ในลักษณะเดยี วกันกับคนอกี คน ซงึ่ มอี งคค์ วามรู้เหมือนกบั ตนมใิ ช่หรือ?” [350b] “น่นั กอ็ าจจะเป็นสิ่งท่ีเลีย่ งไม่ไดเ้ ช่นกัน” เขาพูด [350c] “แลว้ ถ้าเป็นคนท่ีไม่รู้ละ่ ? คนไมร่ ยู้ ่อมต้องการอยเู่ หนือกว่าทงั้ คนทร่ี ู้และ คนท่ีไมร่ แู้ น่ๆ ใช่หรอื เปลา่ ?” “ก็นา่ จะเป็นอยา่ งนน้ั ” “และผ้มู คี วามร้กู ย็ ่อมมีปัญญา?”60 “อมื ” “และผู้มปี ัญญากย็ ่อมกอปรด้วยคณุ ความดี?” “อืม” “งน้ั คนทที่ ง้ั ดแี ละมปี ญั ญากย็ อ่ มไมต่ อ้ งการอยเู่ หนอื กวา่ คนทเ่ี หมอื นกบั ตน เขายอ่ มตอ้ งการอยเู่ หนอื คนทตี่ า่ งจากตนหรอื ไมก่ ต็ รงกนั ขา้ มกบั ตนเทา่ นน้ั ?” “ก็ดเู หมือนจะเปน็ อย่างน้ัน” เขาพูด “แตค่ นเลวและขาดการเรยี นรยู้ อ่ มอยากอยเู่ หนอื กวา่ ทง้ั คนทเ่ี หมอื นกบั ตน และตรงขา้ มกบั ตน” “กค็ งเปน็ เช่นนนั้ ” “เอาละ่ ธราซมิ าคสั ” ขา้ ฯ กลา่ ว “เมอื่ ครเู่ ราคยุ กนั วา่ คนไมเ่ ทยี่ งธรรมนน้ั อยาก อยูเ่ หนือกว่าทงั้ คนท่เี หมอื นและตา่ งจากตนใช่ไหม? เจ้าเปน็ คนพูดเองเลยนี่ ใชห่ รือเปล่า?” “ใช่ ข้าฯ พูดเอง” “สว่ นคนเทย่ี งธรรมไมต่ อ้ งการอยเู่ หนอื กวา่ คนทเี่ หมอื นกบั ตน เขาตอ้ งการ เหนอื กว่าคนท่ตี า่ งจากตนเท่านน้ั ใชไ่ หม?” “ใช่” “ถา้ อยา่ งนน้ั ” ขา้ ฯ พดู “คนเทย่ี งธรรมกเ็ หมอื นกบั คนทดี่ แี ละมปี ญั ญา สว่ นคน ไมเ่ ทยี่ งธรรมก็ย่อมเหมือนกบั คนเลวและขาดการเรียนร6ู้ 1ใชไ่ หม?” “ขา้ ฯ เกรงวา่ คงเปน็ เช่นนัน้ ” “นอกจากนแ้ี ลว้ เรายงั เหน็ พอ้ งกนั ดว้ ยใชไ่ หมวา่ คนแตล่ ะฝา่ ยยอ่ มตอ้ งเปน็ เพลโต : 51
เชน่ เดียวกบั คนท่ีเหมอื นกบั ตนเสมอ”62 “ใช่” “อ้าว! ถ้าอย่างนั้นก็แสดงว่าคนเที่ยงธรรมก็จะต้องดีและมีปัญญาน่ะสิ สว่ นคนไม่เทย่ี งธรรมกต็ อ้ งเลวและขาดการเรียนร้ใู ชไ่ หมละ่ ?” [351d] ขา้ ฯ ทำ� ใหธ้ ราซมิ าคสั เหน็ พอ้ งกบั ขา้ ฯ ไดท้ กุ ขอ้ กจ็ รงิ แตม่ นั กไ็ มใ่ ชเ่ รอื่ งงา่ ยๆ เหมอื นอยา่ งทขี่ า้ ฯ เลา่ หรอกนะ เพราะเขาเองกไ็ มไ่ ดเ้ ตม็ ใจจะยอมรบั มนั เทา่ ไร ดิ้นรนต่อต้านอย่างสุดก�ำลังอยู่เหมือนกัน ท่ามกลางความร้อนอบอ้าวแห่ง คมิ หนั ตฤดู เขาถงึ กบั ตอ้ งอาบเหงอื่ ตา่ งนำ�้ ในชว่ งเวลานนั้ เองทข่ี า้ ฯ ไดเ้ หน็ สงิ่ แปลกใหม่ โอ... ธราซิมาคัสก�ำลังหน้าแดงได้ท่ีเลยทีเดียว และเหนืออ่ืนใด หลังจากเราเห็นพ้องต้องกันแล้วว่าความเท่ียงธรรมน้ันคือความดีงามและ ปัญญา ส่วนความไม่เท่ียงธรรมก็คือความเลวทรามและการขาดการเรียนรู้ ขา้ ฯ กก็ ลา่ วขน้ึ วา่ “เอาละ่ ถอื วา่ เราไดต้ ดั สนิ เสรจ็ สน้ิ กนั ไปแลว้ เรอ่ื งหนง่ึ อยา่ งไร กต็ าม เมอ่ื ครเู่ รายงั ไดก้ ลา่ วกนั เอาไวด้ ว้ ยไมใ่ ชห่ รอื วา่ ความไมเ่ ทย่ี งธรรมก็เป็น ความแขง็ แกรง่ ชนดิ หนึง่ เชน่ กนั 63 คงยังไม่ลืมใชไ่ หมธราซมิ าคัส?” “ขา้ ฯ ยงั ไมล่ มื หรอกนา่ ” เขาพดู “แตข่ า้ ฯ กย็ งั ไมพ่ อใจกบั คำ� พดู ของทา่ นอยดู่ ี [350e] ถา้ จะใหข้ า้ ฯ แยง้ ขา้ ฯ กแ็ ยง้ ไดน้ ะ แตอ่ ยา่ งไรเสยี ทา่ นกค็ งจะกลา่ วหาวา่ ขา้ ฯ เลน่ วาทศลิ ปช์ วนเชอื่ อยวู่ นั ยงั คำ่� เมอ่ื เปน็ อยา่ งนี้ ไมว่ า่ ทา่ นจะยอมใหข้ า้ ฯ พดู หรอื จะถามอะไรข้าฯ อีกกเ็ ชิญไดเ้ ลย เพราะข้าฯ จะตอบแค่ ‘อืม’ แล้วกพ็ ยกั หนา้ หรอื ไมก่ ส็ า่ ยหัว เหมอื นตอนต้องนง่ั ฟังนทิ านของบรรดาเมยี แก่ๆ นั่นแหละ” “ไมเ่ อานา่ ” ขา้ ฯ พดู “อยา่ ตอบอะไรทมี่ นั ตรงขา้ มกบั ทศั นคตขิ องตวั เองเลย” “ขา้ ฯ จะตอบแตส่ ง่ิ ทมี่ นั ถกู ใจทา่ นกแ็ ลว้ กนั ” เขากลา่ ว “กใ็ นเมอ่ื ทา่ นหา้ มขา้ ฯ ไมใ่ หพ้ ูดเองน6่ี 4 ทา่ นยังจะเอาอะไรอกี ละ่ ?” “ในนามของเทพซสุ ! ขา้ ฯ ไมเ่ อาอะไรทง้ั นน้ั แหละ” ขา้ ฯ พดู “แตถ่ า้ เจา้ อยาก จะตอบอย่างนน้ั ก็ตามใจ เอาเลย ขา้ ฯ จะถามค�ำถามของข้าฯ ก็แลว้ กัน” “เอ้า! กว็ า่ มาสิ” [351a] “ขา้ ฯ จะถามสงิ่ ทขี่ า้ ฯ ไดถ้ ามไปแลว้ นนั่ ละ่ เราจะไดถ้ กเถยี งตรรกะเกยี่ วกบั 52 : รีพับลิก
ความเทย่ี งธรรมและความไมเ่ ทยี่ งธรรมกนั ตอ่ ไดอ้ ยา่ งตามลำ� ดบั หนอ่ ย เอาละ่ [351b] ผู้คนมักกล่าวกันว่าความไม่เที่ยงธรรมนั้นทั้งแข็งแกร่งกว่าและมีพลังอ�ำนาจ [351c] มากกวา่ ความเทยี่ งธรรม อยา่ งไรกต็ าม” ขา้ ฯ พดู “เมอ่ื เราไดพ้ สิ จู นก์ นั ออกมา แลว้ วา่ ความเทยี่ งธรรมเปน็ ทงั้ ปญั ญาและความดงี าม สว่ นความไมเ่ ทย่ี งธรรมคอื การขาดการเรยี นรู้ เราทกุ คนตา่ งกร็ ถู้ งึ จดุ นกี้ นั หมดแลว้ ดงั นน้ั การจะพิสูจน์ ให้เห็นว่าความเที่ยงธรรมแข็งแกร่งกว่าความไม่เท่ียงธรรม ก็ไม่ใช่เรื่องยาก อกี ตอ่ ไป อยา่ งไรกต็ ามธราซมิ าคสั ขา้ ฯ ไมป่ รารถนาขอ้ พสิ จู นอ์ ะไรทมี่ นั งา่ ยจน เกนิ ไปหรอกนะ ขา้ ฯ จงึ อยากจะลองพจิ ารณามนั จากอกี มมุ หนงึ่ เจา้ วา่ หากเมอื ง เมอื งหนง่ึ ยดึ ครองเมอื งอนื่ ๆ โดยปราศจากความเทยี่ งธรรม ลา่ มตรวนพวกเขา และเมอื งอนื่ ๆ อกี จำ� นวนมากใหเ้ ปน็ ทาสของตน เจา้ เหน็ วา่ เมอื งเมอื งนนั้ จะตอ้ ง ไร้ความเทยี่ งธรรมโดยสน้ิ เชิงหรือเปล่า? “แนอ่ ยแู่ ลว้ ”เขาพดู “เมอื งทม่ี คี วามเปน็ เลศิ ทส่ี ดุ ยอ่ มตอ้ งทำ� เชน่ นี้และแนน่ อน เมืองเมอื งนน้ั จะตอ้ งไร้ความเทีย่ งธรรม โดยสมบูรณ”์ “นนั่ คอื ตรรกะของเจา้ ขา้ ฯ เขา้ ใจ แตส่ ง่ิ ทข่ี า้ ฯ ตอ้ งการจะตรวจสอบคอื เรอื่ งน้ี ตา่ งหาก ขา้ ฯ อยากรวู้ า่ เมอื งทแี่ ขง็ แกรง่ กวา่ เมอื งอนื่ ๆ จะบรรลถุ งึ อำ� นาจเชน่ น้ี โดยไมม่ คี วามเทย่ี งธรรมอยเู่ ลยไดห้ รอื เปลา่ ? หรอื มนั จำ� เปน็ ตอ้ งมคี วามเทย่ี งธรรม อยูด่ ้วยจึงจะไดอ้ ำ� นาจเช่นนมี้ า?” “กถ็ า้ วา่ กนั ตามสง่ิ ทท่ี า่ นพดู เมอื่ ครู่– ความเทยี่ งธรรมคอื ปญั ญา – มนั กต็ อ้ งมี ความเทย่ี งธรรมอยดู่ ว้ ย” เขาพูด “แตถ่ า้ เปน็ ไปตามทข่ี ้าฯ เสนอ มันกใ็ ช้เพยี ง ความไม่เทย่ี งธรรมเทา่ น้ัน” “นา่ ประทบั ใจจรงิ ๆ สหายธราซมิ าคสั ” ขา้ ฯ พดู “อยา่ งนอ้ ยเจา้ กไ็ มไ่ ดเ้ อาแต่ พยกั หนา้ ส่ายหน้า แถมเจา้ ยงั ตอบค�ำถามข้าฯ ได้งดงามมากอกี ดว้ ย” “เฮอะ! ขา้ ฯ แคพ่ ยายามท�ำใหท้ า่ นพอใจเทา่ น้ันแหละ” เขาพูด “งนั้ เจา้ กท็ ำ� ไดด้ มี ากเลย เจา้ ชว่ ยทำ� ใหข้ า้ ฯ พอใจยงิ่ ขน้ึ ดว้ ยการตอบคำ� ถามน้ี หน่อยได้ไหม? เจ้าคิดว่า ไม่ว่าจะเป็นเมือง เป็นกองทัพ เป็นกองโจร หรือ เปน็ ชนเผา่ ใดกต็ ามทมี่ เี ปา้ หมายอนั ไมเ่ ทย่ี งธรรมรว่ มกนั พวกเขาจะรว่ มมอื กนั เพลโต : 53
บรรลุเป้าหมายน้ันได้หรือไม่ หากแต่ละฝ่ายยังคงปฏิบัติต่อกันด้วยความไม่ เทย่ี งธรรมอย?ู่ ” [350d] “ไม่มที าง” เขาพูด “แลว้ ถา้ พวกเขาไมไ่ ดป้ ฏบิ ตั ติ อ่ กนั อยา่ งไรค้ วามเทย่ี งธรรมละ่ ? พวกเขาจะ บรรลเุ ปา้ หมายได้อยา่ งมปี ระสิทธิภาพขนึ้ ไหม?” “แน่นอน” เขาพูด “งนั้ ความไมเ่ ทยี่ งธรรมกย็ อ่ มกอ่ ใหเ้ กดิ ความแยกแตก ความเกลยี ดชงั และ การทะเลาะเบาะแวง้ สว่ นความเทย่ี งธรรมยอ่ มกอ่ ใหเ้ กดิ มติ รภาพและความ สามัคคี เปน็ อยา่ งนหี้ รอื เปล่าธราซมิ าคัส?” “ใหม้ ันเป็นอย่างนัน้ ก็ดนี ะ ข้าฯ จะได้ไมต่ ้องเหน็ ต่างจากท่านไง” “พอ่ คนเกง่ เจา้ ทำ� ตวั ดมี ากเลย ไหนบอกขา้ ฯ อกี หนอ่ ยซวิ า่ ถา้ หนา้ ทขี่ อง ความไมเ่ ทย่ี งธรรมคอื การบม่ เพาะความเกลยี ดชงั แลว้ ละ่ ก็ เมอ่ื ใดกต็ ามทม่ี นั ปรากฏออกมา ไมว่ า่ จะในหมทู่ าสหรอื เสรชี น มนั ยอ่ มสรา้ งแตค่ วามเกลยี ดชงั [350e] และความแตกแยกในหมู่คณะจนท�ำให้ไม่สามารถบรรลุเป้าหมายใดร่วมกัน ได้เลย ใช่หรือไม?่ ” “ใช”่ “แลว้ ถา้ ความไมเ่ ทยี่ งธรรมปรากฏขน้ึ ระหวา่ งคนสองคนละ่ ? พวกเขาทง้ั สอง ยอ่ มไมล่ งรอยกนั เกลยี ดกนั เปน็ ศตั รตู อ่ กนั และตอ่ คนเทยี่ งธรรมทง้ั หลายดว้ ย ใชไ่ หม?” “ใช่” “แล้วความไม่เท่ียงธรรมจะสูญอ�ำนาจในการสร้างความแตกแยกหรือไม่ หากมนั ปรากฏขึน้ กับคนเพียงคนเดียว? หรอื วา่ มันจะยังรักษาความสมบูรณ์ เอาไวไ้ ด้?” “มนั ไม่มวี นั เสื่อมลงไปหรอก” เขาพดู “ถ้าเป็นเช่นนี้ เมื่อใดก็ตามความไม่เท่ียงธรรมปรากฏขึ้น อ�ำนาจของมัน อยา่ งแรกเลยกค็ อื การทำ� ใหเ้ มอื ง วงศต์ ระกลู กองทพั หรอื อะไรกต็ ามแตข่ าด 54 : รีพับลกิ
ความสามารถในการรวมตัว เน่ืองจากมันเป็นเหตุแห่งความแตกแยกและ [352a] ความแตกตา่ ง และสง่ิ ทต่ี ามมาอยา่ งทส่ี องกค็ อื มนั จะทำ� ใหส้ ง่ิ สง่ิ หนง่ึ ตอ้ งเปน็ ศตั รกู บั ทง้ั ตวั มนั เองและกบั ทกุ สง่ิ ซง่ึ อยฝู่ ง่ั ตรงขา้ มกบั มนั และนนั่ ยงั รวมไปถงึ [352b] ความเทีย่ งธรรมด้วย ใช่หรอื เปลา่ ?” [352c] “ใช”่ “และตอ่ ใหเ้ ปน็ กรณที ม่ี นั ปรากฏขนึ้ ในตวั คนเพยี งคนเดยี ว ขา้ ฯ กย็ งั เหน็ วา่ โดยธรรมชาตขิ องมนั แลว้ มนั ยอ่ มใหผ้ ลดจุ เดยี วกนั คอื ประการแรก มนั จะทำ� ให้ คนผนู้ นั้ ขาดความสามารถในการบรรลเุ ปา้ หมายทกุ ๆ อยา่ ง เพราะเขาจะอยใู่ น สภาวะของความแตกแยก ไมเ่ ปน็ ตวั ของตวั เอง และประการทส่ี อง มนั ยอ่ มทำ� ให้ เขาเปน็ ศตั รทู ง้ั กบั ตนเองและกบั คนเทย่ี งธรรม เจา้ วา่ อยา่ งนนั้ ไหม?” “แน่นอน” “เทพเจา้ น้ันเทีย่ งธรรมหรือเปล่าสหาย?” “ใหม้ ันเปน็ อย่างน้นั เถอะ”65 เขากล่าว “ถ้าอย่างน้ัน คนไม่เท่ียงธรรมก็ต้องเป็นศัตรูกับเหล่าทวยเทพด้วยน่ะสิ ธราซิมาคสั ส่วนคนเท่ียงธรรมนัน้ ยอ่ มเปน็ มติ รกบั เทพเจา้ ใช่ไหม?” “เชญิ ทา่ นจดั งานฉลองแกต่ รรกะหา่ มๆ ของตวั เองไปคนเดยี วเถอะ” เขาพดู “เอาเลยสิ ขา้ ฯ ไมแ่ ยง้ ทา่ นหรอก เดย๋ี วคนแถวนจ้ี ะพาลโมโหขา้ ฯ เอาเสยี เปลา่ ๆ” “เอานา่ ยงั ไงกม็ าร่วมปิดงานฉลองกับข้าฯ หน่อยเถอะ เจ้าชว่ ยข้าฯ ตอบ คำ� ถามตอ่ ไปอยา่ งนแี้ หละดแี ลว้ ” ขา้ ฯ พดู “เอ... เมอื่ ครเู่ ราพสิ จู นก์ นั ไปแลว้ วา่ คนเทยี่ งธรรมนนั้ ยอ่ มดกี วา่ มปี ญั ญามากกวา่ และมคี วามสามารถในการบรรลุ เปา้ หมายตา่ งๆ ไดม้ ากกวา่ สว่ นคนไมเ่ ทยี่ งธรรมนน้ั ขนาดจะทำ� งานรว่ มกนั ยงั ล�ำบากเลย และหากมีเป้าหมายย่ิงใหญใ่ ดทคี่ นไมเ่ ท่ียงธรรมร่วมมอื กนั ทำ� ได้ สำ� เรจ็ ผลสำ� เรจ็ นนั้ กย็ อ่ มตอ้ งมวี าระซอ่ นเรน้ ไมไ่ ดจ้ รงิ แทอ้ ยา่ งทเ่ี หน็ เปน็ แน่ เพราะถา้ พวกเขาเปน็ คนไรค้ วามเทยี่ งธรรม โดยสมบรู ณ์ แลว้ ละ่ ก็ พวกเขายอ่ ม ไม่มีวันผละตัวเองออกจากความขัดแย้งระหว่างกันได้แน่ ความสำ� เร็จที่เรา เห็นจากภายนอกน้ันบ่งช้ีว่าจะต้องมีความเที่ยงธรรมบางประการปรากฏอยู่ เพลโต : 55
บ้างภายใน มันจึงช่วยสกัดยับยั้งการกระท�ำไม่เที่ยงธรรมระหว่างกันได้บ้าง การรว่ มมอื กนั จงึ เกดิ ขน้ึ มาได้ นจ่ี งึ เปน็ สาเหตแุ หง่ ความสำ� เรจ็ ทเี่ ราเหน็ กลา่ วคอื พวกเขาก่อความไม่เที่ยงธรรม โดยมีความเลวร้ายและความไม่เที่ยงธรรม อยู่ภายในเพียงกึ่งเดียวเท่าน้ัน เพราะหากเป็นคนเลวร้ายหรือไม่เท่ียงธรรม โดยสมบรู ณ์ แลว้ ละ่ ก็ พวกเขายอ่ มไมม่ วี นั บรรลถุ งึ ความสำ� เรจ็ ใดๆ ไดอ้ กี ขา้ ฯ [352d] บอกเลยวา่ ขา้ ฯ เขา้ ใจมนั อยา่ งน้ี ซง่ึ กแ็ นล่ ะ่ มนั ยอ่ มเปน็ คนละเรอื่ งกบั สง่ิ ทเ่ี จา้ ไดเ้ สนอไวใ้ นตอนแรก เอาละ่ ตอนนข้ี า้ ฯ วา่ เราตอ้ งกลบั มาพจิ ารณาประเดน็ ที่ เราเพ่ิงพูดถึงเมื่อครู่อีกคร้ัง – คนเที่ยงธรรมมีชีวิตท่ีดีกว่าและสุขสมบูรณ์ ยง่ิ กวา่ คนไมเ่ ทย่ี งธรรมหรอื ไม6่ 6 – อนั ทจ่ี รงิ ตามทศั นะของขา้ ฯ มนั กด็ ทู า่ จะเปน็ เชน่ นนั้ นะ กระนน้ั เรายงั จำ� เปน็ ตอ้ งตรวจสอบใหถ้ ถ่ี ว้ นกอ่ น เพราะมนั ไมใ่ ชก่ าร พดู คยุ กนั ธรรมดาๆ มนั เปน็ ถงึ เรอ่ื งของการดำ� รงชวี ติ อยา่ งเหมาะสมทเี ดยี ว”67 “กเ็ อาสิ เรมิ่ เลย” เขาพดู “ไดเ้ ลย” ขา้ ฯ กลา่ ว “ไหนเจา้ บอกขา้ ฯ ซิ ตามทศั นะของเจา้ มา้ ตอ้ งมี หนา้ ท่ี ของตัวมันเองใชไ่ หม?” [352e] “ใช”่ “และเรากน็ ยิ าม ‘หนา้ ท’ี่ ของมา้ หรอื ของอะไรกต็ ามแต่ วา่ หมายถงึ งานซง่ึ มี เพยี งสงิ่ สง่ิ นนั้ เทา่ นน้ั จงึ ทำ� ได้ หรอื มเี พยี งสง่ิ สง่ิ นนั้ เทา่ นนั้ จงึ ทำ� ไดอ้ ยา่ งดที ส่ี ดุ ใชไ่ หม?” “ขา้ ฯ ไมเ่ ข้าใจท่ีท่านพูด” เขากลา่ ว “ง้ันเอาอย่างน้ี เจ้าใชส้ ิ่งอน่ื ใดมองเหน็ แทนดวงตาไดไ้ หม? “ย่อมไม่ไดแ้ น”่ “แล้วการไดย้ ินล่ะ? เจ้าใช้อวยั วะส่วนอืน่ ฟงั แทนหูทั้งสองได้ไหม?” “ไมไ่ ด้” “เมอ่ื เปน็ เชน่ นี้ เราจงึ กลา่ วไดอ้ ยา่ งชอบธรรมวา่ ทงั้ การมองเหน็ และการฟงั ต่างก็เป็นหนา้ ท่ีของอวยั วะทงั้ สองใชไ่ หม?” “แนน่ อน” 56 : รพี ับลกิ
“แลว้ ถา้ เปน็ กรณนี ล้ี ะ่ ? เจา้ สามารถตอนกงิ่ ตน้ องนุ่ โดยใชม้ ดี สนั้ หรอื ใชม้ ดี [353a] แกะสลัก หรือใช้สง่ิ ของอะไรกไ็ ด้อกี ตัง้ หลายประเภทเลยใช่ไหม?” [353b] “แน่อยูแ่ ล้ว” “แตข่ า้ ฯ วา่ คงไม่มมี ดี ชนดิ ใดท�ำงานนไ้ี ดง้ ดงามไปกวา่ มีดตอนกิ่ง ซง่ึ ถูก ออกแบบมาเพ่อื จุดมงุ่ หมายนี้โดยเฉพาะอกี แลว้ ใชไ่ หม?” “เปน็ จริงตามน้นั ” “หรือเราจะพดู ว่าการตอนกิง่ เปน็ หน้าท่ีของมีดด้ามนก้ี ็ได้ใชไ่ หม?” “กต็ อ้ งได้สิ” “เอาละ่ ขา้ ฯ วา่ เจา้ คงเขา้ ใจประเดน็ เมอ่ื ครขู่ องขา้ ฯ แลว้ – หนา้ ทขี่ องสงิ่ หนง่ึ ย่อมหมายถึงงานซึ่งมีเพียงส่ิงส่ิงน้ันเท่าน้ันจึงจะท�ำได้ หรือไม่ก็ท�ำได้อย่าง ยอดเยีย่ มกว่าส่งิ อื่นๆ” “อมื ขา้ ฯ เข้าใจแล้ว” เขาพดู “และตามทศั นะของข้าฯ หนา้ ทีข่ องส่ิงของ แตล่ ะอย่างกเ็ ปน็ เช่นน้ีจรงิ ๆ” “และยงั ดเู หมือนว่า” ขา้ ฯ พดู “ของแต่ละสิง่ ยังต้องมคี วามดีงาม อนั เป็น เป้าหมายของหน้าท่ีเหล่านั้นอกี ดว้ ย68 ใชห่ รือเปล่า? เรามาลองทบทวนจาก ตัวอย่างเดิมกันอีกที เม่ือครู่เรากล่าวว่าดวงตาย่อมมีหน้าท่ีบางประการเป็น ของตัวมันเองใชไ่ หม?” “ใช”่ “ถา้ เชน่ น้ัน มนั ก็ตอ้ งมคี วามดงี ามของดวงตา69ดว้ ย ใช่หรอื เปลา่ ?” “มนั ย่อมมีความดีงามเช่นนน้ั ” “แลว้ หลู ะ่ เมื่อครูเ่ ราก็กล่าวว่ามันมหี นา้ ที่ของตัวมันใช่ไหม?” “ใช่” “งนั้ มนั กต็ อ้ งมีความดงี ามของหดู ว้ ย?” “อืม มันกต็ ้องมีอยแู่ ล้ว” “และสง่ิ อน่ื ๆ กล็ ว้ นแตเ่ ปน็ เช่นนีท้ ั้งนั้นใชไ่ หม?” “ใช่” เพลโต : 57
[353c] “เดยี๋ วกอ่ นนะ เจา้ วา่ ดวงตาจะยงั ทำ� หนา้ ทขี่ องมนั ไดอ้ ยา่ งยอดเยย่ี มอยไู่ หม หากมนั สญู เสยี ความดงี ามอนั เหมาะสมกบั ตวั มนั ไป กลา่ วคอื แทนทจี่ ะมคี วาม ดีงาม มันกลับหลงเหลอื เพยี งความเลวทรามเท่านั้น?” “อมื ... ทา่ นกำ� ลงั พดู ถงึ ความมดื บอด ซงึ่ เขา้ มาแทนทก่ี ารมองเหน็ ใชไ่ หม?” เขาพูด “อยา่ งนั้นหรอื เปลา่ ?” “ขา้ ฯ ไมไ่ ดถ้ ามวา่ ความดงี ามของมนั คอื อะไรเสยี หนอ่ ย” ขา้ ฯ พดู “ขา้ ฯ ถาม เพยี งวา่ สิ่งส่งิ หนึง่ จะท�ำหน้าทขี่ องมัน – ซึง่ มเี พยี งมันเท่านนั้ ท่ที ำ� ได้ – ได้ดี หากมนั กอปรดว้ ยความดงี ามอนั เหมาะสมกบั ตวั มนั ใชไ่ หม? และกจ็ ะทำ� หนา้ ท่ี นั้นๆ ได้เลวลง หากมนั กอปรดว้ ยความเลวทราม ใช่หรือเปลา่ ?” “ท่านพดู ไดจ้ ริงตามทม่ี ันเป็นแล้ว” เขาพดู “เช่น ถา้ หขู องเราถกู ยึดเอาความดงี ามของมนั ไป มนั ก็ยอ่ มท�ำหนา้ ทข่ี อง ตัวได้เลวลง?” “ใชแ่ ล้ว” [353d] “และสิ่งอื่นๆ ก็อธิบายด้วยตรรกะเดยี วกันนไี้ ด้เช่นกัน?” “อยา่ งนอ้ ยทัศนะของขา้ ฯ กเ็ ปน็ เชน่ นน้ั ” “งนั้ เจ้าลองพิจารณาค�ำถามนดี้ ูนะ เจา้ ว่ามีงานใดบ้างหรือไม่ทีต่ อ้ งอาศัย หนา้ ทข่ี องจติ วญิ ญาณเทา่ นนั้ จงึ จะลลุ ว่ งได?้ เจา้ ลองนกึ ถงึ การปกครอง การคดิ ใครค่ รวญ การดแู ลเอาใจใสส่ ง่ิ ตา่ งๆ ฯลฯ สงิ่ เหลา่ นมี้ เี พยี งจติ วญิ ญาณเทา่ นน้ั จึงจัดการได้70ใช่ไหม? และเราก็ควรจัดสิ่งเหล่านี้ให้เป็นหน้าที่เฉพาะของ จิตวิญญาณเทา่ น้ันอกี ดว้ ย ใช่หรือเปล่า?” “ย่อมไมใ่ ช่หน้าทขี่ องสิง่ อน่ื ใดอกี ” “แล้วการใชช้ ีวิตล่ะ? การใช้ชวี ิตก็เป็นหน้าท่หี นึ่งของจติ วิญญาณด้วย?” “แน่นอน” เขากล่าว “และจติ วญิ ญาณตอ้ งมคี วามดงี ามบางประการเปน็ ของตวั เองดว้ ย เรายอ่ ม กล่าวเชน่ น้นั ใช่หรือไม่?” “ใช่ เราย่อมวา่ อย่างน้นั ” 58 : รพี บั ลกิ
“เมอ่ื เปน็ เชน่ นธ้ี ราซมิ าคสั หากจติ วญิ ญาณถกู ยดึ เอาความดงี ามของตวั มนั [353e] ออกไป มนั จะยังทำ� หน้าทขี่ องมันไดด้ ีอยู่ไหม หรือวา่ เป็นไปไมไ่ ดอ้ ีกแล้ว?” [354a] “ย่อมเปน็ ไปไมไ่ ดอ้ ีก” “ถา้ เชน่ นนั้ จติ วญิ ญาณอนั เลวทรามกย็ อ่ มปกครองและจดั การกบั สง่ิ ตา่ งๆ อยา่ งเลวทรามและหลกี เลย่ี งไมไ่ ด้ สว่ นจติ วญิ ญาณทดี่ กี ย็ อ่ มกระทำ� สง่ิ ตา่ งๆ เหลา่ นไ้ี ด้ดว้ ยดี ใชห่ รอื เปลา่ ?” “ยอ่ มเลีย่ งไม่ได้” “และเรากเ็ หน็ พอ้ งกนั 71ไปแลว้ ใชไ่ หมวา่ ความเทยี่ งธรรมคอื ความดงี ามของ จิตวญิ ญาณ สว่ นความไมเ่ ทย่ี งธรรมน้นั คอื ความเลวทราม?” “อมื เราเหน็ พ้องกนั แลว้ ” “จากท้ังหมดนี้ เราจึงสรุปได้ว่าจิตวิญญาณอันเท่ียงธรรมและผู้ที่ใช้ชีวิต อยา่ งเทยี่ งธรรมนน้ั ยอ่ มตอ้ งไดพ้ บกบั ชวี ติ ทดี่ ี สว่ นผทู้ ใ่ี ชช้ วี ติ อยา่ งไมเ่ ทยี่ งธรรม กย็ ่อมต้องพบกับชีวติ ท่เี ลวรา้ ย” “มนั ก็คงต้องเปน็ เชน่ นนั้ แหละ ถ้าว่ากนั ตามตรรกะของท่านนะ” เขาพูด “และผมู้ ชี วี ติ ทดี่ กี ย็ อ่ มตอ้ งพบกบั ความสขุ สมบรู ณแ์ ละไดร้ บั พรจากเทพเจา้ สว่ นผมู้ ีชีวิตตา่ งออกไปจากน้กี ต็ ้องเผชิญกับสงิ่ ตรงขา้ ม” “ใช”่ “เพราะฉะน้ัน คนเท่ียงธรรมจึงสุขสมบูรณ์ และคนไม่เท่ียงธรรมก็ทุกข์ โดยสมบูรณ”์ “จะว่าอยา่ งน้นั ก็ได”้ เขากลา่ ว “และความทุกข์โดยสมบูรณ์ก็ไม่มีวันให้ผลประโยชน์แก่ใครได้ ความสุข สมบรู ณ์เทา่ น้นั จึงจะให้ประโยชน”์ “แนน่ อนล่ะ” “เมื่อเป็นเช่นนี้นะธราซิมาคัสคนดี ความไม่เท่ียงธรรมก็ไม่มีวันจะให้ผล ประโยชนม์ ากกว่าความเทยี่ งธรรมไปได”้ “เอาอยา่ งนนี้ ะ โสคราตสี ” เขาพดู “ขา้ ฯ จะถอื เสยี วา่ งานฉลองของทา่ น72 เพลโต : 59
ในวนั นจี้ ัดขึน้ เพ่ือถวายแดเ่ ทพีเบนดสิ 73กแ็ ลว้ กัน” “ขา้ ฯ ถวายมนั ใหเ้ จา้ นนั่ แหละธราซมิ าคสั ” ขา้ ฯ กลา่ ว “เพราะเจา้ ดอู อ่ นโยน [354b] ขนึ้ มากแถมยงั เลกิ โวยวายใสข่ า้ ฯอกี ดว้ ยกระนนั้ ขา้ ฯกร็ ตู้ วั ดวี า่ ‘งานฉลอง’ครงั้ นี้ ยงั ไมง่ ดงามเทา่ ไร และมนั กเ็ ปน็ ความผดิ ของขา้ ฯ เอง หาใชค่ วามผดิ ของเจา้ ไม่ เพราะตามทศั นะของขา้ ฯ ขา้ ฯ เหมอื นคนตะกละ กนิ ไมเ่ ลอื ก อาหารจานไหน อยู่ตรงหน้าก็ต้องคว้าข้ึนมาลองลิ้ม อาหารท่ีเพิ่งกินไปก่อนหน้ายังไม่ย่อยดี กส็ วาปามจานใหมเ่ ขา้ ไปอกี แลว้ เชน่ เดยี วกบั การสนทนาของเราเมอื่ ครู่ นยิ าม ของความเท่ียงธรรมยังไม่ทันได้ค�ำตอบดีเลย แต่ข้าฯ กลับไม่ใส่ใจ มัวแต่ไป คน้ หาวา่ มนั เปน็ ความดงี ามหรอื เปน็ ความเลวทราม เปน็ ปญั ญาหรอื เปน็ เพยี ง การขาดการเรยี นรชู้ นดิ หนง่ึ กนั แน่ จากนนั้ การสนทนากเ็ ปลย่ี นมาเปน็ เรอ่ื งของ ความไม่เท่ียงธรรม ว่ามันให้ผลประโยชน์มากกว่าความเท่ียงธรรมหรือไม่ ประเดน็ ใหมน่ ที้ ำ� ใหข้ า้ ฯ ตน่ื เตน้ จนทนไมไ่ หว ถงึ กบั ยอมละทงิ้ ประเดน็ กอ่ นหนา้ ไป [354c] แล้วหันมาสนใจมันแทน สุดท้ายผลลัพธ์ของการสนทนาแลกเปล่ียนก็คือ ขา้ ฯ ยงั ไม่ทันไดร้ อู้ ะไรเลย ถึงตอนน้ีข้าฯ กย็ งั ไม่รวู้ า่ ความเทยี่ งธรรมคอื อะไร ยังไมแ่ นใ่ จเสียด้วยซ้�ำว่ามนั เปน็ ความดีงามประเภทหน่งึ หรอื ไม่ มันจะนำ� พา เราไปสวู่ ังวนแห่งความทกุ ขห์ รือความสุขสมบรู ณ์กันแน่นะ? 60 : รพี บั ลิก
เลม่ 2 เมอื่ พดู จบ ขา้ ฯ กห็ ลงคดิ วา่ ตวั เองรอดพน้ จากการสนทนามาไดแ้ ลว้ แตไ่ มใ่ ชเ่ ลย [327a] ดเู หมอื นวา่ ทงั้ หมดนเ้ี ปน็ เพยี งบทโหมโรงเทา่ นน้ั เพราะพอธราซมิ าคสั วางมอื ไป [327b] กลาวคอน–ผมู้ คี วามกลา้ หาญมากกวา่ ใครอยเู่ สมอ–กอ็ อกอาการไมย่ อมรบั และ กลา่ ววา่ “โสคราตสี ทที่ า่ นบอกวา่ ความเทย่ี งธรรมนน้ั ดกี วา่ ความไมเ่ ทยี่ งธรรม ในทกุ ๆ ด้านน่ันน่ะ ทา่ นต้องการโน้มนา้ วใหพ้ วกเราเห็นความจรงิ ตามทเ่ี ป็น หรือเพียงต้องการให้มัน ดูเหมือนว่า เป็นอย่างนัน้ เท่าน้ัน?”1 “กถ็ า้ เลอื กได”้ ขา้ ฯ กลา่ ว “ขา้ ฯ ยอ่ มตอ้ งการโนม้ นา้ วใหพ้ วกเจา้ เหน็ ความจรงิ ตามท่ีเปน็ อยู่แล้วล่ะ” “งนั้ ทา่ นกย็ งั ทำ� ไมส่ ำ� เรจ็ นะ” เขาพดู “เอาละ่ ไหนทา่ นตอบขา้ ฯ ซิ ตามทศั นะ ของทา่ น เราทกุ คนลว้ นอยากไดค้ ณุ ความดชี นดิ หนง่ึ ซงึ่ ใหค้ วามรน่ื รมยไ์ ดโ้ ดย ตวั มนั เองอยแู่ ลว้ โดยไมต่ อ้ งสนใจผลลพั ธใ์ ดของมนั เชน่ ความสขุ สำ� ราญ และ ความยินดีอันไร้พิษภัยทั้งหลาย ซึ่งเม่ือได้ครอบครองก็จะให้เพียงความยินดี เทา่ นั้น ไม่มีผลกระทบตกค้างอน่ื ใดตามมาอีก2 ท่านเหน็ วา่ คุณความดีชนิดน้ี มีอยู่จริงไหม?” “คุณความดีชนิดน้ีย่อมมีอยู่จริง” ข้าฯ กล่าว “อย่างน้อยก็ในทัศนะของ ข้าฯ ละ่ นะ” เพลโต : 61
[357c] “แลว้ คณุ ความดอี กี ชนดิ หนงึ่ ละ่ ? เราทกุ คนตา่ งตอ้ งการคณุ ความดชี นดิ หนง่ึ ซงึ่ ใหค้ ณุ ทงั้ โดยตวั มนั เอง และจากผลลพั ธท์ มี่ นั ผลติ ออกมา ตวั อยา่ งเชน่ การคดิ การมองเห็น และการมีสุขภาพแจ่มใส เราย่อมได้รับความเปรมปรีดิ์จากทั้ง สองดา้ นของส่ิงเหลา่ นี้ ใช่หรือไม่?” “ใช”่ ข้าฯ พูด “และกย็ งั มคี ณุ ความดรี ปู แบบทสี่ ามอกี ดว้ ยนะ เชน่ การฝกึ ฝนกายบรหิ าร การรกั ษาพยาบาลคนไข้ การฝกึ ฝนศลิ ปะการแพทย์ หรอื การหาเงนิ ดว้ ยวธิ กี าร ตา่ งๆ เรามกั เหน็ วา่ มนั ทง้ั ยากเยน็ และนา่ เบอ่ื หนา่ ย กระนน้ั มนั กใ็ หค้ ณุ ประโยชน์ [357d] กลา่ วคอื มนั มไิ ดม้ คี ณุ โดยตวั ของมนั เอง เราจงึ หวงั เพยี งคา่ ตอบแทนและสงิ่ อน่ื ๆ ซึง่ เกิดตามมาจากมันเท่านัน้ ” “ใช่ นัน่ เป็นชนดิ ท่ีสาม” ขา้ ฯ พูด “แล้วยังไงต่อ?” “แล้วท่านวา่ ” เขาพดู “ความเท่ยี งธรรมอยูใ่ นคุณความดชี นิดไหน?” [358a] “อมื ... ข้าฯ เห็นวา่ ” ขา้ ฯ กลา่ ว “มันต้องเป็นคุณความดีชนิดทงี่ ดงามท่สี ุด ผไู้ ดร้ บั คณุ ความดชี นดิ นย้ี อ่ มไดร้ บั พรจากเทพเจา้ ดว้ ย นนั่ กค็ อื มนั ตอ้ งมที งั้ คณุ โดยตัวมนั เอง และจากผลลพั ธท์ ่มี ันสรา้ งขึน้ ” “แตค่ นหมมู่ ากยอ่ มไมม่ ที ศั นะเชน่ นน้ั เปน็ แน”่ เขากลา่ ว “ดเู หมอื นพวกเขา จะจัดมันไว้ในความดรี ูปแบบท่ีมคี วามยากลำ� บากและนา่ เบือ่ หนา่ ย พวกเขา มองว่ามันเป็นภาระและสมควรหนีไปให้พ้น หรืออย่างมากก็หวังเพียงแค่ค่า ตอบแทน กับช่ือเสียงอนั เดน่ ดังซึ่งหล่ังไหลมาจากทศั นคต3ิ เทา่ น้ัน” “ข้าฯ รู้น่าว่านั่นคือกระแสนิยม” ข้าฯ พูด “ธราซิมาคัสก็เพ่ิงประณาม ความเทย่ี งธรรมดว้ ยทศั นะเชน่ นี้ ซำ�้ ยงั หนั ไปสรรเสรญิ ความไมเ่ ทยี่ งธรรมแทน อกี ดว้ ย แตม่ นั กด็ เู หมอื นวา่ ขา้ ฯ เองอาจเปน็ คนหวั ชา้ เรยี นรอู้ ะไรยากเองกไ็ ด”้ [358b] “เอาเถอะนา่ ” กลาวคอนกลา่ ว “ทา่ นลองฟงั ขา้ ฯ พดู ดบู า้ ง ดซู วิ า่ ทา่ นจะยงั มี ทศั นะเดมิ อยอู่ กี ไหม ขา้ ฯ คดิ วา่ ธราซมิ าคสั นะ่ ยอมแพท้ า่ นเรว็ เกนิ ไป เขาเหมอื น อสรพษิ ทโ่ี ดนทา่ นรา่ ยมนตส์ ะกดยงั ไงยงั งน้ั กระนน้ั ขา้ ฯ กย็ งั ไมร่ สู้ กึ พงึ พอใจ กับข้อพิสูจน์ของฝั่งไหนนะ ข้าฯ ยังปรารถนาจะรู้ให้ได้ว่าความเที่ยงธรรม 62 : รีพบั ลกิ
และความไม่เท่ยี งธรรมนัน้ คืออะไรกันแน่ และหากพวกมนั ปรากฏขึน้ ภายใน [358c] จติ วญิ ญาณโดยตวั ของมนั เพยี งลำ� พงั – กลา่ วคอื ตดั คา่ ตอบแทนและผลลพั ธ์ [358e] ตามมาทง้ั หลายออกไป – แตล่ ะฝง่ั จะมพี ลงั อำ� นาจขนาดไหนบา้ ง และถา้ ทา่ น เหน็ ชอบดว้ ย ขา้ ฯ กค็ ดิ จะหยบิ เอาตรรกะของธราซมิ าคสั ขนึ้ มาสานตอ่ เอาอยา่ งนี้ อนั ดบั แรก ขา้ ฯ จะเรมิ่ จากการนำ� เสนอวา่ ผคู้ นมกั มองความเทยี่ งธรรมเปน็ อะไร และมาจากไหน และอนั ดบั ตอ่ มา ขา้ ฯ จะเสนอตอ่ ไป วา่ ผนู้ ำ� มนั มาปฏบิ ตั นิ นั้ ลว้ นแตท่ ำ� ไปโดยไมม่ คี วามสมคั รใจ พวกเขาไมไ่ ดม้ องวา่ มนั เปน็ คณุ ความดอี ะไร หากแตต่ อ้ งทำ� ไปเพราะความจำ� เปน็ บบี บงั คบั เทา่ นนั้ และอนั ดบั สดุ ทา้ ย ขา้ ฯ จะ เสนอวา่ สง่ิ ทพ่ี วกเขาทำ� ลงไปนนั้ เหมาะควรดอี ยแู่ ลว้ เพราะอยา่ งไรเสยี – กเ็ ปน็ อย่างท่ีคนเขาว่ากัน – ชีวิตของคนไม่เทย่ี งธรรมกย็ อ่ มตอ้ งดกี วา่ ชวี ติ ของคน เที่ยงธรรมเป็นไหนๆ... อย่าเข้าใจผิดไปนะโสคราตีส ท้ังหมดน้ีไม่ใช่ทัศนะ ของขา้ ฯ หรอก อนั ทจี่ รงิ ขา้ ฯ กำ� ลงั รสู้ กึ สบั สน หขู า้ ฯ ชาไปหมดแลว้ เพราะไดฟ้ งั เพียงความข้างเดยี วเท่านน้ั – ทัง้ จากธราซิมาคสั และจากคนอ่ืนๆ อกี มาก – และมนั กไ็ มไ่ ดท้ ำ� ใหข้ า้ ฯ พอใจเลย ขา้ ฯ อยากฟงั ความขา้ งความเทยี่ งธรรมบา้ ง อยากไดย้ นิ บา้ งวา่ มนั ดกี วา่ ความไมเ่ ทย่ี งธรรมอยา่ งไร ขา้ ฯ อยากไดย้ นิ ใครสกั คน สดุดีว่ามันมีคุณค่า ในตัวของมันเอง และข้าฯ ก็อยากให้ใครคนน้ันเป็นท่าน ขา้ ฯ อยากเรยี นรจู้ ากทา่ น และดว้ ยเหตนุ เี้ อง ขา้ ฯ จงึ คดิ จะสรรเสรญิ ชวี ติ อนั ไม่ เทยี่ งธรรมใหท้ า่ นไดฟ้ งั อยา่ งยดื ยาวและดดุ นั เสยี หนอ่ ย โดยขณะพดู ขา้ ฯ จะช้ี ใหท้ า่ นเห็นไปด้วยวา่ ขา้ ฯ อยากให้ท่านสรรเสริญความเที่ยงธรรมที่ตรงไหน และประณามความไมเ่ ทย่ี งธรรมทป่ี ระเดน็ ใด เอาละ่ ทา่ นอยากใหข้ า้ ฯ ทำ� อยา่ ง ท่พี ดู ไปนี่หรอื เปล่า?” “โอ!้ เหนอื สง่ิ อนื่ ใดเชยี วละ่ ” ขา้ ฯ กลา่ ว “ยงั จะมปี ระเดน็ ใดอกี เลา่ ทผ่ี สู้ ามารถใช้ เหตผุ ลท้ังหลายจะอยากฟงั อยากจะพูดไดบ้ ่อยเท่าประเด็นนี้อกี แลว้ ?” “พดู ไดง้ ดงามมาก”เขาพดู “งน้ั เรามาเรมิ่ ประเดน็ แรกกนั เลย–ความเทยี่ งธรรม คืออะไรและมาจากไหน... “ว่ากันว่าความไม่เท่ียงธรรมน้ันนับเป็นคุณความดีอยู่แล้วโดยธรรมชาติ เพลโต : 63
ความทกุ ขท์ รมานจากความไมเ่ ทยี่ งธรรมตา่ งหากทเ่ี ปน็ ความเลวรา้ ย กระนนั้ ความทรมานอนั เกดิ จากความไมเ่ ทยี่ งธรรมกส็ าหสั เกนิ กวา่ จะเอาคณุ ความดี จากการปฏบิ ตั ติ นไมเ่ ทย่ี งธรรมมาเทยี บกนั ได้ ดว้ ยเหตนุ ี้ หลงั จากไดก้ อ่ ความ ไมเ่ ทย่ี งธรรมตอ่ กนั ไดล้ มิ้ รสความทกุ ขจ์ ากมนั และไดร้ ซู้ งึ้ ทง้ั สองรสชาตแิ ลว้ พวกเขาจงึ มที ศั นะรว่ มกนั วา่ มนั นา่ จะเปน็ ประโยชนม์ ากกวา่ หากจะปลงใจทำ� พนั ธสญั ญารว่ มกนั แนน่ อนวา่ พนั ธสญั ญาฉบบั นยี้ อ่ มเปน็ ประโยชนต์ อ่ ฝา่ ยที่ ไมม่ คี วามสามารถพอจะหนพี น้ เงอ้ื มมอื ของอกี ฝา่ ย ซงึ่ เลอื กอกี ทางหนง่ึ เพราะ มนั จะปอ้ งกนั มใิ หใ้ ครกอ่ ความไมเ่ ทยี่ งธรรมแกใ่ ครไดอ้ กี และจะไมม่ ใี ครตอ้ ง [359a] ทกุ ขท์ รมานจากมนั อกี เมอื่ เปน็ เชน่ น้ี พวกเขาจงึ เรม่ิ รา่ งกฎหมายและพนั ธสญั ญา ดังกล่าวข้ึนมา และการปฏิบัติตามข้อตกลงน้ีก็นับเป็นความเที่ยงธรรมและ ชอบดว้ ยกฎหมาย นลี่ ะ่ คอื ตน้ กำ� เนดิ ของความเทยี่ งธรรมตามทม่ี นั เปน็ มนั อยู่ กงึ่ กลางระหวา่ งความดสี ดุ ขวั้ – นน่ั คอื การกอ่ ความไมเ่ ทย่ี งธรรมไดโ้ ดยไมโ่ ดน ลงทณั ฑ์ – กบั ความชว่ั สดุ ขดี – นนั่ คอื การทนทกุ ขจ์ ากความไมเ่ ทย่ี งธรรมโดย มิอาจเอาคืนได้ – ดังนน้ั คนเที่ยงธรรมจงึ อยกู่ งึ่ กลางระหวา่ งความสดุ โต่งทัง้ สองฟากน้ี เขาใสใ่ จกบั ความเทยี่ งธรรมโดยไมเ่ หน็ วา่ มนั เปน็ คณุ ความดอี ะไร [359b] เขาใหเ้ กยี รตมิ นั เพยี งเพราะตนเองนน้ั ออ่ นแอเกนิ ไป ออ่ นแอเกนิ กวา่ จะกอ่ การ ไม่เที่ยงธรรมด้วยตัวเองก็เท่าน้ัน ด้วยเหตุนี้ ใครก็ตามท่ีสามารถจะก่อการ เช่นน้ัน และเปน็ ลกู ผชู้ ายทจ่ี รงิ แทม้ ากเพียงพอ เขาก็จะไมท่ �ำพันธสญั ญากบั ใครทั้งสิ้น เขาไม่จ�ำเป็นต้องตกลงกับใครว่าจะไม่ก่อการไม่เท่ียงธรรมเพียง เพราะไมป่ ระสงคใ์ หม้ ใี ครมาสรา้ งความทกุ ขใ์ หแ้ กต่ วั ถา้ หากเขายอม เขากค็ ง ต้องเสียสติไปแลว้ แน่ๆ... “ท้ังหมดนี้คอื ธรรมชาติของความเท่ียงธรรม มนั มีลักษณะเชน่ นีเ้ อง และ โดยธรรมชาตแิ ลว้ มนั กเ็ ตบิ โตขน้ึ มาไดจ้ ากสงิ่ เหลา่ น้ี เอาละ่ เรามาวา่ กนั ตอ่ ... “ว่ากันว่า ไม่มีใครน�ำความเที่ยงธรรมมาปฏิบัติด้วยความสมัครใจหรอก ตา่ งคนตา่ งกท็ ำ� ไปดว้ ยมอิ าจกอ่ การไมเ่ ทย่ี งธรรมดว้ ยตนเองทงั้ นน้ั เราจะเขา้ ใจ [359c] ขอ้ นไี้ ดด้ ที สี่ ดุ หากทดลองคดิ คำ� นวณดดู ว้ ยวธิ กี ารดงั ตอ่ ไปน้ี – อนญุ าตใหค้ น 64 : รพี ับลกิ
เทย่ี งธรรมกบั คนไมเ่ ทย่ี งธรรมกระทำ� สงิ่ ใดกไ็ ดต้ ามใจชอบ จากนนั้ จงึ สะกดรอย [359d] ตามไป คอยจับตาดูให้รู้ว่าความปรารถนาของแต่ละฝ่ายน้ันจักน�ำพา พวกเขาไปสู่แห่งหนไหน และสุดท้ายเราก็ย่อมจับพวกเขาได้คาหนังคาเขา [359e] ความปรารถนาอยากดีอยากเดน่ กวา่ คนอืน่ จะคอยผลกั ดันให้คนเทยี่ งธรรม [360a] เดนิ ไปบนทางสายเดยี วกบั คนไมเ่ ทย่ี งธรรมอยา่ งไมต่ อ้ งสงสยั และนน่ั กค็ อื สง่ิ ซึ่งทุกคนไม่ว่าใครต่างถวิลหาอยู่เสมอโดยธรรมชาติ กล่าวคือเราทุกคน ลว้ นมองมนั เปน็ คณุ ความดชี นดิ หนง่ึ ขณะทก่ี ฎเกณฑต์ า่ งๆ พยายามทวนกระแส คอยบีบบังคับธรรมชาติในตัวเราให้หันไปเคารพแต่ความเท่าเทียมเท่าน้ัน สงิ่ ทข่ี า้ ฯ เพง่ิ กลา่ วไปจะชดั เจนยงิ่ ขน้ึ หากเราใหท้ ง้ั สองฝา่ ยไดถ้ อื ครองอำ� นาจ วิเศษแบบเดียวกับท่ีบรรพบุรุษของไกกีสแห่งลิเดียเคยได้รับ4 ว่ากันว่าไกกีส เปน็ คนเลย้ี งแกะคนหนงึ่ ซง่ึ อยใู่ ตอ้ าณตั ขิ องผปู้ กครองแหง่ เมอื งลเิ ดยี แตอ่ ยมู่ า วันหนึ่งได้เกิดพายุใหญ่และมีแผ่นดินไหวรุนแรงจนท�ำให้พ้ืนดินบริเวณท่ีเขา บริบาลแกะอยู่น้ันได้ปริแตกออก ก่อเป็นโพรงทอดยาวลงไปใต้พิภพ ไกกีส เหน็ ดงั นนั้ จงึ รสู้ กึ ตน่ื ใจใครร่ ู้ เขาเดนิ ลงไปในรอยแยกดงั กลา่ ว ตำ� นานเลา่ ดว้ ยวา่ เขาได้พบกับของวิเศษมากมายข้างใต้ และหนงึ่ ในนน้ั ก็คือมา้ ส�ำริดซ่งึ ดา้ นใน กลวงเปลา่ บนลำ� ตวั มชี อ่ งเปดิ คลา้ ยหนา้ ตา่ ง เขาทดลองมองลอดชอ่ งนนั้ เขา้ ไป กพ็ บกบั ซากศพหนง่ึ ซงึ่ ใหญก่ วา่ มนษุ ยท์ ว่ั ไปอยเู่ ลก็ นอ้ ย ศพนนั้ ไมส่ วมใสส่ ง่ิ ใด นอกจากแหวนทองคำ� วงหนง่ึ บนนว้ิ มอื เทา่ นน้ั ไกกสี จงึ คอ่ ยๆ ปลดแหวนออก มาเก็บไว้ แลว้ ย่องเดินยอ้ นกลับออกมาจากโพรง วนั หน่งึ เขาสวมแหวนทอง วงน้นั ไปงานประชมุ คนเลี้ยงแกะ ซง่ึ จดั ขึ้นเป็นประจ�ำทกุ เดือน เพ่อื ถวายราย งานเร่อื งฝงู แกะแกอ่ งค์ราชา ขณะที่ไกกสี กำ� ลงั นงั่ อยกู่ บั คนอน่ื ๆ เขาบงั เอิญ ไปหมุนหัวแหวนให้หันกลับเข้ามาหาตัวสู่ด้านในของฝ่ามือ ทันใดนั้นเอง เขากพ็ บวา่ คนรอบๆ ขา้ งตา่ งมองไมเ่ หน็ เขาอกี ตอ่ ไป เขาลอ่ งหน และทกุ ๆ คนก็ ก�ำลังสนทนาแลกเปลี่ยนกันอย่างออกรสถึงเร่ืองของเขาเพราะคิดว่าไกกีส คงกลบั ไปแลว้ เขาตืน่ ตะลึงกับความมหัศจรรยท์ ีไ่ ด้พบ จึงใชน้ ิ้วจับหัวแหวน หมนุ กลบั ออกไปดา้ นนอกดงั เดมิ แลว้ ทนั ใดนน้ั เอง ทกุ ๆ คนกก็ ลบั มามองเหน็ เพลโต : 65
เขาไดอ้ กี ครง้ั ดงั นนั้ เขาจงึ ทำ� การทดลองตา่ งๆ นานากบั แหวนวงนี้ เพอื่ ทดสอบ ดูว่าตนเองได้รับอ�ำนาจวิเศษดังกล่าวจริงหรือไม่ และในที่สุดเขาก็ค้นพบว่า มนั เปน็ เรอื่ งจรงิ เมอื่ ใดกต็ ามทห่ี มนุ หวั แหวนกลบั เขา้ มาดา้ นใน เขากจ็ ะลอ่ งหน หายตวั ได้ และเมือ่ ใดท่ีหมนุ มนั กลับออกไปดา้ นนอก เขากจ็ ะปรากฏกายขึ้น ตามเดมิ เมอ่ื รเู้ ชน่ นไี้ กกสี จงึ วางแผนจดั แจงใหต้ นไดเ้ ปน็ หนงึ่ ในผถู้ อื สารขน้ึ ไป [360b] ถวายรายงานแกอ่ งคร์ าชา และเมอ่ื ไปถึงเขาก็ล่อลวงราชนิ ใี หย้ นิ ยอมมคี วาม สัมพันธ์หลับนอนกับตน จากนั้นจึงลอบปลงพระชนม์ราชาทิ้งเสียโดยความ ชว่ ยเหลอื ขององคร์ าชนิ ี และสดุ ทา้ ยอำ� นาจปกครองทง้ั หมดกต็ กอยใู่ ตเ้ งอื้ มมอื ของไกกสี ... “เอาละ่ ทนี เ้ี รามาลองสมมตกิ นั ดวู า่ ถา้ เรามแี หวนประเภทนอี้ ยสู่ กั สองวง วงหนง่ึ สวมโดยคนเทย่ี งธรรม อีกวงหน่งึ สวมโดยคนไม่เที่ยงธรรม เม่ือดจู าก ภายนอกก็คงรู้ว่าไม่มีใครมีจิตใจแน่วแน่ในความเท่ียงธรรมได้ตลอดหรอก ใครบา้ งจะอดใจไมเ่ หลยี วมองทรพั ยส์ มบตั ขิ องผอู้ น่ื ไดบ้ า้ งเลา่ ในเมอื่ เขาไดร้ บั อนุญาตให้หยิบฉวยทุกสิ่งที่ตัวเองต้องการจากชาวบ้านร้านตลาดได้โดยไม่ [360c] เกรงกลวั สง่ิ ใด เขาจะลกั ลอบเขา้ บา้ นใครกไ็ ด้ มสี มั พนั ธห์ ลบั นอนกบั ใครกไ็ ด้ ฆาตกรรมใครกไ็ ด้ หรอื จะปลดปลอ่ ยนกั โทษคนไหนออกจากคกุ กย็ งั ได้ สดุ แตใ่ จ ตอ้ งการ เขาทำ� ไดท้ กุ อยา่ งราวกบั เปน็ เทพเจา้ ในมวลมนษุ ย์ การกระทำ� ทงั้ หมด ของเขายอ่ มไมม่ อี ะไรแตกตา่ งจากคนไมเ่ ทย่ี งธรรม คนทง้ั สองฝา่ ยนน้ั ยอ่ มเดนิ บนทางสายเดยี วกนั นีแ้ ลคอื ขอ้ พสิ จู น์ช้นั เลศิ ที่ทำ� ให้ผ้คู นมักกลา่ วกันวา่ ไม่มี ใครยนิ ยอมเปน็ คนเทย่ี งธรรมโดยดว้ ยความสมคั รใจหรอก จะทำ� เชน่ นน้ั กต็ อ่ เมอ่ื ถกู กดดนั ใหต้ อ้ งทำ� เทา่ นนั้ ไมม่ บี รุ ษุ ใดเชอ่ื จรงิ ๆ หรอกวา่ ยงั มคี ณุ ความดใี ด [360d] หลงเหลอื ในโลกสว่ นตวั ของตน หากทง้ั สองฝา่ ย เหน็ วา่ ตวั เองมชี อ่ งใหก้ อ่ การ ไมเ่ ทย่ี งธรรมได้ พวกเขายอ่ มกระทำ� อนั ทจี่ รงิ ไมว่ า่ ใครกเ็ ชอ่ื เหมอื นกนั ทง้ั นน้ั ว่าความไม่เท่ียงธรรมจะน�ำพาผลประโยชน์มาให้เป็นการส่วนตนได้มากกว่า ความเทย่ี งธรรมเสมอ ผสู้ นบั สนนุ ตรรกะนที้ กุ คนตา่ งกเ็ หน็ จรงิ ตามนน้ั หากแม้ คนผหู้ นง่ึ ไดร้ บั โอกาสเชน่ น้ี แตย่ งั ยนื กรานปฏเิ สธไมย่ อมกอ่ การไมเ่ ทย่ี งธรรม 66 : รีพบั ลิก
ไมย่ อมแตะตอ้ งทรพั ยส์ มบตั ขิ องผอู้ นื่ คนผนู้ นั้ ยอ่ มแลดนู า่ สมเพชเวทนาและ [360e] โงเ่ งา่ เหลอื ประมาณ ในสายตาของคนรอบข้างทไ่ี ด้ทราบเรอื่ งเขา้ แน่นอนวา่ [361a] พวกเขาย่อมต้องเสแสร้งท�ำเป็นสรรเสริญคนผู้น้ีเมื่ออยู่ต่อหน้า แต่นั่นก็เป็น เพราะความกลวั วา่ ตนเองอาจจะตอ้ งเดอื ดรอ้ น หากคนผู้นเี้ ปลย่ี นใจ หันมา [361b] มอบความไม่เท่ียงธรรมให้แก่ตนนั่นเอง เอาล่ะ และท้ังหมดน้ีก็คือประเด็น ที่สองของข้าฯ... “และกม็ าถงึ การตดั สนิ ชวี ติ ของทง้ั สองฝา่ ย การตดั สนิ ครงั้ นจี้ ะถกู ตอ้ งและ แม่นย�ำเพียงใด เราต้องวางคนเท่ียงธรรมโดยสมบูรณ์และคนไม่เที่ยงธรรม โดยสมบรู ณเ์ อาไวใ้ นตำ� แหนง่ ตรงขา้ มกนั อยา่ งสมบรู ณใ์ หไ้ ดเ้ สยี กอ่ น ถา้ ทำ� ไมไ่ ด้ กไ็ มต่ อ้ งตดั สนิ อะไรกนั อกี เอาละ่ แลว้ เราจะทำ� อยา่ งไรกนั ด?ี ทา่ นลองฟงั วธิ นี ดี้ ู เราจะใหค้ นทง้ั สองเดนิ ตามเปา้ หมายของตวั เองไดอ้ ยา่ งสมบรู ณแ์ บบ กลา่ วคอื เราจะไมย่ ดึ เอาสงิ่ ไมเ่ ทย่ี งธรรมใดออกมาจากคนไมเ่ ทยี่ งธรรม และกจ็ ะไมย่ ดึ เอา สิ่งเท่ียงธรรมใดออกจากคนเที่ยงธรรมด้วย จากนั้นอันดับแรก เราจะให้คน ไมเ่ ทยี่ งธรรมผนู้ น้ั ทำ� ตวั เหมอื นชา่ งฝมี อื ผเู้ กง่ กาจ – ทา่ นยอ่ มรใู้ ชไ่ หมวา่ แพทย์ หรอื ตน้ หนเรอื ผชู้ ำ� นาญการนน้ั ยอ่ มรดู้ ถี งึ ความแตกตา่ งระหวา่ งสง่ิ ทศ่ี ลิ ปะของ ตนทำ� ไดแ้ ละทำ� ไมไ่ ด้ และเขากจ็ ะเลอื กทำ� แตส่ ง่ิ ทต่ี นทำ� ไดเ้ ทา่ นนั้ ทงิ้ สงิ่ ซง่ึ ทำ� ไมไ่ ดไ้ วเ้ บอ้ื งหลงั เพราะหากวนั ใดพลาดพลงั้ กย็ งั มคี วามสามารถพอจะลุกข้ึน มาใหม่ได้ – กล่าวคือ คนไม่เที่ยงธรรมของเราผู้น้ีจะเลือกกระท�ำแต่ความ ไมเ่ ทย่ี งธรรม ซง่ึ ตนเองท�ำได้อยา่ งถกู ทถี่ ูกทางเท่านนั้ และน่นั ย่อมท�ำใหเ้ ขา กลายเปน็ คนไมเ่ ทย่ี งธรรมอยา่ งสมบรู ณส์ ดุ เขายอ่ มไมม่ วี นั ถกู จบั ได้ จำ� ไวเ้ ลยวา่ คนกระทำ� ไมเ่ ทย่ี งธรรมแลว้ ถกู จบั ไดน้ น้ั เปน็ ไดแ้ คค่ นนา่ สมเพช เพราะความไม่ เทยี่ งธรรมอนั สมบรู ณส์ ดุ นน้ั หมายถงึ การ ดเู หมอื น วา่ เทย่ี งธรรม แตแ่ ทจ้ รงิ นนั้ ไมใ่ ช่ ดังนนั้ คนไมเ่ ทย่ี งธรรมโดยสมบรู ณข์ องเรากจ็ ะตอ้ งไดค้ รอบครองความ ไมเ่ ทยี่ งธรรมอนั สมบรู ณแ์ บบดว้ ย เราจะยดึ สง่ิ ใดไปจากเขาไมไ่ ดท้ ง้ั นนั้ เขาตอ้ ง ได้กอ่ ความไมเ่ ท่ยี งธรรมอันย่งิ ใหญ่ ขณะเดยี วกันกต็ ้องได้ชือ่ เสียงอันใหญ่ย่ิง แห่งความเที่ยงธรรมมาครองด้วย หากครั้งใดเขาก้าวพลาด เขาย่อมมีพลัง เพลโต : 67
อำ� นาจพอจะลกุ ขนึ้ มาใหมไ่ ดเ้ สมอ หรอื หากครงั้ ใดความไมเ่ ทย่ี งธรรมของเขา ถกู เปดิ โปง เขากย็ อ่ มตอ้ งมคี วามสามารถพดู จาโนม้ นา้ ว หรอื ถา้ ครง้ั ใดตอ้ งใช้ กำ� ลงั คนอยา่ งเขายอ่ มมพี รอ้ มทง้ั ความสามารถ ความกลา้ หาญ และพละกำ� ลงั และยงั รวมไปถงึ เงนิ ทองกบั มติ รสหาย ผคู้ อยสนบั สนนุ คำ้� จนุ เขาอยเู่ สมอดว้ ย เอาล่ะ เม่ือเราได้สมมตคิ นประเภทน้ขี ้นึ มาด้วยวาจาเรยี บร้อยแล้ว ต่อไปเรา กจ็ ะสมมตคิ นเทยี่ งธรรมขนึ้ มาวางเปรยี บเทยี บกบั เขา โดยคนคนนจ้ี ะตอ้ งสงู สง่ และเรียบง่าย ‘ไม่หวังเพียง ดูเหมือน เป็นคนดี แต่ต้องดีให้ได้จริงตามน้ัน’ อยา่ งทเี่ อสคลิ สั เคยวา่ ไว5้ เราจะตอ้ งกำ� จดั การ ‘ดเู หมอื น’ ดงั กลา่ วนนั่ ทงิ้ ไป เพราะ หากเขาเพยี ง ดเู หมอื น เปน็ คนเทย่ี งธรรมเทา่ นนั้ การ ดเู หมอื น นนั่ ยอ่ มไมแ่ คลว้ [361c] ต้องน�ำเอาเกียรตยิ ศและของก�ำนัลต่างๆ มามอบให6้ และหากปล่อยใหเ้ ปน็ อยา่ งนนั้ เรากจ็ ะไมส่ ามารถตดั สนิ ลงไปไดอ้ ยา่ งแนช่ ดั วา่ เขาปฏบิ ตั ติ นเชน่ นน้ั เพราะเป็นคนเช่นที่ว่าจริงๆ หรือเป็นเพราะเกียรติยศและของก�ำนัลกันแน่ ดว้ ยเหตนุ ้ี เราจงึ ตอ้ งปลดทงิ้ ทกุ สง่ิ ของเขาใหเ้ หลอื เพยี งความเทยี่ งธรรมเทา่ นน้ั และให้เขาตกอยู่ในสถานการณ์ตรงกันข้ามกับคนแรกในทุกประการคือเขา ต้องไม่แตะต้องความไม่เท่ียงธรรมเลย ทว่าเขากลับได้รับชื่อเสียงอันใหญ่ยิ่ง แหง่ ความไมเ่ ทย่ี งธรรมไปครองเสยี อยา่ งนนั้ หากทำ� เชน่ นไ้ี ด้ เรากจ็ ะทดสอบ ความเทย่ี งธรรมของเขาได้ วา่ มนั ออ่ นแรงลงบา้ งหรอื ไม่ จากทศั นคตอิ นั เลวรา้ ย [361d] ของคนรอบข้างและจากผลลัพธ์ต่างๆ ของมัน เราจะปล่อยให้เขาเป็นเช่นน้ี ไปจนตาย คอื ดเู หมอื น เปน็ คนไมเ่ ทยี่ งธรรมตลอดชวี ติ ทง้ั ทเ่ี ปน็ คนเทย่ี งธรรมกวา่ ใครๆ หากเราทำ� เชน่ นไ้ี ด้ ทงั้ ฝา่ ยเทย่ี งธรรมและฝา่ ยไมเ่ ทยี่ งธรรมกจ็ ะถงึ ขดี สดุ ของตนเอง ตอนนนั้ ละ่ เราถงึ จะตดั สนิ ไดว้ า่ ฝา่ ยใดมคี วามสขุ สมบรู ณม์ ากกวา่ ” “โอ!้ กลาวคอนทร่ี กั ” ขา้ ฯ พดู “เจา้ ขดั เงาชายทง้ั สองไดเ้ ดน่ ชดั ราวรปู สลกั ไมม่ ผี ดิ เทา่ นีเ้ ราก็ตดั สินกนั ไดแ้ ล้วสินะ” “ขา้ ฯ กพ็ ยายามทำ� ใหไ้ ดม้ ากเทา่ ทจี่ ะทำ� ไดน้ นั่ ละ่ ” เขากลา่ ว “ขา้ ฯ วา่ เมอื่ ได้ คนทง้ั สองออกมาแลว้ กค็ งไมย่ ากอกี ตอ่ ไป เราพรรณนาไดแ้ ลว้ วา่ วถิ ชี วี ติ เชน่ ไร [361e] รอคอยพวกเขาอยู่ เอาละ่ ไดเ้ วลาปดิ ฉากสนุ ทรพจนแ์ ลว้ แตก่ อ่ นอน่ื โสคราตสี 68 : รีพับลกิ
ขา้ ฯ อยากใหท้ า่ นระลกึ ไวก้ อ่ นวา่ สงิ่ ทขี่ า้ ฯ จะพดู ตอ่ ไปนอ้ี าจฟงั ดโู หดรา้ ยไปหนอ่ ย [362a] แตน่ นั่ ไมใ่ ชค่ ำ� พดู ขา้ ฯ นะ มนั เปน็ คำ� พดู ของคนทส่ี รรเสรญิ ความไมเ่ ทย่ี งธรรม [362b] ไว้สูงกว่าความเท่ียงธรรมต่างหาก พวกเขากล่าวว่าคนมีสันดานเท่ียงธรรม [362c] เช่นน้นั มกั ตอ้ งถูกเฆีย่ น ถูกขึงบนเครื่องทรมาน ถูกลา่ มโซ่ ดวงตาทั้งสองจะ ถูกจี้ด้วยไฟ จนในท่ีสุด เมื่อเขาได้ทนทรมานจากความช่ัวร้ายทุกอย่างแล้ว เขากจ็ ะถกู เสยี บประจาน7 ในชว่ งเวลาสดุ ทา้ ยนเ้ี อง เขาจะตระหนกั ขนึ้ มาไดว้ า่ ตนไม่น่าท�ำตัวเป็นคนเท่ียงธรรมเลย แค่ท�ำให้ ดูเหมือน ว่าเท่ียงธรรมได้ก็ พอแล้ว... อันที่จริง ค�ำพูดของเอสคิลัสน่าจะน�ำมาประยุกต์ใช้กับคนไม่ เทยี่ งธรรมไดแ้ มน่ ยำ� กวา่ เพราะคนเหลา่ นนั้ มกั พดู เสมอวา่ คนไมเ่ ทยี่ งธรรมนน้ั แสวงหาแต่สิง่ ซ่ึงวางบนฐานของความจรงิ ตามท่ีเป็น ไมไ่ ด้วางชีวติ ไวบ้ นฐาน ของทศั นคติ ไมห่ วงั เพยี ง ดเู หมอื น ไมเ่ ทยี่ งธรรม แตต่ อ้ งไมเ่ ทยี่ งธรรมใหไ้ ดจ้ รงิ ตามน้นั ...8 เก็บเกี่ยวผลบนจิตใจเคยไถหวา่ น เพาะแผนการจนผลดิ อกงอกงามแล้ว9 เขาจะไดข้ นึ้ ปกครองเมอื ง เพราะเขา ดเู หมอื น เปน็ คนเทยี่ งธรรม เขาจะแตง่ งาน เขา้ ไปอยใู่ นตระกลู ไหนหรอื แตง่ กบั ใครกไ็ ดท้ งั้ นนั้ เขาจะจบั มอื ทำ� สญั ญาเปน็ หนุ้ สว่ นกบั ใครกคี่ นกไ็ ดต้ ามตอ้ งการ และนอกจากเขาจะกอบโกยผลประโยชน์ ทง้ั หลายดว้ ยวธิ กี ารเหลา่ นไี้ ดแ้ ลว้ เขายงั ไมต่ อ้ งมามวั กงั วลเรอื่ งการปฏบิ ตั ติ น ไมเ่ ทยี่ งธรรมอกี ดว้ ย มแี ตไ่ ดก้ บั ได้ ดงั นน้ั หากเขาเขา้ แขง่ ขนั กบั ผอู้ น่ื ไมว่ า่ งานแขง่ สาธารณะหรอื สว่ นตวั กต็ าม เขายอ่ มกำ� ชยั เหนอื กวา่ ศตั รทู งั้ หลายไดเ้ สมอ และ ดว้ ยการหยบิ ยนื่ ผลประโยชนแ์ กส่ หาย และสรา้ งความฉบิ หายแกศ่ ตั รอู ยเู่ สมอ เขาจะอยเู่ หนอื วา่ คนอน่ื ๆ และรำ�่ รวยขนึ้ เรอ่ื ยๆ เมอ่ื เปน็ เชน่ น้ี เขายอ่ มสามารถ ถวายเครอื่ งบชู าและจดั พธิ ตี อบแทนคณุ แกท่ วยเทพไดอ้ ยา่ งไมข่ าดตกบกพรอ่ ง มคี ณุ สมบตั พิ รอ้ มแกก่ ารเปน็ ผยู้ งิ่ ใหญ่ เขาดแู ลเอาใจใสเ่ ทพเจา้ และมนษุ ยป์ ถุ ชุ น เพลโต : 69
(เฉพาะบางคนเขาทพี่ อใจ) ไดด้ กี วา่ คนเทย่ี งธรรมเปน็ ไหนๆ ดงั นน้ั ผลทตี่ ามมา คือ เขาน่าจะได้รับความรักจากเทพเจ้ามากกว่าคนเที่ยงธรรมด้วยเหตุน้ี อยา่ งไรล่ะโสคราตสี ผคู้ นเขาถึงไดว้ า่ กนั ว่า ทวยเทพและมนษุ ยย์ ่อมหยิบยื่น ชวี ติ ท่ีดีกว่าแก่คนไม่เทย่ี งธรรมแทนที่จะเป็นคนเท่ยี งธรรมเสมอ” [362d] เมอื่ กลาวคอนกลา่ วจบ ขา้ ฯ กเ็ ตรยี มคำ� พดู โตต้ อบเอาไวเ้ รยี บรอ้ ยแลว้ ทวา่ จู่ๆ อเดมันทัส พ่ีชายของกลาวคอนก็กล่าวแทรกข้ึนมาเสียก่อน “โสคราตีส ท่านย่อมไมค่ ดิ ว่าตรรกะเหล่านัน้ เป็นท่นี า่ พอใจแล้วหรอกใช่ไหม?” “ไมน่ า่ พอใจอย่างไรละ่ ?” ข้าฯ พดู “กส็ งิ่ ทส่ี มควรตอ้ งพดู มากทส่ี ดุ กลบั ยงั ไมไ่ ดร้ บั การบอกกลา่ วออกมาเลย ด้วยซ�้ำ” เขากล่าว “เอา้ ! ถา้ อยา่ งนน้ั ” ขา้ ฯ พดู “กอ็ ยา่ งสภุ าษติ วา่ ‘ใหบ้ รุ ษุ ทอ้ งเดยี วกนั ไดย้ นื เคยี งขา้ งกนั ’ ถา้ เขาพลาดสงิ่ ใดไป เจา้ กช็ ว่ ยแกต้ า่ งแทนเขาสิ แตอ่ นั ทจี่ รงิ แคส่ ง่ิ ที่ เขาพดู มานนั่ กท็ ำ� เอาขา้ ฯ เขา่ แทบทรดุ แลว้ นา แคน่ ขี้ า้ ฯ กไ็ มร่ จู้ ะชว่ ยเหลอื เทพี แห่งความเที่ยงธรรมไดห้ รือเปล่าแลว้ ” [362e] “ไรส้ าระนา่ ” อเดมนั ทสั พดู “ลองฟงั ขา้ ฯ พดู ดบู า้ ง ตามทศั นะของขา้ ฯ หาก ตอ้ งการใหค้ วามประสงคข์ องกลาวคอนปรากฏชดั ยงิ่ ขนึ้ เรายงั ควรตอ้ งพจิ ารณา ตรรกะของฝา่ ยตรงขา้ มดว้ ย และนนั่ กค็ อื ฝา่ ยทสี่ รรเสรญิ ความเทย่ี งธรรมและ ประณามความไมเ่ ทยี่ งธรรม ทา่ นลองนกึ ถงึ บดิ าหรอื ใครกต็ ามทก่ี ำ� ลงั เปน็ หว่ ง เป็นใยใครสักคน พวกเขามักว่ากล่าวกับบุตรหลานของตนเสมอใช่ไหมว่า ‘จงเปน็ คนมคี วามเทย่ี งธรรม’? อยา่ งไรกต็ าม จะสรรเสรญิ ความเทย่ี งธรรมโดย ตัวของมันก็หาไม่ พวกเขาสรรเสริญชื่อเสียงอันดีอันเกิดขึ้นจากมันต่างหาก [363a] พวกเขาตกั เตอื นบตุ รหลานใหม้ คี วามเทย่ี งธรรม เพราะอยากไดส้ ง่ิ ตา่ งๆ อนั เปน็ ผลจากชอ่ื เสยี งนนั่ เทา่ นน้ั – ตำ� แหนง่ ปกครอง และการแตง่ งาน เปน็ อาทิ สงิ่ เหลา่ นลี้ ว้ นเปน็ ของผู้ ดเู หมอื น จะเทยี่ งธรรมอยา่ งไมต่ อ้ งสงสยั และอกี หลายสงิ่ หลายอย่าง อันเป็นผลจากการมีชื่อเสียงอันดีตามที่กลาวคอนเพ่ิงกล่าวไป เมอื่ ครกู่ เ็ ชน่ กนั คนเหลา่ นพี้ ดู ถงึ แตส่ ง่ิ ซงึ่ เกดิ จากทศั นคติ ยง่ิ มากยงิ่ ดี เปน็ ตน้ วา่ 70 : รีพับลกิ
พวกเขานำ� เอาทศั นคตอิ นั ดขี องตนไปผกู ไวก้ บั ทวยเทพ จากนนั้ กเ็ ลา่ อยา่ งมริ จู้ บ [363b] ถึงคณุ ความดีต่างๆ อันเทพเจา้ จักประทานแกผ่ ู้มสี ทุ ธิธรรม พวกเขาอา้ งทงั้ [363c] ค�ำพูดของโฮเมอร์และของเฮซิออดผู้สูงส่ง10 เช่นคนหลังน้ันเคยกล่าวไว้ว่า [363d] ‘แดค่ นเทีย่ งธรรม เทพเจา้ สร้างต้นโอ๊กใหญ่... ผลโอก๊ ดกอยูบ่ นยอด ภมรบนิ ตอมรอบลำ� ต้น และยงั มฝี ูงแกะน้อยใหญ่ ตวั นุ่มเหลือลน้ มีขนฟู’11 และยังมีคุณความดีอ่ืนๆ อีกมากในลักษณะเดียวกัน ส่วนอีกคนก็กล่าวเอา ไวเ้ ยอะไปแพก้ ัน อาทิ... ยามใดราชา ผไู้ ร้มลทิน และยำ� เกรงเทพเจา้ เชิดชคู วามเทีย่ งธรรม ยามน้นั บนผืนดินดำ� ย่อมสมบูรณด์ ว้ ยขา้ วสาลีและบารเ์ ลย์ ตน้ ไม้ผลดก แกะใหเ้ น้ือดี ทะเลอดุ มมัจฉา12 มิวเซอัส13กับบุตรของเขายังอ้างว่าเทพเจ้าให้คุณความดีแก่คนเท่ียงธรรมได้ หนกั หนว่ งกวา่ นอ้ี กี นะ จากปากคำ� ของพวกเขา ทวยเทพจะนำ� ทางคนเทยี่ งธรรม ไปสดู่ นิ แดนฮาดสี จดั หาเกา้ อบี้ นุ วมใหน้ งั่ สรรหาผมู้ สี ทุ ธธิ รรมมาตงั้ วงดมื่ เหลา้ เสวนาด้วย จากนั้นก็จะสวมมงกุฎดอกไม้ให้ และปล่อยให้พวกเขาได้ดื่มกิน เมามายไปตราบชว่ั ฟา้ ดนิ สลาย ดว้ ยความเชอ่ื วา่ คา่ ตอบแทนอนั สงู สง่ สดุ ของ ความดีงามคือการได้เมามายไปจนนิรันดร์ และยังมีคนกล่าวขยายความค่า ตอบแทนจากเทพเจา้ ออกไปไดไ้ กลกวา่ นอ้ี กี นะ เชน่ บอกวา่ ผใู้ ดใชช้ วี ติ เปย่ี มดว้ ย สทุ ธธิ รรมและรกั ษาคำ� สตั ยต์ ลอดมา คนผนู้ น้ั ยอ่ มมลี กู หลานรนุ่ หลงั คอยสบื สันตติวงศ์ให้อยู่รอดต่อไปได้ยาวนานเสมอ พวกเขาเยินยอความเที่ยงธรรม ดว้ ยวธิ กี ารอยา่ งนี้ ฝงั ผไู้ รส้ ทุ ธธิ รรมและไรค้ วามเทยี่ งธรรมเอาไวใ้ ตโ้ คลมตมใน เพลโต : 71
[363e] ฮาดสี บงั คบั ขเู่ ขญ็ ใหต้ อ้ งแบกนำ�้ ดว้ ยภาชนะกน้ รว่ั 14 ตอนยงั มชี วี ติ กค็ อยหยบิ ยน่ื แต่ทัศนคติอันเลวร้ายให้ ลงโทษพวกเขาด้วยทัณฑ์ทรมาน แบบเดียวกับท่ี กลาวคอนไดก้ ลา่ วแกค่ นเทยี่ งธรรม ซง่ึ ถกู ทศั นคตใิ หร้ า้ ยวา่ เปน็ คนไมเ่ ทย่ี งธรรม นนั่ ละ่ เพยี งแต่ในทน่ี ้นี �ำมาใชก้ ับคนไม่เท่ียงธรรมแทนกเ็ ท่านั้น และพวกเขา เหลา่ นนั้ กไ็ มม่ อี ะไรจะแกต้ วั อกี และนก่ี ค็ อื วธิ ที พี่ วกเขาสรรเสรญิ แลประณาม คนแต่ละฝงั่ ... “โสคราตสี ทา่ นยงั ควรต้องพจิ ารณาตรรกะเกย่ี วกับความเทย่ี งธรรมและ ความไมเ่ ทย่ี งธรรมอกี รปู แบบหนง่ึ ดว้ ย ทงั้ แบบทพี่ วกกวนี ำ� มาใช้ และแบบทใ่ี ช้ [364a] พดู กนั เปน็ การสว่ นตวั กลา่ วคอื ทกุ คนลว้ นกลา่ วยำ�้ เปน็ เสยี งเดยี วกนั มาตลอดวา่ ความเทย่ี งธรรมและการสงบใจ15 แมจ้ ะเปน็ สงิ่ งดงาม แตก่ เ็ ปน็ เรอ่ื งนา่ เบอ่ื หนา่ ย และยากลำ� บาก ตา่ งจากการปลอ่ ยใจและความไมเ่ ทย่ี งธรรมอนั หอมหวานและ เขา้ ถงึ ไดไ้ มย่ าก อกี ทง้ั ยงั เปน็ เรอื่ งนา่ ละอาย แตเ่ ฉพาะในสายตาของกฎหมาย และของทศั นคตโิ ดยทว่ั ไปเทา่ นนั้ พวกเขายงั มกั กลา่ วเพม่ิ เตมิ อกี วา่ การกระทำ� อนั ไมเ่ ทย่ี งธรรมนนั้ ใหผ้ ลประโยชนม์ ากกวา่ การกระทำ� เทย่ี งธรรมเสมอ ไมว่ า่ จะ ในพื้นท่ีสาธารณะหรือพ้ืนที่ส่วนตัวก็ตาม พวกเขาเต็มใจจะให้เกียรติคนเลว ผู้เปี่ยมด้วยทรัพย์ศฤงคาร หรือเปี่ยมด้วยอ�ำนาจ พร้อมใจกันขนานนาม คนเหลา่ นวี้ า่ เปน็ ผมู้ คี วามสขุ สมบรู ณ์ ขณะเดยี วกนั พวกเขากด็ หู มน่ิ ถน่ิ แคลน [364b] คนออ่ นแอและคนยากไร้ ถงึ แมค้ นเหลา่ นจ้ี ะเปน็ คนดกี วา่ คนอนื่ ๆ กต็ าม ทวา่ ตรรกะอนั นา่ ตนื่ ตาตนื่ ใจทสี่ ดุ คงหนไี มพ่ น้ เรอ่ื งเทพเจา้ และความดงี าม พวกเขา กลา่ ววา่ เทพเจา้ นน้ั ประทานโชครา้ ย และชวี ติ อนั เลวรา้ ยแกค่ นดจี ำ� นวนมาก เหมอื นกนั และยงั สง่ มอบโชคชะตาในดา้ นตรงขา้ มแกค่ นประเภทตรงขา้ มดว้ ย ดว้ ยเหตนุ ี้ พวกนกั บวชยากไรแ้ ละพวกนกั พยากรณย์ าจกจงึ มกั ไปเคาะประตบู า้ น คนรวยอยู่บ่อยๆ เพ่ือชักจูงให้พวกเขาเหล่านี้เช่ือว่าตนมีพลังอ�ำนาจจาก เทพเจา้ สงิ สถติ อยู่และจะดงึ พลงั นอี้ อกมาได้ กต็ อ้ งประกอบพธิ บี ชู ายญั หรอื ไมก่ ็ [364c] พิธีรับศลี สวดมนต์เท่าน้ัน หรอื หากคนรวยเหล่าน้ี หรือบรรพบุรุษฝ่ายใดของ พวกเขาได้เคยก่อความไม่เท่ียงธรรมใดเอาไว้ พวกเขาก็แก้เคราะห์ได้ด้วย 72 : รีพับลิก
พิธีกรรมอันแสนส�ำราญอีกเช่นกัน ย่ิงไปกว่าน้ัน หากคนร�่ำคนรวยเหล่านี้ [364d] ตอ้ งการประทษุ รา้ ยคอู่ รขิ องตนคนไหน – ไมว่ า่ หมอนนั่ จะเทย่ี งธรรมหรอื ไม่ – [364e] เพยี งแคจ่ า่ ยสตางคม์ าสกั เลก็ นอ้ ย ความฉบิ หายกจ็ ะไปตกอยทู่ ศ่ี ตั รไู ดใ้ นบดั ดล นอกจากนั้นยังว่ากันว่านักบวชเหล่าน้ีสามารถร่ายมนต์โน้มน้าวทวยเทพ ทงั้ หลายใหล้ งมาเปน็ ขา้ รบั ใชไ้ ดด้ ว้ ย และกวกี เ็ ปน็ คนพวกแรกๆ ทถ่ี กู ดงึ ขน้ึ มา เป็นประจักษ์พยานแก่ตรรกะอันเลวทรามเหล่านี้ เพราะพวกกวีมักชอบพูด ราวกับว่ามันเป็นเรื่องงา่ ย ทา่ นลองฟงั ทอ่ นนีส้ ิ... เรอ่ื งเลวทรามมากมาย ท�ำได้แสนงา่ ยดาย หนทางราบร่ืน ลงมอื สะดวก อย่ไู มไ่ กล เรอ่ื งดงี ามท้งั หลาย เทพเจ้ากลับมอบหยาดเหงื่อให้ บนเส้นทางขรุขระ ลาดชัน ไกลแสนไกล16 ในบางคร้ัง โฮเมอร์เองก็ถูกขุดข้ึนมาเป็นพยานแก่ความวิปลาสของทวยเทพ อนั เกดิ จากอทิ ธพิ ลของมนษุ ย์ และนน่ั กเ็ ปน็ เพราะโฮเมอรเ์ คยกลา่ วเอาไวว้ า่ ... แม้เทพเจ้ายงั หวน่ั ไหวได้ ด้วยคำ� สวดบชู า ดว้ ยพิธสี ังเวย และด้วยการถือคำ� ม่นั สตั ยา ดว้ ยควันธูป ดว้ ยการดืม่ บูชา มนุษยเ์ ปลี่ยนใจเทพได้ ถงึ จะท�ำช่วั ละเมิดกฎใด ยังสามารถโน้มใจองค์เทพา17 นอกจากน้ัน พวกเขายังพูดพล่ามเพ้อเจ้อว่าพิธีกรรมทั้งหลายของตนน้ัน อา้ งองิ มาจากหนงั สอื ของมวิ เซอสั กบั ออรเ์ ฟอสั 18 ซำ�้ ยงั บอกอกี วา่ ทง้ั สองเปน็ ลูกหลานของดวงจันทร์19 และของเทพีศิลป์20ด้วย นักบวชเหล่านี้มิได้ชักจูง แตเ่ ฉพาะปัจเจกชนภายในเมอื งเทา่ นนั้ นะ พวกเขาทำ� เชน่ นก้ี ับเมอื งทง้ั เมอื ง เลยทเี ดยี ว โดยเทย่ี วปา่ วประกาศวา่ การกระทำ� ไมเ่ ทย่ี งธรรมทผ่ี า่ นมาของทง้ั เพลโต : 73
[365a] คนเปน็ และคนตายนน้ั สามารถลบลา้ งหรอื ทำ� ใหบ้ รสิ ทุ ธไิ์ ด้ ผา่ นพธิ กี รรมบชู า และการจดั งานแขง่ ขนั อนั แสนสำ� ราญตา่ งๆ พวกเขาเรยี กพธิ ลี า้ งผดิ เหลา่ นวี้ า่ ‘พิธีกรรมเปล่ียนผ่าน’21 อันเป็นพิธีกรรมซ่ึงจัดข้ึนเพ่ือปลดปล่อยผู้คนให้พ้น จากความชว่ั รา้ ยหลงั ความตาย และหากผใู้ ดไมเ่ คยเขา้ พธิ นี ้ี กร็ อพบกบั ความ น่าสะพรึงได้เลย... “ทา่ นวา่ ไหม โสคราตสี ทรี่ กั ” เขาพดู ตอ่ “สง่ิ ตา่ งๆ เหลา่ น้ี – ความดงี ามกบั ความเลวทราม และมมุ มองของเทพเจา้ กบั มนษุ ยต์ อ่ เจา้ สองสงิ่ นี้ – ลว้ นแตเ่ ปน็ เรอ่ื งทพ่ี วกเราไดย้ นิ ซำ�้ ไปซำ�้ มาอยทู่ กุ วนั ทา่ นวา่ จติ วญิ ญาณของพวกคนหนมุ่ จะ ไดร้ บั อทิ ธพิ ลมากขนาดไหน หากไดฟ้ งั สงิ่ เหลา่ น?้ี ขา้ ฯ กำ� ลงั พดู ถงึ พวกคนหนมุ่ ซึง่ มธี รรมชาติอันดี และมคี วามสามารถเป็นเลศิ พวกเขาพร้อมอยเู่ สมอท่จี ะ กระโจนเขา้ หาทุกสงิ่ ทีต่ ัวเองสนใจ ค่อยๆ เก็บสะสมสง่ิ ตา่ งๆ ไปเรือ่ ยๆ จาก สง่ิ หนงึ่ ไปสอู่ กี สง่ิ หนงึ่ เพอื่ ศกึ ษาวา่ พวกเขาสมควรเปน็ คนอยา่ งไร และควรใช้ [365b] ชวี ติ อยา่ งไหนจงึ จะดที สี่ ดุ พวกเขายอ่ มตอ้ งนำ� คำ� ของพนิ ดารสั มาถามตวั เอง เปน็ แนว่ า่ ขา้ ฯ ควร ‘วดั ความสงู ใหญแ่ หง่ กำ� แพงชวี ติ เหลา่ น้ี ดว้ ยความเทยี่ งธรรม หรอื ความคดโกงกนั แนห่ นอ?’ ในเมอ่ื วนั หนงึ่ ขา้ ฯ เองกต็ อ้ งสรา้ งปราการเพอ่ื ปกป้องดูแลชีวิตตัวเองขึ้นมาจากมันเช่นกัน แต่ถ้อยค�ำมากมายล้วนบอกแก่ ขา้ ฯ วา่ การเปน็ คนเทยี่ งธรรมนนั้ ไมใ่ หป้ ระโยชนอ์ นั ใด ซำ�้ ยงั มคี วามยากลำ� บาก และโทษทณั ฑอ์ กี ตา่ งๆ นานาตามมาอกี ขา้ ฯ แคท่ ำ� ตวั ให้ ดเู หมอื น เทย่ี งธรรม กพ็ อแลว้ ในทางกลับกัน ถา้ ข้าฯ เปน็ คนไม่เท่ียงธรรมแลว้ สร้างทัศนคติแห่ง ความเที่ยงธรรมล้อมรอบตนเองไว้ เพียงเท่านั้น ข้าฯ ก็ใช้ชีวิตอย่างเทพเจ้า [365c] ไดแ้ ลว้ หนำ� ซำ�้ ปญั ญาชนบางคนยงั กลา่ วไวอ้ กี วา่ ‘สง่ิ ซงึ่ ดเู หมอื นนนั้ มอี ำ� นาจ เหนือกว่าความจริงตามที่เป็น22 และยังเป็นนายเหนือแห่งความสุขสมบูรณ์ อกี ดว้ ย เมอื่ เปน็ เชน่ น้ี ขา้ ฯ คงตอ้ งทมุ่ เทใหก้ บั มนั อยา่ งเตม็ ที่ แรเงาความดงี าม เอาไวร้ อบๆ ตวั 23สรา้ งมา่ นบงั ตาหลอกลวงคนรอบขา้ งไวเ้ ปน็ ฉากหนา้ สว่ นตวั ขา้ ฯ จะยอ่ งตามนางจงิ้ จอกเจา้ เลห่ ข์ องอารค์ โี ลคสั 24ผมู้ ปี ญั ญาไปในฉากหลงั ‘แตก่ ารจะกระทำ� เรอ่ื งเลวรา้ ยโดยรอดจากสายตาผอู้ น่ื ได้ มนั ไมใ่ ชเ่ รอื่ งงา่ ยนะ’ 74 : รพี ับลิก
เสยี งใครบางคนดงั แวว่ ขน้ึ ‘ไมม่ คี วามยงิ่ ใหญใ่ ดไดม้ าโดยงา่ ยหรอก’ ฝา่ ยพวกเรา [365d] ตอบ ‘แตท่ วา่ ถา้ เรายงั ตอ้ งการความสขุ สมบรู ณอ์ ยลู่ ะ่ ก็ การเดนิ ไปตามทางที่ ตรรกะเหลา่ นไี้ ดว้ างไวก้ เ็ ปน็ เรอ่ื งจำ� เปน็ ตอ้ งทำ� หากเราไมต่ อ้ งการใหใ้ ครจบั ได้ [365e] เรากค็ วรจะจัดต้ังองคก์ รลบั หรือกลุ่มของเราเองขึน้ มา เรายังมีครบู าอาจารย์ [366a] ผสู้ อนวชิ าวาทศลิ ปอ์ นั ชาญฉลาดอกี หลายคนคอยชว่ ยเหลอื พวกเขาจะสอนให้ เรามีปัญญาในการจัดการกับเร่ืองในศาลและการชุมนุมในที่สาธารณะ เมอ่ื ทกุ อยา่ งเปน็ ไปตามนี้ พวกเรายอ่ มชำ� นาญการใชว้ าทะโนม้ นา้ ว และยงั มี กองกำ� ลงั เอาไวจ้ ดั การเรอื่ งตา่ งๆ ไดอ้ กี ไมช่ า้ พวกเรายอ่ มยกตวั เองขนึ้ เหนอื ผู้อ่ืนได้ โดยไม่จ�ำเป็นต้องชดใช้ด้วยโทษทัณฑ์ใดๆ ทั้งส้ิน’ ‘งั้นเทพเจ้าล่ะ? แน่นอนว่าการกระท�ำของเจ้าย่อมไม่มีวันหลุดรอดสายตาทวยเทพไปได้ และการคดิ จะใชก้ ำ� ลงั เอาชนะเทพเจา้ กย็ อ่ มเปน็ ไปไมไ่ ดเ้ ชน่ กนั ’ ‘ถา้ เทพเจา้ ทง้ั หลายไมไ่ ดม้ ตี วั ตนจรงิ หรอื ถา้ มจี รงิ แตก่ ไ็ มเ่ คยสนใจความเปน็ อยขู่ องมนษุ ย์ เลยเช่นน้ี เหตุใดพวกเรายังต้องไปกังวลว่าพวกเขาจะคอยจับตาดูอยู่หรือไม่ ดว้ ยเลา่ ? และตอ่ ใหท้ วยเทพมอี ยจู่ รงิ และเปน็ หว่ งเปน็ ใยพวกเราจรงิ เรอ่ื งราว ทง้ั หมดของพวกเขากป็ รากฏอยเู่ พยี งในหนา้ กฎหมายและในวาจาของกวี ผบู้ อก เล่าวงศ์วานของพวกเขาเท่านั้น เราไม่มีทางรู้เรื่องเทพเจ้าได้จากแหลง่ ใดอกี ทส่ี ำ� คญั แหลง่ ขอ้ มลู เหลา่ นยี้ งั บอกพวกเราวา่ เราสามารถโนม้ นา้ วหรอื บดิ เบอื น โองการของเหลา่ ทวยเทพทง้ั หลายได้ ดว้ ยการบชู ายญั การสวดมนต์ และการ ถวายเครอ่ื งบชู า ดงั นนั้ ไมว่ า่ พวกเราจะเชอื่ หรอื ไม่ หรอื เชอ่ื แบบไหนกเ็ หมอื นกนั นนั่ แหละ หากเราเลอื กจะเชอื่ วา่ เทพเจา้ จบั ตาดอู ยู่ เราก็สมควรจะปฏิบตั ติ น ไม่เที่ยงธรรม แล้วใช้ผลประโยชน์ท่ีได้มาจากความไม่เท่ียงธรรมเหล่านั้น จัดพิธีถวายบูชาแด่ทวยเทพ เพราะถ้าเรามัวแต่รักษาตนเป็นคนเท่ียงธรรม ผลประโยชนเ์ พยี งอยา่ งเดยี วทเี่ ราจะไดก้ ค็ อื การไมถ่ กู เทพเจา้ ลงทณั ฑเ์ ทา่ นน้ั แตเ่ ราอาจตอ้ งสญู กำ� ไรแหง่ ความไมเ่ ทย่ี งธรรมไปมหาศาล ถา้ เราเปลย่ี นเปน็ คนไมเ่ ทยี่ งธรรมเสยี เรากจ็ ะไดท้ ง้ั กำ� ไรจากการละเมดิ กฎตา่ งๆ อกี ทงั้ ยงั ไมถ่ กู เทพเจ้าคาดโทษ เมื่อท�ำผิดพลาดอีกด้วย เพราะเราสามารถชักจูงทวยเทพ เพลโต : 75
ดว้ ยการสวดบชู าได’้ ‘แตใ่ นดนิ แดนนรกละ่ ? ไมว่ า่ จะเปน็ เรา หรอื ลกู หลานเรา ต่างก็ต้องลงไปรับโทษทัณฑ์แห่งการเป็นคนไม่เท่ียงธรรมอยู่ดีมิใช่หรือ?’ เดก็ หนมุ่ ผนู้ น้ั ยอ่ มคำ� นวนไวก้ อ่ นหนา้ แลว้ เขาจงึ ตอบกลบั ไปวา่ ‘โธ!่ พธิ กี รรม เปลยี่ นผา่ นและการอภยั ผดิ จากเทพเจา้ นนั้ มอี ำ� นาจยง่ิ ใหญข่ นาดไหน ไมร่ หู้ รอื ? [366b] เมืองอันใหญ่ย่ิงทั้งหลาย รวมไปถึงพวกสืบเช้ือสายลงมาจากเทพเจ้า เช่น พวกกวี หรอื พวกคนทรง ตา่ งก็เปิดเผยเรอื่ งราวเหลา่ น้ไี ดต้ รงกันหมด’... “เมอื่ เปน็ เชน่ นี้ ยงั จะมตี รรกะใดทำ� ใหค้ วามเทยี่ งธรรมนน้ั เหนอื กวา่ ความ ไมเ่ ทย่ี งธรรมอนั ยง่ิ ใหญไ่ ดอ้ กี ? ในเมอ่ื คนจำ� นวนมาก อกี ทงั้ ผมู้ ชี อ่ื เสยี งโดง่ ดงั ทง้ั หลายตา่ งกย็ นื ยนั ดว้ ยตรรกะแลว้ วา่ ถา้ เราเปน็ คนไมเ่ ทย่ี งธรรม โดยมฉี ากหนา้ ลวงตาไดแ้ ลว้ ไซร้ เรายอ่ มตกลงกบั มนษุ ยแ์ ละเทพเจา้ ไดเ้ สมอ ไมว่ า่ ขณะมชี วี ติ [366c] หรอื หลงั ความตาย เราจดั การไดด้ ง่ั ใจเสมอ เอาละ่ โสคราตสี ทา่ นวา่ ถา้ คนคนหนง่ึ มอี ำ� นาจ – ไมว่ า่ ดา้ นทรพั ยส์ นิ รา่ งกาย ชาตติ ระกลู หรอื จติ วญิ ญาณ – มนั ยงั เหลอื หนทางใดอกี ไหมทจี่ ะทำ� ใหเ้ ขาหนั มาใหเ้ กยี รตแิ กค่ วามเทยี่ งธรรม และ ไม่หัวเราะเยาะมันเม่ือได้ยินเสียงสรรเสริญ? หากมีใครสักคนช้ีให้เห็นได้ว่า สงิ่ ซงึ่ เราพดู มาเปน็ เทจ็ หรอื หากเขารมู้ ากพอจะบอกเราไดว้ า่ ความเทยี่ งธรรมนน้ั เปน็ เลศิ อยา่ งไร เขากค็ งจะตอ้ งรู้สกึ เห็นใจคนไมเ่ ทีย่ งธรรมอย่างมากเปน็ แน่ [366d] และเขากจ็ ะไมโ่ กรธเคอื งคนเหลา่ นนั้ เลย เพราะเขายอ่ มรดู้ ี วา่ ไมม่ ใี ครยอมเปน็ คนเทย่ี งธรรมโดยสมคั รใจหรอก นอกเสยี จากวา่ คนผนู้ นั้ จะเปน็ เทพเจา้ ผชู้ งิ ชงั ความไม่เที่ยงธรรมอยู่โดยธรรมชาติ หรือนอกเสียจากว่าเขาจะมีองค์ความรู้ ดา้ นนแี้ ละหลกี เลย่ี งความไมเ่ ทย่ี งธรรมอยเู่ นอื งนติ ย์ โดยทว่ั ไปคนทปี่ ระณาม ความไมเ่ ทย่ี งธรรมนนั้ มกั เปน็ คนทไ่ี มส่ ามารถกอ่ ความเทยี่ งธรรมดว้ ยตวั เองได้ ไมว่ า่ จะดว้ ยความขลาด ความชรา หรอื ความออ่ นแอใดๆ กต็ าม แตถ่ า้ ลองให้ คนประเภทน้มี อี �ำนาจในมือขน้ึ มานะ พวกเขายอ่ มตอ้ งกอ่ ความไมเ่ ทย่ี งธรรม อยา่ งเตม็ ความสามารถ ไมต่ อ้ งสงสยั เลยเทยี ว... “เอาละ่ สงิ่ ตา่ งๆ เหลา่ นมี้ สี าเหตเุ ดยี วกนั กบั คำ� พดู ซง่ึ ขา้ ฯ และกลาวคอน [366c] กำ� ลงั จะบอกตอ่ ทา่ นตอ่ ไปนี้ ‘โสคราตสี ทงั้ ทา่ น และผสู้ รรเสรญิ ความเทยี่ งธรรม 76 : รพี บั ลิก
ทงั้ หลาย – ตงั้ แตว่ รี บรุ ษุ แหง่ บรรพกาล ซง่ึ วาจาเกา่ แกย่ งั เหลอื รอดมา25 จนถึง [367a] มนษุ ยแ์ หง่ ปจั จบุ นั กาล – ไมม่ ใี ครหนา้ ไหนเคยประณามความไมเ่ ทยี่ งธรรม และ [367b] สรรเสรญิ ความเทย่ี งธรรม โดยไมเ่ อย่ ถงึ ชอ่ื เสยี ง เกยี รตยิ ศ หรอื รางวลั ตอบแทน จากสง่ิ เหลา่ นเ้ี ลยสกั คน ไมว่ า่ จะดว้ ยคำ� พดู สว่ นตวั หรอื ดว้ ยบทกวี ไมเ่ คยมใี คร ท�ำให้ตรรกะฟังข้ึนมาก่อนเลยว่า ความไม่เท่ียงธรรมนั้นเป็นความชั่วร้ายอัน ใหญห่ ลวงของจติ วญิ ญาณ สว่ นความเทย่ี งธรรมนน้ั เปน็ คณุ ความดอี นั ยง่ิ ใหญ่ เชน่ เดยี วกนั ไมม่ ใี ครเคยชช้ี ดั วา่ พลงั อำ� นาจของแตล่ ะดา้ น โดยตวั ของมนั เองนน้ั ทำ� งานอยา่ งไรในจติ วญิ ญาณของผถู้ อื ครองมนั โดยเฉพาะในยามทไ่ี มม่ ใี คร หรอื ไมม่ เี ทพเจา้ องคไ์ หนสงั เกตเหน็ หากพวกทา่ นทง้ั หลายไดอ้ ธบิ ายสงิ่ เหลา่ นแ้ี ละ ไดช้ ว่ ยชนี้ ำ� พวกเราตง้ั แตย่ งั เดก็ พวกเรากค็ งไมต่ อ้ งมาคอยหาวธิ พี ทิ กั ษร์ กั ษา ตนเองจากความไมเ่ ทยี่ งธรรมของผคู้ นรอบขา้ งเชน่ นหี้ รอก ตรงกนั ขา้ มคนรอบ ขา้ งตา่ งหากจะกลายมาเปน็ ผพู้ ทิ กั ษใ์ หแ้ กพ่ วกเรา และแกก่ นั และกนั ทกุ ๆ คน จะละจากความไม่เที่ยงธรรม ด้วยเกรงว่าตนน้ันจะต้องจมจ่อมอยู่ในความ ชว่ั ร้ายอันแสนสาหสั …’26 “ตามทศั นะของขา้ ฯ โสคราตสี ธราซมิ าคสั เอง – หรอื บางทอี าจจะมคี นอนื่ ๆ ดว้ ยนนั้ – กค็ งตอ้ งพดู อยา่ งน้ี หรอื ดไี มด่ พี วกเขาอาจสลบั ขวั้ อำ� นาจของความ เทย่ี งธรรมและไมเ่ ทย่ี งธรรมไดห้ นกั หนาสาหสั กวา่ นอี้ กี เอาเถอะ ขา้ ฯ จะพดู ตรงๆ โดยไมป่ ดิ บงั ถา้ ขา้ ฯ ไมป่ รารถนาจะฟงั คำ� พดู ฝง่ั ตรงขา้ มจากปากทา่ น ละ่ ก็ ขา้ ฯ คงไมฝ่ นื ใจพดู อะไรแบบนอ้ี อกมาแตแ่ รกหรอก ดงั นนั้ นอกจากทา่ น จะตอ้ งพสิ จู นด์ ว้ ยตรรกะใหเ้ ราเหน็ วา่ ความเทยี่ งธรรมมนั แขง็ แกรง่ กวา่ ความ ไมเ่ ทย่ี งธรรมตรงไหนบา้ งแลว้ ทา่ นยงั ตอ้ งบอกพวกเราดว้ ย วา่ อำ� นาจแตล่ ะฝง่ั โดยตัวมนั เองนนั้ สง่ ผลอย่างไรบา้ งตอ่ ผถู้ ือครองมนั ทำ� ไมฝ่ังหนง่ึ จึงใหค้ วาม เลวร้าย และท�ำไมอีกฝั่งจึงให้คุณความดี ขอให้ท่านน�ำเอาค�ำแนะน�ำของ กลาวคอนมาใช้ น่ันคือตัดเร่ืองของทัศนคติออกไป ไม่ต้องน�ำมาพิจารณา เพราะหากทา่ นยงั ไมย่ อมถอดสงิ่ ซง่ึ กระแสนยิ มยดึ ถอื วา่ เปน็ ความจรงิ ออกไป และใสส่ ง่ิ ตรงกนั ขา้ มเขา้ มาแทนท่ี พวกเรากจ็ ะไมย่ อมเชอื่ หรอกวา่ ทา่ นกำ� ลงั เพลโต : 77
สรรเสรญิ ความเทยี่ งธรรม หรอื ประณามความไมเ่ ทยี่ งธรรมจรงิ ๆ เราจะกลา่ ว ว่าท่านสรรเสริญและประณามเพียงสิ่งซึ่ง ดูเหมือน ความเที่ยงธรรมและ [367c] ความไม่เท่ียงธรรมเท่าน้ัน และยังจงใจจะสนับสนุนให้พวกเราประพฤติตน ไม่เที่ยงธรรมในท่ีลับอีกด้วย ถ้าท่านท�ำเช่นน้ี เราจะถือว่าท่านเห็นด้วยกับ ธราซมิ าคสั วา่ ความเทย่ี งธรรมนนั้ หมายถงึ คณุ ความดขี องคนทต่ี า่ งจากพวก27 เปน็ ผลประโยชนข์ องผแู้ ขง็ แกรง่ กวา่ สว่ นความไมเ่ ทยี่ งธรรมนน้ั เปน็ ผลประโยชน์ และผลก�ำไรแก่ตนเองเพียงคนเดียว โดยคนอ่อนแอกว่าไม่ได้รับประโยชน์ อะไรเลย ในเมอ่ื ทา่ นเหน็ วา่ ความเทยี่ งธรรมเปน็ หนงึ่ ในคณุ ความดที ยี่ อดเยย่ี ม ทส่ี ดุ 28ซงึ่ มคี ณุ คา่ มากทงั้ โดยตวั มนั เองและจากผลผลติ ของมนั –เชน่ การมองเหน็ [367d] การไดย้ นิ การใชป้ ฏภิ าณ การมสี ขุ ภาพดี และอน่ื ๆ ซง่ึ ประโยชนท์ งั้ หลายมาจาก คณุ ความดโี ดยธรรมชาตขิ องตวั มนั เอง ไมไ่ ดม้ าจากทศั นคตภิ ายนอก – ทา่ นกจ็ ง สรรเสรญิ ความเทยี่ งธรรมในฐานะของคณุ ความดปี ระเภทนี้ อธบิ ายใหพ้ วกเรา ฟังว่าการถือครองความเท่ียงธรรมอันมีคุณค่าในตัวของมันเองนั้นให้ผล ประโยชน์ใดแก่พวกเราบ้าง และความไม่เท่ียงธรรมก็ด้วย มันก่ออันตรายใด แกเ่ ราบา้ ง? ปลอ่ ยใหค้ นอนื่ ๆ สรรเสรญิ คา่ ตอบแทนและชอื่ เสยี งของมนั ไปเถดิ ถา้ มใี ครสรรเสรญิ ความเทยี่ งธรรมและประณามความไมเ่ ทยี่ งธรรมใหข้ า้ ฯ ฟงั โดยใชค้ า่ ตอบแทนและชอื่ เสยี งมาเปน็ เกณฑก์ ารชม การดา่ อนั นข้ี า้ ฯ ยงั พอทน ฟงั ได้นะ แตถ่ ้าเป็นท่านมาพดู อยา่ งนลี้ ่ะก็ ข้าฯ รบั ไมไ่ ด้ นอกเสยี จากว่าทา่ น จะออกคำ� สง่ั บงั คบั ใหข้ า้ ฯ พอใจเพยี งแคน่ นั้ เพราะขา้ ฯ รนู้ ะ วา่ ทา่ นนะ่ ใชเ้ วลา [367e] มาทง้ั ชวี ติ ไปกบั การใครค่ รวญประเดน็ นโี้ ดยไมค่ ดิ ถงึ เรอื่ งอนื่ เลย เพราะอยา่ งน้ี ท่านจึงไม่สมควรใช้ตรรกะพิสูจน์ให้พวกเราเห็นเพียงว่าความเท่ียงธรรมน้ัน แขง็ แกรง่ กวา่ ความไมเ่ ทยี่ งธรรม ทา่ นควรบอกใหไ้ ดด้ ว้ ย วา่ ในแตล่ ะดา้ น โดยตวั ของมนั เองนน้ั มผี ลตอ่ ผถู้ อื ครองมนั อยา่ งไรเพราะแนน่ อน มนั ตอ้ งมดี า้ นหนง่ึ ใหค้ ุณความดี ส่วนอีกดา้ นก็ตอ้ งใหแ้ ตค่ วามเลวรา้ ย ไม่ว่าเทพเจา้ หรือมนษุ ย์ จะสงั เกตเหน็ มันหรอื ไมก่ ต็ าม” ขา้ ฯ รสู้ กึ ชน่ื ชมในธรรมชาตเิ ฉพาะตวั ของกลาวคอนกบั อเดมนั ทสั มาตลอด 78 : รพี ับลิก
และการไดฟ้ งั พวกเขาทงั้ สองพดู ในครงั้ นก้ี ท็ ำ� ใหข้ า้ ฯ รสู้ กึ ชนื่ ชมยนิ ดยี งิ่ ขนึ้ ไปอกี [368a] ขา้ ฯ จงึ กลา่ ววา่ “พวกเจา้ ชา่ งสมเปน็ บตุ รของบรุ ษุ ผนู้ นั้ จรงิ ๆ บทกวที คี่ นรกั ของ [368b] กลาวคอนประพันธ์ข้ึน แด่ชัยชนะของพวกเจ้าในการต่อสู้ที่เมการานั้น29 [368c] สมคำ� บรรยายไม่ผิดเลย... บตุ รแห่งอรสิ ตอน ทพิ ยทายาทแห่งบรุ ษุ ผูเ้ รืองนาม30 ตามทศั นะของขา้ ฯ เขาเขยี นไดด้ ที เี ดยี วนะสหายนอ้ ย และการทพี่ วกเจา้ กลา่ วถงึ ความไม่เท่ียงธรรมกันได้ขนาดน้ี แต่กลับยังไม่เช่ือว่าความไม่เที่ยงธรรมนั้น ดกี วา่ ความเทีย่ งธรรม พวกเจ้ากน็ า่ จะมที ิพยอำ� นาจอยกู่ ับตวั จริงๆ เสียแล้ว และพวกเจา้ กด็ เู หมอื นจะยงั ไมโ่ ดนชกั จงู ไปทางนนั้ จรงิ ๆ ขา้ ฯ อนมุ านเอาจาก วธิ กี ารใชช้ วี ติ ของพวกเจา้ นน่ั ละ่ เพราะถา้ ขนื ยดึ เอาจากคำ� พดู เมอื่ ครขู่ องพวกเจา้ ขา้ ฯ คงเชอ่ื มนั่ ในตวั พวกเจา้ ไมล่ งเหมอื นกนั แตจ่ ะวา่ ไป ยงิ่ ขา้ ฯ เชอ่ื มนั่ ในตวั พวกเจา้ มากเทา่ ไหร่ ขา้ ฯ กย็ งิ่ รสู้ กึ เควง้ ควา้ งมากขนึ้ เทา่ นนั้ เพราะไมร่ วู้ า่ ควร จะท�ำอย่างไรต่อไปดี ในเมื่อด้านหน่ึงข้าฯ ยังมองไม่เห็นหนทางเลยว่าจะ ช่วยเหลือพวกเจ้าไดอ้ ย่างไร อันทจี่ ริงตามทศั นะของข้าฯ ข้าฯ วา่ ตัวเองยงั มี ความสามารถไมถ่ งึ ดว้ ยซำ้� และหลกั ฐานมนั กอ็ ยตู่ รงน้ี เมอ่ื ครขู่ า้ ฯ วา่ ขา้ ฯ มน่ั ใจ แลว้ วา่ สง่ิ ทแ่ี สดงตอ่ ธราซมิ าคสั นนั้ มนั ยนื ยนั ไดจ้ รงิ ๆ วา่ ความเทย่ี งธรรมดกี วา่ ความไมเ่ ทยี่ งธรรม แตพ่ วกเจา้ กลบั ไมเ่ อาดว้ ยกบั ขา้ ฯ นส่ี ิ แตอ่ กี ดา้ นหนงึ่ นะ ข้าฯ ก็รู้ตัวดีว่าตัวเองไม่ควรปฏิเสธท่ีจะยื่นมือช่วยเหลือ เพราะถ้าได้ยินคน กลา่ วพาดพงิ ถงึ เทพแี หง่ ความเทย่ี งธรรมในทางเลวรา้ ยไดข้ นาดนี้ แลว้ ยงั เลอื ก นง่ิ เฉยไมอ่ อกมาปกปอ้ งทงั้ ทยี่ งั มลี มหายใจอยู่ ขา้ ฯ คงรสู้ กึ วา่ ตวั เองนน้ั ชา่ งไร้ ซง่ึ สทุ ธธิ รรมเสยี จรงิ ๆ เอาเถอะ ไมว่ า่ อยา่ งไรขา้ ฯ กค็ งตอ้ งยน่ื มอื ชว่ ยเหลอื นาง เท่าทจี่ ะท�ำได้นัน่ ละ่ ” เมอื่ ไดฟ้ งั ดงั นน้ั ทง้ั กลาวคอนและคนอน่ื ๆ ตา่ งกเ็ ขา้ มาขอรอ้ งขา้ ฯ วา่ อยา่ เพง่ิ ท้ิงการถกเถียงนี้ไปเลย อยู่ช่วยพวกเขาค้นหานิยามและความจริงตามทเ่ี ปน็ เพลโต : 79
ของคณุ ประโยชนจ์ ากทงั้ สองฝง่ั กอ่ น ขา้ ฯ จงึ พดู ทศั นะของตวั เองออกไปวา่ “การจะสำ� รวจตรวจสอบประเดน็ นมี้ นั ใชเ่ รอื่ งงา่ ยเสยี เมอ่ื ไหรเ่ ลา่ มนั ตอ้ ง [368d] อาศัยผู้มีสายตาอันเฉียบคมเท่านั้นถึงจะท�ำได้ และพวกเราก็ไม่ได้เก่งกาจ สามารถกนั ขนาดนนั้ ” ขา้ ฯ กลา่ ว “เอาเถอะ ตามทศั นะของขา้ ฯ เรานา่ จะลองใช้ วธิ กี ารตรวจสอบอกี วธิ หี นง่ึ ดู สมมตวิ า่ คนทไ่ี มไ่ ดม้ สี ายตาแหลมคมอยา่ งพวกเรา ถกู ใชใ้ หอ้ า่ นตวั อกั ษรขนาดเลก็ จำ� นวนหนง่ึ จากระยะไกล แตท่ นั ใดนน้ั เรากน็ กึ ไดว้ า่ ตนนน้ั เคยเหน็ ตวั อกั ษรเหลา่ นม้ี ากอ่ น ในขนาดใหญก่ วา่ นแี้ ละเขยี นไวบ้ น พนื้ ผวิ ขนาดใหญก่ วา่ นี้ จากทไ่ี หนสกั แหง่ และถา้ ตวั อกั ษรเหลา่ นนั้ เปน็ ชดุ เดยี วกนั และเราเคยได้อ่านมันมาก่อนจะต้องมาอ่านตัวอักษรขนาดเล็กเหล่าน้ีจริงๆ เรากค็ งต้องคดิ ว่าเหตกุ ารณ์ครั้งน้ีเปน็ พรของเทพเฮอรม์ ีส31แน่ๆ” [368e] “มนั ตอ้ งเปน็ อยา่ งนน้ั อยแู่ ลว้ ” อเดมนั ทสั พดู “วา่ แตว่ า่ เรอื่ งนมี้ นั เกย่ี วขอ้ ง ยงั ไงกับการส�ำรวจตรวจสอบความเท่ยี งธรรมของพวกเราละ่ โสคราตีส?” “ขา้ ฯ กก็ ำ� ลงั จะพดู อยนู่ ไี่ ง” ขา้ ฯ กลา่ ว “พวกเรามกั มองวา่ ความเทย่ี งธรรมนนั้ มีท้ังความเที่ยงธรรมของเมืองทั้งเมือง และความเที่ยงธรรมภายในตัวบุรุษ หน่ึงคนใชไ่ หม?” “แน่นอน” เขาพูด “และเมืองเมอื งหนงึ่ กต็ ้องใหญ่กว่าบรุ ุษหนึ่งคน?” “ยอ่ มตอ้ งใหญ่กว่า” เขาพดู “ถา้ อยา่ งนน้ั บางทคี วามเทย่ี งธรรมอาจพบไดม้ ากกวา่ ในสงิ่ ซงึ่ มขี นาดใหญ่ กว่าก็ได้นะ และมันก็อาจส�ำรวจอย่างละเอียดได้ง่ายกว่าด้วย ง้ันเอาเป็นว่า [369a] ถา้ พวกเจา้ เหน็ พอ้ งดว้ ย เรามาเรมิ่ ตน้ จากการคน้ หานยิ ามของความเทยี่ งธรรม ของเมอื งตา่ งๆ กนั กอ่ น หลงั จากนน้ั เราคอ่ ยมาตรวจสอบในสว่ นของตวั บคุ คล นน่ั คอื เราจะพจิ ารณารปู ลกั ษณข์ องสง่ิ ซง่ึ มขี นาดใหญก่ วา่ อนั ปรากฏอยภู่ ายใน รูปแบบ ของสิ่งซึง่ มขี นาดเลก็ กว่านั่นเอง”32 “มนั กฟ็ ังดสู ูงส่งดีนะ ตามทัศนะของข้าฯ” เขากล่าว “และหากเราสามารถตรวจตราดเู มอื งเมอื งหนง่ึ อนั ปรากฏขน้ึ จากตรรกะ 80 : รีพบั ลิก
ได”้ 33 ขา้ ฯ พดู “เรากย็ อ่ มสามารถมองเหน็ ความเทย่ี งธรรมและความไมเ่ ทยี่ งธรรม [369b] ปรากฏชัดขึ้นจากเมอื งเมืองนัน้ ได้ดว้ ยใชไ่ หม?” [369c] “กน็ ่าจะใชน่ ะ” เขากล่าว “และเมอ่ื การกอ่ สรา้ งมนั เสรจ็ สมบรู ณเ์ มอ่ื ไร เรากต็ งั้ ตารอเอาไวไ้ ดเ้ ลยวา่ เราจะได้พบกับสง่ิ ท่กี �ำลังตามหาไดอ้ ย่างงา่ ยดายขน้ึ ?” “แน่นอน” “งน้ั กด็ เู หมอื นวา่ เราควรตอ้ งทำ� ตามแผนการน?้ี แตม่ นั ไมใ่ ชเ่ รอ่ื งงา่ ยเลยๆ นะ ตรองดูให้ดีก่อน” “พวกเราตรองดีแลว้ น่า” อเดมันทัสพูด “ทา่ นเลกิ กลา่ วไปทางอ่ืนเสียท”ี “งนั้ กเ็ อาละ่ ” ขา้ ฯ พดู “ขา้ ฯ เหน็ วา่ เมอื งเมอื งหนงึ่ นนั้ เกดิ ขนึ้ มาไดจ้ ากการที่ คนเราไมอ่ าจใชช้ วี ติ โดยพงึ่ พาตนเองไดท้ ง้ั หมด พวกเราทกุ คนตอ้ งการปจั จยั มากมายเหลอื เกนิ ในการด�ำรงชพี หรอื เจ้าวา่ เมอื งมันเกิดขึ้นมาได้ดว้ ยวิธคี ิด แบบอ่ืน?” “ไมเ่ ลย” เขาพูด “งน้ั เมอื่ คนเราตอ้ งการปจั จยั ยงั ชพี จำ� นวนมาก คนคนหนงึ่ จงึ จำ� เปน็ ตอ้ งขอ ปัจจัยบางอย่างท่ีตนต้องการจากคนอีกคนหนึ่งมาใช้ และคนอีกคนหนึ่งก็ จำ� เปน็ ตอ้ งขอปจั จยั ทต่ี นตอ้ งการจากคนอน่ื มาใชอ้ กี ทอดหนง่ึ เชน่ กนั ดว้ ยเหตนุ ้ี ผูค้ นทีม่ คี วามตอ้ งการปัจจยั พนื้ ฐานจำ� นวนหนง่ึ จึงรวมตวั กนั และต้ังถิน่ ฐาน อยู่ในบริเวณเดียวกัน เพื่อจะได้เป็นหุ้นส่วนกันและช่วยเหลือซึ่งกันและกัน เราเรียกการตั้งถ่ินฐานร่วมกนั ในลกั ษณะน้วี ่า ‘เมอื ง’ ใชไ่ หม?” “แนน่ อน” “และพวกเขากท็ �ำการแลกเปลี่ยนและแบ่งบนั ปจั จัยตา่ งๆ แกก่ นั และกัน โดยเชอื่ ว่าการกระทำ� เช่นนั้นจะเปน็ ผลดีแกต่ ัวเองใช่ไหม?” “แน่นอน” “เอาละ่ งนั้ เรามาเรม่ิ ตน้ สรา้ งเมอื งจากตรรกะกนั เอาตง้ั แตจ่ ดุ เรม่ิ ตน้ เลย” ขา้ ฯ พดู “ดเู หมอื นวา่ ความตอ้ งการปจั จยั ตา่ งๆ เปน็ สงิ่ ทก่ี อ่ ใหเ้ กดิ เมอื งเมอื งหนง่ึ เพลโต : 81
ข้นึ มาใช่ไหม?” “ใชแ่ ล้ว” [369d] “และแน่นอนว่า ปัจจัยใหญ่หลวงท่ีสุดท่ีเราต้องการเป็นอันดับแรกก็คือ อาหารสำ� หรับยังชพี ” “ใช”่ “และปัจจัยอันดับสองที่ตามมาก็คือที่อยู่อาศัย ส่วนปัจจัยอันดับสามคือ เคร่อื งนุ่งห่มต่างๆ” “แน่นอน” “เดย๋ี วก่อนส”ิ ข้าฯ กล่าว “เมืองของเราจะมีกำ� ลงั พอผลิตปจั จยั เหลา่ นไ้ี ด้ อยา่ งไรกนั ? เราจะใหค้ นหนงึ่ เปน็ ชาวนา อกี คนเปน็ ชา่ งกอ่ สรา้ ง และอกี คนก็ เปน็ ชา่ งทอผา้ ใช่ไหม? อมื ... ง้นั เราเพิ่มช่างท�ำรองเทา้ กับคนดูแลเรือ่ งสขุ ภาพ ร่างกายเข้าไปด้วยหน่อยเป็นอยา่ งไร?” “เอาสิ” “ถา้ อยา่ งนน้ั ‘เมอื งแหง่ ความจำ� เปน็ ขน้ั สงู สดุ ’ ของเรากจ็ ะตอ้ งประกอบดว้ ย ชายฉกรรจร์ าวสถ่ี ึงหา้ คนสินะ” [369e] “กค็ งอยา่ งนนั้ ” “และแตล่ ะคนกจ็ ะตอ้ งทำ� งานเพอ่ื ตอบสนองตอ่ ความตอ้ งการของสว่ นรวม ใชห่ รอื เปลา่ ? ตวั อยา่ งเชน่ ชาวนาหนง่ึ คนจะตอ้ งผลติ อาหารเลย้ี งคนสค่ี น โดย ลงแรงและเวลาเพิ่มข้ึนเป็นส่ีเท่า เพ่ือน�ำไปแบ่งกับส่วนรวมใช่ไหม? หรือว่า [370d] เขาไม่ต้องท�ำเช่นน้ันก็ได้ เขาสามารถใช้เวลาเศษหนึ่งส่วนสี่ไปกับการผลิต อาหาร สว่ นเวลาทเี่ หลอื อกี เศษสามสว่ นสก่ี เ็ อาไปใชส้ รา้ งบา้ น ตดั เยบ็ เสอื้ ผา้ ชดุ คลมุ และทำ� รองเทา้ สวมใส่ โดยไมต่ อ้ งแบง่ อะไรเปน็ สว่ นรวมกบั ใคร แคส่ นใจ แต่ธรุ ะของตัวเองอยา่ งเดียวก็พอแลว้ ?” เมอื่ ไดฟ้ งั เชน่ นน้ั อเดมนั ทสั กก็ ลา่ ววา่ “ทางเลอื กแรกดทู า่ จะทำ� ไดง้ า่ ยกวา่ นะ โสคราตสี ” “ในนามของซุส น่ันไม่ใช่เรื่องแปลกหรอก” ข้าฯ กล่าว “ขา้ ฯ เองก็คิดอยู่ 82 : รพี บั ลิก
ตง้ั แตต่ อนทเี่ จา้ พดู เมอื่ ครู่ วา่ โดยธรรมชาตแิ ลว้ คนแตล่ ะคนยอ่ มไมเ่ หมอื นกนั [370b] ธรรมชาติของเราต่างกัน คนแต่ละคนจึงเหมาะสมกับหน้าท่ีแตกต่างกันด้วย [370c] เจา้ เองกม็ ที ัศนะเช่นน?้ี ” [370d] “ใช”่ “แลว้ ระหวา่ งคนคนหนงึ่ ซงึ่ ฝกึ ปรอื ศลิ ปะจำ� นวนมาก กบั อกี คนหนง่ึ ซงึ่ ฝกึ ฝน ศลิ ปะเพยี งแขนงเดยี ว เจา้ วา่ คนไหนจะทำ� หนา้ ทขี่ องตนไดเ้ ยยี่ มยอดกวา่ กนั ?” “ก็ตอ้ งเปน็ คนท่ีฝกึ เพียงแขนงเดียวส”ิ เขาพูด “และหนา้ ทแ่ี ตล่ ะอยา่ งตา่ งกม็ ชี ว่ งเวลาสำ� คญั ของตวั มนั เองอยู่ ซง่ึ ถา้ พลาด ช่วงเวลานไี้ ป หนา้ ท่ที ้ังหมดก็อาจจะเสยี ไปเลยกไ็ ด3้ 4 ข้าฯ ว่าเรื่องน้ีค่อนขา้ ง ชัดเจนอยนู่ ะ” “ใชแ่ ล้ว” “และนั่นก็เพราะว่าหน้าที่ต่างๆ ไม่เคยรอเวลาว่างจากผู้เป็นเจ้าของงาน ตัวเจ้าของงานจึงจ�ำเป็นจะต้องเอาใจใส่อย่างใกล้ชิดต่อหน้าที่ของตนเสมอ ไมใ่ ช่ทำ� เหมือนกับว่ามนั เปน็ ของฆ่าเวลา” “ใช่ จำ� เปน็ ต้องทำ� อย่างน้นั ” “งนั้ ดว้ ยฐานคดิ ดงั กลา่ ว งานชน้ิ หนง่ึ ยอ่ มงา่ ยดายขนึ้ งดงามมากขนึ้ และมี คณุ ภาพสงู ขน้ึ หากเจา้ ของงานนนั้ ๆ เลอื กกระทำ� เพยี งสง่ิ สงิ่ เดยี ว ซงึ่ เหมาะสม กับธรรมชาติของตน โดยไม่สนใจงานอ่ืน และท�ำงานนั้นๆ โดยค�ำนึงถึงช่วง เวลาสำ� คญั ของตัวงานอยเู่ สมอ” “แน่นอนท่สี ุด” “ถ้าอยา่ งนน้ั ชาวเมอื งของเราก็คงต้องมมี ากกวา่ สคี่ นแลว้ ล่ะ อเดมนั ทสั สงิ่ ตา่ งๆ ทเ่ี ราพดู ไปจงึ ละลลุ ว่ งได้ เพราะดเู หมอื นวา่ ชาวนาคงประดษิ ฐค์ นั ไถ ใชเ้ องไมไ่ ดแ้ นๆ่ ขา้ ฯ หมายถงึ คนั ไถคณุ ภาพดเี ยยี่ ม และเขากค็ งไมส่ ามารถสรา้ ง จอบและเครอื่ งมอื กสกิ รรมอน่ื ๆ ดว้ ยตวั เองได้ ชา่ งกอ่ สรา้ งกเ็ หมอื นกนั เขายอ่ ม ตอ้ งการอปุ กรณอ์ กี สารพดั และชา่ งทอผา้ กบั ชา่ งทำ� รองเทา้ กเ็ ขา้ ทำ� นองเดยี ว กันนี้ใช่ไหม?” เพลโต : 83
“เปน็ จรงิ ตามนั้น” “งนั้ เรากค็ งตอ้ งทำ� ใหเ้ มอื งเลก็ ๆ ของเราใหญข่ น้ึ อกี ดว้ ยการเพมิ่ พวกชา่ งไม้ ชา่ งตีเหลก็ และช่างฝีมอื อื่นๆ เข้าไป แบ่งปันผลติ ผลกนั อย่างเปน็ สว่ นรวม” “ได้เลย” “และมนั คงยงั ไมใ่ หญจ่ นเกนิ ไปกระมงั หากเราจะเพมิ่ คนเลยี้ งววั คนเลยี้ งแกะ [370e] และคนดแู ลฝงู ปศสุ ตั วอ์ นื่ ๆ เขา้ ไปดว้ ย เพอื่ วา่ ชาวนาจะไดม้ วี วั เอาไวไ้ ถนา และ ช่างก่อสร้างก็จะได้ใช้วัวน้ันร่วมกับชาวนาในการลากดึงอุปกรณ์ต่างๆ ส่วน ช่างทอผา้ กบั ชา่ งทำ� รองเทา้ ก็จะไดม้ ขี นแกะและหนงั สตั วเ์ อาไว้ใช้เปน็ วัสดุ” “และมนั กค็ งไมใ่ ชเ่ มอื งเลก็ ๆ แลว้ เหมอื นกนั นะ” เขาพดู “ถา้ มที งั้ หมดนนี้ ะ่ ” “นอกจากน”้ี ขา้ ฯ พดู “การจะกอ่ ตง้ั เมอื งใหอ้ ยไู่ ดด้ ว้ ยตวั เอง โดยไมม่ กี ารนำ� เขา้ สิง่ ของจากขา้ งนอกเลย ก็เปน็ ไปไม่ได้อกี ” “แหงอยแู่ ลว้ ” “งน้ั เรากต็ อ้ งมคี นคอยขนสงิ่ ของตา่ งๆ จากตา่ งแดนเขา้ มาภายในเมอื งใหไ้ ด้ ทุกคร้ังทเ่ี ราต้องการ” “ใช่ เราตอ้ งใชค้ นประเภทนน้ั ” “แตถ่ า้ คนทเี่ ดนิ ทางเขา้ มา เกดิ มามอื เปลา่ ละ่ ? ไมม่ สี ง่ิ ของทฝี่ า่ ยเราตอ้ งการ [371a] เขาก็จะไม่สามารถน�ำส่ิงของท่ีฝ่ายตัวเองขาดแคลนกลับไปได้ด้วยเช่นกัน ถา้ เปน็ อยา่ งนนั้ เขากค็ งตอ้ งกลับไปมือเปลา่ เหมอื นเดิมใช่ไหม?” “มนั ก็ดเู หมือนจะเป็นอยา่ งนนั้ นะ” “เพราะฉะนนั้ การผลติ สงิ่ ของตา่ งๆ ในบา้ นเกดิ ของตวั เอง เพอื่ ใหเ้ พยี งพอ ต่อความต้องการของตนเองเท่าน้ันจึงไม่เพียงพอ พวกเขายังต้องผลิตสินค้า ซึ่งเป็นท่ีต้องการและมีปริมาณเพียงพอจะตอบสนองต่อความต้องการของ ทอ่ี ่นื ๆ ดว้ ย” “ใช่ ตอ้ งทำ� อยา่ งน้ัน” “งนั้ เมอื งของเราก็ต้องการชาวนากบั ช่างฝีมอื อืน่ ๆ จำ� นวนมากขนึ้ อกี ” “ใช่ ตอ้ งมมี ากกว่าน”ี้ 84 : รีพบั ลิก
“และเรากย็ งั ตอ้ งการคนคอยดแู ลจดั การเรอ่ื งการนำ� เขา้ และสง่ ออก เราเรยี ก [371b] คนพวกนีว้ ่า ‘พ่อค้า’ ใชไ่ หม?” [371c] “ใชแ่ ล้ว” [371d] “และเรากจ็ ะต้องมีพอ่ ค้าจ�ำนวนมากเสยี ด้วย” “แน่นอน” “และถา้ จะทำ� การคา้ ทางทะเล เรากย็ งั ตอ้ งมคี นอน่ื ๆ อกี จำ� นวนมากซงึ่ กอปร ดว้ ยองคค์ วามรู้ดา้ นการงานทางทะเล” “ต้องการหลายคนเลยล่ะ” “ยงั มอี กี เรอื่ งหนงึ่ เจา้ วา่ ภายในตวั เมอื งของเรานนั้ พวกเขาจะทำ� การแลก เปลย่ี นผลผลติ แกก่ นั และกนั ดว้ ยวธิ ไี หน? เราใหพ้ วกเขาจบั มอื เปน็ หนุ้ สว่ น35 และก่อตัง้ เมอื งข้ึนมาดว้ ยกนั กด็ ว้ ยสาเหตุนน้ี ่”ี “งา่ ยจะตาย” เขากล่าว “ก็ดว้ ยการซือ้ และการขายอย่างไรล่ะ” “ถ้าอย่างนน้ั เราก็ตอ้ งมีตลาด และก็ตอ้ งมสี กลุ เงนิ เอาไวใ้ ชแ้ ลกเปลยี่ น” “แน่นอน” “แลว้ ถา้ เกดิ วา่ ชาวนาหรอื ชา่ งฝมี อื อน่ื ๆ นำ� ผลผลติ ของตวั เองไปยงั ตลาด แตป่ รากฏวา่ เขามาคนละเวลากบั คนทตี่ อ้ งการจะแลกเปลยี่ นดว้ ย เจา้ คดิ วา่ เขา ควรจะนั่งรออย่ตู รงนั้นเฉยๆ โดยละทิ้งงานฝีมือของตนไปเลยหรือเปลา่ ?” “ไมไ่ ด้ส”ิ เขากลา่ ว “มันตอ้ งมคี นอกี พวกหนงึ่ ซึง่ ตระหนกั ถงึ เร่อื งน้ี และ เสนอตวั เขา้ มาทำ� งานรบั ใชต้ รงนี้ กลา่ วคอื ในเมอื งทไ่ี ดร้ บั การอภบิ าลอยา่ งถกู วธิ นี น้ั มกั มคี นรา่ งกายออ่ นแอถงึ ขดี สดุ จนไมส่ ามารถทำ� งานอยา่ งอนื่ ได้ พวกเขา จงึ ไปอยตู่ ามตลาด เพอื่ คอยรบั เงนิ และสง่ มอบสนิ คา้ ใหแ้ กผ่ ตู้ อ้ งการมาขายของ ขณะเดียวกนั กค็ อยส่งมอบสินคา้ แลกกบั เงนิ ของผทู้ ต่ี อ้ งการมาซ้ือของด้วย” “ถา้ อยา่ งนน้ั เรากต็ อ้ งการคนขายของในเมอื งดว้ ยสนิ ะ” ขา้ ฯ พดู “เราเรยี ก คนใหบ้ รกิ ารตงั้ แผงซอ้ื ขายสนิ คา้ ในตลาดวา่ ‘คนขายของ’ สว่ นคนเดนิ ทางไปมา ยังเมอื งตา่ งๆ นน้ั เราเรยี กว่า ‘พอ่ คา้ ’ ใชห่ รอื เปล่า?” “ใชแ่ ลว้ ” เพลโต : 85
[371e] “อมื ขา้ ฯ วา่ ยงั มคี นทำ� งานรบั ใชอ้ กี ประเภทหนง่ึ ดว้ ยนะ คนเหลา่ นมี้ คี วาม สามารถดา้ นการคดิ คำ� นวณ36ในระดบั ตำ่� จงึ ไมส่ ามารถทำ� งานรว่ มกบั คนอน่ื ๆ ได้ แตพ่ วกเขามกั มรี า่ งกายแขง็ แรง เหมาะแกก่ ารใชแ้ รงงาน พวกเขาจงึ ขายประโยชน์ จากแรงกายของตวั เอง และเรยี กราคาของแรงงานตนเองวา่ ‘คา่ แรง’ ดว้ ยเหตนุ ้ี พวกเขาจงึ เรียกตวั เองว่า ‘ผู้ใช้แรงงาน’37 ใช่ไหม?” “ใช่แลว้ ” “งน้ั กด็ เู หมอื นวา่ เราตอ้ งเตมิ ผใู้ ชแ้ รงงานเขา้ ไปในเมอื งของพวกเราดว้ ย?” “ดูเหมือนจะเปน็ อยา่ งนน้ั ” “เอาละ่ อเดมันทัส เมืองของเราเติบโตขน้ึ จนสมบรู ณ์พร้อมแลว้ หรือยัง?” “กน็ ่าจะ” “งั้นเราจะหาความเท่ียงธรรมกับความไม่เท่ียงธรรมได้จากตรงไหนล่ะ? ในสงิ่ ตา่ งๆ ซงึ่ เราไดพ้ จิ ารณากนั มาจนถงึ บดั นี้ มนั เกดิ ขนึ้ มาไดจ้ ากสว่ นไหน? [372a] “ข้าฯ กย็ งั คดิ ไมอ่ อกเหมือนกนั โสคราตสี ” เขาพูด “นอกเสยี จากว่ามันจะ อยใู่ นปัจจัยพน้ื ฐานบางประการ ซ่งึ คนเหล่าน้ตี อ้ งการจากกนั และกนั ” “เจ้าอาจจะพูดถูกก็ได้นะ” ข้าฯ กล่าว “แต่เรายังต้องพิจารณากันต่อไป ไมย่ อมถอยกนั งา่ ยๆ แน่ เอาละ่ อนั ดบั แรก เรามาลองพจิ ารณา วา่ ผคู้ นในเมอื ง ของเราจะมชี วี ติ เชน่ ไรกนั บา้ ง หากถงึ พรอ้ มซงึ่ ปจั จยั ตา่ งๆ ตามทเี่ ราเพง่ิ พดู กนั แนล่ ะ่ พวกเขายอ่ มผลติ ขนมปงั ได้ ผลติ เหลา้ องนุ่ ได้ ผลติ เสอ้ื ผา้ ได้ และกผ็ ลติ รองเทา้ ไดด้ ว้ ยใชไ่ หม? พวกเขาจะสรา้ งบา้ นกนั ในฤดรู อ้ น ถอดเสอื้ ผา้ ทำ� งาน [372b] กันเท้าเปล่า พอฤดูหนาวก็จะมีเส้ือผ้าและรองเท้าใส่กันได้อย่างเพียงพอ สว่ นเรอื่ งอาหาร พวกเขาจะนวดแปง้ ขา้ วสาลแี ละหงุ หาขา้ วบารเ์ ลย์ เสรจ็ แลว้ ก็จัดวางขนมปังอันแสนจะงดงามของตนไว้บนใบต้นกก38หรือไม่ก็บนใบไม้ สะอาด พวกเขาจะนั่งพักผ่อนกันบนที่นอน ปูด้วยดอกและใบของต้นยูกับ เมอรเ์ ทลิ 39 และจะดื่มกนิ กนั พร้อมๆ กับพวกเด็กๆ พวกเขาจะด่มื เหล้าองุ่น สวมมงกฎุ ดอกไม้ และรอ้ งเพลงถวายเทพเจา้ หลงั จากนน้ั กจ็ ะรว่ มรกั กนั อยา่ ง [372c] เปรมปรีดิ์ แต่จะไม่มีลูกมากเกินกว่าทรัพยากรจะเอื้ออำ� นวย ไม่เช่นน้ันแล้ว 86 : รีพับลกิ
ความยากไร้และสงครามก็อาจจะตามมาได้” [372d] “ดเู หมอื นทา่ นจะใหค้ นเหลา่ นจี้ ดั งานรนื่ เรงิ กนั อยา่ งไรร้ สชาต”ิ จๆู่ กลาวคอน [372e] กพ็ ดู แทรกข้นึ มา “อมื ... ทเ่ี จา้ วา่ มามนั กจ็ รงิ ” ขา้ ฯ พดู “ขา้ ฯ ลมื ไปวา่ พวกเขายงั ตอ้ งการรสชาติ บางอยา่ งดว้ ยเหมอื นกนั ใชแ่ ลว้ กใ็ นเมอ่ื พวกเขามเี กลอื มนี ำ้� มนั มะกอกมเี นยแขง็ แล้วก็มีพวกผักต้มมันต้ม อย่างท่ีคนชนบทมักปรุงกินกันน่ันล่ะ และแนน่ อน เราตอ้ งใหพ้ วกเขาไดช้ มิ ของหวานดว้ ย เพราะพวกเขามที ง้ั ผลมะเดอ่ื และเมลด็ ถวั่ อกี หลายชนดิ พวกเขาจะนำ� เอาผลเมอรเ์ ทลิ กบั ผลโอก๊ ไปยา่ งไฟ แลว้ นำ� มากนิ แกล้มกบั หล้าองุ่นอยา่ งพอประมาณ ถา้ ทำ� ทุกอย่างนี้ได้ พวกเขากจ็ ะใช้ชวี ิต ได้อยา่ งสันติ อกี ทัง้ ยังมีสุขภาพแข็งแรง และเมื่อสน้ิ อายขุ ยั ลง ลกู หลานของ พวกเขากจ็ ะรับเอาวถิ ีชีวิตเช่นนีม้ าปฏิบตั สิ ืบต่อไป” ไดย้ นิ ดงั นนั้ เขาจงึ พดู วา่ “ทา่ นกำ� ลงั สรา้ งเมอื งของหมอู ยหู่ รอื ยงั ไง โสคราตสี ท่านจะไมข่ ุนพวกเขาด้วยอาหารอยา่ งอ่นื บ้างเลยหรือ?” “ง้ันข้าฯ ควรทำ� ยังไงล่ะกลาวคอน?” ข้าฯ ถาม “กถ็ า้ วา่ กนั ตามธรรมเนยี มปฏบิ ตั นิ ะ” เขากลา่ ว “ถา้ ชวี ติ ของพวกเขาไมไ่ ด้ ถงึ ขนั้ ทกุ ขโ์ ดยสมบรู ณล์ ะ่ ก็ ขา้ ฯ วา่ พวกเขาสมควรไดน้ งั่ เอนหลงั บนเกา้ อบ้ี นุ วม รบั ประทานอาหารกนั ทโี่ ตะ๊ มขี องหวานและอาหารรสชาตจิ ดั จา้ นอยา่ งคนสมยั น้ี เขากินกันน่ะ”40 “อ้อ ขา้ ฯ เข้าใจแลว้ ” ข้าฯ พูด “ดูเหมอื นเราจะไม่ไดต้ อ้ งการพดู ถึงเพยี ง ตน้ กำ� เนดิ ของเมอื งทว่ั ไปเทา่ นน้ั ใชไ่ หม แตม่ นั ยงั ตอ้ งเปน็ เมอื งอนั หรหู ราเสยี ดว้ ย อนั ทจี่ รงิ มนั กไ็ มไ่ ดเ้ ลวรา้ ยอะไรนะ เพราะถา้ เราพจิ ารณาเมอื งประเภทนใ้ี หด้ ี เรากอ็ าจมองเหน็ วา่ โดยธรรมชาตแิ ลว้ ความเทย่ี งธรรมกบั ความไมเ่ ทยี่ งธรรมนนั้ เติบโตข้ึนมาได้อย่างไรในเมืองต่างๆ ก็เป็นได้ กระน้ันตามในทัศนะของข้าฯ เมอื งอนั จรงิ แท4้ 1 จะตอ้ งมลี กั ษณะเหมอื นเมอื งทเี่ ราเพง่ิ พรรณนาถงึ ไปเมอ่ื ครู่ นน่ั กค็ อื เมอื งทม่ี สี ขุ ภาพแขง็ แรงนน่ั ละ่ เอาเถอะ เรามาพจิ ารณาเมอื งทม่ี คี วาม ปว่ ยไขต้ ามทเี่ จา้ ตอ้ งการกนั ดบู า้ งกไ็ ด้ ไหนๆ กค็ งไมม่ อี ะไรมาหยดุ เราไดแ้ ลว้ เพลโต : 87
[373a] ดเู หมอื นวา่ วถิ ชี วี ติ และสง่ิ ตา่ งๆ ทข่ี า้ ฯ เพง่ิ กลา่ วไปเมอื่ กี้ มนั คงยงั ไมส่ ามารถ ทำ� ใหค้ นบางคนพงึ พอใจได้ นอกเสยี จากวา่ เราจะเพม่ิ เกา้ อน้ี วม เพม่ิ โตะ๊ และ เพม่ิ เครอื่ งเรอื นตา่ งๆ นานาเขา้ ไป แตก่ แ็ นล่ ะ่ วา่ มนั ยงั ตอ้ งมอี ยา่ งอนื่ เชน่ พวก นำ้� มนั หอม เครอื่ งปรงุ รส กำ� ยาน ขนมหวาน และหญงิ โสเภณี เปน็ ตน้ กลา่ วคอื ความจำ� เปน็ ขน้ั พนื้ ฐานตา่ งๆ เชน่ บา้ นเรอื น เสอื้ ผา้ และรองเทา้ ตามทเี่ รากลา่ ว ไปขา้ งตน้ นนั้ มนั ไมเ่ พยี งพออกี ตอ่ ไป เรายงั ตอ้ งการงานจติ รกรรมและงานเยบ็ ปักถักร้อยเพิ่มเติมเข้าไปอีก และยังรวมไปถึงพวกทองค�ำ งาช้าง และอะไร ทำ� นองนี้อกี ดว้ ย เจา้ จะเอาอย่างนใ้ี ชไ่ หม?” [373b] “ใช่” เขากล่าว “งน้ั เรากต็ อ้ งขยายเมอื งของเราใหใ้ หญก่ วา่ น้ี เพราะเมอื งแหง่ สขุ ภาพคงใหญ่ ไมพ่ อเสยี แลว้ เราตอ้ งเพม่ิ ขนาด แลว้ กเ็ ตมิ สารพดั สงิ่ ซงึ่ เกนิ กวา่ ความจำ� เปน็ พน้ื ฐานเขา้ ไป เชน่ นายพราน กบั พวกนกั ถอดแบบ42 ซงึ่ ผลงานของบางคนกเ็ กย่ี ว ข้องกับรูปร่างและสีสัน ส่วนบางคนก็เก่ียวข้องกับเสียงดนตรี นอกจากน้ัน เรายังต้องมีกวีกับผู้ช่วยกวีท้ังหลาย เช่น นักร่ายกลอน นักแสดง นักเต้น ประกอบฉาก ผจู้ ดั งาน แลว้ กช็ า่ งฝมี อื ผชู้ ำ� นาญการสรา้ งอปุ กรณก์ ารแสดงตา่ งๆ [373c] รวมถึงพวกเคร่ืองประดับสตรีด้วยนะ และเราก็ยังต้องการคนท�ำงานรับใช้ จ�ำนวนมากกวา่ นด้ี ้วย ออ้ ! แลว้ กด็ ูเหมอื นวา่ เราจะยงั ต้องการพวกครู แมน่ ม พเ่ี ลย้ี งเดก็ ชา่ งแตง่ หนา้ ชา่ งตดั ผม แลว้ กพ็ วกพอ่ ครวั คนทำ� เครอ่ื งปรงุ กบั คน เลย้ี งหมดู ว้ ย เมอื งกอ่ นหนา้ นเ้ี ราอาจไมต่ อ้ งการหมู แตต่ อนนเี้ ราตอ้ งการแลว้ และเรากย็ งั ตอ้ งมสี ตั วอ์ ว้ นๆ อกี จำ� นวนมาก เผอ่ื มใี ครอยากกนิ ใชห่ รอื เปลา่ ?” “แนน่ อน” [373d] “และถา้ เราจะใช้ชวี ติ กนั อยา่ งน้ี เรากต็ ้องมแี พทยจ์ ำ� นวนมากขึ้นกวา่ เดมิ มากๆ ดว้ ย?” “มากๆ เลยล่ะ” “และแนน่ อนวา่ ขนาดของดนิ แดนเดมิ คงจะเลก็ เกนิ ไป ไมเ่ พยี งพออกี แลว้ ไมส่ ามารถเล้ยี งดูคนได้เหมอื นเมอื งก่อนหนา้ เจา้ คดิ อยา่ งนน้ั หรอื เปล่า?” 88 : รีพบั ลิก
“ขา้ ฯ คิดเหมอื นท่าน” เขากล่าว [373e] “งน้ั ถา้ เราตอ้ งการใหม้ เี นอ้ื ทเี่ พยี งพอสำ� หรบั การเพาะปลกู และการปศสุ ตั ว์ [374a] เรากค็ งจำ� เปน็ ตอ้ งบกุ ยดึ ผนื ดนิ ของเพอ่ื นบา้ น แตพ่ วกเพอื่ นบา้ นของเรากค็ ง [374b] ตอ้ งการเขา้ มายดึ ดนิ แดนบางสว่ นของพวกเราเหมอื นกนั หากพวกเขากา้ วขา้ ม ขีดจ�ำกัดของความจ�ำเป็นพ้ืนฐานไปแล้ว และยอมศิโรราบต่อความต้องการ ทางการเงินอันไรท้ ส่ี น้ิ สุดเหมือนกับเมืองของเรา” “โธ่! โสคราตีส เรือ่ งอย่างนม้ี ันเลย่ี งไม่ได้หรอกนา่ ” เขาพดู “งน้ั กา้ วตอ่ ไปของพวกเรากค็ งตอ้ งเปน็ การสงครามสนิ ะกลาวคอน หรอื เจา้ จะเอายังไง?” “มันก็ตอ้ งเปน็ อยา่ งนน้ั ” เขากล่าว “อมื ถงึ เราจะยงั ไมไ่ ดพ้ จิ ารณา วา่ สงครามนนั้ ใหผ้ ลดหี รอื ชวั่ รา้ ย” ขา้ ฯ กลา่ ว “แต่อย่างน้อยตอนน้ีเราก็รู้ต้นก�ำเนิดของมันแล้ว มันมีต้นก�ำเนิดเดียวกับ ความชว่ั รา้ ยภายในเมอื ง ท้ังชีวติ สว่ นตวั และสาธารณะ” “แนล่ ่ะ” “โอ้ สหาย งนั้ เมอื งของเรากย็ งิ่ ตอ้ งขยายออกไปใหใ้ หญก่ วา่ นอ้ี กี และจะมคี น เพยี งหยบิ มอื เดยี วไมไ่ ดแ้ ลว้ เราตอ้ งมที งั้ กองทพั เอาไวต้ อ่ สกู้ บั ผรู้ กุ ราน และเพอื่ ดแู ลรักษาความมงั่ คง่ั ทุกสิ่งทุกอยา่ งตามท่เี ราเพิ่งพูดกันไป” “อา้ ว!” เขากลา่ ว “โดยตวั พวกเขาอยา่ งเดยี วไมพ่ อหรอกหรอื ?” “ไม่มีทางพอหรอก” ข้าฯ พูด “เจ้ายังจ�ำส่ิงท่ีเราเห็นพ้องต้องกันอย่างดี ตอนเพ่ิงเร่ิมสร้างเมืองได้ไหมล่ะ คนหน่ึงคนย่อมไม่สามารถท�ำงานของตน อย่างงดงามได้ หากเขาฝกึ ฝนศิลปะทเี ดียวหลายแขนง” “อืม เปน็ จรงิ ตามนน้ั ” เขากล่าว “และการตอ่ สเู้ พอ่ื ชยั ชนะในสงครามนน้ั ” ขา้ ฯ พดู “กด็ เู หมอื นจะเปน็ ศลิ ปะ แขนงหนงึ่ ด้วยเชน่ กันใชไ่ หมละ่ ?” “ใชแ่ ล้ว” เขาพดู “งนั้ เราควรใสใ่ จกบั ศลิ ปะการทำ� รองเทา้ มากกวา่ ศลิ ปะการรบหรอื เปลา่ ?” เพลโต : 89
“ไมห่ รอก” “แตก่ ระนนั้ เรากย็ งั กดี กนั ไมใ่ หช้ า่ งทำ� รองเทา้ ไปฝกึ ฝนวชิ าของชาวนาหรอื ของชา่ งกอ่ สรา้ งเพมิ่ เตมิ เขา้ ไปใชไ่ หม? เราบอกวา่ เขาตอ้ งเปน็ แตช่ า่ งทำ� รองเทา้ เทา่ นน้ั เพราะรองเทา้ ท่สี รา้ งออกมาจะไดม้ คี วามเปน็ เลศิ คนอน่ื ๆ กเ็ ชน่ กนั [374c] พวกเขาตอ้ งทำ� งานอนั เหมาะสมกบั ธรรมชาตขิ องตวั เองไปตลอดชวี ติ งดเวน้ จากหนา้ ทอ่ี น่ื ๆ เพอ่ื ใหท้ ำ� งานของตนไดอ้ ยา่ งยอดเยยี่ ม โดยไมพ่ ลาดชว่ งเวลา สำ� คญั ของงานตัวเองไป และสิ่งเหล่านกี้ ย็ งั มคี วามสำ� คญั อย่างยิง่ ยวดต่อการ ฝกึ ฝนศลิ ปะการรบดว้ ยใชไ่ หม? หรอื วา่ ยงั ไง? หรอื วา่ ศลิ ปะการรบมนั เปน็ เรอื่ ง งา่ ยดายเสยี จนชาวนา ชา่ งทำ� รองเทา้ หรอื ผฝู้ กึ ฝนศลิ ปะแขนงอนื่ ๆ สามารถฝกึ ฝน เพ่ิมเติมเข้าไปได้ในเวลาเดียวกับงานหลักของตัวเอง? โธ่เอ๋ย! ขนาดจะเล่น หมากรกุ หรอื ทอยลกู เตา๋ ใหเ้ กง่ ยงั ตอ้ งอาศยั การฝกึ ฝนตงั้ แตเ่ ดก็ ๆ เลย มนั ไมใ่ ช่ [374d] สิ่งซ่ึงจะมาฝึกฝนกันในเวลาว่างอย่างเดียวได้ จู่ๆ เราจะให้ใครบางคนใช้โล่ ใชอ้ าวธุ หรอื ใชอ้ ปุ กรณส์ งครามตา่ งๆ ไดท้ นั ที จดั กระบวนทพั ออกรบไดท้ นั ที เปน็ นกั รบตดิ อาวธุ หนกั ไดท้ นั ที อยา่ งนเี้ ลยหรอื ? แคจ่ บั อปุ กรณน์ ะ่ มนั ไมท่ ำ� ให้ ใครกลายเปน็ ชา่ งฝมี อื หรอื ผชู้ นะเลศิ ขน้ึ มาไดห้ รอกนะ เขายงั ตอ้ งการองคค์ วามรู้ และการฝกึ ฝนอย่างมากเพียงพอด้วย จงึ จะใชป้ ระโยชน์จากสิ่งเหล่าน้ันได”้ “ถา้ มอี ปุ กรณท์ จ่ี บั ปบุ๊ เปน็ ปบ๊ั จรงิ ๆ” เขาพดู “มนั กค็ งมคี า่ มหาศาลเลยเนอะ” [374e] “เมอ่ื เปน็ เชน่ น”้ี ขา้ ฯ พดู “งานของเหลา่ ผพู้ ทิ กั ษเ์ มอื งจงึ มคี วามสำ� คญั มาก มนั ตอ้ งใชเ้ วลาฝกึ ฝนและตอ้ งอทุ ศิ ตนมากกวา่ งานอนื่ ๆ นอกจากนนั้ มนั ยงั เปน็ ศิลปะอนั ยงิ่ ใหญก่ ว่าศิลปะแขนงไหนๆ อกี ด้วย” “ขา้ ฯ กค็ ิดเช่นนั้น” เขาพูด “และธรรมชาตขิ องคนคนน้ันก็ต้องเหมาะสมแก่การใช้ชีวติ ด้านนีด้ ว้ ย?” “แนน่ อน” “งนั้ กด็ เู หมอื นวา่ การคดั สรรธรรมชาติ และคณุ ลกั ษณะอนั เหมาะสมแกก่ าร พทิ กั ษบ์ า้ นเมืองจะเป็นงานของพวกเรานะ” “ใช่ น่ันล่ะงานของเรา” 90 : รีพบั ลิก
“โอ้ ในนามของซสุ งานของเรามนั ชกั จะหนกั ขน้ึ เรอ่ื ยๆ แลว้ แฮะ” ขา้ ฯ พดู [375a] “เอาเถอะ ถา้ มนั ยงั ไมถ่ งึ กบั เกนิ กวา่ ความสามารถ43 พวกเรากจ็ ะตอ้ งไมท่ ำ� ตวั [375b] ขลาดเขลาเช่นกัน” “ใช่” เขาพูด “พวกเราตอ้ งไมถ่ อย” “เจา้ วา่ ไหม” ขา้ ฯ พดู “คนหนมุ่ ชาตกิ ำ� เนดิ ดี กบั สนุ ขั ซง่ึ มชี าตพิ นั ธอ์ุ นั สงู สง่ ไมไ่ ด้มีธรรมชาตดิ า้ นการพิทักษแ์ ตกต่างกนั เท่าไรเลย?” “หา? ท่านหมายความว่ายงั ไง?” “ทงั้ คตู่ า่ งกต็ อ้ งมผี สั สะอนั แหลมคม มคี วามวอ่ งไวในการรบั รสู้ งิ่ ตา่ งๆ และ ตอ้ งมพี ละก�ำลังในการต่อกรกับศัตรูได้ไมต่ ่างกนั ” “อืม” เขาพดู “ทั้งคู่ตา่ งก็ต้องการส่ิงเหลา่ น้เี หมือนกันจรงิ ๆ” “และถา้ ตอ้ งการใหท้ ง้ั คตู่ อ่ สไู้ ดด้ ี ความกลา้ หาญยอ่ มเปน็ สง่ิ จำ� เปน็ ทแี่ ทบ ไม่ตอ้ งพดู ถึง” “แน่นอนอยแู่ ล้ว” “แต่เจา้ คดิ ไหมวา่ ถ้าสุนขั หรือม้า หรือสตั วอ์ ื่นใดไร้ซึง่ ความคกึ คะนอง44 มันจะยงั คงความกลา้ หาญเอาไวไ้ ด้อกี หรือ? เจา้ ร้ไู หมวา่ ความคึกคะนองนั้น เปน็ สง่ิ ซงึ่ ยากจะตา้ นทาน และมนั กย็ งั ไรผ้ ตู้ อ่ ตา้ นอกี ดว้ ย มนั ทำ� ใหจ้ ติ วญิ ญาณ โลดแลน่ ไปไดโ้ ดยไมเ่ กรงกลวั ผใู้ ด และไมม่ ใี ครควบคมุ มนั ไดท้ งั้ นนั้ ทงั้ หมดนี้ ล้วนเป็นเพราะมมี นั ดำ� รงอยู่” “ข้าฯ พอรอู้ ยเู่ หมอื นกนั ” “ส่วนคุณลักษณะด้านร่างกายของเหล่าผู้พิทักษ์น้ันชัดเจนอยู่แล้วว่าต้อง เป็นอยา่ งไรใช่ไหม?” “ใช่” “และเขากจ็ ะต้องคึกคะนองในดา้ นของจติ วญิ ญาณอยเู่ สมอ ” “ก็ใชอ่ ีกนน่ั ละ่ ” “แต่ถ้าพวกเขามีธรรมชาติอย่างน้ัน” ข้าฯ พูด “พวกเขาจะไม่ปฏิบัติต่อ พวกเดยี วกันและตอ่ พลเมอื งคนอ่นื ๆ ด้วยความป่าเถือ่ นอยู่เสมอหรอกหรอื เพลโต : 91
กลาวคอน?” “โอ้ ในนามของซุส จริงดว้ ยส”ิ เขากลา่ ว “ไม่ง่ายอยา่ งท่คี ิดเสยี แลว้ ” [375c] “พวกเขาตอ้ งโหดรา้ ยกบั ศตั รู แตก่ ต็ อ้ งออ่ นโยนตอ่ ฝา่ ยเดยี วกนั หาไมเ่ ราคง มติ อ้ งรอใหใ้ ครมากำ� จดั พวกเขาหรอก พวกเขานนั่ ละ่ จะกำ� จดั พวกเดยี วกนั เอง ทิง้ เสียกอ่ น” “จรงิ ดว้ ย” “งนั้ เราทำ� ยงั ไงกนั ด?ี ” ขา้ ฯ กลา่ ว “เราจะหาอปุ นสิ ยั ซง่ึ มที ง้ั ความคกึ คะนอง และความสภุ าพออ่ นโยนเชน่ นน้ั ไดจ้ ากไหน? ในเมอื่ ธรรมชาตอิ นั ออ่ นโยนเปน็ คตู่ รงข้ามกับธรรมชาตอิ นั คึกคะนอง” “ก็น่ันน่ะสิ” “หากขาดสงิ่ ใดสงิ่ หนง่ึ ไป เขายอ่ มเปน็ ผพู้ ทิ กั ษท์ ด่ี ไี มไ่ ดอ้ กี แตก่ ารจะรวมทง้ั [375d] สองสง่ิ ไวด้ ว้ ยกนั กด็ จู ะเปน็ ไปไมไ่ ด้ หรอื วา่ ผพู้ ทิ กั ษท์ ด่ี จี ะไมม่ ที างเปน็ ไปได?้ ” “ขา้ ฯ เกรงว่าจะเปน็ อย่างน้ัน” เขากล่าว ข้าฯ เองก็หาทางไปต่อไม่ได้เช่นกัน กระน้ันหลังจากได้ลองใคร่ครวญถึง สงิ่ ตา่ งๆ ทผ่ี า่ นมาอกี ครง้ั ขา้ ฯ กโ็ พลง่ ออกมาวา่ “พวกเรากส็ มควรจะไปตอ่ ไมถ่ กู กันอยหู่ รอกสหายนอ้ ย เราลืมภาพเหมอื น45เมอ่ื ครูไ่ ปไดอ้ ย่างไรกัน” “อยา่ งไรหรือ?” “พวกเราไมท่ นั สงั เกตวา่ ธรรมชาตบิ างอยา่ งกก็ อปรดว้ ยคตู่ รงขา้ มอยา่ งเดยี ว กับที่เราคดิ ว่าเปน็ ไปไม่ได้นัน่ ล่ะ” “ง้ันมันอยู่ตรงไหนล่ะ?” “มันอยู่ในสัตว์ต้ังหลายชนิด โดยเฉพาะในสุนัข ดังเราได้เปรียบเทียบกับ [375e] ผพู้ ทิ กั ษน์ น่ั ไง เจา้ ยอ่ มสงั เกตเหน็ แนว่ า่ โดยธรรมชาตแิ ลว้ สนุ ขั ชาตพิ นั ธง์ุ ดงาม ทงั้ หลายนนั้ มกั มอี ปุ นสิ ยั ออ่ นโยนตอ่ คนรจู้ กั และคนุ้ เคย และมกั กระทำ� ตรงกนั ข้ามกับคนแปลกหน้า” “โอ้ ขา้ ฯ รู้แล้ว” “ดังนัน้ ” ขา้ ฯ พูด “ภารกิจค้นหาผู้พทิ กั ษ์ของเรายังเปน็ ไปไดอ้ ยูแ่ ละไม่ได้ 92 : รพี ับลิก
สวนทางกับธรรมชาติ” [376a] “ดูเหมือนจะเป็นเช่นนัน้ ” [376b] “ง้นั ตามทัศนะของเจ้า นอกจากผ้พู ทิ กั ษ์ในอนาคตของเราจะต้องมคี วาม คึกคะนองแล้ว พวกเขายังต้องมีความเป็นนักปรัชญาโดยธรรมชาติอีกด้วย ใช่หรือไม่?” “ทา่ นหมายความว่าไง?” เขาพดู “ขา้ ฯ ยังไมค่ ่อยเข้าใจนัก” “มนั กค็ อื สงิ่ เดยี วกบั ทเี่ จา้ พบในสนุ ขั ” ขา้ ฯ พดู “สงิ่ ทท่ี ำ� ใหเ้ จา้ ตอ้ งปรบมอื ใหม้ นั ด้วยความทง่ึ นน่ั นะ่ ” “ก็แล้วมนั คอื อะไรเล่า?” “เวลาสนุ ขั เหน็ คนแปลกหนา้ มนั กม็ กั จะโมโหขนึ้ มาเสยี อยา่ งนนั้ แมว้ า่ คน คนน้ันจะไม่เคยท�ำอะไรเลวร้ายกับมันมาก่อน แต่กลับกัน ถ้ามันเคยได้รู้จัก ใครสักคนหน่ึง มันก็มักจะต้อนรับเขาด้วยความยินดีเสมอ หรือต่อให้ไม่เคย ไดร้ บั คุณความดใี ดๆ จากคนคนนนั้ เลยก็ตาม เจา้ ไม่เคยรสู้ กึ ทง่ึ กับสิ่งที่วา่ นี้ บา้ งเลยหรอื ไง?” “ขา้ ฯ ไม่ค่อยได้ใส่ใจกับเรื่องอยา่ งนี้เทา่ ไรนกั แต่มันกใ็ ชน่ ะ มันมักท�ำตัว อย่างท่านว่าจริงๆ” “น่ันล่ะคือธรรมชาติอันน่าดูชมของมัน และยังเป็นธรรมชาติทางปรัชญา อนั จริงแท้อกี ดว้ ย” “อยา่ งไรหรอื ?” “กม็ นั จำ� แนกมติ รหรอื ศตั รไู ด้ จากการเรยี นรู้ รปู รา่ งหนา้ ตาของคนกลมุ่ หนง่ึ และจากการไม่รู้จักคนอีกกลุ่มหน่ึง” ข้าฯ พูด “ส่ิงเหล่าน้ีย่อมเกิดข้ึนได้ผ่าน ความรกั ในการเรยี นรู้ เทา่ นนั้ สนุ ขั นยิ ามสง่ิ ซง่ึ เปน็ ของตนกบั สง่ิ ซงึ่ ไมใ่ ชข่ องตน โดยใชก้ ารรูร้ อบและการไมร่ ู้เปน็ หลัก” “ยอ่ มเปน็ อย่างอืน่ ไปไม่ได”้ เขาพูด “และแน่นอนว่า” ข้าฯ พูด “ความรักในการเรียนรู้ ย่อมเป็นส่ิงเดียวกับ ความรกั ในปญั ญา”46 เพลโต : 93
“ใช่ เป็นสงิ่ เดยี วกัน” เขากลา่ ว “ถา้ อยา่ งนนั้ เรากพ็ ดู ไดเ้ ตม็ ปากแลว้ สนิ ะวา่ หากมนษุ ยผ์ ใู้ ดสภุ าพออ่ นโยน [376c] ต่อฝา่ ยเดยี วกนั และต่อทกุ คนซง่ึ ตนเคยรู้จกั เขาผูน้ ัน้ ย่อมเป็นท้งั นักปรชั ญา และนกั รกั ในการเรียนรโู้ ดยธรรมชาติ?” “ใชแ่ ล้ว” เขากล่าว “มันตอ้ งอย่างนสี้ ”ิ “ความรกั ในปญั ญาความคกึ คะนองความวอ่ งไวและพละกำ� ลงั ทง้ั หมดนจ้ี ะ ตอ้ งปรากฏอยใู่ นธรรมชาตขิ องผซู้ งึ่ จะมาเปน็ สภุ าพบรุ ษุ ผพู้ ทิ กั ษข์ องเมอื งเรา”47 “แน่นอนท่สี ดุ ” เขาพูด “เอาล่ะ พวกเขาจะต้องมีคุณลักษณะเบ้ืองต้นเช่นนี้ ว่าแต่ว่าพวกเราจะ เลย้ี งดูและให้การศกึ ษาพวกเขาอย่างไรบ้างล่ะ? การได้พิจารณาเรอื่ งนอ้ี ย่าง [376d] ละเอยี ดอาจทำ� ใหเ้ ราเขา้ ใกลต้ น้ กำ� เนดิ ของความเทยี่ งธรรมและไมเ่ ทยี่ งธรรม ในเมอื งของเรามากขน้ึ อกี กา้ วกไ็ ดน้ ะ อมื ... เราตอ้ งตรวจสอบตรรกะของเรอ่ื งนี้ แต่เรากค็ งไม่อยากให้มันยดื ยาวจนเกินไปเหมือนกนั ” แล้วพี่ชายของกลาวคอนก็พูดข้ึนว่า “การตรวจสอบเรื่องน้ีย่อมต้องให้ ประโยชนแ์ กเ่ ป้าหมายของเราแน่นอน ข้าฯ มนั่ ใจอยา่ งน้นั ” “ในนามของเทพซุส” ข้าฯ กลา่ ว “ง้นั เรากย็ งั คงทง้ิ มันไปไม่ไดส้ อิ เดมันทัส ตอ่ ใหต้ ้องสนทนากันยดื ยาวเสียหนอ่ ยกต็ ามท”ี “ใช่แล้ว เรายงั ท้ิงมนั ไมไ่ ด้” “เอา้ ! เอาอยา่ งนนั้ กไ็ ด้ เรามาลองเลา่ นทิ านซอ้ นนทิ านเหมอื นพวกคนเลา่ นทิ านยามวา่ งดบู า้ งกแ็ ลว้ กนั มาเถอะ เรามาใหก้ ารศกึ ษาแกบ่ รุ ษุ เหลา่ นผ้ี า่ น ตรรกะกนั ” [376e] “ได้เลย” “พวกเขาตอ้ งศกึ ษาอะไรบา้ งละ่ ? หรือเราจะใช้ระบบการศกึ ษา ซงึ่ เป็นท่ี แพรห่ ลายอยทู่ กุ วนั นี้ นนั่ กค็ อื ใหก้ ารศกึ ษาดา้ นกายบรหิ าร48แกร่ า่ งกายและให้ การศึกษาด้านดนตรีศิลป์49แก่จิตวิญญาณ? เพราะอย่างไรก็ดี ระบบน้ีก็ถูก คิดค้นข้ึนมาได้ต้ังแต่สมัยโบราณแล้ว การจะคิดอะไรขึ้นมาใหม่ให้ดีกว่าเก่า 94 : รีพบั ลกิ
คงไม่ใชเ่ รือ่ งงา่ ย” [377a] “เอาซ”ี [377b] “ง้ันเรามาเร่ิมต้นจากการศึกษาทางดนตรีศิลป์ หลังจากน้ันค่อยพูดถึง กายบริหารกแ็ ล้วกัน” “ได้เลย” “เจา้ จะรวมการพูด50ตา่ งๆ เขา้ ไวใ้ นดนตรศี ลิ ปด์ ้วยหรอื เปลา่ ?” ข้าฯ พดู “รวมสิ” “และการพูดมันกม็ อี ยสู่ องรปู แบบใช่ไหม – จรงิ กบั เทจ็ ?” “ใช่” “และพวกเขาก็ตอ้ งไดร้ ับการศกึ ษาทงั้ สองดา้ น โดยเร่มิ จากดา้ นเท็จกอ่ น ใช่ไหม?” “หา? ท่านหมายความว่ายังไงกนั แน?่ ” เขาพดู “อา้ ว! กเ็ ราตอ้ งเรมิ่ ตน้ จากการเลา่ นทิ านตา่ งๆ ใหเ้ ดก็ ๆ ฟงั กอ่ นมใิ ชห่ รอื ?” ขา้ ฯ กลา่ ว “และนทิ านเหลา่ นกี้ เ็ ปน็ ความเทจ็ แทบทงั้ สน้ิ (ถงึ แมจ้ ะมคี วามจรงิ อยู่ บา้ งกเ็ ถอะ) กระนนั้ เรากย็ งั ตอ้ งเลา่ นทิ านพวกนใี้ หพ้ วกเดก็ ๆ ฟงั กอ่ น จากนนั้ ค่อยหดั ใหอ้ อกก�ำลังกายใช่ไหม?” “น่ันสิ” “ขา้ ฯ ถงึ ไดบ้ อกไง วา่ เราตอ้ งเรมิ่ ตน้ จากดนตรศี ลิ ป์ และหลงั จากนน้ั คอ่ ยพดู ถงึ กายบริหาร” “ถูกของทา่ น” เขาพูด “และเจ้าก็รู้ใช่ไหมว่า จุดเร่ิมต้นน้ันเป็นส่วนส�ำคัญที่สุดของการท�ำงาน ทกุ อยา่ งโดยเฉพาะกบั เดก็ ๆวยั ยงั แบเบาะดว้ ยแลว้ มนั ยง่ิ สำ� คญั ใหญเ่ ลยเพราะนี่ คอื ชว่ งเวลาทเี่ หลก็ ยงั รอ้ น เรายงั สามารถวางพวกเขาลงบนแมพ่ มิ พ์ เพอื่ ใหอ้ อก มาเป็นรูปเปน็ ร่างตามตอ้ งการได้อยู่” “ถูกทีเดียว” “แตเ่ ราจะใหเ้ ดก็ ๆ เหลา่ นฟ้ี งั นทิ านเรอ่ื งอะไรกไ็ ด้ จากใครกไ็ ด้ โดยไมใ่ สใ่ จ เพลโต : 95
เลยอยา่ งนนั้ หรอื ? เราจะปลอ่ ยใหจ้ ติ วญิ ญาณของพวกเขารบั เอาทศั นคตติ า่ งๆ เขา้ มา แมว้ ่าจะอยูฝ่ ่งั ตรงขา้ มกบั สิง่ ทเ่ี ราตอ้ งการให้พวกเขาเป็นนะ่ หรือ? “ไมใ่ ช่แน่นอน” “ถา้ อยา่ งนนั้ กด็ เู หมอื นวา่ อนั ดบั แรกเลย เราจะตอ้ งไปปรกึ ษาพวกนกั สรา้ ง [377c] นทิ าน51กนั กอ่ น หากนทิ านเรอ่ื งไหนพวกเขาสรา้ งขน้ึ มาไดง้ ดงาม เรากอ็ นญุ าตให้ พวกเขาเลา่ ได้ แตถ่ า้ เรอ่ื งไหนไมไ่ ดต้ ามนี้ เรากจ็ ะไมอ่ นญุ าต นอกจากนพี้ วกเรา จะคอยชกั จงู พวกแมน่ มและมารดาทง้ั หลายใหช้ ว่ ยกลอ่ มเกลาจติ วญิ ญาณของ บตุ รหลาน ดว้ ยการหยบิ เอานทิ านทพี่ วกเราไดค้ ดั สรรไวแ้ ลว้ ไปเลา่ ใหเ้ ดก็ ๆ ฟงั พวกเขายอ่ มทำ� หนา้ ทนี่ ไี้ ดด้ ไี มแ่ พก้ ารดแู ลรา่ งกายของลกู หลานดว้ ยแขนทง้ั สอง แนล่ ะ่ นทิ านทพ่ี วกเขาเลา่ กนั อยทู่ กุ วนั นจ้ี ำ� นวนมากยงั ใชก้ ารไมไ่ ด้ พวกเราตอ้ ง โยนทงิ้ ไปให้หมด” “ท่านหมายถงึ เรื่องประเภทไหน?” เขาพูด “เรามาลองพจิ ารณานทิ านเรอื่ งหลกั ๆ กนั กอ่ นดกี วา่ เพราะถา้ รวู้ า่ ควรจดั การ กบั เรอื่ งหลกั ๆ อยา่ งไรแลว้ พวกเรอื่ งรองลงมากจ็ ะจดั การไดไ้ มย่ ากอกี ” ขา้ ฯ พดู [377d] “อกี อยา่ ง ทง้ั เรอื่ งหลกั เรอ่ื งรองตา่ งกม็ โี ครงเรอื่ งเหมอื นกนั และยงั มพี ลงั อำ� นาจ ไมต่ า่ งกนั เทา่ ไรอกี ด้วย เจา้ เห็นด้วยไหม?” “ขา้ ฯ เหน็ ดว้ ยนะ” เขาพดู “แตข่ า้ ฯ ยงั ไมร่ วู้ า่ เรอ่ื งไหนเปน็ เรอ่ื งหลกั บา้ งอยดู่ ”ี “เรอ่ื งหลกั กอ็ ยา่ งเชน่ ของโฮเมอร์ ของเฮซอิ อด และของพวกกวคี นอน่ื ๆ โนน่ ไง แนน่ อนวา่ คนพวกนแี้ ตง่ แตน่ ทิ านเทจ็ ใหม้ นษุ ยฟ์ งั ซำ้� ยงั นำ� เอาเรอ่ื งราวเหลา่ นน้ั มาเล่าตั้งแต่อดตี จนถงึ ปัจจุบนั ” “ทา่ นกำ� ลงั พดู ถงึ เรอื่ งราวประเภทไหนกนั แนเ่ นยี่ ?” เขากลา่ ว “ทา่ นตอ้ งการ ประณามมันตรงจดุ ไหน?” “กต็ อ้ งประณามมนั ตงั้ แตจ่ ดุ แรกเลยนนั่ ละ่ ” ขา้ ฯ กลา่ ว “หนำ� ซำ�้ เรอื่ งโกหก พรรคน์ ้นั ยังไม่มคี วามงดงามใดๆ เลยดว้ ย” “หา?” [377e] “ก็คนเหล่าน้ันมักใช้ค�ำพูดของตนสร้างแต่ภาพลักษณ์อันเลวร้ายให้ 96 : รีพับลกิ
เทพเจา้ กบั วรี บรุ ษุ นะ่ สิ เหมอื นเวลาจติ รกรตอ้ งการจะวาดรปู เหมอื น แตด่ นั วาด [378a] มันออกมาไม่เหมอื นกบั สงิ่ ท่ีต้องการวาดน่ะ” [378b] [378c] “เดยี๋ วๆ” เขากล่าว “ทา่ นจะประณามส่งิ เหลา่ นี้ มันกถ็ กู ตอ้ งอยหู่ รอกนะ แตท่ า่ นกำ� ลงั พดู ถงึ เรอื่ งประเภทไหนกนั แน่ แลว้ เราจะรไู้ ดอ้ ยา่ งไรวา่ เปน็ เรอื่ ง ไหนกนั บ้าง?” “อนั ดบั แรก” ขา้ ฯ พดู “การหยบิ เอาเรอ่ื งราวอนั ยงิ่ ใหญม่ าเลา่ ผา่ นคำ� โกหก ทใ่ี หญย่ งิ่ ไมไ่ ดท้ ำ� ใหก้ ารโกหกนน้ั สงู สง่ งดงามขน้ึ มาได้ ดเู รอื่ งเลา่ ของเฮซอิ อด เปน็ อาทิ ทง้ั เรอ่ื งความประพฤตขิ องยเู รนสั เรอื่ งการลา้ งแคน้ ของโครนอสและ เรอื่ งทล่ี กู ชายของโครนอสยอ้ นกลบั มาลา้ งแคน้ พอ่ ตวั เองอกี ทนี น่ั นะ่ 52 โกหก ทง้ั เพ หรอื ตอ่ ใหม้ นั เปน็ จรงิ ตามนนั้ เรากค็ วรจะเลา่ กนั อยา่ งเงยี บๆ ไว้ ไมใ่ ชเ่ อา มาโพนทะนาใหเ้ ดก็ ๆ ทย่ี งั ไรป้ ฏภิ าณไดฟ้ งั กนั อยา่ งน้ี หรอื ถา้ มนั มเี หตจุ ำ� เปน็ ใหต้ อ้ งเลา่ กนั จรงิ ๆ กค็ วรจะตอ้ งใหม้ คี นไดย้ นิ นอ้ ยทสี่ ดุ ใหค้ นเหลา่ นท้ี �ำพิธี สาบานว่าจะปิดเรื่องนี้เป็นความลับด้วยเลยยิ่งดี เอาประเภทที่ต้องใช้สัตว์ สงั เวยทห่ี าไดย้ ากหนอ่ ย ประเภทใชห้ มสู งั เวยนยี่ งั นอ้ ยไป เอากนั ใหถ้ งึ ขนาดน้ี ไปเลย คนทไ่ี ดฟ้ งั จะไดม้ จี ำ� นวนนอ้ ยทสี่ ดุ เทา่ ทจ่ี ะเปน็ ไปได”้ “อมื คำ� พูดประเภทนม้ี นั มผี ลกระทบรุนแรงจรงิ ๆ นน่ั ล่ะ” เขาพดู “และมันก็ไม่ใช่เรื่องสมควรจะน�ำมาเล่าในเมืองของพวกเราเช่นกันนะ อเดมนั ทสั ” ขา้ ฯ พดู “พวกคนหนมุ่ ไมค่ วรจะไดย้ นิ ไดฟ้ งั วา่ การเปน็ คนไมเ่ ทยี่ งธรรม อยา่ งสดุ ขวั้ หรอื การลงทณั ฑบ์ ดิ าผไู้ รซ้ งึ่ ความเทย่ี งธรรมอยา่ งฉกาจฉกรรจน์ นั้ ไมใ่ ชเ่ รอื่ งแปลกใหม่ หรอื นา่ ตน่ื เตน้ อะไร เพราะแมแ้ ตเ่ ทพเจา้ องคแ์ รกผยู้ ง่ิ ใหญ่ ยังเคยได้กระทำ� เชน่ น้ันมากอ่ นเลย” “เทพซสุ เปน็ พยาน” เขากลา่ ว “ขา้ ฯ เองกเ็ หน็ วา่ มนั ไมเ่ หมาะสมเหมอื นกนั ” “แนล่ ะ่ ” ขา้ ฯ กลา่ ว “เราควรหา้ มไมใ่ หม้ ใี ครกลา่ ววา่ เหลา่ เทพเจา้ ไดก้ อ่ การศกึ กบั เทพเจา้ ดว้ ยกนั วางแผนประทษุ รา้ ยใสก่ นั หรอื ยกพวกเขา้ ประจญั บานกนั และทง้ั หมดนกี้ ไ็ มใ่ ชค่ วามจรงิ ตามทเี่ ปน็ เลยดว้ ย เหลา่ ผพู้ ทิ กั ษเ์ มอื งของเราจะ ต้องมองว่าเร่ืองพวกนี้เป็นเร่ืองน่าละอาย และอันที่จริงการโกรธแค้นกัน เพลโต : 97
เพียงเพราะถูกยั่วยุน้ันก็เป็นเร่ืองน่าละอายอยู่แล้ว ฉะน้ันนิทานหลอกเด็ก เกย่ี วกบั การตอ่ สรู้ ะหวา่ งเทพกบั ยกั ษก์ ด็ ี หรอื เกยี่ วกบั การววิ าทระหวา่ งเหลา่ ทวยเทพกบั ญาตมิ ติ รของตนกด็ ี เรอ่ื งเหลา่ นต้ี อ้ งถกู สงั่ หา้ มไมใ่ หเ้ ลา่ เปน็ อนั ขาด หรอื แมแ้ ตจ่ ะทอลงบนผนื ผา้ กไ็ มไ่ ด้ หากเรายงั ตอ้ งการจะโนม้ นา้ วผคู้ นใหเ้ ชอ่ื วา่ แตไ่ หนแตไ่ รมาชาวเมอื งของเราไมเ่ คยเกลยี ดแคน้ กนั มากอ่ น และการกระทำ� [378d] เชน่ นนั้ กย็ งั ไรซ้ งึ่ สทุ ธธิ รรมดว้ ย เราจะตอ้ งแจง้ ตอ่ พวกเขาเสยี แตเ่ นน่ิ ๆ เพอื่ วา่ พวกคนแกค่ นเฒา่ ทง้ั หญงิ ชายจะไดป้ ลกู ฝังลูกหลานได้ตงั้ แต่ยังเล็ก และเม่อื เด็กเหล่าน้ีโตข้ึน เราก็ต้องคอยกดดันพวกกวีให้กล่าวแก่เด็กๆ ในท�ำนอง เดยี วกนั ดว้ ย ไมว่ า่ จะเปน็ เรอ่ื งราวทเ่ี ทพเี ฮราถกู ลกู ชายจบั ลา่ มโซ่ หรอื เรอ่ื งท่ี เทพเฮเฟสตสั ถกู บดิ าจบั โยนลงมาจากสวรรค์ เพราะตอ้ งการจะชว่ ยเหลอื แม่ ของตนไมใ่ หถ้ กู ซอ้ ม53 หรอื จะเปน็ เรอื่ งราวการตอ่ สกู้ นั เองของเทพเจา้ ทงั้ หลาย ของโฮเมอร์ เรอ่ื งราวทำ� นองนจ้ี ะปรากฏขนึ้ ในเมอื งของเราไมไ่ ดเ้ ดด็ ขาด ตอ่ ให้ อา้ งวา่ เปน็ เรอ่ื งเชงิ อปุ มากไ็ มไ่ ด้ เพราะพวกเดก็ ๆ จะแยกแยะไดอ้ ยา่ งไรละ่ วา่ เรอื่ งไหนเปน็ เพยี งอปุ มาบา้ ง ทศั นะตา่ งๆ ซงึ่ พวกเขาไดซ้ มึ ซบั เขา้ ไปในวยั เยาวน์ น้ั [378e] ลว้ นแตเ่ ปน็ สง่ิ ซงึ่ ยากจะลบลา้ งหรอื แกไ้ ขเปลย่ี นแปลงอะไรได้ ดว้ ยเหตนุ บ้ี างที เราอาจตอ้ งใสใ่ จกบั เรอื่ งดงั กลา่ วใหม้ ากขนึ้ อกี สกั นดิ เพอ่ื จะมน่ั ใจไดอ้ ยา่ งเตม็ ที่ว่านิทานเกี่ยวกับความดีงามท่ีพวกเขาจะได้ยินได้ฟังเป็นเร่ืองแรกๆ นั้นมี ความงดงามและสูงส่งควรค่าแก่การฟงั จริงๆ” “ตรรกะนใ้ี ชไ้ ด”้ เขากลา่ ว “แตห่ ากมคี นถามพวกเราวา่ นทิ านอนั ควรคา่ แก่ การฟังนน้ั มีเรื่องไหนบา้ ง เราจะตอบเขากลบั ไปวา่ อยา่ งไรดลี ะ่ ?” “แหม เราสองคนไมใ่ ชก่ วนี ะอเดมนั ทสั ” ขา้ ฯ พดู “เราเปน็ ผกู้ อ่ ตงั้ เมอื งตา่ ง [379a] หากเลา่ และผกู้ อ่ ตง้ั อยา่ งเรากค็ วรตอ้ งทราบวา่ โครงเรอื่ งแบบใดบา้ งทพี่ วกกวี จะนำ� ไปใชเ้ ลา่ นทิ านได้ และหากพวกเขายงั ดงึ ดนั จะแตง่ เตมิ อะไรเขา้ ไป พวกเรา ก็จะไม่ยอมให้ท�ำโดยเด็ดขาด จู่ๆ เราจะปล่อยให้ใครมาสร้างนิทานข้ึนตาม อ�ำเภอใจไม่ได”้ “แน่นอนอยู่แล้ว” เขาพูด “แต่โครงเรื่องทางเทววิทยาชนิดไหนบ้างล่ะ 98 : รีพบั ลกิ
ถงึ จะเรยี กว่าเปน็ ชุดคำ� พดู อนั เหมาะสม?” [379b] “อันดบั แรกเลย” ข้าฯ พูด “ไม่วา่ จะแต่งมหากาพย์ บทขับร้อง หรอื ละคร [379c] โศกนาฏกรรม เทพเจ้าจะตอ้ งถกู น�ำเสนอตามท่ีเป็นเสมอ” “ใช่ ต้องเป็นอยา่ งนนั้ ” “ตอ่ มา เทพเจา้ ยอ่ มดเี สมอ เทพเจา้ ตอ้ งไดร้ บั การบอกเลา่ ใหเ้ ปน็ ดงั นเ้ี ทา่ นน้ั ถกู ตอ้ งไหม?” “แนน่ อน” “แลว้ ก็ไมม่ ีส่งิ ดชี นดิ ไหนก่อผลรา้ ยใช่ไหม?” “ใช่ ตามทศั นะของข้าฯ” “และสง่ิ ซึง่ ไม่มผี ลร้ายก็ยอ่ มไมก่ อ่ ผลร้ายใดๆ?” “แนอ่ ยู่แล้ว” “แลว้ สงิ่ ซง่ึ ไมก่ อ่ ผลร้ายใดๆ น้ันกอ่ ความช่ัวรา้ ยใดๆ ได้หรือเปล่า?” “ไม่ไดห้ รอก” “และสง่ิ ซง่ึ ไมก่ อ่ ความชว่ั รา้ ยกค็ งไมใ่ ชต่ น้ เหตแุ หง่ ความชว่ั รา้ ยใดๆ ดว้ ย?” “จะเป็นไปไดย้ งั ไงละ่ ?” “แล้วอีกด้านหนงึ่ ล่ะ? ความดีนัน้ มคี ุณประโยชน์หรอื เปลา่ ?” “มสี ิ” “งัน้ มนั ก็เปน็ ต้นเหตุของการทำ� ดี?” “ใช่” “งนั้ ความดกี ย็ อ่ มไมใ่ ชต่ น้ เหตขุ องทกุ สง่ิ มนั เปน็ ตน้ เหตขุ องสง่ิ ดๆี เทา่ นนั้ มันไม่ใช่ตวั การของสงิ่ เลวร้าย” “ใช”่ เขาพดู “มนั เป็นอยา่ งน้ันแนน่ อน” “ดงั นนั้ ” ขา้ ฯ พดู “ในเมอ่ื เทพเจา้ นน้ั ดเี สมอ พวกเขายอ่ มไมใ่ ชต่ น้ เหตขุ อง ทกุ สง่ิ –ดงั คนหมมู่ ากมกั กลา่ วกนั –หากแตเ่ ปน็ ตน้ เหตขุ องเรอื่ งราวเพยี งนอ้ ยนดิ ในชวี ติ มนษุ ยเ์ ท่านนั้ สิ่งดีๆ ในชวี ติ เราจงึ มโี อกาสเกิดข้นึ น้อยกวา่ สง่ิ เลวร้าย อยมู่ าก และสง่ิ ดๆี เหลา่ นน้ั กล็ ว้ นแตม่ เี ทพเจา้ เปน็ ตน้ เหตทุ งั้ สนิ้ สว่ นสงิ่ เลวรา้ ย เพลโต : 99
จะมตี น้ เหตมุ าจากอะไรบ้างนัน้ เราต้องหาค�ำตอบกันตอ่ ไป” “ตามทศั นะขา้ ฯ นะ” เขาพดู “ทา่ นพดู ไดต้ รงกบั ความจรงิ ตามทเ่ี ปน็ มากๆ” “เฉพาะฉะนน้ั ” ขา้ ฯ พดู “เราจะตอ้ งไมย่ อมรบั ความผดิ พลาดโงๆ่ อยา่ งที่ [379d] โฮเมอร์ หรอื กวคี นอน่ื ๆ เคยไดก้ ระทำ� เอาไวใ้ นเรอ่ื งเกยี่ วกบั เทพเจา้ อยา่ งเชน่ ทเ่ี ขากล่าวว่า... เบือ้ งหนา้ แหง่ เทพซุส โถสองใบตง้ั ไว้บนธรณปี ระตู อดั แนน่ ดว้ ยชะตา ใบแรกเป็นความดี อกี ใบเป็นความทุกข์ ส�ำหรบั ผ้ไู ดร้ ับชะตาจากโถท้งั สองใบของซสุ ผสมกนั นน้ั ... บางครัง้ ได้พานพบสิ่งชัว่ ร้าย แต่บางคราได้ประสบสิง่ ดี แตส่ �ำหรบั คนทีไ่ ด้รบั ชะตาจากโถใบทสี่ องแตเ่ พียงอย่างเดยี วกย็ ่อมจะ... ขน้ แค้นแสนสาหสั คอื แรงขบั บนแผน่ ดินเทพเจา้ 54 [379e] และแนน่ อนวา่ ซสุ ก็ไมใ่ ช.่ .. ผู้แจกจ่ายดรี ้ายแก่มวลเราอย่างเท่าเทียม55 เชน่ เดียวกนั กับพันดารสั ผ้ลู ะเมดิ ท้ังค�ำสาบานและสัญญาสงบศึก หากมใี คร กลา่ ววา่ ตน้ เหตขุ องเรอ่ื งนเี้ กดิ จากเทพอี าธนี ากบั เทพซสุ วางแผนอยเู่ บอื้ งหลงั [380a] ละ่ ก5็ 6 เราจะตอ้ งไมส่ รรเสรญิ เขาเปน็ อนั ขาด หรอื จะเปน็ เรอื่ งราวของนางยกั ษ์ เธมสิ กบั เทพซสุ ซง่ึ เปน็ ตวั การกอ่ ความแตกแยกและการแบง่ พรรคแบง่ พวกใน หมทู่ วยเทพกเ็ ชน่ เดยี วกนั 57 เราจะตอ้ งไมป่ ลอ่ ยใหเ้ ดก็ ๆ ในเมอื งเราไดย้ นิ ถอ้ ยคำ� 100 : รพี บั ลิก
Search
Read the Text Version
- 1
- 2
- 3
- 4
- 5
- 6
- 7
- 8
- 9
- 10
- 11
- 12
- 13
- 14
- 15
- 16
- 17
- 18
- 19
- 20
- 21
- 22
- 23
- 24
- 25
- 26
- 27
- 28
- 29
- 30
- 31
- 32
- 33
- 34
- 35
- 36
- 37
- 38
- 39
- 40
- 41
- 42
- 43
- 44
- 45
- 46
- 47
- 48
- 49
- 50
- 51
- 52
- 53
- 54
- 55
- 56
- 57
- 58
- 59
- 60
- 61
- 62
- 63
- 64
- 65
- 66
- 67
- 68
- 69
- 70
- 71
- 72
- 73
- 74
- 75
- 76
- 77
- 78
- 79
- 80
- 81
- 82
- 83
- 84
- 85
- 86
- 87
- 88
- 89
- 90
- 91
- 92
- 93
- 94
- 95
- 96
- 97
- 98
- 99
- 100
- 101
- 102
- 103
- 104
- 105
- 106
- 107
- 108
- 109
- 110
- 111
- 112
- 113
- 114
- 115
- 116
- 117
- 118
- 119
- 120
- 121
- 122
- 123
- 124
- 125
- 126
- 127
- 128
- 129
- 130
- 131
- 132
- 133
- 134
- 135
- 136
- 137
- 138
- 139
- 140
- 141
- 142
- 143
- 144
- 145
- 146
- 147
- 148
- 149
- 150
- 151
- 152
- 153
- 154
- 155
- 156
- 157
- 158
- 159
- 160
- 161
- 162
- 163
- 164
- 165
- 166
- 167
- 168
- 169
- 170
- 171
- 172
- 173
- 174
- 175
- 176
- 177
- 178
- 179
- 180
- 181
- 182
- 183
- 184
- 185
- 186
- 187
- 188
- 189
- 190
- 191
- 192
- 193
- 194
- 195
- 196
- 197
- 198
- 199
- 200
- 201
- 202
- 203
- 204
- 205
- 206
- 207
- 208
- 209
- 210
- 211
- 212
- 213
- 214
- 215
- 216
- 217
- 218
- 219
- 220
- 221
- 222
- 223
- 224
- 225
- 226
- 227
- 228
- 229
- 230
- 231
- 232
- 233
- 234
- 235
- 236
- 237
- 238
- 239
- 240
- 241
- 242
- 243
- 244
- 245
- 246
- 247
- 248
- 249
- 250
- 251
- 252
- 253
- 254
- 255
- 256
- 257
- 258
- 259
- 260
- 261
- 262
- 263
- 264
- 265
- 266
- 267
- 268
- 269
- 270
- 271
- 272
- 273
- 274
- 275
- 276
- 277
- 278
- 279
- 280
- 281
- 282
- 283
- 284
- 285
- 286
- 287
- 288
- 289
- 290
- 291
- 292
- 293
- 294
- 295
- 296
- 297
- 298
- 299
- 300
- 301
- 302
- 303
- 304
- 305
- 306
- 307
- 308
- 309
- 310
- 311
- 312
- 313
- 314
- 315
- 316
- 317
- 318
- 319
- 320
- 321
- 322
- 323
- 324
- 325
- 326
- 327
- 328
- 329
- 330
- 331
- 332
- 333
- 334
- 335
- 336
- 337
- 338
- 339
- 340
- 341
- 342
- 343
- 344
- 345
- 346
- 347
- 348
- 349
- 350
- 351
- 352
- 353
- 354
- 355
- 356
- 357
- 358
- 359
- 360
- 361
- 362
- 363
- 364
- 365
- 366
- 367
- 368
- 369
- 370
- 371
- 372
- 373
- 374
- 375
- 376
- 377
- 378
- 379
- 380
- 381
- 382
- 383
- 384
- 385
- 386
- 387
- 388
- 389
- 390
- 391
- 392
- 393
- 394
- 395
- 396
- 397
- 398
- 399
- 400
- 401
- 402
- 403
- 404
- 405
- 406
- 407
- 408
- 409
- 410
- 411
- 412
- 413
- 414
- 415
- 416
- 417
- 418
- 419
- 420
- 421
- 422
- 423
- 424
- 425
- 426
- 427
- 428
- 429
- 430
- 431
- 432
- 433
- 434
- 435
- 436
- 437
- 438
- 439
- 440
- 441
- 442
- 443
- 444
- 445
- 446
- 447
- 448
- 449
- 450
- 451
- 452
- 453
- 454
- 455
- 456
- 457
- 458
- 459
- 460
- 461
- 462
- 463
- 464
- 465
- 466
- 467
- 468
- 469
- 470
- 471
- 472
- 473
- 474
- 475
- 476
- 477
- 478
- 479
- 480
- 481
- 482
- 483
- 484
- 485
- 486
- 487
- 488
- 489
- 490
- 491
- 492
- 493
- 494
- 495
- 496
- 497
- 498
- 499
- 500
- 501
- 502
- 503
- 504
- 505
- 506
- 507
- 508
- 509
- 510
- 511
- 512
- 513
- 514
- 515
- 516
- 517
- 518
- 519
- 520
- 521
- 522
- 523
- 524
- 525
- 526
- 527
- 528
- 529
- 530
- 531
- 532
- 533
- 534
- 535
- 536
- 537
- 538
- 539
- 540
- 541
- 542
- 543
- 544
- 545
- 546
- 547
- 548
- 549
- 550
- 551
- 552
- 553
- 554
- 555
- 556
- 557
- 558
- 559
- 560
- 561
- 562
- 563
- 564
- 565
- 566
- 567
- 568
- 569
- 570
- 571
- 572
- 573
- 574
- 575
- 576
- 577
- 578
- 579
- 580
- 581
- 582
- 583
- 584
- 585
- 586
- 587
- 588
- 589
- 590
- 591
- 592
- 593
- 594
- 595
- 596
- 597
- 598
- 599
- 600
- 601
- 602
- 603
- 604
- 605
- 606
- 607
- 608
- 609
- 610
- 611
- 612
- 613
- 614
- 615
- 616
- 617
- 618
- 619
- 620
- 621
- 622
- 623
- 624
- 1 - 50
- 51 - 100
- 101 - 150
- 151 - 200
- 201 - 250
- 251 - 300
- 301 - 350
- 351 - 400
- 401 - 450
- 451 - 500
- 501 - 550
- 551 - 600
- 601 - 624
Pages:
