“ใชแ่ ลว้ ” ข้าฯ กลา่ ว [526d] “เพราะเหน็ ไดช้ ดั วา่ เนอื้ หาหลายๆ สว่ น สมควรจะนำ� ไปประยกุ ตใ์ ชใ้ นการ [526e] สงคราม” เขาพดู “เชน่ การตงั้ คา่ ย การบกุ โจมตตี ามจดุ ตา่ งๆ การจดั กระบวนทพั [527a] และการตงั้ แถวเปน็ เสน้ ตรงลกั ษณะตา่ งๆ รวมไปถงึ แผนการรบอกี หลายชนดิ ทงั้ ในการตอ่ สแู้ ละในการเดนิ ทพั ผลสมั ฤทธขิ์ องสงิ่ เหลา่ นม้ี คี วามแตกตา่ งกนั อยา่ งมาก ข้นึ อย่กู ับว่าผูว้ างแผนมีความช�ำนาญดา้ นเรขาคณิตหรอื ไม”่ “วา่ กว็ า่ เถอะนะ สงิ่ ทเี่ จา้ พดู มานน่ั นะ่ อาศยั เพยี งสว่ นเสย้ี วเดยี วของเรขาคณติ ก็พอแลว้ หรืออาศัยแคว่ ิชาการค�ำนวณโดยทั่วไปกน็ ่าจะพอด้วยซำ้� ” ขา้ ฯ พูด “เราสมควรตอ้ งพจิ ารณากนั วา่ เรขาคณติ จะชว่ ยใหเ้ ราเดนิ หนา้ ตอ่ ไปไดอ้ ยา่ ง มปี ระสทิ ธภิ าพขนึ้ หรอื ชว่ ยกรยุ ทางสกู่ ารมองเหน็ รปู แบบ ของความดไี ดม้ าก ขน้ึ แคไ่ หนตา่ งหาก เรากลา่ วกนั วา่ สงิ่ ซง่ึ กอปรดว้ ยคณุ ลกั ษณะดงั กลา่ วจะตอ้ ง ผลกั ดนั จติ วญิ ญาณใหเ้ บนหนา้ สดู่ นิ แดนเบอ้ื งบนนน้ั ได้ เพราะชน้ิ สว่ นซงึ่ กอปร ด้วยสุขสมบูรณ์สูงสุดแห่ง การเป็น น้ันตั้งอยู่ในดินแดนเบื้องบนนั่น และ จติ วิญญาณกต็ อ้ งมองเห็นสิง่ นนั้ ให้ได้ไม่วา่ อยา่ งไรกต็ าม” “ทา่ นพูดถกู ” เขาพูด “ด้วยเหตุน้ี หากเรขาคณิตสามารถกดดันให้เราแหงนมอง การเป็น ของ สรรพสงิ่ ได้ มนั ยอ่ มมคี วามเหมาะสม ทวา่ ถา้ มนั ดนั บบี คนั้ ใหเ้ ราตอ้ งมองเพยี ง การกลายเปน็ ของสรรพสง่ิ ล่ะก็ มนั ก็ไม่เหมาะ” “ใช่ เราว่ากันไวว้ า่ อยา่ งนนั้ ” “อยา่ งไรกต็ าม”ขา้ ฯพดู “ผเู้ คยมปี ระสบการณก์ บั เรขาคณติ มา–ตอ่ ใหน้ อ้ ยนดิ เพยี งไรกต็ าม – คงไมโ่ ตแ้ ยง้ พวกเราเรอื่ งนแี้ นน่ อน กลา่ วคอื องคค์ วามรดู้ า้ นนี้ ตรงกันขา้ มโดยส้นิ เชิงกับสง่ิ ทผ่ี นู้ ำ� มนั ไปฝึกฝนมกั พดู กนั ” “อยา่ งไรหรอื ?” เขากล่าว “ก็คนเหล่าน้ันมักพูดถึงมันในทางเย้ยหยัน ราวกับเป็นเรื่องช่วยไม่ได้ อย่างไรอย่างน้ัน พวกเขามักพูดเหมือนกับว่าตัวเองเป็นนักปฏิบัติเสียเต็ม ประดา และสรา้ งตรรกะตา่ งๆนานาข้ึนมาเพอ่ื การปฏิบัติ เท่านัน้ เปน็ ตน้ ว่า เพลโต : 351
พวกเขามกั นยิ มพดู กนั ถงึ ‘การยกกำ� ลงั สอง’ ‘การหาพน้ื ท’ี่ ‘การขยายขนาด’ หรอื [527b] อะไรท�ำนองนั้น ท้ังๆ ที่เน้ือหาทุกอย่างของวิชาเรียนสาขานี้ล้วนเป็นไปเพ่ือ การรู้อยา่ งเดียวเท่านนั้ ” “แน่ละ่ ” เขาพูด “ง้นั เรากจ็ ะตอ้ งเห็นพอ้ งกันในประเด็นตอ่ ไปน้ีก่อนใชไ่ หม?” “ประเดน็ อะไร?” “กป็ ระเดน็ วา่ วชิ าเรยี นสาขานเี้ ปน็ ไปเพอ่ื การรใู้ นสงิ่ ซงึ่ เปน็ อยเู่ สมอ ไมใ่ ช่ ในสง่ิ ซึง่ เกดิ ขน้ึ และดบั สลายไปอยู่ตลอดเวลา” “การเห็นพ้องกันประเด็นนี้ไม่ใช่เรื่องยากอะไร” เขากล่าว “เพราะการรู้ ด้านเรขาคณิตน้ัน ยอ่ มเก่ยี วขอ้ งกบั สง่ิ ซึ่ง เป็น อยเู่ สมออยู่แล้ว” “ถา้ อยา่ งนน้ั สหายผสู้ งู สง่ วชิ าเรยี นในสาขานยี้ อ่ มสามารถดงึ จติ วญิ ญาณ เข้าสู่ความจริงแท้ได้ และยังสามารถปรับทิศทางของความคิดเชิงปรัชญาให้ ชขี้ นึ้ สเู่ บอ้ื งบนไดด้ ว้ ย แทนจะชลี้ งดา้ นลา่ งเหมอื นทกุ วนั นี้ ซง่ึ ไมใ่ ชเ่ รอ่ื งเหมาะ ควรเลย” “ใช่ มันทำ� ได้เช่นนัน้ จริงๆ” เขาพูด “เหนือส่ิงอน่ื ใดเลยละ่ ” [527c] “ถา้ อยา่ งนนั้ เหนอื สง่ิ อน่ื ใด” ขา้ ฯ พดู “ผคู้ นใน คลั ลโิ พลสิ 27ของเจา้ กจ็ ะตอ้ ง โดนสงั่ ห้ามมิใหล้ ะเลยต่อเรขาคณติ เป็นอนั ขาด เพราะขนาดผลพลอยไดข้ อง มนั ยังไม่ใช่น้อยๆ เลย” “มนั คอื อะไรบา้ งละ่ ?” เขาพูด “มนั กค็ อื สงิ่ ทเ่ี จา้ พดู มาทง้ั หลายเกย่ี วกบั การสงครามนนั่ ไง” ขา้ ฯ พดู “เพราะ เม่ือพูดถึงประโยชน์ของมันในแง่ของการพัฒนาความสามารถด้านการเรียน ทกุ แขนงแลว้ เรายอ่ มรชู้ ดั วา่ คนทท่ี มุ่ เทใหก้ บั เรขาคณติ กบั คนทไี่ มไ่ ดท้ มุ่ เทให้ มนั นนั้ มีความแตกตา่ งกนั อย่างหน้ามือเป็นหลงั มอื เลยทีเดยี ว” “นน่ั สิ ในนามของซสุ ” เขาพูด “ตา่ งกันอย่างหนา้ มือเปน็ หลงั มอื จริงๆ” “ถา้ อยา่ งนน้ั เรากต็ อ้ งบรรจวุ ชิ าเรยี นดา้ นนเ้ี พมิ่ เตมิ เขา้ ไปแกพ่ วกคนหนมุ่ เปน็ อยา่ งท่ีสองใชไ่ หม?” 352 : รีพบั ลิก
“ใช”่ เขาพูด “เราตอ้ งบรรจุมนั ลงไป” [527d] “และเรายงั ตอ้ งบรรจวุ ชิ าดาราศาสตรล์ งไปดว้ ยเปน็ อยา่ งทสี่ ามหรอื เปลา่ ? หรือมนั ดูไม่เหมือนสง่ิ ท่เี ราก�ำลงั ตามหา?” [527e] “ขา้ ฯ เหน็ วา่ มนั กใ็ ชน่ ะ” เขาพดู “เพราะเรอื่ งฤดกู าลกบั เดอื นปนี ะ่ ไมค่ วรถกู [528a] จำ� กดั ไวเ้ พยี งการทำ� ไรท่ ำ� นา หรอื การเดนิ เรอื เทา่ นน้ั การเปน็ แมท่ พั กต็ อ้ งรเู้ รอ่ื ง พวกนี้ไมน่ อ้ ยไปกว่ากันเลย” “ตลกดี เจา้ เหมอื นกลวั คนหมมู่ ากจะเหน็ วา่ ตนกำ� ลงั เรยี นวชิ าไรป้ ระโยชน”์ ขา้ ฯ พดู “ แตจ่ ริงๆ มนั กไ็ มเ่ รอ่ื งง่ายอยแู่ ลว้ – เรยี กไดว้ ่ายากเลยด้วยซำ�้ – หากจะใหผ้ คู้ นมนั่ ใจวา่ จติ วญิ ญาณทกุ ดวงนน้ั มกี ลไกบางอยา่ ง ซงึ่ จะเกดิ ความ บรสิ ทุ ธแ์ิ ละเปน็ ประกายข้นึ มาได้ ผา่ นการเรยี นวิชาเหลา่ นัน้ กลไกดงั กล่าวมี ความส�ำคัญมากเสียย่ิงกว่าดวงตาหนึ่งหมื่นดวงเสียอีก มันจึงควรค่าแก่การ สงวนไว้ เพราะมเี พยี งกลไกดงั กลา่ วเทา่ นนั้ ทท่ี ำ� ใหเ้ รามองเหน็ ความจรงิ แทไ้ ด้ แต่น่าเสียดาย มันมักโดนท�ำลายและมืดบอดไปเสียก่อน จากการปฏิบัติบน หนทางอื่นๆ มีเพียงผู้มีทัศนะร่วมกับเจ้าในประเด็นน้ีเท่าน้ันจึงจะเห็นว่า สงิ่ ทเี่ จา้ พดู มาทง้ั หมดเปน็ คณุ ความดอี ยา่ งหาทเ่ี ปรยี บมไิ ด้ ผไู้ มเ่ คยตระหนกั ถงึ สงิ่ เหลา่ นเี้ ลย ยอ่ มเหน็ วา่ เจา้ กำ� ลงั พดู จาไรส้ าระ พวกเขามองไมเ่ หน็ ประโยชน์ อันใดจากวิชาเรียนเหล่านี้ ส�ำหรับพวกเขาแล้ว มันไม่ควรค่าแก่การเอ่ยถึง เอาละ่ เจา้ ตอ้ งตดั สนิ ใจเอง วา่ ผคู้ นซง่ึ เจา้ กำ� ลงั สนทนาแลกเปลยี่ นดว้ ยนนั้ คอื คนกลุ่มไหน หรือจรงิ ๆ แล้ว ตรรกะทง้ั มวลของเจ้าล้วนเกดิ ขึ้นเพื่อตวั เจ้าเอง เป็นหลกั ไมใ่ ช่เพอ่ื บคุ คลอ่นื ใดทัง้ ส้ิน แตถ่ งึ อยา่ งนนั้ เจา้ กม็ ไิ ดข้ ่นุ เคืองอะไร หากจะมีใครดงึ มันไปใชป้ ระโยชนไ์ ดบ้ ้าง?” “ขา้ ฯ เลอื กอย่างหลงั ” เขากล่าว “ข้าฯ พูด ถาม และตอบเพ่อื ตวั ของขา้ ฯ เทา่ นน้ั ” “เดย๋ี วๆ ถอยทัพดว่ นเลย” ขา้ ฯ พดู “วชิ าเรยี นถดั จากเรขาคณติ เม่ือครูด่ ู จะมขี อ้ ผิดพลาดเสียแล้ว” “ผดิ พลาดตรงไหนหรอื ?” เขาพูด เพลโต : 353
“กต็ อ่ จากรปู สองมติ ”ิ ขา้ ฯ พดู “เรากน็ บั รวมเอารปู ทรงสามมติ เิ ขา้ ไปดว้ ยเลย [528b] ทง้ั ทย่ี งั ไมไ่ ดพ้ จิ ารณารปู ทรงเหลา่ นโี้ ดยตวั มนั เองเลยดว้ ยซำ้� 28 สง่ิ ทสี่ มควรตอ้ ง ทำ� กค็ อื พจิ ารณาถงึ มติ ทิ สี่ ามซงึ่ เพม่ิ เขา้ มา ถดั จากรปู สองมติ ิ ใชแ่ ลว้ เรากำ� ลงั พูดถึงลกู บาศก์ และสิ่งต่างๆ ซึ่งมสี ่วนร่วมกับมนั ในแงค่ วามลึก” “น่นั สินะ” เขาพูด “แต่ดูเหมือนสาขาน้จี ะยงั ไมไ่ ดร้ บั การพฒั นาอย่างเป็น รูปเป็นรา่ งนะ โสคราตีส” “สำ� หรบั เรอ่ื งนี้ มนั มสี าเหตอุ ยสู่ องประการ” ขา้ ฯ กลา่ ว “ประการแรกเปน็ เพราะไมม่ เี มอื งใดเหน็ วา่ มนั มเี กยี รตมิ ากพอ หนำ� ซำ�้ ความยากของมนั ยงั ทำ� ให้ ไม่ค่อยมีใครอยากค้นคว้าอีกด้วย ประการต่อมาก็คือ ผู้ประสงค์จะท�ำการ คน้ ควา้ ดา้ นนตี้ อ้ งมที ป่ี รกึ ษา พอหาไมไ่ ด้ พวกเขากค็ วา้ นำ�้ เหลวตามๆ กนั ไป แน่ล่ะ ที่ปรึกษาด้านน้ีมันหาไม่ได้ง่ายๆ ตั้งแต่ต้นอยู่แล้ว และต่อให้หาได้ [528c] พวกเขากม็ กั จะทะนงตนเกนิ กวา่ จะเช่อื ฟังคนเหลา่ นั้นไดอ้ ยดู่ ี อย่างไรกต็ าม หากเมอื งทง้ั เมอื งชว่ ยสนบั สนนุ การคน้ ควา้ ดา้ นน้ี เปน็ หวั หอกใหเ้ กยี รตมิ นั เปน็ ตวั อยา่ ง ผคู้ น้ ควา้ เหลา่ นนั้ ยอ่ มตอ้ งยนิ ดเี ดนิ ตามอยแู่ ลว้ นอกจากนน้ั หากสาขา นไ้ี ดร้ บั การคน้ ควา้ อยา่ งตอ่ เนอ่ื งและคกึ คกั มากพอ แกน่ แทข้ องมนั ยอ่ มปรากฏ ขน้ึ ไดอ้ ยา่ งแนน่ อน เพราะขนาดทกุ วนั นี้ ถงึ แมค้ นจำ� นวนมากจะตงั้ ขอ้ รงั เกยี จ ไม่สนับสนุนมัน และถึงแม้ผู้พยายามค้นคว้าด้านน้ีจะยังไม่สามารถตอบได้ ว่ามันมีประโยชน์อย่างไรบ้าง กระนั้นมันก็ยังมีมนต์เสน่ห์บางอย่าง ซ่ึงเป็น เหมอื นพลังงาน ท�ำให้มนั ยังคงเติบโตขน้ึ มาได้ ถึงแมจ้ ะต้องเผชญิ หนา้ กบั สงิ่ เหลา่ นนั้ กต็ าม ดงั นน้ั จงึ ไมใ่ ชเ่ รอื่ งนา่ ตกใจเลย หากมนั จะไดร้ บั การพฒั นาจน กระจา่ งชัดขึ้นมาสกั วัน” [528d] “จรงิ ๆ นน่ั ละ่ ” เขาพดู “มนั มเี สนห่ บ์ างอยา่ ง ซงึ่ หาไมไ่ ดจ้ ากสง่ิ อน่ื อยา่ งไร กต็ าม ทา่ นชว่ ยอธบิ ายสง่ิ ทที่ า่ นพดู เมอื่ ครใู่ หช้ ดั เจนขน้ึ อกี หนอ่ ย ตอนแรกเลย ทา่ นไดต้ งั้ สมมตฐิ าน และบรรจวุ ชิ าเรขาคณติ เอาไวใ้ นฐานะของวชิ าซงึ่ วา่ ดว้ ย การศึกษารปู สองมติ ”ิ “ใช”่ ข้าฯ พดู 354 : รีพับลิก
“จากนน้ั ” เขากลา่ ว “ท่านกบ็ รรจุวิชาดาราศาสตรเ์ อาไวต้ ่อจากเรขาคณติ [528e] ทวา่ ต่อมา ท่านก็ถอนมนั ออกไปอีก” [529a] “นนั่ เปน็ เพราะขา้ ฯ รบี รอ้ น อยากทำ� ทกุ อยา่ งใหส้ ำ� เรจ็ ไวๆ มนั กเ็ ลยเปน็ เหตุ [529b] ให้ตอ้ งชา้ ลงนะ่ ส”ิ ขา้ ฯ พูด “อนั ดับถดั จากนั้นสมควรเปน็ การตรวจสอบการ เพิ่มขึ้นของมิติความลึก แต่ว่าด้วยการค้นคว้าในสาขานี้มันยังไม่ประเทือง ปัญญาเสียเท่าไร ดังน้ัน ข้าฯ ก็จะข้ามมันไป น่ันคือต่อจากเรขาคณิตก็ต้อง เป็นดาราศาสตร์ ซง่ึ เปน็ วชิ าอันว่าด้วยการเคลอ่ื นท่ขี องรปู ทรงท่มี ีความลกึ ” “ท่านพูดถูก” เขากล่าว “เอาละ่ งน้ั อนั ดบั ตอ่ ไป เรากจ็ ะบรรจดุ าราศาสตรไ์ วเ้ ปน็ การเรยี นแขนงทส่ี ”ี่ ขา้ ฯ พดู “โดยวางอยบู่ นสมมตฐิ านวา่ วชิ าเรยี นอนั เราเพง่ิ ขา้ มไปนนั้ จะปรากฏขน้ึ มาไดเ้ อง หากเมืองให้การส่งเสริม” “ประมาณนั้นแหละ” เขากล่าว “และไหนๆ เมื่อครู่ท่านก็ต�ำหนิข้าฯ ว่า สรรเสรญิ วชิ าดาราศาสตรด์ ว้ ยวธิ กี ารอนั ตำ่� ตอ้ ยไปแลว้ งนั้ ขา้ ฯ จะสรรเสรญิ มนั ใหมด่ ว้ ยวธิ กี ารของทา่ นดกู แ็ ลว้ กนั โสคราตสี ตามทศั นะขา้ ฯ ทกุ คนยอ่ มเหน็ ชดั เจนอยวู่ า่ ดาราศาสตรน์ นั้ ผลกั ดนั ใหจ้ ติ วญิ ญาณตอ้ งแหงนหนา้ มองสง่ิ ซงึ่ อยเู่ บื้องบน ชักนำ� เราให้หา่ งไกลจากสรรพสง่ิ ข้างลา่ งนี่” “มนั คงชดั เจนกบั ทกุ ๆ คนยกเวน้ ขา้ ฯ ละ่ มง้ั ” ขา้ ฯ พดู “ตามทศั นะขา้ ฯ มนั ไมไ่ ดท้ �ำงานอยา่ งนัน้ ” “งั้นมันเปน็ อยา่ งไรละ่ ?” เขาพดู “มนั สง่ ผลใหจ้ ติ วญิ ญาณมองลงมาดา้ นลา่ ง เหมอื นอยา่ งผนู้ ำ� ทางปรชั ญา มกั นำ� มันมาใช้ทุกวนั น้ี” “ท่านหมายความว่ายงั ไง?” เขาพดู “ตามทัศนะข้าฯ” ข้าฯ กล่าว “วิธีคิดของเจ้า ซึ่งเจ้าสร้างขึ้นเพื่ออธิบาย ความหมายของการเรยี นรสู้ งิ่ ตา่ งๆ เบอื้ งบนนน้ั จะบอกวา่ ตำ่� ตอ้ ยเสยี ทเี ดยี วก็ ไมไ่ ด้ เพราะตอ่ ใหใ้ ครบางคนเรยี นรสู้ ง่ิ ตา่ งๆ ไดจ้ ากการแหงนหนา้ จนคอตง้ั บา่ จอ้ งมองของประดบั ตกแตง่ บนเพดาน แตเ่ จา้ กค็ งไมเ่ ชอื่ งา่ ยๆ หรอกกระมงั วา่ เพลโต : 355
หมอนนั่ กำ� ลงั ครนุ่ คดิ ดว้ ยการทำ� ความเขา้ ใจ ไมไ่ ดใ้ ชแ้ ตเ่ พยี งดวงตา ไมร่ สู้ นิ ะ บางทสี ง่ิ ทเี่ จา้ เชอื่ อาจจะใชก้ ารไดอ้ ยแู่ ลว้ และขา้ ฯ กอ็ าจจะไรเ้ ดยี งสาจนเกนิ ไป กไ็ ด้ กระนนั้ ขา้ ฯ กย็ งั ไมอ่ าจปกั ใจเชอ่ื ไดว้ า่ นอกจากวชิ าเรยี นอนั เกย่ี วขอ้ งกบั สรรพสิ่งตามที่ เป็น ซึ่งมองด้วยตาไม่เห็นแล้ว มันจะยังมีการเรียนชนิดไหน ทำ� ใหจ้ ติ วญิ ญาณแหงนมองขนึ้ สเู่ บอื้ งบนไดอ้ กี และหากมใี ครพยายามเรยี นรู้ อะไรจากสิ่งต่างๆ ซ่ึงรับรู้ได้ด้วยผัสสะ – ไม่ว่าจะหยีตามอง หรือจะเบิก ตามองก็ตาม – ขา้ ฯ กจ็ ะไมย่ อมรบั เด็ดขาดวา่ คนคนนั้นไดเ้ รยี นรอู้ ะไรจริงๆ [529c] เพราะส่ิงเหลา่ นัน้ ไม่มีองค์ความรใู้ ดๆ ในตวั มันทั้งสน้ิ นอกจากนัน้ ข้าฯ ก็จะ ไมย่ อมรบั เชน่ กนั วา่ จติ วญิ ญาณของเขาไดม้ องขนึ้ สเู่ บอ้ื งบน แทนจะเปน็ เบอ้ื งลา่ ง ต่อให้เขาเรียนรู้ด้วยวิธีการนอนราบบนผืนดิน หรือผืนสมุทร บนแผ่นหลัง ของตัวเองกต็ าม” “เอาละ่ เอาละ่ ขา้ ฯ ยอมรบั โทษทณั ฑอ์ นั เทย่ี งธรรมนน้ั แลว้ ” เขาพดู “ทา่ น ตำ� หนขิ า้ ฯ ไดถ้ กู ตอ้ ง อยา่ งไรก็ตาม ท่านกลา่ ววา่ วิชาดาราศาสตร์นัน้ จะตอ้ ง รำ่� เรยี นในทางตรงขา้ มกบั สง่ิ ทเี่ รยี นกนั ทกุ วนั นี้ มนั ถงึ จะเกดิ ประโยชนแ์ กส่ งิ่ ซงึ่ เราก�ำลังพดู กนั น่ันน่ะ ทา่ นหมายถงึ อะไรหรือ?” “ขา้ ฯ หมายถงึ อยา่ งน”ี้ ขา้ ฯ พดู “สง่ิ ประดบั ประดาทง้ั หลายบนสรวงสวรรคน์ น้ั ลว้ นไดร้ บั ถกั ทอประดบั ไวบ้ นเพดานอนั มองเหน็ ไดด้ ว้ ยตา และเรากเ็ ชอื่ ไดแ้ นว่ า่ สง่ิ เหลา่ นน้ั กอปรดว้ ยความงดงามละเอยี ดลออมากกวา่ สงิ่ ใดๆ อนั มองเหน็ ได้ [529d] กระน้ันการเคลื่อนไหวของพวกมันก็ยังแตกต่างจากของจริงแท้อยู่มาก ด้วย ของจริงแท้นั้นมีความรวดเร็ว หรือไม่ก็เนิบช้ากว่าเหลือคณา เพราะวัดด้วย จำ� นวนนบั อนั จรงิ แท้ และรปู ทรงอนั จรงิ แท้ และตา่ งกเ็ คลอ่ื นไหวโดยสมั พนั ธ์ ตอ่ กนั และกนั และยงั สง่ ผลใหส้ งิ่ ตา่ งๆ ซงึ่ อยภู่ ายในวถิ โี คจรนน้ั เคลอื่ นทตี่ าม พวกมนั ไปอกี ดว้ ย แนล่ ะ่ ทกุ สง่ิ ดงั กลา่ วจะตอ้ งไขวค่ วา้ ดว้ ยตรรกะและการคดิ คำ� นวณเทา่ นน้ั ไม่ใชก่ ารมองเหน็ หรือเจา้ คิดเหน็ เป็นอนื่ ?” “เปลา่ เลย” เขาพูด “เพราะฉะนั้น” ข้าฯ พูด “สิ่งประดับประดาแห่งสรวงสวรรค์เหล่าน้ัน 356 : รพี ับลิก
จงึ สมควรตอ้ งนำ� มาใชใ้ นฐานะโครงสรา้ งของการเรยี นรเู้ รอ่ื งดงั กลา่ ว เราตอ้ ง [529e] มองมนั ราวกบั เปน็ แผนภมู ิ ซงึ่ บรรจงเขยี นขน้ึ เปน็ พเิ ศษ ราวกบั วา่ ถกู สรา้ งขนึ้ [530a] โดยเดดาลสั 29 หรอื โดยชา่ งฝมี อื หรอื จติ รกรคนอน่ื ๆ แนน่ อนวา่ ผมู้ ปี ระสบการณ์ [530b] ดา้ นเรขาคณติ นนั้ เมอ่ื ไดม้ องเหน็ สงิ่ เหลา่ น้ี ยอ่ มตอ้ งเชอื่ แนว่ า่ มนั เกดิ ขน้ึ จาก การออกแบบอนั ประณตี งดงามทสี่ ดุ อยา่ งไรกต็ าม พวกเขากค็ งมองวา่ ไรส้ าระ [530c] หากมใี ครสกั คนยดึ ถอื อยา่ งจรงิ จงั วา่ เราสามารถหาความจรงิ แทไ้ ดจ้ ากคา่ อตั รา ส่วนหนงึ่ ต่อหนง่ึ หรือหนง่ึ ต่อสอง หรืออตั ราส่วนใดๆ ก็ตามในส่ิงเหล่าน้นั ” “กถ็ า้ ไม่ใชไ่ ร้สาระแล้วจะเรยี กวา่ อะไรไดอ้ กี ละ่ ?” เขาพดู “เจ้าไม่คิดบ้างหรอื วา่ นักดาราศาสตร์อนั แทจ้ รงิ น้นั ยอ่ มมคี วามร้สู กึ เชน่ เดยี วกนั ยามไดม้ องเหน็ การเคลอ่ื นทข่ี องดวงดารา?” ขา้ ฯ พดู “เขายอ่ มเชอ่ื แนว่ า่ ชา่ งฝมี อื ผสู้ รา้ งสรวงสวรรคต์ งั้ ใจประดษิ ฐม์ นั ขนึ้ มาอยา่ งประณตี และดว้ ยเหตนุ ้ี มนั จงึ เปน็ ผลงานอนั สวยงามทส่ี ดุ เทา่ ทเี่ คยมมี า อยา่ งไรกต็ าม สำ� หรบั สดั สว่ น ของกลางวนั กบั กลางคนื ทร่ี วมกนั เปน็ หนง่ึ เดอื น และจากเดอื นตา่ งๆ รวมกนั เป็นหนง่ึ ปี ที่ยงั มสี ดั สว่ นของดวงดาวต่างๆ ซ่ึงสอดสัมพนั ธไ์ ปกับสง่ิ เหลา่ นั้น และอื่นๆ ท่ีเหลือ เจ้าเคยคิดบ้างหรือไม่ว่า หากมีใครสักคนเช่ือว่าส่ิงต่างๆ ดังกล่าวเป็นเช่นเดิม ไม่เคยเบ่ียงเบนออกไปแม้แต่น้อย เขาย่อมต้องถูก นักดาราศาสตร์ผู้น้ันมองว่าเป็นคนประหลาดเป็นแน่? เพราะทุกส่ิงเหล่านี้ ต่างก็ยังยึดโยงอยู่กับร่างกายและส่ิงซึ่งมองเห็นได้ด้วยดวงตาท้ังน้ัน ดังน้ัน เขายอ่ มเหน็ วา่ การแสวงความจรงิ แทจ้ ากสงิ่ เหลา่ นเี้ ปน็ เรอื่ งแปลกประหลาด ใชไ่ หม?” “อมื ขา้ ฯ เองกม็ ที ศั นะเชน่ นนั้ ” เขาพดู “อยา่ งนอ้ ยขา้ ฯ กจ็ ะไดฟ้ งั มนั จากปาก ทา่ นแล้ว” “ถา้ อยา่ งนน้ั ” ขา้ ฯ พดู “เรากจ็ ะมาพจิ ารณาดาราศาสตรก์ นั โดยนำ� เอาโจทย์ เรขาคณติ มาใชเ้ ปน็ ฐาน กลา่ วคอื เราจะปลอ่ ยสรรพสงิ่ เหนอื ขอบฟา้ นภากาศ เอาไวอ้ ยา่ งนนั้ เพราะหากเรายงั ตอ้ งการจะพดู ถงึ ดาราศาสตรก์ นั อยา่ งจรงิ จงั เรากต็ อ้ งนำ� เอาปฏภิ าณโดยธรรมชาตภิ ายในจติ วญิ ญาณมาใชใ้ หเ้ กดิ ประโยชน์ เพลโต : 357
ไมใ่ ช่ปลอ่ ยใหไ้ ร้ประโยชน”์ “โอ!้ สงิ่ ทที่ า่ นเสนอมา” เขาพดู “มนั เหนอื ลำ้� กวา่ การคน้ ควา้ ทางดาราศาสตร์ ทกุ วันนเี้ สยี อกี ” “ถ้าเรายังอยากจะท�ำหน้าท่ีบัญญัติกฎหมายให้ได้อย่างมีคุณค่า ข้าฯ ก็ เห็นว่า ขอ้ เสนอต่างๆ ของพวกเราต่อจากนจ้ี ะตอ้ งเป็นไปในท�ำนองเดยี วกนั ทง้ั หมด” ขา้ ฯ พดู “อยา่ งไรกต็ าม เจา้ ยงั มวี ชิ าสาขาไหนทเ่ี หน็ วา่ เหมาะสม และ อยากแนะนำ� เพิ่มเตมิ อีกไหม?” “ไม่มีละ” เขาพดู “อยา่ งนอ้ ยตอนนกี้ ย็ งั ไมม่ ”ี “อยา่ งไรกต็ าม” ขา้ ฯ กลา่ ว “ขา้ ฯ เหน็ วา่ การเคลอ่ื นทนี่ นั้ ยอ่ มมไิ ดม้ อี ยเู่ พยี ง [530d] รูปแบบเดียว หากมีอยู่อย่างหลากหลาย ผู้มีปัญญาบางคนอาจจะจ�ำแนก แจกแจงใหเ้ ราฟังทัง้ หมดได้ แต่ท่แี นๆ่ การเคล่อื นทีซ่ ่งึ ปรากฏชดั แกค่ นอยา่ ง พวกเราน้ันมีอยูส่ องอย่าง” “มีอะไรบา้ ง?” “นอกจากดาราศาสตรแ์ ลว้ ” ขา้ ฯ พดู “มนั ยงั มคี เู่ หมอื นซงึ่ อยคู่ นละดา้ น”30 “กแ็ ลว้ มนั คืออะไรเลา่ ?” “มันชวนให้ตั้งข้อสังเกตอยู่ว่า – อย่างพวกพิธากอเรียนมักกล่าวกัน – ขณะดวงตาจดจอ้ งอยูก่ ับดาราศาสตร์ หทู ้งั สองกจ็ ดจอ่ อยู่กบั การเคล่อื นไหว ของเสียงอันสอดประสานด้วยเช่นกัน”31 ข้าฯ พูด “และองค์ความรู้ทั้งสอง ด้านน้ีมีความคล้ายคลึงกันอยู่มาก และพวกเราก็เห็นด้วยกับพวกเขาใช่ไหม กลาวคอน? หรือเราจะเอายงั ไง?” “เอาอยา่ งนนั้ ” เขาพดู [530e] “ประเดน็ ทเี่ รากำ� ลงั พดู ถงึ อยนู่ ไี่ มใ่ ชง่ านเลก็ ๆ” ขา้ ฯ พดู “ดงั นน้ั เราจงึ ตอ้ ง หนั ไปขอความชว่ ยเหลอื จากพวกพธิ ากอเรยี น ใหพ้ วกเขาชว่ ยอธบิ ายความหมาย ของสงิ่ เหลา่ นเี้ สยี หนอ่ ย วา่ นอกจากนแี้ ลว้ ยงั มสี ง่ิ อน่ื ใดอกี หรอื ไม่ โดยพวกเรา กต็ อ้ งคอยพทิ ักษ์ผลประโยชนห์ ลักของเราให้มนั่ คงเข้าไว”้ “มันคอื อะไรหรอื ?” 358 : รีพับลกิ
“ผไู้ ดร้ บั การอบรมเลยี้ งดจู ากเราทงั้ หลาย จะตอ้ งไมข่ วนขวายเรยี นรสู้ ง่ิ ซง่ึ [531a] ไมส่ มบรู ณแ์ บบเปน็ อนั ขาด – นนั่ กค็ อื ทกุ ๆ สง่ิ ซง่ึ มไิ ดม้ ปี ลายทางอยบู่ นจดุ ที่ [531b] สง่ิ ตา่ งๆ สมควรตอ้ งไปใหถ้ งึ โดยปลายทางดงั กลา่ วกค็ อื จดุ หมายปลายทางเดยี ว [531c] กนั กบั ดาราศาสตร์ ดงั เราไดพ้ ดู ไปนนั่ เอง – หรอื เจา้ ไมร่ วู้ า่ คนบางคนกท็ ำ� อะไร คล้ายๆ กันกับบันไดเสียงเหมือนกัน? พวกเขาวัดความหนักเบาและเสียง ตา่ งๆ ตามทไ่ี ดย้ นิ เพอ่ื นำ� มาเปรยี บเทยี บกนั ลงแรงโดยไรผ้ ลสมั ฤทธิ์ เหมอื น นกั ดาราศาสตร์ทกุ วนั น้ีน่นั ละ่ ” “ใชเ่ ลย ทวยเทพทง้ั หลายเปน็ พยาน” เขาพดู “คนพวกนนั้ ชา่ งทำ� ตวั นา่ ขนั เสยี นก่ี ระไร พวกเขาเรยี กตวั โนต้ บางตวั วา่ ‘ชว่ งความถสี่ งู ’32 จากนนั้ กแ็ นบหเู ขา้ ไปใกล้ ท�ำอย่างกับว่าก�ำลังแอบฟังเสียงคนข้างบ้านคุยกันอย่างไรอย่างนั้น บางคนยังบอกอีกว่า พวกเขาสามารถฟังเสียงของโน้ตบางตัวซึ่งปรากฏข้ึน ระหวา่ งชว่ งเสยี งนไ้ี ด้ และโนต้ ดงั กลา่ วนน่ั กม็ ชี ว่ งเสยี งทแ่ี คบทส่ี ดุ ซงึ่ พวกเขาจะ ตอ้ งวดั มนั ออกมาใหไ้ ด้ แตก่ ม็ คี นอกี กลมุ่ หนง่ึ แยง้ วา่ โนต้ ตวั นใ้ี หเ้ สยี งชนดิ เดยี ว กับชว่ งเสียงเดมิ นั่นแหละ แน่นอนคนทง้ั สองพวกน้ตี า่ งก็นิยมใชห้ ูมากกว่าใช้ ความเข้าใจ” “อ้อ! เจ้าหมายถึงคนมีดีทั้งหลาย ซ่ึงชอบกระท�ำช�ำเราเคร่ืองสาย และ ชอบทรมาทรกรรมมันด้วยการตอกหมุด ขึงมันไว้บนเครื่องดึงขา!” ข้าฯ พูด “แตเ่ อาเปน็ ว่า ขา้ ฯ จะหยดุ ไว้ตรงนี้ โดยไม่สรา้ งภาพเปรียบเทยี บตอ่ ไปอกี – เชน่ จะไมก่ ลา่ วตอ่ ไปอกี วา่ พวกเขาใชแ้ ผน่ ไมด้ ดี สาย33 เพอ่ื โบยตี หรอื ใชก้ ารใสร่ า้ ย การปฏเิ สธขอ้ กลา่ วหา หรอื การกลา่ วเทจ็ ตอ่ สายของเครอ่ื งดนตรี ฯลฯ – ขา้ ฯ จะยตุ ภิ าพเปรยี บเทยี บเอาไวแ้ คน่ น้ั จรงิ ๆ แลว้ ขา้ ฯ กม็ ไิ ดต้ ง้ั ใจพดู ถงึ คนพวกนี้ หรอก ขา้ ฯ ตอ้ งการพดู ถงึ เฉพาะกลมุ่ คนทเี่ ราตง้ั ใจจะไปถามเรอ่ื งเสยี งประสาน ด้วยเท่านั้น ดังเราเพ่ิงพูดกันไป พวกเขาท�ำอย่างเดียวกับนักดาราศาสตร์ พวกนนั้ ไมม่ ผี ดิ – มองหาจ�ำนวนนบั ในระดับเสยี งสงู ต่ำ� ตามท่ีไดย้ ินเหล่าน้นั โดยไม่ตั้งค�ำถามเกินไปกว่าน้ันอีก เป็นต้นว่าจ�ำนวนเหล่าน้ันตัวใดมีความ สอดคลอ้ งกันบ้างหรอื ไม่ อยา่ งไร และทำ� ไมจงึ เป็นเช่นนน้ั ” เพลโต : 359
“ทา่ นพดู อะไรสูงล้�ำระดบั ภูตอิ อกมาอกี แล้วนะ” เขาพูด “เรยี กวา่ มี ‘ประโยชน’์ จะฟงั ดเู ขา้ ทา่ กวา่ ” ขา้ ฯ พดู “เพราะมนั มปี ระโยชนต์ อ่ ภารกจิ แสวงหาความงดงามและความดี ขณะการแสวงหาดว้ ยวธิ กี ารอนื่ ๆ นนั้ ลว้ นแตไ่ รป้ ระโยชน”์ “กน็ ่าจะเป็นอย่างนนั้ ” เขากลา่ ว “ขา้ ฯ เหน็ วา่ ” ขา้ ฯ พดู “หากการตงั้ คำ� ถามตอ่ สง่ิ ตา่ งๆ จนถงึ บดั นขี้ องเรา ไดช้ ใี้ หเ้ หน็ ถงึ ความเปน็ สว่ นรวมและความสมั พนั ธต์ อ่ กนั ของแตล่ ะสง่ิ ดงั กลา่ ว [531d] และยงั ไดข้ อ้ สรปุ อกี ดว้ ยวา่ สง่ิ เหลา่ นน้ั มคี วามคลา้ ยคลงึ กนั อยา่ งไรบา้ ง เมอ่ื มา ถงึ จดุ นี้ได้ เราก็มนั่ ใจได้แลว้ ว่า ทุกๆ สิ่งจะตอ้ งให้ประโยชน์ไมม่ ากก็น้อยแก่ เปา้ หมายของเราอยา่ งแนน่ อน การลงแรงของเราจะไมส่ ญู เปลา่ แตก่ ารลงแรง ดว้ ยวธิ ีอนื่ ๆ ต่างหากจงึ จะสญู เปล่าจริงๆ” “ขา้ ฯ เองกพ็ ยากรณเ์ อาไวเ้ ชน่ น”ี้ เขาพดู “แตส่ ง่ิ ทที่ า่ นพดู กย็ งั เปน็ งานใหญ่ โตอยูด่ นี ัน่ ละ่ โสคราตีส” “เจา้ กำ� ลงั หมายถงึ บทโหมโรงใชไ่ หม? หรอื หมายถงึ อะไร?” ขา้ ฯ พดู “หรอื เจา้ ไมร่ วู้ า่ ทง้ั หมดทเี่ ราพดู มานเี้ ปน็ เพยี งบทโหมโรงของบทเพลงหลกั 34เทา่ นนั้ และเรากย็ งั ตอ้ งเรยี นรสู้ ว่ นทเ่ี หลอื ตอ่ ไปอกี ? เจา้ คงไมไ่ ดม้ ที ศั นะวา่ ผเู้ กง่ กาจ ในดา้ นต่างๆ เหลา่ น้ีเป็นนกั วิภาษวิธีไดแ้ ลว้ หรอกใชไ่ หม?” [531e] “ไมห่ รอก เทพซสุ เปน็ พยาน” เขาพดู “แตก่ ม็ ขี อ้ ยกเวน้ อยสู่ องสามคน ซง่ึ ขา้ ฯ เคยได้เจอมา” “กระนน้ั ตามทัศนะของเจ้า” ขา้ ฯ พดู “คนที่ไมส่ ามารถให้คำ� อธิบาย หรือ ไมเ่ ขา้ ใจวชิ าพน้ื ฐานใดๆ เลยนน้ั จะรใู้ นสงิ่ ทเ่ี ราตอ้ งการใหพ้ วกเขารไู้ ดห้ รอื ?” “ไม่มีทางเสยี หรอก” เขาพดู “น่ลี ะ่ ค�ำตอบของขา้ ฯ” [532a] “ทา้ ยทสี่ ดุ แลว้ ” ขา้ ฯ กล่าว “กลาวคอน น่ีคงเปน็ บทเพลงทว่ี ภิ าษวิธีจะ บรรเลงใหเ้ ราฟงั – มนั อยใู่ นดนิ แดนของสงิ่ ซงึ่ เขา้ ใจได้ กระนนั้ มนั กถ็ กู ถอดแบบ ออกมาดว้ ยพลงั อำ� นาจแหง่ การมองเหน็ พวกเราไดก้ ลา่ วกนั ไวว้ า่ ทา้ ยทส่ี ดุ แลว้ การมองเห็นนั้นจะต้องพยายามมองสรรพสัตว์โดยตัวมันเองให้ได้ จากนั้น 360 : รพี บั ลกิ
กต็ อ้ งมองดวงดาราโดยตวั มนั เองใหไ้ ด้ และทา้ ยทสี่ ดุ มนั กต็ อ้ งมองดวงอาทติ ย์ [532b] โดยตวั มนั เองใหไ้ ด้ ดงั นน้ั ในทำ� นองเดยี วกนั เมอื่ ใดกต็ ามทใ่ี ครบางคนพยายาม [532c] เขา้ สกู่ ารสนทนาแลกเปลยี่ น โดยใชเ้ พยี งตรรกะโตต้ อบเทา่ นนั้ และมไิ ดใ้ ชผ้ สั สะ [532d] อนื่ ใดเพอื่ แสวงหาสงิ่ ตา่ งๆ โดยตวั มนั เอง ตามทมี่ นั เปน็ และไมย่ อมแพง้ า่ ยๆ จนกวา่ จะไดม้ าซง่ึ ความดโี ดยตวั มนั เอง แนน่ อนละ่ หากจะเดนิ ไปถงึ จดุ นน้ั ได้ เขากต็ ้องอาศัยการทำ� ความเขา้ ใจเท่าน้นั เม่อื ควา้ มนั มาได้เมือ่ ไร นนั่ ก็หมาย ความว่าเขาได้มาถึงปลายทางของดินแดนอันเข้าใจได้เรียบร้อยแล้ว เหมือน นักโทษคนน้ันซ่ึงปีนข้ึนมาจนถึงปลายทางของดินแดนอันมองเห็นได้เป็น ผลสำ� เร็จ” “แนน่ อนท่ีสดุ ” เขาพูด “เจ้ายอ่ มเรียกการเดนิ ทางดังกลา่ ววา่ ‘วิภาษวธิ ี’ ใชไ่ หม?” “แน่นอน” “ถา้ อยา่ งนนั้ ” ขา้ ฯ พดู “ตง้ั แตห่ ลดุ พน้ จากพนั ธนาการ เบอื นหนา้ จากเงา สแู่ บบสะทอ้ นและแสงไฟ และปนี ออกไปจากถำ�้ จนถงึ ดวงอาทติ ย์ และเมอ่ื ถงึ ตรงนนั้ แลว้ กต็ ามมาดว้ ยความไรศ้ กั ยภาพของดวงตาในการมองสตั ว์ และพชื ต่างๆ ตลอดจนถงึ แสงอาทติ ย์ ระหวา่ งน้นั จึงตอ้ งมองรปู ลักษณ์อันศกั ดส์ิ ิทธิ์ ตา่ งๆ บนผวิ นำ้� และมองเงาของสรรพสงิ่ ตา่ งๆ ตามที่ เปน็ แทนไปกอ่ น เหมอื น กับที่เคยมองเงาของแบบสะท้อนอันทอดจากกองไฟ ซึ่งเมื่อเทียบกับดวง อาทิตย์แล้ว กองไฟน้ันก็มีลักษณะเป็นเงาแห่งแบบสะท้อนชนิดหนึ่งด้วย เช่นเดียวกนั เอาละ่ การฝึกฝนของศลิ ปะหลายๆ แขนง ซึ่งเราไดพ้ ดู ถงึ กนั มา ลว้ นแต่มีพลงั อ�ำนาจในการปลดเปลื้องพันธนาการ และชกั น�ำความเปน็ เลศิ ภายในจติ วญิ ญาณ ใหค้ รนุ่ คดิ พจิ ารณาถงึ ความเปน็ เลศิ ภายในสงิ่ ตา่ งๆ ตามที่ เป็น ทั้งส้ิน เปรียบได้กับภาพก่อนหน้านั้น – ส่วนที่มีความกระจ่างชัดที่สุด ในร่างกาย ถูกชักน�ำให้ครุ่นคิดพิจารณาถึงส่ิงท่ีสว่างไสวที่สุดในดินแดนของ การรบั รู้ทางกายและมองเหน็ ได้ด้วยดวงตา” “ขา้ ฯ เหน็ ดว้ ยตามน”ี้ เขาพดู “ถึงแมท้ างหนงึ่ มันดูเหมือนยากจะยอมรบั เพลโต : 361
แตอ่ กี ทางหนง่ึ มันก็ยากจะ ไม่ ยอมรบั เชน่ กัน อยา่ งไรเสยี เราก็คงต้องกลบั มาพูดถึงเรื่องเหล่านก้ี ันอกี หลายคร้งั แนๆ่ ในอนาคต ไมไ่ ดจ้ ะจบมันไว้เพยี ง แคน่ ้ี ดงั นนั้ เราจะถอื วา่ สง่ิ ตา่ งๆ ดงั กลา่ วเปน็ เชน่ นนั้ จรงิ ตามทา่ นพดู ไปกอ่ น และเราก็จะเริ่มต้นพิจารณาบทเพลงหลักกัน ตรวจสอบมันให้ทะลุปรุโปร่ง เช่นเดยี วกบั ตวั บทโหมโรงซง่ึ เราเพง่ิ กลา่ วไป เอาละ่ ท่านจงอธบิ ายส่งิ เหลา่ น้ี ใหพ้ วกเราฟงั เสยี ดๆี – พลงั อำ� นาจของวธิ ภี าษวธิ นี นั้ มลี กั ษณะอยา่ งไร มนั แบง่ [532e] ไดเ้ ปน็ กร่ี ปู แบบ อะไรบา้ ง เอาใหช้ ดั ๆ และสดุ ทา้ ย มนั มวี ธิ กี ารเชน่ ไรบา้ ง? เพราะ ดเู หมอื นวา่ ทา้ ยทสี่ ดุ แลว้ คำ� ถามเหลา่ นน้ั จะนำ� เราไปสถู่ น่ิ พำ� นกั แหง่ หนงึ่ ซง่ึ เปน็ ปลายทางสุดท้ายของการเดนิ ทางท้ังส้นิ ” [533a] “กลาวคอนทรี่ กั ”ขา้ ฯพดู “เจา้ จะตามหลงั ขา้ ฯตอ่ ไปไมไ่ ดอ้ กี แลว้ –ถงึ แมข้ า้ ฯ จะยงั มคี วามกระตอื รอื รน้ ในการนำ� ทางเจา้ อยไู่ มข่ าดกต็ าม – นบั จากน้ี สงิ่ ทเี่ จา้ จะได้เห็นจะไม่ใช่ภาพสะท้อนของส่ิงต่างๆ ที่เราพูดกันอีก มันจะมีแต่ ความจรงิ แทโ้ ดยตวั มนั เองเทา่ นน้ั – อยา่ งนอ้ ยขา้ ฯ กเ็ หน็ วา่ เปน็ อยา่ งนน้ั – เราคง ไมต่ อ้ งยนื ยนั กนั อยา่ งแนน่ หนกั กไ็ ดว้ า่ มนั เปน็ เชน่ นนั้ จรงิ ๆ หรอื ไม่ เราเพยี ง ยนื ยันกนั ให้ได้วา่ มสี ิ่ง เชน่ นัน้ อยู่จรงิ ๆ กพ็ อ ใช่หรอื เปลา่ ?” “แนน่ อน” “นอกจากนน้ั เรายงั ตอ้ งยนื ยนั ใหไ้ ดด้ ว้ ยวา่ มเี พยี งพลงั อำ� นาจแหง่ วภิ าษวธิ ี เทา่ นนั้ จงึ จะทำ� ใหม้ นั ประจกั ษข์ นึ้ มาได้ และมเี พยี งผเู้ คยผา่ นประสบการณก์ บั สงิ่ ต่างๆ ดังเราได้พดู กันไว้เท่าน้ัน จงึ จะมองเหน็ มนั ได้ ไม่มีทางใดอกี ?” “ใช่” เขาพดู “เราควรตอ้ งยืนยนั เรอ่ื งน้ันเชน่ กัน” [533b] “อยา่ งไรกต็ าม” ขา้ ฯ พดู “คงไมม่ ใี ครโตแ้ ยง้ เราได้ หากเรากลา่ ววา่ มนั เปน็ การตง้ั คำ� ถามตอ่ ทกุ สง่ิ อยา่ งเปน็ ระบบ โดยมงุ่ สนใจแตล่ ะสงิ่ โดยตวั มนั เองและ นยิ ามของแตล่ ะสง่ิ ตามทม่ี นั เปน็ ตา่ งจากศลิ ปะเฉพาะทางอน่ื ๆ ในทกุ ดา้ นท่ี พุง่ เป้าไปยังทศั นะและความปรารถนาต่างๆ ของมนษุ ย์ หรือไม่ก็สนใจเพียง กระบวนการใหก้ ำ� เนดิ และการประกอบสรา้ งของสง่ิ ตา่ งๆ หรอื ไมเ่ ชน่ นน้ั มนั ก็ มกั จะพงุ่ เปา้ ไปยงั สงิ่ ทกี่ ำ� ลงั เตบิ โตหรอื กำ� ลงั ประกอบรา่ งเทา่ นนั้ นอกจากนนั้ 362 : รพี ับลกิ
ยงั มอี กี สง่ิ หนง่ึ – ออ้ ! ขา้ ฯ หมายถงึ เรขาคณติ กบั ศลิ ปะอน่ื ๆ ซงึ่ พฒั นาขนึ้ จาก [533c] มนั – ซงึ่ เราไดก้ ลา่ วไวว้ า่ มนั คอยเฝา้ ฝนั ถงึ สง่ิ ตา่ งๆ ตามที่ เปน็ อยตู่ ลอดเวลา [533d] กระนนั้ มนั กย็ งั ไมม่ พี ลงั อำ� นาจพอจะมองเหน็ สง่ิ เหลา่ นนั้ ในยามตน่ื ได้ ตราบใด มันยังต้องอาศัยการสมมติ มันก็คงมิอาจเอื้อมถึง และไม่มีวันหาค�ำอธิบาย [533e] แกส่ งิ่ เหลา่ นน้ั ไดเ้ ชน่ กนั เมอ่ื ไมเ่ คยไดร้ วู้ า่ จดุ เรมิ่ ตน้ นนั้ อยตู่ รงไหน จดุ สน้ิ สดุ กบั [534a] กง่ึ กลางกไ็ มร่ วู้ า่ ถกั สานขน้ึ จากสง่ิ ใด เมอ่ื เปน็ เชน่ นยี้ งั จะมเี ลห่ ก์ ลใดเสกสร้าง ความกลมเกลยี วเหลา่ นี้ใหก้ ลายเป็นองคค์ วามรู้ขึน้ มาไดอ้ ีก?” “ไม่มหี รอก” เขาพูด “มนั คงมเี พยี งการตงั้ คำ� ถามอยา่ งวภิ าษวธิ เี ทา่ นนั้ จงึ จะพาเรามงุ่ ไปบนทาง สายนี้ได้” ข้าฯ พูด “ด้วยการท�ำลายสมมติทุกอย่าง และมุ่งสู่จุดเร่ิมต้นโดย ตัวมันเอง เพ่ือสร้างฐานอันมั่นคงให้แก่ตัวเอง ต่อให้ดวงตาแห่งจิตวิญญาณ จำ� ตอ้ งจมจอ่ มในกองอาจมอนั อจุ าด35 วภิ าษวธิ กี จ็ ะชว่ ยดงึ มนั ขนึ้ มาอยา่ งออ่ น โยน และจะน�ำทางมันไปสู่เบื้องบนน้นั โดยใช้ศิลปะต่างๆ ซึ่งเราได้กลา่ วไป เป็นตัวช่วยและหนุนส่ง เพ่ือว่าการเบือนหน้าจะเป็นไปโดยง่ายดายยิ่งข้ึน เราเรียกศิลปะเหล่านี้ด้วยความเคยชินว่าเป็นองค์ความรู้โน่นนี่มาโดยตลอด แต่พวกมันก็จะต้องมีชื่อเรียกอ่ืนด้วย อืม... พวกมันสว่างใสกว่าทัศนะ แต่ก็ ยงั หม่นมวั กว่าองค์ความรู้ – ข้าฯ จ�ำได้วา่ กอ่ นหนา้ นีเ้ ราเคยเรยี กมันรวมกัน เปน็ ‘ความคดิ คำ� นวณ’36 – แต่ก็ชา่ งเถอะ ตามทัศนะขา้ ฯ เราไมค่ งไมม่ ีเวลา พอให้โต้แย้งกันเร่ืองชื่อเรียกหรอก ในเมื่อยังมีส่ิงสำ� คัญอีกตั้งมากมายรอให้ เราพจิ ารณาอย่”ู “ใช่ มนั คงต้องเปน็ อยา่ งนั้น”37 “งน้ั เราเรยี กมันตามเดิมกค็ งพอแล้วสินะ” ขา้ ฯ พูด “คอื เรยี กสว่ นแรกว่า องคค์ วามรู้ สว่ นทส่ี องวา่ ความคดิ คำ� นวณ สว่ นทสี่ ามวา่ ความวางใจ และเรยี ก สว่ นทส่ี ว่ี า่ การสรา้ งภาพสะทอ้ น38 สองสว่ นหลงั รวมกนั เรยี กวา่ ทศั นะ และสอง สว่ นแรกรวมกนั เรยี กวา่ การทำ� ความเขา้ ใจ โดยสว่ นของทศั นะนน้ั จะเกย่ี วขอ้ ง กับ การกลายเป็น และส่วนของการท�ำความเข้าใจเกี่ยวข้องกับ การเป็น เพลโต : 363
ความสมั พนั ธร์ ะหวา่ ง การเปน็ กบั การกลายเปน็ นน้ั เปน็ ฉนั ใด ความสมั พนั ธ์ ระหว่างการท�ำความเข้าใจกับทัศนะก็เป็นฉันน้ัน นอกจากน้ีความสัมพันธ์ ระหว่างการท�ำความเข้าใจกับทัศนะจะเหมือนกับความสัมพันธ์ระหว่าง องคค์ วามรกู้ บั ความวางใจ และเหมอื นกบั ความสมั พนั ธร์ ะหวา่ งความคดิ คำ� นวณ กบั การสรา้ งภาพสะทอ้ นอกี ดว้ ย สว่ นเรอื่ งสดั สว่ นระหวา่ งสง่ิ ตา่ งๆ อนั เปน็ ฐาน ของสง่ิ เหลา่ นน้ั 39 และการแบง่ แตล่ ะดา้ นของมนั ออกเปน็ สองสว่ น – คอื ดา้ น ของสงิ่ ซง่ึ เขา้ ใจได้ กบั ดา้ นของสงิ่ ซงึ่ แสดงทศั นะได้ – เราจะขา้ มมนั ไปแลว้ กนั กลาวคอน มิเช่นนั้นมันจะนำ� พาเราไปสกู่ ารถกเถียง ซ่งึ กินเวลายาวนานกวา่ ทกุ ๆ เรอื่ งท่ีเราได้พูดกนั มาเชียวล่ะ” [534b] “อมื ไมว่ า่ เรอ่ื งไหนๆ ตราบใดขา้ ฯ ยงั ตามทนั ” เขาพดู “ขา้ ฯ กย็ งั มที ศั นะรว่ ม กบั ท่านเสมอ” “แลว้ เจา้ จะเรยี กผเู้ ขา้ ถงึ ตรรกะของ การเปน็ ของสงิ่ ตา่ งๆ วา่ ‘นกั วภิ าษวธิ ’ี หรือเปลา่ ? อย่างไรกต็ าม หากคนคนนั้นไมส่ ามารถเขา้ ถงึ มนั ได้ – กลา่ วคอื ไมส่ ามารถใหค้ ำ� อธบิ ายใดๆ ตอ่ ตวั เขาเอง หรอื ตอ่ ผอู้ นื่ ได้ – เจา้ ยอ่ มไมป่ ฏเิ สธ ใชไ่ หมวา่ เขาไม่มีความเข้าใจเกยี่ วกับสงิ่ เหลา่ นัน้ เลย?” “กค็ งไมม่ ที างเป็นอน่ื ไปได้” เขาพูด [534c] “ความดกี เ็ ชน่ เดยี วกนั ใชไ่ หม? หากคนคนหนงึ่ ไมส่ ามารถแยก รปู แบบ ของ ความดีออกมาจากสรรพสิ่งทั้งหลาย ไม่สามารถน�ำเสนอมันออกมาในรูป ของตรรกะ แลว้ ทดสอบมนั ครง้ั แลว้ ครงั้ เลา่ ราวกบั อยใู่ นสนามรบ ขวนขวายจะ ตดั สนิ สง่ิ ตา่ งๆ โดยสอดคลอ้ งไปกบั การเปน็ ไมใ่ ชท่ ศั นะ หากเขาไมส่ ามารถ ผา่ นทกุ สงิ่ ทกุ อยา่ งดงั กลา่ วนม้ี าได้ โดยตรรกะของตนยงั สมบรู ณด์ อี ยู่ เจา้ กพ็ ดู อยา่ งเตม็ ปากไดเ้ ลยวา่ คนคนนไ้ี มร่ จู้ กั ความดโี ดยตวั มนั เอง หรอื สงิ่ ดๆี อนื่ ใด เลยสกั นดิ อยา่ งไรกต็ าม หากเขายงั พอจะควา้ แบบสะทอ้ นบางสว่ นของมนั ไว้ ไดบ้ า้ ง เจา้ กต็ อ้ งกลา่ ววา่ เขาไดม้ นั มาผา่ นทศั นะ ไมใ่ ชอ่ งคค์ วามรู้ เขากำ� ลงั ฝนั [534d] และกำ� ลงั จะตอ้ งหลบั ไปตลอดชวี ติ เขาคงตอ้ งลงไปยงั ดนิ แดนฮาดสี กอ่ น ลงไป หลับใหล ณ ทีแ่ ห่งนนั้ กว่าจะได้ฟื้นตน่ื ข้นึ มาอีกครั้งทน่ี ่ี” 364 : รพี บั ลิก
“ใช่เลยละ่ ในนามแห่งซุส” เขาพูด “ขา้ ฯ ยอ่ มต้องพดู อยา่ งน้ันแน่” [534e] “ถา้ อยา่ งนนั้ พวกเดก็ ๆ ทเ่ี จา้ ตอ้ งอบรมเลย้ี งดแู ละใหก้ ารศกึ ษาเหลา่ นน้ั – [535a] แมว้ า่ จะในทางตรรกะเทา่ นน้ั – กเ็ ชน่ เดยี วกนั หากเจา้ มโี อกาสไดเ้ ลย้ี งดพู วกเขา ในทางปฏิบัติจริง ข้าฯ ว่า เจ้าคงไม่ยอมให้พวกเขาได้ปกครองเมือง หรือได้ [535b] รบั ผดิ ชอบสง่ิ สำ� คญั ใดๆ ขณะพวกเขายงั ไรต้ รรกะ เหมอื นเสน้ ตรงอตรรกยะ40 อยแู่ น่ๆ” “ใช่ ข้าฯ คงไม่ยอม” เขาพดู “งนั้ เจา้ กต็ อ้ งบรรจเุ รอ่ื งตอ่ ไปนล้ี งในกฎหมายดว้ ยสนิ ะ – พวกเขาจะตอ้ ง ใส่ใจการศึกษาด้านนี้เป็นพิเศษ เพราะมันจะช่วยให้พวกเขาตั้งค�ำถามและ ตอบค�ำถามต่างๆ ได้อย่างเป่ยี มดว้ ยองค์ความร้มู ากกวา่ ใคร” “ข้าฯ เอาดว้ ยกบั ท่าน” เขาพูด “บรรจุกฎหมายข้อนีล้ งไปกนั เถอะ” “ถา้ อยา่ งนน้ั ตามทศั นะเจา้ ” ขา้ ฯ พดู “เรากไ็ ดว้ างวภิ าษวธิ ไี วบ้ นยอดสดุ ของ วชิ าเรยี นทงั้ หลายแลว้ – เหมอื นกอ้ นอฐิ บนสนั กำ� แพง – และมนั ยอ่ มไมถ่ กู ตอ้ ง แนๆ่ หากจะวางการเรียนสาขาใดไวส้ ูงกว่านนั้ เอาล่ะ ในท่ีสุดการพิจารณา ประเด็นการเรียนต่างๆ ของพวกเรากม็ าถงึ จดุ สน้ิ สุดแล้วใช่ไหม?” “ใช่ ตามทศั นะข้าฯ” เขาพดู “เอาละ่ ” ขา้ ฯ พดู “ลำ� ดบั ตอ่ ไปกค็ อื การกระจายสงิ่ เหลา่ นี้ – เราสมควรให้ การเรยี นดังกล่าวแกใ่ คร และใชว้ ธิ ไี หนได้บ้าง?” “แน่นอน น่ันเปน็ ค�ำถามตอ่ ไปของพวกเรา” เขากล่าว “เจา้ ยงั จำ� ไดไ้ หมวา่ ตอนแรก เราไดค้ ัดเลือกคนประเภทไหนให้เขา้ มาถอื อ�ำนาจปกครอง?”41 “ข้าฯ จะจำ� ไมไ่ ด้ไดไ้ งเล่า?” เขาพดู “งนั้ ครง้ั นก้ี เ็ ชน่ กนั เราจะตอ้ งคดั เลอื กโดยใชธ้ รรมชาตเิ หลา่ นนั้ เปน็ เกณฑ”์ ขา้ ฯ พดู “เราจะตอ้ งเลอื กเฉพาะผมู้ คี วามกลา้ หาญสงู สดุ มเี สถยี รภาพในการ ดำ� เนนิ ชวี ติ สงู สดุ และ – ถา้ เปน็ ไปได้ – จะตอ้ งดมู สี งา่ ราศมี ากทส่ี ดุ นอกจากน้ี เราจะคัดเลือกคนโดยดูจากอุปนิสัยอันสูงส่งหรือแกร่งกล้าเพียงอย่างเดียว เพลโต : 365
ไม่ได้ คนเหล่านั้นยังจะต้องกอปรด้วยธรรมชาติ อันเหมาะสมกับการศึกษา ของพวกเราด้วย” “แลว้ ทา่ นจะตดั สินอยา่ งไรล่ะ?” “ความกระตือรือร้นทางการเรียน เรียนรู้สิ่งต่างๆ ได้โดยไม่ล�ำบากเป็น เกณฑเ์ บื้องต้นของเรา สหายนอ้ ย” ข้าฯ พูด “เจา้ กร็ ู้ว่า จติ วญิ ญาณนน้ั มักมี ความขลาดเขลาตอ่ การเรยี นหนกั มากกวา่ การฝกึ ฝนกายบรหิ าร เพราะความ หนักหนาสาหัสจากการเรียนนั้น มีความใกล้ชิดกับจิตวิญญาณเป็นการส่วน ตัว โดยมไิ ด้เกิดข้นึ รว่ มกับร่างกาย” “เปน็ จรงิ ตามนั้น” เขาพดู [535c] “แน่นอนว่า เราจะตอ้ งเฟน้ หาผู้มีความทรงจ�ำ มเี สถียรภาพ และท้ังหมด ทงั้ มวล เขาจะตอ้ งเปน็ ผรู้ กั ในการออกแรง หรอื เจา้ เหน็ วา่ ยงั มคี นประเภทไหน ยนิ ดที ำ� งานหนกั ดา้ นรา่ งกาย พรอ้ มๆ กบั สรา้ งความสมบรู ณท์ างการเรยี นและ การฝกึ ฝนอกี มากมายไปดว้ ย?” “คงไมม่ หี รอก” เขาพดู “นอกเสยี จากวา่ คนคนนน้ั จะมธี รรมชาตอิ นั ดพี รอ้ ม ไปเสยี ทุกด้านจริงๆ” “อย่างไรก็ดี” ข้าฯ กล่าว “ข้อผิดพลาดของปรัชญาในปัจจุบันน้ันมีอยู่ว่า ผู้ไม่คู่ควรกลับหยิบมันขึ้นมาศึกษา และผลลัพธ์ก็คือความเสื่อมเสียเกียรติ แก่ปรชั ญา ดังเราไดก้ ลา่ วกันไป ดงั นั้น คนนอกคอกจึงไม่ควรหยบิ มนั ขึ้นมา ควรมแี ต่นกั เรยี นแท้ๆ เทา่ นน้ั ” “ท่านหมายถงึ อย่างไรนะ่ ?” เขาพูด [535d] “ขน้ั แรก” ขา้ ฯ กลา่ ว “ผหู้ ยบิ จบั วชิ านไ้ี ดจ้ ะตอ้ งไมข่ าดตกบกพรอ่ งตอ่ ความรกั ในการออกแรง เชน่ ไมใ่ ชว่ า่ รกั ในงานน้ันๆ เพยี งครึง่ เดยี ว สว่ นอกี ครงึ่ กลับ รู้สึกเหมือนยาขม เร่ืองเช่นนี้มักเกิดข้ึนกับผู้รักในกายบริหาร ในการล่าสัตว์ และในการออกแรงประเภทอื่นๆ ซึ่งใช้ร่างกายเป็นตัวกระท�ำ คนประเภทน้ี มักไม่ใช่ผู้รักในการเรียนรู้ หรือรักในการฟัง และไม่ใช่นักต้ังค�ำถามอีกด้วย พวกเขามักชิงชังแรงงานประเภทนั้นทั้งหมด แน่นอน ผู้รักในการออกแรงฝั่ง 366 : รีพบั ลกิ
ตรงกันขา้ มแต่เพียงอยา่ งเดียว ย่อมถอื วา่ ขาดตกบกพรอ่ ง” [535e] “จรงิ ทีเดยี ว” เขาพูด [536a] “และในเรอื่ งของความจรงิ แทก้ ท็ ำ� นองเดยี วกนั ” ขา้ ฯ พดู “จติ วญิ ญาณซงึ่ [536b] เราจดั วา่ พกิ ลพกิ ารนนั้ มกั ชงิ ชงั ความลวงอนั สมคั รใจ – คอื ไมส่ ามารถอดทนให้ มนั ปรากฏขนึ้ ภายในตนเองได้ ซำ�้ ยงั โมโหโกรธาอกี ดว้ ย หากผอู้ นื่ นำ� มนั มาใช้ – แต่กลับยอมรับความลวงอันเกิดขึ้นโดยไม่สมัครใจ ไม่รู้สึกโมโหยามโดนจับ ไดว้ ่า ตนนน้ั แท้จรงิ ช่างขาดการเรียนร4ู้ 2 หน�ำซำ�้ ยังปรับตัวเขา้ กับมนั ได้อยา่ ง ง่ายดาย จมปลักอย่ใู นความขาดการเรยี นรูเ้ หมือนหมสู กปรกใช่ไหม?”43 “แน่ละ” เขาพดู “และยง่ิ ถา้ เปน็ ความสงบใจ ความกลา้ หาญ ความยงิ่ ใหญ่ และความดงี าม อีกทกุ ๆ ชนดิ ” ข้าฯ พูด “เราย่ิงตอ้ งเฝ้าพทิ ักษร์ ะวงั ไวใ้ ห้มนั่ เหมาะ ตอ้ งแยก ของปลอมออกจากของแทใ้ หไ้ ด้ เพราะหากปจั เจกชนทง้ั หลายและเมอื งทง้ั เมอื ง ไม่รู้จักวิธีพิจารณาแยกแยะส่ิงเหล่าน้ีออกจากกันแล้วล่ะก็ เม่ือใดก็ตามเกิด สถานการณ์บีบคั้นข้ึนมา พวกเขาก็อาจจะยกเอาคนพิกลพิการหรือคน นอกคอกข้ึนเปน็ สหายหรือเปน็ ผปู้ กครองโดยไม่ตง้ั ใจก็ได”้ “ยอ่ มต้องเปน็ เช่นนน้ั ” เขากลา่ ว “ดว้ ยเหตนุ ้ีเราจงึ ตอ้ งระมดั ระวงั เรอื่ งตา่ งๆในทำ� นองนใี้ หด้ ”ี ขา้ ฯพดู “เพราะ แนน่ อนวา่ หากเราสามารถนำ� ผมู้ ีอวัยวะครบถว้ นและถึงพร้อมดว้ ยความคิด ความอา่ น ให้เข้ารับการศกึ ษาวิชาส�ำคญั และรับการฝกึ ฝนสำ� คัญๆ เทพแี หง่ ความเทีย่ งธรรมย่อมไม่ประณามพวกเราแน่ และเรากย็ ังสามารถรกั ษาเมอื ง และระบอบปกครองเอาไวไ้ ดอ้ กี ดว้ ย อยา่ งไรกต็ าม หากเรานำ� เอาคนจำ� พวก ตรงขา้ มเขา้ รบั การฝกึ ฝนดงั กลา่ ว ผลลพั ธท์ กุ อยา่ งกจ็ ะเปน็ ไปในทางตรงกนั ขา้ ม และน่นั ย่อมเท่ากบั สร้างความน่าหัวร่อใหก้ ับปรชั ญามากขึน้ ไปด้วย” “การทำ� เชน่ นั้นยอ่ มน่าละอาย” เขาพูด “แน่นอน” ข้าฯ กล่าว “เอ้อ! ว่าก็ว่าเถอะ ดูเหมือนเมื่อครู่ข้าฯ เองก็พูด อะไรนา่ หวั รอ่ ออกไปเหมือนกัน” เพลโต : 367
“อะไรหรอื ?” เขากล่าว [536c] “กข็ า้ ฯ ลมื ไปนะ่ ส”ิ ขา้ ฯ กลา่ ว “วา่ อนั ทจ่ี รงิ พวกเรากำ� ลงั พดู กนั เลน่ ๆ เทา่ นนั้ แตข่ า้ ฯ กลบั พลง้ั ปากพดู ไปเสยี รนุ แรงเลย เพราะขณะขา้ ฯ กำ� ลงั พดู ขา้ ฯ กส็ บตา กบั เทพแี หง่ ปรชั ญาไปดว้ ย และเมอื่ ไดเ้ หน็ นางตอ้ งเปรอะเปอ้ื นดว้ ยคราบโคลน อยา่ งไมส่ มควร ขา้ ฯ กร็ สู้ กึ โมโห และดเู หมอื นจะพดู อะไรจรงิ จงั เกนิ ไปหนอ่ ย ราวกบั ว่าความคึกคะนองของขา้ ฯ นนั้ ถูกกระตนุ้ ใหล้ ุกข้นึ มาตอ่ กรกับพวกที่ มสี ว่ นรับผดิ ชอบต่อเหตกุ ารณ์น้”ี “ซุสเป็นพยาน ขา้ ฯ ไม่เหน็ อะไรอยา่ งน้ันเลย” เขาพดู “ในฐานะผ้ฟู ัง ขา้ ฯ ไมเ่ ห็นท่านเป็นอยา่ งนัน้ เลยสกั นดิ ” “เออ แตส่ ำ� หรบั ขา้ ฯ ในฐานะผพู้ ดู ขา้ ฯ รสู้ กึ เชน่ นนั้ ” ขา้ ฯ กลา่ ว “และอยา่ ลมื เสียละ่ ว่า การคดั เลือกคน ดังเราได้พดู กันไวใ้ นตอนแรกนนั้ เราจะคดั เอาแต่ [536d] เฉพาะผมู้ อี ายเุ ทา่ นนั้ 44 อยา่ งไรกต็ ามในกรณนี ี้ เราจะทำ� เชน่ นน้ั ไมไ่ ด้ เราจะวางใจ ในคำ� พดู ของโซลอน45 – ‘คนยง่ิ แกย่ งิ่ เรยี นรไู้ ดม้ าก’ – ไมไ่ ดเ้ ดด็ ขาด คนแกน่ ะ่ แคว่ ง่ิ ยงั ลำ� บากเลย ฉะนนั้ งานหนกั อนั มคี วามสำ� คญั ทง้ั หลายจงึ ควรเปน็ ของ พวกคนหนุ่ม” “จำ� เปน็ ตอ้ งเปน็ อยา่ งนน้ั ” เขาพูด “ถา้ อยา่ งนน้ั วชิ าการคำ� นวณและเรขาคณติ รวมไปถงึ การศกึ ษาขนั้ พน้ื ฐาน เพื่อเตรียมเข้าสู่วิภาษวิธีทั้งหลาย ก็จะต้องได้รับการถ่ายทอดแก่พวกเขา ตั้งแต่ยังเด็ก อย่างไรก็ตาม วิธีการสอนจะต้องไม่เป็นไปในลักษณะของการ บีบบงั คับให้เรียนเด็ดขาด” “อ้าว! ท�ำไมล่ะ?” [536e] “อสิ รชนไมค่ วรเรยี นสง่ิ ใดเยย่ี งทาส” ขา้ ฯ พดู “แรงงานทางรา่ งกายอนั เกดิ จากการบงั คบั อาจไมม่ อี นั ตรายตอ่ รา่ งกาย แตก่ ารเรยี นอนั เกดิ จากการบงั คบั ย่อมไมค่ งอยู่กบั จติ วิญญาณได้นาน” “เปน็ จริงตามนั้น” เขากลา่ ว “เพราะฉะน้ันนะ คนเก่ง” ข้าฯ พูด “จงอย่าใช้ก�ำลังบีบบังคับเด็กๆ ให้ 368 : รพี บั ลกิ
เรยี นสง่ิ ใดเปน็ อนั ขาด แตจ่ งทำ� มนั ใหเ้ ปน็ การละเลน่ เมอ่ื ทำ� เชน่ นี้ เจา้ กจ็ ะมอง [537a] เห็นได้ชัดเจนยิ่งข้ึนว่า พวกเขาแต่ละคนมีคุณลักษณะโดยธรรมชาติไปใน [537b] ทศิ ทางใดบา้ ง” [537c] “ฟังดเู ขา้ ทา่ แฮะ” เขาพดู “เจา้ ยงั จำ� ไดใ้ ชไ่ หมวา่ พวกเดก็ ๆ จะตอ้ งถกู นำ� ตวั ไปสมรภมู ิ โดยอยบู่ นหลงั มา้ ในฐานะของผู้สังเกตการณ์”46 ข้าฯ พูด “และหากสถานการณ์เอ้ืออ�ำนวย พวกเขาก็จะถูกพาเข้าไปสังเกตใกล้ๆ และจะได้ลิ้มรสเลือด เหมือนลูกสุนัข อยา่ งไรล่ะ?” “ข้าฯ จำ� ได้” เขาพูด “เมอ่ื ไดร้ บั ทงั้ งานหนกั การเรยี น และความกลวั เหลา่ นน้ั แลว้ ” ขา้ ฯ พดู “เดก็ ท่ี มคี วามพรอ้ มตอ่ สง่ิ เหลา่ นมี้ ากทส่ี ดุ กจ็ ะถกู คดั เลอื กใหเ้ ปน็ หนง่ึ ในจำ� นวนผไู้ ด้ รับเลือก” “ตอ้ งอายเุ ทา่ ไรละ่ ?” เขากล่าว “ก็หลังจากพวกเขาผ่านกายบริหารภาคบังคับมาแล้วน่ันล่ะ เพราะช่วง ประมาณสองถึงสามขวบปีน้ัน เป็นช่วงอายุที่พวกเขาไม่สามารถจะท�ำอะไร อยา่ งอน่ื ได”้ ขา้ ฯ พดู “ความเหนอ่ื ยลา้ และความงว่ งเหงาเปน็ ศตั รตู วั ฉกาจของ การเรียนเสมอ และนอกจากน้ัน ผลสัมฤทธิ์ด้านกายบริหารยังจะถูกใช้เป็น มาตรวดั ความสำ� เรจ็ ของพวกเขาอกี ถา่ ยหนง่ึ ดว้ ย มนั ยอ่ มมคี วามสำ� คญั ไมน่ อ้ ย เลยทีเดียว” “แนน่ อน” เขาพูด “หลงั จากนน้ั ” ขา้ ฯ กลา่ ว “พวกเรากจ็ ะคดั เลอื กพวกคนหนมุ่ อายถุ งึ เกณฑ์ ยส่ี บิ ปขี นึ้ มา และคนเหลา่ นก้ี จ็ ะไดร้ บั เกยี รตยิ ศตา่ งๆ มากกวา่ คนอน่ื ๆ พวกเขา จะต้องมองเห็นความเช่ือมโยงระหว่างกันของการศึกษาทุกแขนง ซึ่งเคยได้ ร่�ำเรียนมาตามล�ำดับต้ังแต่วัยเด็ก กล่าวคือพวกเขาต้องสามารถช้ีให้เห็นถึง ความสมั พนั ธร์ ะหวา่ งกนั ของการเรยี นแตล่ ะดา้ นเหลา่ นนั้ และยงั จะตอ้ งชใี้ ห้ เหน็ ความสัมพนั ธร์ ะหว่างพวกมนั กบั ธรรมชาตขิ องส่งิ ท่ี เปน็ ได้ดว้ ย” เพลโต : 369
“การเรียนเชน่ นี้เทา่ น้นั ” เขาพดู “ถงึ จะยงั คงอย่กู บั ผเู้ รยี นไดต้ ลอด” “นย่ี อ่ มเปน็ การทดสอบสำ� คญั ซง่ึ ใชต้ ดั สนิ ผกู้ อปรดว้ ยธรรมชาตทิ างวภิ าษวธิ ี และผทู้ ไ่ี มใ่ ช”่ ขา้ ฯ กลา่ ว “ผมู้ องเหน็ ความเชอื่ มโยงของทง้ั หมดนไี้ ด้ ยอ่ มมคี วาม สามารถเชงิ วิภาษวิธี สว่ นผู้ท�ำไม่ได้ก็ยอ่ มไมม่ ีความสามารถนน้ั ” “ข้าฯ เห็นด้วยกบั ความเหน็ ของท่าน” เขาพูด “เอาละ่ ”ขา้ ฯพดู “เมอ่ื ไดใ้ หก้ ารทดสอบเรยี บรอ้ ยแลว้ เจา้ กจ็ ะตอ้ งพจิ ารณาวา่ [537d] ความสามารถของผใู้ ดไปถงึ เกณฑท์ เ่ี ราตงั้ ไวบ้ า้ ง พวกเขาจะตอ้ งมเี สถยี รภาพ ทงั้ ดา้ นการเรยี น การรบ และการปฏบิ ตั หิ นา้ ทต่ี า่ งๆ ตามกฎหมายไดร้ ะบไุ วต้ อ่ มา หลงั จากพวกเขามอี ายสุ ามสบิ ปี เจา้ กจ็ ะตอ้ งคดั เลอื กพวกเขาอกี ครง้ั จากเหลา่ ผไู้ ดร้ บั คดั เลอื กกอ่ นหนา้ และมอบเกยี รตอิ นั ยง่ิ ใหญก่ วา่ ใหแ้ กพ่ วกเขา เจา้ จะตอ้ ง ทดสอบคนเหล่านี้โดยใช้พลังอ�ำนาจของวิภาษวิธี เพ่ือเฟ้นหาว่า ผู้ใดบ้าง สามารถปลดปลอ่ ยตวั เองจากดวงตาและผสั สะตา่ งๆ ของรา่ งกาย เดนิ เคยี งขา้ ง กบั ความจรงิ แท้ เพอื่ ไปสสู่ งิ่ ท่ี เปน็ โดยตวั มนั เองได้ จดุ นล้ี ะ่ สหาย เจา้ จะตอ้ ง ท�ำงานดา้ นการพทิ ักษ์อย่างหนกั หน่วงมาก” “พิทกั ษอ์ ะไรอกี หรือ? เอาใหเ้ ฉพาะเจาะจงหน่อยซี?” เขาพูด [537e] “เอา้ ! เจา้ ยงั ไมส่ งั เกตหรอื วา่ ” ขา้ ฯ พดู “การฝกึ ฝนวภิ าษวธิ ที กุ วนั นนี้ ะ่ มนั มี อันตรายร้ายแรงขนาดไหน?” “อะไรกันล่ะนนั่ ?” เขาพูด “แน่ล่ะ” ข้าฯ พูด “ผู้น�ำมันมาฝึกฝนทั้งหลายล้วนเปี่ยมด้วยความนอก กฎหมายกนั ท้ังนนั้ ” “มากๆ เลยด้วย” เขากล่าว “เจา้ ไมร่ ู้สึกประหลาดใจอะไรเลยหรือ กับการท่เี ร่ืองเช่นนเ้ี กิดขึน้ กับพวก เขาน่ะ?” ข้าฯ พดู “เจา้ ไมร่ สู้ กึ เห็นใจพวกเขาหรอกหรือ?” “ก็แล้วท�ำไมข้าฯ ต้องรู้สกึ อยา่ งนน้ั ด้วยล่ะ?” เขาพดู “มนั กเ็ หมอื นกรณขี องเดก็ ถกู เกบ็ มาเลย้ี ง ซง่ึ ไดร้ บั การเลย้ี งดมู าดว้ ยความ [538a] มง่ั มี ทา่ มกลางคนพดู จาเยนิ ยอในตระกลู รำ�่ รวยและมชี อ่ื ” ขา้ ฯ พดู “เมอื่ ยา่ งเขา้ 370 : รพี ับลกิ
สคู่ วามเปน็ บรุ ษุ พวกเขายอ่ มตระหนกั ไดว้ า่ คนรอบกายเหลา่ นไ้ี มใ่ ชพ่ อ่ แมท่ ่ี [538b] แทจ้ รงิ หนำ� ซำ�้ ยงั ไมร่ อู้ กี ดว้ ยวา่ พอ่ แมผ่ ใู้ หก้ ำ� เนดิ แทจ้ รงิ นนั้ อยหู่ นไหน เจา้ พอจะ [538c] พยากรณไ์ ดไ้ หมละ่ วา่ เดก็ เหลา่ นจี้ ะปฏบิ ตั ติ อ่ พวกนกั เยนิ ยอทง้ั หลายเหลา่ นน้ั อยา่ งไร และจะปฏบิ ตั ติ อ่ พอ่ แมป่ ลอมๆ ซงึ่ เปน็ ผขู้ โมยพวกเขามาเลย้ี งอยา่ งไร ทง้ั กอ่ นหนา้ จะรวู้ า่ โดนเกบ็ มาเลยี้ ง และหลงั จากรแู้ ลว้ ? หรอื เจา้ อยากจะเปลย่ี น เป็นผฟู้ ังและใหข้ า้ ฯ ลงมือเข้าพธิ พี ยากรณ์แทน?” “เออ ขา้ ฯ อยากได้อยา่ งนนั้ มากกว่า” เขาพดู “ถา้ อยา่ งนนั้ ขา้ ฯกจ็ ะขอพยากรณว์ า่ ”ขา้ ฯพดู “ชว่ งกอ่ นหนา้ เขารคู้ วามจรงิ นนั้ เขามีแนวโน้มจะให้เกียรติพ่อและแม่และคนอ่ืนๆ ซ่ึงดูเหมือนจะเป็นคนใน ครอบครวั ของตน มากกวา่ พวกนกั เยนิ ยอทงั้ หลาย ซง่ึ คอยแตจ่ ะเลยี แขง้ เลยี ขาเขา และทา่ ทางวา่ เขาจะไมม่ องขา้ มความตอ้ งการใดๆ ของคนในครอบครวั จะไม่ พดู จาวา่ รา้ ยพวกเขาเหมอื นคนนอกกฎหมาย และจะคอยเคารพเชอื่ ฟงั พวกเขา ในเรอื่ งสำ� คญั ๆ แตแ่ นน่ อน เขายอ่ มไมป่ ฏบิ ตั เิ ชน่ นน้ั กบั พวกนกั เยนิ ยอแนๆ่ ” “นัน่ ยอ่ มไม่เหนอื ความคาดหมายเทา่ ใดนัก” เขาพดู “และเมอื่ ใดกต็ ามเขาเกดิ ตระหนกั ไดถ้ งึ สงิ่ ตา่ งๆ ตามทเ่ี ปน็ ขนึ้ มา ขา้ ฯ กข็ อ พยากรณไ์ วเ้ ลยวา่ เกยี รตยิ ศและความกระตอื รอื รน้ ทงั้ หลาย ซง่ึ เขามตี อ่ คนใน ครอบครวั นนั้ ยอ่ มคลายตวั ลง และเขากจ็ ะนำ� เอาความรสู้ กึ เหลา่ นไี้ ปเนน้ หนกั ท่พี วกนกั เยินยอแทน เขาจะถกู คนพวกนี้ชักจูงมากยง่ิ ข้ึนกว่าแต่กอ่ น และจะ เรมิ่ ใชช้ วี ติ ตามอยา่ งพวกเขา สรา้ งความสมั พนั ธก์ บั พวกเขาเหลา่ นโี้ ดยไมป่ กปดิ สว่ นพอ่ และพนี่ อ้ ง ซง่ึ ถกู เกบ็ มาเลย้ี งเหมอื นกนั ทงั้ หลายนน้ั – นอกเสยี จากวา่ เขาจะเป็นคนสูงส่งเปน็ พเิ ศษมาโดยธรรมชาติ – เขากจ็ ะไม่แยแสสนใจอกี ” “ทุกอย่างมันก็น่าจะเป็นไปตามสิ่งท่ีท่านพูดมาจริงๆ น่ันแหละ” เขาพูด “วา่ แตว่ า่ ภาพเปรยี บเทยี บดงั กลา่ วมนั เกยี่ วขอ้ งอยา่ งไรกบั ประเดน็ ของเราละ่ ?” “แนน่ อนว่า พวกเราตา่ งกไ็ ดร้ ับประกาศิต47ตา่ งๆ เก่ยี วกับส่งิ งดงามและ เทยี่ งธรรมจากการอบรบของพอ่ แมต่ ง้ั แตย่ งั เลก็ และเรากเ็ ชอื่ ฟงั และใหเ้ กยี รติ พวกเขาเหมือนผู้ปกครอง” เพลโต : 371
“อม้ื ใช่” [538d] “ตอ่ มา เรากจ็ ะไดพ้ บกบั วถิ ชี วี ติ และหลกั ปฏบิ ตั อิ น่ื ๆ มากมาย ซง่ึ ตรงขา้ ม กับสิ่งเหล่าน้ี โดยหลักปฏิบัติเหล่านั้นมักจะเต็มไปด้วยความสุขส�ำราญซึ่ง คอยแตจ่ ะเยนิ ยอจิตวญิ ญาณของเรา ลอ่ ลวงให้เราเขา้ ไปหาพวกมนั กระนั้น พวกมนั กจ็ ะไมเ่ ขา้ ไปชกั จงู ผรู้ จู้ กั ถอ่ มตน48 เพราะคนประเภทนจี้ ะใหเ้ กยี รตแิ ก่ สิ่งต่างๆ ของวงศ์ตระกูล และพร้อมจะยกสิ่งเหล่าน้ันข้ึนเป็นผู้ปกครองของ ตัวเองเสมอ” “เป็นเชน่ นั้น” “ถ้าอย่างนั้นจะเกิดอะไรข้ึน” ข้าฯ พูด “หากคนประเภทน้ีต้องเผชิญกับ คำ� ถามวา่ ‘ความงดงามคอื อะไร?’ – เขายอ่ มตอ้ งนำ� เอาคำ� ตอบ ซง่ึ เคยไดฟ้ งั จาก ผบู้ ญั ญตั กิ ฎหมาย49มาตอบคำ� ถามน้ี แตท่ นั ใดนน้ั คำ� พดู ตา่ งๆ กจ็ ะประดงั เขา้ มาเพอ่ื หกั ลา้ งคำ� ตอบของเขา และกจ็ ะคอยหกั ลา้ งมนั อยา่ งนเ้ี รอ่ื ยๆ ซำ�้ แลว้ ซำ�้ เลา่ ทกุ วถิ ที าง คำ� พดู เหลา่ นน้ั จะลดทอนคำ� ตอบของเขาลงจนกลายเปน็ เพยี งทศั นะ โดยจะกลา่ ววา่ ความงดงามตามกฎเกณฑข์ องเขานนั้ ไมไ่ ดต้ า่ งอะไรจากความ [538e] อปั ลกั ษณล์ กั ษณะหนง่ึ เลย เชน่ เดยี วกนั กบั ความเทยี่ งธรรม ความดี และทกุ สง่ิ ซงึ่ เขาใหเ้ กยี รตมิ ากกวา่ สงิ่ ไหนๆ เจา้ คดิ วา่ เขาจะทำ� อยา่ งไรหลงั จากนน้ั ? เขาจะ ยังให้เกียรติและยกเอาส่ิงต่างๆ ซึ่งรับมาจากผู้บัญญัติกฎหมายขึ้นไว้เป็นผู้ ปกครองเหนอื ตนเองต่อไปหรอื ไม?่ ” “ไมม่ ีทาง” เขาพูด “เขาคงไม่มวี นั ใหเ้ กียรตหิ รือเชอื่ ฟังสิ่งเหล่าน้นั เหมอื น เกา่ อกี แลว้ นนั่ ย่อมเล่ยี งไมไ่ ด้” “ถา้ อยา่ งนน้ั ” ขา้ ฯ กลา่ ว “หากเขาไมไ่ ดม้ คี วามเชอื่ เหมอื นกอ่ นแลว้ ไมเ่ ชอื่ อีกแล้วว่าสิ่งเหล่านี้มีเกียรติ หรือมีความเกี่ยวพันกับตัวเขา และมองไม่เห็น ความจรงิ แท้อีกต่อไป เจา้ คดิ ว่า เขาจะยังมโี อกาสได้ใชช้ วี ิตบนหนทางอนื่ ใด [539a] นอกเหนอื จากหนทางชีวิตตามทเี่ หล่าผู้เยินยอเสนอให้อกี หรอื ?” “คงไมม่ ที าง” เขาพดู “งนั้ กอ็ าจกลา่ วไดว้ า่ เขาเคยเปน็ ผยู้ ดึ มน่ั ในกฎหมาย แตต่ อ่ มากก็ ลายเปน็ 372 : รีพบั ลิก
คนนอกกฎหมาย” [539b] “แน่ละ่ ” [539c] “เราย่อมคาดเดาได้อยู่แล้วว่า ผลลัพธ์อันเกิดแก่ผู้ร�่ำเรียนวิชาถกเถียงใน ลักษณะดังกลา่ ว ยอ่ มต้องเป็นเช่นน”้ี ขา้ ฯ พูด “แล้วก็อยา่ งที่ขา้ ฯ ไดถ้ ามไป กอ่ นหน้า พวกเขาไม่ควรได้รบั ความเหน็ ใจบ้างเลยหรือ?” “และยังน่าเวทนาด้วย” เขากล่าว “เพราะฉะนน้ั หากเจ้าไมต่ อ้ งการใหค้ นอายสุ ามสบิ เหล่าน้นั ของเจา้ ตอ้ ง ตกเป็นเป้าของความเวทนา เจ้าก็จะต้องคอยระมัดระวังให้มาก ตอนจะน�ำ พวกเขาเข้าส่กู ารถกเถียงดว้ ยตรรกะใชไ่ หม?” “ใช”่ เขาพูด “และมาตรการหน่ึงในน้ันก็คือ ไม่ปล่อยให้พวกเขาได้ล้ิมรสของการถก เถยี ง ขณะยงั เปน็ เดก็ ใชห่ รอื เปลา่ ? ขา้ ฯ วา่ เจา้ เองกค็ งสงั เกตไดเ้ หมอื นกนั วา่ เมอื่ ใดก็ตามพวกเดก็ ๆ ไดล้ องลิม้ รสของมันเขา้ พวกเขาก็จะนำ� เอามันไปใช้ ประกอบการละเล่น ซ่ึงเป็นการใช้ในทางท่ีผิด น่ันคือพวกเขาจะน�ำมันไปใช้ เพอื่ การแยง้ เทา่ นน้ั ตอ่ มาพวกเขากจ็ ะถอดแบบจากคนทพ่ี ดู จาหกั ลา้ งพวกเขา เพื่อจะน�ำไปใช้หักล้างคนอื่นๆ ด้วยตัวเองบ้าง เหมือนลูกสุนัขซ่ึงสนุก กับการใช้วาจาฉีกกระชากทุกๆ คนทอี่ ยู่ใกล”้ “นั่นสิ” เขากล่าว “พวกเขามีแนวโน้มจะไปในทิศทางนั้นได้มากกว่าขีด จ�ำกัดของธรรมชาตเิ สียอีก” “หลงั จากนน้ั พวกเขากจ็ ะไดพ้ ดู จาหกั ลา้ งคนจำ� นวนมาก และกจ็ ะโดนหกั ลา้ ง โดยคนจำ� นวนมากตามไปดว้ ย เมอื่ เปน็ เชน่ น้ี ความเชอ่ื ดงั้ เดมิ ของพวกเขากจ็ ะ เสอ่ื มสลายกลายเปน็ ความไมเ่ ชอ่ื ไปอยา่ งรวดเรว็ และผลลพั ธก์ ค็ อื การปฏบิ ตั ิ ทางปรชั ญาทงั้ หมดกจ็ ะกลายเปน็ เปา้ ของการใสร่ า้ ยปา้ ยสจี ากคนอน่ื ๆ เหมอื น ที่เจ้าเห็นทกุ วนั น”้ี “จรงิ ทเี ดยี ว” เขาพดู “อยา่ งไรกต็ าม ผสู้ งู วยั กวา่ นน้ั จะไมย่ นิ ดเี ขา้ ไปมสี ว่ นรว่ มกบั ความบา้ คลงั่ เพลโต : 373
เชน่ นี”้ ข้าฯ พูด “เขาจะถอดแบบจากผู้ประสงค์การสนทนาแลกเปลย่ี น และ พจิ ารณาแตค่ วามจรงิ ตามทเ่ี ปน็ ไมใ่ ชเ่ อาแตแ่ ยง้ เพอื่ ประกอบการละเลน่ หรอื มองมันเป็นการละเลน่ ชนดิ หน่งึ เท่านัน้ หลังจากน้ัน เขาก็จะมคี วามถ่อมตน มากยิ่งข้ึน และประสงค์จะท�ำให้การสนทนาแลกเปล่ียนกลายเป็นความมี [539d] เกยี รติ แทนจะทำ� ใหม้ ันเสื่อมเกยี รติ” “ถูกตอ้ งแลว้ ” เขาพดู “ทุกสิ่งที่เราได้พูดกันไปน้ัน – น่ันคือ ผู้ได้รับอนุญาตให้เข้าร่วมในการ ถกเถยี ง จะตอ้ งกอปรดว้ ยธรรมชาตอิ นั มรี ะเบยี บและมเี สถยี รภาพ ไมเ่ หมอื น ทุกวันนี้ ซ่ึงใครจะเข้าไปร่วมวงด้วยก็ได้ ไม่ต้องมีความเหมาะสมใดๆ เลย ก็ยังได้ – ล้วนแตต่ ้องกระท�ำด้วยความระมัดระวังทัง้ ส้ิน” “แน่นอน” เขากลา่ ว “หากใครสักคนหนึ่งตั้งใจอุทิศตนเข้าไปมีส่วนร่วมกับการถกเถียงอย่าง จรงิ จงั และตอ่ เนอ่ื ง – กลา่ วคอื ฝกึ ฝนตนเองดา้ นการบรหิ าร อนั เปน็ คเู่ หมอื นคน ละด้านของกายบริหารด้านร่างกาย50 – เจ้าว่าใช้ระยะเวลาเป็นสองเท่าของ จำ� นวนปใี นการฝกึ กายบริหารจะพอไหม?” [539e] “ท่านหมายถึงหกปนี ่ะเหรอ?” เขาพูด “เอ๊ะ? หรอื วา่ ส่ีป?ี ” “เรอื่ งนน้ั ไมใ่ ชป่ ญั หาหรอก” ขา้ กลา่ ว “เอาเปน็ วา่ สกั หา้ ปแี ลว้ กนั หลงั จากนน้ั พวกเขาก็จะต้องลงไปยังถ้�ำใต้ดินตามท่ีเจ้าว่า และจะต้องถูกผลักดันให้ถือ อ�ำนาจปกครองในด้านการสงครามและด้านการบริหารบ้านเมืองต่างๆ ซึ่ง เหมาะกบั คนหนมุ่ เพอื่ วา่ พวกเขาจะไดม้ ปี ระสบการณไ์ มด่ อ้ ยไปกวา่ คนอนื่ ๆ และแน่นอนว่าพวกเขายังจะต้องถูกทดสอบในช่วงเวลาน้ันด้วยเช่นกัน [540e] กลา่ วคอื เราตอ้ งคอยจบั ตาดวู า่ พวกเขาจะยงั ยนื ไดอ้ ยา่ งมนั่ คงอยหู่ รอื ไม่ หรอื จะยอมแพ้ เมือ่ ต้องถูกฉดุ ลากไปทางโน้นที ทางนท้ี อี ยตู่ ลอดเวลาเชน่ น”ี้ “แลว้ ท่านเหน็ วา่ ตอ้ งใชร้ ะยะเวลาชว่ งนกี้ ีป่ ีละ่ ?” เขาพดู “สบิ ห้าป”ี ขา้ ฯ กล่าว “และเมอ่ื อายุถงึ ห้าสิบหา้ แลว้ ผู้ท่ยี ังสามารถรักษา ชีวิต และผ่านการทดสอบทุกอย่างมาได้ด้วยความเป็นเลิศ – ทั้งด้านการ 374 : รีพบั ลิก
ปฏิบัติและด้านองค์ความรู้ – ก็จะต้องถูกน�ำเข้าสู่เป้าหมายสุดท้าย น่ันคือ [540b] จติ วญิ ญาณของพวกเขาจะไดร้ บั การจดุ ประกายใหเ้ ปลง่ แสงสวา่ งไสว พวกเขา [540c] จะถูกผลักดันให้แหงนมองข้ึนไปยังสิ่งซ่ึงมอบแสงสว่างแก่สรรพสิ่ง และเมื่อ พวกเขามองเห็นความดีโดยตัวมันเองแล้ว พวกเขาแต่ละคน – ผลัดกัน – [540d] จะถูกผลักดันให้น�ำมันลงมาใช้เป็นฐานโครงสร้างส�ำหรับควบคุมดูแลเมือง ปจั เจกชนชาวเมอื ง และตวั ของพวกเขา จนกวา่ ชวี ติ จะหาไม่ พวกเขาแตล่ ะคน จะได้ใช้เวลาเกือบทั้งชีวิตไปกับปรัชญา และเม่ือเวลาของตนมาถึง พวกเขา แต่ละคนก็จะต้องเข้ามาปฏิบัติหน้าที่อันน่าเบ่ือหน่ายทางการเมืองและการ ปกครอง โดยทงั้ หมดเปน็ ไปเพอื่ ประโยชนข์ องเมอื งเทา่ นนั้ ดงั นนั้ จงึ ควรทราบวา่ หนา้ ทเ่ี หลา่ นไี้ มใ่ ชส่ งิ่ ทมี่ คี วามงดงามอะไรเลย พวกเขาตอ้ งทำ� ดว้ ยความจำ� เปน็ เทา่ นนั้ และหลงั จากพวกเขาแตล่ ะคนไดใ้ หก้ ารศกึ ษาแกผ่ มู้ คี ณุ สมบตั เิ ชน่ เดยี ว กับตน และให้คนเหล่านั้นข้ึนมาเป็นผู้พิทักษ์เมืองแทนที่ตนได้ส�ำเร็จแล้ว พวกเขาก็จะจากไปยังเกาะของผู้ได้รับพรจากทวยเทพ51 และใช้ชีวิตอยู่ท่ีน่ัน สืบไป และหากนักบวชหญิงพิเธีย52เห็นพ้องด้วย เมืองทั้งเมืองก็จะจัดสร้าง อนสุ รณ์สาธารณะ และจะจดั พธิ บี ูชาถวายแกพ่ วกเขา เอาใหเ้ หมอื นถวายแด่ เหลา่ ภตู ิ หรอื ถา้ ไมอ่ ยา่ งนนั้ กเ็ อาใหเ้ หมอื นถวายแดผ่ มู้ คี วามสขุ สมบรู ณ5์ 3อนั เปน็ บุคคลชน้ั เทพ” “ทา่ นเหมอื นประตมิ ากรไมม่ ผี ดิ โสคราตสี ” เขาพดู “สรา้ งบรุ ษุ นกั ปกครอง ข้ึนมาได้งดงามหมดจดจรงิ ๆ” “และสตรนี กั ปกครองดว้ ย กลาวคอน” ขา้ ฯ พดู “อยา่ เขา้ ใจผดิ ละ่ วา่ สงิ่ ทงั้ หลายนนี้ ำ� ไปใชก้ บั ผชู้ ายแตเ่ พยี งอยา่ งเดยี ว โดยไมม่ ผี หู้ ญงิ เพราะทกุ ๆ คนซง่ึ ถือกำ� เนิดขน้ึ ในหมพู่ วกเขาลว้ นแตเ่ ทา่ กนั โดยธรรมชาตทิ ้งั ส้ิน” “ถกู ตอ้ งแลว้ ” เขาพดู “พวกเขาจะตอ้ งใชท้ กุ สง่ิ อยา่ งเปน็ สว่ นรวมและเทา่ เทยี มกันกบั ผู้ชายดังเราไดก้ ล่าวกันไว”้ “ถา้ อยา่ งนัน้ เจา้ เห็นพ้องกับขา้ ฯ หรอื ยังว่า สงิ่ ตา่ งๆ ซง่ึ เราไดพ้ ดู กนั มา ไม่ว่าจะเก่ียวกับเมืองหรือระบอบปกครอง ทุกอย่างล้วนไม่ได้เป็นเพียงการ เพลโต : 375
สวดอธิษฐาน?” ข้าฯ พูด “ถึงแม้มันจะยาก แต่มันก็ยังมีความเป็นไปได้ และความเป็นไปได้นั้นก็มีอยู่ทางเดียว คือทางท่ีเราเพ่ิงเสนอกันไปเท่าน้ัน หากนักปรัชญาอันจริงแท้ – ไม่ว่าจะหนึ่งคนหรือมากกว่า – ได้เข้ามารับ อำ� นาจภายในเมอื ง พวกเขายอ่ มรสู้ กึ ชงิ ชงั เกยี รตยิ ศในปจั จบุ นั โดยเหน็ วา่ การ ใช้ชีวิตเช่นนั้น มันช่างไร้อิสรภาพและไม่มีคุณค่าอันใดเลย พวกเขาให้ค่ากับ ความถกู ตอ้ ง และ – เหนอื สง่ิ อื่นใด – ยินดรี ับเกยี รติยศอันหลั่งไหลมาจาก [540e] มนั เทา่ นน้ั ขณะเดยี วกนั กเ็ ทดิ ทนู ความเทยี่ งธรรมเอาไวใ้ หเ้ ปน็ สงิ่ สำ� คญั ทส่ี ดุ และจำ� เปน็ ทสี่ ดุ พวกเขายอ่ มดแู ลรบั ใชแ้ ละทะนถุ นอมมนั เปน็ อยา่ งดี เพอื่ จะ ไดน้ �ำมันมามอบให้กับเมืองของตน” “แล้วพวกเขาตอ้ งท�ำอยา่ งไรละ่ ?” เขาพูด “พวกเขาจะตอ้ งสง่ ทกุ คนในเมอื งนนั้ ๆ ซง่ึ มอี ายมุ ากกวา่ สบิ ขวบ ออกไปยงั [541a] ชานเมอื งใหห้ มด จากนน้ั กย็ ดึ ลกู ๆ ของคนเหลา่ นน้ั ไว้ และเลย้ี งดเู ดก็ ๆ เหลา่ นน้ั ตอ่ ไป ปลดปลอ่ ยพวกเขาจากสนั ดาน ซงึ่ พอ่ แมเ่ คยมอบให้ พวกเขาตอ้ งอบรม เลย้ี งดเู ดก็ ๆ เหลา่ นดี้ ว้ ยวธิ กี ารและกฎหมาย ดงั เราไดพ้ ดู กนั ไว้ เมอ่ื เปน็ เชน่ น้ี เมอื งและระบอบการปกครอง ซง่ึ เราไดส้ รา้ งกนั มาดว้ ยวาจา กจ็ ะกอ่ รา่ งขนึ้ ได้ อยา่ งรวดเรว็ และงา่ ยดายยงิ่ มนั จะมคี วามสขุ สมบรู ณใ์ นตวั ของมนั และผลกำ� ไร ทง้ั หลายก็จะตกเปน็ ของปวงประชา54 ผู้ทำ� ใหม้ นั ถือก�ำเนดิ ขึ้นมาไดน้ นั่ เอง” [541b] “นนั่ ยอ่ มเปน็ วธิ กี ารอนั รวดเรว็ ทสี่ ดุ และงา่ ยดายทสี่ ดุ ” เขาพดู “ตามทศั นะ ของขา้ ฯ โสคราตสี หากมนั เกดิ ขน้ึ มาไดจ้ รงิ ๆ ทา่ นกพ็ รรณนาถงึ มนั ไวไ้ ดอ้ ยา่ งดี มากเลยละ่ ” “เท่านี้ก็คงพอต่อการถกเถียงของเราแล้วใช่ไหม?” ข้าฯ กล่าว “เพราะ ย่อมเห็นชัดแล้วว่า เมอื ง และบุรษุ ผ้มู ีลกั ษณะเหมอื นกับเมอื งของตนนนั้ จะ ตอ้ งมหี นา้ ตาอย่างไร?” “มนั ชดั เจนแลว้ ” เขากลา่ ว “และสำ� หรบั คำ� ถามของทา่ น ตามทศั นะขา้ ฯ นน้ั ใช่ การถกเถยี งของพวกเราไดด้ �ำเนินมาถงึ จุดสนิ้ สดุ แลว้ ” 376 : รีพับลิก
เลม่ 8 “เอาละ่ กลาวคอน เราไดเ้ หน็ พอ้ งกนั แลว้ ในเรอ่ื งดงั ตอ่ ไปนี้ – หากตอ้ งการให้ [543a] เมืองได้รับการอภิบาลด้วยความเป็นเลิศในระดับสูงสุด ผู้หญิงจะต้องเป็น [543b] ส่วนรวม เด็กๆ กับการศึกษาทง้ั หมดของพวกเขากจ็ ะตอ้ งเป็นสว่ นรวม และ [543c] ในท�ำนองเดียวกัน การด�ำเนินชีวิตด้านต่างๆ ทั้งยามสงครามและยามสงบ จะตอ้ งเปน็ สว่ นรวมเชน่ กนั สดุ ทา้ ยผใู้ ดพสิ จู นต์ นไดว้ า่ มคี วามเปน็ เลศิ ทงั้ ดา้ น ปรชั ญาและดา้ นการรบก็จะไดร้ ับคดั เลือกให้เป็นราชา” “ใช”่ เขากลา่ ว “เราเห็นพ้องกนั วา่ อยา่ งน้ัน” “ยงิ่ ไปกวา่ นน้ั เรายงั ยอมรบั กนั แลว้ ดว้ ยวา่ เมอื่ กลมุ่ ผถู้ อื อำ� นาจปกครองได้ รับการแต่งต้ังขึ้นเมื่อไร พวกเขาก็จะต้องน�ำเหล่านักรบไปต้ังก�ำลังอยู่ในที่ อาศยั ซ่ึงมีลกั ษณะดังเราไดก้ ล่าวไว้ – น่ันคือ ไมม่ ีทรพั ยส์ นิ ส่วนตวั ทกุ สงิ่ จะ ต้องถอื ครองอยา่ งเปน็ สว่ นรวม – และถา้ เจา้ ยังจ�ำได้ เราได้เห็นพ้องกันไว้ว่า นอกจากทีอ่ ย่อู าศยั ดังกลา่ วแลว้ พวกเขายังถอื ครองส่ิงใดไดอ้ ีกบ้าง” “ขา้ ฯ จำ� ไดส้ ”ิ เขาพดู “ตอนนน้ั เราเหน็ วา่ จะตอ้ งไมม่ ผี ใู้ ดไดถ้ อื ครองสง่ิ ใด เหมือนผู้คนทุกวันน้ีเป็นอันขาด พวกเขาจะต้องเป็นผู้พิทักษ์และผู้ก�ำชัยใน สงครามเทา่ นั้น กลา่ วคือ พวกเขาจะไดค้ ่าแรงเปน็ รายปีจากคนอ่ืนๆ โดยจะ ประกอบดว้ ยปจั จยั พน้ื ฐานสำ� หรบั พทิ กั ษเ์ ทา่ นนั้ พวกเขาจะตอ้ งคอยดแู ลตวั เพลโต : 377
เองและสว่ นทเ่ี หลอื ของเมอื ง ด้วยค่าแรงเพยี งเท่าน้ัน” “เจา้ พดู ถกู ” ข้าฯ พดู “แต่ไหนๆ ประเดน็ ตา่ งๆ ดงั กล่าวกเ็ สร็จส้ินลงแล้ว เรามาลองยอ้ นกลบั ไปพดู ถงึ ทางแยก ซงึ่ พาเรามาถงึ ตรงนกี้ นั เสยี หนอ่ ย เราจะ ไดเ้ ดนิ กลบั ทางเดิมได้” “ไมเ่ หน็ จะยากตรงไหน” เขาพดู “ตอนนน้ั ทา่ นกน็ ำ� เสนอตรรกะเอาไวด้ ว้ ย วิธีการไม่ต่างกับตอนนี้เทา่ ไร ตอนนัน้ ทา่ นพดู ราวกับว่า ท่านไดอ้ ธิบายเรือ่ ง ตา่ งๆ เกยี่ วกบั เมอื งไวค้ รบถว้ นสมบรู ณแ์ ลว้ และกจ็ ดั เมอื งเมอื งนนั้ – รวมถงึ [543d] บรุ ษุ ซงึ่ มลี กั ษณะเหมอื นกบั มนั – เอาไวว้ า่ เปน็ เมอื งทด่ี 1ี อยา่ งไรกต็ าม วธิ กี ารที่ ทา่ นใชอ้ ธบิ ายถงึ มนั กช็ า่ งดรู าวกบั วา่ ทา่ นยงั มเี มอื งและบรุ ษุ อนั สงู สง่ กวา่ นน้ั [544a] แตย่ งั ไมไ่ ดเ้ อย่ ถงึ อยอู่ กี แตถ่ งึ อยา่ งนนั้ ทา่ นกย็ งั ไดบ้ อกไวว้ า่ หากเมอื งของเรามี ความถกู ควร เมอื งอนื่ ๆ ทเ่ี หลอื กจ็ ะตอ้ งมขี อ้ บกพรอ่ งอยบู่ า้ ง ไมม่ ากกน็ อ้ ย ขา้ ฯ ยงั จ�ำได้ ท่านเสนอวา่ ระบอบปกครองอ่ืนๆ ซงึ่ ยังเหลืออยู่นั้น มอี ย่ดู ้วยกนั สี่ รปู แบบ แนน่ อนวา่ ทา่ นสมควรตอ้ งพดู ถงึ มนั ดว้ ย และขอ้ บกพรอ่ งตา่ งๆ ของ ระบอบปกครองตา่ งๆดงั กลา่ วกค็ วรคา่ แกก่ ารพจิ ารณาเชน่ กนั นอกจากนนั้ เรายงั สมควรตอ้ งพจิ ารณาผคู้ น ซง่ึ มลี กั ษณะคลา้ ยกบั ระบอบปกครองเหลา่ นนั้ กนั ดว้ ย เพอื่ จะไดเ้ หน็ พอ้ งกนั เสยี ทวี า่ คนประเภทใดดที สี่ ดุ และคนประเภทใดเลวรา้ ย ทสี่ ดุ และหลงั จากนน้ั เราถงึ จะตดั สนิ ไดว้ า่ คนทดี่ ที สี่ ดุ นนั้ เขา้ ใกลค้ วามสขุ สมบรู ณ์ มากทสี่ ดุ จรงิ หรอื ไม่ และคนทเ่ี ลวทสี่ ดุ อยใู่ กลก้ บั ความทกุ ขโ์ ดยสมบรู ณท์ สี่ ดุ จรงิ [544b] หรอื ไม่ หรอื วา่ ตรงกนั ขา้ ม? ตอนนน้ั ขณะขา้ ฯ กำ� ลงั ถามทา่ นถงึ ระบอบปกครอง ทงั้ สน่ี อี้ ยู่ โพเลมารค์ สั กบั อเดมนั ทสั กพ็ ดู แทรกขนึ้ มาเสยี กอ่ น2 และตรงนนั้ คอื ทางแยกท่ีท�ำให้ท่านเปลี่ยนมาถกเถียงอีกประเด็นหนึ่ง แล้วก็เดินทางมาจน ถึงตรงนี้” “เจา้ จดจ�ำได้ถกู ตอ้ งทเี ดียว” ข้าฯ พดู “เอาล่ะ ท่านช่วยท�ำเหมือนนักมวยปล้�ำตอนหยิบย่ืนโอกาสให้คู่ต่อสู้ที ไดไ้ หม? – ข้าฯ จะยกคำ� ถามเดมิ ขนึ้ มาถามนะ ท่านลองตอบใหเ้ หมือนสง่ิ ท่ี ท่านก�ำลงั จะตอบในตอนน้ันอีกท”ี 378 : รีพบั ลิก
“ถา้ ขา้ ฯ ท�ำได้นะ” ขา้ ฯ พูด [544c] “ข้าฯ เองก็ปรารถนาจะฟังจริงๆ ว่า” เขาพูด “ระบอบการปกครองท้ังส่ี [544d] ตามความหมายของท่านนนั้ มอี ะไรบา้ ง” [544e] “จรงิ ๆ มนั หาฟงั ไดไ้ มย่ ากหรอก เพราะแตล่ ะระบอบตา่ งกม็ ชี อื่ เรยี กของมนั อยแู่ ลว้ ”ขา้ ฯพดู “ระบอบแรกกค็ อื ระบอบของพวกครตี และพวกสปารต์ าอนั ไดร้ บั คำ� สรรเสรญิ จากคนจำ� นวนมาก สว่ นระบอบปกครองอนั ดบั สอง ซง่ึ ไดร้ บั เสยี ง สรรเสรญิ รองลงมา กค็ อื คณาธปิ ไตย3 – ระบอบปกครองของกลมุ่ คนชวั่ รา้ ย – ระบอบตอ่ มานนั้ ตรงขา้ มกบั ระบอบกอ่ นหนา้ โดยสน้ิ เชงิ – ประชาธปิ ไตย – และ ระบอบสดุ ทา้ ย ทชุ นาธปิ ไตย4 – สงู สง่ และสรา้ งความปว่ ยไขแ้ กเ่ มอื งเมอื งหนง่ึ ไดส้ าหสั สากรรจท์ ส่ี ดุ เหนอื กวา่ ระบอบปกครองใดๆ – เจา้ เหน็ วา่ ยงั มรี ะบอบ ปกครอง รปู แบบ ไหนมรี ปู แบบแตกตา่ งออกไปจากระบอบเหลา่ นอ้ี กี หรอื เปลา่ ? อ้อ! ส่วนระบอบสืบทอดอ�ำนาจ กับระบอบราชอาณาจักรชนิดซ้ือขายแลก เปลยี่ นกนั ได5้ รวมไปถงึ ระบอบอน่ื ๆ อกี บางระบอบในทำ� นองเดยี วกนั นน้ั ตา่ งก็ ตง้ั อยรู่ ะหวา่ งกลางของสรี่ ะบอบขา้ งตน้ ทง้ั สน้ิ และแนน่ อนวา่ เรายอ่ มพบมนั ได้ ในหมู่คนเถ่ือนมากกว่าชาวกรกี ด้วยกนั ” “ก็คงอยา่ งนนั้ ” เขาพดู “ระบอบแปลกๆ บางอันข้าฯ เองก็เคยได้ยนิ มา” “และเจ้าก็รู้ใช่ไหมว่า” ข้าฯ กล่าว “รูปแบบคุณลักษณะของมนุษย์นั้น จ�ำเป็นจะต้องมีจ�ำนวนเท่ากับรูปแบบของระบอบปกครอง? หรือเจ้าเห็นว่า ระบอบปกครองทง้ั หลายนน้ั ผดุ ขนึ้ ไดจ้ าก ‘ไมโ้ อก๊ และกอ้ นหนิ ’6 แทนจะมาจาก อปุ นสิ ยั ของผคู้ น ผอู้ าศยั อยภู่ ายในเมอื ง และยงั เปน็ ผถู้ ว่ งดลุ ทกุ สง่ิ ภายในนนั้ อกี ดว้ ย?” “เปล่าๆ” เขาพดู “ข้าฯ ไม่ได้คดิ วา่ เกดิ จากสาเหตอุ ่นื ” “ถา้ อยา่ งนนั้ หากการบรหิ ารจดั การเมอื งกม็ อี ยหู่ า้ ประเภท จติ วญิ ญาณของ ปัจเจกชนกจ็ ะต้องมหี า้ ประเภทด้วย?” “แน่ละ” “และเราก็ได้อธิบายถึงลักษณะของผู้มีความคล้ายคลึงกับอภิชนาธิปไตย เพลโต : 379
ไปแล้ว7 นัน่ ก็คือ ต้องมที ้งั ความดีและความเท่ียงธรรม เราได้เสนอไว้เช่นน้ัน และมนั ก็ถูกตอ้ งตามนั้น” [545a] “ใช่ เราได้อธิบายถงึ คนประเภทน้ันไปแลว้ ” “งน้ั เรากต็ อ้ งมาอธบิ ายถงึ ผตู้ ำ่� ตอ้ ยกวา่ นน้ั กนั บา้ ง นน่ั กค็ อื ผรู้ กั ในชยั ชนะ และผรู้ กั ในเกยี รตยิ ศ–อนั สมั พนั ธก์ บั ระบอบปกครองแบบสปารต์ า–และตอ่ มา กค็ อื ผมู้ ลี กั ษณะแบบคณาธปิ ไตย ประชาธปิ ไตย แลว้ กท็ ชุ นาธปิ ไตย จากนน้ั เมอื่ ไดเ้ ห็นคนไม่เทยี่ งธรรมทสี่ ุดแล้ว เรากจ็ ะนำ� ตวั เขาไปวางในต�ำแหนง่ ตรงขา้ ม กบั คนเทย่ี งธรรมทส่ี ดุ หากทำ� ดงั นไี้ ด้ เรายอ่ มเขา้ ใจไดเ้ ชน่ กนั วา่ ความเทย่ี งธรรม อนั บรสิ ทุ ธน์ิ น้ั มคี วามสมั พนั ธอ์ ยา่ งไรกบั ความไมเ่ ทย่ี งธรรมอนั บรสิ ทุ ธ?์ิ ความสขุ สมบรู ณห์ รอื ความทกุ ขโ์ ดยสมบรู ณน์ นั้ จะเกดิ แกบ่ คุ คลแตล่ ะดา้ นดงั กลา่ วมาก นอ้ ยแคไ่ หน? เราจะไดร้ กู้ นั ไปวา่ เราควรเดนิ ตามทางแหง่ ความไมเ่ ทยี่ งธรรม [545b] ซึ่งธราซิมาคัสได้กรุยไว้ หรือว่าสมควรเดินบนทางแห่งความเท่ียงธรรม ซ่ึง ตรรกะของพวกเราก�ำลังจะเผยมันออกมา” “นนั่ ละ่ คือส่งิ ทเ่ี ราตอ้ งทำ� ให้ได้” เขาพดู “เอาละ่ ดงั เราไดท้ ำ� ไปแลว้ ในตอนแรก – และมนั กใ็ หผ้ ลลพั ธช์ ดั เจนนา่ พอใจ – เราจะเรมิ่ ตน้ จากการพจิ ารณาอปุ นสิ ยั ของระบอบปกครองแตล่ ะระบอบ จากนน้ั จึงค่อยหันไปพิจารณาอุปนิสัยของปัจเจกชน – โดยระบอบแรก ซ่ึงเราจะ พจิ ารณากนั กค็ อื ระบอบแหง่ ความรกั ในเกยี รตยิ ศ (ขา้ ฯ ไมร่ จู้ ะเรยี กใหเ้ จาะจง ลงไปวา่ อยา่ งไรเหมอื นกนั ) อมื ... เราเรยี กมนั วา่ ‘วรี ชนาธปิ ไตย’ ไมก่ ็ ‘วรี ชนาจกั ร’8 เปน็ อยา่ งไร? เอาละ่ เราจะเรม่ิ ระบอบดงั กลา่ ว จากนน้ั กจ็ ะหนั ไปพจิ ารณาบรุ ษุ [545c] ซ่ึงสัมพันธ์และคล้ายคลึงกับมัน และต่อจากน้ันก็จะเป็นระบอบคณาธิปไตย กบั บรุ ษุ แบบคณาธปิ ไตย ประชาธปิ ไตยกบั บรุ ษุ แบบประชาธปิ ไตย และสดุ ทา้ ย หลงั จากอธบิ ายถงึ เมอื งภายใตท้ ชุ นาธปิ ไตยกนั แลว้ เรากจ็ ะพจิ ารณาจติ วญิ ญาณ แบบทรราช วธิ กี ารดงั กลา่ วนา่ จะใชต้ ดั สนิ ประเดน็ ของเราไดอ้ ยา่ งนา่ พอใจนะ” “ใชแ่ ลว้ ” เขาพดู “มนั เปน็ วธิ กี ารอนั ชอบดว้ ยตรรกะ เหมาะแกก่ ารนำ� มาใช้ ตดั สินเปน็ อยา่ งยิ่ง” 380 : รีพบั ลกิ
“เอาล่ะ ง้ันเรามาเร่ิมจากการอธิบายว่า วีรชนาธิปไตยนั้น เกิดข้ึนจาก [545d] อภชิ นาธปิ ไตยไดอ้ ยา่ งไร” ขา้ ฯ กลา่ ว “มนั เปน็ เรอ่ื งธรรมดาอยแู่ ลว้ หรอื เปลา่ วา่ [545e] การเปลยี่ นแปลงอันเกดิ แกร่ ะบอบปกครองใดๆ น้ัน ลว้ นแตม่ ีตน้ เหตมุ าจาก [546a] การแตกแยกกนั เองของสว่ นปกครองทง้ั สนิ้ ? อยา่ งไรกต็ าม หากสว่ นดงั กลา่ ว – [546b] ไมว่ า่ จะมขี นาดเลก็ เพยี งไรกต็ าม – มคี วามเขา้ ใจเปน็ อนั หนงึ่ อนั เดยี วกนั มนั ยอ่ ม ยากจะหว่นั ไหวได้ ใชห่ รือเปลา่ ?” “ถูกตอ้ งแล้ว” “ถา้ อยา่ งนนั้ นะ กลาวคอน” ขา้ ฯ พดู “มชี อ่ งทางใดบา้ ง จะทำ� ใหเ้ มอื งของ เราเกดิ การเปลยี่ นแปลงได?้ มที างใดบา้ งฝา่ ยสนบั สนนุ กบั ฝา่ ยปกครองของเรา จะเกิดความแตกแยกขึ้นภายใน หรือไม่ก็ระหว่างกัน? หรือเราจะต้องเอา อยา่ งโฮเมอร์ – สวดภาวนาตอ่ เหลา่ เทพศี ลิ ป์ – เพอื่ ใหพ้ วกนางบอกแกเ่ ราวา่ ‘ความแตกแยกนน้ั ปะทขุ ึน้ ได้อยา่ งไร’ 9เราคาดการณ์ไว้ได้เลยวา่ พวกนางจะ ตอ้ งพดู กบั เราดว้ ยนำ้� เสยี งอยา่ งละครโศกฯ – นนั่ คอื ราวกบั พวกนางกำ� ลงั กลา่ ว อยา่ งจรงิ จงั แตข่ ณะเดยี วกนั กแ็ ฝงไวด้ ว้ ยการหยอกลอ้ และเลน่ สนกุ ทำ� เหมอื น พวกเราเปน็ เดก็ ๆ ก็มิปาน?” “พวกนางจะพดู อะไรกับเราหรือ?” “กอ็ ะไรทำ� นองนี้ – ‘เมอื ง ซงึ่ กอ่ รา่ งขนึ้ ดว้ ยลกั ษณะดงั กลา่ ว ยอ่ มยากจะมี สง่ิ ใดเปลยี่ นแปลงมนั ได้ อยา่ งไรกต็ าม สรรพสง่ิ ซง่ึ เกดิ ขนึ้ ได้10ยอ่ มเสอื่ มสลาย ไดเ้ ช่นกัน แม้แตส่ ง่ิ ก่อสร้างเช่นนนั้ ก็ไมม่ ขี อ้ ยกเวน้ มนั ไมม่ วี นั คงอยู่ตลอดไป หากตอ้ งเสอื่ มสลายลงสกั วนั เอาละ่ ตอ่ ไปจะกลา่ วถงึ การเสอื่ มสลายของมนั – พืชผักทุกชนิดและสรรพสัตว์ทุกสายพันธุ์บนผืนปฐพีต่างก็มีระยะเจริญพันธุ์ กับระยะ ไม่ เจริญพันธุ์ หมุนเวียนอยู่ภายในร่างกายและจิตวิญญาณทั้งสิ้น โดยระยะดงั กลา่ วจะหมนุ เวยี นเปลย่ี นไปเรอื่ ยๆ จนครบวฏั จกั ร หากวฏั จกั รชวี ติ มีขนาดสั้น การเดินทางแห่งชีวิตก็จะส้ัน แต่หากวัฏจักรน้ันมีขนาดตรงข้าม การเดนิ ทางแหง่ ชีวิตก็จะมรี ะยะทางตรงข้ามด้วย เอาล่ะ ถงึ แมก้ ล่มุ ผนู้ �ำผ้ไู ด้ รบั การศกึ ษาในเมอื งของพวกเจา้ จะเปน็ ผมู้ ปี ญั ญาเปน็ เลศิ แตก่ ใ็ ชว่ า่ พวกเขา เพลโต : 381
จะใช้การค�ำนวณและผัสสะของตนได้อย่างมีประสิทธิภาพทุกครั้ง กล่าวคือ พวกเขายังมีโอกาสพลาดจากการให้ก�ำเนิดในระยะเจริญพันธุ์ ล่วงเลยไป จนถึงระยะไม่เจริญพันธุ์ และนั่นก็ท�ำให้ระยะเจริญพันธุ์คลาดเคล่ือนไป จนบางครง้ั อาจใหก้ ำ� เนดิ บตุ รธดิ าออกมาในชว่ งเวลาไมเ่ หมาะสม ตามวฏั จกั ร แหง่ เผา่ พนั ธข์ุ องพวกเจา้ เพราะหากเปน็ กำ� เนดิ ของเทพยดานนั้ ระยะดงั กลา่ ว จะหาไดจ้ ากจำ� นวนสมบรู ณ1์ 1 แตถ่ า้ เปน็ กำ� เนดิ ของมนษุ ย์ จะหาไดจ้ ากการนำ� จำ� นวนๆหนงึ่ –ซงึ่ มคี า่ นอ้ ยทสี่ ดุ และสามารถกระจายเปน็ สามจดุ กบั สพี่ จนไ์ ด้– ไปยกกำ� ลงั ซำ�้ ๆ โดยจำ� นวนดงั กลา่ วจะตอ้ งกอปรดว้ ยสว่ นประกอบ ซง่ึ กอ่ ให้ เกดิ ทงั้ ความเหมอื นและความตา่ ง เปน็ สาเหตขุ องทงั้ การเพมิ่ และการลด และ จะตอ้ งทำ� ใหท้ กุ สว่ นภายในตวั มนั เปลยี่ นเปน็ จำ� นวนตรรกยะได้ โดยจะตอ้ งมี [546c] ความสอดคลอ้ งลงรอยกนั จากนนั้ ในสว่ นประกอบดงั กลา่ ว จงจบั คสู่ าม สแี่ ละ ห้าเข้าด้วยกัน เพิ่มจ�ำนวนมันสามคร้ัง มันจะให้ผลลัพธ์เป็นความสอด ประสานสองประเภท โดยประเภทแรกคือรูปส่ีเหลี่ยมจัตุรัส ด้านแต่ละด้าน คณู ดว้ ยหนงึ่ รอ้ ยหลายครงั้ สว่ นอกี ประเภทหนงึ่ มดี า้ นตรงขา้ มเทา่ กนั แตเ่ ปน็ สเ่ี หลี่ยมผืนผา้ – โดยด้านหนึง่ ของสีเ่ หลย่ี มผนื ผ้านี้จะมีคา่ เท่ากับก�ำลงั สอง ของเส้นทแยงมมุ ตรรกยะของสี่เหลย่ี มจตั รุ ัสห้าคณู หา้ ลบด้วยหน่ึง คูณดว้ ย หนึ่งร้อย หรือก�ำลังสองของเส้นทแยงมุมอตรรกยะของส่ีเหล่ียมจัตุรัส หา้ คณู หา้ ลบดว้ ยสอง คณู ดว้ ยหนง่ึ รอ้ ย สว่ นอกี ดา้ นหนงึ่ ของสเี่ หลย่ี มผนื ผา้ น้ี มคี า่ เทา่ กบั สามยกกำ� ลงั สามคณู ดว้ ยหนง่ึ รอ้ ย – จำ� นวนทางเรขาคณติ เหลา่ นจ้ี ะ [546d] เปน็ ตวั กำ� หนดความดเี ลวของการใหก้ ำ� เนดิ 12 และหากเหลา่ ผพู้ ทิ กั ษข์ องพวกเจา้ จบั เอาคบู่ า่ วสาวมาอยดู่ ว้ ยกนั นอกระยะเจรญิ พนั ธเ์ุ นอ่ื งเพราะไมร่ ู้ บตุ รธดิ าที่ เกดิ ออกมากจ็ ะขาดทง้ั ธรรมชาตอิ นั ดแี ละโชคชะตาอนั ดี แนน่ อน รนุ่ ตอ่ มายอ่ ม คดั เลอื กบคุ คลอนั เปน็ เลศิ กวา่ ใครจากเดก็ ๆ เหลา่ น้ี แตพ่ วกเขาจะมคี ณุ สมบตั ิ ไม่เพียงพอเสียแล้ว และเมือ่ ได้ขึ้นรับอ�ำนาจพทิ กั ษ์ต่อจากบดิ า พวกเขาก็จะ ละเลยพวกเรา อนั ดบั แรก พวกเขาจะใหค้ วามสำ� คญั ตอ่ ดนตรศี ลิ ปล์ ดลง และ อนั ดบั ตอ่ มากจ็ ะถงึ คราวของกายบรหิ าร จากจดุ น้ี เดก็ ๆ ของพวกเจา้ กจ็ ะขาด 382 : รพี บั ลกิ
ความชำ� นาญดา้ นดนตรศี ลิ ป์ และเหลา่ ผปู้ กครอง ซง่ึ ถกู คดั เลอื กตอ่ จากพวกเขา [546e] ก็จะขาดคุณสมบัติการเป็นผู้พิทักษ์ ไม่ว่าจะทดสอบด้วยชาติก�ำเนิด ดังกวี [547a] เฮซิออดก�ำหนดไว้ หรือพวกเจ้าก�ำหนดไว้ – ซง่ึ ไดแ้ ก่ ธาตุทอง ธาตเุ งนิ ธาตุ สัมฤทธ์ิ หรือธาตเุ หลก็ – กต็ ามเพราะเม่ือธาตเุ หล็กปนกบั ธาตุเงนิ หรอื ธาตุ [547b] สมั ฤทธป์ิ นกบั ธาตทุ องจนมวั่ ไปหมดแลว้ ความไมเ่ ปน็ อนั หนง่ึ อนั เดยี วกนั ยอ่ ม ถอื กำ� เนดิ ขน้ึ ความไรร้ ะเบยี บและความไมส่ อดประสานจะเกดิ ขนึ้ ตามมากลาย [547b] เป็นเมล็ดพันธุ์แห่งสงคราม และความเกลียดชังระหว่างกัน ไม่ว่าจะเกิดขึ้น ณ ตำ� แหน่งใดกต็ าม พวกเราขอประกาศไว้ ณ ทน่ี ี้เลยว่า ความแตกแยกจะ เกิดขนึ้ อยเู่ สมอและทว่ั ทกุ แหง่ หน ‘ภายในวงศว์ านแห่งน’้ี ”13 “และเหล่าเทพศี ิลป์ก็พดู ถูกเสียด้วย” เขาพดู “ขา้ ฯ บอกเลย” “มนั จำ� เป็นตอ้ งถูกอย่แู ลว้ ล่ะ” ข้าฯ พดู “ก็พวกนางเปน็ ถึงเทพศี ลิ ปน์ ี!่ ” “งั้นล�ำดบั ตอ่ ไป” เขากล่าว “เทพศี ิลป์จะมีรบั สัง่ ถึงสง่ิ ใดอกี หรือขอรบั ?” “หลังจากความแตกแยกได้เกิดขึ้นแล้ว” ข้าฯ พูด “ชาติก�ำเนิดท้ังสอง – ธาตเุ หลก็ และธาตสุ มั ฤทธ์ิ – กจ็ ะคอ่ ยๆ หนั ระบอบปกครองเขา้ สกู่ ารหาเงนิ 14 การครอบครองทีด่ ิน เคหาสน์ ทองค�ำ และเงนิ ตรา สว่ นอกี สองชาตกิ �ำเนดิ – ธาตทุ องและธาตเุ งนิ อนั กอปรดว้ ยความมงั่ มโี ดยธรรมชาติ หาไดข้ น้ แคน้ ไม่ – พวกเขายอ่ มนำ� พาจติ วญิ ญาณทงั้ หลายกลบั ไปสคู่ วามดงี ามและรากฐานของ บรรพชน อยา่ งไรกด็ ี เมอื่ ทง้ั สองฝา่ ยตา่ งกด็ น้ิ รนตอ่ สเู้ พอ่ื จะกลนื กนั สดุ ทา้ ยแลว้ พวกเขายอ่ มตกลงกนั ไดโ้ ดยพบกนั ครงึ่ ทาง นน่ั คอื พวกเขาจะแจกจา่ ยทดี่ นิ และ บา้ นเรอื นออกไป โดยใหถ้ อื ครองเปน็ ทรพั ยส์ นิ สว่ นตวั ได้ สว่ นผคู้ นซงึ่ พวกเขา เคยใหก้ ารพทิ กั ษใ์ นฐานะมติ รสหายและผชู้ ว่ ยเหลอื อนั มอี สิ ระนน้ั พวกเขากจ็ ะ จับมาเปน็ ทาสเสยี และถือครองคนเหล่านัน้ ในฐานะไพรแ่ ละคนรับใชป้ ระจำ� ครวั เรือน ส่วนตวั พวกเขาเองจะงว่ นอยูแ่ ต่กับสงคราม และการเฝา้ ระวังมิให้ คนเหลา่ นนั้ ลกุ ฮอื ข้ึนมาได้” “ตามทศั นะขา้ ฯ” เขาพดู “การเปลย่ี นผา่ นยอ่ มตอ้ งมตี น้ เหตจุ ากสงิ่ เหลา่ น”ี้ “เมอ่ื เปน็ เชน่ น”้ี ขา้ ฯ พดู “ระบอบปกครองดงั กลา่ วกจ็ ะเปลยี่ นผา่ นมาอยู่ เพลโต : 383
ก่ึงกลางระหวา่ งอภิชนาธิปไตยกับคณาธปิ ไตย15ใช่ไหม?” “ใช่แลว้ ละ่ ” “ง้ันมันก็ก�ำลังอยู่ในช่วงเปลี่ยนผ่าน แต่เม่ือเปลี่ยนผ่านไปสมบูรณ์แล้ว มันจะได้รบั การอภบิ าลในลกั ษณะไหนล่ะ? หรอื มนั ย่อมชัดเจนอยแู่ ล้ววา่ – เนอ่ื งจากมนั อยู่กึง่ กลาง – มันจะถอดแบบจากระบอบกอ่ นหนา้ มาส่วนหน่ึง [547d] และจากคณาธปิ ไตยมาอีกส่วนหนึง่ และนอกจากนน้ั มนั กจ็ ะต้องมลี กั ษณะ เฉพาะตัวบางประการด้วย ใชห่ รือเปล่า?” “ใช่แลว้ ล่ะ” เขาพูด “เหลา่ ผปู้ กครองจะไดร้ บั การเชดิ ชเู กยี รติ เหลา่ นกั รบจะไดร้ บั การยกเวน้ ไม่ ต้องทำ� นา ศลิ ปะหัตถการ หรอื การหาเงนิ ใดๆ ท้งั สนิ้ พวกเขาจะตอ้ งอยกู่ ิน รวมกนั 16 อทุ ศิ ตนใหแ้ กก่ ารฝกึ กายบรหิ ารและสงคราม – สงิ่ เหลา่ นถี้ อดแบบ มาจากระบอบกอ่ นหนา้ ใชไ่ หม?” “ใช”่ [547e] “ทวา่ อกี ด้านหนงึ่ มันยอ่ มไมห่ นุนผมู้ ีปัญญาขึน้ รับตำ� แหนง่ ปกครองใดๆ ด้วยเหตุว่า บุรุษประเภทดังกล่าวน้ันหาได้กอปรด้วยความสัตย์และความ เรียบงา่ ยดงั เดมิ อกี ตอ่ ไป หากผสมปนเปกนั มว่ั ไปหมด นอกจากนนั้ มันยงั มี แนวโน้มจะหันเข้าหากลุ่มคนซ่ึงเปี่ยมด้วยความคึกคะนอง มีความเรียบง่าย ตรงไปตรงมา กอปรด้วยธรรมชาติอันเหมาะแก่การท�ำสงครามมากกว่าจะ [548a] ถวลิ หาสนั ติ มนั จะใหค้ ณุ คา่ แกเ่ ลห่ ก์ ลและยทุ ธวธิ กี ารรบ โดยมองวา่ เปน็ ความ มีเกียรติ และจะใช้เวลาท้ังหมดไปกับการท�ำสงคราม – และส่ิงเหล่าน้ีก็คือ ลกั ษณะเฉพาะของระบอบปกครองดงั กล่าวใช่หรอื เปลา่ ?” “ใช่” “ผคู้ นเหลา่ นน้ั ” ขา้ ฯ พดู “ยอ่ มปรารถนาเงนิ ทองไมต่ า่ งจากผคู้ นในระบอบ คณาธปิ ไตย – ภายใตม้ า่ นปกคลมุ แหง่ ความมดื มดิ พวกเขาจะเทดิ เกยี รตทิ องคำ� และเงนิ แทง่ พวกเขาจะสรา้ งหอ้ งเกบ็ ของและคลงั เกบ็ สมบตั สิ ว่ นตวั เอาไวใ้ น บา้ นอย่างลับๆ เพื่อเกบ็ ซ่อนสมบัติท้งั หลายของตน พวกเขาจะสร้างกำ� แพง 384 : รพี บั ลิก
ล้อมบ้าน เหมือนสัตว์สร้างรังส่วนตัวก็มิปาน และภายในนิวาสถานแห่งนี้ [548b] พวกเขาจะใชจ้ า่ ยอยา่ งฟมุ่ เฟอื ยกบั ผหู้ ญงิ หรอื กบั ใครกต็ ามซงึ่ พวกเขาอยากได”้ [548c] [548d] “จริงทีเดียว” เขาพดู “หลงั จากนน้ั พวกเขากจ็ ะเรมิ่ ตระหน่ี ดว้ ยเอาแตใ่ หเ้ กยี รตเิ งนิ ทองมากกวา่ สงิ่ ใดๆ ซำ้� ยงั มไิ ดค้ รอบครองโดยเปดิ เผยดว้ ย ดงั นน้ั เมอ่ื เกดิ ความปรารถนาขนึ้ มา พวกเขาย่อมรักในการใช้จ่ายเงินของผู้อ่ืนมากกว่าเงินของตัว คอยตักตวง ความสำ� ราญอยา่ งลบั ๆ วงิ่ หนกี ฎหมายเหมอื นเดก็ ชายวง่ิ หนบี ดิ า และกเ็ พราะ ว่าพวกเขาได้รับการศึกษาโดยการบังคับ ไม่ใช่การชักจูง และนั่นก็เป็นผล สืบเนื่องจากการละเลยเทพีศิลป์ผู้มีความจริงแท้ – น่ันคือ ปรัชญาและวิชา การถกเถยี ง – พวกเขาใหค้ ณุ คา่ และใหเ้ กยี รตกิ ายบรหิ าร มากกวา่ ดนตรศี ลิ ป”์ “อืม” เขาพดู “ท่านก�ำลังพดู ถึงระบอบปกครองอนั มที ้งั ความดีและความ เลวผสมปนกนั สนิ ะ” “ใช่ มันผสมปนกัน” ข้าฯ กล่าว “อย่างไรก็ตาม ดว้ ยความคึกคะนองน้ันมี อทิ ธพิ ลเหนอื ทกุ สง่ิ สง่ิ สงิ่ หนง่ึ จงึ ปรากฏโดดเดน่ ขนึ้ ตามมา – ความรกั ในชยั ชนะ และเกยี รตยิ ศ” “เป็นความจรงิ อยา่ งมากทีเดียว” เขากลา่ ว “ดว้ ยเหตนุ ลี้ ะ่ ระบอบปกครองดงั กล่าวจงึ ถือก�ำเนิดขึน้ มาได้ และมันกม็ ี ลักษณะอย่างที่เจ้าเห็น” ข้าฯ กล่าว “อย่างไรก็ตาม เราจะร่างระบอบการ ปกครองตา่ งๆ ข้นึ โดยการใชว้ าจาเท่านน้ั และคงจะไมล่ งรายละเอยี ดชัดเจน มากนกั เพราะหากทำ� อยา่ งนน้ั เราคงตอ้ งใชเ้ วลานานโขกวา่ จะอธบิ ายถงึ ระบอบ ปกครองทุกระบอบ รวมถึงอุปนิสัยทุกประการของมันได้ครบถ้วน อีกอย่าง การร่างมันออกมาในลักษณะเช่นนี้ก็เพียงพอจะมองเห็นคนเที่ยงธรรมและ ไมเ่ ทยี่ งธรรมทส่ี ดุ แล้ว” “ถูกของท่าน” เขาพดู “เอาละ่ บุรษุ ประเภทไหนจงึ จะสอดรับกบั ระบอบปกครองน?ี้ เขาปรากฏ ขึ้นมาได้อย่างไร และมหี นา้ ตาอย่างไร?” เพลโต : 385
“ข้าฯ วา่ ” อเดมนั ทัสพดู ขน้ึ บ้าง “ถ้าเปน็ เรื่องของความรักในชัยชนะละ่ ก็ คนคนนนั้ คงใกล้เคียงกบั กลาวคอนของเราอยู่ไมม่ ากก็นอ้ ย” [548e] “ถา้ เปน็ เรอื่ งนนั้ ละ่ อาจจะใช”่ ขา้ ฯ พดู “แตถ่ า้ เปน็ เรอื่ งอนื่ ๆ คนคนนน้ั คงไม่ สอดรับกับสงิ่ ท่ีกลาวคอนของเรามเี ทา่ ไร ตามทัศนะข้าฯ นะ” “เร่อื งไหนละ่ ?” “กค็ นคนนนั้ จะตอ้ งหวั แขง็ มากๆ เลยนะ่ ส”ิ ขา้ ฯ พดู “นอกจากนนั้ เขาจะตอ้ ง รักในดนตรีศิลป์ แต่กลับไม่ได้รับการฝึกฝนอย่างเหมาะสม เขาจะรักในการ ฟงั ผอู้ นื่ โตแ้ ยง้ กนั แตก่ ลบั ไมม่ คี วามชำ� นาญดา้ นวาทศลิ ปแ์ มแ้ ตน่ อ้ ย คนอยา่ ง [549a] เขาจะตอ้ งหยาบคายและโหดรา้ ยตอ่ ทาส ตา่ งจากผมู้ กี ารศกึ ษา ซง่ึ จะรสู้ กึ เพยี ง รังเกียจทาสเท่าน้ัน อย่างไรก็ตาม เขาจะสงบเสง่ียมต่อหน้าอิสรชน และจะ เชอ่ื ฟงั ผปู้ กครอง นอกจากนน้ั เขายงั เปน็ ทง้ั ผรู้ กั ในอำ� นาจปกครองและรกั ใน เกยี รติยศ ทว่าเขากลับไม่ต้องการวางรากฐานการปกครองด้วยวาจา หรือคำ� กลา่ วอา้ งใดๆ เขาตอ้ งการวางมนั ไวบ้ นฐานของสงคราม และทุกๆ อยา่ งซ่งึ เชื่อมโยงกับสงครามเท่าน้ัน แน่นอน เขาจะต้องเป็นผู้รักในการล่าสัตว์และ กายบรหิ ารด้วย” “ใช”่ เขาพดู “ตอ้ งอปุ นสิ ยั เชน่ นล้ี ะ่ จงึ จะเหมาะกบั ระบอบปกครองเชน่ น”ี้ “คนอยา่ งเขา ตอนเดก็ ๆ ก็คงรู้สกึ ชงิ ชงั เงินทอง” ขา้ ฯ พดู “แต่เมอื่ โตขน้ึ [549b] เขากลับยินดีรับเอาธรรมชาติของผู้รักในเงินตราเข้ามาไว้กับตัว และไม่ได้ บรสิ ทุ ธใิ์ จตอ่ ความดงี ามอกี ตอ่ ไป กลา่ วคอื ผพู้ ทิ กั ษช์ นั้ เลศิ นน้ั ไดจ้ ากเขาไปแลว้ น่นั เอง” “ท่านหมายถงึ ส่งิ ใดหรอื ?” อเดมันทัสพดู “กต็ รรกะอนั ยดึ โยงกบั ดนตรศี ลิ ปอ์ ยา่ งไรละ่ ” ขา้ ฯ พดู “ตราบใดเขายงั ถอื ครองมนั ไว้ และตราบใดมนั ยงั อาศยั ในตวั เขา มนั กจ็ ะเปน็ ผปู้ กปกั ษค์ วามดงี าม ของเขาเสมอ” “พูดไดส้ วย” เขาพูด “เอาล่ะ และนั่นก็คือลักษณะของคนหนุ่มแห่งวีรชนาธิปไตย แน่นอน 386 : รีพบั ลกิ
เขายอ่ มไมต่ า่ งอะไรจากเมอื ง ซง่ึ ปกครองดว้ ยระบอบวรี ชนาธปิ ไตยเทา่ ไรเลย” [549c] “แนน่ อนทส่ี ดุ ” [549d] “คนประเภทดงั กลา่ วปรากฏขน้ึ มาไดอ้ ยา่ งไร? เอาละ่ นคี่ อื คำ� ตอบ” ขา้ ฯ พดู [549e] [550a] “เขาเปน็ บตุ รของบดิ าทด่ี ี แตจ่ ำ� ตอ้ งอาศยั อยใู่ นเมอื งซง่ึ มรี ะบอบปกครองไมด่ ี เทา่ ไร บดิ าของเขามกั หลกี เลยี่ งเกยี รตยิ ศ ตำ� แหนง่ ปกครอง การฟอ้ งรอ้ ง และ ทกุ สง่ิ ซงึ่ ตอ้ งเขา้ ไปกา้ วกา่ ยธรุ ะของคนอนื่ เขาถงึ ขนาดยอมเสยี เปรยี บคนอนื่ เพอ่ื ว่าจะได้ไมโ่ ดนรบกวน” “งนั้ คนประเภทนน้ั ปรากฏข้ึนได้อย่างไรกัน?” เขาพดู “มนั กเ็ รมิ่ ตน้ จาก” ขา้ ฯ พดู “เขาไดฟ้ งั มารดาบน่ ถงึ เรอ่ื งดงั กลา่ วเปน็ ประจำ� เป็นต้นว่า สามีของนางไมไ่ ดถ้ ืออำ� นาจปกครองใดๆ เลย และนน่ั กท็ ำ� ใหน้ าง เสยี เปรยี บผหู้ ญงิ คนอน่ื อยบู่ อ่ ยๆ ยง่ิ ไปกวา่ นนั้ นางยงั เหน็ วา่ สามขี องนางไมไ่ ด้ จรงิ จงั เรอื่ งการเงนิ เสยี เทา่ ไร หนำ� ซำ้� เขายงั ไมต่ อบโต้ เมอ่ื ถกู ผคู้ นวา่ รา้ ย ไมว่ า่ จะ เปน็ การสว่ นตวั หรอื สาธารณะ หรอื ขนึ้ ไปตอ่ สใู้ นศาลกไ็ มเ่ อาทงั้ นน้ั เขาปลอ่ ย มนั ไปงา่ ยๆ โดยไมน่ ำ� พาตอ่ สง่ิ ใด นางสงั เกตไดเ้ สมอวา่ สามขี องนางมกั จดจอ่ อยกู่ บั ความคดิ ของตวั เอง ไมไ่ ดเ้ ชดิ ชเู กยี รตนิ างเทา่ ไร แตก่ ไ็ มเ่ คยทำ� ใหน้ างเสยี เกียรติ มารดาของเขาบน่ ถงึ เร่อื งเหลา่ นีเ้ สมอ นางมักบอกกบั เขาวา่ บดิ าของ เขาขาดความกลา้ หาญ และเฉอื่ ยชามากจนเกนิ ไป แนล่ ะ่ เมอ่ื ประสบเหตกุ ารณ์ เช่นน้ี นางย่อมทำ� อย่างพวกสตรมี กั ท�ำกนั – บ่นถึงมนั ทั้งวนั ซ�้ำไปซ้ำ� มา” “จรงิ ด้วยสิ” อเดมนั ทสั พูด “พวกนางมักมเี รื่องใหบ้ น่ มากมายเสมอ” “และเจา้ กค็ งรใู้ ชไ่ หมวา่ ” ขา้ ฯ พดู “คนรบั ใชข้ องคนประเภทดงั กลา่ ว – ซงึ่ ดู เผนิ ๆ เหมอื นจะเปน็ มติ รกบั ครอบครวั – ก็มกั จะติฉนิ นนิ ทาสารพัดเร่อื งให้ บตุ รของเจา้ บา้ นฟงั ประจำ� เชน่ กนั เปน็ ตน้ วา่ ถา้ บงั เอญิ คนรบั ใชเ้ หลา่ นน้ั รเู้ ขา้ วา่ มีใครติดค้างเงินเขา หรือกระท�ำไม่เที่ยงธรรมต่อเขา โดยผู้เป็นพ่อไม่ยอม เอาความ พวกเขากจ็ ะคอยเสยี้ มใหผ้ เู้ ปน็ บตุ รตอบโตแ้ ละลงทณั ฑค์ นเหลา่ นนั้ โดยจะบอกแกเ่ ขาวา่ ‘เมอ่ื เปน็ โตเปน็ บรุ ษุ แลว้ จงมคี วามเปน็ ชายใหม้ ากกวา่ บดิ า’ นอกจากนั้น เม่ือผู้เป็นบุตรออกไปนอกบ้าน เขาก็จะได้ฟังและได้เห็นส่ิง เพลโต : 387
คลา้ ยๆ กนั เนอ่ื งจากผสู้ นใจแตธ่ รุ ะของตนนนั้ มกั ถกู หาวา่ เปน็ อา้ ยงงั่ ไมร่ เู้ รอื่ ง รรู้ าวใด ขณะผชู้ อบกา้ วกา่ ยธรุ ะคนอน่ื กลบั ไดร้ บั เกยี รตยิ ศและคำ� สรรเสรญิ – เมอื่ หนมุ่ นอ้ ยไดย้ นิ และไดเ้ หน็ สงิ่ ตา่ งๆ เหลา่ น้ี พรอ้ มๆ กบั ไดฟ้ งั วาจาของบดิ า และไดเ้ หน็ วถิ ชี วี ติ ของเขาอยา่ งใกลช้ ดิ เขายอ่ มตระหนกั ไดว้ า่ บดิ าของเขานน้ั ช่างตา่ งกับคนอ่ืนๆ เสยี นกี่ ระไร อยา่ งไรก็ตาม เขากย็ งั ไดร้ บั อิทธิพลมาจาก ทงั้ สองดา้ น กลา่ วคอื บดิ าของเขายอ่ มคอยใสป่ ยุ๋ และรดนำ้� แกส่ ว่ นซง่ึ คำ� นวณ ด้วยตรรกะ17ภายในจิตวิญญาณของเขาอยู่เสมอ ส่วนส่วนนี้จึงเติบโตขึ้นได้ [550b] แตใ่ นทางตรงกนั ขา้ ม สว่ นซงึ่ ปรารถนาและสว่ นซงึ่ คกึ คะนองนน้ั กจ็ ะไดร้ บั การ เลย้ี งดจู ากคนรอบขา้ งเชน่ กนั และดว้ ยเหตทุ เ่ี ขาไมใ่ ชบ่ รุ ษุ ซงึ่ มธี รรมชาตทิ เ่ี ลวรา้ ย เพียงแต่ไปคบค้าสมาคมกับคนรอบข้างอันเลวร้าย เขาจึงได้รับอิทธิพลจาก ทั้งสองฝ่าย มีลักษณะก่ึงกลางระหว่างสองฝ่าย และสุดท้ายก็ยอมให้ส่วน ซงึ่ อยกู่ งึ่ กลางนน้ั –นน่ั กค็ อื สว่ นซงึ่ รกั ในชยั ชนะและเปย่ี มดว้ ยความคกึ คะนอง– ปกครองตวั เขา จนเขากลายเปน็ ชายผหู้ ยง่ิ ทะนงและรกั ในเกยี รตยิ ศไปในทสี่ ดุ ” “ตามทัศนะขา้ ฯ” เขาพูด “ท่านใหค้ �ำอธบิ ายถงึ ตน้ กำ� เนิดของคนประเภท ดงั กล่าวไดส้ มบรู ณ์มากเลย” [550b] “เอาละ่ ” ขา้ ฯ กลา่ ว “เทา่ นเี้ รากไ็ ดร้ ะบอบปกครองอนั ดบั สอง และบรุ ษุ อนั ดบั สองแล้ว”18 “ใช่แล้ว” เขากล่าว “งน้ั เราจะพดู ถงึ เร่ืองอะไรกันต่อ? เราจะเอาอย่างเอสคลิ สั ไหม คือพูดถงึ ‘คนอีกคนซ่ึงก่อการต่อเมืองอีกเมือง’19 หรือเราจะเดินตามแผนการตอนต้น ของเรา นนั่ คือ พดู ถึงเมืองกอ่ น แล้วคอ่ ยพดู ถงึ คน?” “ก็ต้องเอาตามแผนส”ิ เขาพดู “งน้ั ตอ่ จากระบอบน้ีกต็ อ้ งเป็นคณาธปิ ไตยสนิ ะ” “ตามความหมายของท่าน” เขาพูด “คณาธิปไตยมันมีการจัดการภายใน อย่างไรหรอื ?” “มนั เปน็ ระบอบปกครอง ซง่ึ วางอยบู่ นการตคี า่ ทรพั ยส์ นิ ”20 ขา้ ฯ พดู “คนรวย 388 : รพี บั ลกิ
ถอื อำ� นาจปกครอง สว่ นคนหาเช้ากนิ คำ�่ กลบั ไมไ่ ดร้ บั ต�ำแหนง่ ปกครองใดๆ” [550d] “ออ๋ อยา่ งนี้นเ่ี อง” เขาพูด “ถ้าอย่างนั้น เราก็ต้องเรม่ิ จากอธบิ ายว่า วรี ชนาธปิ ไตยน้นั เปลี่ยนผา่ นสู่ [550e] [551a] คณาธปิ ไตยได้อย่างไร ใชห่ รือเปลา่ ?” “ใช่” “และจรงิ ๆ แล้ว” ขา้ ฯ พูด “กระบวนการเปลย่ี นผา่ นดังกล่าวก็แจม่ ชดั ถงึ ข้นั ว่าขนาดคนตาบอดยังมองเหน็ ได้” “หา?” “กค็ ลงั สมบตั อิ นั เปย่ี มลน้ ดว้ ยทองคำ� ซง่ึ คนเหลา่ นนั้ ถอื ครองนนั่ ไง21 มนั เปน็ ตวั ทำ� ลายระบอบปกครอง” ขา้ ฯ พดู “ขนั้ แรก พวกเขาจะใชจ้ า่ ยฟมุ่ เฟอื ยสนอง ความต้องการส่วนตน ซ้�ำยังจะบิดเบือนกฎหมายให้เป็นไปในทางนั้นด้วย กลา่ วคอื พวกเขาและผู้หญิงของพวกเขา ตา่ งก็จะไมเ่ ช่อื ฟังกฎหมายอกี ” “กน็ า่ จะเป็นอย่างน้ัน” เขาพดู “ขนั้ ตอ่ มา พอคนคนหนงึ่ เหน็ คนอกี คนทำ� เชน่ นนั้ เขา้ เขากจ็ ะทำ� บา้ ง และจะ เขา้ ไปเปน็ คแู่ ขง่ กบั หมอนนั่ จนในไมช่ า้ คนประเภทนกี้ จ็ ะผดุ ขนึ้ มาจำ� นวนมาก” “เปน็ ไปได้” “จากจดุ นนั้ ” ขา้ ฯ พดู “พวกเขากจ็ ะเดนิ หนา้ หาเงนิ กนั มากขนึ้ ทวา่ ยง่ิ พวก เขาให้เกียรติเงินทองมากขึ้นเท่าไร พวกเขาก็จะให้เกียรติความดีงามน้อยลง เทา่ นนั้ หรอื หากนำ� เอาตาชงั่ มาตวงวดั เงนิ ทองกบั ความดงี ามกจ็ ะฉดุ ดงึ ออก ไปคนละด้านเสมอ ไมเ่ คยลงรอยกนั ใช่ไหม?” “ถูกทีเดยี ว” เขากล่าว “ดงั นน้ั เมอ่ื ความมง่ั มแี ละคนมงั่ มภี ายในเมอื งไดร้ บั เกยี รตยิ ศ ความดงี ามและ คนดกี ็ยอ่ มมีเกยี รติลดลง” “ชัดเจน” “สงิ่ ใดมเี กยี รติยอ่ มนำ� ไปปฏบิ ัติ สิง่ ใดไรเ้ กียรติยอ่ มโดนละเลย?” “เปน็ เชน่ น้ัน” เพลโต : 389
“ทา้ ยทสี่ ดุ บรุ ษุ ผรู้ กั ในชยั ชนะและรกั ในเกยี รตยิ ศทง้ั หลายกจ็ ะกลายเปน็ ผรู้ กั ในการหาเงนิ และรกั ในเงนิ ทองไปจนหมด พวกเขาจะสรรเสรญิ และชนื่ ชมคน รำ่� รวย จะเชญิ ใหค้ นประเภทนนั้ ขน้ึ รบั ตำ� แหนง่ ปกครอง ขณะเดยี วกนั พวกเขา กจ็ ะหยามเกยี รตคิ นหาเช้ากินคำ�่ ” “แน่ล่ะ” “หลงั จากนน้ั พวกเขากจ็ ะรา่ งกฎหมายอนั เปน็ ลกั ษณะเฉพาะของระบอบ [551b] คณาธปิ ไตยขนึ้ มา นนั่ คอื กำ� หนดคณุ สมบตั อิ นั พงึ ประสงคด์ ว้ ยยอดเงนิ สะสม – ถ้ายอดถูกก�ำหนดไว้สูงมาก มันก็จะมีความเป็นคณาธิปไตยมาก แต่ถ้าถูก กำ� หนดไว้ต�่ำ มนั กจ็ ะมคี วามเป็นคณาธปิ ไตยต่�ำ – ผ้ถู อื ครองทรพั ย์สนิ ไมถ่ งึ ยอดกำ� หนดจะไมม่ สี ทิ ธเิ์ ขา้ รบั ตำ� แหนง่ ดา้ นการปกครอง ไมเ่ พยี งเทา่ นน้ั เพอื่ จะน�ำกฎดงั กล่าวไปบงั คบั ใช้ พวกเขายังจะต้องใชก้ �ำลงั ทหารเขา้ ช่วย หรือไม่ เชน่ นนั้ กจ็ ะตอ้ งปลกุ เรา้ ความหวาดกลวั แกผ่ คู้ น ระบอบปกครองดงั กลา่ วจงึ จะ เกิดขึน้ ได้ใชไ่ หมละ่ ?” “มนั ต้องเปน็ เช่นนน้ั อยู่แลว้ ” “งน้ั โดยทั่วไปแลว้ มันกก็ อ่ ตั้งขนึ้ มาไดด้ ว้ ยวิธีการเช่นน้”ี “ใช”่ เขาพดู “แลว้ ระบอบปกครองดงั กลา่ วมลี กั ษณะเฉพาะตวั อะไรบา้ ง? และ [551c] ขอ้ บกพรอ่ ง ดงั ได้พูดกันไวน้ ั่นนะ่ มันมอี ะไรบา้ ง?” “อันดับแรกเลยนะ” ข้าฯ พูด “ลักษณะเฉพาะของระบอบนี้มีอยู่เพียง หนงึ่ เดยี ว–ลองคดิ ดใู หด้ ี–หากใครคนหนง่ึ ตอ้ งการคดั เลอื กตน้ หนเรอื โดยองิ จาก การตคี า่ ทรพั ยส์ นิ ซำ้� ยงั ไมไ่ วใ้ จคนหาเชา้ กนิ คำ�่ ตอ่ ใหค้ นผนู้ น้ั จะชำ� นาญดา้ น การเดินเรือแค่ไหน...” “หมอนน่ั ยอ่ มเดินเรอื ไดห้ ว่ ยบรม” เขาพูด “และการปกครองในด้านอ่ืนๆ ก็เขา้ ท�ำนองเดยี วกัน?” “อืม อยา่ งนอ้ ยขา้ ฯ กเ็ หน็ วา่ อยา่ งนน้ั นะ” “แต่กย็ กเว้นด้านการเมอื งหรอื เปลา่ ?” ข้าฯ พูด “หรอื วา่ มันยงั ใช้กบั เมือง ไดด้ ว้ ย?” 390 : รพี บั ลิก
“ตอ้ งใชไ้ ดส้ ”ิ เขากลา่ ว “อยา่ งไรเสยี มนั กเ็ ปน็ การปกครองชนดิ ทย่ี ากและ [551d] สำ� คญั ทส่ี ุด” [551e] “งน้ั นก่ี ค็ อื ขอ้ บกพรอ่ งหลกั ใหญข่ องคณาธปิ ไตย ถงึ จะแคห่ นง่ึ เดยี วกต็ าม” [552a] “ดูจะเป็นอย่างนั้น” “แลว้ ถา้ เปน็ ขอ้ บกพรอ่ งอกี ขอ้ หนงึ่ ละ่ ? มนั เลก็ นอ้ ยกวา่ อนั แรกหรอื เปลา่ ?” “อันไหน?” “เมอื งเชน่ นยี้ อ่ มมไิ ดเ้ ปน็ หนงึ่ แตจ่ ำ� เปน็ ตอ้ งเปน็ สอง กลา่ วคอื สว่ นหนงึ่ เปน็ เมอื งของคนหาเชา้ กนิ คำ่� และอกี สว่ นหนงึ่ เปน็ เมอื งของคนรำ่� รวย พวกเขาอาศยั อยู่ร่วมกนั ในสถานท่ีเดียวกัน ซ�ำ้ ยงั วางแผนท�ำลายลา้ งกันและกนั อีกด้วย” “โอ้ ซสุ เป็นพยาน” เขาพดู “นัน่ ยอ่ มมิใชข่ อ้ บกพรอ่ งเล็กๆ” “และสิ่งต่อไปนี้ก็ย�่ำแย่ไม่แพ้กัน – คนเหล่านั้นไม่สามารถท�ำการรบใน สงครามใดๆ ไดเ้ ลย เพราะพวกเขามเี พยี งสองทางเลอื ก ทางเลอื กแรกคอื เกณฑ์ เอากำ� ลงั คนกลมุ่ ใหญม่ าใช้ แตก่ ต็ อ้ งเกรงกลวั คนพวกนยี้ ง่ิ กวา่ ศตั รเู สยี อกี หรอื ไม่ อีกทางเลอื กหนงึ่ คือออกสูส่ นามรบเอง ดว้ ยหมู่คณะจ�ำนวนคนเพียงนอ้ ยนิด ของตวั เองนนั่ แหละ หนำ� ซำ�้ พวกเขายงั รกั ในเงนิ ทองมากเสยี จนไมต่ อ้ งการจะ จา่ ยเงนิ จ้างใครมารบอีกด้วย” “ยำ่� แย่จริงๆ ดว้ ยซี” “นอกจากนน้ั ยงั มเี รอ่ื งการกา้ วกา่ ยธรุ ะของผอู้ น่ื ดงั เราไดต้ ดั สนิ กนั ไปแลว้ อกี ดว้ ยใชไ่ หม? ภายใตร้ ะบอบปกครองเชน่ น้ี คนกลมุ่ เดยี วกนั กลบั ตอ้ งทำ� นา หาเงนิ และทำ� สงครามไปพรอ้ มๆ กนั เจา้ เหน็ วา่ เรอ่ื งเชน่ นถ้ี กู ตอ้ งหรอื เปลา่ ?” “ย่อมไมถ่ ูกต้องแนน่ อน” “ทนี ม้ี าดกู นั วา่ ระบอบปกครองนี้ เปน็ ระบอบปกครองแรก ซงึ่ นอ้ มรบั เอา ความชวั่ รา้ ยอนั ใหญย่ ิ่งกวา่ สง่ิ ไหนๆ เข้ามาไวก้ บั ตัวหรือเปล่า?” “อะไรหรือ?” “กก็ ารอนญุ าตใหค้ นคนหนงึ่ ขายทรพั ยส์ นิ ทกุ อยา่ งของตวั เอง และอนญุ าต ใหค้ นอนื่ ๆ มาซอ้ื ได้ และเมอ่ื เขาไดข้ ายทกุ อยา่ งทงิ้ ไปแลว้ กย็ งั อนญุ าตใหค้ น เพลโต : 391
คนนน้ั ใชช้ วี ติ อยใู่ นเมอื งตอ่ ไปได้ โดยไมเ่ ปน็ สว่ นหนง่ึ ของชว่ งชน้ั ไหน ไมใ่ ชท่ ง้ั คนทำ� งานหาเงนิ ชา่ งฝมี อื นกั รบบนรถศกึ หรอื นกั รบเกราะหนกั หากเปน็ เพยี ง คนยากไร้ ผไู้ ม่มงี านท�ำเท่านน้ั ” [552b] “ใช”่ เขาพดู “มันคงเปน็ ระบอบแรกทม่ี ีอะไรอย่างน้ี” “และสิ่งเหล่านี้ก็ไม่ได้เป็นสิ่งต้องห้ามในระบอบคณาธิปไตยเสียด้วยสิ ไม่งั้นคนรวยก็คงไม่รวยจนเกินเหตุ ส่วนคนยากจนก็คงไม่ส้ินไร้ไม้ตอกถึง ขนาดนนั้ ” “ถกู ของท่าน” “ลองตรองดวู า่ หากคนคนน้ี–ซง่ึ ขายทรพั ยส์ นิ ของตนไปจนหมด–รำ่� รวยแลว้ และเอาแตจ่ บั จา่ ยเงนิ ทองของตน เขาจะยงั ทำ� ประโยชนอ์ นั ใดแกเ่ มอื งไดอ้ กี ? เขาเพยี ง ดเู หมอื น เปน็ สว่ นหนงึ่ ของบรรดาผถู้ อื อำ� นาจปกครองเทา่ นนั้ แตใ่ น ความจรงิ แลว้ เขาไมไ่ ดเ้ ปน็ ทงั้ ผปู้ กครองเมอื ง และกไ็ มไ่ ดเ้ ปน็ ทงั้ ทาส เขามเี พยี ง ความฟมุ่ เฟอื ยเปน็ อาชพี เท่าน้ัน หรือเจ้าวา่ ไม่ใช่?” [552c] “มนั กต็ อ้ งเปน็ เชน่ นน้ั แหละ” เขาพดู “เขาแคเ่ พยี ง ดเู หมอื น แตเ่ อาเขา้ จรงิ กร็ จู้ ักเพยี งการจับจ่าย” “งน้ั เราพดู ถงึ เขาอยา่ งนไ้ี ดไ้ หม” ขา้ ฯ กลา่ ว “ผง้ึ ตวั ผู้22เตบิ โตขนึ้ ในรเู ลก็ ๆ และเปน็ ดงั่ โรครา้ ยภายในรวงผง้ึ ฉนั ใด คนประเภทนกี้ ็ไมต่ ่างอะไรกบั ผึ้งตวั ผู้ ซงึ่ เติบโตขนึ้ ในเคหาสน์ และเป็นดัง่ โรครา้ ยภายในเมอื งฉนั น้ัน?” “แน่นอน โสคราตีส” เขาพดู “อเดมนั ทสั เทพเจา้ ไดส้ รา้ งใหผ้ ง้ึ ตวั ผทู้ กุ ตวั เปน็ สตั วม์ ปี กี ไรเ้ หลก็ ใน ตา่ งจาก บรรดาสตั วไ์ รป้ กี แตม่ ขี า ซง่ึ มเี พยี ง บาง ตวั เทา่ นนั้ ทมี่ กั ทำ� ตวั เปน็ ผง้ึ ไรเ้ หลก็ ใน ขณะบางตวั กม็ เี หลก็ ในอนั นา่ สะพรงึ ? สดุ ทา้ ย พวกไรเ้ หลก็ ในเหลา่ นกี้ จ็ ะกลาย [552d] เปน็ ขอทานยากไรใ้ นวยั ชรา สว่ นพวกมีเหลก็ ในทัง้ หลายกจ็ ะกลายเปน็ คนซ่งึ เราเรียกว่า ‘ผู้กระท�ำชัว่ ’” “จริงทเี ดยี ว” เขาพูด “เห็นไดช้ ัดวา่ ” ขา้ ฯ พดู “หากเจา้ เห็นขอทานอยู่ในเมืองใด เมืองเมอื งนั้น 392 : รพี ับลิก
ยอ่ มตอ้ งมขี โมย พวกลว้ งกระเปา๋ พวกปลน้ วหิ าร และชา่ งฝมี อื แหง่ ความชว่ั รา้ ย [552e] ตา่ งๆ นานา หลบซ่อนอยใู่ นบริเวณใกล้เคียงเปน็ แน่” [553a] “ใช่ เห็นได้ชดั จริงๆ” เขาพูด “แลว้ ไงอกี ? เจ้าไม่เห็นหรอื วา่ เมืองตา่ งๆ ภายใตร้ ะบอบคณาธปิ ไตยนัน้ ตา่ งกม็ ขี อทานปรากฏอยดู่ ้วยเสมอ” “ใช่ เปน็ ขอทานกันแทบทุกคน ยกเว้นพวกถอื อำ� นาจปกครอง” เขากล่าว “งนั้ เรากค็ าดการณไ์ ดเ้ ลยวา่ ” ขา้ ฯ พดู “มนั จะตอ้ งมพี วกกระทำ� ชว่ั – ซง่ึ มี เหลก็ ใน – แฝงตวั อยใู่ นนน้ั ดว้ ย และพวกถอื อำ� นาจปกครองกต็ อ้ งพยายามใช้ ก�ำลังปราบปรามอย่างเตม็ ท่ี?” “เราคงตอ้ งคาดการณ์ไปทางนั้น” เขากลา่ ว “งน้ั เราเสนอต่อไปไดไ้ หมว่า คนเหล่านัน้ ปรากฏข้ึนมาไดด้ ว้ ยผลแหง่ การ ขาดการศกึ ษา ไดร้ บั การเลย้ี งดอู ยา่ งเลวรา้ ย และตอ้ งอยภู่ ายใตร้ ะบอบปกครอง ซ่งึ มีระบบการบรหิ ารจัดการที่แย่?” “เราต้องเสนอเช่นนัน้ ” “สิ่งเหล่านี้ย่อมเกิดขึ้นภายในเมืองภายใต้ระบอบคณาธิปไตย มันกอปร ด้วยความชั่วรา้ ยเหล่านี้ หรอื อาจยิ่งกวา่ นด้ี ว้ ยซำ้� ” “ถงึ ไมใ่ ชก่ ็ใกล้เคียงละ่ ” เขาพูด “เอาละ่ เราไดช้ ใ้ี หเ้ หน็ ถงึ ระบอบปกครอง อนั เรยี กวา่ ‘คณาธปิ ไตย’ กนั ไป เรยี บรอ้ ยแลว้ ” ขา้ ฯ พดู “มนั เปน็ ระบอบปกครอง ซงึ่ เหลา่ ผปู้ กครองนนั้ มาจาก การตีมูลค่าทรัพย์สิน อันดับต่อไป เราจะพิจารณากันว่า ผู้คนซึ่งมีลักษณะ สอดคลอ้ งไปกบั ระบอบดงั กลา่ ว ปรากฏขนึ้ มาไดอ้ ยา่ งไร และเมอื่ ปรากฏขน้ึ แลว้ พวกเขาจะมลี กั ษณะอยา่ งไร” “แนน่ อน” เขาพดู “การเปล่ียนผ่านจากผู้คนแบบวีรชนาธิปไตยไปสู่แบบคณาธิปไตยน้ัน หลกั ๆ แล้วกเ็ ปน็ เชน่ น้ีใช่ไหม?” “เปน็ เช่นไรรึ?” เพลโต : 393
“บตุ รแหง่ วรี ชนนะ่ เรม่ิ แรกทเี ดยี ว เขาชน่ื ชมและกา้ วเทา้ ตามบดิ า แตต่ อ่ มา [553b] เขากไ็ ดเ้ หน็ วา่ ผเู้ ปน็ บดิ าตอ้ งปะทะกบั เมอื งทง้ั เมอื ง ดจุ นาวาปะทะหนิ ปะการงั จนตอ้ งสญู เสยี ทรพั ยส์ นิ ทงั้ หมดไป ไมเ่ วน้ แมแ้ ตช่ วี ติ ของตวั เอง บดิ าของเขาอาจ เคยเปน็ ถงึ จอมทพั หรอื เคยไดร้ บั ตำ� แหนง่ ปกครองอนั ใหญย่ ง่ิ แตแ่ ลว้ เขากลบั ตอ้ งถกู พาตวั ขนึ้ ศาล ตกอยใู่ นเงอ้ื มมอื ของพวกพยานเทจ็ เขาอาจจะถกู ตดั สนิ โทษตาย หรอื ไม่กถ็ ูกเนรเทศ ถูกหยามเกยี รติ และสญู สน้ิ ทรพั ยส์ ินทุกส่งิ ไป” “กน็ ่าจะเป็นเช่นนนั้ ” เขาพูด “แน่ล่ะ สหายน้อย ผู้เป็นบุตรย่อมได้เป็นประจักษ์พยานต่อส่ิงเหล่านี้ ตอ้ งทนทกุ ขก์ บั สงิ่ เหลา่ นี้ ตอ้ งสญู เสยี สนิ ทรพั ยท์ กุ สงิ่ และเกดิ ความหวาดกลวั [553c] ขนึ้ ในชวี ติ ดว้ ยเหตนุ ี้–ตามความเหน็ ขา้ ฯ–เขาจงึ ขบั ไลค่ วามรกั ในเกยี รตยิ ศและ ความคกึ คะนองออกไปใหพ้ น้ จากบลั ลงั กป์ กครองแหง่ จติ วญิ ญาณ ความยากไร้ จะทำ� ใหเ้ ขายอมหมอบราบ สดุ ทา้ ยเขากจ็ ะหนั เขา้ หาเงนิ ทองดว้ ยความละโมบ เขาจะเรมิ่ ตน้ ทำ� งานหาเงนิ เรมิ่ ตน้ อดออมและเกบ็ เลก็ ผสมนอ้ ย เจา้ เหน็ หรอื ไม่ ว่าคนผู้นี้ได้ยกให้ส่วนของความปรารถนาและความรักในเงินทองข้ึนน่ัง บลั ลงั กไ์ ปเสยี แลว้ เขาแตง่ ตงั้ ใหม้ นั เปน็ ราชาภายในตวั เขา แตง่ องคท์ รงเครอื่ ง มนั ดว้ ยมงกฎุ ประดบั เพชรพลอยหรหู รา สวมวงแหวนทองคลอ้ งคอ และเหนบ็ บนั้ เอวด้วยดาบจากเปอร์เซีย”23 “ข้าฯ กเ็ ห็นเชน่ น้ัน” เขากล่าว [553d] “ขา้ ฯ วา่ เขาคงใหส้ ว่ นซงึ่ คำ� นวณดว้ ยตรรกะกบั สว่ นซง่ึ คกึ คะนองนงั่ ลงบน พืน้ ข้างๆ มนั หรอื ไมอ่ ยา่ งน้ันก็คงใหพ้ วกมันเปน็ ทาสไปเลย กลา่ วคือเขาจะ ไม่ยอมให้ส่วนแรกนั้นได้ค�ำนวณ หรือพิจารณาส่ิงอ่ืนใดนอกจากการหาเงิน เลก็ ๆ นอ้ ยๆ เพม่ิ เตมิ เขา้ ไปในความมงั่ มขี องตน ขณะเดยี วกนั เขากจ็ ะไมย่ อม ใหส้ ว่ นทส่ี องนน้ั เทดิ เกยี รตสิ ง่ิ ใดนอกจากความมง่ั มแี ละคนมง่ั มเี ชน่ กนั เขาจะ ไมร่ กั ในเกยี รตยิ ศใดอกี นอกเสยี จากการไดค้ รอบครองทรพั ยส์ นิ เงนิ ทอง และ สงิ่ อน่ื ๆ อันท�ำให้ได้มาซง่ึ เงินทองเทา่ นนั้ ” “มันคงไม่มีการเปล่ียนผ่านใด รวดเร็วและแน่นอนมากไปกว่า” เขาพูด 394 : รพี ับลิก
“คนหน่มุ ผู้รักในเกียรตยิ ศ ไปสู่คนหน่มุ ผู้รกั ในเงินทองอีกแล้วละ่ ” [553e] “และน่ัน” ขา้ ฯ พูด “กค็ ือคนแบบคณาธิปไตยสนิ ะ?” [554a] “อย่างน้อย เขาก็เปลี่ยนผ่านจากบุรุษในระบอบปกครองอันก่อให้เกิด [554b] คณาธปิ ไตย” “งั้นเรามาพิจารณาดกู ันว่า เขาเหมือนระบอบคณาธปิ ไตยจริงหรือเปลา่ ” [554c] “ได้เลย มาพจิ ารณากัน” “อนั ดับแรก เขาเหมือนระบอบน้ตี รงที่ให้ความส�ำคญั กบั เงนิ ทองเหนือส่ิง อนื่ ใดใช่ไหม?” “ใชแ่ ลว้ ” “นอกจากนั้น เขายังเป็นแรงงานอันตระหนี่ถี่เหนียวอีกต่างหาก เขาจะ ตอบสนองต่อความปรารถนาอันจ�ำเป็นเท่าน้ัน ไม่ยอมเสียค่าใช้จ่ายไปกับ ส่ิงอน่ื ใด จองจำ� ความปรารถนาอ่ืนๆ ไว้ เพราะเหน็ เปน็ เรอื่ งสูญเปล่า” “แน่นอน” “เปน็ พวกปลนิ้ ปลอ้ น” ขา้ ฯ พดู “เขาจะดงึ เอากำ� ไรจากทกุ สงิ่ และคอยเตมิ คลังเกบ็ ของของตนใหเ้ ตม็ อยู่เสมอ – อนั ท่จี รงิ คนสว่ นมากกส็ รรเสรญิ บุรษุ ประเภทนอี้ ยแู่ ลว้ – เจา้ วา่ คนคนน้ีมีลักษณะสอดคลอ้ งกบั ระบอบปกครอง ดงั กลา่ วหรือเปลา่ ?” “อย่างน้อย ข้าฯ ก็มีทัศนะว่า” เขาพูด “เมืองและคนเช่นน้ีต่างก็ยกย่อง ให้เงินอย่เู หนือส่งิ อืน่ ใด” “และข้าฯ ก็ไมค่ ดิ ว่า” ข้าฯ กลา่ ว “คนประเภทนจี้ ะทุม่ เทให้กับการศึกษา เสียเทา่ ไรด้วย” “แตข่ า้ ฯ ไมม่ ที ศั นะเชน่ นนั้ นะ” เขากลา่ ว “เพราะถา้ เปน็ เชน่ นนั้ จรงิ เขากค็ งไม่ ใหเ้ กียรติและแต่งตั้งผู้นำ� ตาบอดเป็นนายเหนือนักรอ้ งคอรสั ของตนหรอก”24 “ดีมาก” ข้าฯ พูด “อย่างไรก็ตาม เรามิได้กล่าวว่า ความปรารถนาแบบ ผงึ้ ตวั ผนู้ น้ั – บา้ งกอ็ ยใู่ นรปู ของขอทาน บา้ งกอ็ ยใู่ นรปู ของการกระทำ� ชวั่ อนื่ ๆ – ปรากฏขนึ้ ในตวั เขาได้ เพราะการขาดการศกึ ษาหรอกหรอื ? กระนนั้ ดว้ ยความ เพลโต : 395
ขยนั ขันแขง็ ของเขา มนั จึงถูกกดข่มเอาไวอ้ ยตู่ ลอดใชไ่ หม? “แน่ละ” เขาพูด “แลว้ เจา้ รไู้ หมวา่ ” ขา้ ฯ พดู “หากตอ้ งการเหน็ การกระทำ� ชว่ั ของคนจำ� พวกนี้ เจา้ ควรมองหาจากไหน?” “จากไหนล่ะ?” “จากการปฏิบตั ิ เวลาพวกเขาตอ้ งเป็นผู้ดูแลเดก็ กำ� พรา้ พ่อแม่ หรอื อะไร ท�ำนองน้นั ซึ่งเปิดโอกาสให้เขากระทำ� ไม่เท่ียงธรรมได้อยา่ งเตม็ ท่”ี “กจ็ รงิ นะ” “มนั ยอ่ มชดั เจนอยแู่ ลว้ มใิ ชห่ รอื วา่ เมอื่ ตอ้ งทำ� สญั ญาใดๆ กบั คนอนื่ – และ เขากม็ ชี อ่ื เสยี งอนั ดเี สยี ดว้ ยเนอื่ งจากทำ� ตวั ให้ดเู หมอื นเทย่ี งธรรมเสมอ–เขาจะ ต้องพยายามข่มความปรารถนาอันเลวร้ายทั้งหลายเอาไว้ โดยใช้บางส่วน [554d] ภายในตวั ซง่ึ ยงั พอหลงเหลอื คณุ สมบตั อิ นั ยงิ่ ใหญอ่ ยบู่ า้ ง อยา่ งไรกต็ าม เขาจะ ตอ้ งคอยขม่ พวกมนั ไวเ้ สมอ แตไ่ มใ่ ชด่ ว้ ยการชกั จงู หรอื ดว้ ยการบอกกลา่ วกบั พวกมนั วา่ ‘อยา่ ทำ� อยา่ งนนั้ นะ’ หรอื จะใชต้ รรกะทำ� ใหพ้ วกมนั สงบเสงยี่ มลงได้ กห็ าไม่ ทงั้ หมดทงั้ มวลเขาทำ� ไปดว้ ยความจำ� เปน็ และความกลวั ลว้ นๆ กลวั จน ตวั ส่ันวา่ ทรัพย์สินท้งั หมดของตนจะสญู หายไป” “ถกู ตอ้ งทเี ดยี ว” เขาพดู “ใหซ้ สุ เปน็ พยานทเี ถอะ สหายนอ้ ยของขา้ ฯ” ขา้ ฯ พดู “เจา้ จะเหน็ ไดช้ ดั เลยวา่ เมื่อใดก็ตาม คนประเภทนี้มีโอกาสได้ใช้เงินทองของผอู้ นื่ ความปรารถนาอัน คลับคล้ายกับของผง้ึ ตัวผนู้ น้ั ก็จะปรากฏข้ึนในตัวของพวกเขาแทบทุกคน” “อมื ท่านเองก็เหน็ อยา่ งน้ันเหมือนกันสินะ” เขากล่าว “เพราะฉะนนั้ คนประเภทนจี้ งึ ไมม่ วี นั เปน็ อสิ ระจากความแตกแยกภายใน ตนเอง เขาจะไมม่ วี นั เปน็ หนงึ่ เดยี วได้ แตจ่ ะเปน็ สองอยเู่ สมอ ไมท่ างใดกท็ างหนงึ่ [554e] ถงึ แมว้ า่ สว่ นใหญแ่ ลว้ ความปรารถนาในทางดจี ะเปน็ นายเหนอื ความปรารถนา ในทางเลวกต็ าม” “เปน็ เช่นน้นั ” 396 : รพี ับลกิ
“ดว้ ยเหตนุ ี้ ขา้ ฯ จงึ เหน็ วา่ พวกเขายงั มคี วามสงา่ มากกวา่ คนอกี หลายๆ คน [555a] กระนน้ั ความดงี ามอนั จรงิ แทข้ องจติ วญิ ญาณ ซงึ่ เปน็ อนั หนง่ึ อนั เดยี วกนั และมี [555b] ความสอดประสานก็ยงั อยู่ห่างไกลจากเขามากนัก” “ข้าฯ เองกม็ ที ศั นะเชน่ นั้น” “ยงิ่ ไปกวา่ นนั้ ปจั เจกชนคนขเ้ี หนยี วเชน่ เขา ยอ่ มไมใ่ ชต่ วั เตง็ ในการแขง่ ขนั ชงิ ชยั หรอื ชงิ สง่ิ ใดๆ อนั เปน็ ตวั แทนแหง่ ความรกั ในเกยี รตยิ ศ หรอื ความสงู สง่ ภายในเมอื งอกี ดว้ ย เพราะเขาจะไมย่ นิ ดใี ชจ้ า่ ยเงนิ ทองเพอ่ื แลกกบั ชอื่ เสยี งอนั ดี หรือเพื่อการแข่งขันท�ำนองดังกล่าว เขายังกลัวอีกด้วยว่าตนจะบังเอิญปลุก ความปรารถนาดา้ นความฟมุ่ เฟอื ยเขา้ จนพลง้ั ดงึ มนั มาเปน็ พนั ธมติ รกบั ความรกั ในชัยชนะ ด้วยเหตุนี้ เขาจึงถูกบีบให้สู้ศึกอย่างคณาธิปัตย์ กล่าวคือรบด้วย กองทัพจำ� นวนน้อย พา่ ยแพ้ตลอด แต่ก็รำ�่ รวยตลอด” “ถูกทเี ดียว” เขาพูด “งนั้ เราจะเหลอื ขอ้ กงั ขาใดอีกเล่า” ขา้ ฯ พูด “คนขีเ้ หนียวและรจู้ ักหาเงนิ เช่นน้ี ย่อมมีความเหมือนและสอดสัมพันธ์กับเมืองแบบคณาธิปไตยอย่าง แนน่ อนใชไ่ หม?” “ยอ่ มไม่มีขอ้ กังขาใดอกี ” เขาพูด “งน้ั กด็ เู หมอื นวา่ เราจะตอ้ งพจิ ารณาถงึ ประชาธปิ ไตยกนั เปน็ ลำ� ดบั ตอ่ ไป – มนั เกดิ ขน้ึ มาไดอ้ ยา่ งไร? และมลี กั ษณะอยา่ งไรบา้ ง เมอ่ื เกดิ ขนึ้ มาแลว้ ? – เพอ่ื เรา จะไดร้ กู้ นั วา่ บรุ ษุ ผมู้ ลี กั ษณะเดยี วกนั นน้ั มหี นา้ ตาเปน็ อยา่ งไร และจะไดน้ ำ� ตวั เขาออกมาพิจารณาตัดสนิ กันต่อไป” “อยา่ งน้อย” ขา้ ฯ พูด “นนั่ ยอ่ มสอดคล้องกับส่ิงซึ่งเราได้พดู กันไปแลว้ ” “และการเปลยี่ นผา่ นจากคณาธปิ ไตยไปสปู่ ระชาธปิ ไตยนน้ั กด็ ำ� เนนิ ไปดว้ ย วถิ ที างดงั ตอ่ ไปนใ้ี ชไ่ หม – มนั เปน็ ผลจากความละโมบไมร่ จู้ กั พอ ในคณุ ความดี ท่ีคณาธิปไตยได้ผลิตให้แก่ตัวมันเอง น่ันก็คือความจ�ำเป็นจะต้องร�่ำรวยให้ มากที่สดุ เทา่ ท่ีจะเป็นไปได้?” “อยา่ งไรหรือ?” เขาพดู เพลโต : 397
[555c] “กใ็ นเมอ่ื ผปู้ กครองเหลา่ นนั้ มอี ำ� นาจปกครองขนึ้ มาไดก้ ด็ ว้ ยการครอบครอง ทรพั ยส์ นิ จำ� นวนมากทง้ั สน้ิ ดว้ ยเหตนุ ี้ – ตามความเหน็ ขา้ ฯ – พวกเขาจงึ ไมย่ นิ ดี ออกกฎหมายควบคมุ พวกคนหนมุ่ ใจแตก ไมใ่ หใ้ ชจ้ า่ ยทรพั ยส์ นิ อยา่ งฟมุ่ เฟอื ย จนเกินตัว เพ่ือว่าพวกเขาจะสามารถให้กู้ยืมและซ้ือทรัพย์สินทั้งหลายของ คนหนมุ่ เหลา่ นนั้ ได้ นนั่ ยอ่ มทำ� ใหพ้ วกเขารำ�่ รวยขน้ึ และยงั ไดร้ บั การใหเ้ กยี รติ มากยงิ่ ข้ึนอีกดว้ ย” “ใช่ พวกเขาทำ� กันอยา่ งน้ันแหละ” “งั้นก็เป็นเร่ืองชัดเจนอยู่แล้วว่า เมืองเมืองหน่ึงย่อมไม่สามารถให้เกียรติ [555d] ความมง่ั มไี ปพรอ้ มๆ กบั รกั ษาความสงบใจของพลเมอื งได้ มนั จำ� เปน็ ตอ้ งเลอื ก ทางใดทางหน่ึงใชไ่ หม?” “ชัดเจนทเี ดยี ว” เขาพูด “สืบเน่ืองจากการละเลย ซ�้ำยังย่ัวยุให้เกิดความไม่รู้จักยับย้ังชั่งใจ ผู้คน ภายใต้คณาธิปไตยจึงมักบีบคั้นให้มนุษย์ผู้ไม่ได้มีชาติก�ำเนิดสูงส่งอะไรต้อง กลายเปน็ คนยากไรอ้ ย่บู อ่ ยครง้ั ” “ถกู ต้อง” “และขา้ ฯ กเ็ ดาวา่ ผคู้ นเหลา่ นนั้ วนั ๆ คงเอาแตน่ งั่ ลอยชายอยภู่ ายในเมอื ง พรอ้ มดว้ ยเหลก็ ในและอาวธุ หนกั ครบชดุ – บางคนเปน็ หนี้ บางคนโดนหยาม เกยี รติ และบางคนกโ็ ดนทง้ั สองอยา่ ง – พวกเขาจะเกลยี ดชงั และคอยวางแผน ประทุษร้ายต่อผู้ช่วงชิงทรัพย์สินของตน – และต่อพวกเดียวกันเองด้วย – อยู่เนอื งนติ ย์ ความรกั ในการปฏิวตั จิ กั ปรากฏขน้ึ ภายในนั้น” [555e] “เปน็ เช่นน้ัน” “สว่ นพวกนกั หาเงนิ กจ็ ะเอาแตก่ ม้ หนา้ มองพนื้ ทำ� เปน็ มองไมเ่ หน็ คนเหลา่ นนั้ พวกเขาจะกระจายพษิ แหง่ เงนิ ตราเขา้ สผู่ คู้ น ผยู้ อมศโิ รราบ แลว้ คอ่ ยขดู รดี เอา [556a] ดอกเบ้ีย ซ่งึ ผลดิ อกออกจากยอดเงนิ กู้คูณดว้ ยตวั เลขมหาศาล นลี่ ่ะ พวกเขา สร้างผ้ึงตัวผ้กู บั เหล่าขอทานจำ� นวนมากมายภายในเมอื งด้วยวธิ ีน้ี” “จ�ำนวนมหาศาลเชียวละ่ ” เขาพดู 398 : รพี ับลิก
“แตไ่ มว่ า่ จะอย่างไร” ขา้ ฯ กลา่ ว “พวกเขายอ่ มไม่ตอ้ งการใหค้ วามชว่ั ร้าย [556b] เชน่ นสี้ นิ้ สดุ ลงงา่ ยๆ พวกเขาตอ้ งการใหเ้ ปน็ เหมอื นเปลวไฟ ซงึ่ ปะทอุ ยเู่ สมอ [556c] ไมม่ วี นั มอดดบั พวกเขาจะไมห่ า้ มผคู้ นเรอื่ งการใชจ้ า่ ยทรพั ยส์ นิ และไมย่ นิ ดจี ะ [556d] ออกกฎหมายอีกขอ้ หนึ่งเพม่ิ เติมเพือ่ สลายปัญหาเหล่าน”้ี “กฎหมายอกี ขอ้ หน่ึง?” “ก็กฎหมายซึ่งมีความส�ำคัญรองลงมาจากกฎหมายชุดก่อนหน้านั่นไง มนั จะผลกั ดนั ใหพ้ ลเมอื งเอาใจใสต่ อ่ ความดงี าม กลา่ วคอื หากสามารถกำ� หนด ให้การท�ำสัญญาโดยสมัครใจส่วนใหญ่ต้องด�ำเนินการภายใต้ความเส่ียงของ ผู้ร่วมท�ำสัญญาแต่ละฝ่ายได้ พลเมืองเหล่าน้ันย่อมท�ำงานหาเงินด้วยความ ละอายใจมากขนึ้ และความช่วั ร้ายตา่ งๆ ดงั เราไดพ้ ดู ไป กจ็ ะเกดิ ขึ้นนอ้ ยลง ตามไปด้วย” “น้อยลงมากๆ เชยี วล่ะ” เขากลา่ ว “แตอ่ ยา่ งทเ่ี หน็ ” ขา้ ฯ พดู “ผปู้ กครองในเมอื งตา่ งๆ ลว้ นปฏบิ ตั ติ อ่ ผใู้ ตอ้ าณตั ิ ด้วยวิธีการซึ่งเราได้กล่าวไปแล้ว กระน้ันพวกเขากลับปฏิบัติต่อตนเองและ ลูกหลานต่างออกไป ลูกหลานของพวกเขาต่างก็งมงายอยู่ในความหรูหรา ฟุ่มเฟือย ไร้สมรรถนะทั้งด้านร่างกายและจิตวิญญาณ อ่อนแอเกินกว่าจะ ต้านทานความส�ำราญและความเจ็บปวดได้ หน�ำซ้�ำยังเกียจคร้านจนเกินไป อกี ดว้ ยใชไ่ หมละ่ ?” “กแ็ ลว้ จะเปน็ อย่างไรได้อกี ล่ะ?” “ส่วนตวั พวกเขาเองกลับละเลยทกุ สิ่ง ยกเวน้ การหาเงินแตป่ ระการเดยี ว พวกเขาไม่ใสใ่ จทัง้ ต่อความดงี าม และคนหาเช้ากินคำ�่ ใชไ่ หม?” “ใช”่ “และเมอ่ื ผปู้ กครองกบั ผใู้ ตอ้ าณตั ไิ ดม้ าพบเจอกนั ในสถานภาพเชน่ น้ี – ไมว่ า่ จะมโี อกาสเดินทางรว่ มกนั หรือได้ทำ� กจิ กรรมส่วนรวมอ่นื ๆ อาจเป็นในงาน เฉลมิ ฉลองตอ่ ทวยเทพ หรอื ในกองทพั – อาจบงั เอญิ ไดเ้ ปน็ ลกู เรอื ลำ� เดยี วกนั เป็นทหารกองเดียวกัน หรืออาจถึงข้ันได้คุ้มกันภัยให้กันและกัน – ภายใน เพลโต : 399
สถานการณเ์ หลา่ น้ี คนยากจนยอ่ มไมถ่ กู คนรำ่� รวยรงั เกยี จอกี ตอ่ ไป และเรามกั เหน็ อยบู่ อ่ ยๆ มใิ ชห่ รอื วา่ บรุ ษุ ผยู้ ากจน – ซงึ่ ตวั ผอมแหง้ และผวิ เกรยี มคลำ้� – ไดส้ รู้ บเคยี งบา่ เคยี งไหลก่ บั คนรำ่� รวย – ซงึ่ ไดร้ บั การเลย้ี งดอู ยา่ งสบายใตร้ ม่ เงา และมเี นอื้ สว่ นเกนิ เตม็ ไปหมด – ไดเ้ หน็ เขาหายใจหอบแฮก่ และเปย่ี มดว้ ยความ สบั สน เจา้ ไมค่ ดิ หรอื วา่ เมอ่ื ไดเ้ หน็ เชน่ นน้ั เขายอ่ มตอ้ งเชอื่ แนว่ า่ คนรวยเหลา่ น้ี ล้วนร่�ำรวยข้ึนมาได้เพราะความขาดเขลาของคนยากจนทั้งส้ิน และเมื่อคน ยากจนเหล่านน้ั มีโอกาสไดพ้ ดู คยุ กันเปน็ การส่วนตวั ใครสกั คนหนง่ึ กจ็ ะต้อง [556e] โยนถอ้ ยคำ� ขนึ้ มาแนว่ า่ ‘อา้ ยบรุ ษุ พวกนนั้ มนั หมใู นอวยชดั ๆ ทำ� อะไรกไ็ มเ่ ปน็ สักอย่าง’” “ขา้ ฯ ร้ดู เี ชยี วล่ะ” เขาพดู “พวกเขามักทำ� กนั อย่างนั้นเสมอ” “มนั กเ็ หมอื นกบั รา่ งกายทปี่ ว่ ยไข้ แมไ้ ดร้ บั กระตนุ้ จากภายนอกเพยี งเลก็ นอ้ ย มนั กป็ ว่ ยได้ หรอื บางครงั้ บางคราแทบไมต่ อ้ งมแี รงกระทบอะไรทงั้ สนิ้ รอยแยก ภายในกเ็ กดิ ขน้ึ ไดโ้ ดยตวั ของมนั เอง เมอื งเมอื งหนง่ึ กเ็ ปน็ เชน่ เดยี วกนั มใิ ชห่ รอื ? หากมนั อยใู่ นสภาพเดยี วกบั รา่ งกายเชน่ นนั้ ขอแคเ่ กดิ เหตกุ ระตนุ้ นดิ หนอ่ ย – เชน่ มีการดงึ เอาคนจากภายนอกเขา้ มาเป็นพนั ธมติ ร ฝา่ ยหนึ่งดงึ เอาคนจาก คณาธปิ ไตยเขา้ มา อกี ฝา่ ยดงึ คนจากประชาธปิ ไตยเขา้ มา – เมอื งทงั้ เมอื งกจ็ ะ ลม้ ป่วย และเกิดสงครามภายในขึ้นได้ทนั ที หรือบางครัง้ บางคราแทบไม่ต้อง มีแรงกระทบอะไรทงั้ สิน้ ความแตกแยกภายในกเ็ กิดขนึ้ เองได?้ ” [557a] “แน่นอนที่สุด” “ข้าฯ เห็นว่า ประชาธิปไตยน้ันเกิดข้ึนมาได้ เม่ือคนยากไร้กุมชัย ฆ่าฟัน ฝา่ ยตรงขา้ มไดจ้ ำ� นวนหนงึ่ และขบั ไลอ่ อกไปไดอ้ กี จำ� นวนหนง่ึ จากนน้ั ผคู้ นซง่ึ ยังเหลือรอด ก็จะแบ่งระบอบปกครองและต�ำแหน่งด้านการปกครองแก่กัน อย่างเท่าเทียม25 ซึ่งโดยส่วนมากแล้ว ก็จะใช้วิธีจับฉลากเพ่ือคัดเลือกคนข้ึน ไปรับตำ� แหน่ง”26 “ใช่แลว้ ” เขาพดู “ประชาธิปไตยกอ่ ตง้ั ข้นึ ได้ดว้ ยวิธีนนี้ นั่ เอง – ไม่ว่าจะใช้ กำ� ลงั ทหารบังคบั หรอื ฝ่ายตรงข้ามหวาดกลัวจนรน่ ถอยไปเองก็ตาม” 400 : รีพบั ลกิ
Search
Read the Text Version
- 1
- 2
- 3
- 4
- 5
- 6
- 7
- 8
- 9
- 10
- 11
- 12
- 13
- 14
- 15
- 16
- 17
- 18
- 19
- 20
- 21
- 22
- 23
- 24
- 25
- 26
- 27
- 28
- 29
- 30
- 31
- 32
- 33
- 34
- 35
- 36
- 37
- 38
- 39
- 40
- 41
- 42
- 43
- 44
- 45
- 46
- 47
- 48
- 49
- 50
- 51
- 52
- 53
- 54
- 55
- 56
- 57
- 58
- 59
- 60
- 61
- 62
- 63
- 64
- 65
- 66
- 67
- 68
- 69
- 70
- 71
- 72
- 73
- 74
- 75
- 76
- 77
- 78
- 79
- 80
- 81
- 82
- 83
- 84
- 85
- 86
- 87
- 88
- 89
- 90
- 91
- 92
- 93
- 94
- 95
- 96
- 97
- 98
- 99
- 100
- 101
- 102
- 103
- 104
- 105
- 106
- 107
- 108
- 109
- 110
- 111
- 112
- 113
- 114
- 115
- 116
- 117
- 118
- 119
- 120
- 121
- 122
- 123
- 124
- 125
- 126
- 127
- 128
- 129
- 130
- 131
- 132
- 133
- 134
- 135
- 136
- 137
- 138
- 139
- 140
- 141
- 142
- 143
- 144
- 145
- 146
- 147
- 148
- 149
- 150
- 151
- 152
- 153
- 154
- 155
- 156
- 157
- 158
- 159
- 160
- 161
- 162
- 163
- 164
- 165
- 166
- 167
- 168
- 169
- 170
- 171
- 172
- 173
- 174
- 175
- 176
- 177
- 178
- 179
- 180
- 181
- 182
- 183
- 184
- 185
- 186
- 187
- 188
- 189
- 190
- 191
- 192
- 193
- 194
- 195
- 196
- 197
- 198
- 199
- 200
- 201
- 202
- 203
- 204
- 205
- 206
- 207
- 208
- 209
- 210
- 211
- 212
- 213
- 214
- 215
- 216
- 217
- 218
- 219
- 220
- 221
- 222
- 223
- 224
- 225
- 226
- 227
- 228
- 229
- 230
- 231
- 232
- 233
- 234
- 235
- 236
- 237
- 238
- 239
- 240
- 241
- 242
- 243
- 244
- 245
- 246
- 247
- 248
- 249
- 250
- 251
- 252
- 253
- 254
- 255
- 256
- 257
- 258
- 259
- 260
- 261
- 262
- 263
- 264
- 265
- 266
- 267
- 268
- 269
- 270
- 271
- 272
- 273
- 274
- 275
- 276
- 277
- 278
- 279
- 280
- 281
- 282
- 283
- 284
- 285
- 286
- 287
- 288
- 289
- 290
- 291
- 292
- 293
- 294
- 295
- 296
- 297
- 298
- 299
- 300
- 301
- 302
- 303
- 304
- 305
- 306
- 307
- 308
- 309
- 310
- 311
- 312
- 313
- 314
- 315
- 316
- 317
- 318
- 319
- 320
- 321
- 322
- 323
- 324
- 325
- 326
- 327
- 328
- 329
- 330
- 331
- 332
- 333
- 334
- 335
- 336
- 337
- 338
- 339
- 340
- 341
- 342
- 343
- 344
- 345
- 346
- 347
- 348
- 349
- 350
- 351
- 352
- 353
- 354
- 355
- 356
- 357
- 358
- 359
- 360
- 361
- 362
- 363
- 364
- 365
- 366
- 367
- 368
- 369
- 370
- 371
- 372
- 373
- 374
- 375
- 376
- 377
- 378
- 379
- 380
- 381
- 382
- 383
- 384
- 385
- 386
- 387
- 388
- 389
- 390
- 391
- 392
- 393
- 394
- 395
- 396
- 397
- 398
- 399
- 400
- 401
- 402
- 403
- 404
- 405
- 406
- 407
- 408
- 409
- 410
- 411
- 412
- 413
- 414
- 415
- 416
- 417
- 418
- 419
- 420
- 421
- 422
- 423
- 424
- 425
- 426
- 427
- 428
- 429
- 430
- 431
- 432
- 433
- 434
- 435
- 436
- 437
- 438
- 439
- 440
- 441
- 442
- 443
- 444
- 445
- 446
- 447
- 448
- 449
- 450
- 451
- 452
- 453
- 454
- 455
- 456
- 457
- 458
- 459
- 460
- 461
- 462
- 463
- 464
- 465
- 466
- 467
- 468
- 469
- 470
- 471
- 472
- 473
- 474
- 475
- 476
- 477
- 478
- 479
- 480
- 481
- 482
- 483
- 484
- 485
- 486
- 487
- 488
- 489
- 490
- 491
- 492
- 493
- 494
- 495
- 496
- 497
- 498
- 499
- 500
- 501
- 502
- 503
- 504
- 505
- 506
- 507
- 508
- 509
- 510
- 511
- 512
- 513
- 514
- 515
- 516
- 517
- 518
- 519
- 520
- 521
- 522
- 523
- 524
- 525
- 526
- 527
- 528
- 529
- 530
- 531
- 532
- 533
- 534
- 535
- 536
- 537
- 538
- 539
- 540
- 541
- 542
- 543
- 544
- 545
- 546
- 547
- 548
- 549
- 550
- 551
- 552
- 553
- 554
- 555
- 556
- 557
- 558
- 559
- 560
- 561
- 562
- 563
- 564
- 565
- 566
- 567
- 568
- 569
- 570
- 571
- 572
- 573
- 574
- 575
- 576
- 577
- 578
- 579
- 580
- 581
- 582
- 583
- 584
- 585
- 586
- 587
- 588
- 589
- 590
- 591
- 592
- 593
- 594
- 595
- 596
- 597
- 598
- 599
- 600
- 601
- 602
- 603
- 604
- 605
- 606
- 607
- 608
- 609
- 610
- 611
- 612
- 613
- 614
- 615
- 616
- 617
- 618
- 619
- 620
- 621
- 622
- 623
- 624
- 1 - 50
- 51 - 100
- 101 - 150
- 151 - 200
- 201 - 250
- 251 - 300
- 301 - 350
- 351 - 400
- 401 - 450
- 451 - 500
- 501 - 550
- 551 - 600
- 601 - 624
Pages:
