว้ เรากจ็ ะตอ้ งมี คนประเภทดงั กลา่ วมาทำ� หนา้ ทต่ี รวจตราสงิ่ ตา่ งๆ อยเู่ สมอ ใชไ่ หมกลาวคอน?” [412b] “ใช่ เหนอื ส่งิ อืน่ ใดเลยล่ะ” “เอาละ่ ถา้ อยา่ งน้ัน สิ่งเหล่าน้ีกจ็ ะเปน็ โครงสรา้ งด้านการศึกษาและการ 156 : รพี ับลกิ

อบรมเลยี้ งดขู องพวกเรา” ขา้ ฯ พดู “อมื ... แลว้ เรายงั ตอ้ งสาธยายเรอ่ื งการเตน้ รำ� [412c] การลา่ สัตว์ การใช้สุนัขลา่ เนื้อ การแขง่ ขนั กฬี า หรอื การขี่มา้ อกี ไหม? ในเมื่อ [412d] มนั นา่ จะชดั เจนอยแู่ ลว้ พวกเขายอ่ มกระทำ� สง่ิ เหลา่ นโี้ ดยมโี ครงสรา้ งดงั กลา่ ว ของเราเปน็ ฐาน มันจงึ อธบิ ายไดไ้ ม่ยากอกี ” “กค็ งอย่างนนั้ ” เขาพูด “มันไมน่ ่าจะยากแลว้ ” “เอาละ่ เราจะตอ้ งกำ� หนดโครงสรา้ งชดุ ใดกนั ตอ่ ?” ขา้ ฯ พดู “อนั นห้ี รอื เปลา่ ? ในหมูพ่ วกเขา ใครจะไดป้ กครองบา้ ง และใครจะต้องอย่ใู ต้ปกครองบ้าง?” “แนอ่ ยู่แลว้ ” “ผู้ปกครองจะต้องแก่กว่า และผู้ใต้ปกครองก็จะต้องเยาว์วัยกว่า เร่ืองนี้ ชดั เจน?” “ชดั เจน” “และผ้ปู กครองก็จะต้องเป็นเลิศกวา่ ใครในหมพู่ วกเขา?” “ชดั เจนเชน่ กนั ” “ชาวนาผเู้ ปน็ เลศิ กวา่ ใคร กค็ อื ชาวนาผชู้ ำ� นาญดา้ นการทำ� นามากกวา่ ใคร ใชไ่ หม?” “ใช”่ “และถ้าพวกเขาเป็นเลิศกว่าใครในหมู่ผู้พิทักษ์ พวกเขาก็จะต้องช�ำนาญ ด้านการพิทกั ษ์เมืองมากกว่าใครด้วย ใช่หรือเปลา่ ?” “ใช่” “งนั้ อนั ดบั แรกพวกเขากจ็ ะตอ้ งมอี ำ� นาจ94 และมปี ฏภิ าณในดา้ นตา่ งๆ ดงั กล่าว ยง่ิ ไปกว่าน้นั พวกเขาจะตอ้ งอทุ ิศตนให้แก่เมอื งด้วยใชไ่ หม?” “ย่อมตอ้ งเป็นเช่นนนั้ ” “คนเรายอ่ มอุทิศตนแก่ส่งิ ทตี่ นรัก95ได้มากที่สดุ ?” “หลีกเล่ียงไมไ่ ด้” “และคนเราจะรกั สงิ่ สง่ิ หนง่ึ ไดม้ ากทสี่ ดุ กต็ อ่ เมอ่ื เขาเชอ่ื วา่ สงิ่ สง่ิ นน้ั สรา้ ง ผลประโยชนใ์ หแ้ กต่ วั มนั เองและแกต่ วั เขาไปพรอ้ มๆ กนั กลา่ วคอื หากสง่ิ สงิ่ นน้ั เพลโต : 157

ทำ� สงิ่ ใดไดส้ ำ� เรจ็ เขายอ่ มเหน็ วา่ ตวั เองทำ� สำ� เรจ็ ตามไปดว้ ย หรอื หากทำ� ไมส่ ำ� เรจ็ เขาก็ย่อมเหน็ ตัวเองเป็นเช่นนัน้ ดว้ ยเช่นกนั ใชไ่ หม?” “ใช่แลว้ ” เขาพูด “ถา้ อยา่ งนนั้ เรากต็ อ้ งเฟน้ หา และคดั เลอื กบรุ ษุ ประเภทนอ้ี อกมาจากเหลา่ ผู้พิทักษ์ โดยพวกเขาต้องกระตือรือร้นจะกระท�ำแต่ในสิ่งที่ตนเองเชื่อว่าเป็น ผลประโยชนแ์ กเ่ มอื งเทา่ นนั้ ตอ้ งอทุ ศิ ทงั้ ชวี ติ เพอ่ื ความเชอื่ ดงั กลา่ ว โดยไมท่ ำ� [412e] สิ่งอน่ื ใดนอกเหนอื ไปจากน้”ี “ใช่” เขากล่าว “คนประเภทนลี้ ะ่ ถงึ จะเหมาะ” “ตามทัศนะของข้าฯ เราต้องจับตาดูพวกเขาอยู่ตลอด ทุกช่วงอายุ เพอ่ื ตรวจสอบวา่ พวกเขาเปน็ ผพู้ ทิ กั ษท์ ช่ี ำ� นาญการพอจะพทิ กั ษป์ ระกาศติ 96 ดงั กลา่ วไวไ้ ดห้ รอื ไม่ หรอื ถา้ ตอ้ งอยใู่ ตแ้ รงกดดนั ใตม้ นตส์ ะกดใด พวกเขาจะ ลมื ทศั นะของตน–นนั่ คอื ตอ้ งอทุ ศิ ตนใหแ้ กค่ วามเปน็ เลศิ ของเมอื งเทา่ นน้ั –และ ละท้ิงมันไปเสียหรอื เปล่า” “คำ� ว่า ‘ละทิง้ ’ ของทา่ นหมายถึงอะไรน่ะ?” เขาพดู “ขา้ ฯ เหน็ วา่ ” ขา้ ฯ กลา่ ว “ทศั นะของคนเรานนั้ หลดุ ออกจากความคดิ ไดด้ ว้ ย วธิ กี ารสองอยา่ ง – สมคั รใจกบั ไมส่ มคั รใจ – การละทง้ิ โดยสมคั รใจเกดิ ขนึ้ เมอ่ื [413a] คนคนนน้ั พบวา่ ทศั นะตนเปน็ เทจ็ แตถ่ า้ ทศั นะเหลา่ นน้ั เปน็ ความจรงิ ตามทเ่ี ปน็ การละท้ิงย่อมเกดิ ข้นึ โดยไม่สมัครใจ” “การละทง้ิ โดยสมคั รใจนะ่ ขา้ ฯ พอเขา้ ใจอย”ู่ เขาพดู “แตข่ า้ ฯ ยงั ไมเ่ ขา้ ใจ การละทิ้งโดยไมส่ มัครใจเท่าไร” “อา้ ว! เจ้าไมร่ รู้ วึ ่า” ขา้ ฯ พดู “มนษุ ย์เรานัน้ ยอ่ มสมัครใจใหค้ วามเลวรา้ ย ถกู พรากไปจากตวั แตไ่ มส่ มคั รใจใหค้ ณุ ความดถี กู พรากไป? การถกู ลวงหลอก ด้วยส่ิงซ่งึ ไม่ใชค่ วามจริงย่อมเป็นความเลวรา้ ย สว่ นการมีความจรงิ แทต้ ดิ ตัว ไว้ยอ่ มเปน็ ความดใี ช่ไหม? และการมคี วามจริงแท้ติดตวั นน้ั กห็ มายถงึ การมี ทศั นะเกยี่ วกบั สงิ่ ตา่ งๆ ตามทมี่ นั เปน็ นนั่ เอง เจา้ เองกม็ ที ศั นะเชน่ นใ้ี ชห่ รอื ไม?่ ” “ทา่ นพดู ถกู ” เขาพดู “ตามทศั นะของขา้ ฯ คนเรายอ่ มไมส่ มคั รใจใหท้ ศั นะ 158 : รพี บั ลกิ

อนั จริงแทด้ ังกล่าวถกู พรากไป” [413b] “กระนนั้ มนั กย็ งั ถกู พรากไปไดโ้ ดยการชว่ งชงิ หรอื โดยมนตส์ ะกด หรอื โดย [413c] [413d] แรงกดดันบงั คับใชไ่ หม?” “ท่านทำ� ขา้ ฯ งงอกี แลว้ ” เขาพดู “สงสยั ขา้ ฯ ตอ้ งอธบิ ายดว้ ยสำ� นวนละครโศกฯ แลว้ กระมงั ” ขา้ ฯ กลา่ ว “คำ� วา่ ‘โดยการชว่ งชงิ ’นนั้ ขา้ ฯหมายถงึ พวกทถ่ี กู โนม้ นา้ วใหเ้ ปลย่ี นทศั นะกบั พวกทล่ี มื ทศั นะของตน เพราะทงั้ สองตา่ งกถ็ กู ชว่ งชงิ ทศั นะไปโดยไมร่ ตู้ วั ทง้ั สน้ิ พวกแรก ถกู ชว่ งชงิ ดว้ ยคำ� พดู สว่ นพวกหลงั ถกู ชว่ งชงิ ดว้ ยกาลเวลา ทนี เ้ี จา้ คงเขา้ ใจแลว้ ?” “ใช่” “สว่ น ‘โดยแรงกดดนั บงั คบั ’ นน้ั ขา้ ฯ หมายถงึ พวกทถ่ี กู ความเจบ็ ปวด หรอื ความเสยี ใจสดุ ขดี ท�ำให้เปลีย่ นทศั นะของตนเสยี ” “ทา่ นพูดถูก” เขาพูด “ข้าฯ เข้าใจแลว้ ” “สว่ น ‘โดยมนตส์ ะกด’ นน้ั เจา้ เองกน็ า่ จะรวู้ า่ มนั หมายถงึ พวกทเี่ ปลย่ี นทศั นะ ของตน เพราะโดนสะกดดว้ ยความสขุ สำ� ราญ หรอื ขวญั ผวาดว้ ยความกลวั บาง ประการ” “นน่ั สนิ ะ”เขาพดู “เพราะสงิ่ ลวงหลอกทงั้ หลายลว้ นดเู หมอื นรา่ ยมนตส์ ะกด ใส่เราท้งั สนิ้ ” “เอาละ่ อยา่ งทขี่ า้ ฯพดู ไปเราจะตอ้ งเฟน้ หาผพู้ ทิ กั ษ์ซงึ่ พทิ กั ษป์ ระกาศติ ของ ตนไดเ้ ปน็ เลศิ กวา่ ใคร กลา่ วคอื พวกเขาตอ้ งกระทำ� แตส่ ง่ิ ซงึ่ เชอื่ วา่ จะสรา้ งความ เป็นเลิศให้แก่เมืองของตน เราจะต้องจับตาดูพวกเขาต้ังแต่ยังเด็ก และต้อง ทดสอบพวกเขาอยเู่ นอื งนติ ย์เพอื่ ตรวจดวู า่ พวกเขาจะลมื เลอื นหรอื โดนลวงหลอก จนประกาศติ ดงั กลา่ วหลดุ หายไปหรอื ไม่ แนน่ อน บคุ คลผมู้ คี วามทรงจำ� เปน็ เลศิ และไม่โดนลวงเอาง่ายๆ ย่อมต้องได้รับการคัดเลือก ส่วนผู้ท�ำไม่ได้ตามนั้น กต็ อ้ งถูกปฏิเสธไปตามระเบียบใชไ่ หม?” “ใช”่ “และเรากต็ อ้ งทดสอบพวกเขาดว้ ยงานหนกั ความเจบ็ ปวด และการแขง่ ขนั เพลโต : 159

ตา่ งๆ เพอ่ื เฟน้ หาคุณสมบตั ิดังกล่าว?” “ใช่แล้ว” เขากล่าว “นอกจากนนั้ ” ขา้ ฯ พดู “เรายงั ตอ้ งจดั การทดสอบแขง่ ขนั ในรปู แบบทส่ี าม อกี ดว้ ย – มนตส์ ะกด – เราจะทำ� เชน่ เดยี วกบั คนเลยี้ งมา้ จงู ฝงู อาชาของตนเขา้ ไป ในทา่ มกลางเสยี งโหวกเหวกและความวนุ่ วาย เพอ่ื ทดสอบวา่ พวกมนั กลวั หรอื ไม่ ในทำ� นองเดยี วกนั เรากจ็ ะปลอ่ ยใหพ้ วกคนหนมุ่ ไดเ้ ผชญิ กบั ทงั้ ความพรนั่ พรงึ และความสุขส�ำราญต่างๆ เอาให้ยิ่งกว่าการทดสอบทองค�ำด้วยเปลวไฟอีก [413e] หากคนไหนทนทานตอ่ มนตส์ ะกดทง้ั หลายได้ ยงั ไวค้ วามสงา่ ไดเ้ มอื่ ตอ้ งเผชญิ หนา้ กบั ทกุ สง่ิ พทิ กั ษต์ นเองและดนตรศี ลิ ป์ ซง่ึ รำ�่ เรยี นมาไดเ้ ปน็ อยา่ งดี กลา่ วคอื พิสูจน์ให้เห็นได้ว่ายังคงท่วงท�ำนองอันดีและความสอดประสานอันดีในการ ด�ำเนินชีวิตได้อยู่เสมอ แน่นอน คนประเภทนี้ย่อมต้องมีคุณประโยชน์สูงสุด ทั้งต่อตนเองและต่อเมืองของตน ผู้ผ่านการทดสอบดังกล่าวไปได้อย่างไร้ [414a] ขอ้ บกพรอ่ ง – ตงั้ แตว่ ยั เดก็ วยั เยาว์ และเมอื่ กา้ วเปน็ บรุ ษุ – เราจะแตง่ ตง้ั ใหเ้ ขา เปน็ ทง้ั ผปู้ กครองเมอื งและผพู้ ทิ กั ษ์ เขาจะตอ้ งไดร้ บั เกยี รตทิ งั้ ขณะยงั มชี วี ติ และ หลงั จากตายไปแลว้ เขาจะไดร้ บั การจารกึ นาม จะไดร้ บั พธิ ฝี งั ศพอยา่ งยง่ิ ใหญ่ ในขณะเดยี วกนั ผไู้ มส่ ามารถพสิ จู นต์ นผา่ นบททดสอบเหลา่ นนั้ ได้ กจ็ ะถกู ปฏเิ สธ ไปตามระเบยี บตามทศั นะขา้ ฯกลาวคอน”ขา้ ฯกลา่ ว“ผปู้ กครองและผพู้ ทิ กั ษจ์ ะ ตอ้ งไดร้ บั คดั เลอื กดว้ ยวธิ กี ารดงั กลา่ ว ถงึ แมต้ อนนเี้ รายงั มเี พยี งโครงรา่ ง ยงั ไมไ่ ด้ ลงรายละเอียดกต็ าม” “ขา้ ฯ เองกเ็ หน็ เช่นน้ัน” เขาพูด [414b] “งนั้ ถา้ เราจะเรยี กคนเหลา่ นวี้ า่ ‘ผพู้ ทิ กั ษอ์ นั สมบรู ณพ์ รอ้ ม’ กค็ งไมผ่ ดิ ใชไ่ หม? พวกเขาจะพทิ กั ษเ์ พอื่ นพอ้ งภายในใหร้ อดพน้ จากศตั รภู ายนอก – ฝา่ ยหลงั มอิ าจ กลำ�้ กราย ฝา่ ยแรกไมค่ ดิ รา้ ยตอ่ สง่ิ ใดอกี – และเราจะเรยี กคนหนมุ่ อกี สว่ นหนงึ่ – ซงึ่ เราเรยี กรวมกบั ผพู้ ทิ กั ษค์ นอน่ื ๆ มาจนถงึ บดั น9ี้ 7 – วา่ ‘ฝา่ ยสนบั สนนุ ’98 หรอื ฝ่ายสง่ เสรมิ ประกาศติ ของผ้ปู กครอง” “และตามทัศนะข้าฯ” เขาพดู “เรากส็ มควรเรียกพวกเขาอย่างนน้ั ” 160 : รพี ับลกิ

“ถ้าอย่างนั้น เราจะปั้นเรื่องโกหกให้เกิดประโยชน์ดังเราเพิ่งพูดกันไปว่า [414c] อยา่ งไรด?ี ”99 ขา้ ฯ กลา่ ว “มนั จะตอ้ งเปน็ คำ� โกหกอนั สงู ศกั ด์ิ ใชโ้ นม้ นา้ วเหลา่ ผู้ ปกครอง ถา้ เปน็ ไปได้ แตถ่ า้ ทำ� ไมไ่ ด้ เรากย็ งั ตอ้ งใชม้ นั โนม้ นา้ วผคู้ นสว่ นทเี่ หลอื [414d] ภายในเมือง” [414e] [415a] “เร่อื งราวประเภทไหนล่ะ?” เขาพูด “กไ็ มใ่ ชเ่ รอ่ื งใหมอ่ ะไรหรอก” ขา้ ฯ กลา่ ว “พวกฟนิ เิ ชยี นกม็ เี รอื่ งราวทำ� นองน้ี ปรากฏอยไู่ มน่ อ้ ย โดยมกี วเี ปน็ คนเลา่ โนม้ นา้ วผคู้ นใหเ้ ชอื่ ตามไดเ้ ปน็ จำ� นวนมาก ทวา่ เรอ่ื งเชน่ นี้ยงั ไมเ่ คยเกดิ ข้ึนในชาวเรามาก่อน และข้าฯ กไ็ ม่แนใ่ จวา่ มันจะ เกดิ ข้ึนได้จรงิ ไหม มันตอ้ งโน้มน้าวกันอยา่ งหนกั หนว่ งเลยทเี ดยี ว” “ดทู ่านลงั เลไม่อยากพูดนะ” เขากล่าว “ถ้าข้าฯ พูดเม่ือไร” ขา้ ฯ กลา่ ว “เจา้ คงรวู้ า่ ขา้ ฯ ควรลงั เลหรือไม่” “ไมเ่ อานา่ พดู เถอะ” เขาพดู “จะกลวั อะไรนักหนา” “เอาละ่ ขา้ ฯ พดู กไ็ ด้ (แตก่ ย็ งั ไมร่ เู้ ลยวา่ ตวั เองใจเดด็ พอไหม หรอื จะไปสรรหา คำ� พดู ประเภทไหนมาใชด้ )ี อนั ดบั แรก ขา้ ฯ จะพยายามโนม้ นา้ วพวกผปู้ กครอง กบั ทหารกอ่ น จากนนั้ คอ่ ยโนม้ นา้ วผคู้ นทเ่ี หลอื ภายในเมอื ง ขา้ ฯ จะทำ� ใหพ้ วกเขา เชอื่ ใหไ้ ดว้ า่ การศกึ ษาและการอบรบเลย้ี งดซู งึ่ ไดร้ บั จากเรานนั้ เปน็ เพยี งความฝนั ฉากหนง่ึ พวกเขาคดิ ไปเองทง้ั นนั้ วา่ เหตกุ ารณใ์ นวยั เดก็ ของตวั เองเปน็ เชน่ นนั้ เพราะความจริงแลว้ พวกเขาถกู เลี้ยงดแู ละบม่ เพาะจากใต้พนื้ พิภพตา่ งหาก ทง้ั อาวธุ และเครอื่ งมอื เครอ่ื งใชท้ งั้ หลายในเวลานนั้ ลว้ นถกู ผลติ ขนึ้ ณ ทแี่ หง่ นนั้ เมอื่ หนา้ ทท่ี งั้ หมดเสรจ็ สน้ิ ผนื แผน่ ดนิ ผเู้ ปน็ มารดากส็ ง่ ตวั พวกเขากลบั ขนึ้ มา บนผนื ดนิ รอู้ ยา่ งนแี้ ลว้ หากมใี ครมาทำ� รา้ ยผนื ดนิ ทตี่ วั เองอาศยั พวกเขากจ็ ะ ตอ้ งวางแผนตอบโต้ ปกปอ้ งดนิ แดนแหง่ นไ้ี ว้ ราวกบั วา่ มนั เปน็ มารดาและแมน่ ม ของตน และดูแลชาวเมอื งคนอืน่ ๆ ราวกับเป็นพนี่ ้องร่วมอุทร” “อ้อ เป็นเรื่องโกหกเช่นน้ีเอง” เขากล่าว “ท่านถึงได้อิดออดไม่ยอมเล่า อยู่ต้งั นาน” “แตเ่ รากส็ มควรตอ้ งเลา่ อยา่ งนจ้ี รงิ ๆนะ”ขา้ ฯพดู “เอาเถอะยงั ไงขา้ ฯกเ็ ลา่ แลว้ เพลโต : 161

ฟังส่วนที่เหลือของนิทานเรื่องน้ีต่อให้จบเลยแล้วกัน เราจะบอกพวกเขาว่า ‘พวกเจา้ ทกุ คนในเมอื งลว้ นเปน็ พนี่ อ้ งทอ้ งเดยี วกนั ’ จากนน้ั จงึ เลา่ ตำ� นานเหลา่ น้ี ใหพ้ วกเขาฟงั ตอ่ ‘ทวา่ เทพเจา้ ผสู้ รา้ งพวกเจา้ ขน้ึ มานน้ั ยงั ไดผ้ สมธาตทุ องคำ� ลงไปในร่างของผู้ท่ีมีสมรรถภาพพอจะเป็นผู้ปกครองด้วย คนเหล่าน้ีจึงมีค่า ควรแก่การให้เกียรติสูงสุด นอกจากน้ัน เทพผู้สร้างยังได้ผสมธาตุเงินลงใน ผู้สมควรจะเป็นฝ่ายสนับสนุน และผสมธาตุเหล็กกับธาตุสัมฤทธ์ิลงในตัว ผเู้ หมาะสมจะเปน็ ชาวนากบั ชา่ งฝมี อื อน่ื ๆ ดว้ ย เอาละ่ โดยทวั่ ไปแลว้ พวกเจา้ ทกุ คนยอ่ มตอ้ งใหก้ ำ� เนดิ ลกู หลานออกมามลี กั ษณะเหมอื นตนเอง กระนน้ั ดว้ ย [415b] ความทพ่ี วกเจา้ ทกุ คนมสี ว่ นเกย่ี วดองกนั ฉะนน้ั ในบางครงั้ ทารกธาตเุ งนิ กอ็ าจ จะถอื กำ� เนดิ ขน้ึ จากพอ่ แมธ่ าตทุ องคำ� หรอื ทารกธาตทุ องคำ� จากพอ่ แมธ่ าตเุ งนิ หรอื กรณอี น่ื ๆ ทำ� นองเดยี วกนั นล้ี ว้ นมโี อกาสเกดิ ขนึ้ ไดท้ ง้ั สน้ิ ดงั นน้ั คำ� สง่ั ขอ้ แรก และขอ้ สำ� คญั ทส่ี ดุ จากองคเ์ ทพผสู้ รา้ ง ซงึ่ มอบตอ่ เหลา่ ผปู้ กครองกค็ อื พวกเจา้ ตอ้ งจบั ตาดใู หด้ ี อยา่ ใหธ้ าตโุ ลหะในจติ วญิ ญาณของลกู หลานรนุ่ ตอ่ ไปปนกนั ได้ เปน็ อนั ขาด พวกเจา้ จะตอ้ งคอยพทิ กั ษห์ ลกั การขอ้ นไี้ วใ้ หไ้ ด้ ไมม่ สี ง่ิ ใดสำ� คญั ไปกวา่ นอี้ กี หากลกู หลานของพวกเจา้ เกดิ ออกมา และพบวา่ เจอื ดว้ ยธาตเุ หลก็ [415c] หรอื สมั ฤทธิ์ พวกเจา้ กจ็ งอยา่ ไดเ้ สยี ใจไป จงสง่ ตวั เดก็ ผนู้ นั้ ไปยงั ลำ� ดบั ขน้ั อนั เหมาะควรแกธ่ รรมชาตขิ องเขาเสยี ไมว่ า่ มนั จะเปน็ ชาวนา หรอื ชา่ งฝมี อื อน่ื ใด กต็ าม จงอยา่ ไดล้ งั เล ทวา่ หากลกู หลานของพวกเจา้ เกดิ ออกมา และพบวา่ มี ธรรมชาติอันเจือด้วยธาตุทองค�ำหรือธาตุเงิน เด็กผู้น้ันก็จะต้องได้รับเกียรติ ถูกส่งตัวไปเข้าร่วมกับฝ่ายผู้พิทักษ์ หรือไม่ก็ฝ่ายสนับสนุน... นานมาแล้ว มีนักเทพยากรณ์คนหน่ึงเคยกล่าวไว้ว่า หากวันใดปรากฏธาตุเหล็กหรือธาตุ สัมฤทธิ์ข้ึนในหมู่ผู้พิทักษ์ เมืองแห่งน้ีก็จะถึงคราวต้องล่มสลายเป็นแน่แท้’ เอาละ่ เจา้ พอมีวธิ กี ารโน้มนา้ วพวกเขาให้เช่ือตามนทิ านเช่นนไี้ ดบ้ า้ งไหม?” [415d] “ขา้ ฯ กย็ งั คดิ ไมอ่ อกเหมอื นกนั ” เขากลา่ ว “แตถ่ า้ เปน็ รนุ่ ลกู รนุ่ หลาน หรอื รนุ่ ผสู้ บื ทอดของพวกเขา หรอื มวลมนษุ ยร์ นุ่ ตอ่ ๆ มา กย็ งั อาจจะพอมที างอย”ู่ “อมื ขา้ ฯ เขา้ ใจวา่ เจา้ หมายถงึ อะไร” ขา้ ฯ กลา่ ว “และขา้ ฯกเ็ หน็ วา่ มนั นา่ จะ 162 : รพี ับลกิ

ชว่ ยทำ� ใหพ้ วกเขาเอาใจใสก่ นั และกนั และเอาใจใสเ่ มอื งของตนไดเ้ ปน็ อยา่ งดดี ว้ ย [415e] เอาเถอะ เราปลอ่ ยสงิ่ เหลา่ นใี้ หเ้ ปน็ การสบื ทอดทางประเพณไี ปกแ็ ลว้ กนั ตอนน้ี เรามาสง่ั ใหเ้ หลา่ ผถู้ อื กำ� เนดิ จากผนื พภิ พตดิ อาวธุ กนั กอ่ นดกี วา่ จากนน้ั กเ็ รยี ก [416a] ตวั พวกเขาเขา้ พบ โดยมผี ปู้ กครองเดนิ นำ� หนา้ เมอ่ื พวกเขามาถงึ เรากจ็ ะสงั่ ให้ [416b] พวกเขาไปตง้ั คา่ ยกนั ในบรเิ วณทเ่ี หมาะสมทสี่ ดุ ภายในเมอื ง โดยสถานทแี่ หง่ นนั้ จะตอ้ งเปน็ ทท่ี พี่ วกเขาควบคมุ ผใู้ ตบ้ ญั ชาไดอ้ ยา่ งสะดวกทส่ี ดุ ไมว่ า่ จะในเวลาที่ ใครบางคนไมป่ ระสงคท์ ำ� ตามกฎหมาย หรอื ในเวลาทมี่ ีศตั รจู ากภายนอกบุก เขา้ มาราวหมาปา่ ลอบขยำ้� ฝงู แกะกต็ าม สถานทแี่ หง่ นจี้ ะตอ้ งเออื้ ตอ่ การขบั ไล่ คนเหล่าน้ัน ต่อมาเมื่อต้ังค่ายกันเสร็จแล้ว พวกเขาก็จะต้องทำ� พิธีบวงสรวง กันตามสมควร และท้ายท่ีสุด เราก็จะปล่อยให้พวกเขาจัดพื้นที่หลับนอน ฟงั ดูเปน็ อยา่ งไร?” “ใชไ้ ด”้ เขาพูด “และพนื้ ทหี่ ลบั นอนดงั กลา่ วกจ็ ะตอ้ งคงทนเพยี งพอใหใ้ ชน้ อนไดท้ งั้ ฤดรู อ้ น และฤดูหนาว?” “แนน่ อน” เขาพดู “ดูเหมือนทา่ นกำ� ลงั จะพดู ถงึ เรอื่ งทอ่ี ยู่อาศยั นะ” “ใช่แล้ว” ข้าฯ กล่าว “แตเ่ ปน็ ท่อี ย่อู าศัยของทหาร ไม่ใชข่ องคนค้าขาย” “แลว้ ทา่ น” เขาพูด “จะจ�ำแนกมันออกจากกนั ดว้ ยวิธไี หนละ่ ?” “ขา้ ฯ จะพดู อยา่ งนแี้ ลว้ กนั ” ขา้ ฯ กลา่ ว “แนน่ อนวา่ สำ� หรบั คนเลย้ี งแกะนนั้ การเลย้ี งสนุ ขั เพอื่ ใหม้ นั คอยเปน็ ฝา่ ยสนบั สนนุ ตนในการตอ้ นฝงู แกะ ยอ่ มเปน็ สงิ่ สำ� คญั แตห่ ากเขาบม่ เพาะนสิ ยั อนั เลวรา้ ยทงั้ หลาย เชน่ ความสำ� สอ่ นหรอื ความหวิ โหย ใหแ้ กพ่ วกมนั อยตู่ ลอดแลว้ ละ่ ก็ นนั่ ยอ่ มนา่ กลวั และนา่ ละอายเปน็ อยา่ งยง่ิ เพราะพวกมนั จะเปลย่ี นมาทำ� รา้ ยฝงู แกะ พวกมนั จะกลายเปน็ หมาปา่ แทนสนุ ขั เฝา้ แกะ” “นา่ กลัวจรงิ ๆ ด้วย” เขากล่าว “เมอื่ เปน็ เชน่ น้ี เรากจ็ ะตอ้ งคอยพทิ กั ษร์ กั ษาทกุ วถิ ที าง ไมใ่ หฝ้ า่ ยสนบั สนนุ กระทำ� ตวั เยย่ี งนน้ั ตอ่ ชาวเมอื งคนอนื่ ๆ ไดเ้ พยี งเพราะเหน็ วา่ ตนแขง็ แกรง่ กวา่ เพลโต : 163

มฉิ ะน้นั พวกเขากจ็ ะกลายเปน็ เจ้านายผู้ป่าเถอ่ื นโหดรา้ ย แทนท่จี ะเป็นมติ ร สหายผมู้ ีนำ้� ใจงามใชไ่ หม?” “ใช่” เขาพดู “เราต้องท�ำอยา่ งนั้น” “และการศึกษาอันประณีตก็จะเสริมสร้างให้พวกเขามีภูมิคุ้มกันอันแข็ง กลา้ ทส่ี ดุ ?” “พวกเขาย่อมไดร้ ับเชน่ นน้ั อย่แู ลว้ ” เขากล่าว “กลาวคอนท่ีรกั เรายงั ม่ันใจไมไ่ ด้ขนาดนน้ั หรอก” ข้าฯ พูด “แต่ส่ิงทเี่ รา มนั่ ใจไดแ้ นๆ่ ในตอนนก้ี ค็ อื สงิ่ ซงึ่ เราเพงิ่ พดู กนั ไป นน่ั กค็ อื พวกเขาจะตอ้ งได้ [416c] รบั การศกึ ษาอยา่ งถกู วธิ ี (ไมว่ า่ มนั จะหนา้ ตาเปน็ อยา่ งไรกต็ าม) หากเรายงั หวงั จะใหพ้ วกเขากอปรดว้ ยคณุ สมบตั สิ ำ� คญั ทงั้ หลาย อนั จะทำ� ใหพ้ วกเขามคี วาม สงบเสงี่ยมกบั ฝ่ายเดยี วกนั และกบั ผู้คนซ่งึ พวกเขาต้องพิทักษ”์ “ใช่แล้ว” เขากลา่ ว “เอาล่ะ ผู้รู้จักใช้เหตุใช้ผลบางคนย่อมต้องกล่าวว่า นอกจากการศึกษา ดงั กลา่ วแลว้ ทอ่ี ยอู่ าศยั และทรพั ยส์ นิ อนื่ ๆ ซงึ่ พวกเขาพงึ มจี ะตอ้ งไมก่ ดี ขวาง [416d] ความเปน็ เลศิ ในการทำ� หนา้ ทผ่ี พู้ ทิ กั ษ์ หรอื สง่ เสรมิ ใหพ้ วกเขากระทำ� อนั ตราย ตอ่ พลเมอื งคนอน่ื ๆ” “และเขากพ็ ดู ได้จรงิ ตามที่เปน็ เสยี ดว้ ย” “เจา้ ลองฟงั วธิ นี ขี้ องขา้ ฯ ดนู ะ” ขา้ ฯ พดู “ลองตรองดวู า่ หากเราตอ้ งการให้ พวกเขามีคุณสมบัติดังกลา่ ว พวกเราก็สมควรต้องจัดให้พวกเขามีที่อยู่อาศัย และมชี วี ติ ในลกั ษณะดงั ตอ่ ไปนด้ี ว้ ยใชไ่ หม? อนั ดบั แรก พวกเขาทกุ คนจะตอ้ ง ไม่มีทรัพย์สินส่วนตัว นอกจากปัจจัยจ�ำเป็นบางอย่างเท่านั้น อันดับท่ีสอง พวกเขาจะตอ้ งไมม่ บี า้ นหรอื หอ้ งเกบ็ ของซงึ่ ไมอ่ นญุ าตใหค้ นอน่ื เขา้ ทกุ ๆ คน จะตอ้ งเขา้ ออกไดต้ ามใจชอบ อนั ดบั ตอ่ มา พวกเขาจะไดร้ บั ปจั จยั ยงั ชพี ในปรมิ าณ เดยี วกนั กบั บรุ ษุ ผยู้ ง่ิ ใหญแ่ หง่ สนามรบ – ผรู้ จู้ กั สงบใจและกลา้ หาญ – พงึ ไดร้ บั [416e] โดยพวกเขาจะไดร้ บั มนั ในฐานะคา่ แรงของการพทิ กั ษ์ ซงึ่ จะมาจากภาษรี ายปี ของพลเมอื งคนอน่ื ๆ และจะไดร้ บั อยา่ งสมำ่� เสมอในอตั ราทก่ี ำ� หนด เมอ่ื รวมยอด 164 : รีพบั ลกิ

ออกมาแล้วจะต้องไม่มีส่วนขาดหรือส่วนเกินต่อการด�ำรงชีพเป็นอันขาด [417a] นอกจากนัน้ พวกเขาจะตอ้ งใชร้ ะบบอย่กู ินรวมกนั 100และอาศยั ด้วยกนั อยา่ ง [417b] เปน็ สว่ นรวมเหมอื นทหารในคา่ ย เราจะบอกพวกเขาเสมอวา่ พวกเขาทกุ คนมี ทพิ ยธาตคุ อื เงนิ และทองคำ� สถติ อยใู่ นจติ วญิ ญาณ มนั เปน็ ของขวญั จากเทพเจา้ พวกเขาไมต่ อ้ งเรยี กหาทองคำ� ในโลกมนษุ ยอ์ กี และเรากจ็ ะตอ้ งบอกกบั พวกเขา ดว้ ยวา่ การครอบครองทองคำ� ในโลกมนษุ ยน์ นั้ ถอื เปน็ เรอื่ งไรส้ ทุ ธธิ รรมอยา่ งยง่ิ มนั จะลดคณุ คา่ แหง่ ทพิ ยกำ� นลั ในตวั พวกเขาลง เพราะควรทราบวา่ การกระทำ� อนั ไรส้ ทุ ธธิ รรมนนั้ ตอ้ งเกดิ ขนึ้ มาแลว้ มากมายขนาดไหน กวา่ จะไดอ้ อกมาเปน็ สกุลเงินของคนหมู่มากดังเราเห็นกันทุกวันนี้ ธาตุเงินและทองค�ำในตัวของ พวกเขาจงึ บรสิ ทุ ธกิ์ วา่ มาก ดว้ ยเหตนุ ี้ การสมั ผสั หรอื ซอ้ื ขายสงิ่ ของดว้ ยเงนิ ทอง จงึ เปน็ เรอื่ งไมช่ อบดว้ ยธรรมเนยี มปฏบิ ตั ิ เฉพาะกบั พวกเขาแตเ่ พยี งพวกเดยี ว เทา่ นน้ั ในเมอื งแหง่ น้ี พวกเขาจะอยใู่ ตช้ ายคาเดยี วกนั กบั เงนิ ทองไมไ่ ด้ สวมใส่ เปน็ เครอื่ งประดบั ไมไ่ ด้ หรอื แมแ้ ตจ่ ะดม่ื นำ�้ จากจอกเงนิ หรอื จอกทองกไ็ มไ่ ดด้ ว้ ย มเี พยี งวธิ นี เี้ ทา่ นนั้ พวกเขาจงึ จะดแู ลรกั ษาตนเองและเมอื งทง้ั เมอื งได้ หากเรา ปลอ่ ยใหพ้ วกเขาถอื ครองทด่ี นิ สว่ นตวั บา้ นเรอื น หรอื เงนิ ทองดว้ ยตวั เองแลว้ แทนทจี่ ะเปน็ ผพู้ ทิ กั ษ์ พวกเขากจ็ ะกลายเปน็ พอ่ บา้ นหรอื เปน็ ชาวนาไปในทสี่ ดุ กลา่ วคอื พวกเขาจะกลายเปน็ เจา้ นายผเู้ ปน็ ปฏปิ กั ษต์ อ่ พลเมอื งคนอน่ื ๆ แทนที่ จะเปน็ พนั ธมติ รคอยปกปกั ษร์ กั ษา ทงั้ ชวี ติ จะมแี ตค่ วามเกลยี ดชงั ทงั้ เกลยี ดผอู้ น่ื และถกู ผอู้ นื่ เกลยี ด ทงั้ คดิ รา้ ยตอ่ ผอู้ น่ื และถกู ผอู้ นื่ คดิ รา้ ย พวกเขาจะหวาดกลวั ตอ่ ศตั รภู ายในมากกวา่ ศตั รภู ายนอก สดุ ทา้ ย พวกเขากจ็ ะกลายเปน็ เพยี งกลไก เรง่ กระบวนการทำ� ลายตวั เอง และทำ� ลายเมอื งของตน” ขา้ ฯ พดู “ดงั นนั้ เราจงึ ตอ้ งบญั ญตั สิ งิ่ เหลา่ นล้ี งไปในกฎหมาย ใหเ้ หลา่ ผพู้ ทิ กั ษไ์ ดร้ บั เพยี งทอ่ี ยอู่ าศยั และปัจจยั ต่างๆ ตามนี้เทา่ น้ัน เจ้าเหน็ ดว้ ยไหม?” “แนน่ อน” กลาวคอนพูด เพลโต : 165



เลม่ 4 แลว้ อเดมนั ทสั กพ็ ดู แทรกขนึ้ วา่ “ทา่ นจะแกค้ ด1ี ใหต้ วั เองวา่ อยา่ งไร โสคราตสี [419a] หากมคี นบอกทา่ นวา่ ทา่ นไมไ่ ดท้ ำ� ใหบ้ รุ ษุ เหลา่ นสี้ ขุ สมบรู ณข์ นึ้ เลย และพวกเขา [420a] กท็ ำ� ไดเ้ พยี งโทษตวั เองเทา่ นนั้ ดว้ ย? ทา่ นลองคดิ ดสู ิ ตามความจรงิ นน้ั เมอื งเปน็ ของพวกเขาแทๆ้ แตพ่ วกเขากลบั ไมไ่ ดร้ บั คณุ ความดใี ดๆ จากเมอื งเลยแมแ้ ต่ นดิ เดยี ว ขณะคนอน่ื ๆ เขามที ดี่ นิ มบี า้ นสวยๆ หลงั ใหญพ่ รอ้ มของตกแตง่ อยา่ งดี มขี องบชู าสว่ นตวั มอบแดท่ วยเทพ มแี ขกเหรอ่ื เตม็ บา้ น และแนน่ อน มเี งนิ มที อง และทรพั ยส์ นิ อนื่ ๆ อกี มาก อยา่ งทท่ี า่ นเพงิ่ พดู ไป พวกเขามที กุ สง่ิ ทกุ อยา่ งเหมอื น ผไู้ ดร้ บั พรจากเทพเจา้ เขามกี นั แลว้ เหลา่ ผพู้ ทิ กั ษข์ องทา่ นเลา่ ? พวกเขากลบั ตอ้ ง ใช้ชีวิตเหมือนพวกรับจ้างเป็นฝ่ายสนับสนุนในสนามรบ2 น่ังเฝ้าเมืองเงียบๆ โดยไม่ไดท้ ำ� อะไรเลย” “นน่ั ซนี ะ” ขา้ ฯ พดู “หนำ� ซำ�้ พวกเขายงั ตอ้ งทำ� งานเพอื่ อาหารเทา่ นน้ั ไมไ่ ด้ คา่ แรงเพม่ิ เตมิ เกนิ กวา่ ปจั จยั ยงั ชพี อยา่ งคนอนื่ ๆ เขาไดก้ นั พอเปน็ อยา่ งนี้ หาก วนั ไหนพวกเขาเกดิ อยากเดนิ ทางออกจากบา้ นเกดิ เพอ่ื ทอ่ งเทย่ี วเปน็ การสว่ นตวั พวกเขายอ่ มไมม่ เี งนิ ทองตดิ ตวั มากพอจะทำ� ได้ และคงไมม่ ที รพั ยส์ นิ มากพอ จะนำ� ไปกำ� นลั แกภ่ รรยานอ้ ยดว้ ย นน่ั ซนี ะ พวกเขายอ่ มไมม่ เี งนิ ทองไวจ้ บั จา่ ย ไดต้ ามใจ ไมเ่ หมอื นอกี หลายๆ คนทสี่ ามารถทำ� ได้ และยงั มกั ไดร้ บั การเชดิ ชจู าก เพลโต : 167

กระแสนยิ มวา่ เปน็ คนมคี วามสขุ อกี ดว้ ย แหม... จะยน่ื ขอ้ กลา่ วหาใหข้ า้ ฯ ทง้ั ที เจา้ ตดั เรอ่ื งพวกนที้ งิ้ ไปไดอ้ ยา่ งไรกนั ? นยี่ งั ไมร่ วมเรอ่ื งอนื่ ๆ ในทำ� นองเดยี วกนั น้ี อกี นะ” “กไ็ ด้ กไ็ ด”้ เขากลา่ ว “งนั้ ขา้ ฯ เพมิ่ เรอ่ื งพวกนเี้ ขา้ ไวใ้ นขอ้ กลา่ วหาดว้ ยเลย แลว้ กนั ” [420b] “และเจ้ากจ็ ะถามว่า พวกเราสมควรพูดจาแก้คดีกนั อย่างไรใชไ่ หม?” “ใช่” “ขา้ ฯคดิ วา่ ถา้ เราเดนิ ตามทางสายเดมิ เรากน็ า่ จะรไู้ ดน้ ะวา่ ควรตอ้ งพดู อะไร” ขา้ ฯ พดู “พวกเรายอ่ มตอ้ งกลา่ ววา่ ‘ไมต่ อ้ งสงสยั เลย คนเหลา่ นจี้ ะตอ้ งไดพ้ บกบั ความสขุ สงู สดุ แนน่ อนอยแู่ ลว้ ’ อยา่ งไรกต็ าม พวกเราไมไ่ ดก้ อ่ ตงั้ เมอื งขนึ้ โดยมี จดุ มงุ่ หมายเพอ่ื สรา้ งความสขุ สมบรู ณแ์ กค่ นกลมุ่ หนงึ่ กลมุ่ ใดเปน็ พเิ ศษ กลบั กนั พวกเราตอ้ งการสรา้ งมนั ใหแ้ ก่ เมอื ง ทงั้ เมอื ง ตา่ งหาก เรายงั คาดหวงั ดว้ ยวา่ ความเที่ยงธรรมน้ัน น่าจะพบได้อย่างง่ายดายท่ีสุดในเมืองลักษณะนี้ และ ในทางตรงขา้ ม ความไมเ่ ทย่ี งธรรมนน้ั กน็ า่ จะพบไดใ้ นเมอื ง ซงึ่ ไดร้ บั การอภบิ าล อยา่ งเลวรา้ ยทส่ี ดุ – หากเราตรวจสอบทงั้ สองเมอื งดงั กลา่ วอยา่ งถถี่ ว้ นได้ พวกเรา [420c] กน็ า่ จะไดค้ ำ� ตอบของคำ� ถาม ซง่ึ ตามหากนั มานานเชน่ กนั เอาละ่ ขอใหเ้ ขา้ ใจ ตรงกนั วา่ เรากำ� ลงั กอ่ รา่ งสรา้ งเมอื งอนั สขุ สมบรู ณ์ เราไมไ่ ดต้ อ้ งการจะเลอื กคน กลมุ่ ใดกลมุ่ หนงึ่ มา แลว้ สรา้ งความสขุ สมบรู ณใ์ หแ้ กพ่ วกเขาแตเ่ พยี งกลมุ่ เดยี ว ไม่ใช่เลย เราต้องการท�ำให้เมืองท้ังเมืองมีความสุขให้ได้ตา่ งหาก สว่ นเมอื ง ลกั ษณะตรงขา้ มนนั้ เราคอ่ ยกลบั มาพจิ ารณากนั ทหี ลงั 3 เอาละ่ ลองสมมตดิ วู า่ หากขณะเรากำ� ลงั ทาสรี ปู สลกั อยนู่ นั้ 4 มใี ครบางคนเดนิ ตรงเขา้ มา แลว้ ประณาม ว่าเรากำ� ลังทาสีดวงตา – อันเปน็ สว่ นงดงามกวา่ ส่วนใดๆ ในสตั ว์ทุกชนิด – ผดิ พลาดไป เราทาสดี ำ� แกด่ วงตา แทนทจ่ี ะเปน็ สมี ว่ ง กลา่ วคอื เราไมไ่ ดใ้ ชส้ ที ี่ [420d] งดงามท่สี ดุ ระบายลงบนสว่ นงดงามที่สุดของรปู สลกั เม่ือได้ยินดงั น้นั เราก็ ยอ่ มตอ้ งหาวาจาอนั เหมาะสมมาแกค้ ดี เราจะกลา่ ววา่ ‘ขอทา่ นอยา่ ไดค้ าดหวงั ใหเ้ ราระบายสดี วงตาอยา่ งงดงามนกั เลย มเิ ชน่ นนั้ มนั กจ็ ะดไู มเ่ ปน็ ดวงตาอกี 168 : รพี บั ลิก

ตอ่ ไป และสว่ นอนื่ ๆ กเ็ ชน่ กนั อนั ทจี่ รงิ ทา่ นควรเขา้ ใจวา่ การระบายสแี ตล่ ะสว่ น [420e] อยา่ งเหมาะสมแกต่ วั มนั ตา่ งหาก จงึ จะทำ� ให้ รปู สลกั ทงั้ รปู ออกมางดงามได้ [421a] ในทำ� นองเดยี วกนั ทา่ นกไ็ มค่ วรบงั คบั เราใหย้ ดั เยยี ดความสขุ แกเ่ หลา่ ผพู้ ทิ กั ษ์ [421b] แตเ่ พียงฝ่ายเดยี วเทา่ น้ัน เพราะมเิ ช่นนน้ั พวกเขากจ็ ะกลายเปน็ อย่างอื่นไป ไม่ใช่ผู้พิทักษ์อีก ท่านไม่ต้องบอกเราก็รู้ว่าจะสร้างความส�ำราญให้แก่พวก ชาวนาไดอ้ ยา่ งไร – นำ� เสอ้ื คลมุ งดงามมาสวมให้ ตกแตง่ กายดว้ ยเครอ่ื งประดบั ท�ำจากทอง และปล่อยให้พวกเขาท�ำงานเม่ือไรก็ได้ตามต้องการในที่ดิน ของตน – และเราก็รู้ด้วยว่าจะสร้างความบันเทิงแก่ช่างปั้นหม้อท้ังหลายได้ อยา่ งไร – จบั พวกเขามานง่ั สบายๆ หนา้ เตาไฟ แขง่ ขนั รำ�่ สรุ าโดยใหด้ มื่ ทลี ะคน วนจากซา้ ยไปขวา และตงั้ ลอ้ หมนุ สำ� หรบั ปน้ั หมอ้ ไวข้ า้ งตวั พวกเขา บอกพวกเขา วา่ อยากจะป้นั หมอ้ เม่ือไรกไ็ ดต้ ามใจ – เรารู้ดวี ่าต้องท�ำอย่างไร ทุกๆ คนจงึ จะถงึ พรอ้ มดว้ ยพรจากทวยเทพได้ ดว้ ยวธิ กี ารทำ� นองน้ี และถา้ ทำ� อยา่ งนนั้ ได้ เมอื งทงั้ เมอื งกจ็ ะเปย่ี มดว้ ยความสขุ เรายอ่ มรดู้ ี แตข่ อรอ้ งเถดิ อยา่ คะยน้ั คะยอ ให้เราต้องท�ำอะไรเช่นนเ้ี ลย เพราะถา้ เราทำ� อย่างน้ันเมอื่ ไร ชาวนาก็จะไมใ่ ช่ ชาวนาอกี ตอ่ ไป ชา่ งปน้ั กจ็ ะไมใ่ ชช่ า่ งปน้ั อกี ตอ่ ไป และทกุ ๆ คนกจ็ ะไมท่ ำ� ตาม หน้าท่ีอันเป็นรากฐานของเมืองทง้ั เมอื งอกี ... “อย่างไรก็ตาม ตรรกะดังกล่าวจะมีน้�ำหนักลดลงมาก หากเปรียบเทียบ กับข้อเสนอต่อไปนี้ – ต่อให้ช่างท�ำรองเท้ากลายเป็นคนตกต่�ำและฟอนเฟะ จนถงึ ขน้ั เสแสรง้ วา่ ตวั เองเปน็ ในสง่ิ ทไ่ี มใ่ ชต่ นเองไดก้ ต็ าม พวกเขากค็ งไมอ่ าจ ก่อความเสียหายอะไรแก่เมืองได้มากเท่าไร แต่ในกรณีของผู้พิทักษ์ล่ะ? แน่นอนหากผู้พิทักษ์กฎหมายและบ้านเมืองของเราไม่ได้เป็นผู้พิทักษ์จริงๆ แตเ่ พยี ง ดเู หมอื นวา่ เปน็ เทา่ นนั้ เมอื งทง้ั เมอื งของเรายอ่ มถกู พวกเขาทำ� ลาย จนพนิ าศยอ่ ยยบั ไมต่ อ้ งสงสยั เลย เพราะพวกเขาเปน็ คนเพยี งกลมุ่ เดยี วเทา่ นนั้ ทไี่ ดร้ บั โอกาสในการอภบิ าลสงิ่ ตา่ งๆ ใหด้ ำ� เนนิ ไปในทศิ ทางทดี่ ี ทำ� ใหบ้ า้ นเมอื ง มคี วามสขุ ดงั นนั้ หากเราตอ้ งการจะสรา้ งผพู้ ทิ กั ษอ์ นั จรงิ แทข้ นึ้ มา พวกเขากจ็ ะ ตอ้ งมแี นวโนม้ จะกอ่ อนั ตรายตอ่ เมอื งในระดบั ทตี่ ำ�่ ทส่ี ดุ ดว้ ยเหตนุ ี้ คำ� พดู ของ เพลโต : 169

คนเหลา่ นนั้ จงึ ไมไ่ ดเ้ กย่ี วขอ้ งอนั ใดกบั เมอื งเลย พวกเขากำ� ลงั พดู ถงึ ชาวนากบั นกั ดม่ื ผมู้ คี วามสขุ ในงานรนื่ เรงิ สาธารณะ ไมไ่ ดพ้ ดู ถงึ สมาชกิ ของเมอื ง ดงั นน้ั เราจงึ ตอ้ งชว่ ยกนั พจิ ารณาใหด้ วี า่ เปา้ หมายของพวกเราคอื การสรา้ งความสขุ สมบรู ณแ์ กเ่ หลา่ ผพู้ ทิ กั ษเ์ พยี งอยา่ งเดยี ว หรอื วา่ เปน็ การสรา้ งความสขุ สมบรู ณ์ [421c] ให้แก่เมืองทั้งเมืองกันแน่? ถ้าเป็นอย่างหลัง พวกเราก็ต้องคอยผลักดันและ ชกั จงู เหลา่ ผพู้ ทิ กั ษก์ บั ฝา่ ยสนบั สนนุ ใหก้ ระทำ� อยา่ งเดยี วกนั อยเู่ สมอ นนั่ กค็ อื ปฏบิ ตั ติ นเปน็ ชา่ งฝมี อื ผเู้ ปน็ เลศิ กวา่ ใครในสายงานของตวั เอง เชน่ เดยี วกบั คน อื่นๆ ภายในเมือง เมอื่ เป็นเช่นน้ี เมืองทงั้ เมืองกจ็ ะมีรากฐานและพฒั นาการ อนั งดงาม ตอ่ จากนน้ั เรากจ็ ะปลอ่ ยใหธ้ รรมชาตกิ ระจายความสขุ สมบรู ณแ์ ก่ คนแต่ละกลุ่มตามความเหมาะสมแห่งตน” “ท่านพดู ได้ยอดเยี่ยมทีเดียว” เขาพูด “อย่างนอ้ ยกต็ ามทศั นะขา้ ฯ” “แลว้ ถา้ ขา้ ฯพดู อะไรคลา้ ยๆอยา่ งนนั้ ออกมาอกี ”ขา้ ฯพดู “เจา้ จะยงั มที ศั นะวา่ ขา้ ฯ พูดจาถ่อมตัวอยูห่ รอื เปล่า?” “พดู อะไรล่ะ?” [421d] “กลับไปกล่าวถึงช่างฝีมือเหล่านั้นกันอีกหน พิจารณากันดูอีกคร้ังว่า สง่ิ เหลา่ นน้ั จะกดั กนิ พวกเขาไดถ้ งึ ขน้ั ทำ� ใหก้ ลายเปน็ คนเลวไปเลยหรอื เปลา่ ?” “ส่งิ ไหนหรือ?” “ความมง่ั มกี ับความยากจน” ขา้ ฯ พดู “อย่างไรล่ะ?” “ตามทศั นะของเจา้ ชา่ งปน้ั หมอ้ ซงึ่ จๆู่ กม็ งั่ มขี น้ึ มานน้ั จะยงั มกี ะใจจดจอ่ กบั ศลิ ปะของตนหรอื เปลา่ ?” “ไมม่ ที าง” เขาพูด “เขาน่าจะเกียจคร้านและสะเพร่ามากยง่ิ ขน้ึ กว่าเดมิ ใชไ่ หม?” “มากเลยเชียว” “กลา่ วคือ เขาจะกลายเปน็ ช่างปนั้ หม้อที่เลวลง ใช่หรอื เปลา่ ?” “ใช่ มากดว้ ย” 170 : รีพบั ลกิ

“ในทางตรงข้าม หากความยากจนเข้ามากีดกั้น ไม่ให้เขาได้มีเคร่ืองมือ [421e] เครอื่ งใชเ้ พยี งพอต่อศิลปะของตน เขาก็จะผลติ ไดแ้ ตผ่ ลงานคณุ ภาพตำ�่ และ สดุ ทา้ ย ทงั้ ลกู ชายและลกู ศษิ ยท์ ง้ั หลายของเขากจ็ ะกลายเปน็ ชา่ งฝมี อื ทเี่ ลวลง [422a] ตามไปดว้ ย” [422b] “ใช่” “ถา้ อยา่ งนนั้ ความยากจนและความมง่ั มกี ท็ ำ� ใหเ้ ลวลงไดท้ งั้ ตวั ของพวกเขา และผลผลติ จากศลิ ปะของพวกเขาเลยนะ่ สิ?” “ดูท่าจะเปน็ อย่างนั้น” “งนั้ กด็ เู หมอื นวา่ เราจะคน้ พบสง่ิ ซงึ่ เหลา่ ผพู้ ทิ กั ษจ์ ะตอ้ งตอ่ สดู้ ว้ ยอกี อยา่ ง แลว้ ” ขา้ ฯ พดู พวกเขาจะตอ้ งคอยพทิ กั ษ์ ไมใ่ หส้ งิ่ เหลา่ นนั้ เขา้ มาในเมอื งไดโ้ ดย ไมท่ นั สงั เกต” “สงิ่ ไหน?” “กค็ วามมงั่ มกี บั ความยากจนอยา่ งไรละ่ ” ขา้ ฯ พดู “อนั แรกเปน็ ตน้ เหตขุ อง ความฟุ่มเฟอื ย ความเกียจครา้ น และการปฏบิ ตั นิ อกกรอบ ส่วนอันหลังเป็น ตน้ เหตขุ องความไรอ้ สิ รภาพ การทำ� งานคณุ ภาพตำ่� แลว้ กก็ ารปฏบิ ตั นิ อกกรอบ เช่นเดียวกนั ” “จรงิ ด้วยแฮะ” เขากล่าว “แต่ทา่ นลองตรองดูนะโสคราตีส หากเมืองของ เราไม่มีเงินเลย แล้วเราจะท�ำสงครามกับใครได้ โดยเฉพาะกับเมืองท่ีม่ังมี มหาศาลนะ่ ?” “ไมเ่ หน็ ยาก” ขา้ ฯ กลา่ ว “ถา้ ฝา่ ยตรงขา้ มมเี พยี งฝา่ ยเดยี ว นนั่ อาจเปน็ เรอื่ ง ยากอยู่บ้าง แตถ่ า้ ไดส้ กู้ ับฝ่ายตรงขา้ มประเภทนัน้ พรอ้ มๆ กันสองฝา่ ยขึ้นไป ละ่ กย็ ่อมง่ายกวา่ มาก” “ท่านหมายความวา่ ยังไงน่ะ?” เขากลา่ ว “อนั ดบั แรกเลย” ขา้ ฯ พดู “ถา้ เหลา่ ผพู้ ทิ กั ษต์ อ้ งสกู้ บั คนเหลา่ นน้ั มนั ยอ่ มไม่ ตา่ งอะไรกบั การจบั เอาผเู้ ปน็ เลศิ ดา้ นสงครามไปตอ่ สกู้ บั ชายรำ่� รวยทง้ั หลาย” “ใช่” เขาพูด “มนั คงเปน็ อยา่ งนน้ั ” เพลโต : 171

“ถ้าอย่างนนั้ อเดมนั ทัส ตามทัศนะของเจา้ ” ขา้ ฯ กลา่ ว “นักมวยผู้ฝึกฝน ศลิ ปะดา้ นนนั้ มาอยา่ งยอดเยย่ี มกวา่ ใครหนงึ่ คน จะสามารถตอ่ กรกบั คนรวย อ้วนๆ และไมใ่ ชน่ กั มวยสองคนได้อย่างสบายๆ หรือเปลา่ ?” “ถ้าอีกฝ่ายรมุ ทีเดียวสองคนก็ไม่นา่ จะสบายๆ นะ” เขากล่าว “แตถ่ า้ เขาสดู้ ว้ ยวธิ นี ลี้ ะ่ ?” ขา้ ฯ พดู “วง่ิ ทงิ้ ชว่ งหา่ งมากอ่ น จากนน้ั จงึ หนั หลงั กลบั ไปซดั คนแรกซงึ่ ไลต่ ามมาทนั แลว้ กท็ ำ� เชน่ นซี้ ำ�้ ๆ ตอ่ ใหต้ อนนน้ั แดดรอ้ น [422c] อบอา้ วจนแทบหายใจไมอ่ อกดว้ ยเลย ถา้ ใชว้ ธิ เี ชน่ นอี้ ยา่ งตอ่ เนอื่ งได้ ตอ่ ใหต้ อ้ ง รบั มือกบั ค่ตู ่อสู้ดังกล่าวจำ� นวนมากกว่าน้ี เขากน็ า่ ยังสไู้ หวนะ เจา้ ว่าไหม?” “กต็ ้องไหวแนอ่ ย่แู ล้ว” เขากล่าว “ไม่ต้องสงสยั เลย” “อยา่ งไรกต็ าม คนรวยยอ่ มมอี งคค์ วามรแู้ ละประสบการณด์ า้ นการชกมวย สงู กวา่ ศิลปะการรบ เจา้ ว่าอยา่ งนน้ั ไหม?” “ข้าฯ กว็ ่าอยา่ งนัน้ ”5 เขาพดู “เม่ือเป็นเช่นนี้ นักรบผู้เป็นเลิศของเราก็ย่อมต้องรับมือกับฝ่ายตรงข้าม ซง่ึ มจี ำ� นวนมากกว่าตน สองหรอื สามเท่าไดน้ ะ่ สิ” “ขา้ ฯ เหน็ พ้องกับทา่ น” เขาพูด “ตามทศั นะของข้าฯ ทา่ นพดู ถกู ” [422d] “ง้ันหากพวกเขาส่งทูตไปยังเมืองอื่นๆ และบอกความจริงตามที่เป็นว่า ‘พวกเราไม่ต้องใช้เงินทองหรอก หน�ำซ�้ำการครอบครองมันยังไม่ชอบด้วย ธรรมเนยี มปฏบิ ตั อิ กี ดว้ ย ขอ้ นย้ี อ่ มตา่ งจากพวกทา่ นแนน่ อน ดงั นนั้ ทา่ นจงรว่ ม เปน็ พนั ธมติ รกบั เราในการศกึ เถดิ หากเราไดช้ ยั ทรพั ยส์ นิ ทง้ั หมดของขา้ ศกึ จะ ตกเปน็ ของทา่ นแตเ่ พยี งแตฝ่ า่ ยเดยี ว’ เจา้ คดิ วา่ ผไู้ ดฟ้ งั คำ� พดู เชน่ นยี้ งั จะเลอื กทำ� สงครามกบั ฝงู สนุ ขั ผเู้ ขม้ แขง็ ปราดเปรยี ว6 แทนจะรว่ มมอื กบั สนุ ขั เหลา่ นน้ั ตอ่ สกู้ บั ฝงู แกะอว้ นๆ อนั ออ่ นแอล่ะหรอื ?” “ไม่หรอก ตามทศั นะของข้าฯ พวกเขาไมท่ �ำอย่างน้นั แน”่ เขาพดู “แต่ถ้า [422e] ทรพั ยส์ ินของเมอื งต่างๆ ไปกระจุกรวมอยูใ่ นเมอื งเมอื งเดียวละ่ ก็ เรากย็ งั คง ตอ้ งระวังไม่ให้เมืองเมอื งนั้นมาคุกคามเมืองอนั ไรท้ รัพยส์ นิ ของเรานะ” “ถา้ เจา้ คดิ วา่ เรายงั ใชค้ ำ� วา่ ‘เมอื ง’ กบั สงิ่ อน่ื ๆ นอกเหนอื จากสง่ิ ทเ่ี รากำ� ลงั 172 : รพี บั ลิก

ก่อต้งั ขน้ึ มาไดล้ ่ะก็” ข้าฯ พดู “เจา้ ก็คงเป็นคนมคี วามสุขกับชีวติ มากเลยล่ะ” [423a] “ก็แลว้ จะใหข้ า้ ฯ ใช้คำ� วา่ อะไรล่ะ?” เขากล่าว [423b] “พวกเขาควรไดร้ บั ฉายานามอนั ยง่ิ ใหญก่ วา่ นนั้ ” ขา้ ฯ พดู “เพราะแตล่ ะฝา่ ย [423c] ตา่ งกม็ ศี กั ดเ์ิ ปน็ ถงึ ‘กลมุ่ เมอื ง’ อนั มจี ำ� นวนมากทงั้ นน้ั ไมไ่ ดเ้ ปน็ เมอื งเมอื งเดยี ว เสยี เมอื่ ไร (อยา่ งทม่ี กั พดู กนั ในการเดนิ หมาก7นนั่ ไง) แตไ่ มว่ า่ อยา่ งไร มนั กย็ งั ตอ้ งประกอบดว้ ยสองฝา่ ยทำ� สงครามกนั เสมอ ฝา่ ยหนงึ่ นน้ั ยากไร้ สว่ นอกี ฝา่ ย ก็มั่งมี และแต่ละฝ่ายจะประกอบด้วยกลุ่มเมืองจ�ำนวนมาก หากเจ้าเข้าหา ฝา่ ยหนง่ึ ฝา่ ยใด โดยมองวา่ มนั เปน็ เพยี งเมอื งเมอื งเดยี ว เจา้ กค็ ดิ ผดิ มหนั ต์ แตถ่ า้ เจา้ เขา้ หามนั โดยมองวา่ เปน็ เมอื งจำ� นวนมาก และกำ� นลั พวกเขาดว้ ยเงนิ ทอง อำ� นาจ หรอื เชลยจากเมอื งอนื่ ๆ เจา้ กจ็ ะไดพ้ นั ธมติ รในจำ� นวนมาก และศตั รใู น จำ� นวนนอ้ ยเปน็ แนแ่ ท8้ และหากเมอื งของเจา้ ไดร้ บั การอภบิ าลดว้ ยความสงบใจ อยา่ งทเี่ ราเพง่ิ พดู กนั ไป ตอ่ ใหช้ าวเมอื งจะมจี ำ� นวนเพยี งหนง่ึ พนั คน มนั กย็ งั เปน็ เมอื งทย่ี งิ่ ใหญท่ สี่ ดุ อยวู่ นั ยงั คำ�่ –ไมใ่ ชช่ อ่ื เสยี งอนั ยง่ิ ใหญ่ หากแตเ่ ปน็ ความยงิ่ ใหญ่ จรงิ ๆ ตามทเ่ี ปน็ – ไมม่ เี มอื งใดในกรกี หรอื ในหมคู่ นเถอ่ื น จะยงิ่ ใหญไ่ ปกวา่ นี้ ถงึ แมว้ า่ เมอื งจำ� นวนมากจะ ดเู หมอื น ยงิ่ ใหญก่ ต็ าม หรอื เจา้ เหน็ ตา่ งไปจากน?ี้ ” “เปลา่ เทพซุสเป็นพยาน” เขากล่าว “นอกจากนน้ั ” ขา้ ฯ กลา่ ว “มนั ยงั ชใ้ี หเ้ หน็ ถงึ เขตแดนอนั เหมาะสม ซงึ่ เหลา่ ผปู้ กครองควรตอ้ งนำ� ไปใชก้ ำ� หนดขนาดเมอื งดว้ ย พวกเขาจะตอ้ งขดี เสน้ เขตแดน ใหไ้ ดข้ นาดตามน้นั และทง้ิ ส่วนทเ่ี หลือไปเสยี ” “เขตแดนลักษณะไหนละ่ ?” เขาพูด “ข้าฯ ว่ามันน่าจะมีลักษณะดังต่อไปนี้” ข้าฯ พูด “ขีดมันออกไปจนถึง จดุ ทมี่ นั จะเตบิ ไปไดถ้ งึ แลว้ ปลอ่ ยใหม้ นั เตบิ โตไปจนถงึ จดุ นน้ั ๆ ไมไ่ กลเกนิ ไป กวา่ นัน้ ” “ฟังดูเข้าท่านะ” เขาพดู “ถา้ อยา่ งนน้ั เราคงจะตอ้ งมอบหมายคำ� สง่ั ใหเ้ หลา่ ผพู้ ทิ กั ษเ์ พมิ่ เตมิ เขา้ ไป อกี ขอ้ นน่ั กค็ อื พวกเขาจะตอ้ งคอยพทิ กั ษเ์ มอื งของตวั เองทกุ วถิ ที าง มใิ หม้ นั มี เพลโต : 173

ขนาดเลก็ จนเกนิ ไป หรอื มคี วามยง่ิ ใหญแ่ ตเ่ พยี งในนาม ตรงกนั ขา้ ม มนั จะตอ้ ง มีความเป็นหนงึ่ และอยไู่ ด้ดว้ ยตัวเอง” “เรือ่ งเท่าน”้ี เขาพดู “ส�ำหรับพวกเขาคงไมย่ ากหรอก” “อนั ทจ่ี รงิ เรอื่ งทเี่ ราพดู ถงึ กนั ไปกอ่ นหนา้ นน่ั นะ่ งา่ ยยง่ิ กวา่ นอี้ กี นะ” ขา้ ฯ พดู “ทเ่ี ราบอกวา่ หากลกู หลานคนใดของเหลา่ ผพู้ ทิ กั ษ์ เกดิ ออกมามลี กั ษณะตำ�่ ตอ้ ย เดก็ คนนน้ั กจ็ ะตอ้ งถกู สง่ ตวั ไปอยรู่ วมกบั ชาวเมอื งอกี กลมุ่ หนง่ึ แตใ่ นทางกลบั กนั ถา้ ลกู หลานคนไหนของชาวเมอื งเหลา่ นน้ั เกดิ ออกมาพรอ้ มกบั ความสามารถ [423d] อนั พงึ ประสงค์ เด็กคนน้นั ก็จะถูกสง่ ตัวไปเข้าร่วมกบั กลุ่มผพู้ ทิ ักษ์ สง่ิ เหล่านี้ ยอ่ มแสดงใหเ้ หน็ อยา่ งชดั เจนวา่ พลเมอื งแตล่ ะคนจะตอ้ งถกู โนม้ นำ� ไปสสู่ งิ่ ซงึ่ เหมาะควรแกธ่ รรมชาตขิ องตน กลา่ วคอื คนหนง่ึ คนจะไดท้ ำ� งานเพยี งหนง่ึ อยา่ ง เทา่ นนั้ และเมอื่ แตล่ ะคนปฏบิ ตั แิ ตง่ านของตน แตล่ ะคนกจ็ ะเปน็ หนง่ึ ไมใ่ ชส่ ง่ิ ใด จำ� นวนมาก เมอื่ เปน็ เชน่ น้ี เมอื งทง้ั เมอื งกย็ อ่ มเตบิ โตขน้ึ เปน็ หนง่ึ และไมใ่ ชส่ งิ่ ใด จำ� นวนมากเชน่ กนั ”9 “อนั นีฟ้ งั ดูง่ายกว่าจรงิ ๆ ดว้ ยแฮะ” เขากลา่ ว “อเดมนั ทสั คนด”ี ขา้ ฯ กลา่ ว “คำ� สงั่ เหลา่ นมี้ นั ไมไ่ ดม้ ากมายอะไรอยา่ งท่ี คดิ หรอกนะ มนั เลก็ นอ้ ยมากเลยดว้ ยซำ�้ หากพวกเขาสามารถพทิ กั ษ์ ‘สง่ิ สำ� คญั [423e] สงู สดุ เพยี งหนง่ึ เดยี ว’ไวไ้ ด้–อยา่ งสภุ าษติ เขาวา่ กนั นนั่ ละ่ –แตข่ า้ ฯขอแทนคำ� วา่ ‘สำ� คัญสงู สุด’ ดว้ ยคำ� ว่า ‘อยู่ไดด้ ว้ ยตัวเอง’ กแ็ ลว้ กัน” “แล้วสิ่งสำ� คัญที่วา่ นั่นมันคืออะไรหรอื ?” เขาพูด “มนั กค็ อื การศกึ ษากบั การอบรมเลย้ี งดอู ยา่ งไรละ่ ” ขา้ ฯ กลา่ ว “เพราะถา้ ได้ รับการศึกษาที่ดี พวกเขาก็จะเติบโตเป็นบุรุษผู้รู้จักถ่อมตน สิ่งต่างๆ ท่ีเรา กลา่ วกนั มานี้ พวกเขายอ่ มมองเหน็ ไดเ้ องอยา่ งงา่ ยดาย และยงั รวมไปถงึ สงิ่ อนื่ ๆ ทเ่ี รายงั ไมพ่ ดู ถงึ ดว้ ย เชน่ การสมรส การครอบครองสตรี และการผลติ ลกู หลาน ทงั้ หมดนจ้ี ะตอ้ งถกู จดั การและกำ� กบั ดว้ ยสภุ าษติ วา่ ‘มติ รสหาย ยอ่ มถอื ครอง [424a] ส่ิงตา่ งๆ อย่างเปน็ สว่ นรวม’ ให้ได้มากทสี่ ดุ เทา่ ท่จี ะท�ำไดอ้ ยูเ่ สมอ” “นัน่ ล่ะ” เขาพูด “คือวิถีทางอันถูกตอ้ ง” 174 : รพี ับลิก

“แนน่ อนวา่ ” ขา้ ฯ พดู “หากระบอบการปกครองของเราเรมิ่ ตน้ ดี มนั กย็ อ่ ม [424b] เตบิ โตขนึ้ และดำ� เนนิ ตอ่ ไปเปน็ วงจรทด่ี เี ชน่ กนั กลา่ วคอื ระบบการศกึ ษาและ [424c] การอบรมเลย้ี งดอู นั ทรงคณุ คา่ หากรกั ษาไวไ้ ด้ มนั ยอ่ มใหผ้ ลผลติ เปน็ ธรรมชาติ อนั ดี และเมอื่ ธรรมชาตอิ นั ทรงคณุ คา่ เหลา่ นน้ั เตบิ โตขนึ้ ภายใตก้ ารศกึ ษาอนั ดี พวกเขากจ็ ะเหนอื ลำ�้ กวา่ คนรนุ่ กอ่ นอยา่ งไมต่ อ้ งสงสยั แนน่ อน นอกจากจะเหนอื ล้�ำกวา่ ในดา้ นทัว่ ๆ ไปแลว้ พวกเขายงั จะเหนือกว่าในดา้ นการผลิตลกู หลาน รุ่นต่อไปดว้ ย เรายงั พบกระบวนการเช่นนี้ได้ในสตั ว์ชนดิ ต่างๆ อีกด้วยนะ” “ก็น่าจะเปน็ อยา่ งน้ัน” เขากล่าว “ถา้ จะพดู กนั อยา่ งงา่ ยๆ กค็ งตอ้ งกลา่ ววา่ ผดู้ แู ลเมอื งทงั้ หลายจะตอ้ งคอย ดูแลสิ่งเหล่านี้อย่างใกล้ชิด อย่าปล่อยให้เกิดความฟอนเฟะข้ึนได้โดยไม่ทัน สงั เกตเปน็ อนั ขาด พวกเขาจะตอ้ งคอยพทิ กั ษใ์ หด้ ี อยา่ ใหส้ งิ่ ใดเขา้ มาแผว้ พานได้ กลา่ วคอื พวกเขาตอ้ งคอยระวงั ไมใ่ หเ้ กดิ การคดิ นอกกรอบ สวนทางกบั ระเบยี บ ซึ่งเราได้วางไว้ ไม่ว่าจะเป็นด้านกายบริหารหรือดนตรีศิลป์ก็ตาม พวกเขา สมควรต้องหวาดวติ ก หากไดย้ ินผใู้ ดร่ายวา่ ... มนุษยต์ า่ งสนใจแลยินดี เพลงบทใหม่ ลอยล่องผ่านฝีปากแหง่ นักดนตร1ี 0 จรงิ อยู่ คนบางคนอาจสรรเสรญิ คำ� พดู ดังกลา่ ว โดยมองวา่ กวนี ัน้ ไมไ่ ดต้ งั้ ใจ หมายถงึ ลำ� นำ� บทใหมจ่ รงิ ๆ หากเพยี งตงั้ ใจหมายถงึ วธิ กี ารขบั รอ้ งดว้ ยวธิ ใี หม่ เทา่ นนั้ แตถ่ งึ จะเปน็ อยา่ งนน้ั มนั กย็ งั ไมส่ มควรไดร้ บั เสยี งสรรเสรญิ และไมค่ วร มองมนั ในความหมายนน้ั อยดู่ ี พวกเขาตอ้ งตระหนกั เสมอวา่ การเปลย่ี นแปลง เพยี งเลก็ นอ้ ยอาจนำ� ไปสดู่ นตรแี ปลกๆ ในรปู แบบใหมไ่ ดท้ ง้ั สน้ิ และมนั กอ็ าจ จะกลายเป็นภัยคุกคามต่อระบบท้ังระบบได้ในที่สุด อย่างคร้ังหน่ึง ดามอน เคยว่าไว้วา่ การเปล่ียนทิศทางดนตรียอ่ มมสี ว่ นสมั พนั ธ์กับการเปลีย่ นแปลง ครง้ั ใหญข่ องกฎหมายบา้ นเมอื งเสมอ และขา้ ฯ กเ็ ปน็ คนหนง่ึ ทเ่ี หน็ ดว้ ยกบั เขา” เพลโต : 175

“ข้าฯ ก็เห็นดว้ ยกบั ค�ำพดู น้”ี อเดมันทัสพดู “ท่านรวมข้าฯ เข้าไปดว้ ยคน แล้วกนั ” [424d] “ดเู หมอื นจะเปน็ ดา้ นดนตรศี ลิ ปน์ นั่ ละ่ ” ขา้ ฯ พดู “เหลา่ ผพู้ ทิ กั ษจ์ ะตอ้ งกอ่ ปราการพิทกั ษเ์ อาไวใ้ ห้ม่นั ” “แน่ล่ะซี” เขาพูด “เพราะความนอกกฎเกณฑ์ในด้านน้ี มักคืบคลานเข้า มาโดยเราไม่ทนั ระวงั เสมอ” “ใช่แล้ว” ขา้ ฯ พดู “และคนทั่วไปกม็ ักจะมองวา่ มนั เป็นเพยี งการละเลน่ ชนดิ หนึ่ง ไมม่ ีพิษมภี ัยใด” “มนั กไ็ มไ่ ดม้ พี ษิ ภยั ใดหรอก” เขากลา่ ว “เพยี งแตว่ า่ หากมนั กอ่ ตวั ขน้ึ มากเขา้ มนั กจ็ ะไหลซมึ – อยา่ งออ่ นโยน – เขา้ สอู่ ปุ นสิ ยั และวถิ ปี ฏบิ ตั ติ า่ งๆ ของผคู้ นอยู่ เรอื่ ยๆ โดยไมม่ ใี ครรู้ จนเมอ่ื มปี รมิ าณมากขน้ึ มนั จะเรม่ิ สง่ ผลตอ่ การทำ� สญั ญา ระหวา่ งบคุ คล โสคราตสี ตอ่ จากการทำ� สญั ญา มนั จะจโู่ จมกฎหมายและระบอบ [424e] ปกครองดว้ ยความโอหงั เตม็ ประดา กระทงั่ ในทสี่ ดุ มนั กจ็ ะบอ่ นทำ� ลายทกุ สง่ิ ท้ังสว่ นตัวและสาธารณะ”11 “งนั้ หรือ?” ข้าฯ พดู “มันจะเป็นอยา่ งน้ันแนเ่ หรอ?” “ก็ตามทศั นะขา้ ฯ นะ่ ” เขาพูด “ถา้ อยา่ งนน้ั อยา่ งทเี่ ราพดู กนั ไปแลว้ ตอนตน้ เดก็ ๆ ของเราจะตอ้ งมสี ว่ น รว่ มในการละเลน่ อนั อยใู่ นกรอบของกฎเกณฑต์ งั้ แตเ่ ลก็ เพราะหากการละเลน่ [425a] ดงั กลา่ วมนั ไรก้ ฎเกณฑเ์ สยี แลว้ และพวกเดก็ ๆ ยงั เขา้ ไปสงุ สงิ กบั มนั พวกเขา ย่อมไม่มีวันเตบิ โตขึ้นเปน็ คนดีและเคารพกฎหมายแน่” “น่ันนะ่ ส”ิ เขาพูด “หากพวกเดก็ ๆ ไดม้ สี ว่ นรว่ มในการละเลน่ อนั เหมาะควรมาตงั้ แตต่ น้ และ ประพฤตติ นอยแู่ ตใ่ นกรอบของกฎเกณฑ์ อนั ไดจ้ ากการศกึ ษาทางดนตรศี ลิ ป์ ตรงขา้ มกับกรณีก่อนหน้า ส่ิงเหลา่ นก้ี จ็ ะติดตัวพวกเขาไปจนเติบใหญ่ มนั จะ ธำ� รงอยใู่ นทกุ แงม่ มุ ของชวี ติ พวกเขาจะชว่ ยกนั แกไ้ ขสง่ิ ตา่ งๆ ในเมอื ง ซงึ่ เคย ถกู ละเลยไปในอดีต ใหก้ ลบั มาอยูใ่ นวิถที างอนั ถกู ตอ้ งดังเดิม” 176 : รพี บั ลกิ

“จรงิ ทีเดยี ว” เขากล่าว [425b] “และในทสี่ ุด” ขา้ ฯ พดู “พวกเขาเหลา่ นั้นกจ็ ะพบธรรมเนยี มบางประการ [425c] ซึง่ อาจดูเหมือนเปน็ สง่ิ เล็กนอ้ ย และถูกท�ำลายหายไปแลว้ โดยคนร่นุ ก่อน” [425d] “ธรรมเนยี มอะไรนะ่ ?” “กอ็ ยา่ งเชน่ การรจู้ กั สงบปากสงบคำ� เมอ่ื อยตู่ อ่ หนา้ ผหู้ ลกั ผใู้ หญ่ การหลกี ทางให้ หรอื ลกุ ขน้ึ ยนื เมอื่ อยกู่ บั ผใู้ หญ่ การดแู ลเลย้ี งดพู อ่ แม่ นอกจากนน้ั ยงั มี เรื่องของทรงผม การแต่งตัว การสวมรองเท้า และสิ่งอื่นๆ อีกสารพัดเก่ียว กบั เครอื่ งแตง่ กายและรา่ งกายของตน เจา้ เห็นดว้ ยไหม?” “ขา้ ฯ เห็นดว้ ย” “ขา้ ฯ วา่ มนั คงดใู สซอื่ ไปหนอ่ ย12 หากจะบรรจสุ ง่ิ เหลา่ นล้ี งในกฎหมาย ไมว่ า่ ดว้ ยคำ� พดู หรอื การจดบนั ทกึ การบรรจมุ นั ลงในกฎหมายไมช่ ว่ ยใหม้ นั ปรากฏ ขน้ึ จริง หรือดำ� รงอยู่ไดน้ านขนึ้ กว่าเดิมหรอก” “แนล่ ะ” “ไมว่ า่ อยา่ งไรอเดมนั ทสั ” ขา้ ฯ กลา่ ว “จดุ เรมิ่ ตน้ ทางการศกึ ษาของคนคน หน่ึงย่อมเป็นตัวก�ำหนดหนทางในอนาคตของคนคนน้ัน เพราะผลผลิตของ สงิ่ สง่ิ หนึง่ ย่อมมีลักษณะเหมอื นกบั ตวั มนั เองเสมอใช่ไหม?” “ใช”่ “ถ้าอย่างนน้ั ขา้ ฯ วา่ ผลลัพธใ์ นขนั้ สุดทา้ ยก็นา่ จะเปน็ ความสมบูรณ์และ แกรง่ กรา้ นของคนคนหนงึ่ ไม่วา่ ในแงข่ องความดีหรอื ดา้ นตรงขา้ มก็ตาม” “แน่นอน” เขาพดู “นน่ั จงึ เปน็ สาเหต”ุ ขา้ ฯพดู “ทขี่ า้ ฯ–อยา่ งนอ้ ยกข็ า้ ฯคนหนง่ึ ละ่ –ไมเ่ หน็ ดว้ ย วา่ เราควรยงุ่ กบั สงิ่ เหลา่ นนั้ มากนกั หรอื ถงึ ขนั้ ตอ้ งบรรจมุ นั ลงในกฎหมาย13” “มันก็สมควรจะเป็นอย่างน้ัน” เขากลา่ ว “เอาละ่ ในนามแหง่ เทพเจา้ ทงั้ หลาย” ขา้ ฯ พดู “แลว้ ธรุ กรรมตา่ งๆ ในตลาดละ่ เราจะเอาอยา่ งไรด?ี เชน่ สญั ญาระหวา่ งบคุ คล ซงึ่ มกั ทำ� กนั ในตลาด สญั ญาจา้ ง ชา่ งหตั ถกรรม ไปจนถงึ การใสร่ า้ ย การประทษุ รา้ ย การฟอ้ งรอ้ งกนั ทางกฎหมาย เพลโต : 177

การจัดตั้งคณะผู้ตัดสินความ และแน่นอน การประเมินและการจัดเก็บค่า ธรรมเนยี มตา่ งๆ ทง้ั ในตลาดและบรเิ วณทา่ เรอื นอกจากนน้ั ยงั มรี ะเบยี บการ อกี ตา่ งๆ นานา ไมว่ า่ ระเบยี บของตลาด ทา่ เรอื สง่ สนิ คา้ และอนื่ ๆ อกี มากมาย เราสมควรต้องร่างกฎหมายเกย่ี วกับสิง่ ใดในจำ� นวนนี้บา้ งไหม?” “การออกคำ� สง่ั บงั คบั ลกั ษณะนก้ี บั บรุ ษุ ผมู้ คี วามเปน็ สภุ าพบรุ ษุ นนั้ เปน็ เรอ่ื ง [425e] เสยี เวลาเปล่า” เขาพูด “อกี อย่าง ข้าฯว่า พวกเขาคงคิดเองไดไ้ มย่ ากอยู่แลว้ ว่าสิ่งใดสมควรบัญญตั ิเปน็ กฎหมายบา้ ง” “ใช่แล้ว สหายน้อย” ข้าฯ พูด “กระน้ันมันก็ยังต้องวางอยู่บนเง่ือนไขว่า เทพเจ้าไดใ้ ห้การคุ้มครองและรบั รองกฎหมายดังกล่าวแก่พวกเขาแล้วดว้ ย” “ไมอ่ ยา่ งนนั้ ” เขากลา่ ว “พวกเขากจ็ ะตอ้ งใชท้ งั้ ชวี ติ ไปกบั การวางระเบยี บ ตา่ งๆ และแกไ้ ขปรบั ปรงุ มนั โดยเชอื่ วา่ การทำ� เชน่ นนั้ จะชว่ ยใหต้ นเองพบกบั ความเป็นเลศิ ได้” “เจา้ หมายถงึ ” ขา้ ฯ พดู “พวกเขาจะตอ้ งใชช้ วี ติ เหมอื นคนปว่ ย แตก่ ย็ งั สำ� สอ่ น ไมย่ อมปลอ่ ยวางวิถีชวี ิตอันเปน็ พษิ เสียทีน่ะหรือ?” “ใช่แล้ว” [426a] “อนั ทจี่ รงิ คนประเภทนกี้ ใ็ ชช้ วี ติ ตลกดเี หมอื นกนั นะ” ขา้ ฯ กลา่ ว “เพราะการ รักษาท่ีพวกเขาได้รับย่อมไม่เพียงพอจะท�ำให้พวกเขาหายขาดจากโรคได้ ดว้ ยเหตนุ ี้พวกเขาจงึ ตง้ั ความหวงั อยเู่ สมอวา่ วนั หนง่ึ ใครสกั คนจะเขา้ มาแนะนำ� ตวั ยาดีๆ ใหแ้ ก่ตน และพวกเขากจ็ ะได้มสี ขุ ภาพดีขึน้ เสียท”ี “ใช”่ เขากล่าว “คนป่วยประเภทนั้นมกั ท�ำตวั อย่างน้นั นน่ั ล่ะ” “และสงิ่ ทน่ี า่ ขนั ยงิ่ กวา่ กค็ อื ” ขา้ ฯ พดู “พวกเขามกั คดิ วา่ คนทบี่ อกความจรงิ แกต่ นนน่ั แล คอื ศตั รตู วั ฉกาจทสี่ ดุ ตวั อยา่ งเชน่ คนทบี่ อกใหพ้ วกเขาเลกิ ดมื่ เหลา้ จนเมาหวั รานำ�้ เสยี ทเี ถดิ เลกิ กนิ มากจนเกนิ พอดเี สยี ทเี ถดิ เลกิ มเี พศสมั พนั ธ์ [426b] มากเกนิ พอดเี สยี ทเี ถดิ หรอื เลกิ เปน็ คนเกยี จครา้ นเสยี ทเี ถดิ เปน็ ตน้ เพราะหาก พวกเขายงั มวั หลงอยกู่ บั วถิ ชี วี ติ เหลา่ นล้ี ะ่ ก็ ไมว่ า่ จะเปน็ ยาตวั ใด ไมว่ า่ จะเปน็ การรักษาดว้ ยไฟหรือการผา่ ตัดตรงจดุ ไหน หรอื ต่อใหเ้ ปน็ เครอ่ื งรางของขลงั 178 : รีพับลิก

ประเภทใด กค็ งไม่สามารถชว่ ยใหพ้ วกเขาหายจากอาการปว่ ยได้” [426c] “ไมใ่ ชเ่ รอื่ งนา่ ขนั นะ” เขากลา่ ว “การกา้ วรา้ วใสผ่ ทู้ เี่ อาสง่ิ ดๆี มาบอกยอ่ มไมใ่ ช่ [426d] [426e] เรือ่ งนา่ ขัน” “ดูเหมอื นว่า” ขา้ ฯ พูด “เจ้าจะไมช่ ่ืนชมบุรษุ ประเภทนน้ั เท่าไรนะ” “โอ้ เทพซสุ เปน็ พยาน ไมม่ ีทางเสยี หรอก” “งั้นเจ้าคงต้องไม่สรรเสริญแน่ๆ หากทั้งเมืองมีความประพฤติเย่ียงนั้น ดงั ทเ่ี ราเพงิ่ พดู ถงึ กนั ไป” ขา้ ฯ พดู “และเมอื งทมี่ รี ะบอบปกครองอนั เลวรา้ ยยอ่ ม ตอ้ งเตม็ ไปดว้ ยพฤตกิ รรมดงั กลา่ ว เพราะเมอื งเหลา่ นนั้ จะสงั่ หา้ มไมใ่ หพ้ ลเมอื ง แก้ไขโครงสร้างรากฐานของเมืองอย่างเด็ดขาด หน�ำซ�้ำยังคาดโทษตายและ ทัณฑ์ทรมานเอาไว้อีกด้วยใช่ไหม? ผู้อยู่ใต้ระบอบปกครองเช่นน้ันได้จะต้อง ถวายการรบั ใชอ้ ยา่ งนา่ พอใจ และตอ้ งรจู้ กั เลยี แขง้ เลยี ขาคนเหลา่ นนั้ อยเู่ สมอ เก่งกาจพอจะรู้ล่วงหน้าว่าพวกเขาประสงค์สิ่งใด และสรรหาส่ิงต่างๆ มา ปรนเปรอใหไ้ มข่ าด คนอยา่ งเขานลี่ ะ่ ถงึ จะถอื วา่ เปน็ คนดแี ละมปี ญั ญาในเรอื่ ง ส�ำคัญๆ และคนอย่างเขาน่ีละ่ ถึงได้รบั เกียรติจากคนเหล่านัน้ ” “ดูเหมือนพวกเขาจะปฏิบัติกันเช่นนั้นจริงเสียด้วย” เขากล่าว “ข้าฯ จะ ไมม่ วี นั สรรเสรญิ คนเหล่านัน้ เดด็ ขาด ไมว่ ่าแงม่ ุมใดกต็ าม” “แล้วถ้าเป็นคนท่ีกระตือรือร้นและสมัครจะเข้าไปท�ำงานรับใช้ในเมือง ประเภทดงั กลา่ วดว้ ยตวั เองละ่ ? เจา้ จะไมช่ น่ื ชมความกลา้ หาญและการเตรยี มใจ ของพวกเขาหน่อยหรือ?” “ขา้ ฯ กช็ น่ื ชมอยบู่ า้ งนะ” เขากลา่ ว “แตถ่ า้ เปน็ คนทยี่ อมใหค้ นหมมู่ ากหลอก เอาได้ กระท่ังหลงคิดไปว่าตนเองเป็นนักการเมืองอันจริงแท้ เพียงเพราะได้ รับค�ำสรรเสริญล่ะก็ คนพวกนีเ้ ปน็ ข้อยกเวน้ ส�ำหรับขา้ ฯ” “โธ่ ทำ� ไมพดู อยา่ งนน้ั ละ่ ? เจา้ ไมเ่ หน็ ใจบรุ ษุ เหลา่ นบ้ี า้ งเลยหรอื ?” ขา้ ฯ พดู “หากชายผู้ไม่รู้จักการตวงวัดคนหน่ึง ได้ยินคนจ�ำนวนมาก – ซึ่งก็ไม่รู้ส่ิงใด เหมอื นกบั ตน – แจ้งวา่ เขาสงู หกฟตุ เจา้ วา่ เขาจะหา้ มใจไมห่ ลงเชื่อไดห้ รอื ? มนั จะเปน็ ไปไดร้ ?ึ ” เพลโต : 179

“ข้าฯ วา่ ” เขาพดู “คงเป็นไปไม่ได”้ “ถา้ อยา่ งนนั้ กอ็ ยา่ รนุ แรงกบั พวกเขานกั ซี คนเหลา่ นน้ั นะ่ มกั จะถกู มองวา่ เปน็ ตวั ตลกผทู้ ำ� ตวั นา่ ขนั อยเู่ สมอ พวกเขารา่ งกฎหมายขนึ้ มากมาย ตามหวั ขอ้ ที่ เราเพง่ิ ไลเ่ รยี งกนั ไป จากนน้ั กพ็ ยายามจะแกไ้ ขมนั อยเู่ รอ่ื ยๆ โดยเชอื่ เสมอวา่ สกั วนั พวกเขาจะคน้ พบหนทางหยดุ การคดโกงได้ ไมว่ า่ ในดา้ นการทำ� สญั ญา หรอื ดา้ นอน่ื ใดกต็ าม กระนนั้ พวกเขากลบั ไมร่ บั รเู้ ลยวา่ สง่ิ ทต่ี วั เองทำ� ลงไปนนั้ ไม่ได้ตา่ งอะไรกับการตัดหัวของไฮดรา14เทา่ ไรเลย” [427a] “และพวกเขากท็ �ำเช่นนัน้ เสมอ” เขาพดู “ขา้ ฯ คนหนง่ึ ละ่ ” ขา้ ฯ พดู “เหน็ วา่ ผบู้ ญั ญตั กิ ฎหมายอนั จรงิ แทน้ น้ั ไมค่ วร ไปยงุ่ เกยี่ วกบั ความประพฤตริ ปู แบบดงั กลา่ ว ไมว่ า่ ในกฎหมาย หรอื ในระบอบ ปกครองและไมว่ า่ ในเมอื งซง่ึ มรี ะบอบปกครองเลวรา้ ยหรอื มรี ะบอบปกครองดี– หากเปน็ กรณแี รก จะแกก้ นั ใหต้ ายอยา่ งไรกไ็ มม่ ปี ระโยชน์ มนั ไมช่ ว่ ยแกป้ ญั หา อะไร แต่ถ้าเป็นกรณีหลัง สิ่งเหล่าน้ันย่อมชัดเจนในตัวเองอยู่แล้ว จนใครๆ กเ็ ขา้ ใจไดโ้ ดยไมต่ อ้ งบญั ญตั มิ นั ลงไป นอกจากนนั้ การปฏบิ ตั สิ ว่ นทเ่ี หลอื กจ็ ะ เกดิ ขึ้นตามมาจากสิ่งทีเ่ ราได้วางไว้อยแู่ ล้ว ไมต่ อ้ งแก้เพิม่ เตมิ อะไรอีก” [427b] “ถา้ เชน่ นนั้ ” เขากลา่ ว “ยงั เหลอื สงิ่ ใดใหต้ อ้ งบญั ญตั เิ ปน็ กฎหมายอกี เลา่ ?” “ส�ำหรับพวกเราคงไม่เหลือแล้ว” ข้าฯ พูด “แต่ส�ำหรับเทพอพอลโลแห่ง เดลฟ1ี 5ละ่ ก็ ยังมแี น่ๆ และน่ันก็คอื กฎหมายอันงดงามและยิ่งใหญท่ ่สี ุดเทา่ ท่ี เคยปรากฏมาทีเดียว” “เกี่ยวกับอะไร?” เขาพูด “กเ็ กยี่ วกบั การสรา้ งวหิ าร การประกอบพธิ บี ชู า การเอาใจใสเ่ ทพเจา้ ภตู ิ และ วรี บรุ ษุ ทงั้ หลายอยา่ งไรละ่ และนอกจากนนั้ ยงั มพี ธิ ฝี งั ศพผตู้ าย และพธิ กี รรม [427c] ตา่ งๆ สำ� หรบั ความสงบสขุ ของผจู้ ะเดนิ ทางไปสอู่ กี โลกดว้ ย แนน่ อนพวกเรายอ่ ม มอิ าจลว่ งรถู้ งึ สง่ิ เหลา่ นน้ั ดว้ ยตวั เอง ดงั นนั้ หลงั จากกอ่ ตงั้ เมอื งขน้ึ มาแลว้ ถา้ เรา ยงั พอมคี วามเขา้ ใจหลงเหลอื อยบู่ า้ ง เรากจ็ ะตอ้ งไมห่ ลงเชอ่ื ผใู้ ด หรอื ผถู้ อดวจนะ คนไหนในเร่ืองเช่นน้ีเป็นอันขาด เว้นแต่บรรพบุรุษหน่ึงเดียวของเราเท่านั้น 180 : รพี ับลิก

เพราะมีเพียงเทพเจ้าผู้ประทับอยู่กลางสะดือโลกเท่านั้น16 จึงถอดความ [427d] สง่ิ เหลา่ นใ้ี หแ้ กม่ นษุ ยท์ งั้ หลายได้ มเี พยี งเทพเจา้ ผเู้ ปน็ บรรพบรุ ษุ แหง่ เราเทา่ นนั้ [427e] จึงเหมาะควรแกก่ ารเปน็ ผ้ถู อดความในเรอ่ื งเหลา่ นี”้ “ทา่ นพดู ไดย้ อดเยย่ี มมาก” เขากลา่ ว “และพวกเรากส็ มควรตอ้ งกระทำ� เชน่ นนั้ ดว้ ย”17 “เอาละ่ บตุ รแหง่ อรสิ ตอน ทนี เ้ี มอื งของเจา้ กก็ อ่ ตง้ั เสรจ็ เรยี บรอ้ ย” ขา้ ฯ กลา่ ว “อนั ดบั ตอ่ ไป เจา้ คงตอ้ งใชแ้ สงไฟมากหนอ่ ย เอาใหม้ นั สวา่ งขนึ้ กวา่ นอี้ กี สกั นดิ เรยี กนอ้ งชายเจา้ กบั โพเลมารค์ สั และคนอน่ื ๆ ใหม้ าชว่ ยดว้ ยกไ็ ด้ เพราะพวกเจา้ จะตอ้ งเขา้ ไปสำ� รวจกนั วา่ ความเทยี่ งธรรมและความไมเ่ ทย่ี งธรรมมนั ซอ่ นอยู่ ตรงไหน ทงั้ สองสงิ่ นม้ี นั แตกตา่ งกนั อยา่ งไร และเราตอ้ งครอบครองสง่ิ ไหน จงึ ได้ พบกบั ความสขุ สมบูรณ์ ไม่ว่าทวยเทพหรือมวลมนษุ ยจ์ ะสงั เกตเหน็ หรือไม่” “ไรส้ าระนา่ ” กลาวคอนพดู “ทา่ นใหค้ ำ� สตั ยเ์ อาไวเ้ องมใิ ชห่ รอื วา่ ทา่ นจะเปน็ คนเขา้ ไปตามหาสงิ่ เหลา่ นดี้ ว้ ยตวั เองนะ่ ทา่ นบอกวา่ ตวั เองคงไรส้ ทุ ธธิ รรมแนๆ่ หากไมย่ นื่ มอื เขา้ ชว่ ยเหลอื เทพแี หง่ ความเทย่ี งธรรม ตามความสามารถตวั เอง จะท�ำได้นะ่ 18” “มนั กจ็ รงิ ของเจา้ ” ขา้ ฯ กลา่ ว “เหน็ ทขี า้ ฯ คงตอ้ งทำ� จรงิ ๆ แตพ่ วกเจา้ กต็ อ้ ง ร่วมมือดว้ ยนา” “เราตอ้ งทำ� อยา่ งนั้นอยแู่ ล้วละ่ นะ่ ” เขาพดู “ขา้ ฯหวงั วา่ เราจะหามนั เจอดว้ ยวธิ นี ”้ี ขา้ ฯพดู “หากเมอื งของเรากอ่ ตงั้ อยา่ ง ถูกวิธี มนั ก็จะตอ้ งเปน็ เมอื งทดี่ โี ดยสมบูรณ์ดว้ ยใช่ไหม?” “จ�ำเป็นตอ้ งเปน็ อย่างนน้ั ” เขาพูด “งั้นก็แนน่ อนว่า มนั จะตอ้ งมีทงั้ ปญั ญา ความกล้าหาญ การสงบใจ และ ความเท่ยี งธรรม”19 “แนน่ อน” “และถา้ เราพบอยา่ งหนง่ึ อยา่ งใดในจำ� นวนนนั้ เขา้ เรากม็ นั่ ใจไดเ้ ลยวา่ ยงั มี อีกสามอยา่ งเหลือใหเ้ ราค้นหาใชไ่ หม?” เพลโต : 181

[428a] “ใช่” “และเชน่ เดยี วกบั ชดุ ของสง่ิ อนื่ ๆ อนั ประกอบดว้ ยสส่ี งิ่ สมั พนั ธก์ นั หากเรา ค้นหาสงิ่ ใดสง่ิ หน่งึ ในจ�ำนวนนั้น ภายในบางส่งิ บางอยา่ ง และพบมนั เข้าเปน็ สง่ิ แรกเทา่ นน้ั กอ็ าจเพยี งพอแลว้ สำ� หรบั เรา และในทางกลบั กนั หากเราคน้ พบ ทง้ั สามสงิ่ ทเ่ี หลอื ไดก้ อ่ น นน่ั ยอ่ มเพยี งพอจะทำ� ใหเ้ รารไู้ ดแ้ ลว้ เชน่ กนั วา่ อกี สงิ่ หนงึ่ ซ่ึงเราก�ำลังตามหานั้น ปรากฏอยู่ภายในน้ันด้วยจริง เพราะมันจะเป็นส่ิงใด ไปไมไ่ ดอ้ กี นอกจากหนึง่ ในสขี่ องท้ังหมดใชไ่ หม?” “ทา่ นพูดถกู ” เขาพดู “ถ้าอย่างน้ัน กรณีของเราก็เช่นเดียวกัน ในเม่ือมันประกอบด้วยส่ีส่ิงท่ี สมั พนั ธก์ ัน เราก็สมควรตอ้ งค้นหามนั ด้วยวธิ ีเดียวกันนด้ี ้วยใช่ไหม?” “ใช่” “เอาละ่ ตามทศั นะของขา้ ฯ สงิ่ แรกทข่ี า้ ฯ มองเหน็ ไดอ้ ยา่ งแจม่ ชดั กค็ อื ปญั ญา [428b] และมนั กย็ งั มีอะไรแปลกๆ อยูด่ ้วย” “อะไรหรือ?” “ตามทศั นะขา้ ฯ เมืองของเรานน้ั มีปญั ญาจริงๆ และนน่ั กเ็ ป็นเพราะมนั มี การปรกึ ษาหารอื อันดเี กดิ ขนึ้ ภายในนนั้ ” “ใช่” “และแน่นอนว่า การปรึกษาหารืออันดีดังกล่าว ก็ต้องเป็นองค์ความรู้ แขนงหนง่ึ – คนเราจะปรกึ ษาหารอื กนั อยา่ งดไี ด้ ยอ่ มตอ้ งอาศยั องคค์ วามรู้ไมใ่ ช่ การขาดการเรยี นรแู้ น”่ “แน่นอน” “แตจ่ ะว่าไป เมอื งของเรากเ็ ต็มไปดว้ ยองค์ความร้หู ลายแขนงอยนู่ ะ” “ก็ใช่” “แลว้ เมอื งของเรามปี ญั ญากบั การปรกึ ษาหารอื อนั ดไี ด้ ดว้ ยองคค์ วามรขู้ อง ชา่ งไมห้ รือเปล่า?” [428c] “ไมใ่ ชอ่ ยแู่ ลว้ ละ่ ” เขากลา่ ว “ในกรณเี ชน่ นนั้ เราจะเรยี กวา่ ‘มคี วามชำ� นาญ 182 : รีพบั ลกิ

ดา้ นศลิ ปะช่างไม้’” [420e] “ง้ันเมืองของเรา ก็คงไม่ได้มีปัญญาด้วยองค์ความรู้ ซ่ึงให้ค�ำปรึกษาอัน [420d] [428e] เปน็ เลิศด้านการผลติ เคร่อื งใช้ทำ� จากไม้สนิ ะ” “ไม่ใชแ่ น่นอน” “แลว้ ถา้ เปน็ องคค์ วามรดู้ า้ นการทำ� เครอื่ งมอื สมั ฤทธ์ิ หรอื อะไรทำ� นองนล้ี ะ่ ?” “ไม่ ไมใ่ ชอ่ งคค์ วามรู้ประเภทนีเ้ ชน่ กัน” เขากล่าว “แล้วก็คงไม่ใช่องค์ความรู้ด้านการสร้างผลผลิตจากผืนดินเช่นกันสินะ เพราะถา้ เปน็ อยา่ งนน้ั เรากจ็ ะเรยี กวา่ ‘มคี วามชำ� นาญดา้ นศลิ ปะการทำ� นา’” “ข้าฯ กม็ ที ัศนะเชน่ น้นั ” “แล้วเจ้าว่า” ข้าฯ กล่าว “ในเมืองซึ่งเราเพิ่งก่อตั้งกันข้ึนมาน่ะ ยังมีองค์ ความรปู้ ระเภทใด ถอื ครองไดเ้ พยี งพลเมอื งบางกลมุ่ และไมไ่ ดใ้ หค้ ำ� ปรกึ ษาแต่ ธรุ การดา้ นใดดา้ นหนง่ึ เทา่ นน้ั หากแตเ่ ปน็ ธรุ ะของเมอื งทงั้ เมอื ง ซง่ึ กค็ อื วธิ จี ดั การกบั ตัวเองและกบั เมอื งอืน่ ๆ ด้วยความเปน็ เลศิ ?” “มนั ตอ้ งมสี ”ิ “งนั้ มนั คืออะไรและอยูก่ บั ใครละ่ ?” ขา้ ฯ พดู “มันก็คือองค์ความรู้ด้านการพิทักษ์” เขากล่าว “และมันก็อยู่กับเหล่า นักปกครอง ซง่ึ เราเพ่งิ ต้งั ช่อื ใหว้ ่า ‘ผู้พิทักษอ์ ันสมบูรณพ์ รอ้ ม’20 น่นั ไง” “ดว้ ยองค์ความรู้ดงั กลา่ ว เราย่อมเรียกเมืองของเราวา่ ...” “มีการปรกึ ษาหารอื อนั ดี” เขาพดู “และมปี ัญญาด้วย” “แลว้ เจา้ วา่ ” ขา้ ฯ กลา่ ว “ระหวา่ งชา่ งตเี หลก็ กบั ผพู้ ทิ กั ษอ์ นั จรงิ แท้ เมอื งของ เรามีผู้ใดมากกว่ากัน?” “ตอ้ งมีชา่ งตีเหลก็ มากกว่าอยู่แลว้ ” เขาพูด “และในบรรดาผไู้ ดร้ บั ชอื่ เรยี กพเิ ศษ อนั สบื เนอื่ งจากมอี งคค์ วามรเู้ ฉพาะทาง” ข้าฯ กลา่ ว “ผู้พทิ กั ษ์จะตอ้ งมจี �ำนวนน้อยท่ีสดุ ใชห่ รือเปล่า?” “ใช่ น้อยทส่ี ดุ ” “ถา้ อยา่ งนน้ั หากเมอื งเมอื งหนง่ึ กอ่ ตง้ั ขน้ึ โดยสอดรบั ไปกบั ธรรมชาติ ปญั ญา เพลโต : 183

ของเมืองทั้งเมืองก็จะต้องเกิดข้ึนจากองค์ความรู้ ซึ่งอยู่ในคนกลุ่มเล็กท่ีสุด และในทกุ ๆ สว่ นยอ่ ยของกลมุ่ ๆ นนั้ แนน่ อน คนกลมุ่ ดงั กลา่ วกค็ อื ฝา่ ยบรหิ าร [429a] และปกครองนน่ั เอง โดยธรรมชาตแิ ลว้ ผคู้ นในชว่ งชน้ั นย้ี อ่ มมจี ำ� นวนนอ้ ยทส่ี ดุ และในองคค์ วามรอู้ นั หลากหลาย มเี พยี งองคค์ วามรใู้ นชว่ งชนั้ ดงั กลา่ วเทา่ นน้ั สมควรเรียกวา่ เป็น ‘ปัญญา’” “ยอ่ มเป็นจริงตามนน้ั ” เขาพดู “มากๆ เลยทเี ดียว” “งนั้ เรากค็ น้ พบหนงึ่ ในสแี่ ลว้ สนิ ะ ซำ้� ยงั รแู้ ลว้ ดว้ ยวา่ มนั ตงั้ อยตู่ รงไหนในเมอื ง ของเรา – ถงึ แมข้ ้าฯ ยงั จะไม่ค่อยม่ันใจวา่ เราหามนั เจอได้อยา่ งไรกเ็ ถอะ” “เอานะ่ ” เขาพดู “อยา่ งนอ้ ยตามทศั นะของขา้ ฯ เราทำ� ไดข้ นาดนกี้ น็ า่ พอใจ มากแลว้ ” “งน้ั อนั ดบั ตอ่ ไปกค็ อื ความกลา้ หาญ – ทง้ั ความหมายโดยตวั ของมนั และที่ ตง้ั ของมนั ภายในเมอื ง – อนั ทจ่ี รงิ เรามองเห็นไดไ้ มย่ ากแลว้ ล่ะ วา่ ความกลา้ หาญน้นั ตอ้ งมีลกั ษณะอยา่ งไรและอยกู่ บั ส่วนไหน จงึ จะทำ� ใหเ้ มอื งทัง้ เมือง เรยี กไดว้ า่ ‘มคี วามกล้าหาญ’” “อย่างไรหรือ?” [429b] “เวลาเราพดู วา่ ” ขา้ ฯ พดู “เมอื งเมอื งหนง่ึ มคี วามกลา้ หาญหรอื ขลาดเขลา เรา มกั มองจากตรงไหน? จากสว่ นซงึ่ ทำ� หนา้ ทป่ี อ้ งกนั และออกสสู่ นามรบใชไ่ หม?” “กค็ งมองสว่ นอนื่ ไปไม่ได้อกี ” เขาพดู “นอกจากนน้ั ขา้ ฯ ยงั เหน็ วา่ ” ขา้ ฯ กลา่ ว “ความกลา้ หาญหรอื ขลาดเขลาของ ผคู้ นสว่ นอนื่ ๆ นนั้ ไมม่ ผี ลอะไรเลยตอ่ การตดั สนิ วา่ เมอื งทงั้ เมอื งมคี วามกลา้ หาญ หรอื ไม่” “ใช่ ไม่มผี ล” “ดว้ ยเหตวุ า่ สว่ นดงั กลา่ ว มคี วามสามารถในการปกปกั ษร์ กั ษาทศั นะเกยี่ ว กบั สงิ่ รา้ ยแรงอนั ควรหลกี เลย่ี ง ไมว่ า่ จะตอ้ งเผชญิ กบั สถานการณใ์ ดๆ – และ ทัศนะเหล่าน้ันก็เป็นอันเดียวกันและชนิดเดียวกันกับของผู้บัญญัติกฎหมาย [429c] เรม่ิ แรก ซงึ่ สบื ทอดกนั มาผา่ นการศกึ ษา – ความกลา้ หาญของเมอื งจงึ เกดิ ขน้ึ ได้ 184 : รีพบั ลกิ

จากสว่ นดงั กลา่ วนี้ ซง่ึ อยภู่ ายในตวั ของมนั นนั่ ละ่ 21 เจา้ เองกเ็ หน็ วา่ ความกลา้ หาญ [429d] เป็นอย่างนเี้ หมอื นกนั ใช่ไหม?” [429e] “ขา้ ฯ ยังไมค่ อ่ ยเข้าใจเท่าไร” เขาพดู “ท่านพดู อีกรอบไดไ้ หม?” “ข้าฯ หมายความว่า” ข้าฯ พูด “ความกล้าหาญนน้ั เปน็ การปกปักษ์รกั ษา ลกั ษณะหน่งึ ” “การปกปักษร์ กั ษาลกั ษณะไหนล่ะ?” “มนั กก็ ารปกปกั ษร์ กั ษาทศั นะ อนั เกดิ ขน้ึ จากกฎหมาย และถา่ ยทอดผา่ น การศกึ ษา เกยี่ วกบั สงิ่ รา้ ยแรงประเภทตา่ งๆ ซง่ึ ควรหลกี เลยี่ ง สว่ นคำ� วา่ ‘ไมว่ า่ ตอ้ งเผชญิ กบั สถานการณใ์ ดๆ’ นนั้ ขา้ ฯ หมายถงึ ไมว่ า่ ตอ้ งเผชญิ ความเจบ็ ปวด ความสำ� ราญ ความปรารถนา หรอื ความกลวั ใดๆ กย็ งั ตอ้ งปกปกั ษร์ กั ษาทศั นะ ดังกล่าวเอาไว้ได้ ถ้าเจ้ายังไม่เข้าใจ ข้าฯ ก็ยินดีจะน�ำมันไปเปรียบเทียบกับ ตัวอยา่ งคล้ายๆ กนั นี้ให้” “ข้าฯ เองก็ตอ้ งการอยา่ งนั้น” “เจา้ รใู้ ชไ่ หมวา่ ” ขา้ ฯ พดู “เวลาชา่ งยอ้ มผา้ ตอ้ งการจะยอ้ มขนแกะใหเ้ ปน็ สมี ว่ ง เขาจะต้องเริ่มต้นจากการหยิบเอาขนแกะสีขาวโดยธรรมชาติขึ้นมาก่อน จากบรรดาขนแกะสตี า่ งๆ ทง้ั หลาย จากนั้น เขากจ็ ะเอาใจใสข่ นแกะผนื นั้น ดว้ ยวธิ กี ารตา่ งๆ นานา เพอ่ื ใหม้ นั อยใู่ นสภาวะพรอ้ มจะดดู ซมึ สอี น่ื ๆ เขา้ มาให้ ไดด้ ีทส่ี ุด เมือ่ ทำ� ไดถ้ ึงข้นั นีเ้ ม่ือไร เขาจึงจะเร่มิ นำ� สมี าย้อมมันใช่ไหม? ถ้าเขา ยอ้ มมนั ตามขน้ั ตอนเชน่ นไี้ ด้ สกี จ็ ะตดิ กบั เนอื้ ผา้ เรว็ มาก ไมว่ า่ จะซกั ลา้ งกค่ี รงั้ ไมว่ า่ จะใชน้ ำ้� ยากดั สหี รอื ไม่ ยงั ไงสกี ไ็ มห่ ลดุ ลอกงา่ ยๆ แนน่ อน อยา่ งไรกต็ าม ถา้ การย้อมไมไ่ ดม้ กี ารเตรียมการทด่ี ี และไม่ไดเ้ ปน็ ไปตามข้ันตอนดังกลา่ วน้ี ไมว่ า่ จะยอ้ มสมี ว่ งหรอื สไี หนๆ มนั กค็ งใหผ้ ลไมต่ า่ งกนั เจา้ คงรใู้ ชไ่ หมวา่ มนั จะ เป็นอยา่ งไร?” “ข้าฯ ร้”ู เขาพูด “มนั จะออกมาหนา้ ตาตลกๆ เหมอื นผา้ สซี ีดๆ” “ถา้ อยา่ งนนั้ ” ขา้ ฯ กลา่ ว “เจา้ กน็ า่ จะเขา้ ใจเชน่ กนั วา่ ดว้ ยอำ� นาจของเรา เรา เองกก็ ำ� ลงั ทำ� อะไรทำ� นองนเี้ หมอื นกนั แตเ่ ปลย่ี นเปน็ เรอื่ งการเลอื กสรรนกั รบ เพลโต : 185

[430a] และใหก้ ารศกึ ษาดา้ นกายบรหิ ารกบั ดนตรศี ลิ ปแ์ กพ่ วกเขา เราเองกต็ อ้ งการให้ ผลลพั ธอ์ อกมาไมต่ า่ งจากนเ้ี หมอื นกนั กลา่ วคอื เนอื่ งจากพวกเขาไดร้ บั ธรรมชาติ และการเล้ียงดูอันเหมาะสม เมื่อได้รับการชี้น�ำจากพวกเรา พวกเขาก็ย่อม ซมึ ซบั เอากฎตา่ งๆ เขา้ ไปไดอ้ ยา่ งเปน็ เลศิ สดุ เหมอื นการยอ้ มสผี า้ ทศั นะเกยี่ วกบั สงิ่ รา้ ยแรงอนั ควรหลกี เลย่ี ง และอนื่ ๆ จะปรากฏขน้ึ ในตวั พวกเขาไดอ้ ยา่ งรวดเรว็ ต่อให้ใช้น�้ำยากัดเซาะที่มีฤทธ์ิแรงเพียงใดก็ยากจะท�ำให้สิ่งเหล่านี้หลุดลอก ออกจากตวั พวกเขาได้ ตอ่ ใหต้ อ้ งเผชิญกับความเจบ็ ปวด ความกลัว หรอื แรง ปรารถนา หรอื ตอ่ ใหเ้ ปน็ สงิ่ ซงึ่ สง่ ผลรนุ แรงมากอยา่ งความสขุ สำ� ราญชนดิ ตา่ งๆ (ซง่ึ มฤี ทธแิ์ รงกวา่ ดา่ งหรอื นำ้� ยากดั สจี ากเมอื งคาเลสตรา22เสยี อกี ) กไ็ มม่ ที าง [430b] จะกดั เซาะมนั ออกไปได้ ความสามารถในการปกปกั ษร์ กั ษาทศั นะอนั ชอบดว้ ย กฎหมาย เกยี่ วกบั สงิ่ รา้ ยแรง และสงิ่ ตรงขา้ ม ไมว่ า่ ตอ้ งเผชญิ กบั สถานการณใ์ ดๆ เชน่ นลี้ ่ะ คือสิง่ ท่ีข้าฯ เรียกวา่ ความกลา้ หาญ หรอื ว่าเจา้ เหน็ เปน็ อน่ื ?” “ขา้ ฯ จะเหน็ เปน็ อนื่ ไปไดย้ งั ไง” เขากลา่ ว “ตามทศั นะขา้ ฯ พวกทาสหรอื สตั ว์ รา้ ยตา่ งๆ กม็ ี ‘ทศั นะอนั ถกู ตอ้ ง’ คลา้ ยๆ กนั น้ี แตไ่ มไ่ ดม้ าจากการศกึ ษา และไมไ่ ด้ วางอยบู่ นฐานของกฎหมาย ดว้ ยเหตนุ ี้ มนั จงึ ไมไ่ ดเ้ รยี กวา่ ความกลา้ หาญ” [430c] “เป็นจริงตามน้นั ” ขา้ ฯ พดู “ตกลง ข้าฯ ยอมรบั นิยามความกลา้ หาญของท่าน” “ขา้ ฯ ขอใหเ้ จา้ ยอมรบั มนั ในฐานะ ‘ความกลา้ หาญทางการเมอื ง’ แทนแลว้ กนั ” ขา้ ฯ พดู “ขา้ ฯ ขอใหเ้ จา้ ยอมรบั มนั เชน่ นี้ และเราคอ่ ยมาถกกนั ใหมว่ นั หลงั เอาให้ ละเอยี ดกวา่ นี้ ถา้ เจา้ ยงั ไมเ่ บอ่ื เสยี กอ่ น แตต่ อนนี้ ประเดน็ หลกั ของเราคอื ความ เทยี่ งธรรม และสงิ่ ทเ่ี ราพดู กนั มาก็นา่ จะมากเพียงพอแล้ว” “พูดไดย้ อดเย่ยี ม” เขากลา่ ว “เอาละ่ ” ขา้ ฯ พดู “เรายงั เหลอื อกี สองอยา่ งทต่ี อ้ งหาใหเ้ จอในเมอื งของเรา [430d] อยา่ งแรกคอื การสงบใจ และอยา่ งทส่ี อง ซงึ่ เปน็ เปา้ หมายของการสนทนาครง้ั น้ี ความเทยี่ งธรรม” “ใช่แลว้ ” 186 : รพี ับลกิ

“อมื ... เราสามารถออกตามหาความเทย่ี งธรรมกนั ตอนนเ้ี ลย โดยไมต่ อ้ งไป [430e] ยุ่งกับการสงบใจอีกแล้วได้หรอื เปล่า? เจ้าว่าพอมีทางไหม?” “ขา้ ฯ กไ็ มร่ เู้ หมอื นกนั ” เขาพดู “แตถ่ า้ จะใหม้ นั ปรากฏออกมากอ่ น โดยไมต่ อ้ ง สบื สาวเรอื่ งการสงบใจอกี ขา้ ฯ กไ็ มเ่ อาเหมอื นกนั นะ ถา้ ทา่ นยงั อยากจะเอาใจ ขา้ ฯ อยูล่ ่ะก็ เรามาพดู ถงึ เร่อื งน้ีกนั กอ่ นเถอะ” “จรงิ ๆ ขา้ ฯ กต็ งั้ ใจไวว้ า่ อยา่ งนนั้ นน่ั ละ่ ” ขา้ ฯ พดู “ไมง่ น้ั ขา้ ฯ คงดไู รค้ วาม เท่ยี งธรรมแย่” “ง้ันเร่มิ กนั เลย” เขากล่าว “ได้ เรามาเรม่ิ กนั เลย” ขา้ ฯ พดู “มองดเู ผนิ ๆ ขา้ ฯ วา่ มนั นา่ จะเกย่ี วขอ้ งกบั ความพอ้ งกนั และความสอดประสาน23มากกวา่ ประเดน็ ก่อนๆ” “อยา่ งไรหรือ?” “การสงบใจนนั้ ยอ่ มเปน็ การจดั ระเบยี บลกั ษณะหนงึ่ ” ขา้ ฯ กลา่ ว “มนั คอื การ เปน็ นายเหนอื ความสขุ สำ� ราญและความปรารถนาตา่ งๆ เวลาคนทว่ั ไปพดู ถงึ สำ� นวน ‘แข็งแกรง่ กวา่ ตนเอง’ หรือสำ� นวนอืน่ ๆ ทำ� นองน้ี พวกเขากม็ กั จะส่อ ความถงึ ความหมายดงั กลา่ วอยเู่ สมอ ถงึ แมข้ า้ ฯ จะไมร่ วู้ า่ พวกเขาตงั้ ใจหมายถงึ อะไรกันแน่ แต่อย่างน้อยส�ำนวนเหล่านี้ก็เป็นเสมือนร่องรอยทางภาษาของ ความสงบใจ ซ่งึ ทำ� ให้เราออกตามลา่ มนั ตอ่ ไปไดใ้ ชไ่ หมล่ะ?” “แน่นอน” เขากลา่ ว “คำ� วา่ ‘แขง็ แกรง่ กวา่ ตนเอง’นี่มนั ฟงั ดตู ลกๆนะเจา้ วา่ ไหม?”ขา้ ฯพดู “เพราะ ถ้าเกิดคนคนหนึ่งแข็งแกร่งกว่าตนเองได้เนี่ย คนคนนั้นก็จะต้องอ่อนแอกว่า ตนเองดว้ ยในเวลาเดยี วกันนะ่ สิ เพราะคำ� วา่ ‘ตนเอง’ ในท่ีน้ีย่อมหมายถึงคน เพียงคนเดยี วเทา่ นน้ั ในทุกๆ กรณี” “น่ันสินะ” เขากลา่ ว “อยา่ งไรกต็ าม” ขา้ ฯ กลา่ ว “ดเู หมอื นคำ� พดู นยี้ งั สอ่ ความถงึ อกี เรอื่ งหนง่ึ ดว้ ย นน่ั กค็ อื จติ วญิ ญาณของมนษุ ยน์ นั้ มที งั้ สว่ นทดี่ กี วา่ และสว่ นทเ่ี ลวกวา่ และเราก็ มกั จะนำ� เอาสำ� นวน ‘แขง็ แกรง่ กวา่ ตนเอง’ มาใช้ เมอื่ สว่ นทด่ี กี วา่ โดยธรรมชาติ เพลโต : 187

เป็นนายเหนือส่วนท่ีเลวกว่าเท่านั้น มันถือเป็นค�ำสรรเสริญชนิดหน่ึง แต่ใน ทางกลบั กนั ถา้ คนคนนนั้ ไดร้ บั การเลย้ี งดมู าไมด่ หี รอื อยทู่ า่ มกลางกลมุ่ คนไมด่ ี สว่ นทด่ี กี วา่ แตม่ ปี รมิ าณนอ้ ยกวา่ ภายในจติ วญิ ญาณ กจ็ ะถกู กลนื กนิ ดว้ ยสว่ นที่ [431b] เลวกวา่ และมปี รมิ าณมากกวา่ ในกรณเี ชน่ น้ี คนนน้ั ๆ กจ็ ะถกู ประณามเขาจะ ถกู ตำ� หนวิ า่ เป็นคนมักมากในกาม และ ‘อ่อนแอกวา่ ตนเอง’ ไปโดยปริยาย” “ก็นา่ จะเปน็ อย่างนัน้ นะ” เขาพดู “ลองมองเขา้ ไปในเมอื งอนั ออ่ นเยาวข์ องเราดสู ิ เจา้ จะเหน็ สภาวะดงั กลา่ ว ปรากฏอย”ู่ ขา้ ฯ พดู “และเมอ่ื ไดเ้ หน็ แลว้ เจา้ กจ็ ะรวู้ า่ เราจะเรยี กสงิ่ ใดสงิ่ หนง่ึ วา่ ‘เขม้ แขง็ กวา่ ตนเอง’ ไดอ้ ยา่ งชอบธรรมกต็ อ่ เมอื่ สว่ นทด่ี กี วา่ ภายในสง่ิ สง่ิ นนั้ ถอื อำ� นาจปกครองเหนอื สว่ นทเ่ี ลวกวา่ กรณเี ชน่ นเี้ ทา่ นนั้ เราถงึ จะกลา่ ววา่ สงิ่ สงิ่ นน้ั มีความสงบใจ และ ‘แขง็ แกร่งกวา่ ตนเอง’” “อมื ขา้ ฯ ก�ำลงั มองอยู่” เขาพดู “และขา้ ฯ กเ็ ห็นจรงิ เชน่ เดียวกบั ท่าน” [431c] “นอกจากนน้ั เรายงั พบความเจบ็ ปวด ความปรารถนา และความสขุ สำ� ราญ ไดอ้ กี มากมายหลายชนดิ โดยพบมากเปน็ พเิ ศษในหมเู่ ดก็ ๆ ผหู้ ญงิ ทาสรบั ใช้ ในบา้ น และคนหมู่มากอันสามานย์ ซ่งึ มักเรยี กตวั เองว่า ‘เสรีชน’” “ใช่แล้ว” “อยา่ งไรก็ตาม ส�ำหรบั ความปรารถนา ความส�ำราญ และความเจ็บปวด ซึ่งถูกก�ำกับไว้ด้วยความสงบใจและความเรียบง่าย ภายใต้การช้ีน�ำของการ ค�ำนวณด้วยตรรกะ24 ควบคู่ไปกับความเข้าใจ25และทัศนคติอันถูกต้องน้ัน เราจะพบไดเ้ พยี งในคนหมนู่ อ้ ย ซง่ึ เกดิ มาพรอ้ มกบั ธรรมชาตอิ นั เปน็ เลศิ และได้ รบั การศึกษาอันเป็นเลิศกว่าใครเท่าน้ัน” “เปน็ จริงตามนัน้ ” เขาพดู “เจ้าเห็นหรือเปล่าว่า ส่ิงเหล่าน้ีปรากฏอยู่ในเมืองของเจ้าเช่นกัน ดูสิ [431d] ความปรารถนาอนั ตอ้ ยตำ่� ของคนหมมู่ ากลว้ นอยภู่ ายใตก้ ารควบคมุ ของปฏภิ าณ และความปรารถนาอนั สงู ส่งของคนหมนู่ อ้ ยทัง้ นั้น” “ข้าฯ เห็นแลว้ ” เขากลา่ ว 188 : รพี ับลกิ

“เพราะฉะน้ัน หากจะมีเมืองใดแข็งแกร่งกว่าได้ท้ังความปรารถนา [431e] ความส�ำราญ และตวั ของมันเอง เมืองเมอื งนน้ั ก็ต้องเปน็ เมอื งของเจ้าน่ันละ่ ” [432a] “แน่นอนอยู่แล้ว” เขาพูด [432b] “ด้วยส่ิงตา่ งๆ เหล่าน้ี เราจึงต้องเรียกมันวา่ ‘มีความสงบใจ’?” “ใชแ่ ล้ว” เขากล่าว “ย่ิงไปกว่านั้น หากจะมีเมืองใดที่ท้ังผู้ปกครองและผู้ถูกปกครองมีทัศนะ ตรงกนั ไดว้ า่ ผใู้ ดควรไดถ้ อื อำ� นาจปกครอง เมอื งเมอื งนนั้ กด็ เู หมอื นจะตอ้ งเปน็ เมอื งของเจ้าอกี นน่ั ล่ะใชไ่ หม?” “ใช่จริงๆ เสียดว้ ยสิ” เขาพดู “เมอ่ื พลเมอื งทงั้ หลายเหน็ ตรงกนั ดงั นแ้ี ลว้ เจา้ วา่ ความสงบใจนน้ั ควรสถติ อยูก่ บั ใคร? ผู้ปกครอง หรอื ว่าผู้ใตป้ กครอง?” “อยกู่ บั ทง้ั สองฝา่ ยนน่ั ล่ะ” เขาพูด “เป็นอย่างไรล่ะ? ข้าฯ ท�ำนายได้แม่นย�ำไหม?” ข้าฯ พูด “การสงบใจมี ลกั ษณะเหมือนความสอดประสานจรงิ ๆ ด้วย” “อย่างไรหรือ?” “มันย่อมต่างจากความกล้าหาญและปัญญา ซ่ึงตั้งอยู่ในส่วนหน่ึงของ เมืองเท่านั้น และเพียงเท่านั้น ก็ท�ำให้เมืองท้ังเมืองมีความกล้าหาญและมี ปญั ญาไดแ้ ลว้ ทวา่ ความสงบใจหาเปน็ เชน่ นน้ั ไม่ มนั กระจายตวั อยทู่ วั่ ทกุ แหง่ หน จากเบอ้ื งลา่ งถงึ เบอ้ื งบน ทว่ั ทกุ ระดบั ไมว่ า่ เปน็ ผอู้ อ่ นแอทสี่ ดุ หรอื แขง็ แกรง่ ทส่ี ดุ หรอื ผทู้ อ่ี ยกู่ งึ่ กลาง ไมว่ า่ เจา้ จะใชเ้ กณฑใ์ ดเปน็ มาตรฐาน – ปฏภิ าณ ความแขง็ แรง จำ� นวน ความมงั่ มี หรอื อะไรกต็ ามแต่ – ความสงบใจกท็ ำ� ใหเ้ มอื งทงั้ เมอื งขบั ขาน ล�ำน�ำบทเดียวกันได้เสมอ มันคือความสมานฉันท์ในลักษณะน้ี มันคือความ พอ้ งกนั ระหวา่ งฝา่ ยดกี วา่ กบั ฝา่ ยเลวกวา่ วา่ ฝา่ ยใดควรไดถ้ อื อำ� นาจปกครอง ภายในเมือง โดยสอดรับไปกับธรรมชาติ” “ขา้ ฯ เองกม็ ที ศั นะเหมอื นทา่ นทกุ ข้อเลย” เขากล่าว “งั้นตอนนีเ้ ราสบื พบสามสง่ิ ภายในเมืองแลว้ ส”ิ ข้าฯ พูด “หรืออยา่ งนอ้ ย เพลโต : 189

มันก็มากพอให้เรามีทัศนะเช่นนั้นได้แล้ว เอาล่ะ เพ่ือให้เมืองของเรากอปร ด้วยความดีงามอันครบถ้วนสมบูรณ์ เรายังเหลือความดีงามอีกรูปแบบหนึ่ง ใหต้ ้องพดู ถงึ และนนั่ ก็คือความเทย่ี งธรรม” “ยอ่ มตอ้ งเปน็ เชน่ นัน้ ” “เรากค็ งต้องทำ� ตวั เหมอื นนายพราน ผกู้ �ำลังกระจายกำ� ลังล้อมดงไม้เพ่อื ลา่ สตั วส์ นิ ะ กลาวคอน เราตอ้ งคอยเพง่ สมาธจิ ดจอ่ เอาไว้ ความเทยี่ งธรรมมนั จะได้ไมห่ นีหายเขา้ ไปในความพร่าเลอื นเสียกอ่ น ตอนน้ีมนั คงยงั วนเวยี นอยู่ [432c] แถวๆ นลี้ ะ่ เราตอ้ งชว่ ยกนั มองหาอยา่ งถถี่ ว้ น เพอ่ื จะไดพ้ บมนั ไวๆ และถา้ เกดิ ว่าเจา้ บังเอญิ เหน็ มนั กอ่ นขา้ ฯ เจ้าก็ตอ้ งรีบบอกใหข้ า้ ฯ ร้เู ลยนะ” “ขา้ ฯ กห็ วงั จะไดเ้ จอมนั อยหู่ รอกนะ” เขาพดู “แตข่ า้ ฯ วา่ ขา้ ฯ จะมปี ระโยชน์ ตอ่ ทา่ นไดไ้ มน่ อ้ ย หากทา่ นใหข้ า้ ฯ เปน็ ผตู้ ดิ ตามเฉยๆ ทา่ นเจออะไรเมอื่ ไรกช็ ี้ ให้ข้าฯ เห็นดว้ ยแล้วกนั ” “งั้นก็ตามมา” ขา้ ฯ กลา่ ว “อย่าลมื สวดภาวนาดว้ ยละ่ ” “ขา้ ฯ สวดแน”่ เขาพดู “ท่านน�ำไปสิ” “แนอ่ ยแู่ ลว้ ละ่ นา่ ” ขา้ ฯ พดู “แตส่ ถานทท่ี เี่ ราจะไปเนยี่ มนั คอ่ นขา้ งจะเดนิ เข้าไปได้ยากเสียหน่อย แล้วก็เต็มไปด้วยเงามืดเต็มไปหมด การค้นหาในท่ี มดื ๆ อยา่ งนย้ี อ่ มเปน็ เรอ่ื งลำ� บากแน่ แตถ่ งึ ขน้ั นแ้ี ลว้ ยงั ไงเรากต็ อ้ งไปตอ่ สนิ ะ” [432d] “ใช”่ เขาพดู “เราตอ้ งไปต่อแน่อยแู่ ล้ว” และทนั ใดนนั้ เอง ขา้ ฯ กพ็ บบางอยา่ งเขา้ “โอ!้ โอ!้ กลาวคอน! ดทู า่ ขา้ ฯ จะ พบร่องรอยเข้าแล้ว ตามทัศนะขา้ ฯ มนั ตอ้ งหนีไมร่ อดแน”่ “นั่นยอ่ มเป็นขา่ วด”ี เขากล่าว “โธเ่ อย๋ !” ข้าฯ พดู “พวกเราโงก่ ันอยู่ได้ต้งั นาน” “ไหงง้นั ล่ะ?” “สหายนอ้ ย ดทู า่ วา่ สง่ิ ทเี่ รากำ� ลงั ตามหานน้ั มนั กลงิ้ ไปกลง้ิ มาอยแู่ ทบเทา้ ของพวกเรามาต้ังแต่ต้นแล้ว เราแค่ไม่ทันสังเกตเท่าน้ันเอง น่าตลกชะมัด เหมอื นคนกำ� ลงั ตามหาสงิ่ ของอะไรสกั อยา่ ง แตส่ ดุ ทา้ ยแลว้ มนั กด็ นั อยบู่ นมอื 190 : รีพับลิก

มาแตแ่ รก พวกเรากเ็ หมอื นกนั เรามวั แตจ่ อ้ งมองออกไปไกลลบิ ๆ โนน่ นก่ี ระมงั [432e] คือสาเหตุทีท่ �ำใหเ้ ราตกสังเกตมนั ไป” [433a] [433b] “ท่านหมายความวา่ อะไรกันแนน่ ่ะ?” เขากลา่ ว “ขา้ ฯ หมายความวา่ ” ขา้ ฯ พดู “ตามทศั นะของขา้ ฯ นนั้ พวกเราไดฟ้ งั และ ไดพ้ ดู ถงึ มนั มาสกั พกั ใหญแ่ ลว้ เพยี งแตไ่ มท่ นั ไดต้ ระหนกั เทา่ นน้ั เองวา่ พวกเรา กำ� ลังพดู ถงึ มนั อยู่ ไมท่ างใดกท็ างหน่งึ ” “ช่างเปน็ บทโหมโรงทน่ี านแท้” เขาพดู “คนเขายงั ปรารถนาจะฟังอยนู่ ะ” “เอาละ่ ๆ ลองฟงั ดแู ลว้ กนั วา่ ขา้ ฯ พดู ไดเ้ ขา้ ทา่ ไหม” ขา้ ฯ กลา่ ว “เจา้ ยงั จำ� ขอ้ กำ� หนดตา่ งๆ ซง่ึ เราตง้ั ไวต้ อนเรมิ่ กอ่ ตง้ั เมอื งไดไ้ หม? สงิ่ ตา่ งๆ ทตี่ อ้ งทำ� เปน็ อนั ดบั แรกๆนะ่ ตามทศั นะขา้ ฯนนั่ ละ่ –หรอื อยา่ งนอ้ ยกร็ ปู แบบคลา้ ยๆอยา่ งนน้ั – คอื ความเทยี่ งธรรม เราไดพ้ ดู และยำ้� กนั อยบู่ อ่ ยๆ วา่ ภายในเมอื ง คนแตล่ ะคน จะตอ้ งปฏบิ ตั หิ นา้ ทเ่ี พยี งหนงึ่ ซง่ึ เหมาะสมกบั ธรรมชาตขิ องเขาเทา่ นนั้ โดยตวั ของมนั ใช่ไหม?” “ใช่ เราย้�ำเรอ่ื งน้ีกนั เสมอ” “นอกจากน้ัน เรายังมักได้ยินคนอ่ืนๆ พูด หรือมักพูดเองอยู่บ่อยคร้ังว่า ความเทย่ี งธรรมกค็ อื การสนใจแตธ่ รุ ะของตนเอง26 ไมย่ งุ่ วนุ่ วายกบั ธรุ ะอนื่ ซง่ึ ไมใ่ ชข่ องตน” “ใช่จรงิ ๆ ด้วยแฮะ” “ถา้ อยา่ งนน้ั สหายน้อย” ขา้ ฯ พูด “ความเทย่ี งธรรมกน็ ่าจะหมายถึงการ สนใจแต่ธุระของตน โดยมีเง่ือนไขว่า มันต้องปรากฏข้ึนภายใต้สภาวะอัน เหมาะสมเท่าน้ัน ข้าฯ กำ� ลังนกึ ถงึ อะไรอยูเ่ จ้ารู้ไหม?” “ไม่ร”ู้ เขาพูด “ทา่ นลองบอกขา้ ฯ มาส”ิ “ตามทศั นะของขา้ ฯ” ขา้ ฯ พดู “เมอื่ เราไดพ้ บทง้ั ความสงบใจ ความกลา้ หาญ และปฏิภาณ27 ส่ิงส่ิงนี้ย่อมเป็นสิ่งสุดท้าย ซึ่งรอการค้นพบอยู่ภายในเมือง ของเรา และดว้ ยอำ� นาจของมันนน่ั ล่ะ ท้งั สามสิ่งแรกจึงปรากฏขน้ึ มาได้ และ เมอ่ื ใดกต็ าม มนั ถอื กำ� เนดิ ขน้ึ มา มนั กจ็ ะคอยปกปกั ษร์ กั ษาสามสงิ่ เหลา่ นนั้ ไว้ เพลโต : 191

[433c] ตราบใดมันยังด�ำรงอยู่ภายในเมือง แน่นอน เราได้พูดกันไปแล้วใช่ไหมว่า ความเทยี่ งธรรมนน้ั จะเปน็ สงิ่ สดุ ทา้ ยทเ่ี หลอื ใหเ้ ราคน้ หา หลงั จากทเี่ ราไดพ้ บ ทั้งสามส่ิงแรกครบหมดแลว้ น่ะ” “ใช่ พดู กันไวอ้ ยา่ งนนั้ ” เขาพูด “และมนั กจ็ ำ� เป็นต้องเปน็ อยา่ งนนั้ ดว้ ย” “ยง่ิ ไปกวา่ นน้ั ” ขา้ ฯ กลา่ ว “การจะตดั สนิ ใหแ้ นช่ ดั ลงไปวา่ หนงึ่ ในสนี่ ้ี สงิ่ ไหน มอบคุณความดีแก่เมืองมากท่ีสุด ย่อมไม่ใช่เร่ืองง่ายส�ำหรับเราเลย มันเป็น ความสมานฉนั ทข์ องทศั นะในหมผู่ ปู้ กครองกบั ผใู้ ตป้ กครองหรอื เปลา่ นะ? หรอื วา่ จะเปน็ สง่ิ ซง่ึ ปรากฏขนึ้ ในหมนู่ กั รบ – นนั่ คอื การปกปกั ษร์ กั ษาทศั นะอนั ชอบ ดว้ ยกฎหมาย เก่ียวกบั สง่ิ ร้ายแรงและสิ่งทไี่ ม่ใช?่ หรอื มันจะเปน็ ปฏภิ าณและ [433d] ทกั ษะดา้ นการพทิ กั ษ์ ซงึ่ พบไดใ้ นหมผู่ ปู้ กครอง? หรอื วา่ เมอื งของเราจะไดร้ บั คณุ ความดสี งู ทสี่ ดุ ในยามทค่ี นแตล่ ะคน – ไมว่ า่ พวกเดก็ ๆ ผหู้ ญงิ ทาส เสรชี น ชา่ งฝมี อื ผปู้ กครอง หรอื ผใู้ ตป้ กครอง – สนใจแตธ่ รุ ะของตนเอง โดยไมว่ นุ่ วายกบั ธรุ ะของคนอื่นๆ?” “การตัดสนิ ให้ชัดลงไปย่อมเป็นการยากอยู่แล้วล่ะ” เขาพูด “แตถ่ า้ พดู กนั ถงึ ความดงี าม ของเมอื ง แลว้ ดเู หมอื นอำ� นาจ ซงึ่ ทำ� ใหท้ กุ ๆ คน สนใจแตธ่ รุ ะของตนนน้ั จะเปน็ คแู่ ขง่ ตวั ฉกาจของทง้ั ปญั ญา ความกลา้ หาญและ การสงบใจเลยนะ” “นน่ั นะ่ สิ” เขาพูด [433e] “และถงึ แมจ้ ะเปน็ คแู่ ขง่ ของความดงี ามอนื่ ๆ ภายในเมอื ง แตเ่ จา้ กย็ งั เรยี ก มันว่าความเทย่ี งธรรมใชไ่ หม?” “แน่นอนอยแู่ ล้ว” “ถา้ อยา่ งนนั้ เราลองมาพจิ ารณาในมมุ นบี้ า้ งดซู วิ า่ จะยงั ดเู หมอื นเดมิ อยไู่ หม– เจา้ คงมอบหมายหนา้ ท่ตี ัดสินคดีความภายในเมอื งแกผ่ ้ปู กครองใช่ไหม?” “แน่นอน” “และเป้าหมายเพยี งอย่างเดียวของการตดั สนิ ความก็คือ จะต้องไม่มีผใู้ ด ถือครองสิง่ ซึ่งไมใ่ ช่ของตน หรอื ถกู แยง่ ชิงสงิ่ ซ่ึงเป็นของตนไปใช่ไหม?” 192 : รพี ับลกิ

“คงเปน็ อืน่ ไปไมไ่ ด้อีก” [434a] “เพราะน่นั คือความเที่ยงธรรม?” [434b] “ใช่” “เพราะฉะนน้ั เมอ่ื มองมมุ น้ี การครอบครองและใชป้ ระโยชนจ์ ากสงิ่ ซงึ่ เปน็ ของตนเทา่ นั้นก็สมควรจะต้องเปน็ ความเที่ยงธรรมด้วยส”ิ “ถกู ตอ้ งแลว้ ” “งน้ั ถา้ เปน็ อนั นล้ี ะ่ ลองพจิ ารณาดวู า่ เจา้ จะมที ศั นะเหมอื นขา้ ฯ หรอื เปลา่ ” ขา้ ฯ พดู “สมมตวิ า่ ชา่ งไมค้ นหนง่ึ พยายามทำ� งานของชา่ งทำ� รองเทา้ หรอื ชา่ ง ท�ำรองเท้าพยายามท�ำงานของช่างไม้ก็ตามที หรือสมมติว่าพวกเขาแลก เครื่องไม้เครื่องมือกัน หรือแลกเปล่ียนเกียรติยศกัน28 หรือหากช่างไม้คน เดยี วกนั นพ้ี ยายามทำ� หนา้ ทท่ี เี ดยี วทง้ั สองอยา่ งในเวลาเดยี ว โดยเปลยี่ นแปลง ทกุ สงิ่ อยา่ งในตวั เอง เพอ่ื ใหส้ อดคลอ้ งกบั สง่ิ ทตี่ อ้ งการจะทำ� ตามทศั นะของเจา้ การกระท�ำเหลา่ น้จี ะส่งผลรา้ ยแรงตอ่ เมืองอย่างมากมายหรือเปล่า?” “ไมม่ ากเท่าไรหรอก” เขากลา่ ว “แตถ่ า้ สมมตวิ า่ มีใครสกั คนหน่งึ ซ่ึงมธี รรมชาติเป็นชา่ งฝีมือ หรือเป็นคน ทำ� งานหาเงนิ อนื่ ๆ ถกู สบู ฉดี ดว้ ยความมงั่ มี เสยี งขา้ งมาก พละกำ� ลงั ของตนเอง หรอื สง่ิ อนื่ ๆ ในทำ� นองเดยี วกนั นี้ และพยายามกา้ วขน้ึ มาใชช้ วี ติ ในรปู แบบของ นกั รบ หรอื ถา้ สมมตวิ า่ มนี กั รบคนหนง่ึ ตอ้ งการเปน็ ผพู้ ทิ กั ษห์ รอื ทป่ี รกึ ษา ทง้ั ๆ ท่ี ตวั เองไมไ่ ดม้ คี วามเหมาะสมกบั ตำ� แหนง่ ในชว่ งชนั้ เหลา่ นเ้ี ลย แตก่ ย็ งั จะไปขอ แลกเปลี่ยนเครื่องไม้เครื่องมือและเกียรติยศกับพวกเขา หรือถ้าสมมติว่าคน คนเดยี วกนั นตี้ อ้ งการจะทำ� หนา้ ทที่ กุ อยา่ งเหลา่ นด้ี ว้ ยตวั เองในเวลาเดยี วละ่ ก็ ขา้ ฯวา่ เจา้ คงมที ศั นะพอ้ งกบั ขา้ ฯแนว่ า่ การพยายามสลบั สบั เปลย่ี นตำ� แหนง่ และ การกา้ วกา่ ยหนา้ ทขี่ องคนอน่ื ๆ เชน่ น้ี ยอ่ มนำ� ความฉบิ หายมาสเู่ มอื งอยา่ งไม่ ตอ้ งสงสยั ” “ใช่ ขา้ ฯ เห็นด้วย” “การพยายามก้าวก่ายและแลกเปล่ียนหน้าที่กันของช่วงช้ันทั้งสาม29 เพลโต : 193

[434c] ย่อมก่อให้เกิดผลร้ายแรงมหาศาลต่อเมืองของเรา ถึงขนาดเรียกได้อย่างไม่ อายปากวา่ เปน็ ความชวั่ รา้ ยอย่างสดุ ขดี เลยเชยี วล่ะ” “แนน่ อนทีเดียว” “และการกระท�ำชั่วร้ายอย่างใหญ่หลวงต่อเมืองของตน ก็จะต้องเรียกว่า ‘ความไมเ่ ท่ยี งธรรม’ เจา้ วา่ อยา่ งนัน้ ไหม?” “แนน่ อน” “เอาละ่ และนน่ั คอื ความไมเ่ ทย่ี งธรรม ทนี ลี้ องพดู อยา่ งนด้ี บู า้ ง ในทางกลบั กนั หากสมาชิกแตล่ ะคนในช่วงชั้นของผูพ้ ทิ ักษ์ ฝ่ายสนับสนนุ และคนทำ� งาน หาเงิน ท�ำหน้าที่ของตนอย่างเหมาะสม และสนใจแต่เพียงธุระของตัวเอง เทา่ นนั้ อยา่ งนเี้ รากจ็ ะเรยี กวา่ ความเทย่ี งธรรม และมนั กจ็ ะทำ� ใหเ้ มอื งทงั้ เมอื งมี ความเทยี่ งธรรมไปดว้ ยใช่ไหม?” [434d] “ย่อมไม่ใช่อย่างอื่นแน”่ เขาพูด “อย่างน้อยก็ในทศั นะของข้าฯ นะ” “อยา่ เพงิ่ ม่ันใจนกั เลยนา่ ” ข้าฯ พดู “เอาไว้เมอื่ เราเห็นชัดเจนแลว้ วา่ การ ปฏบิ ตั ติ นในรปู แบบนเี้ ปน็ ความเทย่ี งธรรมจรงิ ๆ และนำ� มาใชไ้ ดแ้ ตก่ บั มนษุ ย์ เทา่ นน้ั ถงึ เวลานน้ั เราคอ่ ยสรปุ กนั กย็ งั ไมส่ ายหรอก เรามาดกู นั กอ่ นวา่ เรายงั คดิ เปน็ อนื่ ไปอกี ไดไ้ หม สมมตวิ า่ อนั นมี้ นั ยงั ไมใ่ ช่ เรากจ็ ะไดห้ นั ไปพจิ ารณาอยา่ ง อน่ื แทน เอาละ่ ตอนนเ้ี รามาสะสางประเดน็ นกี้ นั กอ่ น ยงั จำ� ไดไ้ หม เราคดิ กนั ไว้ว่า หากสามารถส�ำรวจตรวจสอบความเท่ียงธรรมอันปรากฏอยู่ภายในสิ่ง สง่ิ หนง่ึ ซงึ่ มขี นาดใหญไ่ ดแ้ ลว้ การจะสำ� รวจความเทยี่ งธรรมภายในคนคนหนงึ่ ซงึ่ มขี นาดเลก็ กวา่ กจ็ ะทำ� ไดง้ า่ ยดายขน้ึ 30 ตอ่ จากนน้ั เรากม็ ที ศั นะรว่ มกนั ใหส้ งิ่ [434e] ซึง่ มีขนาดใหญ่กวา่ ดงั กลา่ วนีเ้ ปน็ เมอื งเมืองหน่งึ และหน้าที่ของพวกเรากค็ อื การกอ่ ตั้งเมอื งทดี่ ที ี่สดุ ขน้ึ มาใหไ้ ด้ โดยเป็นท่เี ข้าใจกันตง้ั แต่ต้นวา่ อย่างน้อย ความเทยี่ งธรรมกจ็ ะตอ้ งปรากฏขน้ึ แนน่ อนภายในเมอื งทดี่ ี เอาละ่ ทนี เ้ี รากไ็ ด้ เวลาน�ำเอาส่ิงท่ีเราเพิ่งค้นพบภายในเมืองของเรามาประยุกต์ใช้กับคนแต่ละ คนกันดู หากท้ังสองดา้ นสอดคลอ้ งลงรอยกนั ไดพ้ อดี นั่นกเ็ ยย่ี มไปเลย ทว่า ถา้ สง่ิ ทปี่ รากฏในคนแตล่ ะคนเกดิ มคี วามแตกตา่ งออกไป เรากค็ งจะตอ้ งยอ้ น 194 : รพี บั ลกิ

กลบั ไปทดสอบเมอื งของพวกเรากนั ดใู หมอ่ กี รอบ บางทหี ากเราสามารถนำ� ทง้ั [435a] สองด้านมาเปรียบเทียบกันจุดต่อจุดได้ เหมือนน�ำไม้สองท่อนมาเสียดสีกัน [435b] อยา่ งตอ่ เนอื่ ง ไมช่ า้ ความเทยี่ งธรรมกอ็ าจจะปะทขุ นึ้ มาราวเปลวไฟ นำ� แสงสวา่ ง [435c] มาใหแ้ กเ่ ราในทส่ี ดุ มา! เรามาทดลองกนั ด”ู “ไดเ้ ลย เราจะทำ� กนั อยา่ งทที่ า่ นวา่ ” เขาพดู “และมนั จะตอ้ งประผลสำ� เรจ็ อย่างไม่ต้องสงสยั ” “เอาละ่ ” ขา้ ฯ กลา่ ว “สมมตวิ า่ เจา้ มขี องอยสู่ องสง่ิ สง่ิ หนงึ่ มขี นาดเลก็ กวา่ อกี สงิ่ หนงึ่ มขี นาดใหญก่ วา่ และเจา้ เรยี กทง้ั สองสงิ่ ดว้ ยคำ� เรยี กเดยี วกนั เจา้ วา่ ส่ิงของทัง้ สองจะมคี ณุ สมบตั ติ ามค�ำเรยี กน้นั ๆ เหมอื นหรือแตกตา่ งกนั ?” “กต็ ้องเหมอื นกันซ”ี เขากล่าว “ถา้ เปน็ อยา่ งนนั้ บรุ ษุ ทเี่ ทยี่ งธรรมกต็ อ้ งไมต่ า่ งจากเมอื งทเี่ ทยี่ งธรรม หากวดั กนั ดว้ ยรปู แบบของความเทย่ี งธรรมโดยตวั ของมนั เองแลว้ ละ่ ก็ เขากจ็ ะตอ้ งมี คุณสมบัตเิ หมือนกับเมอื งเมอื งนัน้ ” “ใชแ่ ล้ว” เขากลา่ ว “เขาจะตอ้ งเหมอื นกับมนั ” “อย่างไรก็ตาม เมืองเมืองหน่ึงจะดูภายนอกว่ามีความเที่ยงธรรมได้น้ัน ธรรมชาตทิ งั้ สามชว่ งชนั้ ดงั กลา่ วจะตอ้ งสนใจแตเ่ พยี งธรุ ะของตนเอง เชน่ เดยี ว กบั ความกลา้ หาญ ปญั ญา และความสงบใจ ทงั้ หมดลว้ นขน้ึ อยกู่ บั สภาวะทาง จติ ใจและนสิ ยั ของช่วงชนั้ ท้งั สามนี้ทง้ั ส้ิน” “เป็นจริงตามน้ัน” เขาพดู “ถา้ อยา่ งนน้ั สหายนอ้ ย หากจติ วญิ ญาณของคนคนหนงึ่ มรี ปู แบบเดยี วกนั กบั เมอื งของเขา เรากย็ อ่ มเรยี กเขาโดยใชค้ ำ� เรยี กเดยี วกนั ไดด้ ว้ ย และนนั่ กเ็ ปน็ เพราะเมืองที่เขาอยู่นน้ั กอปรดว้ ยสภาวะทางจิตใจเหมือนกันกับเขาน่ันเอง” “นน่ั ย่อมหลีกเลีย่ งไมไ่ ด้” เขาพดู “เอาละ่ เจา้ หนู คำ� ถามงา่ ยๆ เกยี่ วกบั จติ วญิ ญาณ” ขา้ ฯ กลา่ ว “โดยทวั่ ไปแลว้ จติ วิญญาณนน้ั มรี ูปแบบท้งั สามนป้ี รากฏอยู่หรอื ไม?่ ” “ตามทัศนะข้าฯ มันไม่เห็นจะฟังดูง่ายตรงไหนเลย โสคราตีส” เขาพูด เพลโต : 195

“สงสยั คำ� กลา่ วว่า ‘ส่ิงงดงามย่อมได้มายาก’ น้ัน จะเปน็ ความจริงแฮะ” “ดทู า่ จะเปน็ อยา่ งนน้ั ” ขา้ ฯ กลา่ ว “ตามทศั นะขา้ ฯ นะ กลาวคอน เจา้ ควรรวู้ า่ เราไมส่ ามารถใช้กระบวนการเดมิ ซ่ึงเรากำ� ลังใชพ้ ดู คุยกนั อยนู่ ้ี ในการคน้ หา [435d] คำ� ตอบอนั ละเอยี ดลออเชน่ นไ้ี ดอ้ กี แลว้ มนั ตอ้ งใชอ้ กี ทางหนง่ึ ซง่ึ ยาวกวา่ และ ไกลกวา่ นอี้ ยพู่ อสมควร แตบ่ างที เราอาจนำ� มนั มาใชแ้ คพ่ อใหห้ าคำ� ตอบตาม เกณฑ์การพิจารณาก่อนหนา้ ของเราได้ กน็ ่าจะพอแลว้ กระมงั ” “แค่นั้นก็น่าพอใจแล้วนา ข้าฯ ว่า” เขาพูด “ส�ำหรับข้าฯ เท่าน้ันมันก็น่า จะพอแลว้ ล่ะ” “งั้นก็ได”้ ขา้ ฯ พูด “ถ้าเจ้าวา่ พอ ข้าฯ ก็วา่ พอดว้ ยแลว้ กนั ” “งน้ั กอ็ ยา่ งเพงิ่ ทอ้ เสยี กอ่ นละ่ ” เขาพดู “มา มา เรามาพจิ ารณากนั ตอ่ เถอะ” [435e] “เราจำ� เปน็ ตอ้ งเหน็ พอ้ งกนั กอ่ นใชไ่ หมวา่ อปุ นสิ ยั และรปู แบบตา่ งๆ เหลา่ น้ี ตา่ งกป็ รากฏอยภู่ ายในตวั พวกเรา เชน่ เดยี วกบั ปรากฏอยภู่ ายในเมอื ง?” ขา้ ฯ กลา่ ว “เพราะสงิ่ เหลา่ นม้ี นั จะมที ม่ี าจากแหลง่ ไหนไดอ้ กี ละ่ ? มนั คงนา่ ขนั สน้ิ ดี หากมี ใครบางคนปฏเิ สธวา่ ความคกึ คะนองภายในเมอื งตา่ งๆ นนั้ ไมไ่ ดม้ าจากปจั เจกชน ผเู้ ปย่ี มดว้ ยคณุ สมบตั เิ ชน่ นน้ั อยา่ งพวกธราเคยี น หรอื พวกซเิ ธยี น หรอื พวกที่ อาศัยอยู่ทางตอนเหนือโน่นแน่ะ ส่วนถ้าเป็นเร่ืองของความรักในการเรียนรู้ [436a] ก็ตอ้ งมาจากพืน้ ที่ในสว่ นภูมิภาคของพวกเรา แต่ถา้ เป็นเร่อื งของความรกั ใน เงนิ ทองแลว้ กต็ อ้ งเปน็ พวกฟนิ เิ ชยี น และพวกอยี ปิ ตอ์ ยา่ งแทบไมต่ อ้ งสงสยั 31” “นา่ จะเปน็ อยา่ งนัน้ ” เขาพูด “มันต้องเป็นอยา่ งนน้ั อย่แู ล้ว” ขา้ ฯ พูด “เร่ืองนีเ้ ข้าใจไดไ้ มย่ ากหรอก” “ใช่ ไม่ยาก” “ทยี่ ากนะ่ คอื เรอ่ื งนตี้ า่ งหาก เจา้ วา่ การกระทำ� ทง้ั สามอยา่ งดงั กลา่ วของ พวกเราเกดิ ขน้ึ จากสว่ นเดยี วในตวั เรา หรอื วา่ เกดิ จากสามสว่ นแยกขาดจากกนั ? ข้าฯ หมายถึง พวกเราเรียนรู้สิ่งต่างๆ โดยใช้ส่วนหนึ่ง เกิดความคึกคะนอง โดยอีกส่วนหน่ึง และปรารถนาความส�ำราญจากการได้กินได้ด่ืมได้สืบพันธุ์ หรอื อนื่ ๆ ในทำ� นองเดยี วกนั โดยใชอ้ กี สว่ นหนง่ึ เปน็ ลำ� ดบั สามหรอื เปลา่ ? หรอื 196 : รีพบั ลกิ

วา่ พวกเราลงมอื กระทำ� แตล่ ะสง่ิ เหลา่ นน้ั ดว้ ยจติ วญิ ญาณทงั้ ดวงทเี ดยี ว ไมไ่ ด้ [436b] แยกสว่ นกนั ? นลี่ ะ่ คอื สงิ่ ทย่ี ากจะกำ� หนดใชช้ ดั ลงไปได้ และยากจะหาคำ� ตอบ [436c] อนั นา่ พอใจให้แกก่ ารสนทนาของพวกเราได”้ [436d] “ขา้ ฯ เองก็มีทัศนะเชน่ นนั้ ” เขาพูด “งนั้ เราลองพจิ ารณาดว้ ยวธิ กี ารนดี้ ู เผอ่ื จะหาคำ� ตอบไดว้ า่ แตล่ ะสว่ นเหลา่ นน้ั มนั เป็นหนง่ึ เดียวกัน หรือแยกขาดจากกนั กนั แน”่ “วิธกี ารไหนล่ะ?” “มนั เปน็ เรอื่ งแนน่ อนอยแู่ ลว้ ใชไ่ หมวา่ สง่ิ สงิ่ เดยี วกนั ยอ่ มไมส่ ามารถกระทำ� หรือถูกกระท�ำในทิศทางตรงข้ามกัน ด้วยส่วนส่วนเดียวกันในตัวมัน จากสิ่ง ภายนอกสิ่งเดียวกัน ในเวลาเดียวกันได้?32 ดังน้ัน หากเราพบเหตุการณ์ใด เหตกุ ารณห์ นงึ่ ในลกั ษณะนเี้ กดิ ขน้ึ กบั สงิ่ เหลา่ นนั้ เรากม็ น่ั ใจไดเ้ ลยวา่ สงิ่ เหลา่ นนั้ ไมไ่ ด้เป็นส่วนเดยี วกัน หากแตม่ จี ำ� นวนมาก” “ถกู ต้องแลว้ ” “เอาล่ะ งั้นตัง้ ใจฟงั ใหด้ ”ี “วา่ มาเลย” เขาพูด “เจ้าวา่ จะเปน็ ไปไดไ้ หม หากสิง่ สิ่งเดยี วกนั จะทำ� ใหส้ ่วนสว่ นเดยี วกนั ใน ตวั มนั เคลอ่ื นไหว และ หยุดนงิ่ พร้อมๆ กนั ได้ ในเวลาเดียวกนั ?” “ไมม่ ีทาง” “งนั้ เรามาทำ� ใหต้ รรกะของเราละเอยี ดขน้ึ กวา่ นอี้ กี สกั หนอ่ ย จะไดไ้ มต่ อ้ ง มานั่งเถียงกนั อีกทีหลงั เอาละ่ ถ้ามีใครสักคนหนงึ่ พูดว่า ‘หากมีมนษุ ยผ์ หู้ น่ึง ยนื อยกู่ บั ทแี่ ละขยบั แขนกบั หวั ไปดว้ ยได้ นน่ั ยอ่ มหมายความวา่ คนคนเดยี วกนั นี้ เคลอ่ื นไหว และ ยนื นง่ิ อยกู่ บั ทใ่ี นเวลาเดยี วกนั ได’้ ละ่ ? ขา้ ฯ วา่ เราไมค่ วรยอมให้ เขาแยง้ เราในทำ� นองนไ้ี ดน้ ะ เขาควรจะเขา้ ใจเสยี ใหมว่ า่ อนั ทจ่ี รงิ สว่ นหนง่ึ ของ เขากำ� ลงั เคล่ือนไหว ขณะอกี ส่วนหนง่ึ ยืนนงิ่ กับท่ีตา่ งหากละ่ ใช่ไหม?” “ใชแ่ ลว้ ” “คสู่ นทนาผนู้ ขี้ องเราอาจจะยงั ตอ้ งการพดู จาใหน้ า่ ฟงั ขน้ึ และยกตวั อยา่ ง เพลโต : 197

อันซับซ้อนขึ้นมาเพิ่มเติมอีกข้อหนึ่ง ‘ลองนึกถึงลูกข่างที่ก�ำลังหมุนสิ มันท้ัง เคล่ือนไหว และ หยุดอยู่กับท่ีได้พร้อมๆ กันนะ’ เขาพูด ‘แกนกลางของมัน ยอ่ มตรงึ อยทู่ จี่ ดุ จดุ เดยี วในขณะทส่ี ว่ นอน่ื ๆนน้ั หมนุ ไปรอบๆ’หรอื วตั ถอุ น่ื ๆซงึ่ มี การเคลอ่ื นทแี่ บบวงกลม ณ จดุ ใดๆ กส็ ามารถพดู ในทำ� นองนไี้ ดเ้ ชน่ เดยี วกนั แต่ กระนน้ั พวกเรายอ่ มไมเ่ หน็ ดว้ ยกบั ขอ้ เสนอเหลา่ นแี้ นน่ อน เพราะการเคลอ่ื นไหว และการหยดุ นง่ิ ในกรณเี หลา่ นี้ ไมไ่ ดเ้ กดิ ขน้ึ จากสว่ นสว่ นเดยี วกนั ในสง่ิ สง่ิ หนง่ึ [436e] เรายอ่ มแยง้ วา่ มนั เกดิ จากสว่ นสองสว่ น อนั ไดแ้ ก่ แกนกลาง ซง่ึ จะหยดุ นงิ่ อยกู่ บั ที่ เพราะมนั ไมไ่ ดเ้ อนเอยี งไปในทศิ ทางอนื่ ใด และอกี สว่ นหนง่ึ กค็ อื รศั มี ซงึ่ มกี าร เคลอ่ื นทเี่ ปน็ วงกลม และแนน่ อนวา่ หากตวั แกนกลางมนั เกดิ เอยี งซา้ ยหรอื ขวา หรอื หนา้ หรอื หลงั ขน้ึ มา ขณะกำ� ลงั หมนุ อยู่เรากจ็ ะบอกวา่ มนั ไมไ่ ดห้ ยดุ นง่ิ กบั ที่ เช่นเดียวกัน” “ใช่ และเราก็พูดถูกเสยี ดว้ ย” เขาพดู “เราจะปลอ่ ยใหค้ ำ� พดู ทำ� นองนม้ี ากวนใจเราไมไ่ ดเ้ ดด็ ขาด เราจะไมป่ ลอ่ ยให้ ใครมาชกั จงู เราไดว้ า่ สง่ิ สง่ิ เดยี วกนั สามารถเปน็ กระทำ� หรอื ถกู กระทำ� ในดา้ น [437a] ตรงขา้ มกนั ดว้ ยสว่ นสว่ นเดยี วกนั ในตวั มนั จากสงิ่ ภายนอกสง่ิ เดยี วกนั ในเวลา เดียวกันได้” “อย่างนอ้ ยก็ชกั จงู ขา้ ฯ ไมไ่ ดค้ นหนึง่ ล่ะ” เขาพูด “อยา่ งไรกต็ าม เพอ่ื วา่ เราจะไดไ้ มต่ อ้ งใชเ้ วลานานเกนิ ไปในการตรวจสอบ ขอ้ โตแ้ ยง้ แตล่ ะขอ้ เหลา่ น้ี และพสิ จู นว์ า่ มนั ไมใ่ ชค่ วามจรงิ ตามทเี่ ปน็ พวกเราจะ สมมตเิ ชน่ นนั้ ไปเลยกแ็ ลว้ กนั อยา่ งไรกต็ าม พวกเรากต็ อ้ งยอมรบั วา่ หากตอ่ ไป มนั ถกู แสดงใหเ้ หน็ ไดว้ า่ เปน็ เทจ็ ขอ้ สรปุ ทกุ ขอ้ ซงึ่ วางอยบู่ นสมมตฐิ านดงั กลา่ ว กจ็ ะถอื วา่ ใช้การไมไ่ ดไ้ ปดว้ ย” “ใช”่ เขาพดู “เราตอ้ งทำ� อยา่ งนัน้ ละ่ ” [437b] “เอาละ่ ทนี เ้ี จา้ ลองพจิ ารณาสง่ิ เหลา่ นซ้ี วิ า่ มนั เปน็ สองสง่ิ ทเ่ี ปน็ คตู่ รงขา้ มกนั หรอื เปลา่ ” ขา้ ฯ กลา่ ว “การยอมรบั และการปฏเิ สธ การโหยหาจะครอบครองสงิ่ สง่ิ หนงึ่ และการหลกี เลย่ี งสงิ่ สง่ิ หนง่ึ การโอบรบั สง่ิ สง่ิ หนงึ่ และผลกั ไสสง่ิ สงิ่ หนงึ่ 198 : รพี บั ลิก

ไมว่ า่ ส่งิ เหลา่ นี้จะอยู่ในรปู ของการกระท�ำหรอื การถูกกระทำ� กต็ าม?” [437c] “ใช”่ เขาพูด “มนั เปน็ คู่ตรงขา้ มกนั ” [437d] “แล้วถา้ เป็นสง่ิ เหล่านีล้ ่ะ?” ขา้ ฯ พูด “ความกระหาย ความหิว และความ [437e] ปรารถนาอน่ื ๆ โดยทว่ั ไป แลว้ ยงั มเี รอื่ งของความตง้ั ใจกบั ความตอ้ งการอกี ดว้ ย สงิ่ เหลา่ นจ้ี ดั อยใู่ นฝง่ั ใดฝง่ั หนง่ึ ของรปู แบบขา้ งตน้ ดว้ ยหรอื เปลา่ ? ยกตวั อยา่ งเชน่ เจา้ กร็ ใู้ ชไ่ หมวา่ จติ วญิ ญาณของคนคนหนง่ึ ซงึ่ กำ� ลงั มคี วามปรารถนานน้ั ยอ่ มตอ้ ง โหยหาสง่ิ ซงึ่ ตนเองกำ� ลงั ปรารถนาอยเู่ สมอ หรอื ไมก่ ต็ อ้ งการจะโอบรบั เอาสงิ่ ท่ี ตนตอ้ งการมาเปน็ ของตวั เสมอ หรอื ในชว่ งเวลาทจ่ี ติ วญิ ญาณตอ้ งการเตมิ เตม็ จากสงิ่ ภายนอก มนั กจ็ ะเออื้ มควา้ สง่ิ ทตี่ นกำ� ลงั โหยหาอยา่ งสดุ กำ� ลงั พยกั หนา้ ตอบรับสง่ิ สง่ิ นนั้ ราวมใี ครบางคนก�ำลังตั้งค�ำถามตอ่ ตวั เอง?” “ใช่ ขา้ ฯ ร”ู้ “แลว้ ถ้าเป็น ความไมต่ อ้ งการ ความไมต่ ้ังใจ และความไม่ปรารถนาล่ะ? เจา้ จดั สงิ่ เหลา่ นเ้ี อาไวอ้ กี ดา้ น – นนั่ กค็ อื ดา้ นทจี่ ติ วญิ ญาณผลกั ไสและขบั ไลส่ ง่ิ ตา่ งๆ ออกจากตวั เอง – ใชห่ รอื เปลา่ รวมไปถงึ การกระทำ� ตรงขา้ มกบั สง่ิ ตา่ งๆ ซ่ึงเพิง่ พูดไปดว้ ย?” “แน่นอน” “เมอ่ื เปน็ เชน่ นน้ั เรายอ่ มกลา่ วไดว้ า่ รปู แบบของความปรารถนาตา่ งๆ ดงั กลา่ ว มอี ยู่จริง และตัวอยา่ งอันแจ่มชดั ทสี่ ุดกค็ ือความหิว กบั ความกระหาย” “ใช่แลว้ ” เขาพดู “เราย่อมกล่าวเช่นนนั้ ได้” “อนั แรกคอื ความปรารถนาในอาหาร สว่ นอนั หลังคอื ในเครื่องดม่ื ?” “ใช่” “กระนั้นความกระหายก็เป็นความปรารถนาชนิดหน่ึงภายในจิตวิญญาณ ซงึ่ เรยี กรอ้ งอะไร มากกวา่ วตั ถแุ หง่ ความปรารถนานนั้ ๆ อกี ใชไ่ หม? ยกตวั อยา่ ง เชน่ ความกระหายนนั้ ยงั ตอ้ งการเครอื่ งดมื่ รอ้ น หรอื เยน็ มาก หรอื นอ้ ย หรอื พดู งา่ ยๆ กค็ อื มนั ยงั ตอ้ งขนึ้ อยกู่ บั คณุ สมบตั ิ ของเครอื่ งดม่ื อกี ดว้ ยใชไ่ หม? และ เม่ือความร้อนถูกเพ่ิมเข้าไปในความกระหาย ความรอ้ นนน้ั กจ็ ะสง่ ผลใหเ้ กดิ เพลโต : 199

ความปรารถนาในความเยน็ ตามมาดว้ ย เชน่ เดยี วกนั เมอื่ ความเยน็ ถกู เพม่ิ เขา้ ไป ความปรารถนาในความรอ้ นกจ็ ะตามมาเชน่ กนั และในทำ� นองเดยี วกนั เมอื่ ความ กระหายมอี ยมู่ าก ความมากนนั้ กย็ อ่ มตอ้ งกอ่ ใหเ้ กดิ ความปรารถนาในปรมิ าณ มากตามไปดว้ ย และเมื่อความกระหายมีน้อย มนั กจ็ ะเกดิ ความปรารถนาใน ปริมาณน้อยด้วยเช่นกัน อย่างไรก็ตาม โดยธรรมชาติของความกระหายน้ัน มนั ยอ่ มไมไ่ ดป้ รารถนาสง่ิ อน่ื ใด นอกเหนอื ไปจากเครอ่ื งดม่ื สว่ นธรรมชาตขิ อง ความหวิ ก็ต้องปรารถนาอาหาร33ใชไ่ หม?” “ยอ่ มเปน็ เชน่ นน้ั ” เขากลา่ ว “ความปรารถนาแตล่ ะอยา่ งโดยตวั มนั เองนนั้ ยอ่ มมเี ปา้ หมายเฉพาะโดยธรรมชาตขิ องมนั อยู่ อยา่ งไรกต็ าม ความปรารถนา ในสงิ่ ตา่ งๆ ชนดิ นี้ หรอื ชนดิ นน้ั ยอ่ มขน้ึ อยกู่ บั คณุ สมบตั เิ พมิ่ เตมิ ของสง่ิ นนั้ ๆ” [438a] “ถา้ อยา่ งนนั้ เรากจ็ ะตอ้ งไมป่ ลอ่ ยใหใ้ ครมากอ่ กวน หรอื เลน่ งานเราโดยไมท่ นั รตู้ วั ได้ ดว้ ยการอา้ งวา่ ” ขา้ ฯ พดู “ไมม่ ใี ครเขาปรารถนาเครอื่ งดม่ื หรอก เราทกุ คน ปรารถนาเพยี งเครอื่ งดม่ื ทดี่ ี เทา่ นน้ั หรอื ไมม่ ใี ครปรารถนาอาหารหรอกเราทกุ คน ปรารถนาเพยี งอาหาร ทดี่ ี เทา่ นน้ั กลา่ วคอื คนทกุ คนยอ่ มปรารถนาเพยี งสง่ิ ทดี่ ี เทา่ นนั้ ดงั นน้ั หากความกระหายเปน็ ความปรารถนา มนั ยอ่ มเปน็ ความปรารถนา ในเครื่องด่มื ดีๆ หรอื อะไรดีๆ เสมอ และความปรารถนาอ่นื ๆ กถ็ ูกนำ� เสนอ ในทำ� นองนด้ี ้วยเชน่ กัน” “แต่สิง่ ทีค่ นคนนีพ้ ดู ” เขาพูด “กด็ ูเหมอื นจะฟังขึ้นอยู่เหมอื นกนั นะ” [438b] “แตส่ ำ� หรบั ขา้ ฯ กลบั เหน็ วา่ ” ขา้ ฯ กลา่ ว “หากสงิ่ สองสงิ่ มคี วามสมั พนั ธก์ นั กม็ ี ความเปน็ ไปไดเ้ พยี งสองอยา่ งเทา่ นนั้ นน่ั คอื ทงั้ สองสง่ิ นจ้ี ะตอ้ งมคี ณุ สมบตั ติ ดิ ตวั บางอยา่ ง หรอื ไมเ่ ชน่ นนั้ ทงั้ สองกจ็ ะตอ้ งไมม่ คี ณุ สมบตั ใิ ดๆ ตดิ ตวั เลย” “ขา้ ฯ ไม่เขา้ ใจ” เขาพูด “อา้ วเจา้ ไมเ่ ขา้ ใจหรอกหรอื ?”ขา้ ฯพดู “เวลาเราพดู วา่ สงิ่ สง่ิ หนงึ่ ใหญก่ วา่ นะ่ เรายอ่ มหมายความวา่ สิ่งส่งิ นน้ั ใหญ่กว่า อีกส่ิงหนึง่ เสมอไม่ใช่หรอื ?” “แน่ละ่ ” “และ ‘อกี ส่ิงหนึง่ ’ ทีว่ ่านี้กค็ อื ส่ิงซง่ึ มีขนาดเล็กกว่าใช่ไหม?” 200 : รพี ับลิก