รีพับลิก (Republic)

ผนู้ ำ� ทางและครฝู กึ สอนแกค่ นสามญั ธรรมดาไมไ่ ด2้ 6 ผมู้ ารบั หนา้ ทนี่ จี้ ะตอ้ งมี [467e] ประสบการณ์มากพอสมควร รวมถึงต้องมีอายอุ านามเหมาะสมดว้ ย” [468a] “กเ็ หมาะสมอยนู่ ะ” “อยา่ งไรกต็ าม เรามกั พดู กนั เสมอวา่ หลายสงิ่ หลายอยา่ งมกั เกดิ ขน้ึ ตรงขา้ ม กบั ทศั นะ” “ใช”่ “ถา้ อยา่ งนน้ั สหายนอ้ ยเมอ่ื เรามองมมุ น้ีเดก็ ๆพวกนกี้ จ็ ะตอ้ งไดร้ บั การตดิ ปกี ตงั้ แตย่ งั เลก็ เพอื่ วา่ ถา้ สถานการณบ์ งั คบั พวกเขาจะไดก้ างปกี บนิ และรอดพน้ จากอนั ตรายไปได้เสมอ” “ทา่ นหมายถงึ อยา่ งไรหรือ?” เขาพูด “พวกเขาจะตอ้ งไดอ้ ยบู่ นหลงั มา้ ตงั้ แตย่ งั เดก็ เดก็ ทส่ี ดุ เทา่ ทจ่ี ะเปน็ ได”้ ขา้ ฯพดู “และหลังจากได้เรียนรู้วิธีขี่ม้าแล้ว พวกเขาจะต้องหัดเป็นผู้สังเกตการณ์ บนหลังม้า โดยม้าท่ีใช้เพื่อการนี้จะต้องไม่ใช่ม้าศึกหรือม้าท่ีเปี่ยมด้วยความ คกึ คะนอง แตจ่ ะตอ้ งเปน็ มา้ ทค่ี วบคมุ ไดง้ า่ ย และมคี วามวอ่ งไวสงู เมอื่ เปน็ เชน่ น้ี พวกเขากจ็ ะไดม้ องหนา้ ทก่ี ารงานในอนาคตของตนดว้ ยมมุ มองอนั งามวจิ ติ ร และถา้ สถานการณบ์ บี บงั คบั พวกเขายงั สามารถเผน่ หนไี ดอ้ ยา่ งปลอดภยั โดย การควบตามหลงั ผู้น�ำซึ่งอายุมากกวา่ ตนไปได้อีกด้วย” “ทา่ นพดู ถกู ” เขาพูด “อยา่ งนอ้ ยก็ในทัศนะขา้ ฯ คนนงึ ละ่ ” “แล้วธุระดา้ นการสงครามละ่ ?” ขา้ ฯ พูด “เหล่านกั รบของเจ้าสมควรตอ้ ง ปฏิบัติตอ่ พวกเดยี วกันและตอ่ ศตั รอู ยา่ งไรบา้ ง? อืม... ไมร่ ู้วา่ ส่งิ ที่ขา้ ฯ คิดจะ ถกู ตอ้ งไหมนะ?” “ท่านลองบอกข้าฯ มาส”ิ เขาพูด “ทา่ นคิดอะไรอย่?ู ” “ถา้ ใครคนใดคนหนงึ่ ละทงิ้ หนา้ ท”ี่ ขา้ ฯ กลา่ ว “โยนยทุ โธปกรณข์ องตวั เองทงิ้ หรือท�ำอะไรท�ำนองน้ีด้วยความขลาดเขลา คนคนนั้นก็สมควรจะต้องถูกลด หนา้ ทีล่ งไปเป็นชา่ งฝมี อื หรอื ไม่กช็ าวนาแทน?” “แนน่ อนล่ะ” เพลโต : 251

“และหากมีใครบางคนถกู ศัตรูจับไปเป็นเชลย เรากส็ มควรจะให้ตัวเขาไป ต่างของขวัญแก่พวกศัตรูเสียเลย ซ้�ำยังบอกพวกนั้นด้วยว่า เชิญใช้ประโยชน์ จากเชลยผ้นู ี้ตามสะดวก?” [468b] “แนล่ ะ” “แลว้ ถา้ เปน็ คนทพี่ สิ จู นต์ นแลว้ วา่ เปน็ ผเู้ ยยี่ มยทุ ธ์ มชี อื่ เสยี งอนั ดเี ลอื่ งลอื ไปไกล ตามทศั นะเจา้ คนคนนสี้ มควรไดร้ บั มงกฎุ จากพวกคนหนมุ่ และเดก็ ๆ ทุกคน ซงึ่ รว่ มทัพไปดว้ ย เป็นพวกแรกเลย27ใช่ไหม?” “แน่นอนสิ” “และเขายังจะไดค้ วามนิยมยนิ ดีดว้ ยการขอจบั มอื ขวาอกี ด้วยใชไ่ หม?” “ใช่ นั่นก็ดว้ ย” “อยา่ งไรกต็ าม” ขา้ ฯ พดู “ขา้ ฯ วา่ เจา้ คงไมไ่ ปไกลถงึ ขน้ั ยอมรบั ทศั นะตอ่ ไปน้ี อยา่ งแนน่ อน” “อะไรละ่ ?” “ก.็ .. เขาจะต้องจูบ และโดนจบู ทลี ะคนนะ่ สิ” “โอ้ สำ� หรบั เรอื่ งน.้ี ..” เขาพดู “ขา้ ฯ คงตอ้ งขอเพมิ่ เตมิ อะไรเขา้ ไปในกฎหมาย [468c] เสยี หนอ่ ย นน่ั คอื ทกุ ๆ คนทเี่ ขาตอ้ งการจบู – ตราบใดพวกเขายงั อยใู่ นกองทพั เวลานนั้ นะ – จะไมไ่ ดร้ บั อนญุ าตใหป้ ฏเิ สธเปน็ อนั ขาด สาเหตทุ ข่ี า้ ฯ ตอ้ งทำ� อยา่ งนก้ี เ็ พอื่ วา่ หากมใี ครคนใดคนหนงึ่ มเี พลงิ ราคะขน้ึ ตอ่ คนอกี คนหนงึ่ ขนึ้ มา ไมว่ า่ จะเปน็ ชายหรอื หญงิ กต็ าม เขาคนนนั้ จะไดม้ คี วามกระตอื รอื รน้ ในการเอาชยั ในสนามรบ เพือ่ จะกลับมารบั รางวัลอนั ทรงคุณคา่ ของตนนน่ั เอง” “เอาอยา่ งนน้ั กไ็ ด”้ ขา้ ฯ กลา่ ว “เพราะถงึ อยา่ งไร คนทด่ี กี วา่ คนอน่ื กจ็ ะตอ้ งได้ รบั โอกาสในการสมรสทมี่ ากกวา่ คนอนื่ ๆอยแู่ ลว้ เขายงั ไดร้ บั คดั เลอื กใหไ้ ดก้ ระทำ� เรอ่ื งพรรคน์ บ้ี อ่ ยกวา่ คนอนื่ ๆ อกี ดว้ ย เพอ่ื วา่ เดก็ ๆ สว่ นใหญจ่ ะไดถ้ อื กำ� เนดิ ขนึ้ จากคนอย่างน้ี เราพดู เรอ่ื งนกี้ นั ไปแลว้ นี”่ “ใช่” เขากล่าว “เราพูดกนั ไปแล้ว” “โฮเมอร์เองก็เคยพูดอะไรท�ำนองน้ีเหมือนกัน เขาบอกว่าคนดีในหมู่ 252 : รพี บั ลกิ

คนหนมุ่ สมควรไดร้ บั เกยี รตยิ ศในลกั ษณะเดยี วกนั นี้ โฮเมอรเ์ ลา่ วา่ ตอนทอ่ี าแจก็ ซ์ [468d] ได้รับชื่อเสียงอันดีจากสนามรบนั้น ‘เขาได้รับรางวัลเป็นกระดูกหลังชิ้นโต’28 [468e] รางวลั แหง่ เกยี รตยิ ศเชน่ นยี้ อ่ มคคู่ วรกบั คนหนมุ่ แนน่ ซง่ึ เปย่ี มดว้ ยความกลา้ หาญ [469a] เพราะนอกจากมนั จะทำ� ใหเ้ ขาไดร้ บั เกยี รตแิ ลว้ มนั ยงั ชว่ ยเสรมิ เตมิ พละกำ� ลงั ของเขาอีกด้วย” “ถกู ทีเดียว” เขาพดู “อยา่ งนอ้ ยเรอื่ งนเี้ รากค็ วรจะเชอ่ื โฮเมอร”์ ขา้ ฯ กลา่ ว “เราจะตอ้ งใหเ้ กยี รติ แกค่ นดเี หลา่ น้ี ทง้ั ในพธิ บี ชู าและพธิ ตี า่ งๆ ในทำ� นองเดยี วกนั ตราบใดพวกเขา ยังพิสูจน์ได้ว่ามีคุณความดีกับตัว พวกเราก็จะคอยขับกล่อมพวกเขาด้วย บทเพลงสรรเสรญิ และดว้ ยสิ่งต่างๆ ตามท่ีไดก้ ล่าวไปแล้วข้างตน้ นอกจากน้ี ‘ดว้ ยเกา้ อแ้ี หง่ เกยี รตยิ ศ เนอ้ื สตั วช์ นิ้ งาม และถว้ ยลน้ เหลา้ องนุ่ ’29 สง่ิ เหลา่ นจ้ี ะ ช่วยใหท้ ้งั ชายและหญงิ ผู้มคี ุณความดีตดิ ตวั เหล่านน้ั ฝึกฝนวชิ ากนั ไดอ้ ยา่ งมี ประสิทธิภาพมากย่ิงข้ึน และยังช่วยสร้างเกียรติยศให้แก่พวกเขาได้ในเวลา เดยี วกนั อีกด้วย” “ท่านพูดไดย้ อดเย่ยี มทีเดยี ว” เขาพดู “สว่ นผทู้ ต่ี ายในสนามรบ – พวกเราจะตอ้ งบอกไวต้ งั้ แตแ่ รกเลยวา่ ผทู้ ไี่ ดต้ าย ขณะกำ� ลงั สรา้ งชอ่ื เสยี งอนั ดอี ยนู่ น้ั ยอ่ มเปรยี บไดก้ บั สมาชกิ แหง่ ยคุ ทองคำ� ”30 “ใช่แลว้ ” “เราจะไม่เชอ่ื เฮซิออดหนอ่ ยหรือว่า เมือ่ ผู้ใดในยคุ นั้นตายลง... พวกเขาเปลี่ยนกลายเป็นภูติศกั ดสิ์ ิทธ์บิ นผนื ดิน เป่ียมดว้ ยความดี ปัดเป่าความช่วั รา้ ย พิทักษ์มวลมนุษย์ ผ้ถู ูกห่อหมุ้ ด้วยทิพยวาจา31 “เราย่อมต้องเช่ือเขา” “งน้ั เรากค็ งตอ้ งถามเทพเจา้ 32ดแู ลว้ ละ่ วา่ เราสมควรทำ� พธิ ฝี งั ศพแกเ่ ชอื้ สาย แหง่ เทพหรอื ภตู เิ หลา่ นอี้ ยา่ งไร จงึ จะเหน็ ความโดดเดน่ แตกตา่ ง เมอื่ ทราบแลว้ เพลโต : 253

เราคอ่ ยจัดการฝังพวกเขาตามแต่องคเ์ ทพจะมีบญั ชา” “เราตอ้ งทำ� อย่างนั้นแน่นอน” “เราจะหม่ันคอยดูแลหลุมฝังศพของพวกเขา และจัดพิธีบูชาข้ึนที่น่ัน – [469b] เหมือนกับเราบูชาภูติ – ไปตลอดกาล นอกจากนั้น เรายังจะใช้ธรรมเนียม ลักษณะเดียวกันน้ีกับผู้ได้รับการตัดสินแล้วว่า เป็นคนดี โดยจะตัดสินเป็น กรณๆี ไป ทันทที ่พี วกเขาแก่ตาย หรอื ตายเพราะสาเหตุอืน่ ๆ” “ตอ้ งทำ� อยา่ งน้ลี ่ะ” เขาพดู “ถงึ จะเรยี กวา่ เทีย่ งธรรม” “แลว้ ถา้ เปน็ ศตั รลู ะ่ ? นกั รบของเราควรจดั การกบั ศตั รอู ยา่ งไรจงึ เหมาะสม?” “จดั การดา้ นไหนละ่ ?” “ดา้ นแรกเลยคอื การนำ� มาเปน็ ทาส เจา้ วา่ อยา่ งใดดเู หมอื นจะเทย่ี งธรรม กวา่ กนั ระหวา่ งเมอื งตา่ งๆของกรกี จบั ชาวกรกี ดว้ ยกนั มาเปน็ ทาสหรอื พวกเขา ควรหยดุ ยง้ั การกระทำ� เชน่ นใี้ หม้ ากทส่ี ดุ เทา่ ทจี่ ะทำ� ได้ เพาะนสิ ยั ละเวน้ ชาวกรกี [469c] ดว้ ยกนั เพอ่ื ปอ้ งกนั อนั ตรายจากการตอ้ งตกไปเปน็ ทาสของพวกคนเถอื่ น?”33 “การละเวน้ ” เขาพดู “ยอ่ มกอ่ ใหเ้ กดิ ความไดเ้ ปรยี บมากกวา่ ในทกุ ๆ ดา้ น” “และดว้ ยสาเหตเุ ดยี วกนั นี้ พวกเขาจงึ ไมส่ มควรมที าสชาวกรกี ไวใ้ นครอบ ครองเสยี เอง และควรนำ� ขอ้ แนะนำ� เชน่ นไ้ี ปบอกตอ่ ชาวกรกี พวกอนื่ ๆ ดว้ ย?” “แนล่ ะ่ ” เขาพดู “หากทำ� เชน่ นไี้ ด้ พวกเขายอ่ มมแี นวโนม้ จะหนั ไปหาพวก คนเถือ่ นมากกว่าจะหันมาหาพวกเดียวกันเอง” “แลว้ ถา้ เปน็ เรอื่ งการขโมยของจากศพละ่ ?” ขา้ ฯ พดู ตอ่ “เมอื่ ไดร้ บั ชยั ชนะแลว้ พวกเขาสมควรถอดอะไรไปจากคนตายนอกเหนอื จากอาวธุ ยทุ โธปกรณห์ รอื ไม?่ [469d] นนั่ นบั เปน็ การปฏบิ ตั อิ นั สงู สง่ ใชไ่ หม? หรอื เรอื่ งประเภทนเ้ี ปน็ เพยี งขอ้ อา้ งของ พวกขข้ี ลาด ไมอ่ ยากออกไปสรู้ บกบั ขา้ ศกึ ทยี่ งั สไู้ หว ทำ� อยา่ งกบั วา่ การเดนิ สำ� รวจ ศพคนตายนนั้ เปน็ หนา้ ทจี่ ำ� เปน็ นกั หนา อนั ทจี่ รงิ กอ่ นหนา้ นกี้ ม็ กี องทพั มากมาย ที่ตอ้ งพา่ ยแพ้ โดยมสี าเหตุมาจากการอยากขโมยของจากศพน่ีละ่ ใชไ่ หม?” “ถกู ทีเดียว” “การขโมยของจากศพน่ะ ย่อมดูเหมือนเป็นการกระท�ำอันละโมบและ 254 : รพี ับลกิ

ไร้อสิ รภาพอยู่แลว้ มใิ ช่หรือ? ความคดิ ค�ำนวณของคนประเภทนี้คงมอี ยเู่ พียง [469e] นอ้ ยนดิ และออ่ นปวกเปยี กเหมอื นผหู้ ญงิ ถงึ ไดย้ ดึ เอารา่ งของศตั รทู ตี่ ายไปแลว้ [470a] มาเปน็ ศตั รขู องตน แมว้ า่ ศตั รผู นู้ น้ั จะเหลอื ไวเ้ พยี งยทุ โธปกรณท์ ใี่ ชต้ อ่ สกู้ ต็ าม [470b] คนพวกนไ้ี มต่ า่ งจากหมาทรี่ จู้ กั แตจ่ ะเหา่ กอ้ นหนิ ทม่ี คี นปาใสต่ วั แตก่ ลบั ไมก่ ลา้ แตะตอ้ งคนทป่ี าหนิ เหล่านัน้ หรอื เจ้าเห็นต่างไปจากน?้ี ” “ไมแ่ มแ้ ต่นิดเดยี ว” เขาพดู “เฉพาะฉะนั้น พวกเขาก็จะต้องไม่ถอดอะไรจากศพพวกนั้นเป็นอันขาด และจะตอ้ งคอยระวงั มใิ หฝ้ า่ ยตรงขา้ มลอบเขา้ มานำ� รา่ งเหลา่ นกี้ ลบั ไปไดด้ ว้ ย” “ใชแ่ ลว้ ในนามของซุส” เขาพดู “พวกเขาต้องท�ำอย่างน้ันล่ะ” “และแนน่ อนวา่ เราจะตอ้ งไมน่ ำ� อาวธุ ยทุ โธปกรณเ์ หลา่ นไี้ ปถวายตอ่ เทพเจา้ ในวิหารเพื่อสนองพระคุณด้วยเช่นกัน โดยเฉพาะอย่างย่ิง ถ้ายุทโธปกรณ์ เหลา่ นน้ั เปน็ ของชาวกรกี ดว้ ยแลว้ ยง่ิ ไมไ่ ดใ้ หญ่ หากเรายงั ตอ้ งการรกั ษาความ สมั พนั ธอ์ นั ดรี ะหวา่ งชาวกรกี คนอน่ื ๆ เอาไวล้ ะ่ ก็ เรายง่ิ ทำ� เชน่ นไี้ มไ่ ด้ เราสมควร ตอ้ งกรงิ่ เกรงบา้ งวา่ การนำ� เอาสงิ่ ของของเครอื ญาตติ วั เองมาถวายในวหิ ารนน้ั ยอ่ มมแี ตจ่ ะนำ� พาความเสอ่ื มโทรมมาให้ เวน้ เสยี แตว่ า่ – แนล่ ะ่ – เทพเจา้ จะมี ค�ำสัง่ เปน็ อย่างอน่ื ” “ถกู ตอ้ งทเี ดียว” เขาพูด “แลว้ ถา้ เปน็ เรอ่ื งการเผาทำ� ลายบา้ นเรอื นและทอ้ งทงุ่ ตา่ งๆ ตามแถบชนบท ของชาวกรีกละ่ ? เหล่านกั รบของเจา้ จะปฏิบัติเรอื่ งเช่นนก้ี บั ศตั รอู ยา่ งไร?” “ข้าฯ คงจะรู้สึกยินดีมาก” เขาพูด “หากท่านจะแสดงทัศนะของตัวเอง ออกมาให้ได้ฟงั ” “กถ็ า้ วา่ กนั ตามทศั นะขา้ ฯ นะ” ขา้ ฯ พดู “พวกเขาไมส่ มควรทำ� เรอื่ งพวกนี้ แตพ่ วกเขาอาจจะยดึ ผลผลติ ในแตล่ ะปจี ากสถานทเี่ หลา่ นไี้ ด้ รไู้ หมวา่ ทำ� ไม?” “ทา่ นวา่ มาส”ิ “ขา้ ฯเหน็ วา่ เรามคี ำ� ทต่ี า่ งกนั อยสู่ องคำ� นน่ั กค็ อื ‘สงคราม’กบั ‘ความแตกแยก’ เรานำ� คำ� ทั้งสองคำ� นีม้ าใช้กับความไม่ลงรอยกนั สองจำ� พวก ในสองจำ� พวกที่ เพลโต : 255

ขา้ ฯ พดู ถงึ อยนู่ ้ี จำ� พวกแรกประกอบดว้ ยสง่ิ ทเี่ ปน็ ของตวั เอง หรอื สงิ่ ทเี่ หมอื นกบั ตวั เอง สว่ นจำ� พวกทส่ี องประกอบดว้ ยสง่ิ ทแ่ี ปลกแยกจากตวั เอง หรอื สงิ่ ทเ่ี ปน็ อนื่ ไม่เข้าพวก ค�ำว่า ‘ความแตกแยก’ นั้น ใช้กับความเปน็ ปฏิปกั ษ์อนั เกิดข้ึนใน จำ� พวกแรก หรอื สง่ิ ซง่ึ เปน็ ของตวั เอง สว่ นคำ� วา่ ‘สงคราม’ นนั้ ใชก้ บั ความเปน็ ปฏิปักษใ์ นสง่ิ ซึ่งไมเ่ ข้าพวก หรือแปลกจากตนเอง” “ท่านพดู ไดต้ รงประเด็นดี” เขาพดู [470c] “งน้ั มาดกู นั วา่ สงิ่ ทข่ี า้ ฯ จะพดู ตอ่ ไปยงั ตรงประเดน็ อยไู่ หม ขา้ ฯ ขอเสนอวา่ เผา่ พนั ธก์ุ รกี ทง้ั หมดนนั้ มคี วามเปน็ ตวั ของตวั เองและเหมอื นกนั ทง้ั หมด แตจ่ ะ แปลกแยกและไม่เข้าพวกกบั คนเถอ่ื น” “ใช”่ เขาพูด “ถูกต้องแล้ว” “ง้ันเม่ือชาวกรีกต่อสู้กับพวกคนเถื่อน หรือเมื่อคนเถื่อนต่อสู้กับชาวกรีก เราจะถอื ว่าทงั้ สองฝ่ายเป็นศตั รทู างการรบต่อกันโดยธรรมชาติ ด้วยเหตุนจ้ี งึ ตอ้ งทำ� สงครามรบพงุ่ กนั ความเปน็ ปฏปิ กั ษเ์ ชน่ นเ้ี รยี กวา่ ‘สงคราม’ อยา่ งไรกด็ ี เมื่อชาวกรีกท�ำเช่นเดียวกันนี้กับชาวกรีกด้วยกันเอง เราก็จะต้องอธิบายว่า โดยธรรมชาตแิ ลว้ ทงั้ สองฝา่ ยตา่ งเปน็ มติ รสหายกนั แตใ่ นสถานการณเ์ ชน่ นนั้ [470d] ชาวกรกี ทง้ั มวลกำ� ลงั ปว่ ยไขแ้ ละพยายามแยกแตกออกจากกนั ความเปน็ ปฏปิ กั ษ์ ลกั ษณะนจี้ งึ ตอ้ งเรยี กว่า ‘ความแตกแยก’” “อยา่ งนอ้ ยกม็ ีข้าฯ คนหนงึ่ ละ่ ” เขาพดู “เห็นดว้ ยกบั มมุ มองน”ี้ “ทนี ล้ี องสงั เกตสงิ่ ทเ่ี ขา้ ใจกนั วา่ เปน็ ‘ความแตกแยก’ ทกุ วนั นด้ี ”ู ขา้ ฯ กลา่ ว “เมอ่ื ใดกต็ ามเกดิ ความแตกแยกขน้ึ จนเมอื งทงั้ เมอื งแยกแตกออกเปน็ สองฝา่ ย หากแต่ละฝ่ายคอยแต่จะเผาท�ำลายไร่นาและบ้านเรือนของฝ่ายตรงข้าม สมาชิกของแต่ละฝ่ายก็จะถูกมองว่าเป็นคนไม่รักบ้านเมืองตัวเองขึ้นมาทันที และความแตกแยกนน้ั กด็ เู หมอื นจะเปน็ เรอ่ื งรา้ ยแรงมาก เพราะมนั จะเหมอื น กบั วา่ แตล่ ะฝา่ ยกำ� ลงั ยำ�่ ยแี ผน่ ดนิ แมผ่ ใู้ หก้ ำ� เนดิ และเลย้ี งดตู นจนเตบิ ใหญข่ น้ึ มา อยา่ งไรเสยี มนั จะดเู หมอื นเปน็ การกระทำ� อนั พอประมาณขน้ึ มาก หากฝา่ ยชนะ [470e] เพยี งยึดเอาผลผลติ รายปีของฝา่ ยปราชยั ไปเพียงอย่างเดยี วเทา่ น้นั ซ�ำ้ มันยงั 256 : รพี ับลกิ

บง่ บอกถงึ ระดบั ความคดิ ของทงั้ สองฝา่ ยอกี ดว้ ยวา่ ตา่ งเปน็ ผรู้ จู้ กั ประนปี ระนอม [471a] และไม่ได้จอ้ งแตจ่ ะรบกนั ทา่ เดยี ว” “ระดบั ความคดิ เชน่ น”ี้ เขาพดู “ยอ่ มมคี วามสงบเสงย่ี มสงู กวา่ อนั กอ่ นหนา้ อยู่มากทีเดยี ว” “เอาล่ะ ฟังค�ำถามน้ีให้ดีๆ” ข้าฯ พูด “เมืองที่เจ้าก�ำลังก่อต้ังข้ึนนี้เป็น เมืองกรีกหรือเปลา่ ?” “มนั กต็ ้องเปน็ อยา่ งนน้ั อย่แู ลว้ ล่ะ” เขากลา่ ว “งนั้ พวกเขากจ็ ะตอ้ งมที ัง้ ความดแี ละความสงบเสงย่ี ม?”34 “ใช่แลว้ ” “และพวกเขายังต้องเป็นผู้รักในชาวกรีกด้วยกันด้วยใช่ไหม? พวกเขาจะ ตอ้ งมองดนิ แดนกรกี ทง้ั มวลวา่ เปน็ ของพวกเขาทกุ คน และใชส้ ถานทศี่ กั ดส์ิ ทิ ธิ์ ทงั้ หลายรว่ มกันกับชาวกรกี คนอืน่ ๆ ด้วย ใชห่ รือเปลา่ ?” “ใช่แลว้ ” “พวกเขาจะตอ้ งไมม่ องความแตกตา่ งระหวา่ งพน่ี อ้ งชาวกรกี ของตนวา่ เปน็ ความแตกแยก ย่งิ จะเอาคำ� ว่า ‘สงคราม’ มาใชย้ ิง่ ไมไ่ ดเ้ ด็ดขาด” “แน่นอน” “เมอ่ื พวกเขามคี วามแตกตา่ งไมล่ งรอยกนั เกดิ ขนึ้ ไมว่ า่ อยา่ งไร พวกเขากจ็ ะ ตอ้ งร้จู กั ประนปี ระนอมกัน” “แน่นอนทีส่ ุด” “พวกเขาตอ้ งรจู้ กั ใชไ้ มอ้ อ่ น เพอ่ื ทำ� ใหอ้ ารมณข์ องฝา่ ยตรงขา้ มสงบลง ไมใ่ ช่ รู้จักแต่จะลงโทษด้วยการจับเป็นทาสหรือการท�ำลายล้าง พวกเขาจะปฏิบัติ ต่อกันเย่ียงศตั รูไมไ่ ด้ พวกเขาตอ้ งตกั เตือนกันและกันสิถึงจะถกู ” “ใช่ พวกเขาจะตอ้ งปฏบิ ตั ิอย่างนนั้ ” เขาพดู “ดว้ ยเหตนุ ี้ ในฐานะของชาวกรกี ดว้ ยกนั พวกเขาตอ้ งไมเ่ ผาทำ� ลายบา้ นเรอื น หรอื ไรน่ าในแผน่ ดนิ กรกี พวกเขาตอ้ งไมม่ กี ารตกลงกนั วา่ จะยดึ ถอื ผคู้ นทง้ั เมอื ง เปน็ ศตั รู ไมว่ า่ จะเปน็ ผชู้ าย ผหู้ ญงิ หรอื เดก็ ๆ คนใดกไ็ มไ่ ด้ แตก่ แ็ นน่ อนละ่ วา่ เพลโต : 257

ศตั รผู สู้ รา้ งความไมล่ งรอย ซง่ึ สมควรโดนประณามนน้ั กย็ งั มอี ยู่ แตก่ ม็ อี ยเู่ พยี ง [471b] จำ� นวนนอ้ ยเทา่ นนั้ หากมฐี านคดิ เชน่ นอี้ ยกู่ บั ตวั พวกเขายอ่ มไมย่ นิ ดที จ่ี ะเผา ท�ำลายแผ่นดินอ่ืน หรือพังทลายบ้านเรือนของคนอ่ืน เพราะคนหมู่มากได้ กลายเป็นมิตรไปแล้ว พวกเขาย่อมอดกล้ัน ไม่ทะเลาะกัน จนกว่าผู้สมควร โดนประณามจรงิ ๆ จะถกู จบั มารบั โทษจากผบู้ รสิ ทุ ธิ์ ซงึ่ ไดร้ บั ความเดอื ดรอ้ น” “ขา้ ฯ คนหนง่ึ ละ่ เหน็ ดว้ ยวา่ ” เขาพดู “พลเมอื งของเราสมควรปฏบิ ตั ติ อ่ กนั เช่นนี้ และก็สมควรจะเอาส่ิงที่ชาวกรีกปฏิบัติต่อกันทุกวันน้ีไปปฏิบัติต่อ พวกคนเถ่ือนแทน” “ถา้ อยา่ งนนั้ เรากส็ มควรตอ้ งระบกุ ฎหมายขอ้ นใ้ี หแ้ กผ่ พู้ ทิ กั ษข์ องเราดว้ ย – [471c] อยา่ ไดเ้ ผาท�ำลายไร่นาหรอื บา้ นเรือนเป็นอันขาด?” “ใช่ เราควรระบไุ วอ้ ยา่ งนนั้ ทงั้ ขอ้ นแ้ี ละขอ้ กอ่ นหนา้ ลว้ นยอดเยย่ี ม โสคราตสี แตข่ า้ ฯ เกรงวา่ ” เขาพดู “ถา้ ขนื ยงั ปลอ่ ยใหท้ า่ นพดู ถงึ สง่ิ เหลา่ นตี้ อ่ ไปละ่ ก็ ทา่ นคง ลมื สงิ่ ทท่ี า่ นคา้ งเอาไวก้ อ่ นหนา้ จะมาพดู เรอ่ื งนแี้ นๆ่ นน่ั กค็ อื มคี วามเปน็ ไปได้ หรอื ไม่ ทร่ี ะบอบการปกครองลกั ษณะนจ้ี ะถอื กำ� เนดิ ขนึ้ มาไดจ้ รงิ ๆ และถา้ เปน็ ไปได้จริง มนั ต้องทำ� อยา่ งไรจงึ เปน็ ไปได้? ขา้ ฯ เห็นว่า หากมนั ปรากฏขน้ึ มา ไดจ้ รงิ ๆ ละ่ ก็ ทกุ สงิ่ ทกุ อยา่ ง ซง่ึ ถอื กำ� เนดิ ขนึ้ ภายในเมอื ง จะตอ้ งสรา้ งคณุ ความดี แกเ่ มอื งนนั้ ๆ เสมอไมข่ าดอยา่ งแนน่ อน และขา้ ฯ ยงั บอกไดอ้ กี นะวา่ ทา่ นขา้ มเรอ่ื ง อะไรไปบา้ ง เรอื่ งแรกเลย เหลา่ ผพู้ ทิ กั ษจ์ ะตอ้ งมคี วามเปน็ เลศิ กวา่ ใครในดา้ นการ ตอ่ สกู้ บั ศตั รดู ว้ ยแนๆ่ เพราะพวกเขายอ่ มไมท่ ง้ิ กนั งา่ ยๆ คนเหลา่ นจ้ี ะเหน็ กนั และ กนั เปน็ พน่ี อ้ งบดิ าหรอื บตุ รและเรยี กหากนั และกนั ดว้ ยชอื่ เรยี กเหลา่ น้ีเรอื่ งตอ่ มา เราสมควรใหผ้ หู้ ญงิ รว่ มเดนิ ทพั ดว้ ย ไมว่ า่ จะใหข้ น้ึ ไปอยใู่ นแนวหนา้ หรอื จะให้ อยู่ปีกข้างก็ตาม เพ่ือคอยข่มขวัญศัตรู หรือไม่ก็คอยให้การช่วยเหลือต่างๆ ในยามวิกฤต ขา้ ฯ รดู้ วี ่า ถ้าส่ิงเหลา่ นเี้ กิดขึ้นได้จริง พวกเขาก็จะไรผ้ ตู้ ่อต้าน สง่ิ เหลา่ นที้ า่ นขา้ มไป ไมไ่ ดอ้ ธบิ ายโดยละเอยี ด ซงึ่ ขา้ ฯ เหน็ วา่ ทงั้ หมดนยี้ อ่ มสรา้ ง [471e] คณุ ความดอี ยา่ งใหญห่ ลวงแกบ่ า้ นเมอื งของพวกเขา แตเ่ อาเถอะ ขา้ ฯ เขา้ ใจดวี า่ หากระบอบปกครองเชน่ นป้ี รากฏขน้ึ ไดจ้ รงิ สง่ิ เหลา่ นี้ และสงิ่ ตา่ งๆ อกี มากมาย 258 : รีพับลิก

นับไม่ถ้วนในท�ำนองเดยี วกันนี้ ก็จะต้องปรากฏขน้ึ ด้วยอยา่ งเลีย่ งไม่ได้ เรอ่ื ง [472a] น้ีขา้ ฯ เหน็ ดว้ ยแล้ว ท่านไม่ต้องพดู ถงึ มนั อีกก็ได้ ตอนนี้เรามาพสิ ูจนก์ นั แทน [472b] ดีกวา่ ว่า สงิ่ เหลา่ นี้มคี วามเป็นไปไดไ้ หม และเปน็ ไปได้อยา่ งไร สว่ นอน่ื ๆ ท่ี [472c] เหลอื ไม่ตอ้ งไปพดู ถึงแล้ว” “อา้ ว! จๆู่ กม็ าโจมตตี รรกะของขา้ ฯ เสยี อยา่ งนนั้ ไมส่ งสารขา้ ฯ กบั ฐานทมี่ นั่ ของขา้ ฯ บา้ งเลยหรอื ไร?” ขา้ ฯ พดู “เจา้ คงไมร่ กู้ ระมงั วา่ ขา้ ฯ หนพี น้ จากคลนื่ ทง้ั สองลกู แรกมาดว้ ยความยากลำ� บากขนาดไหน เจา้ ยงั จะเอาคลนื่ ลกู ทส่ี าม ซง่ึ ใหญท่ ส่ี ดุ และหนกั หนาสาหสั ทส่ี ดุ มาใหข้ า้ ฯ เพม่ิ อกี เอาเถอะ เมอ่ื เจา้ ไดเ้ หน็ และไดฟ้ งั แลว้ เจา้ คงจะรสู้ กึ เหน็ ใจขา้ ฯ ขน้ึ มาบา้ ง เจา้ จะไดร้ วู้ า่ ทำ� ไมขา้ ฯ ถงึ ยงั ลงั เลไมก่ ลา้ พดู ออกไป และทำ� ไมขา้ ฯ ถงึ ไดม้ องการถกเถยี งในประเดน็ นว้ี า่ เตม็ ไป ด้วยความขัดแย้งภายในตวั ของมนั เอง” “ทา่ นยง่ิ พดู อยา่ งนี้ พวกเรายง่ิ ปลอ่ ยทา่ นไปไหนไมไ่ ดใ้ หญเ่ ลย” เขาพดู “ทา่ น ตอ้ งบอกเรากอ่ นวา่ ระบอบการปกครองเชน่ นมี้ คี วามเปน็ ไปไดใ้ นการเกดิ ขนึ้ มากน้อยแคไ่ หน เอาล่ะ เริม่ พูดไดแ้ ล้ว อย่าเสียเวลาอยู่เลย” “กไ็ ด”้ ขา้ ฯ พดู “งน้ั อนั ดบั แรก เจา้ คงยงั จำ� ไดว้ า่ เรามาถงึ จดุ นี้ หลงั จากได้ คน้ พบวา่ ความเทยี่ งธรรมและความไมเ่ ทย่ี งธรรมนนั้ มลี ักษณะอย่างไร” “ใช่ ข้าฯ ยงั จำ� ได”้ เขาพูด “แลว้ ไงตอ่ ?” “กไ็ มใ่ ชอ่ ะไรหรอก แตถ่ า้ เราพบแลว้ วา่ ความเทย่ี งธรรม มนั มหี นา้ ตาเปน็ อยา่ งไร เรากน็ า่ จะยนื ยนั ไดด้ ว้ ยวา่ บรุ ษุ ผมู้ คี วามเทยี่ งธรรมนนั้ ยอ่ มไมต่ า่ งอะไร จาก ความเทยี่ งธรรมโดยตวั มนั เอง คอื จะตอ้ งเหมอื นกนั ในทกุ ๆ ดา้ นใชไ่ หม? เรายอ่ มต้องพอใจ หากพบว่า เขาอยใู่ กล้มันกว่าใคร และได้เขา้ ไปมีสว่ นร่วม กับมนั มากกว่าคนอื่นๆ ใช่หรือเปล่า?” “เราย่อมรู้สกึ พอใจเชน่ นั้น” เขาพูด “งน้ั มนั ก็เป็นเร่อื งของโครงสร้างสนิ ะ” ข้าฯ พดู “เราไดพ้ ยายามหากนั วา่ ความเทยี่ งธรรมโดยตวั มนั เองนนั้ มรี ปู รา่ งหนา้ ตาอยา่ งไร และบรุ ษุ ผเู้ ทย่ี งธรรม โดยสมบูรณ์กเ็ ช่นเดียวกนั หากเขาปรากฏข้ึนไดจ้ รงิ เขาสมควรจะมลี ักษณะ เพลโต : 259

อยา่ งไร และเรากไ็ ดน้ ำ� เอาความไมเ่ ทย่ี งธรรมกบั คนไมเ่ ทย่ี งธรรมอยา่ งสมบรู ณ์ มาตง้ั คำ� ถามทำ� นองเดยี วกนั ดว้ ย ตอ่ มา เราไดพ้ ยายามมองหาความสมั พนั ธ์ ซงึ่ ทงั้ สองดา้ นมตี อ่ ความสขุ สมบรู ณแ์ ละตอ่ ฝง่ั ตรงขา้ ม วา่ ไดผ้ ลเปน็ อยา่ งไร เรา ไดท้ ำ� การพสิ จู นก์ รณตี า่ งๆ เหลา่ น้ี และเหน็ พอ้ งกนั วา่ ผมู้ ลี กั ษณะใกลเ้ คยี งกบั ส่ิงเหล่านี้ที่สุด ย่อมดึงเอาความสุขสมบูรณ์ในสัดส่วนใกล้เคียงกับส่ิงสิ่งนั้น [472d] มาเปน็ ของตวั เองได้ นน่ั คอื เปา้ หมายของเราในเวลานน้ั ซง่ึ ไมใ่ ช่ การพสิ จู นว์ า่ มันเป็นไปได้จรงิ หรอื ไม่ ใชห่ รอื เปล่า?” “เปน็ จรงิ ตามน้ัน” เขาพดู “เจา้ เหน็ วา่ จติ รกร ผสู้ ามารถวาดโครงสรา้ งของมนษุ ยอ์ นั งดงามกวา่ ใครได้ และทำ� ใหท้ กุ สง่ิ อยา่ งมาปรากฏบนรปู ภาพไดอ้ ยา่ งพอเหมาะพอดี ถงึ แมจ้ ะไม่ สามารถพสิ จู นว์ า่ บคุ คลในภาพปรากฏกายขนึ้ ไดจ้ รงิ หรอื ไมก่ ต็ ามนนั้ ถอื วา่ เปน็ จติ รกรทม่ี ีคณุ ความดใี นฐานะจติ รกร นอ้ ยกวา่ คนอ่ืนๆ หรอื เปลา่ ?” “ไม่นอ้ ยกว่าใครแน่นอน เทพซุสเปน็ พยาน” เขาพูด [472e] “แลว้ ในกรณขี องพวกเราละ่ ? พวกเรากเ็ พง่ิ จะสรา้ งโครงสรา้ งทางตรรกะของ เมืองอนั ดกี ันไปมใิ ช่หรอื ? “ใชแ่ ลว้ ” “ถา้ อยา่ งนน้ั เจา้ วา่ เราจะมคี ณุ ความดนี อ้ ยลงหรอื ไม่ ถา้ เราไมส่ ามารถพสิ จู น์ ได้ว่า การก่อตั้งเมืองเมืองหนึ่งขึ้นมาให้เหมือนกับเมืองในตรรกะของเราน้ัน มีความเปน็ ไปไดห้ รือเปลา่ ?” “ไม่น้อยลงแนน่ อน” เขาพูด “นน่ั ไง ความจรงิ ตามทเี่ ปน็ ยอ่ มเปน็ เชน่ น”ี้ ขา้ ฯ พดู “แตถ่ า้ จะเอาใหส้ าแกใ่ จเจา้ ข้าฯ ก็คงต้องพิสูจน์ให้ด้วยกระมังว่า มันจะมีความเป็นไปได้สูงสุดภายใต้ สภาวการณใ์ ดบา้ ง และจะมวี ธิ กี ารไปใหจ้ ดุ นน้ั ไดอ้ ยา่ งไร ขา้ ฯ ขอเงอื่ นไขอยา่ ง เม่อื คร่อู ีกรอบหน่ึงได้ไหม ขา้ ฯ จะพสิ ูจนเ์ ร่อื งนีใ้ ห้ดู” “เงอ่ื นไขอะไร?” [473a] “ทกุ สงิ่ ทกุ อยา่ งจะตอ้ งทำ� ไดจ้ รงิ เหมอื นอยา่ งทพี่ ดู หรอื ไม?่ หรอื วา่ ธรรมชาติ 260 : รีพบั ลิก

ของการปฏบิ ตั เิ พอื่ บรรลเุ ปา้ หมายใดๆ นนั้ ยอ่ มกอปรดว้ ยความจรงิ แท้ นอ้ ยกวา่ [473a] การพดู การจาเสมอ? แมจ้ ะมคี นไมเ่ ตม็ ใจยอมรบั วธิ คี ดิ เชน่ นก้ี ต็ าม แตเ่ จา้ เหน็ [473b] ดว้ ยหรอื เปล่า?” [473c] “ขา้ ฯ เห็นด้วย” เขาพดู “ง้ันก็เลิกรบเร้าราวกับว่าข้าฯ จ�ำเป็นต้องอธิบายความเป็นไปได้ในทาง ปฏบิ ตั ขิ องมนั ใหไ้ ดค้ รบทกุ ทางตามอยา่ งตรรกะเสยี ทเี ถอะ อยา่ งไรกด็ ี หากเรา สามารถคน้ หาหนทางใหเ้ มอื งเมอื งหนง่ึ ไดร้ บั การอภบิ าลใกลเ้ คยี งกบั สง่ิ ทเี่ รา เพง่ิ พดู กนั ไปใหไ้ ดม้ ากทส่ี ดุ เรากอ็ าจจะคน้ พบความเปน็ ไปได้ ซง่ึ ทำ� ใหส้ งิ่ เหลา่ นี้ เกิดขึ้นไดจ้ รงิ เหมือนอย่างท่ีเจ้าต้องการ หรือเจ้ายังไม่พอใจอกี ? ฮ!ึ แต่ขา้ ฯ คงพอใจแค่นีล้ ะ่ นะ” “ขา้ พอใจด้วยกไ็ ด้” เขาพดู “งัน้ กด็ ูเหมอื นว่า สิ่งที่เราตอ้ งทำ� เปน็ เร่อื งตอ่ ไปกค็ อื พยายามค้นหาและ อธบิ ายใหไ้ ดว้ า่ มสี งิ่ ใดบา้ งในเมืองต่างๆ ท่ีทุกวันน้ียงั ปฏิบตั กิ ันอยา่ งเลวร้าย เพอื่ เราจะไดห้ ลกี เลยี่ งไมอ่ ภบิ าลบา้ นเมอื งดว้ ยวธิ กี ารเหลา่ นนั้ เราจะพยายาม เปลยี่ นแปลงใหน้ อ้ ยทส่ี ดุ ถา้ เปน็ ไปได้ กเ็ ปลย่ี นแปลงแกไ้ ขเพยี งจดุ เดยี ว ถา้ ไมไ่ ด้ ก็สองจุด หรือถ้าสองจุดยังไม่ได้ ก็ต้องหาทางควบคุมให้เกิดการปรับแปลง ในจำ� นวนนอ้ ยทส่ี ดุ และใชอ้ ำ� นาจนอ้ ยทสี่ ดุ เทา่ ทจี่ ะเปน็ ไปได้ ทง้ั หมดนเี้ ปน็ ไป เพอื่ ทำ� ใหเ้ มอื งนนั้ ๆ มรี ะบอบการปกครองใกลเ้ คยี งกบั ระบอบของเรามากทส่ี ดุ ” “แนน่ อนอยแู่ ลว้ ” เขาพูด “ตามทศั นะของขา้ ฯ” ขา้ ฯ กลา่ ว “เพยี งการเปลย่ี นแปลงเพยี งจดุ เดยี วเทา่ นนั้ เรากท็ ำ� ใหม้ นั เกดิ การปฏริ ปู ได้ ถงึ แมม้ นั จะไมใ่ ชเ่ รอื่ งเลก็ ๆ และไมง่ า่ ย แตม่ นั ก็ ยังมีความเปน็ ไปไดอ้ ยู่” “เปลยี่ นตรงจดุ ไหนละ่ ?” เขาพดู “เอาละ่ ในทส่ี ดุ ขา้ ฯ กม็ าถงึ จดุ ทเ่ี ราไดเ้ ปรยี บไวก้ บั คลนื่ ลกู ใหญเ่ มอ่ื ครแู่ ลว้ สนิ ะ” ขา้ ฯ พดู “แตข่ า้ ฯ ไมส่ นหรอกวา่ สงิ่ ทขี่ า้ ฯ กำ� ลงั จะพดู ตอ่ ไปนี้ มนั จะกลาย เปน็ คลนื่ แหง่ เสยี งหวั รอ่ เยาะไปแทนหรอื เปลา่ หรอื มนั จะมว้ นขา้ ฯ ใหจ้ มหายไป เพลโต : 261

ในความขบขนั หรือช่อื เสียงแยๆ่ หรอื ไม่ ข้าฯ จะพูดสิง่ ท่ีขา้ ฯ ต้องพูด” “วา่ มา” เขาพดู “ถา้ หากวา่ ” ขา้ ฯ พดู “เหลา่ นกั ปรชั ญายงั ไมไ่ ดถ้ อื อำ� นาจปกครองเปน็ ราชา หรอื หากวา่ กลมุ่ บคุ คล ซง่ึ ทกุ วนั นเี้ รยี กกนั วา่ ‘ราชา’ หรอื ‘ผนู้ ำ� ’ ยงั ไมร่ กั ในปญั ญา [473d] อยา่ งถอ่ งแทแ้ ละเหมาะสม หากอำ� นาจทางการเมอื งยงั ไมก่ ลายเปน็ เนอื้ เดยี ว กบั ปรชั ญา และยงั ปลอ่ ยใหผ้ คู้ น ซง่ึ กอปรดว้ ยธรรมชาตอิ นั หลากหลาย เดนิ ไป บนทางสายใดสายหนงึ่ ได้โดยแยกขาดจากอีกสายโดยส้นิ เชงิ หากยังไมม่ ใี คร เหน็ วา่ สง่ิ เหลา่ นเี้ ปน็ เรอ่ื งจำ� เปน็ มนั กไ็ มม่ วี นั เสยี หรอกทคี่ วามปว่ ยไขท้ งั้ หลาย [473e] จะหายไปจากเมือง หรอื – กลาวคอนทีร่ กั – หายไปจากมวลมนษุ ย์ ตราบใด สงิ่ เหลา่ นย้ี งั ไมเ่ กดิ ขนึ้ ระบอบปกครองซงึ่ เราไดส้ รา้ งขนึ้ ผา่ นตรรกะ กค็ งไมม่ วี นั งอกเงยขนึ้ จากธรรมชาติ เพอื่ มองแสงตะวนั ได้ สงิ่ นล้ี ะ่ เปน็ สาเหตทุ ท่ี ำ� ใหข้ า้ ฯ ลงั เล ไมก่ ลา้ กลา่ วออกมาเสยี นาน และเจา้ กค็ งไดเ้ หน็ แลว้ วา่ มนั มคี วามขดั แยง้ ภายในตวั เองอยมู่ ากขนาดไหน ขา้ ฯ รู้ มนั ยอ่ มเปน็ เรอื่ งยากทจ่ี ะตอ้ งเผชญิ หนา้ กบั ขอ้ เทจ็ จรงิ วา่ จนถงึ วนั น้ี ความสขุ สมบรู ณ์ – ไมว่ า่ จะเปน็ ของสาธารณะหรอื ของส่วนตัว – ก็ยงั ไมม่ ที ีท่าว่าจะปรากฏขนึ้ ในเมืองไหนเลย” เมื่อได้ฟังดังน้ัน เขาก็กล่าวว่า “โอ้โห! โสคราตีส ท่านปล่อยให้ค�ำพูด ตา่ งๆ นานาพรง่ั พรอู อกมามากมาย กระนน้ั ทา่ นกไ็ ดพ้ ดู มนั ออกมาหมดแลว้ สนิ ะ คราวนล้ี ะ่ ทา่ นเชอ่ื ขา้ ฯ ไดเ้ ลยวา่ จะตอ้ งมผี คู้ นไมธ่ รรมดาจำ� นวนไมน่ อ้ ยรบี สะบดั [474a] เสอื้ ผา้ ทงิ้ ปลดเครอื่ งแตง่ กายออกอยา่ งเตรยี มพรอ้ ม หยบิ จบั อาวธุ ใกลม้ อื ขนึ้ มา คนละชน้ิ แลว้ วงิ่ รเ่ี ขา้ หาทา่ นเพอ่ื จะเลน่ บทอศั จรรยด์ ว้ ย คราวนล้ี ะ่ ถา้ ทา่ นยงั อดิ ออดไมป่ อ้ งกนั ตวั ดว้ ยวาจา ทา่ นจะตอ้ งจา่ ยชดใชอ้ ยา่ งสาหสั สากรรจแ์ น”่ “เฮย้ ! เจา้ ตา่ งหากละ่ ตอ้ งเปน็ คนรบั ผดิ ชอบ” ขา้ ฯ พดู “หากสง่ิ เหลา่ นเี้ กดิ ขน้ึ กับข้าฯ” “และขา้ ฯ กท็ ำ� ถกู เสยี ดว้ ย” เขาพดู “แตข่ า้ ฯ กไ็ มไ่ ดท้ รยศหกั หลงั ทา่ นเสยี หนอ่ ย ขา้ ฯ จะชว่ ยทา่ นปอ้ งกนั เตม็ ความสามารถเลย ขา้ ฯ ใหก้ ำ� ลงั ใจอนั ดแี กท่ า่ นไดน้ ะ พดู ปลกุ ใจกเ็ ปน็ และขา้ ฯ กอ็ าจตอบคำ� ถามทา่ นไดน้ า่ พอใจกวา่ คนอนื่ ๆ ดว้ ย 262 : รพี ับลิก

เปน็ อยา่ งไรละ่ มกี ารสนบั สนนุ ทแี่ นน่ อนถงึ ขนั้ นแี้ ลว้ คราวนกี้ ถ็ งึ เวลามาทำ� ให้ [474b] คนท่ียงั ไม่เช่ือ หนั มาเหน็ พ้องไปกบั ส่งิ ท่ที ่านพูดกันดกี วา่ ” [474c] “งนั้ กล็ องดูไหนๆขา้ ฯ กไ็ ดผ้ ยู้ ง่ิ ใหญอ่ ยา่ งเจา้ มาเปน็ พนั ธมติ รแลว้ น”ี่ ขา้ ฯพดู [474d] “ตามทศั นะขา้ ฯ หากเราตอ้ งการจะอยใู่ หห้ า่ งจากคนยง่ิ ใหญไ่ มธ่ รรมดาพวกนน้ั เราก็จ�ำเป็นจะต้องแยกแยะให้ได้โดยละเอียดว่า ตอนท่ีเราบังอาจเสนอให้ นกั ปรชั ญาถอื อำ� นาจปกครองนนั้ แทจ้ รงิ แลว้ เรากำ� ลงั หมายถงึ คนประเภทไหน กันแน่? และเมื่อเรารู้ชัดแล้วว่าคนเหล่าน้ีเป็นใครบ้าง เราก็จะพูดจาป้องกัน ตัวเองได้ โดยการแสดงให้เห็นถึงกลุ่มคน ผู้มีความเหมาะสมต่อการเรียน ปรชั ญา และพรอ้ มจะเปน็ ผนู้ ำ� ของเมอื งอยแู่ ลว้ โดยธรรมชาติ สว่ นผคู้ นทเี่ หลอื กจ็ ะตอ้ งไม่ยงุ่ เก่ียวกบั ปรัชญา และจะต้องเป็นผู้ตามท่ดี ีของผู้นำ� ” “ตอนนค้ี งถงึ เวลาอนั สมควร” เขาพดู “แกก่ ารชใี้ หเ้ หน็ กลมุ่ คนเหลา่ นแ้ี ลว้ กระมัง” “เอาละ่ งน้ั กต็ ามหลงั ขา้ ฯ มา มาดกู นั วา่ เราจะใหค้ ำ� อธบิ ายอนั นา่ พอใจได้ หรอื เปล่า” “ท่านน�ำหน้าเลย” เขาพดู “เจา้ ยงั จำ� ไดไ้ หม – หรอื ถา้ จำ� ไมไ่ ด้ ขา้ ฯ ชว่ ยเตอื นสตใิ หก้ ไ็ ด้ – หากเราพดู วา่ ” ขา้ ฯกลา่ ว“คนคนหนง่ึ รกั สงิ่ สง่ิ หนงึ่ เรายอ่ มหมายความวา่ เขาไมไ่ ดแ้ สดงความรกั ตอ่ สว่ นใดสว่ นหนงึ่ ของสง่ิ สง่ิ นนั้ เพยี งสว่ นเดยี ว และละเลยอกี สว่ นอน่ื ๆ ไป แตจ่ ะ ต้องทะนถุ นอม ทุกๆ สว่ น ของสง่ิ ส่งิ นั้นใชไ่ หม?” “ดูเหมือนท่านคงต้องเตือนสติข้าฯ เสียแล้วล่ะ” เขากล่าว “ข้าฯ ไม่ค่อย เขา้ ใจเท่าไหร”่ “เจา้ ไมส่ มควรจะเปน็ คนพดู ประโยคนเ้ี ลยนะ กลาวคอน” ขา้ ฯ พดู “เพราะ บรุ ษุ ผเู้ ปย่ี มดว้ ยไฟราคะจะจำ� ไมไ่ ดไ้ ดอ้ ยา่ งไรกนั วา่ เดก็ หนมุ่ วยั กำ� ลงั สดใสทง้ั หลายนน้ั มกั พงุ่ เปา้ ความสนใจของตนไปยงั ผรู้ กั เดก็ ในทางราคะไมค่ นใดกค็ น หนง่ึ เสมอ คอยปลกุ เรา้ คนผนู้ นั้ อยเู่ นอื งนติ ย์ และทกุ สงิ่ อยา่ งกด็ จู ะคมุ้ คา่ หากได้ มาซ่ึงการดแู ลและความปีติใจจากเขา พวกเจ้าเองกม็ ักจะปฏิบตั ติ นเชน่ นี้กบั เพลโต : 263

เดก็ หนมุ่ อนั งดงามดว้ ยมใิ ชห่ รอื ? พวกเจา้ สรรเสรญิ เดก็ หนมุ่ จมกู เชดิ วา่ ‘นา่ รกั ’ [474e] กลา่ วกบั เดก็ หนมุ่ จมกู งมุ้ วา่ ‘พระราชา’ และเรยี กเดก็ หนมุ่ ระหวา่ งสองคนนวี้ า่ ‘ไดส้ ดั สว่ น’ พวกเจา้ สรรเสรญิ เดก็ หนมุ่ ผวิ เขม้ ๆ วา่ ‘ชายชาตร’ี และยกยอ่ งเดก็ หนมุ่ ผวิ ขาวๆ วา่ ‘บตุ รแหง่ เทพเจา้ ’ ในทำ� นองเดยี วกบั คำ� วา่ ‘ผวิ นำ้� ผงึ้ ’ เจา้ ไมร่ ู้ หรือว่า ค�ำเรียกน้ีเป็นผลงานของคนรักคนหนึ่ง ซึ่งมองเห็นผิวเหลืองซีดของ เดก็ หนมุ่ วยั ใส แลว้ เกดิ รสู้ กึ รกั ใครข่ นึ้ มางา่ ยๆ สดุ ทา้ ยจงึ ลงเอยดว้ ยการสรา้ งชอื่ [475a] เรียกนี้ขึ้นมา? หรือพูดส้ันๆ ได้ว่า พวกเจ้าจะแสวงประโยชน์จากข้อแก้ตัว ทกุ ประเภท และใชก้ ารแสดงออกทกุ วถิ ที าง เพราะไมต่ อ้ งการถอยหา่ งจากบรรดา เดก็ หน่มุ ผู้กำ� ลงั เรอื งรองในวัยใสเหล่านั้น” “ถา้ ท่านตอ้ งการจะชหี้ น้าขา้ ฯ ไปดว้ ย ขณะพดู ถึงผูเ้ ปย่ี มด้วยราคะละ่ ก็” เขาพูด “ก็เอาซี ขา้ ฯ ยอมรับ เพื่อประโยชนข์ องการถกเถยี งคร้ังน้”ี “แล้วถ้าเป็นเร่อื งนีล้ ะ่ ?” ข้าฯ พดู “เจา้ เห็นว่า ผู้รกั ในเหล้าองนุ่ ก็ทำ� อยา่ ง เดยี วกนั นี้หรือเปลา่ ? พวกเขาจะมีความปตี ิยินดใี นเหลา้ องนุ่ ทุกชนิด และจะ สรรหาขอ้ อา้ งทุกประเภทมาใชเ้ พ่ือเหลา้ องุ่นใช่ไหม?” “ใช่ พวกเขาก็เป็นอยา่ งเดียวกัน” “แลว้ ถา้ เปน็ ผรู้ กั ในเกยี รตยิ ศละ่ ? หากพวกเขาไมส่ ามารถขน้ึ เปน็ แมท่ พั ได้ พวกเขากจ็ ะเปน็ นายกอง หรอื หากพวกเขามอิ าจไดร้ บั เกยี รตจิ ากผทู้ ย่ี ง่ิ ใหญก่ วา่ [475b] หรอื เขม้ แขง็ กวา่ ตนได้ พวกเขากย็ งั พงึ ใจจะไดร้ บั การยอเกยี รตจิ ากผทู้ ด่ี อ้ ยกวา่ หรือสามัญธรรมดากว่าตน ท้ังหมดท้ังมวลเป็นเพราะว่า พวกเขาต่างก็เป็น ผู้ปรารถนาในเกียรติยศท้งั ส้นิ เจ้าเหน็ อยา่ งนไี้ หม?” “ใช่ เปน็ เชน่ น้ันล่ะ” “งนั้ ลองตอบคำ� ถามน้ี เจา้ เหน็ ดว้ ยหรอื ไมว่ า่ เมอื่ เราพดู วา่ คนคนหนง่ึ เปน็ ผู้ปรารถนาในส่ิงใดสิ่งหน่ึง เราย่อมหมายความว่า คนคนน้ันปรารถนาทุกๆ รูปแบบของสงิ่ ส่งิ นน้ั ไมใ่ ชเ่ พยี งสว่ นเสย้ี วเดียวโดยไม่เอาสว่ นอ่ืนๆ?” “ย่อมตอ้ งเป็นทุกๆ สว่ น” เขาพดู “และเรายอ่ มกลา่ ววา่ นกั ปรชั ญานน้ั กค็ อื ผปู้ รารถนาในปญั ญา ซงึ่ แนน่ อน 264 : รพี บั ลิก

วา่ ไมใ่ ช่เพียงสว่ นเส้ยี วหนงึ่ แตต่ อ้ งเป็นท้งั หมดของมนั ?” [475c] “จริงตามน้นั ” [475d] “งน้ั เรากจ็ ะตอ้ งปฏเิ สธวา่ ใครกต็ ามทมี่ วั แตเ่ รอ่ื งมากกบั การเรยี นรเู้ รอ่ื งตา่ งๆ [475e] ของตน โดยเฉพาะอยา่ งยง่ิ หากคนคนนน้ั โตเปน็ หนมุ่ แลว้ แตย่ งั ไมร่ วู้ า่ อะไรมี ประโยชน์ อะไรไร้ประโยชน์ เขาก็ยอ่ มไม่ใชผ่ ้รู ักในการเรยี นรู้ หรอื นกั ปรัชญา เชน่ เดยี วกบั ทเ่ี รากลา่ ววา่ ใครกต็ ามทม่ี วั แตเ่ รอ่ื งมากกบั อาหารของตนกย็ อ่ มไมใ่ ช่ คนหวิ ไมไ่ ดป้ รารถนาอาหาร และไมใ่ ชผ่ รู้ กั ในอาหาร เปน็ เพยี งนกั กนิ อนั เลวรา้ ย คนหนงึ่ เท่านน้ั ” “เราตอ้ งปฏเิ สธน่ะถูกแล้ว” “แตถ่ า้ เปลยี่ นเปน็ ใครกต็ ามทสี่ มคั รใจจะลมิ้ รสการเรยี นรทู้ กุ ประเภทดว้ ย ความกระตอื รอื รน้ วง่ิ เขา้ หาการเรยี นรใู้ นสงิ่ ทง้ั มวลดว้ ยความปตี ยิ นิ ดี ไมเ่ คย ร้จู ักพอ เราย่อมเรียกคนผู้นี้ได้อย่างเตม็ คำ� ว่าเป็นนักปรชั ญาใช่หรือไม่?” แลว้ กลาวคอนกก็ ลา่ ววา่ “ถา้ เปน็ อยา่ งนนั้ ทา่ นคงไดต้ วั ประหลาดมาหลายคน แนๆ่ เพราะตามทศั นะขา้ ฯ ผรู้ กั ในการมองเหน็ นนั้ จะเปน็ ผรู้ กั ในการมองเหน็ ได้ พวกเขาจะตอ้ งรสู้ กึ สนกุ ไปกบั การเรยี นรใู้ นสงิ่ ตา่ งๆ เชน่ กนั และผรู้ กั ในการฟงั กด็ ว้ ย พวกเขาคงตอ้ งเปน็ ตวั ประหลาดทส่ี ดุ ในหมนู่ กั ปรชั ญาแนๆ่ เพราะพวกเขา จะไมย่ นิ ดแี ละไมส่ มคั รใจเขา้ รว่ มเปน็ ฝา่ ยถกเถยี งรว่ มกบั คนอนื่ ๆ พวกเขาจะท�ำ เหมือนตัวเองรู้จักแต่เพียงการใช้หูฟังเท่านั้น และจะเดินทางไปทั่ว เพื่อฟัง นกั รอ้ งประสานเสยี งในงานเทศกาลของเทพดโิ อนซิ สั ตามหมบู่ า้ นหรอื เมอื งตา่ งๆ โดยไมพ่ ลาดแมแ้ ตแ่ หง่ เดยี ว เราสมควรจะเรยี กคนเหลา่ นี้ และนกั เรยี นรอู้ น่ื ๆ ใน เรอื่ งทำ� นองน้ี หรอื ในศลิ ปะหยมุ หยมิ อน่ื ๆ วา่ เปน็ นกั ปรชั ญาทงั้ หมดเลยหรอื ?” “ไมใ่ ชห่ รอก” ขา้ ฯ พดู “แต่พวกเขาก็เหมือนนักปรัชญาอยเู่ หมอื นกัน” “ง้นั ใครกนั ละ่ ” เขาพดู “ถึงจะเรยี กว่าเปน็ ของจรงิ แท้?” “ผูร้ กั ในการมองความจริงตามท่ีเป็น”35 ข้าฯ พดู “มันกใ็ ช่” เขาพูด “แต่ท่านหมายความวา่ อย่างไรกนั แน่?” “อมื ถา้ จะอธบิ ายเรอ่ื งนใี้ หค้ นอนื่ ฟงั คงไมใ่ ชเ่ รอื่ งงา่ ย แตถ่ า้ เปน็ เจา้ ขา้ ฯ เหน็ วา่ เพลโต : 265

เจา้ ตอ้ งยอมรบั เรื่องน้ไี ด้แน”่ “เร่ืองอะไรหรือ?” “ความงดงามยอ่ มตรงกนั ขา้ มกบั ความอปั ลกั ษณ์ มนั มอี ยสู่ องดา้ นใชไ่ หม?” [476a] “แนน่ อน” “และเมือ่ มนั มีสองด้าน แต่ละดา้ นก็ตอ้ งมีเพียงหนึ่ง?” “ยอ่ มเป็นเชน่ นนั้ ” “ตรรกะเดยี วกนั นยี้ งั ใชไ้ ดก้ บั ความเทย่ี งธรรมและไมเ่ ทยี่ งธรรม ความดแี ละ ความเลว และสงิ่ อน่ื ๆ ในรปู แบบเชน่ นที้ งั้ หมด กลา่ วคอื แตล่ ะดา้ นโดยตวั มนั เอง ตอ้ งมเี พยี งหนงึ่ แตเ่ นอ่ื งจากสง่ิ เหลา่ นมี้ กั ปรากฏรว่ มกบั การกระทำ� หรอื ลกั ษณะ ทางกายตา่ งๆ หรอื อน่ื ๆ แตล่ ะดา้ นของมนั จงึ ดรู าวกบั วา่ มอี ยหู่ ลากหลาย” “ท่านพูดถูก” เขาพดู “และขา้ ฯ กใ็ ชว้ ธิ กี ารตอ่ ไปนใี้ นการแยกคนเหลา่ นนั้ ออกจากกนั ” ขา้ ฯ พดู “ขา้ ฯ เรม่ิ จากหยบิ เอากลมุ่ คนทเี่ จา้ เพง่ิ พดู ถงึ ไป อนั ไดแ้ ก่ ผรู้ กั ในการมองเหน็ ผรู้ กั ในศลิ ปะตา่ งๆ และผฝู้ กึ ปฏบิ ตั สิ ง่ิ ตา่ งๆ โดยทว่ั ไป แยกออกมาไวด้ า้ นหนงึ่ สว่ นอกี ดา้ นหนงึ่ จะเปน็ ผทู้ เ่ี กย่ี วขอ้ งโดยตรงกบั การถกเถยี งครง้ั นขี้ องเรา และ [476b] นั่นกค็ อื ผู้ที่เราเรียกไดอ้ ย่างเตม็ ปากว่าเป็นผูร้ กั ในปญั ญา” “ทา่ นหมายถงึ อยา่ งไรหรือ?” เขาพดู “กผ็ รู้ กั ในการฟงั และผรู้ กั ในการมองเหน็ นน้ั ” ขา้ ฯ กลา่ ว “ยอ่ มรสู้ กึ ปตี ยิ นิ ดี ตอ่ สสี นั เสยี ง และรปู ลกั ษณอ์ นั งดงามตา่ งๆ และยงั รวมไปถงึ งานฝมี อื ทง้ั หลาย ซง่ึ สรา้ งขน้ึ จากสง่ิ เหลา่ นนั้ ดว้ ย ทวา่ ความคดิ คำ� นวณของพวกเขายงั ไมม่ คี วาม สามารถพอจะมองเห็นและยินดีในธรรมชาติแห่งความงดงาม โดยตัวของ มนั เอง ได้” “ย่อมเป็นเชน่ น้นั ” เขาพูด “กระนนั้ ผสู้ ามารถเขา้ ถงึ ความงดงามโดยตวั ของมนั เอง และสามารถมอง มันตามทม่ี นั เปน็ ได้ ก็มีจำ� นวนนอ้ ยมากมิใช่หรือ?” [476c] “แนล่ ะ่ ” 266 : รีพบั ลิก

“แลว้ ถา้ มคี นอยคู่ นหนง่ึ มองเหน็ วา่ สงิ่ งดงามทงั้ หลายนน้ั ดำ� รงอยู่ แตก่ ลบั [476d] ไมเ่ คยมองเหน็ ถงึ การดำ� รงอยขู่ องความงามโดยตวั มนั เองเลย36 ถงึ แมจ้ ะมใี คร [476e] บางคนพยายามนำ� ทางเขาไปสกู่ ารรเู้ ชน่ นนั้ แลว้ กต็ าม เขากย็ งั ไมส่ ามารถตาม ใหท้ นั ได้ ตามทศั นะของเจา้ คนคนนก้ี ำ� ลงั อาศยั อยใู่ นความฝนั หรอื กำ� ลงั ตนื่ อยู่ กนั แน?่ ลองคดิ ดดู ๆี สิ ไมว่ า่ คนคนหนงึ่ จะหลบั หรอื ตนื่ ความฝนั ยอ่ มเกดิ ขนึ้ ได้ จากการเชอื่ วา่ ความเหมอื นของสง่ิ สง่ิ หนง่ึ ไมไ่ ดเ้ ปน็ ความเหมอื น หากแตเ่ ปน็ สง่ิ สงิ่ นนั้ ตามทม่ี นั เปน็ และเปน็ ตน้ แบบแกค่ วามเหมอื นของสง่ิ ตา่ งๆ อยแู่ ลว้ ” “ถ้าจะให้ข้าฯ ตอบ” เขาพดู “ขา้ ฯ ก็คงตอบว่า เขาอยใู่ นความฝนั ” “แลว้ ถา้ เปน็ คนทตี่ รงกนั ขา้ มจากนลี้ ะ่ ? ถา้ เขาเชอื่ วา่ ความงดงามโดยตวั มนั เองนน้ั มอี ยจู่ รงิ และนอกจากจะมองเหน็ มนั ไดแ้ ลว้ เขายงั มองเหน็ สงิ่ ตา่ งๆ ซง่ึ มี สว่ นรว่ มกบั มนั ไดด้ ว้ ย37 เขาไมเ่ ชอื่ วา่ สงิ่ ตา่ งๆ ซง่ึ มสี ว่ นรว่ มกบั มนั จะเปน็ ความ งดงามโดยตวั มนั เองไปได้ และไมเ่ ชอื่ วา่ ความงดงามโดยตวั มนั เองนนั้ เปน็ สง่ิ เดยี วกนั กบั สงิ่ ตา่ งๆ ซงึ่ มสี ว่ นรว่ มอยกู่ บั มนั ตามทศั นะของเจา้ คนคนนก้ี ำ� ลงั อาศยั อย่ใู นความฝัน หรือกำ� ลงั ตน่ื อยู่?” “เขาย่อมกำ� ลงั ต่ืน” เขาพูด “งั้นก็คงไม่ผิดหากเราจะสรุปว่า เพราะเขารู้ ความคิดค�ำนวณของเขาจึง กอปรด้วยการรู้ สว่ นความคดิ ของอกี คนหนงึ่ นั้น – เพราะเขา แสดงทัศนะ – ย่อมกอปรด้วยทัศนะ” “แนน่ อนอยู่แลว้ ” “แลว้ ถา้ คนผนู้ นั้ – ซง่ึ เราเพง่ิ กลา่ วไปวา่ เขาไมไ่ ดร้ ู้หากแตแ่ สดงทศั นะเทา่ นนั้ – เกดิ โมโหขน้ึ มา และโตแ้ ยง้ ความจรงิ แทข้ องสง่ิ ทเ่ี ราเพงิ่ พดู ไปละ่ ? พวกเราจะมี วิธีการปลอบเขา หรือโน้มน้าวเขาด้วยความอ่อนโยน โดยไม่ต้องบอกเขาว่า เขาก�ำลังป่วยไขไ้ ด้บ้างไหม?” “อย่างนอ้ ย พวกเรากค็ วรจะต้องหาสกั ทางละ่ นะ” เขาพูด “งนั้ กม็ าชว่ ยกนั คดิ ดกี วา่ วา่ จะพดู กบั คนประเภทนวี้ า่ อยา่ งไร หรอื เจา้ จะให้ พวกเราบอกกบั เขาไปวา่ หากเขารอู้ ะไรจรงิ ๆ ละ่ ก็ เราจะไมข่ นุ่ เคอื งเลย ซำ�้ ยงั เพลโต : 267

ยินดีจะฟังส่ิงท่ีเขารู้ด้วย จากน้ันจึงถามเขาต่อไปว่า ‘หากท่านกล่าวว่าคน คนหนึ่งรู้ คนคนน้นั ย่อม ร้บู างสิ่ง เสมอ ใชห่ รือไม?่ หรอื วา่ เขาไม่ร้สู ่งิ ใดเลย?’ ไหนเจา้ ช่วยตอบแทนเขาหนอ่ ยซ”ิ “ขา้ ฯ ก็ต้องตอบว่า” เขาพูด “คนคนน้ันยอ่ ม รูบ้ างส่ิง เสมอ” “แล้วบางสง่ิ น้ันจะต้อง เปน็ หรอื ไม่เป็น ละ่ ?”38 [477a] “มนั ยอ่ มตอ้ ง เป็น สิ เราจะรสู้ ่งิ ท่ี ไมเ่ ป็น ได้อยา่ งไรกัน?”39 “ถา้ อยา่ งนนั้ เรากม็ ขี อ้ เทจ็ จรงิ เพยี งพอจะอธบิ ายไดแ้ ลว้ กลา่ วคอื ไมว่ า่ เรา จะพจิ ารณามนั ดว้ ยวธิ กี ารมากมายเพยี งใดกต็ าม ทกุ ๆ สงิ่ ท่ี เปน็ นน้ั ยอ่ มตอ้ ง ร้ไู ด้ และทุกๆ สิ่งที่ ไมเ่ ปน็ ก็ยอ่ มไม่มีวันรูไ้ ด”้ “ยอ่ มเพียงพอจะอธิบายไดเ้ ช่นนั้น” “เอาละ่ ทนี ้ีหากมบี างสง่ิ ซงึ่ ทง้ั เปน็ และไมเ่ ปน็ ในเวลาเดยี วกนั ละ่ ก็สง่ิ สง่ิ นนั้ กจ็ ะตอ้ งตง้ั อยกู่ ง่ึ กลางระหวา่ ง การเปน็ อนั เรยี บงา่ ยและบรสิ ทุ ธท์ิ สี่ ดุ กบั สง่ิ ซง่ึ ไมม่ วี ัน เป็น ขึ้นมาไดเ้ ลยใชไ่ หม?” “ใช่ มนั อยู่กึ่งกลาง” “ถา้ การรจู้ ะตอ้ งวางอยบู่ นฐานของสง่ิ ทเี่ ปน็ เสมอ สว่ นการไมร่ กู้ จ็ ำ� เปน็ จะตอ้ ง วางอยบู่ นฐานของสงิ่ ที่ ไมเ่ ปน็ ถา้ อยา่ งนน้ั เรากย็ งั จะตอ้ งคน้ หาสงิ่ ซง่ึ ตง้ั อยู่ กง่ึ กลางระหวา่ งความรแู้ ละไมร่ ู้ – อนั วางอยบู่ นฐานของสง่ิ ซง่ึ อยกู่ ง่ึ กลางระหวา่ ง [477b] สองดา้ นของการดำ� รงอยู่ – ดว้ ยนะ่ ส4ิ 0 ถา้ สิง่ ส่ิงนนั้ มนั มีอยูจ่ รงิ นะ?” “แนน่ อนอยู่แล้ว” “เจ้าวา่ ทัศนะ เป็น หรอื เปล่า?” “แหงสิ” “แล้วมนั มีอ�ำนาจ41ต่างจากความรู้ไหม? หรอื วา่ เหมือนกัน?” “ตา่ งสิ” “งน้ั ทศั นะกต็ อ้ งวางอยบู่ นฐานของสง่ิ สงิ่ หนง่ึ สว่ นความรกู้ ว็ างอยบู่ นฐาน ของอกี สง่ิ หนง่ึ โดยตอ้ งสอดรับไปกับพลังอำ� นาจของตัวเอง” “เปน็ เช่นนนั้ ” 268 : รีพบั ลิก

“โดยธรรมชาตแิ ลว้ ความรยู้ อ่ มตอ้ งวางอยบู่ นฐานของสงิ่ ที่ เปน็ – นนั่ คอื รวู้ า่ [477c] สงิ่ ท่ี เปน็ นน้ั เปน็ อะไรและเปน็ อยา่ งไร ใชไ่ หม? อยา่ งไรกต็ าม ตามทศั นะขา้ ฯ [477d] เราจำ� เป็นต้องชใ้ี หเ้ หน็ ถงึ ความแตกตา่ งเรอื่ งหนงึ่ กอ่ น” [477e] “ความแตกตา่ งอะไรหรือ?” “เราจะตอ้ งเสนอว่า พลังอำ� นาจกเ็ ปน็ หมวดหม่หู น่ึงของ การเปน็ เช่นกัน มนั ทำ� ใหเ้ รามคี วามสามารถกระทำ� สง่ิ ตา่ งๆ ไดต้ ามความสามารถของเรา หรอื ทำ� ใหท้ กุ สง่ิ ทกุ อยา่ งมคี วามสามารถกระทำ� สง่ิ ตา่ งๆ ไดต้ ามความสามารถของมนั ยกตวั อยา่ งเชน่ การมองเหน็ และการฟงั ตา่ งกเ็ ปน็ พลงั อำ� นาจ เจา้ นา่ จะเขา้ ใจ รูปแบบของสงิ่ ที่ขา้ ฯ ตอ้ งการจะพดู แลว้ นะ” “ขา้ ฯ เข้าใจแล้ว” เขากล่าว “เอาละ่ ทนี ล้ี องฟงั ดวู า่ ขา้ ฯเหน็ อยา่ งไรสำ� หรบั ขา้ ฯพลงั อำ� นาจนน้ั ไมม่ ที ง้ั สสี นั รปู ลกั ษณ์หรอื สงิ่ อน่ื ใดมนั ไมม่ อี ะไรเหมอื นกบั สง่ิ ตา่ งๆอกี เปน็ จำ� นวนมากซง่ึ ขา้ ฯ มองเหน็ และใชเ้ ปน็ ตวั จำ� แนกความแตกตา่ งระหวา่ งสงิ่ หนง่ึ กบั อกี สง่ิ 42 สำ� หรบั เรอ่ื งของพลงั อำ� นาจ ขา้ ฯ จะพจิ ารณามนั เฉพาะสองแงต่ อ่ ไปนเ้ี ทา่ นนั้ นนั่ กค็ อื มนั วางอยบู่ นฐานของอะไร? และมนั มเี ปา้ หมายอยทู่ ส่ี ง่ิ ใด? ขา้ ฯ จะใชท้ งั้ สองแงน่ ้ี เป็นพื้นฐานส�ำคัญในการพิจารณาว่าพลังอ�ำนาจแต่ละอย่างนั้น สมควรจะ เรียกว่าพลังอ�ำนาจจริงๆ หรือไม่ หากพบว่าพลังอ�ำนาจใดวางอยู่บนฐาน เดยี วกนั และมเี ปา้ หมายอยทู่ สี่ งิ่ เดยี วกนั ขา้ ฯ กจ็ ะเรยี กมนั วา่ พลงั อำ� นาจชนดิ เดยี วกนั อยา่ งไรกต็ าม หากพลงั อำ� นาจเหลา่ นน้ั วางอยบู่ นฐานคนละฐาน และมี เป้าหมายคนละเป้าหมาย ข้าฯ ก็จะเรียกมันว่า พลังอ�ำนาจอันแตกต่างกัน แล้วเจ้าล่ะวา่ ยงั ไง? เจ้าจะทำ� อยา่ งไร?” “ท�ำเหมอื นทา่ น” เขาพดู “งน้ั กเ็ อาละ่ พอ่ คนเกง่ เรายอ้ นกลบั มาทเ่ี รอื่ งองคค์ วามรกู้ นั อกี ครงั้ เจา้ วา่ ความรเู้ ปน็ พลงั อำ� นาจชนดิ หนงึ่ หรอื เปลา่ หรอื เจา้ จะจดั มนั ไวใ้ นหมวดหมอู่ น่ื ?” “หมวดหมนู่ นี้ น่ั ละ่ ” เขากลา่ ว “ซำ้� ยงั เปน็ พลงั อำ� นาจอนั แกรง่ กลา้ ทส่ี ดุ ดว้ ย” “แลว้ ทศั นะละ่ ? มนั เปน็ พลงั อำ� นาจชนดิ หนง่ึ ดว้ ยหรอื เปลา่ หรอื เราสมควร เพลโต : 269

จดั มนั ไวใ้ นรปู แบบอนื่ ?” “ไม่ต้องเลย” เขาพูด “สิ่งซ่ึงท�ำให้เรามีความสามารถแสดงทัศนะ ย่อม ไม่ใชอ่ น่ื ใด นอกเสยี จากทศั นะ” “แต่เม่ือครู่ เจ้าก็เห็นพ้องกับข้าฯ อยู่ใช่ไหมว่า ความรู้กับทัศนะไม่ใช่ส่ิง เดยี วกัน” “คงไม่มีผู้กอปรด้วยความเข้าใจคนไหนมองว่า” เขาพูด “ส่ิงที่ไม่มีวันผิด พลาดนั้น เป็นสงิ่ เดยี วกนั กบั สง่ิ ที่ผิดพลาดอยูเ่ สมอ” “เยยี่ มยอด” ขา้ ฯ พดู “งนั้ เรากเ็ หน็ พอ้ งกนั แลว้ สนิ ะวา่ ทศั นะนน้ั แตกตา่ งจาก ความร้”ู [478a] “ใช่ มันต่างกัน” “ง้ันในเม่ือท้ังสองอย่างต่างก็ให้ความสามารถคนละอย่างกัน ดังนั้น โดยธรรมชาตแิ ลว้ มนั ก็ตอ้ งวางอย่บู นฐานของส่ิงทีแ่ ตกตา่ งกันดว้ ย?” “จ�ำเปน็ ตอ้ งเป็นอยา่ งน้นั ” “ถา้ อยา่ งนน้ั ความรู้ก็น่าจะวางอยบู่ นฐานของส่ิงท่ี เปน็ – นั่นคอื รวู้ ่าส่ิง ท่เี ป็นน้ัน เปน็ อะไรและเป็นอย่างไร?” “ใช”่ “ส่วนทศั นะ กต็ ้องแสดงทศั นะ” “ใช่” “แล้วทัศนะ แสดงทัศนะ ในสิ่งเดียวกันกับสิ่งที่ความรู้รู้หรือเปล่า? แล้ว ส่ิงซึ่งรู้ได้ กับ สิ่งซึ่งแสดงทัศนะ ได้นั้น เป็นสิ่งเดียวกันไหม? หรือท้ังหมดนี้ เปน็ ไปไม่ไดเ้ ลย?” “ถา้ วา่ กนั ตามสมมตฐิ านทเ่ี ราไดเ้ หน็ พอ้ งกนั ไป มนั กเ็ ปน็ ไปไมไ่ ด”้ เขาพดู “หากโดยธรรมชาติแล้วพลังอ�ำนาจอันแตกต่างกันจะต้องวางอยู่บนคนละ [478b] ฐานกนั และทศั นะกบั องคค์ วามรตู้ า่ งกเ็ ปน็ พลงั อำ� นาจ ซง่ึ มคี วามแตกตา่ งกนั หากวา่ กนั ตามสมมติฐานนี้ สง่ิ ทีร่ ูไ้ ดก้ ับส่ิงที่แสดงทศั นะไดย้ อ่ มเปน็ สองสง่ิ ที่ ไมเ่ หมอื นกนั แนน่ อน” 270 : รีพับลกิ

“ถา้ สิ่งที่ เปน็ น้นั ร้ไู ด้ สิ่งท่ีแสดงทัศนะไดก้ ไ็ มน่ า่ จะใช่สง่ิ ท่ี เป็น นะ่ สิ?” [478c] “ใช่ มันนา่ จะเปน็ ส่ิงอน่ื ” “แลว้ มนั แสดงทศั นะในสง่ิ ท่ี ไมเ่ ปน็ หรอื เปลา่ ? หรอื วา่ ทจี่ รงิ แลว้ การแสดง ทัศนะในส่งิ ที่ ไมเ่ ป็น น้นั ยอ่ มเปน็ ไปไมไ่ ด้อยู่แล้ว? ลองคิดดูให้ดี เวลาใคร สักคนหนึง่ แสดงทศั นะ เขายอ่ มแสดงทัศนะน้ันๆ โดยองิ กบั ทัศนะของตนใน เรื่องใดเรื่องหนึ่งเสมอ ใช่หรือเปล่า? หรือว่าการแสดงทัศนะน้ันท�ำได้โดย ไมต่ อ้ งมีส่งิ ให้แสดงทัศนะเลยก็ได้?” “ไมไ่ ด้หรอก” “งั้นการแสดงทัศนะ ก็จะตอ้ งแสดงทศั นะในสงิ่ ใดส่งิ หนง่ึ เสมอ?” “ใช”่ “นอกจากนนั้ เรายอ่ มไม่สามารถน�ำส่งิ ท่ี ไม่เปน็ ไปใช้เรยี กสง่ิ ใดๆ ได้ ไม่ ว่ากรณีใดๆ ไม่มสี ่งิ ใดทั้งสิ้น” “แน่นอน” “ดูท่า เราจะต้องจับเอาสิ่งที่ ไม่เป็น ไปวางไว้คู่กับการไม่รู้ และวางสิ่งท่ี เป็น เอาไว้คู่กับการร”ู้ “ถกู ควรแล้ว” เขาพูด “เฉพาะฉะนน้ั ทศั นะจงึ มไิ ดแ้ สดงทศั นะในสง่ิ ทเี่ ปน็ หรอื สง่ิ ทไี่ มเ่ ปน็ ใชไ่ หม?” “ใช่” “กล่าวคอื ทศั นะไมไ่ ดเ้ ป็นทัง้ การรู้และการไมร่ ?ู้ ” “ดูเหมือนจะเปน็ อยา่ งนัน้ ” “แลว้ เจา้ วา่ มนั อยนู่ อกขอบเขตของทงั้ สองสง่ิ นโ้ี ดยสน้ิ เชงิ หรอื ไม?่ กลา่ วคอื มนั มีความชดั เจนเหนือกว่าการรู้ หรอื มีความขุ่นมัวยิง่ กว่าการไมร่ ้ใู ชไ่ หม?” “ไมน่ า่ จะเปน็ อยา่ งน้ันนะ” “ถา้ อยา่ งนนั้ เจา้ กน็ า่ จะเหน็ วา่ ” ขา้ ฯ พดู “ทศั นะจะตอ้ งมดื หมน่ กวา่ การรู้ แต่ก็ยังตอ้ งสอ่ งสวา่ งกว่าการไม่รู้?” “ขา้ ฯ เหน็ เชน่ นัน้ ละ่ ” เขาพูด เพลโต : 271

[478d] “งัน้ มนั ก็อยใู่ นขอบเขตของท้งั สองด้านดังกลา่ ว?” “ใช่” “เพราะฉะนั้น ทัศนะยอ่ มตอ้ งอยู่ระหว่างสองดา้ นดงั กล่าว” “แน่นอนทเี ดียว” “และเรากเ็ พงิ่ พดู กนั ไปใชไ่ หมวา่ หากสงิ่ สง่ิ หนง่ึ เปน็ ทงั้ สง่ิ ท่ี เปน็ และสง่ิ ท่ี ไมเ่ ปน็ ในเวลาเดยี วกนั ได้ สงิ่ สง่ิ นนั้ ยอ่ มตอ้ งตงั้ อยกู่ งึ่ กลางระหวา่ ง การเปน็ อนั เรยี บงา่ ย และบรสิ ทุ ธิ์กบั สง่ิ ซง่ึ ไมม่ วี นั เปน็ ขน้ึ มาไดเ้ ลย43นอกจากนนั้ มนั ยงั ไมไ่ ดอ้ ยเู่ หนอื กว่าความรูแ้ ละไมร่ ู้ หากแต่ปรากฏอยู่ ระหวา่ ง ความรู้กับไมร่ ้ตู า่ งหาก?” “ถูกต้อง” “และตอนนก้ี ช็ ดั เจนแลว้ วา่ สง่ิ ซง่ึ อยรู่ ะหวา่ งทงั้ สองดา้ นดงั กลา่ วกค็ อื ทศั นะ” “ใช่ ชดั เจนแลว้ ” [478e] “ง้ันก็ดูเหมือนว่า สิ่งต่อไปท่ียังรอให้เราค้นหาก็คือ ส่ิงที่มีส่วนร่วมกันท้ัง สองดา้ น–เปน็ และไมเ่ ปน็ –แตไ่ มส่ ามารถจดั มนั ไวก้ บั สงิ่ ทเ่ี รยี บงา่ ยและบรสิ ทุ ธิ์ หรอื ฝัง่ ตรงกันข้ามได้ – หากทำ� ใหส้ ่ิงสิง่ น้ีปรากฏขึ้นมาได้ เรากจ็ ะเรียกมนั วา่ สงิ่ ซงึ่ แสดงทศั นะได้ กลา่ วคอื เราไดจ้ ดั สงิ่ ทอ่ี ยตู่ รงปลายขอบเอาไวต้ รงปลายขอบ และจดั สงิ่ ทอ่ี ยกู่ งึ่ กลางเอาไวต้ รงกงึ่ กลางไดอ้ ยา่ งถกู ตอ้ ง ใชห่ รอื ไม?่ ” “ใชแ่ ล้ว” “เอาล่ะ เม่ือเราได้ความหมายของสิ่งตา่ งๆ ตามน้แี ล้ว ข้าฯ ว่า มนั กค็ งได้ [479a] เวลายอ้ นกลบั ไปคาดคน้ั เอาคำ� ตอบจากคนคนนน้ั 44แลว้ ละ่ วา่ สำ� หรบั คนดๆี คนหนงึ่ ซง่ึ ไม่ เชอื่ วา่ ความงดงามโดยตวั มนั เอง–หรอื รปู แบบ ของความงามโดย ตวั มนั เอง45– ซงึ่ เปน็ เชน่ เดมิ เสมอไมเ่ คยเปลยี่ นแปลงนนั้ มอี ยจู่ รงิ แตก่ ลบั เชอ่ื วา่ มสี ง่ิ งดงามมากมายดำ� รงอยู่ – แนล่ ะ่ ผรู้ กั ในการมองเหน็ เชน่ เขาคงทนไมไ่ ดแ้ น่ หากมคี นเสนอวา่ ความงดงามนน้ั มเี พยี งหนงึ่ เดยี ว หรอื ความเทยี่ งธรรมนน้ั มี เพยี งหนง่ึ เดยี วหรอื อนื่ ๆอกี มากมายในทำ� นองเดยี วกนั –เราคงตอ้ งถามคนผนู้ ว้ี า่ ‘เอาละ่ คนเกง่ ในบรรดาสง่ิ งดงามทงั้ หลายเหลา่ นี้ มสี งิ่ ใดบา้ งไมม่ คี วามอปั ลกั ษณ์ ปรากฏขนึ้ ในนน้ั ดว้ ย?46 และเชน่ เดยี วกบั สงิ่ เทย่ี งธรรมทงั้ หลาย มสี ง่ิ ใดบา้ งไหม 272 : รพี ับลิก

ไมม่ คี วามไมเ่ ทยี่ งธรรมปรากฏอยเู่ ลย? และกเ็ ชน่ เดยี วกบั สทุ ธธิ รรม มสี ง่ิ ไหน [479b] บ้างไมม่ ีความไร้สทุ ธธิ รรมปรากฏอยดู่ ้วย?’” [479c] “ไมม่ หี รอก” เขากลา่ ว “อยา่ งไรเสยี มนั กจ็ ำ� เปน็ ตอ้ งมที งั้ ความงดงามและ [479d] ความอปั ลกั ษณป์ รากฏอยู่ ทกุ สงิ่ ทท่ี า่ นพดู ไปกเ็ ปน็ เชน่ เดยี วกนั ทงั้ หมดนนั่ ละ่ ” “แลว้ ถา้ เปน็ หลายๆ สงิ่ ซง่ึ เรามกั กลา่ ววา่ เปน็ สองเทา่ ของอกี สงิ่ หนงึ่ ละ่ ? สง่ิ เหลา่ นีย้ ่อมเปน็ คร่ึงหนึง่ ของอีกสง่ิ หน่งึ เช่นกัน47ใช่ไหม?” “ใช่” “แลว้ ถา้ เปน็ สง่ิ ทงั้ หลายซงึ่ เราบอกวา่ มนั มที ง้ั ความใหญแ่ ละความเลก็ หรอื มที ง้ั ความหนกั และความเบาละ่ ? เจา้ วา่ สงิ่ เหลา่ นมี้ คี ณุ สมบตั ใิ ดคณุ สมบตั หิ นง่ึ เพยี งด้านเดยี วโดยไมม่ คี ุณสมบตั ดิ ้านตรงกนั ข้ามไดห้ รอื เปล่า?”48 “ไม่ได้หรอก” เขากล่าว “แตล่ ะสิ่งต้องมีสองด้านอยดู่ ว้ ยกันเสมอ” “ถา้ อยา่ งนน้ั ในสงิ่ ตา่ งๆ อกี เปน็ จำ� นวนมาก แตล่ ะสง่ิ กจ็ ะตอ้ งกอปรดว้ ย คณุ สมบตั ิท่เี ราเรียกมัน และ ด้านตรงข้ามกับคุณสมบัติทเ่ี รียกมนั น่ะสิ?” “มันก็เหมือนกับมุขตลกประเภทเล่นค�ำสองแง่สองง่ามตามงานเทศกาล ตา่ งๆ นน่ั ละ่ ” เขาพดู “อยา่ งปรศิ นาคำ� ทายเกยี่ วกบั ขนั ทที พี่ วกเดก็ ๆ ชอบเลน่ กนั โนน่ ไง – ‘ขนั ทเี ขวย้ี งอะไรใสค่ า้ งคาว และคา้ งคาวนน่ั นงั่ อยทู่ ไ่ี หน?’49 – สงิ่ ของ สว่ นมากกม็ คี วามสองแงส่ องงา่ มเชน่ น้ี เราไมส่ ามารถคดิ ถงึ มนั ไดอ้ ยา่ งแนช่ ดั วา่ มนั เปน็ หรอื ไมเ่ ปน็ หรอื ไม่ หรอื วา่ เปน็ ทงั้ สองอยา่ ง หรอื วา่ ไมใ่ ชอ่ ยา่ งใดเลย” “นอกจากเราจะวางมนั เอาไวร้ ะหวา่ งการเปน็ กบั การไมเ่ ปน็ แลว้ ”ขา้ ฯกลา่ ว “เรายงั ทำ� อะไรไดด้ ไี ปกวา่ นอี้ กี ไหม? เพราะยอ่ มไมม่ สี ง่ิ ใดมดื มวั ไปกวา่ การไมเ่ ปน็ ไดอ้ กี แลว้ ดงั นนั้ จงึ ไมม่ สี ง่ิ ใดไมเ่ ปน็ ไดม้ ากไปกวา่ นนั้ อกี และในทำ� นองเดยี วกนั มนั กย็ อ่ มไมม่ สี งิ่ ใดสอ่ งสวา่ งไปกวา่ การเปน็ ไดอ้ กี แลว้ ดงั นน้ั จงึ ไมม่ สี ง่ิ ใดเปน็ ได้ มากกวา่ นั้นอีก” “เป็นจรงิ ตามนัน้ ” เขาพูด “ดเู หมอื นเราจะคน้ พบแลว้ สนิ ะวา่ ธรรมเนยี มยดึ ถอื มากมายของคนหมมู่ าก เกยี่ วกบั สง่ิ งดงาม หรอื สงิ่ อน่ื ๆ นนั้ ลว้ นแลว้ แตว่ นไปวนมาอยรู่ ะหวา่ ง การเปน็ เพลโต : 273

อันเรยี บงา่ ยและบรสิ ทุ ธ์ิกบั การไม่เปน็ ท้งั ส้ิน” “ใช่ เราคน้ พบมันแล้วในท่ีสดุ ” “และเรากไ็ ดเ้ ห็นพอ้ งกันไว้แตต่ ้นแลว้ วา่ หากส่งิ ที่มีลกั ษณะเชน่ นปี้ รากฏ ขน้ึ จรงิ เรากจ็ ะเรยี กมนั วา่ เปน็ สงิ่ ซงึ่ แสดงทศั นะได้ 50 ซง่ึ แตกตา่ งจาก สงิ่ ซงึ่ รไู้ ด้ กลา่ วคอื มนั เปน็ สงิ่ ซง่ึ รอ่ นเรพ่ เนจรไปมาระหวา่ งกลาง และถกู ยดึ กมุ โดยพลงั อ�ำนาจ ซึง่ อยูร่ ะหว่างนัน้ ด้วยเชน่ กนั ” “ใช่ เราเหน็ พ้องกนั เช่นน้นั ” [479e] “และส�ำหรับคนท่ีมองเห็นเพียงส่ิงงดงามมากมาย แต่กลับไม่เคยได้เห็น ความงดงามโดยตวั มนั เองเลย ซำ้� ยงั ไมเ่ คยตามทนั อกี ดว้ ย เวลามคี นนำ� ทางไป ไขวค่ วา้ หามนั หรอื เชน่ เดยี วกบั ผทู้ มี่ องเหน็ เพยี งสงิ่ เทยี่ งธรรมมากมาย แตก่ ลบั ไมเ่ คยมองเหน็ ความเทย่ี งธรรมโดยตวั มนั เองเลย และสง่ิ อน่ื ๆ อกี มากในทำ� นอง เดยี วกนั นี้เราขอเสนอวา่ พวกเขาเพยี งแต่แสดงทศั นะ ในสงิ่ เหลา่ นเี้ ทา่ นน้ั โดยไมร่ ู้ อะไรเกยี่ วกับสง่ิ ที่ได้แสดงทัศนะออกไปเลย” “นนั่ ย่อมเลยี่ งไมไ่ ด”้ เขาพูด “แลว้ ผทู้ เี่ ฝา้ มองสง่ิ ตา่ งๆ โดยตวั มนั เองอยเู่ สมอละ่ ? พวกเขาคอยเฝา้ มอง แตส่ งิ่ ซง่ึ เปน็ เชน่ เดมิ เสมอ ไมเ่ คยเปลยี่ นแปลงใชไ่ หม? เราจงึ กลา่ วไดว้ า่ พวกเขา รู้ และไมไ่ ด้แสดงทัศนะ ใชห่ รอื เปล่า?” “นน่ั กเ็ ล่ยี งไม่ไดอ้ ีกเช่นกนั ” “และเรายงั กลา่ วไดอ้ กี วา่ คนเหลา่ นยี้ อ่ มยนิ ดแี ละรกั ในสง่ิ ซง่ึ เปน็ ฐานของ [480a] การรู้ สว่ นคนอกี กลมุ่ หนงึ่ นน้ั รกั และยนิ ดใี นสง่ิ ซง่ึ เปน็ ฐานของทศั นคตใิ ชไ่ หม? หรอื เจา้ ลมื ไปแลว้ วา่ คนกลมุ่ หลงั นร้ี กั และมองหาแตเ่ พยี งความงดงามในสสี นั เสยี ง และสง่ิ อนื่ ๆ ทำ� นองเดยี วกนั เทา่ นน้ั แตก่ ลบั ทนไมไ่ ดต้ อ่ ขอ้ เทจ็ จรงิ เรอ่ื ง การมีอยูข่ องความงดงามโดยตวั มนั เอง?” “ขา้ ฯ ยังจำ� ไดน้ ่ะ” “งน้ั ถา้ เราเรยี กพวกเขาวา่ ผรู้ กั ในทศั นะ แทนจะเรยี กวา่ ผรู้ กั ในปญั ญา มนั ก็ ไม่น่าจะเป็นการใส่ร้ายป้ายสีหรอกม้ัง? ว่าแต่เจ้าว่าพวกเขาจะเคืองเราไหม 274 : รีพบั ลิก

หากไดย้ นิ เราพูดอะไรทำ� นองน้ี?” “ไมห่ รอกนา่ ” เขาพูด “ถ้าท่านใหข้ ้าฯ ได้เข้าไปโน้มนา้ วพวกเขาสักหน่อย อนั ทจี่ รงิ การหยาบคายตอ่ ความจรงิ ตามที่เปน็ นน้ั กไ็ มช่ อบดว้ ยธรรมเนยี มปฏบิ ตั ิ แตแ่ รกอยู่แล้ว” “ถา้ อยา่ งนน้ั เรากจ็ ะเรยี กผยู้ นิ ดใี นสงิ่ ตา่ งๆ โดยตวั มนั เองวา่ เปน็ นกั ปรชั ญา แทนจะเรียกว่าผูร้ ักในทศั นะด้วย?” “แน่นอนอยแู่ ล้ว” เพลโต : 275



เลม่ 6 “เอาละ่ กลาวคอน”ขา้ ฯพดู “หลงั จากถกเถยี งกนั มานานจนเลอื ดตาแทบกระเดน็ [484a] เรากไ็ ดข้ อ้ สรปุ กนั เสยี ทวี า่ นกั ปรชั ญาทง้ั หลายนน้ั เปน็ ใคร มลี กั ษณะอยา่ งไร และ ทไี่ มใ่ ช่นักปรชั ญาทัง้ หลายน้นั เปน็ ใคร มีลักษณะอย่างไร” [484b] [484c] “อืม เรอ่ื งอยา่ งนี้” เขาพดู “คงใช้เวลาเพียงสั้นๆ ไม่ไดห้ รอก” “ดจู ะเปน็ อยา่ งนน้ั ” ขา้ ฯ พดู “แตถ่ งึ อยา่ งไร ตามทศั นะขา้ ฯ มนั จะดกี วา่ นม้ี าก หากเราตดั สนิ ใจถกปญั หานกี้ นั แคป่ ญั หาเดยี ว แตน่ อ่ี ะไร? กลบั กลายเปน็ วา่ ยงั เหลอื ปญั หาอกี จำ� นวนมากใหเ้ ราตอ้ งมาถกกนั ตอ่ ไมอ่ ยา่ งนนั้ คงไมม่ ที างเขา้ ใจ ไดแ้ น่วา่ ชีวติ ของผเู้ ที่ยงธรรมกับผ้ไู มเ่ ท่ียงธรรมนนั้ แตกต่างกนั อย่างไร” “แล้วเราควรพดู ประเดน็ ไหนกนั ต่อดลี ่ะ?” เขากลา่ ว “กต็ อ่ จากเมอื่ ครนู่ น่ั ละ่ ” ขา้ ฯ พดู “ในเมอ่ื นกั ปรชั ญา คอื ผสู้ ามารถควา้ สงิ่ ซงึ่ คงเดิมเสมอมาไว้ในมือได้ ส่วนผู้มอิ าจทำ� เช่นน้ันก็จะต้องรอ่ นเรพ่ เนจรไปใน ทา่ มกลางสงิ่ จ�ำนวนมากอนั หลากหลายอยรู่ ำ่� ไป ไมม่ ีวันเปน็ นกั ปรัชญาได้ – เจ้าว่าใครสมควรได้เปน็ ผนู้ �ำของเมืองเมืองหนงึ่ ล่ะ?” “แหม จะตอบอย่างไรใหฟ้ งั ดูพอประมาณดีละ่ ?” เขาพูด “เอาเปน็ วา่ ผใู้ ดดมู หี นว่ ยกา้ นพอจะพทิ กั ษก์ ฎหมายและหลกั ปฏบิ ตั ติ า่ งๆ ของเมืองได้ เราก็ควรจะแตง่ ตั้งใหเ้ ป็นผู้พิทกั ษ์” เพลโต : 277

“ถกู ตอ้ ง” เขาพูด “แล้วเราควรแต่งต้ังผ้พู ทิ กั ษต์ าบอด หรือตาแหลมคม” ขา้ ฯ พดู “ใหเ้ ปน็ ผู้คอยจบั ตาดแู ลสิ่งต่างๆล่ะ? มันก็ชัดเจนอยูแ่ ล้วไมใ่ ชห่ รือ?” “ใช่ มันก็ชัดเจนอยู่” เขากล่าว “แลว้ คนตาบอด กบั คนถกู รบิ เอาการรบั รเู้ กยี่ วกบั สง่ิ ตา่ งๆ ตามท่ี เปน็ ไปนน้ั มคี วามแตกตา่ งกนั ดว้ ยหรอื ? ในเมอื่ จติ วญิ ญาณของฝา่ ยหลงั ยอ่ มขาดโครงสรา้ ง [484d] อนั ชดั เจนพวกเขามอิ าจจอ้ งมองความจรงิ ดงั จติ รกรทำ� –นน่ั คอื สำ� รวจตรวจตรา สง่ิ สงิ่ นน้ั แลว้ ครนุ่ คำ� นงึ โดยองิ ถงึ มนั อยา่ งละเอยี ดเทา่ ทจี่ ะเปน็ ไปได้ – ดงั นน้ั ตอ่ ให้ มสี ถานการณบ์ งั คบั พวกเขากย็ งั มอิ าจออกกฎใดๆ เกย่ี วกบั ความดี ความงดงาม และความเทยี่ งธรรมได้ นอกจากนนั้ ในฐานะของผพู้ ทิ กั ษพ์ วกเขายงั ไมส่ ามารถ ปกปักษ์รกั ษาสง่ิ ตา่ งๆ ท่เี คยบญั ญัติไวก้ อ่ นหนา้ ไดอ้ ีกด้วย” “ในนามของซสุ ” เขาพูด “พวกเขาไม่ไดแ้ ตกต่างกนั เทา่ ไรเลย” “งนั้ เราสมควรจะใหค้ นพวกนเี้ ปน็ ผพู้ ทิ กั ษไ์ หม? หรอื วา่ ผจู้ ะรบั หนา้ ทน่ี ไี้ ด้ นอกจากต้องร้จู ักสิ่งตา่ งๆ ตามท่ี เป็น แล้ว ยงั ตอ้ งกอปรด้วยประสบการณ์ ไมบ่ กพรอ่ งดา้ นความดีงามใดๆ?” “ถา้ เลอื กฝา่ ยแรกกค็ งประหลาด” เขากลา่ ว “เพราะพวกเขาขาดสง่ิ ทจี่ ะทำ� ให้ ตนเองไดเ้ ปรยี บอกี ฝา่ ยหนงึ่ ไป และสง่ิ สง่ิ นนั้ กม็ คี วามสำ� คญั มากทสี่ ดุ เสยี ดว้ ย” [484a] “ถา้ อยา่ งนน้ั เรากค็ วรพจิ ารณาตอ่ ไปวา่ คนคนเดยี วจะครอบครองคณุ สมบตั ิ สองดา้ นอนั โดดเด่นตา่ งกันนนั้ ได้อย่างไรใช่ไหม?” “ใชแ่ ลว้ ” “อยา่ งทเ่ี ราไดถ้ กเถยี งกนั ไวเ้ มอื่ ตอนตน้ 1 เราตอ้ งเรมิ่ จากการทำ� ความเขา้ ใจ ธรรมชาตขิ องพวกเขาใหช้ ดั เจนกอ่ น จากนนั้ ขา้ ฯ วา่ เมอื่ เราเหน็ พอ้ งกนั ไดม้ าก พอแลว้ เราก็ย่อมเห็นพ้องกันต่อไปว่า คนคนเดยี วสามารถถือครองสองดา้ น ดงั กลา่ วได้ และไมม่ ผี ใู้ ดเหมาะสมแกก่ ารเปน็ ผนู้ ำ� ของเมอื งตา่ งๆ มากไปกวา่ พวกเขาเหล่านน้ั อีกแลว้ ” “งัน้ เราควรเริม่ อย่างไรละ่ ?” 278 : รีพบั ลิก

“เรมิ่ จากธรรมชาตทิ างปรชั ญาเปน็ อยา่ งไร? เรามาเหน็ พอ้ งกนั ใหไ้ ดก้ อ่ นวา่ [485b] ราคะของพวกเขาเหลา่ นนั้ ลว้ นพงุ่ เปา้ ไปยงั การเรยี นรู้ อนั จะทำ� ใหพ้ วกเขามอง [485c] เหน็ สง่ิ ตา่ งๆซงึ่ เปน็ อยเู่ สมอไมเ่ ปลยี่ นแปรไปไหนไมว่ า่ จะถกู กดดนั ดว้ ยการเกดิ [485c] หรอื การเส่อื มสลายก็ตาม” “นนั่ ซี เรามาเหน็ พอ้ งตรงน้ันกันกอ่ นเถอะ” “เชน่ เดยี วกับผูร้ กั ในเกยี รติยศ และผเู้ ปย่ี มดว้ ยราคะ ดงั เราได้พูดกันไป”2 ขา้ ฯ พดู “พวกเขายอ่ มรกั ทกุ ๆ สว่ นของสงิ่ เหลา่ นน้ั โดยไมเ่ ตม็ ใจยอมทงิ้ สว่ นใด สว่ นหนงึ่ ไป ไมว่ า่ จะเปน็ สว่ นเลก็ หรอื ใหญ่ มเี กยี รตหิ รอื ไรเ้ กยี รตกิ วา่ สว่ นใดๆ หรือไมก่ ็ตาม” “ทา่ นพูดถูก” เขากล่าว “ถา้ อยา่ งนนั้ อนั ดบั ตอ่ ไป เรากต็ อ้ งมาพจิ ารณากนั วา่ ผคู้ นซง่ึ มคี ณุ สมบตั ิ ดังเราเพิ่งกล่าวถึงกันไป ยังจ�ำเป็นต้องมีคุณลักษณะดังต่อไปนี้เพ่ิมเติมใน ธรรมชาติของพวกเขาอกี หรือไม?่ ” “คุณลักษณะอะไรหรือ?” “ไมน่ ยิ มความลวง – พวกเขาตอ้ งไมย่ นิ ยอมรบั ความลวง ซำ�้ ตอ้ งจงชงั มนั ในขณะเดยี วกนั พวกเขากจ็ ะตอ้ งทะนถุ นอมความจรงิ ตามที่ เปน็ อยเู่ สมอ” “กน็ า่ จะอย่างน้นั ” เขาพดู “ไมใ่ ชแ่ ค่ ‘นา่ จะ’ นะ สหายนอ้ ย แตม่ นั จำ� เปน็ อยา่ งมาก – ผมู้ รี าคะจดจอ่ กบั เดก็ คนหนงึ่ โดยธรรมชาตแิ ลว้ ยอ่ มเอาใจใสต่ อ่ ทกุ สง่ิ ซง่ึ สมั พนั ธ์ หรอื ใกลเ้ คยี ง กับเดก็ คนนั้นเสมอ” “ถูกตอ้ ง” เขาพดู “แลว้ เจา้ วา่ มสี ง่ิ ใดใกลเ้ คยี งปญั ญามากกวา่ ความจรงิ ตามที่ เปน็ อกี หรอื ไม?่ ” “ย่อมไมม่ อี กี แลว้ ” เขากลา่ ว “มนั จะเปน็ ไปไดไ้ หม หากธรรมชาตเิ ดียวกนั จะเปน็ ทัง้ ผู้รกั ในปญั ญาและ ผรู้ ักในความลวง?” “ไมม่ ีทางเสียหรอก” เพลโต : 279

“ฉะนน้ั ผรู้ กั การเรยี นรอู้ ยา่ งแทจ้ รงิ จงึ ตอ้ งขวนขวายหาความจรงิ แทท้ กุ ชนดิ มาตง้ั แตย่ งั เยาว์ โดยลงแรงพยายามอยา่ งแขง็ ขนั ใหม้ ากเทา่ ทจ่ี ะมากไดเ้ สมอ” “แน่นอน” “อยา่ งไรก็ตาม เรายอ่ มร้ดู วี า่ ความปรารถนาในสง่ิ ส่งิ หนงึ่ ของคนคนหนึ่ง ยงิ่ แรงกลา้ มากขนึ้ เทา่ ไร ความปรารถนาในสง่ิ อน่ื ๆ ของคนคนนนั้ จะกย็ งิ่ ออ่ นแรง ลงเท่านั้น ดั่งสายน้�ำถกู เบย่ี งออกไปยงั ทศิ ทางใดทิศทางหน่ึง” “แน่นอน” “ดงั นน้ั หากความปรารถนาทง้ั มวลของคนคนหนงึ่ พากนั ไหลบา่ ไปยงั ดา้ น การเรยี นรู้ หรือทกุ ส่ิงทกุ อย่างทำ� นองเดยี วกนั ข้าฯ ก็เห็นวา่ ความปรารถนา เหลา่ นน้ั ยอ่ มตอ้ งมสี ว่ นสมั พนั ธโ์ ดยเฉพาะกบั ความสำ� ราญ ซง่ึ จติ วญิ ญาณโดย ตวั มนั เองจะไดร้ บั ขณะเดยี วกนั ความสำ� ราญทง้ั หลายอนั เกดิ ขนึ้ ผา่ นรา่ งกายกจ็ ะ [485e] ถกู สลดั ทง้ิ ไป – หากคนคนนน้ั เปน็ ผรู้ กั ในปญั ญาอยา่ งจรงิ แท้ ไมใ่ ชข่ องปลอม” “นั่นย่อมจ�ำเป็นกวา่ ส่ิงไหนๆ” “ยง่ิ ไปกวา่ นนั้ บคุ คลดงั กลา่ วจะตอ้ งเปน็ ผรู้ จู้ กั สงบใจ ไมใ่ ชผ่ รู้ กั ในเงนิ ตรา เพราะมแี ตค่ นประเภทตรงขา้ มเทา่ นนั้ จงึ จะขวนขวายอยากไดส้ ง่ิ ของตา่ งๆ ที่ เงินทองกับความฟุ่มเฟือย – อันเปน็ ส่งิ คู่กนั – จะนำ� มาให้” “ใช่แลว้ ” [486a] “นอกจากนี้ เจ้าเองก็ยังต้องพิจารณาอีกส่ิงหนึ่งร่วมด้วย หากต้องการ ตดั สินธรรมชาตขิ องคนคนหนงึ่ ว่ามคี วามเปน็ นักปรชั ญาหรือไม”่ “อะไรอีกล่ะ?” “ความไรอ้ สิ รภาพอยา่ งไรละ่ เจา้ จะปลอ่ ยใหส้ ง่ิ นปี้ รากฏขนึ้ โดยไมร่ ตู้ วั ไมไ่ ด้ เพราะการใชว้ าจาไดเ้ พยี งจำ� กดั ยอ่ มอยฝู่ ง่ั ตรงกนั ขา้ มเกอื บจะโดยสนิ้ เชงิ กบั จติ วญิ ญาณ ซงึ่ เฝา้ แตจ่ ะไขวค่ วา้ สงิ่ ตา่ งๆ เสมอ ทง้ั ทเ่ี ปน็ ของมนษุ ยแ์ ละเทพเจา้ ” “จรงิ ทเี ดยี ว” เขาพดู “สำ� หรบั ผมู้ คี วามคดิ คำ� นวณอนั ถงึ พรอ้ มแกก่ ารเปน็ ผยู้ ง่ิ ใหญ่ – ครนุ่ คำ� นงึ ถงึ การเปน็ ของทกุ สงิ่ อยา่ งลกึ ซง้ึ ทกุ เวลา – เจา้ วา่ ชวี ติ มนษุ ยย์ งั จะดเู ปน็ สง่ิ ยง่ิ ใหญ่ 280 : รีพบั ลิก

ไดอ้ กี หรอื ไม่?” [486b] “เปน็ ไปไมไ่ ด้หรอก” เขาพดู [486c] “คนเช่นนจ้ี ะมองความตายวา่ น่าสะพรงึ หรือเปลา่ ?” “ไม่มวี นั เสยี ล่ะ” “ดเู หมอื นวา่ ธรรมชาตอิ นั ไรอ้ สิ รภาพและขลาดเขลานน้ั จะมอิ าจมสี ว่ นรว่ ม กบั ความรกั ในปญั ญาอนั จรงิ แทไ้ ด้” “ใช่ อยา่ งน้อยก็ตามทัศนะขา้ ฯ” “แล้วเจา้ วา่ ผู้ใช้ชีวติ อย่างมีระเบียบรอบคอบ ไม่ใช่ผู้รักในเงินตรา ไม่ไดไ้ ร้ อสิ รภาพ ไมใ่ ชค่ นขโ้ี ม้ แลว้ กไ็ มไ่ ดข้ ลาดเขลา คนเชน่ นจี้ ะกลายเปน็ คนไมเ่ ทยี่ งธรรม หรอื กลายเปน็ คนไมน่ า่ เชื่อถือไปไดไ้ หม?” “ไมม่ ีทางเสียหรอก” “ยงิ่ ไปกวา่ นน้ั หากเจา้ จะตดั สนิ วา่ จติ วญิ ญาณของใครมคี วามเปน็ นกั ปรชั ญา หรอื ไม่ เจา้ ควรตอ้ งพจิ ารณาดว้ ยวา่ ตง้ั แตว่ ยั เยาวเ์ ปน็ ตน้ มา จติ วญิ ญาณดวงนน้ั เทยี่ งธรรมและสงบเสงยี่ มหรอื ไม่ หรอื วา่ มแี ตค่ วามปา่ เถอื่ นจนไมน่ า่ จบั มอื เปน็ หนุ้ สว่ นด้วยใชไ่ หม?” “ใช่” “เอ้อ! แล้วกอ็ ย่าลืมเรอ่ื งน้ีด้วย” “เรือ่ งอะไร?” “ตอ้ งพิจารณาด้วยวา่ เขาเรียนรู้ได้ดี หรือเรียนรไู้ ดย้ ากล�ำบาก หรอื เจา้ ยงั คาดหวงั ใหค้ นคนหนงึ่ สนใจบางสง่ิ ซง่ึ คอยแตจ่ ะสรา้ งความเจบ็ ปวดให้ หนำ� ซำ้� ตอ้ งพยายามเลือดตาแทบกระเด็นกวา่ จะได้ผลส�ำเร็จมาเพยี งกระผกี ดว้ ย?” “คงคาดหวงั อะไรอยา่ งนั้นไม่ได”้ “แล้วถ้าเขาไม่สามารถรักษาส่ิงที่เรียนได้เลย มีแต่ลืมตลอด องค์ความรู้ ท้งั มวลของเขาก็ย่อมตอ้ งกลวงเปลา่ แนๆ่ ใช่ไหม?” “แนน่ อน” “เมอื่ ลงแรงไปเทา่ ไรกส็ ญู เปลา่ สดุ ทา้ ยกจ็ ะลงเอยดว้ ยการเกลยี ดทงั้ ตนเอง เพลโต : 281

และกจิ วตั รของตน เจา้ เห็นว่าอย่างนั้นไหม?” “แนล่ ่ะ” [486d] “งน้ั เรากต็ อ้ งไมย่ อมใหจ้ ติ วญิ ญาณขล้ี มื เขา้ มาทำ� งานในตำ� แหนง่ เดยี วกนั กบั จติ วญิ ญาณแหง่ นกั ปรชั ญาสนิ ะ กลา่ วคอื เวลาเราจะคดั เลอื กคน เรากต็ อ้ ง พจิ ารณาเรอ่ื งความสามารถในการจำ� ของจิตวิญญาณดว้ ย” “แน่นอนท่ีสุด” “นอกจากนน้ั เราคงปฏเิ สธไมไ่ ดว้ า่ ธรรมชาตอิ นั ไรส้ งา่ ไรด้ นตรศี ลิ ป์ ยอ่ มถกู น้อมน�ำไปสู่ทิศทางของความไม่พอประมาณ ไม่มที ิศทางอ่นื ใดอีกใช่ไหม?” “ใชแ่ ลว้ ” “แลว้ เจา้ คดิ วา่ หนทางสคู่ วามจรงิ แทน้ น้ั สมั พนั ธก์ บั ความพอประมาณ หรอื ไม่พอประมาณละ่ ?” “ยอ่ มเปน็ ความพอประมาณ” “ถ้าอย่างน้ัน เราก็ต้องคัดเลือกจากผู้มีความคิดค�ำนวณอันพอประมาณ และน่าคบหาโดยธรรมชาติ เพราะมีเพียงธรรมชาติซึ่งเติบโตขึ้นในลักษณะ ดงั กลา่ วเทา่ นนั้ จงึ จะนำ� ทางไปสู่ รปู แบบ ของสงิ่ ตา่ งๆ ตามท่ี เปน็ 3ไดโ้ ดยงา่ ย” “แน่นอน” [486e] “ตามทศั นะเจา้ ยงั มอี ะไรอกี ไหม? เราไดพ้ จิ ารณาถงึ คณุ สมบตั จิ ำ� เพาะตา่ งๆ ของจติ วญิ ญาณ – ซงึ่ ไมม่ คี วามจำ� เปน็ และไมก่ อ่ ใหเ้ กดิ ผลลพั ธอ์ นั พงึ ประสงค์ ตอ่ การคน้ หาความสมบรู ณแ์ บบของสงิ่ ตา่ งๆ ตามที่ เปน็ – ครบแลว้ หรอื ยงั ?” [487a] “สงิ่ จ�ำเป็นต้องพดู กพ็ ดู กันครบแล้วนะ” เขากลา่ ว “ถา้ อยา่ งนนั้ เราจะยงั มชี อ่ งวา่ งใดเหลอื ใหป้ ระณามวถิ ปี ฏบิ ตั ดิ งั ตอ่ ไปนไ้ี ด้ อีกไหม – วิถีปฏิบัติซึ่งมิอาจกระท�ำได้เลย หากโดยธรรมชาติแล้วไม่ใช่คนท่ี มีความจ�ำดี เรียนรู้ได้ดี มีคุณสมบัติอันยิ่งใหญ่ น่าคบหา เป็นท้ังมิตรและ ญาตสิ นทิ ของความจรงิ แท้ เทยี่ งธรรม กลา้ หาญ และสงบใจ?” “ต่อให้เป็นเทพโมมสั ”4 เขาพดู “กย็ งั มอิ าจประณามวิถปี ฏบิ ตั ิเชน่ น้ีได้” “และเมอื่ พวกเขาถงึ พรอ้ มดว้ ยการศกึ ษาและอายอุ านามแลว้ ” ขา้ ฯ กลา่ ว 282 : รีพบั ลิก

“เจา้ กจ็ ะมอบเมืองให้พวกเขาเปน็ ผู้ดแู ลแตเ่ พียงผูเ้ ดยี ว?” [487b] แลว้ อเดมันทสั กพ็ ูดขนึ้ วา่ “เรอื่ งนนั้ คงไม่มใี ครแย้งท่านไดห้ รอกโสคราตีส [487c] [487d] แตข่ า้ ฯ วา่ ไมช่ า้ กเ็ รว็ ผฟู้ งั ทงั้ หลายของทา่ นคงประสบอกี ปญั หาหนง่ึ มากกวา่ – ดว้ ยพวกเขาตา่ งกข็ าดประสบการณด์ า้ นการถามและการตอบ5การถกเถยี งใน แตล่ ะค�ำถามจงึ ค่อยๆ น�ำพาพวกเขาคลาดเคลือ่ นออกไปนอกทางทลี ะน้อย กระทงั่ การถกเถยี งทงั้ หมดสน้ิ สดุ ลง ‘ทลี ะนอ้ ย’ เหลา่ นนั้ กจ็ ะรวมตวั กนั จนกลาย เป็นมวลใหญ่ เป็นเหตุให้ความคลาดเคลื่อนดังกล่าวมหึมาถึงข้ันตรงข้ามกับ ขอ้ เสนอในตอนตน้ เปรยี บไดก้ บั คนเลน่ หมากรกุ ไมเ่ กง่ แตก่ ลบั ตอ้ งมาเดนิ หมาก กับคนเก่ง สุดท้ายย่อมถูกรุกฆาตจนแต้ม ผู้ฟังของท่านก็ก�ำลังเล่นหมากรุก เหมอื นกนั แตเ่ ปน็ หมากรกุ ซงึ่ เดนิ ดว้ ยวาจาไมใ่ ชต่ วั หมาก ทา้ ยสดุ พวกเขายอ่ ม ถกู ไล่จนแตม้ ไมร่ ้วู า่ ควรกล่าวสงิ่ ใดตอ่ ไปอกี ถงึ แมค้ วามจริงแท้จะยงั จรงิ แท้ และไม่ได้รับผลกระทบใดๆ เลยก็ตาม ข้าฯ ก�ำลังพูดถึงสถานการณ์ใน ปจั จบุ นั นนั่ ละ่ เชอ่ื สิ เดยี๋ วตอ้ งมใี ครสกั คนลกุ ขน้ึ มากลา่ วกบั ทา่ นแนว่ า่ จรงิ อยู่ เขามอิ าจแยง้ ทา่ น ดว้ ยวาจา เกยี่ วกบั สง่ิ จำ� เพาะตา่ งๆ ทถี่ กู ตง้ั คำ� ถาม แตห่ าก เปลย่ี นเปน็ ดา้ นการปฏบิ ตั ิ เขายอ่ มเหน็ วา่ ผเู้ รมิ่ ตน้ ดว้ ยปรชั ญาสว่ นมากนน้ั – ถา้ ไมน่ บั พวกโดนบงั คบั ใหศ้ กึ ษาตอนเดก็ แลว้ ทงิ้ ไปตอนโตนะ นบั เฉพาะพวก ขลกุ กบั ปรชั ญามานมนาน – มกั ลงเอยดว้ ยการเปน็ ตวั ประหลาด หรอื กลายเปน็ คนเลวทรามโดยสมบูรณ์ไปเลยก็มี – หรือต่อให้ดูเหมือนเป็นคนสูงส่งโดย สมบรู ณไ์ ด้ แตว่ ถิ ปี ฏบิ ตั ดิ งั กลา่ ว – ซงึ่ ทา่ นสรรเสรญิ ไว้ – กต็ อ้ งนำ� พาเขาไปสู่ ผลลพั ธอ์ นั ทกุ ขท์ น ไมท่ างใดกท็ างหนง่ึ อยดู่ ี – กลา่ วโดยสรปุ กค็ อื เขาจะกลาย เป็นคนไร้ประโยชนต์ ่อเมอื งทุกเมืองนน่ั เอง” เมอ่ื ไดฟ้ งั เขาพดู ขา้ ฯ กก็ ลา่ ววา่ “แลว้ เจา้ เหน็ วา่ คนพดู จาเชน่ นกี้ ำ� ลงั กลา่ ว ความเท็จหรือเปล่าละ่ ?” “ข้าฯ ไม่ร”ู้ เขาพดู “แต่ขา้ ฯ ยินดจี ะฟังทัศนะของท่าน” “ถา้ อยา่ งนนั้ กฟ็ งั ใหด้ ี ขา้ ฯ เหน็ วา่ สงิ่ ทค่ี นเหลา่ นนั้ พดู มาลว้ นเปน็ ความจรงิ ตามที่เปน็ ” เพลโต : 283

[487e] “อา้ ว! ถา้ นกั ปรชั ญากลายเปน็ คนทไี่ รป้ ระโยชนต์ อ่ เมอื งทกุ เมอื งไปเสยี แลว้ เราจะยงั เหลอื คณุ ความดใี ดใหพ้ ดู กนั อกี เลา่ ดว้ ยวา่ ความชว่ั รา้ ยจกั ปรากฏทว่ั ทกุ นครา ตราบใดทน่ี กั ปรัชญายงั มไิ ด้ขน้ึ ปกครอง?” “คำ� ถามของเจา้ ” ข้าฯ พูด” ต้องตอบดว้ ยการเล่าผา่ นจนิ ตภาพ”6 “และขา้ ฯกเ็ ดาวา่ ”เขากลา่ ว“ทา่ น–โดยเฉพาะทา่ น–คงไมค่ นุ้ ชนิ กบั การพดู โดยใชจ้ นิ ตภาพเสียเทา่ ไร” “ใหต้ ายส”ิ ขา้ ฯ พดู “นอกจากจะดงึ ขา้ ฯ เขา้ มายงุ่ กบั ตรรกะยากๆ แลว้ เจา้ [488a] ยังจะลอ้ เลยี นขา้ ฯ อกี หรือ? เอาเถอะ ลองฟงั เรื่องราวจากจินตภาพต่อไปนี้ ดแู ลว้ กนั เจา้ จะไดเ้ หน็ ชดั ๆวา่ ขา้ ฯโหยหาจนิ ตภาพตา่ งๆมากขนาดไหนเจา้ รไู้ หม วา่ สถานการณภ์ ายในเมอื งทงั้ หลาย ซงึ่ เหลา่ ผมู้ คี ณุ สมบตั สิ งู สง่ จำ� ตอ้ งประสบ นน้ั มนั ยากจะหาสง่ิ ใดมาเปรยี บเปรย แตข่ า้ ฯ กลบั ตอ้ งเปน็ ตวั แทนแกค้ ดแี ละ สรา้ งจนิ ตภาพเลา่ สงิ่ ตา่ งๆ เกยี่ วกบั พวกเขา โดยขา้ ฯ จะดงึ องคป์ ระกอบจาก หลายแหล่งมาผสมกัน เหมือนเวลาจิตรกรวาดภาพสัตว์ประหลาดครึ่งแพะ ครง่ึ กวาง หรืออะไรท�ำนองนั้นโดยใช้หลายๆ อยา่ งผสมผสานกนั นั่นละ่ ... “ลองจนิ ตนาการวา่ ถา้ เหตกุ ารณด์ งั ตอ่ ไปนเ้ี กดิ ขน้ึ บนเรอื เดนิ สมทุ รลำ� หนงึ่ หรือหลายๆ ล�ำจะเป็นอย่างไร สมมติมีเจ้าของเรือคนหน่ึง ร่างสูงใหญ่และ [488b] แขง็ แรงกวา่ ลกู เรอื ทกุ คนบนเรอื ทวา่ เขากลบั เปน็ คนหตู งึ และสายตาคอ่ นขา้ งสน้ั นอกจากนนั้ ความรอบรดู้ า้ นการเดนิ เรอื ของเขากย็ งั อยใู่ นระดบั พอๆ กบั ลกู เรอื คนอน่ื ๆ ลกู เรอื ทง้ั หลายจงึ มกั ทะเลาะกนั เรอ่ื งการคมุ เรอื โดยแตล่ ะคนตา่ งก็ เหน็ วา่ ตนนนั่ ละ่ สมควรไดเ้ ปน็ ตน้ หน ทง้ั ๆ ทไ่ี มม่ ใี ครเคยเรยี นศลิ ปะการเดนิ เรอื กนั มาสกั คน – ไมม่ ใี ครบอกไดว้ า่ อาจารยข์ องตวั เองเปน็ ใคร หรอื ตนนน้ั เคยไป เรยี นมาตอนไหน – นอกจากนน้ั พวกเขายงั อา้ งอกี วา่ มนั เปน็ สงิ่ ทสี่ อนกนั ไมไ่ ด้ ซ�้ำยังพร้อมจะฉีกร่างของใครก็ตามที่กล้าเอ่ยปากแย้งว่ามันสอนได้อีกด้วย ทกุ ๆ คนมกั กรกู นั เขา้ ไปหอ้ มลอ้ มตวั เจา้ ของเรอื อยเู่ สมอ เพอ่ื รอ้ งขอ และยนิ ดที ำ� [488c] ทกุ อยา่ งเพอ่ื ใหเ้ ขายอมยกหนา้ ทตี่ น้ หนใหแ้ กต่ น บางครงั้ บางครา มคี นบางคน โนม้ นา้ วไดส้ ำ� เรจ็ แตฝ่ า่ ยลม้ เหลวกม็ กั จะฆา่ อกี ฝา่ ยทงิ้ เสยี หรอื ไมก่ จ็ บั พวกเขา 284 : รีพับลิก

โยนออกจากเรือไป จากนั้นก็จะท�ำการกล่อมเจ้าของเรือผู้สูงส่ง โดยใช้ยา [488d] นอนหลับบา้ ง ใช้เหล้าองุ่นบา้ ง หรอื ใช้สิง่ อืน่ ๆ อีกมากมาย จนพวกเขาไดข้ ึน้ [488e] ปกครองเรอื ลำ� นนั้ พวกเขาใชป้ ระโยชนจ์ ากทรพั ยากรทกุ อยา่ งในเรอื ดม่ื กนิ กนั [489a] จนเกลย้ี ง และเดนิ เรอื แบบทเ่ี รารกู้ นั วา่ คนประเภทนน้ี า่ จะเดนิ เรอื กนั อยา่ งไร นอกจากน้ี พวกเขายงั พากนั ใชค้ ำ� เรยี ก เชน่ ‘นกั เดนิ ทะเลผชู้ ำ� นาญ’ ‘ตน้ หน’ หรอื [489b] ‘ผู้รอบรู้เรื่องเรือเดินสมุทร’ เพื่อสรรเสริญผู้มีความเก่งกาจ รู้วิธียึดอำ� นาจ ปกครองเรอื ไมว่ า่ จะดว้ ยการพดู จาโนม้ นา้ ว หรอื ดว้ ยการใชก้ ำ� ลงั บงั คบั เจา้ ของ เรอื กต็ าม สว่ นคนอน่ื ๆ ทไ่ี มใ่ ชป่ ระเภทเดยี วกบั ตนกจ็ ะถกู ประณามวา่ ไรป้ ระโยชน์ อนจิ จา คนเหลา่ นไ้ี มร่ หู้ รอกวา่ ตน้ หนอนั จรงิ แทน้ นั้ จำ� เปน็ จะตอ้ งใสใ่ จตอ่ เดอื นปี ฤดกู าล ทอ้ งฟา้ ดวงดาว สายลม และทกุ สง่ิ ซง่ึ ศลิ ปะแขนงดงั กลา่ วไดก้ ำ� หนด เอาไว้ ผู้ช�ำนาญด้านการปกครองเรือ จะต้องเคยได้เรียนรู้ส่ิงเหล่านี้มาก่อน กระนั้นพวกเขาก็ยังไม่เช่ือว่าจะมีศิลปะแขนงใดช่วยให้ตนถือครองพังงาได้ โดยไม่ต้องขอความเห็นชอบจากคนอ่ืนๆ ก่อน และศิลปะดังกล่าวยังต้อง ฝกึ ฝนควบคไู่ ปกบั ศลิ ปะของตน้ หนไดอ้ กี ดว้ ย7 ดงั นน้ั ขณะเหตโุ กลาหลเหลา่ น้ี กำ� ลงั เกดิ ขน้ึ เจา้ เชอื่ หรอื ไมว่ า่ ตน้ หนทจี่ รงิ แทน้ นั้ กค็ อื ผทู้ ถ่ี กู เรยี กวา่ ‘นกั ดดู าว’ ทเี่ ปน็ ผเู้ ดนิ เรอื ลำ� นน้ั ซงึ่ คนอน่ื ๆ เหน็ วา่ เขาเปน็ เพยี งนกั พลา่ มไรส้ าระและไร้ ประโยชน์ตอ่ พวกเขาน่ันเอง” “ใช่ เปน็ เขานั่นละ่ ” อเดมนั ทัสพดู “ขา้ ฯ วา่ เจา้ คงเขา้ ใจแลว้ ” ขา้ ฯ พดู “ไมต่ อ้ งพจิ ารณาจนิ ตภาพดงั กลา่ วอยา่ ง ลกึ ซงึ้ กน็ า่ จะรไู้ ดว้ า่ มนั มลี กั ษณะเชน่ เดยี วกบั การปฏบิ ตั ติ า่ งๆ ซง่ึ เมอื งทง้ั หลาย มักมีต่อนกั ปรชั ญาอนั จริงแท้” “ใช่ ข้าฯ เขา้ ใจแล้ว” เขากลา่ ว “งนั้ ขนั้ แรกเลยนะ เจา้ จงนำ� จนิ ตภาพดงั กลา่ วไปสอนตอ่ ผสู้ งสยั วา่ เพราะ เหตุใดนักปรัชญาจึงมักไม่ได้รับเกียรติจากเมืองท้ังหลาย จงโน้มน้าวให้เขา เข้าใจวา่ ถ้านกั ปรชั ญาเหล่าน้ไี ดร้ ับเกยี รติสิ ถึงจะเปน็ เรอื่ งนา่ สงสยั จริงๆ” “ได้เลย ข้าฯ จะสอนเขาใหต้ ามน”ี้ เขาพดู เพลโต : 285

“เจา้ บอกวา่ ผมู้ คี ณุ สมบตั สิ งู สง่ ทางปรชั ญานน้ั มกั ไรป้ ระโยชนต์ อ่ คนหมมู่ าก นนั่ เปน็ ความจรงิ อยา่ งไรกต็ าม ชว่ ยบอกคนคนนนั้ ดว้ ยวา่ จงนำ� คำ� วา่ ‘ไรป้ ระโยชน’์ ไปประณามแก่ผู้ไม่รู้จักน�ำมันไปใช้เถิด อย่าได้ประณามผู้มีคุณสมบัติสูงส่ง เหลา่ นน้ั เลย เพราะมนั ยอ่ มผดิ ธรรมชาติ หากตน้ หนเรอื ตอ้ งกราบขอรอ้ งลกู เรอื ใหห้ นั มาอยใู่ ตป้ กครองของตน กไ็ มต่ า่ งอะไรกบั การใหผ้ มู้ ปี ญั ญาไปเคาะประตู บ้านคนรวย – แน่ล่ะผู้คดิ ค้นกลวธิ เี ชน่ นย้ี อ่ มรู้จกั แต่การกลา่ วคำ� เทจ็ เพราะ ว่าตามความจริงโดยธรรมชาตินั้น คนป่วยไม่ว่าจะยากดีมีจนก็ต้องไปเคาะ [489c] ประตบู า้ นของแพทย์ สว่ นผคู้ นซง่ึ ตอ้ งการอยใู่ ตป้ กครองกจ็ ะตอ้ งไปเคาะประตู บา้ นของผมู้ คี วามสามารถปกครอง มนั ยอ่ มผดิ วสิ ยั หากผปู้ กครองซงึ่ มคี วาม สามารถอนั จรงิ แทต้ อ้ งไปกราบขอรอ้ งผใู้ ตป้ กครองใหม้ าอยใู่ ตป้ กครองของตน หากเจา้ จนิ ตนาการถงึ พวกลกู เรอื เมอ่ื ครวู่ า่ เปน็ เหมอื นพวกนกั การเมอื ง ซงึ่ ถอื อำ� นาจปกครองอยทู่ กุ วนั นลี้ ะ่ ก็ มนั กไ็ มผ่ ดิ อะไรเลย คนไรป้ ระโยชนแ์ ละชา่ งพลา่ ม ถึงส่งิ เบือ้ งบนน้ันนั่นละ่ คอื ตน้ หนอนั จริงแท้” “ถกู ทีเดยี ว” เขาพูด “ดว้ ยฐานคดิ และสภาวการณด์ งั กลา่ ว จงึ ไมใ่ ชเ่ รอ่ื งงา่ ยเลย หากจะใหก้ าร แสวงหาอันเป็นเลิศเช่นน้ัน ได้รับช่ือเสียงอันดีจากผู้มีวิถีปฏิบัติตรงกันข้าม [489d] หนำ� ซำ้� คำ� ปา้ ยสอี นั ทรงพลงั จำ� นวนมหาศาล ซง่ึ มตี อ่ ปรชั ญา ยงั มาจากผอู้ า้ งตน วา่ มวี ถิ ปี ฏบิ ตั เิ ชน่ นน้ั ทงั้ สนิ้ กอ็ ยา่ งเจา้ พดู ไปเมอ่ื ครนู่ น่ั ละ่ ผใู้ หร้ า้ ยปรชั ญานนั้ มกั กลา่ ววา่ คนสว่ นใหญซ่ ง่ึ เลอื กทางเดนิ สายนน้ั มกั กลายเปน็ คนเลวทรามโดย สมบรู ณ์ หรอื ตอ่ ใหก้ ลายเปน็ คนสงู สง่ กวา่ ใครไดก้ ม็ กั จะไรป้ ระโยชน์ – และขา้ ฯ กย็ อมรบั ว่าส่งิ ที่เจา้ พูดเปน็ ความจริงตามท่ีเป็นใชไ่ หม?” “ใช่” “และเราก็ได้พูดถึงสาเหตุแห่งความไร้ประโยชน์ของผู้มีคุณสมบัติสูงส่ง เหล่านน้ั ไปแลว้ ?” “ใช่แลว้ ” “ถ้าอย่างนั้นเจ้าว่าเรามาพูดถึงความจ�ำเป็นต้องเลวทรามของคนอีกเป็น 286 : รพี ับลกิ

จำ� นวนมากกนั ตอ่ เปน็ อยา่ งไรละ่ ? จากนน้ั ถา้ ทำ� ได้ เรากจ็ ะชใ้ี หเ้ หน็ วา่ ปรชั ญา [489e] ไม่สมควรโดนประณามในประเดน็ น?้ี ” [490a] “เอาซี” [490b] “ถา้ อยา่ งนน้ั เรามาเรมิ่ ตน้ รบั ฟงั และสนทนา โดยยอ้ นกลบั ไปกลา่ วถงึ จดุ ท่ี เราไดอ้ ธบิ ายไวว้ า่ ธรรมชาตขิ องผจู้ ะเปน็ สภุ าพบรุ ษุ นนั้ จำ� เปน็ ตอ้ งประกอบ ดว้ ยอะไรบา้ ง8 เอาละ่ ขอ้ แรก – หากมนั ยงั ปรากฏอยใู่ นความเขา้ ใจของเจา้ – เขาจะตอ้ งได้รบั การชนี้ �ำโดยความจริงแท้ และจะตอ้ งพยายามไขว่คว้ามันอยู่ ตลอดเวลา ทุกวิถีทาง หรือไม่เช่นน้ัน เขาก็คงเป็นได้แค่คนข้ีโม้ ไม่มีวันเป็น ส่วนหนึง่ ของปรชั ญาอนั จริงแทไ้ ดเ้ ลย” “ใช่ เรากลา่ วกันไวว้ า่ อยา่ งนนั้ ” “แคข่ อ้ แรกขอ้ เดยี วกต็ รงกนั ขา้ มอยา่ งสน้ิ เชงิ กบั ทศั นคตติ า่ งๆ ซง่ึ มตี อ่ เขา ในปจั จุบนั แลว้ เจ้าว่าไหม?” “มากๆ เลยละ่ ” เขาพดู “ถา้ อยา่ งนน้ั มนั จะเปน็ คำ� แกค้ ดที ฟ่ี งั ขนึ้ หรอื ไม่ หากเรากลา่ ววา่ ธรรมชาตขิ อง ผรู้ กั ในการเรยี นรอู้ ยา่ งแทจ้ รงิ ยอ่ มดน้ิ รนจะคน้ หาแตส่ ง่ิ ทเี่ ปน็ เทา่ นน้ั และไมน่ ำ� ตวั เองเขา้ ไปขอ้ งแวะกบั สงิ่ หนง่ึ สงิ่ ใดในสงิ่ จำ� นวนมาก ซง่ึ เพยี งแสดงทศั นะวา่ เป็น เท่าน้ัน เขาจะก้าวไปข้างหน้า โดยไม่มีวันสูญเสียราคะอันเร่าร้อนน้ีไป และจะไมม่ ที างลม้ เลกิ ความตงั้ ใจ จนกวา่ สว่ นหนง่ึ ในจติ วญิ ญาณของเขาจะควา้ เอาธรรมชาตโิ ดยตวั มนั เองของสงิ่ ตา่ งๆ ตามท่ี เปน็ ไวไ้ ด้ โดยสว่ นดงั กลา่ วจะ ตอ้ งเหมาะสมและมลี กั ษณะคล้ายคลงึ กบั มนั จนเมอื่ ได้เข้าใกล้ และได้จับคู่ กับส่ิงท่ี เป็น อย่างแทจ้ รงิ แลว้ บดั น้นั ล่ะ ความเข้าใจกบั ความจรงิ แท้กจ็ ะถอื ก�ำเนิดข้ึนตามมา พวกมันจะได้รับการหล่อเล้ียงอย่างสม�่ำเสมอตลอดเวลา จนเมื่อความเจ็บปวดจากการให้ก�ำเนิดนั้น บรรเทาเบาจางจนหายเป็นปลิด ทง้ิ เมอ่ื ไร เขากจ็ ะรู้และด�ำรงชพี ได้อยา่ งจริงแท”้ 9 “ไมม่ สี ิง่ ใดฟงั ข้นึ ไปกวา่ นี้แล้ว” เขาพูด “จากนนั้ ละ่ ? เจา้ วา่ จะยงั มสี ว่ นใดภายในตวั เขาใสใ่ จตอ่ ความลวงอกี ไหม? เพลโต : 287

[490c] หรือวา่ ตรงกนั ข้าม เขาจะชงิ ชงั มนั เสียทั้งหมดเลยหรือไม?่ ” “ต้องชงิ ชังมันอยู่แลว้ ” เขาพดู [490d] “เมอ่ื ความจรงิ แทค้ อยชน้ี ำ� ทางอยเู่ ชน่ นี้ นกั รอ้ งประสานเสยี ง10แหง่ ความ [490e] [491a] ชั่วรา้ ยก็คงไม่มีทางตามมาไดแ้ นๆ่ ใช่ไหม?” “แน่นอน” “สง่ิ ทจ่ี ะตามมาได้ ยอ่ มมเี พยี งอปุ นสิ ยั อนั เทยี่ งธรรมและสขุ ภาพอนั แจม่ ใส โดยเกดิ ขน้ึ ควบคู่ไปกบั ความสงบใจ” “ถกู ต้อง” เขากล่าว “ถา้ อยา่ งนนั้ ทำ� ไมขา้ ฯ จะตอ้ งไปบงั คบั นกั รอ้ งประสานเสยี งแหง่ ธรรมชาติ ทางปรัชญาให้เข้ามาเรียงแถวกันใหม่อีกรอบต้ังแต่ต้นด้วยล่ะ? เจ้าย่อมต้อง จำ� ไดแ้ นว่ า่ ความกลา้ หาญ ความยง่ิ ใหญ่ การเรยี นรไู้ ว และความทรงจำ� ลว้ นแต่ สอดคล้องและค่คู วรกับส่ิงเหลา่ นัน้ เม่ือครเู่ จ้าโต้แยง้ 11 วา่ ทุกๆ คนเหมอื น โดนบังคับให้ต้องเห็นพ้องกับสิ่งท่ีเราพูดหรือถ้าพวกเขาเพิกเฉยต่อตรรกะ เหล่านี้ แล้วออกไปค้นหาผู้คน ซ่ึงเกี่ยวข้องกับการถกเถียงคร้ังนี้ด้วยตัวเอง พวกเขาย่อมพบว่า คนเหล่านั้นบางส่วนไร้ประโยชน์ และอีกจ�ำนวนมากก็ เลวร้าย ถือครองความเลวทรามไวท้ กุ ชนิด เราไดพ้ จิ ารณาคำ� ปา้ ยสดี ังกลา่ ว จนกระท่ังมาถึงค�ำถามนี้ – ท�ำไมคนจ�ำนวนมากเหล่านั้นจึงช่ัวร้าย? ด้วย ต้องการตอบค�ำถามน้ี เราจึงได้ยกเอาธรรมชาติของนักปรัชญาอันจริงแท้ขึ้น มาพูดถึงกนั อีก เพอ่ื ใหน้ ยิ ามแก่มนั อกี ครัง้ อยา่ งหลีกเลยี่ งไมไ่ ด้” “มนั กต็ ้องเป็นอย่างนน้ั นัน่ ล่ะ” เขาพูด “ถ้าอย่างนั้น” ข้าฯ พูด “เราก็ต้องหันมาพิจารณาความฟอนเฟะของ ธรรมชาตดิ งั กลา่ ว เพือ่ ดูว่า มนั ถกู ท�ำลายโดยคนจำ� นวนมากได้อยา่ งไร และ ทำ� ไมคนจำ� นวนนอ้ ย – น่ันคอื คนท่ไี มไ่ ดถ้ ูกกล่าวหาวา่ เลวทราม หากแต่ไร้ ประโยชน์ – จึงรอดไปได้? หลงั จากนั้น เราจะพจิ ารณาธรรมชาติแตล่ ะชนดิ ของจติ วญิ ญาณ ซงึ่ ถอดแบบออกมาจากธรรมชาตทิ างปรชั ญา เพอื่ ตรวจสอบ วถิ ปี ฏบิ ตั ติ า่ งๆ ของมนั เราจะมาดกู นั วา่ ผนู้ ำ� เอาวถิ ชี วี ติ เชน่ น้ี – ซงึ่ ไมม่ คี ณุ คา่ ใด 288 : รีพับลิก

แกต่ วั เอง มแี ตเ่ หนอื กวา่ ตวั เองเทา่ นนั้ – มาใชน้ น้ั เปน็ คนประเภทใด และผใู้ ด [491b] น�ำมันมาใช้อย่างไม่เหมาะสม จนเป็นเหตุให้ทัศนคติดังเจ้าว่าติดแน่นอยู่กับ [491c] ปรัชญาไปท่วั ทุกหนแหง่ และทวั่ ทกุ กลมุ่ ชนเช่นนี”้ “ท่านหมายถึงความฟอนเฟะประเภทไหนบ้างล่ะ?” เขากล่าว “ถา้ ไมเ่ หลอื บา่ กวา่ แรงจนเกนิ ไป ขา้ ฯ กจ็ ะไลเ่ รยี งใหเ้ จา้ ฟงั ทกุ ประเภทเลย” ขา้ ฯ พดู “เอาละ่ ขา้ ฯ วา่ ทกุ คนคงเหน็ พอ้ งกบั เราแลว้ วา่ ธรรมชาตดิ งั กลา่ ว – ซ่ึงถึงพร้อมด้วยคุณสมบัติทุกประการของการเป็นนักปรัชญาอันสมบูรณ์ ดงั เราไดก้ ลา่ วไว้ – เปน็ ธรรมชาติ ซงึ่ พบไดเ้ พยี งจำ� นวนนอ้ ย และถอื กำ� เนดิ ขนึ้ ได้ยากมากในหมมู่ นุษย์ เจ้ากเ็ หน็ เชน่ น้ีใชไ่ หม?” “แนน่ อน” “เจา้ ลองพจิ ารณาดวู า่ ตน้ เหตสุ ำ� คญั แหง่ ความเสอื่ มในหมคู่ นจำ� นวนนอ้ ย ดงั กลา่ ว มีอยูจ่ �ำนวนมากมายเพียงใด?” “ก็แล้วมันมี อะไร บ้างเลา่ ?” “สิง่ ทฟี่ ังแล้วน่าตกใจทส่ี ดุ ก็คอื คณุ สมบัติแต่ละข้อ – ซงึ่ เราสรรเสรญิ กนั นกั หนา – ภายในธรรมชาตดิ งั กลา่ วนน้ั ลว้ นแตป่ ระกอบดว้ ยสว่ นสว่ นหนง่ึ ซงึ่ คอยกดั กรอ่ นจติ วญิ ญาณทง้ั สนิ้ คอยแตจ่ ะฉกี ตวั เองออกจากความรกั ในปญั ญา อยเู่ สมอ ใชแ่ ลว้ ขา้ ฯ หมายถงึ ความกลา้ หาญ ความสงบใจ และทกุ ๆ คณุ สมบตั ิ ซึ่งเราเพิง่ ไลเ่ รียงกนั มา” “เออ มันฟงั ดนู ่าตกใจจริงๆ เสยี ดว้ ยส”ิ เขากลา่ ว “นอกจากสิ่งเหล่าน้ีแล้ว” ข้าฯ พูด “ทุกส่ิงท่ีกล่าวกันว่าเป็นคุณความดี กล็ ว้ นแตส่ รา้ งความฟอนเฟะ และฉกี ตวั ออกมาทง้ั สน้ิ ไมว่ า่ จะเปน็ ความงาม ความมง่ั คง่ั กำ� ลงั รา่ งกาย ญาตมิ ติ รผกู้ มุ อำ� นาจภายในเมอื ง และทกุ สงิ่ ทกุ อยา่ ง ในทำ� นองเดยี วกนั นี้ เจา้ คงเขา้ ใจแลว้ กระมงั วา่ ขา้ ฯ กำ� ลงั หมายถงึ สงิ่ ตา่ งๆ ใน หมวดหมไู่ หน?” “ขา้ ฯ เข้าใจ” เขากล่าว “และข้าฯ ก็คงยนิ ดมี าก หากท่านจะอธบิ ายให้มนั ละเอยี ดกว่านอ้ี ีกสักหน่อย” เพลโต : 289

“ลองมองประเดน็ ทขี่ า้ ฯ กำ� ลงั พดู ในภาพรวมใหด้ ”ี ขา้ ฯ พดู “แลว้ เจา้ จะเขา้ ใจ ทง้ั หมดไดอ้ ยา่ งกระจา่ งชดั สง่ิ ทขี่ า้ ฯ เพงิ่ พดู ไปกจ็ ะไมด่ นู า่ ประหลาดอกี ตอ่ ไป” “ทา่ นจะใหข้ า้ ฯ ทำ� อะไรกนั แนน่ ่ะ?” เขาพดู [491d] “ลองนกึ ถงึ เมลด็ พชื หรอื สงิ่ ทเ่ี ตบิ โตได้ ไมว่ า่ จากผนื ดนิ หรอื จากสตั ว”์ ขา้ ฯ พดู “เรายอ่ มรดู้ วี า่ ยง่ิ สง่ิ สงิ่ นน้ั แขง็ แรงมากเทา่ ไร หากมนั ไมไ่ ดร้ บั สารอาหาร หรอื สภาพอากาศ หรือสถานท่ีอันเหมาะสม ส่ิงสิ่งนั้นก็จะย่ิงเกิดจุดบกพร่องกับ สว่ นต่างๆ ของตวั มนั มากเท่านน้ั กลา่ วคอื ความเลวร้ายย่อมตรงกันขา้ มกับ ความดี มากกว่าความไม่ดีแน่นอน” “ใชแ่ ลว้ ” “หรอื อาจกลา่ วไดว้ า่ ธรรมชาตอิ นั เปน็ เลศิ นน้ั ยอ่ มแสดงความเลวรา้ ยออก มาไดร้ นุ แรงกว่าธรรมชาตทิ ั่วไป หากได้รับการเลยี้ งดูไมเ่ หมาะสม” “ใช่” [491e] “และเรากก็ ลา่ วเชน่ นก้ี บั จติ วญิ ญาณไดเ้ ชน่ กนั ใชไ่ หม อเดมนั ทสั ?” ขา้ ฯพดู “กลา่ วคอื จติ วญิ ญาณอนั มธี รรมชาตเิ ปน็ เลศิ ทงั้ หลาย ยอ่ มกลายสคู่ วามเลวรา้ ย ไดม้ ากเปน็ พเิ ศษ หากไดร้ บั การอบรมเลยี้ งดอู นั เลวรา้ ย หรอื เจา้ เหน็ วา่ ตน้ เหตุ แห่งความไมเ่ ที่ยงธรรมอันใหญ่โต หรือความโหดรา้ ยโดยสมบูรณ์นั้น มาจาก ธรรมชาติอันธรรมดาสามัญ? เจ้าไม่เห็นหรือว่า สิ่งเหล่านี้ล้วนเกิดข้ึนจาก ธรรมชาติอนั สมบรู ณ์แข็งแรง แตฟ่ อนเฟะเพราะการเล้ยี งดทู ง้ั นนั้ ธรรมชาติ อนั ออ่ นแอไมม่ วี นั เปน็ ตน้ เหตแุ หง่ ความยง่ิ ใหญใ่ ดๆ ได้ ไมว่ า่ ดหี รอื รา้ ยกต็ าม” “ใช”่ เขาพดู “เป็นเช่นนนั้ ” [492a] “ข้าฯ คิดว่า หากธรรมชาติซึ่งเรานิยามเอาไว้ ว่าเป็นของนักปรัชญาน้ัน บังเอิญได้รับชุดการเรียนรู้อันเหมาะสม มันก็จะเติบโตและเข้าสู่หนทางของ ความดงี ามไดท้ กุ ชนดิ อยา่ งเลยี่ งไมไ่ ด้ ทวา่ หากมนั ไมไ่ ดร้ บั การหวา่ นลงบนดนิ ไมไ่ ดร้ บั การบม่ เพาะ และไมไ่ ดร้ บั สารอาหารอนั เหมาะควร มนั กจ็ ะมงุ่ สหู่ นทาง ตรงกันข้ามในทุกๆ ด้านเช่นกัน นอกเสียจากว่าจะมีเทพเจ้าองค์ใดบังเอิญ มาช่วยเอาไว้ก็เท่าน้ัน เจ้าเช่ือเหมือนคนหมู่มากไหมล่ะ ว่าคนหนุ่มจ�ำนวน 290 : รพี ับลกิ

หนึ่งเสื่อมทรามลงด้วยฝีมือพวกโซฟิสท์ และก็มีโซฟิสท์จ�ำนวนหนึ่งใช้ [492b] ปญั ญาสว่ นตวั ตามแบบฉบบั โซฟสิ ท์ สรา้ งความเสอ่ื มทรามจนถงึ ขน้ั ควรคา่ แก่ [492c] การกลา่ วถงึ ? ทวา่ คนเหลา่ นนั้ ผกู้ ลา่ วถอ้ ยคำ� ทำ� นองนอ้ี อกมา กลบั เปน็ โซฟสิ ท์ [492d] ผสู้ ง่ิ ใหญไ่ มแ่ พก้ นั 12 พวกเขาเองกใ็ หก้ ารศกึ ษาไดอ้ ยา่ งหมดจด สามารถเปลยี่ น ทง้ั คนหนมุ่ คนแก่ บรุ ษุ และสตรี ใหก้ ลายเปน็ อะไรกไ็ ดต้ ามแตพ่ วกเขาตอ้ งการ ให้เปน็ ” “เดี๋ยวส”ิ เขาพูด “พวกเขาไปทำ� อะไรอย่างน้นั กนั ตอนไหน?” “ก็ตอนคนหมู่มากรวมตัวกัน” ข้าฯ กล่าว “น่ังลงในการชุมนุม ในศาล ในโรงละคร ในคา่ ยทหาร หรอื ในงานพบปะอนั เปน็ สว่ นรวมของฝงู ชน ซง่ึ เตม็ ไป ดว้ ยความวนุ่ วาย มกี ารประณามการกระทำ� และคำ� พดู ของคนโนน้ คนน้ี หรอื ไม่ ก็สรรเสรญิ เยนิ ยอคนอื่นๆ กันจนเกินเลย ปนเปไปกับเสยี งปรบมอื และเสียง ร้องแรกแหกกระเชอ จนหินทุกกอ้ นและพ้นื ทรี่ อบข้างทกุ แห่งหนเกิดเสยี งดงั กังวานก้อง นอกจากน้ี ความโกลาหลของการประณามและการสรรเสรญิ ยงั คอยเรง่ ระดบั เสยี งตา่ งๆ จนสงู ขนึ้ อกี เปน็ เทา่ ทวี ในสถานการณเ์ ชน่ น้ี – อยา่ งท่ี สภุ าษติ วา่ ไว้ – คนหนมุ่ จะยงั กมุ หวั ใจเอาไวไ้ ดอ้ ยอู่ กี หรอื ? หรอื เจา้ เหน็ วา่ ยงั มี การศกึ ษาสว่ นตวั ใดของเขาใชก้ ารได้ โดยไมถ่ กู ซดั หายไปกบั เสยี งประณามและ สรรเสรญิ เหลา่ นเ้ี สยี กอ่ น ลอยลอ่ งไปตามกระแสเสยี งอนั เปน็ เหมอื นนำ�้ หลาก มนั พดั พาคนหนมุ่ ไปทไี่ หนกไ็ ดต้ ามประสงค์ เขาอาจกลา่ วถงึ เสยี งเดยี วกนั วา่ งดงามกไ็ ด้ ต่ำ� ทรามก็ได้ แลว้ แต่วา่ เสยี งเหล่าน้นั จะพูดจาไปทางไหน เขาจะ ปฏบิ ตั ิในสง่ิ ทเ่ี สียงเหล่านั้นปฏิบัติ และเปน็ ในส่ิงทเ่ี สียงเหลา่ นั้นเปน็ ” “ความจำ� เป็นนน้ั แสนย่งิ ใหญ่ โสคราตีส” เขาพูด “กระน้ัน” ข้าฯ กล่าว “พวกเราก็ยังไม่ได้เอ่ยถึงความจ�ำเป็นอันยิ่งใหญ่ ท่สี ดุ กนั เลยนะ” “อะไรอีกละ่ ?” เขาพดู “กก็ ารกระทำ� ซง่ึ พวกโซฟสิ ทแ์ ละนกั การศกึ ษาเหลา่ นน้ั นำ� มาใช้ เมอื่ ชกั จงู ดว้ ยวาจาไมส่ ำ� เรจ็ นะ่ สิ เจา้ ไมร่ หู้ รอื วา่ พวกเขามกั ลงทณั ฑผ์ ไู้ มย่ อมใหต้ นชกั จงู เพลโต : 291

ด้วยคา่ ปรับ การหมน่ิ เกียรติ หรอื ไม่กค็ วามตาย?” “ใช”่ เขาพูด “พวกเขาลงโทษกันแรงมาก” “ถ้าอย่างน้ันเจ้าว่า ยังมีโซฟิสท์อื่นใด หรือยังมีค�ำพูดส่วนตัวชนิดไหน สามารถตอ่ ตา้ นและเอาชยั สิ่งเหลา่ นนั้ ได้อีกหรอื เปลา่ ? [492e] “ขา้ ฯ วา่ คงไมม่ ี” เขาพดู “น่ันสิ แค่คิดจะพยายามก็โง่เง่ามากมายแล้ว” ข้าฯ พูด “คุณลักษณะซ่ึง ไดร้ บั การศกึ ษาในทางตรงขา้ มกบั คนเหลา่ นนั้ ไมว่ า่ อยา่ งไรกไ็ มม่ วี นั ไดพ้ บกบั สงิ่ แวดลอ้ มดา้ นความดงี ามอนั แตกตา่ งไปจากเดมิ ได้ ไมว่ า่ จะในอดตี ปจั จบุ นั หรอื อนาคต กย็ งั คงเปน็ ไปไมไ่ ด้ ออ้ ! ขา้ ฯ หมายถงึ คณุ ลกั ษณะของมนษุ ยเ์ ทา่ นน้ั สหาย ถ้าเป็นคุณลักษณะระดับเทพเจ้าล่ะก็ – อย่างสุภาษิตเขาว่ากันไว้ – ตรรกะยอ่ มมขี อ้ ยกเวน้ – ภายใตร้ ะบอบการปกครองตา่ งๆ เชน่ ทกุ วนั น้ี หากมใี คร [493a] บงั เอญิ รอดไปได้ และสามารถเดนิ บนหนทางอนั ควรเปน็ เจา้ จำ� ไวเ้ ถดิ วา่ การ กลา่ ววา่ นนั่ คอื การแทรกแซงชว่ ยเหลอื จากเทพเจา้ กจ็ ะไมใ่ ชส่ ง่ิ เลวรา้ ยอกี ตอ่ ไป” “ขา้ ฯ คงมที ศั นะเปน็ อนื่ ไปไม่ได้อีก” เขาพดู “เหรอ” ข้าฯ พูด “ถ้าอย่างนน้ั เจ้าก็นา่ จะมีทศั นะต่อไปนด้ี ้วยนะ” “อะไรอกี ละ่ ?” “ก็นักกินค่าแรงส่วนตัวเหล่านั้น – หรือท่ีผู้คนอีกฝั่งดังกล่าวเรียกกันว่า ‘โซฟิสท’์ โดยเชื่อว่าพวกโซฟิสท์น้นั เป็นค่แู ขง่ ดา้ นศลิ ปะเฉพาะทางของตน – แต่ละคน ล้วนไม่ได้ให้การศึกษาอ่ืนใดนอกเหนือไปจากประกาศิต13ของคน หมมู่ าก ซง่ึ พวกเขานำ� มาใชแ้ สดงทศั นะเวลารวมตวั กนั หนำ� ซำ�้ ยงั เรยี กประกาศติ เหลา่ นนั้ วา่ ‘ปญั ญา’ อกี ดว้ ย เปรยี บไดก้ บั คนเลยี้ งสตั ว์ ผสู้ ามารถเรยี นรอู้ ารมณ์ [493b] โกรธและความปรารถนาทง้ั หลายของสตั วร์ า้ ยอนั แขง็ แกรง่ ของตน เขาเรยี นรู้ วธิ กี ารเขา้ หามนั และควบคมุ มนั ไดใ้ นทกุ สถานการณ์ ไมว่ า่ เปน็ ชว่ งเวลาอนั ดแู ล ไดย้ ากทสี่ ดุ หรอื ชว่ งเวลาอนั ออ่ นโยนทสี่ ดุ เขายอ่ มเรยี นรวู้ า่ มนั จะเปลง่ เสยี ง อะไรในสถานการณไ์ หน เสยี งชนดิ ใดทำ� ใหม้ นั เชอ่ื งได้ และเสยี งชนดิ ไหนทำ� ให้ มนั โกรธ เขาเรยี นรทู้ ง้ั หมดนไ้ี ดจ้ ากการเขา้ ไปคลกุ คลกี บั มนั ใชเ้ วลาสว่ นตนรว่ ม 292 : รพี บั ลิก

กบั มนั และเขากเ็ รยี กทงั้ หมดนว้ี า่ ‘ปญั ญา’ จากนนั้ เขากจ็ ะพยายามจดั ระบบจน [493c] มนั กลายเปน็ ศลิ ปะเฉพาะทาง และหลงั จากนน้ั เขากจ็ ะทำ� การเปดิ สอนศลิ ปะ [493d] ดงั กลา่ ว ทวา่ ความจรงิ แลว้ เขายงั ไมร่ ดู้ ว้ ยซำ�้ วา่ ประกาศติ หรอื ความปรารถนา [493e] ชนดิ ใดบา้ งจดั เปน็ ความสงู สง่ ชนดิ ใดเปน็ ความตำ่� ตอ้ ย ดหี รอื เลว เทย่ี งธรรม หรือไรค้ วามเท่ยี งธรรม เขาเพียงนำ� เอาค�ำเรียกเหลา่ น้ไี ปประดบั ไว้กบั ทัศนะ ตา่ งๆ ของเจา้ สตั วร์ า้ ยอนั ใหญย่ งิ่ ตวั นเ้ี ทา่ นน้ั เชน่ เวลาเหน็ มนั ปตี ยิ นิ ดี เขากจ็ ะ เรยี กวา่ ‘ความด’ี หรอื เวลาเหน็ มนั สบั สนงนุ งง เขากเ็ รยี กวา่ ‘ความเลว’ เปน็ ตน้ เขาไม่มีตรรกะอ่ืนใดส�ำหรับการน�ำค�ำเรียกเหล่านี้มาใช้ หากตัดสินว่าสิ่งใด เทย่ี งธรรมหรอื สงู สง่ จากความจำ� เปน็ ตรงหนา้ เทา่ นน้ั ไมจ่ ำ� เปน็ ตอ้ งเขา้ ใจหรอื แสดงใหผ้ ใู้ ดเหน็ ไดว้ า่ โดยธรรมชาตแิ ลว้ ความจำ� เปน็ กบั ความดนี น้ั แตกตา่ งกนั มากมายเพยี งไร เอาละ่ ตามทศั นะของเจา้ – เทพซสุ เปน็ พยาน – คนประเภทนี้ ยังเหมาะจะเปน็ นักการศกึ ษาหรอื เปล่า?” “ไมล่ ่ะ” ข้าฯ พดู “เขาไมเ่ หมาะเลยสักนิด อย่างน้อยก็ตามทัศนะขา้ ฯ” “ถา้ อยา่ งนน้ั คนคนนยี้ งั ดมู สี งิ่ ใดตา่ งจากคนประเภททเี่ ชอื่ วา่ ความสามารถ ในการชใ้ี หเ้ หน็ ความโกรธเกรยี้ วและความสำ� ราญของคนหมมู่ ากหลากจำ� พวก ซงึ่ มารวมตวั กนั นนั้ จดั เปน็ ปญั ญาชนดิ หนง่ึ ไมว่ า่ จะเปน็ ดา้ นจติ รกรรม ดนตรี หรือด้านการเมืองก็ตาม? หากมีใครบางคนเอาตัวเองเข้าไปสัมพันธ์กับคน เหลา่ นน้ั เพอ่ื นำ� เสนอบทกวี หรอื ผลผลติ จากงานฝมี อื หรอื เพอื่ แสดงคณุ งาม ความดที ต่ี นไดก้ ระทำ� แกเ่ มอื ง นน่ั ยอ่ มเทา่ กบั วา่ คนคนนน้ั กำ� ลงั ยกคนหมมู่ ากขนึ้ เปน็ นายเหนอื ตนเอง จนสงู เกนิ ความจำ� เปน็ ดงั นน้ั สง่ิ ทเ่ี รยี กกนั วา่ ‘ความจำ� เปน็ แหง่ ดโิ อเมด’ี 14 จงึ คอยขบั เคลอ่ื นใหเ้ ขาผลติ สง่ิ ตา่ งๆ ตามแตเ่ สยี งสรรเสรญิ ของ คนเหลา่ นนั้ จะพาไป ‘โอ!้ แตค่ วามจรงิ แลว้ สงิ่ เหลา่ นน้ั ลว้ นมที งั้ คณุ ความดแี ละ ความสงู สง่ ’ – ใหต้ ายสิ เคยมใี ครยกคำ� พดู ทำ� นองอยา่ งนข้ี นึ้ มาแลว้ ฟงั ดไู มน่ า่ ขนั บา้ งไหม?” “ไมม่ ีหรอก” เขาพูด “และข้าฯ เองก็ไม่อยากไดย้ ินด้วย” “เอาล่ะ พักเรอ่ื งนไ้ี วก้ ่อน ตอบคำ� ถามขา้ ฯ ขอ้ นี้ทีสิ – กลุ่มคนเหล่าน้นั จะ เพลโต : 293

[494a] ยอมรบั หรอื เชอ่ื ไหมวา่ มคี วามงดงามโดยตวั มนั เอง อนั แตกตา่ งจากสงิ่ งดงาม จำ� นวนมาก กลา่ วคอื มเี พยี งสง่ิ ตา่ งๆ โดยตวั มนั เอง เทา่ นน้ั ท่ี เปน็ 15 ซง่ึ แตกตา่ ง จากส่ิงท้ังหลายอนั จ�ำเพาะและมจี �ำนวนมาก?” “ไม่มที างเสยี ละ่ ” เขาพดู “ถ้าอย่างนัน้ ” ข้าฯ พูด “กลุ่มคนเหลา่ น้ันกค็ งไม่มวี นั รักในปัญญาได?้ ” “ไมม่ วี ัน” “นอกจากนนั้ ผรู้ ักในปญั ญาทั้งหลายยงั จะโดนพวกเขาประณามใสอ่ ย่าง เลย่ี งไม่ไดด้ ว้ ย” “หลีกเลี่ยงไมไ่ ด้” “เช่นเดียวกับบรรดาปัจเจกชน ซ่ึงปรารถนาแต่จะเลียแข้งเลียขากลุ่มคน เหล่านัน้ ?” “ใช”่ “เม่ือเป็นเช่นนี้ เจ้าเห็นว่ายังพอมีหนทางช่วยเหลือธรรมชาติทางปรัชญา ได้อีกหรือไม่ – ท�ำอย่างไรพวกเขาจึงจะสามารถธ�ำรงตนอยู่ในวิถีชีวิตเช่นน้ี และไปใหถ้ งึ เปา้ หมายตามของตนได?้ ลองคดิ โดยอาศยั สงิ่ ทเี่ ราเพงิ่ พดู กนั มา [494b] เปน็ ฐาน เราเพง่ิ เหน็ พอ้ งกนั ไปใชไ่ หมวา่ การเรยี นรไู้ ว ความทรงจำ� ความกลา้ หาญ และความยิ่งใหญ่ ลว้ นเปน็ ส่วนหนง่ึ ของธรรมชาตดิ ังกล่าว” “ใช”่ “หากร่างกายของเขาเข้าคู่กับจิตวิญญาณได้โดยธรรมชาติตั้งแต่ยังเล็ก เขายอ่ มเป็นหนง่ึ เหนอื ทกุ คนในทกุ ด้านใชไ่ หม?” “แนน่ อน” เขาพดู “และขา้ ฯ กเ็ ดาว่า เม่อื เขาเตบิ โตขน้ึ ทงั้ ญาตพิ ี่น้องทั้งเพอ่ื นผองพลเมือง ต่างก็ตอ้ งการจะใช้ประโยชน์จากตัวเขา เพอ่ื ธุระของตวั เองท้ังนั้น” “แน่ละ” [494c] “คนเหลา่ นจี้ ะมาคกุ เขา่ ออ้ นวอน และใหเ้ กยี รตเิ ขาอยเู่ นอื งนติ ย์ พวกเขาจะ คอยแตป่ ระจบประแจง ดว้ ยวา่ ตอ้ งการจะยดึ เอาอำ� นาจ อนั กำ� ลงั จะเปน็ ของเขา 294 : รพี บั ลิก

มาเปน็ ของตัวใหไ้ ด้ ก่อนเขาจะไดร้ บั มัน” [494d] “เรอื่ งอยา่ งน้ีเกิดขนึ้ ประจ�ำ” เขากลา่ ว “งน้ั เจา้ เหน็ วา่ ” ขา้ ฯ พดู “คนหนมุ่ เชน่ เขาควรตอ้ งทำ� อยา่ งไร เมอ่ื ตอ้ งตกอยใู่ น [494e] [495a] สถานการณ์ท�ำนองนี้ ย่ิงถ้าเขาบังเอิญเป็นคนร�่ำรวยชาติตระกูลสูงส่งจาก เมอื งใหญ่ ทง้ั ตวั สงู และหนา้ ตาดดี ว้ ยแลว้ ? เขาคงตอ้ งเปย่ี มลน้ ดว้ ยความหวงั อันไร้ขอบก�ำหนด และเช่ือว่าตนเองมีความสามารถพอจะสนใจท้ังธุระของ ชาวกรกี และของพวกคนเถอ่ื น หากเปน็ เชน่ นน้ั เขากค็ งหนไี มพ่ น้ ตอ้ งมองตนเอง วา่ สงู สง่ กวา่ คนอนื่ เขาคงทำ� ตวั เหมอื นคนไรค้ วามเขา้ ใจ สมุ ตวั เองไวด้ ว้ ยความ เสแสรง้ และปฏภิ าณอนั กลวงเปลา่ ” “เขาคงเปน็ อย่างน้ันไปจรงิ ๆ” เขาพูด “เอาละ่ แลว้ ถา้ มใี ครคนหนงึ่ เดนิ เขา้ ไปหาเดก็ หนมุ่ ผนู้ ี้ แลว้ บอกความจรงิ ตามทีเ่ ป็นกบั เขาอย่างออ่ นโยนวา่ แท้จริงแล้ว เขานน้ั ไมไ่ ดม้ คี วามเข้าใจใดๆ อยกู่ บั ตวั เลย แมว้ า่ เขาจะโหยหามนั อยา่ งเหลอื คณากต็ าม และหนทางเดยี วจะ ถือครองมันได้ ก็คือต้องเป็นทาสติดตามมันอย่างสัตย์จริงเท่าน้ัน เจ้าคิดว่า เสียงของเราจะทะลุผ่านก�ำแพงแห่งความช่ัวร้ายทั้งหลายเข้าไปสู่หูของเขา ไดโ้ ดยง่ายหรือไม่?” “คงยาก” เขากล่าว “แต่ต่อให้คนหนุ่มผู้น้ันตระหนักได้ และยินยอมหันกลับมาสู่หนทางของ ปรชั ญา – ดว้ ยมธี รรมชาตอิ นั ดแี ละคนุ้ เคยกบั ตรรกะลกั ษณะนน้ั เปน็ อยา่ งดี – แต่บรรดาผู้เช่ือว่าตนก�ำลังเสียท้ังผลประโยชน์และพรรคพวกล่ะ? เจ้าว่าคน พวกนนั้ จะทำ� อยา่ งไร? พวกเขากค็ งจะทำ� ทกุ อยา่ งและใชถ้ อ้ ยคำ� ทกุ ชนดิ กบั เขา เพอ่ื ไมใ่ หเ้ ขาถกู ชกั จงู ไปอกี ทาง นอกจากนน้ั พวกเขากค็ งจะพดู และทำ� ทกุ อยา่ ง กบั คนทเี่ ขา้ มาชกั จงู เดก็ หนมุ่ ผนู้ ด้ี ว้ ยเชน่ เดยี วกนั เพอื่ วา่ คนคนนนั้ จะไมส่ ามารถ ชักจูงเขาได้อีก พวกเขาคงต้องใช้ท้ังแผนการส่วนตัวและการฟ้องร้องต่อ สาธารณะแน่ๆ ใชไ่ หม?” “ย่อมเล่ียงไมไ่ ด้” เขาพดู เพลโต : 295

“ถ้าอย่างนนั้ คนหนมุ่ คนน้ันจะยงั มโี อกาสเป็นนักปรชั ญาไดอ้ ยอู่ กี หรือ?” “คงไม่มีทางแล้ว” “เจา้ เหน็ หรอื ยงั ละ่ ?” ขา้ ฯ กลา่ ว “เราพดู ไวไ้ มผ่ ดิ เลย องคป์ ระกอบตา่ งๆ ของ ธรรมชาตทิ างปรชั ญานนั้ หากไดร้ บั การอบรมเลยี้ งดอู นั เลวรา้ ย หรอื ยงิ่ มสี งิ่ ซงึ่ ยดึ ถอื กนั วา่ เปน็ คณุ ความดตี า่ งๆ–เชน่ ความมงั่ มีหรอื อน่ื ๆ–มากเทา่ ไรมนั กม็ กั เป็นเหตุใหค้ นคนหน่งึ จ�ำตอ้ งละทิง้ วถิ ปี ฏบิ ัตเิ ชน่ น้ันไปอยบู่ ่อยครงั้ ” “นั่นสิ” เขากลา่ ว “เราพูดกนั ไวถ้ ูกตอ้ งแลว้ ” [495b] “นอ่ี ยา่ งไรละ่ สหายนอ้ ย” ขา้ ฯ พดู “คอื การทำ� ลายและความฟอนเฟะของ ธรรมชาตอิ นั เปน็ เลศิ ซงึ่ ควรคา่ แกก่ ารไดเ้ ดนิ บนเสน้ ทางอนั เปน็ เลศิ มนั มลี กั ษณะ ดงั เราไดก้ ลา่ วกนั ไปแลว้ ธรรมชาตเิ ชน่ นนั้ มโี อกาสปรากฏขนึ้ ไดย้ ากมากอยแู่ ลว้ ไมว่ า่ ในสภาวการณล์ กั ษณะไหน บรุ ษุ เหลา่ นส้ี รา้ งความฉบิ หายใหญโ่ ตแกเ่ มอื ง และปจั เจกชนชาวเมอื งได้ แตก่ ส็ รา้ งคณุ ความดใี หไ้ ดเ้ ชน่ กนั ขน้ึ อยกู่ บั วา่ พวกเขา ถกู พดั พาไปยงั ทศิ ทางไหน ธรรมชาตอิ นั ตำ่� ตอ้ ยยอ่ มมอิ าจสรา้ งความใหญโ่ ตใดๆ แกเ่ มอื งหรอื แก่ปัจเจกชนชาวเมอื งไดอ้ ย่างแนน่ อน” “จริงตามนนั้ ” เขาพดู “เพราะอย่างนน้ั ผู้เกดิ มาเหมาะสมกับปรชั ญาทั้งหลาย จงึ มกั จะยอมแพ้ [495c] และปลอ่ ยทงิ้ นางไวใ้ หเ้ ดยี วดาย โดยไมไ่ ดส้ านตอ่ พวกเขาดำ� รงชวี ติ ตอ่ ไป ไมส่ นใจ ดว้ ยซำ�้ วา่ นน่ั คอื ชวี ติ อนั ควรคา่ หรอื ไม่ หรอื เปน็ ชวี ติ อนั จรงิ แทแ้ คไ่ หน ในขณะ เดยี วกนั คนอกี หลายคนทไ่ี มค่ คู่ วรเลย กลบั เดนิ ตรงเขา้ หานาง ทำ� ราวกบั วา่ นาง เปน็ ธดิ ากำ� พรา้ ทเี่ พงิ่ โดนครอบครวั ทอดทงิ้ แตส่ ดุ ทา้ ยกท็ ำ� ใหน้ างสญู เสยี ความ สงา่ ไป คนเหลา่ นนี้ นั่ ละ่ ตอ้ งรบั ผดิ ชอบตอ่ เสยี งกน่ ดา่ ทง้ั หลายทม่ี ตี อ่ นาง ดงั เจา้ วา่ เอาไว้ นน่ั คอื ในบรรดาผไู้ ดม้ สี มั พนั ธล์ กึ ซงึ้ กบั นางนน้ั สว่ นหนง่ึ เปน็ พวกไมค่ คู่ วร และอีกส่วน ซง่ึ มีจ�ำนวนมาก ก็คู่ควรมากกว่ากบั สงิ่ เลวร้ายนานัปการ” “ใช”่ เขากลา่ ว “เขาวา่ กันไวอ้ ยา่ งนนั้ ” “และเขากว็ า่ กนั ไวไ้ ดอ้ ยา่ งเหมาะสมเสยี ดว้ ย” ขา้ ฯ พดู “เพราะสำ� หรบั คน ตัวเล็กๆ ผู้ช�ำนาญศิลปะแขนงเล็กๆ พวกเขามักมองว่า ที่แห่งนี้เต็มไปด้วย 296 : รีพับลิก

คำ� ศพั ทโ์ กๆ้ และลกู เลน่ ประดบั ประดาเกๆ๋ เตม็ ไปหมด พอเหน็ วา่ มตี ำ� แหนง่ วา่ ง [495d] พวกเขาก็จะรีบกระโดดออกจากศิลปะของตน และมุ่งเข้าสู่ปรัชญาด้วยปีติ [495e] เปย่ี มลน้ ในทนั ที เหมอื นคนหนคี กุ มาพง่ึ วหิ ารศกั ดส์ิ ทิ ธอ์ิ ยา่ งไรอยา่ งนนั้ เพราะถงึ [496a] ปรชั ญาจะมภี าพลกั ษณท์ ไ่ี มค่ อ่ ยดนี กั แตอ่ ยา่ งนอ้ ยกย็ งั รกั ษาความยง่ิ ใหญไ่ ด้ มากกวา่ ศลิ ปะแขนงอน่ื ๆ ดงั นนั้ ผคู้ นจำ� นวนมาก ซงึ่ มขี อ้ บกพรอ่ งโดยธรรมชาติ [496b] จงึ มกั หนั เหเปา้ หมายมาทางนี้ ทวา่ รา่ งกายของคนเหลา่ นน้ั ลว้ นโดนกรอ่ นทำ� ลาย ดว้ ยศลิ ปะและงานฝมี อื ของตน เชน่ เดยี วกบั จติ วญิ ญาณ ซง่ึ โดนบบี อดั และเสอื่ ม สภาพลงดว้ ยกจิ วตั รของการทำ� งานไมต่ า่ งกนั – นนั่ ยอ่ มเลย่ี งไมไ่ ด้ เจา้ วา่ ไหม?” “ถกู ทเี ดยี ว” เขากล่าว “มนั กค็ งไมต่ า่ งอะไรกบั ชา่ งเหลก็ สมั ฤทธต์ิ วั เลก็ หวั ลา้ น ซง่ึ พอมเี งนิ อยบู่ า้ ง” ขา้ ฯพดู “เพง่ิ ไดร้ บั การปลดปลอ่ ยจากพนั ธะผกู มดั และเพง่ิ ไดล้ า้ งตวั ในหอ้ งอาบนำ้� แตง่ ตวั คลมุ เสอื้ ใหมเ่ อยี่ ม ราวกบั ตนเปน็ เจา้ บา่ ว ผกู้ ำ� ลงั จะไดส้ มรสกบั ธดิ าของ นายเหนอื หวั ทง้ั ทต่ี นยากจนขน้ แคน้ มากพออยแู่ ลว้ 16 เจา้ เหน็ วา่ อยา่ งนน้ั ไหม?” “ใช่ ไม่ต่างกันเท่าไร” เขาพูด “คนพวกนจ้ี ะใหก้ ำ� เนดิ ทารกประเภทไหนไดอ้ กี ละ่ ถา้ ไมใ่ ชท่ ารกชนั้ ตำ่� และ นอกกฎหมาย?”17 “ย่อมเลี่ยงไมไ่ ด้” “ในทำ� นองเดยี วกนั หากผไู้ มค่ คู่ วรไดร้ บั การศกึ ษา ฉวยโอกาสเชยชมปรชั ญา นำ� นางมาเปน็ คคู่ รองดว้ ยวธิ กี ารอนั ไมค่ คู่ วร เจา้ วา่ เราสมควรจะเรยี กความคดิ ความอา่ นและทศั นะตา่ งๆ อนั ถอื กำ� เนดิ ขน้ึ มาจากพวกเขาวา่ อะไรด?ี หรอื วา่ ความจรงิ แลว้ เราสมควรเรยี กสงิ่ เหลา่ นน้ั วา่ ‘ปญั ญาโซฟสิ ท’์ 18 เพราะมนั ไมไ่ ด้ สมั พนั ธก์ ับความเทย่ี งแท้ ไม่คู่ควรกับปฏภิ าณอันจริงแทใ้ ดๆ ท้ังสิ้น?” “แนน่ อน” เขาพูด “ถา้ อยา่ งนน้ั อเดมนั ทสั ” ขา้ ฯ กลา่ ว “กม็ เี พยี งคนกลมุ่ นอ้ ยมากๆ เทา่ นนั้ ที่ รจู้ กั เขา้ หาปรชั ญาดว้ ยวธิ กี ารอนั คคู่ วรกบั นาง ยกตวั อยา่ งเชน่ ผมู้ อี ปุ นสิ ยั อนั สงู สง่ และไดร้ บั การเลยี้ งดมู าดี แตต่ อ่ มาถกู เนรเทศออกจากเมอื งไป เขาจงึ ยงั อยกู่ บั เพลโต : 297

นางโดยสอดคลอ้ งไปกบั ธรรมชาตขิ องตนเองได้ โดยไมเ่ สอื่ มทรามลงไปเสยี กอ่ น หรอื อยา่ งในกรณขี องจติ วญิ ญาณอนั ยงิ่ ใหญ่ ซง่ึ ไดจ้ ตุ แิ ละเตบิ โตขน้ึ ในเมอื งเลก็ ๆ เขายอ่ มรสู้ กึ รงั เกยี จธรุ ะตา่ งๆ ของเมอื ง และพยายามแสวงหาสงิ่ ซงึ่ ไปไกลเกนิ กวา่ นน้ั หรอื อาจมผี คู้ นจากศลิ ปะแขนงอน่ื ๆ อกี ในจำ� นวนนอ้ ยมากๆ ทเี่ ลอื กจะ เขา้ หานาง เนอ่ื งจากพวกเขากอปรดว้ ยธรรมชาตอิ นั ดี และดว้ ยเหตนุ จ้ี งึ ไมผ่ ดิ ทจี่ ะ รสู้ กึ ชงิ ชงั หนา้ ทขี่ องตน นอกจากนนั้ คนบางคนยงั อาจโดนรงั้ ไวด้ ว้ ยสายบงั เหยี น [496c] เสน้ เดยี วกบั เธอากสี สหายของพวกเราเคยโดน ในกรณขี องเธอากสี เขาอยใู่ น สภาพอันแวดล้อมไปด้วยส่ิงล่อใจทุกประการให้ออกไปจากปรัชญา ยกเว้น เพยี งอยา่ งเดยี วเทา่ นน้ั นนั่ กค็ อื ความเจบ็ ปว่ ยของรา่ งกาย ซงึ่ คอยปดิ กนั้ หรอื รง้ั เขาเอาไวจ้ ากการเขา้ สงู่ านทางการเมอื ง19 สว่ นกรณขี องขา้ ฯ – การเผยตนแหง่ ภตู 2ิ 0ของขา้ ฯ – คงไมม่ คี า่ พอใหเ้ อย่ ถงึ เทา่ ไรกระมงั เพราะไมร่ วู้ า่ มนั เกดิ ขน้ึ กบั ขา้ ฯ คนเดยี ว หรอื เคยเกดิ ขนึ้ มาแลว้ กบั คนอน่ื ๆ กอ่ นหนา้ อยา่ งไรกต็ าม คนกลมุ่ นอ้ ย เหล่านี้ก็คือคนที่เคยได้ล้ิมความหวานและความปีติใจจากการได้ถือครอง ปรชั ญาทง้ั นน้ั และในขณะเดยี วกนั พวกเขากเ็ คยไดพ้ บเหน็ ความบา้ ของคนหมู่ มากมามากพอ ไดพ้ บเหน็ วา่ บรรดาผสู้ นใจธรุ ะตา่ งๆ ทางการเมอื งนนั้ ลว้ นแลว้ แตท่ ำ� ตวั เหมอื นคนสขุ ภาพไมแ่ จม่ ใส ไมม่ มี ติ รสหายคนใดเลอื กจะตอ่ สเู้ รยี กรอ้ ง [496d] ความเทย่ี งธรรมกบั พวกเขา แลว้ ยงั รกั ษาตวั รอดไวไ้ ด้ พวกเขากเ็ หมอื นกบั มนษุ ย์ ผตู้ กอยกู่ ลางวงลอ้ มของสตั วร์ า้ ย ไมย่ นิ ดเี ขา้ รว่ มกบั พวกมนั กอ่ การไมเ่ ทยี่ งธรรม กระน้ันล�ำพังตัวคนเดียวก็ไม่พอจะต่อกรกับฝูงสัตว์ป่าเถื่อนท้ังหมดน้ีได้ พวกเขาอาจถกู กำ� จดั ทง้ิ กอ่ นจะทนั ไดส้ รา้ งประโยชนอ์ นั ใดตอ่ เมอื ง หรอื ตอ่ ผอง เพอ่ื นของตน หรือย่งิ ไปกว่านน้ั พวกเขาอาจไมท่ ันได้สร้างผลประโยชนใ์ ดตอ่ ตนเอง หรอื ตอ่ ผอู้ น่ื เลยดว้ ยซำ�้ เมอื่ นำ� สงิ่ เหลา่ นม้ี าคำ� นวณรวมกนั ดแู ลว้ พวกเขา ย่อมเลือกหนทางอันสงบเงียบ และใช้ชีวิตโดยสนใจแต่ธุระของตนเท่านั้น21 เปรยี บไดก้ บั คนทตี่ อ้ งหลบเมด็ ฝนและผงฝนุ่ ใตก้ ำ� แพงเลก็ ๆ ทา่ มกลางพายใุ หญ่ คนผู้หนึ่งเม่ือได้มองเห็นคนรอบกายเต็มปริ่มด้วยความไร้กฎเกณฑ์ หากเขา สามารถใชช้ วี ติ อยตู่ รงนนั้ โดยปราศจากความไมเ่ ทยี่ งธรรมและการกระทำ� อนั 298 : รพี ับลิก

ไรซ้ งึ่ สทุ ธธิ รรมได้ เทา่ นน้ั เขากพ็ อใจแลว้ เพราะมนั ทำ� ใหเ้ ขาถอนตวั ออกมาได้ [496e] ดว้ ยความเตม็ ใจ ไมม่ ีใครกลา่ วโทษ และยังมคี วามหวังอันงดงามหลงเหลอื ” [497a] “อมื เขาคงสรา้ งความสำ� เรจ็ เอาไวไ้ มใ่ ชน่ อ้ ยๆ แลว้ สนิ ะ” เขาพดู “กอ่ นจะ [497b] ถอนตัวออกมานะ่ ” [497c] “แตผ่ ลสำ� เรจ็ นน้ั กค็ งไมไ่ ดย้ งิ่ ใหญอ่ ะไรเหมอื นกนั ” ขา้ ฯ กลา่ ว “หากเขาไม่ บังเอิญได้อยู่ใต้ระบอบปกครองอันเหมาะสมน่ะนะ ถ้าได้อยู่ในระบอบอัน เหมาะสม เขากจ็ ะยง่ิ เตบิ โต พรอ้ มๆ กบั ไดช้ ว่ ยเหลอื สง่ิ ตา่ งๆ ทงั้ ทเ่ี ปน็ สว่ นรวม และสว่ นตวั เอาละ่ เทา่ นี้ สาเหตอุ นั ทำ� ใหป้ รชั ญามกั โดนปา้ ยสกี ไ็ ดร้ บั การแถลงไข อยา่ งควรแกเ่ หตแุ ลว้ และตามทศั นะขา้ ฯ เรากเ็ หน็ แลว้ ดว้ ยวา่ การกระทำ� เชน่ นน้ั มนั ไมไ่ ด้เทย่ี งธรรมเลย หรือถา้ เจ้ามอี ะไรอืน่ ตอ้ งการจะพูดอีกก็ว่ามาเถอะ” “ขา้ ฯ คงไมม่ อี ะไรตอ้ งพดู อกี แลว้ ละ่ ” เขากลา่ ว “แตว่ า่ กว็ า่ เถอะนะ ระบอบ การปกครองทกุ วันน้นี ่ะ มนั มรี ะบอบไหนบา้ งเหมาะสมกับส่งิ ทีท่ า่ นพดู มา?” “ไมม่ หี รอก” ข้าฯ กล่าว “และถ้าทำ� ได้ ข้าฯ กอ็ ยากจะลองฟ้องร้องเรอื่ งน้ี เหมือนกัน – ไม่มีเมืองใดเลยทุกวันน้ีที่มีสภาวะแวดล้อมคู่ควรกับธรรมชาติ ทางปรชั ญา และดว้ ยเหตนุ ไ้ี ง มนั ถงึ ไดเ้ ปลยี่ นแปลงไปเรอ่ื ยๆ พลกิ ผนั ไปเรอื่ ยๆ เหมอื นเอาเมลด็ พชื จากตา่ งแดนมาปลกู ในพนื้ ดนิ ไมเ่ หมาะสม มนั ยอ่ มโรยรา และถูกกลืนหายไปในหมู่พืชท้องถ่ิน ในปัจจุบัน ธรรมชาติทางปรัชญาก็เป็น เชน่ เดยี วกนั น้ี มนั ไมม่ วี นั ธำ� รงพลงั อำ� นาจของตนเอาไวไ้ ด้ มแี ตจ่ ะหลดุ โรยและ เปล่ียนกลายไปเป็นอุปนิสัยอันแปลกแยกจากตัวมันเองเท่าน้ัน ทว่าหากมัน ได้เติบโตขนึ้ ในระบอบปกครองอันเป็นเลศิ – เปน็ เลิศเหมอื นกับตัวของมัน – มนั ยอ่ มแสดงออกไดถ้ งึ ความแกรง่ กลา้ ประดจุ เทพเจา้ ในหมมู่ นษุ ย์ ทง้ั ในดา้ น ธรรมชาตสิ ว่ นตนและการดำ� เนนิ ชวี ติ เหมอื นอยา่ งทเี่ ราไดเ้ หน็ พอ้ งกนั ไป ฉะนนั้ เจา้ กค็ งตอ้ งถามขา้ ฯ เปน็ อนั ดบั ตอ่ ไปแนว่ า่ ระบอบการปกครองทว่ี า่ นม้ี นั คอื ระบอบไหน?” “ท่านพลาดแล้วล่ะ” เขาพูด “ข้าฯ ไม่ได้จะถามอะไรอย่างน้ันเสียหน่อย ขา้ ฯ เพยี งจะถามวา่ มนั เป็นระบอบปกครองเดียวกนั กับของเมอื งเรา ซึง่ เพิ่ง เพลโต : 299

กอ่ ต้งั กันไปหรือเปลา่ ? หรอื ว่าเป็นระบอบอืน่ ?” “ถา้ เปน็ ดา้ นอน่ื ๆอกี ทกุ ๆดา้ นละ่ ก็ใช”่ ขา้ ฯพดู “แตส่ ำ� หรบั ในดา้ นน.ี้..ตอนนนั้ [497d] เรากย็ งั เนน้ ยำ�้ กนั อยเู่ ลยมใิ ชห่ รอื วา่ ในเมอื งของเรานะ่ จะตอ้ งมคี นอยกู่ ลมุ่ หนงึ่ ซ่ึงเข้าใจตรรกะต่างๆ ของระบอบปกครองเป็นอย่างดี22 เหมือนกับเจ้า – ผู้บัญญัติกฎหมาย – ผ้เู คยไดใ้ ช้ตรรกะเหลา่ นั้นรา่ งกฎหมายมาก่อน” “ใช่” เขาพดู “เราเคยพูดถึงประเด็นนม้ี าแล้ว” “แตม่ นั กย็ งั ไมค่ อ่ ยชดั เจนเทา่ ไรนกั ” ขา้ ฯ พดู “เพราะความดงึ ดนั ของพวก เจ้านั่นล่ะ ตอนนั้นข้าฯ ก็เลยรู้สึกกลัวๆ ข้ึนมาว่า การพิสูจน์และสาธยาย ประเดน็ ดงั กลา่ วอาจกนิ เวลานาน ซำ�้ ยงั ยากเยน็ อกี ดว้ ย กระนนั้ สงิ่ ทยี่ งั เหลอื ให้ ต้องพดู ถึงกันตอนน้ีก็ไมใ่ ช่เรอ่ื งงา่ ยๆ เลยเหมอื นกัน” “มนั คืออะไรหรอื ?” “เมืองเมืองหนึ่งจะรับเอาปรัชญามาไว้ภายในได้อย่างไรโดยไม่ล่มสลาย ไปเสยี ก่อน – เพราะแน่นอนละ่ ว่า ความยิ่งใหญ่ท้งั หลายท้งั ปวงล้วนพกพา ความเส่ียงแห่งการล่มสลายติดตัวไว้ด้วยเสมอ อย่างสุภาษิตว่าไว้นั่นไง – ‘ส่งิ งดงามยอ่ มไดม้ ายาก’” [497e] “เอาเถอะ” เขาพูด “เรามาจัดการกับประเด็นนี้ แลว้ ท�ำให้การพสิ จู นข์ อง เราเสร็จสมบูรณก์ นั ดกี ว่า” “ขา้ ฯ มัน่ ใจว่า อุปสรรคในครั้งน้ีคงไมใ่ ชก่ ารขาดความสมคั รใจ” ข้าฯ พดู “แตจ่ ะขาดความสามารถกนั เสยี มากกวา่ อยา่ งนอ้ ยเจา้ กม็ นั่ ใจไดเ้ ลยวา่ ครงั้ นี้ ข้าฯ มีความกระตือรือร้นเต็มท่ี มันอาจจะฟังดูไม่รอบคอบไปเสียหน่อยนะ แตข่ า้ ฯ ตอ้ งการจะเสนอวา่ การฝกึ ปฏบิ ตั หิ ลกั การดงั กลา่ วอยา่ งเหมาะสมนน้ั จะตอ้ งเปน็ ไปในทางตรงกันข้ามกบั ท่ีเมืองต่างๆ ทุกวันนที้ �ำกนั ” “อยา่ งไรหรอื ?” “กท็ กุ วนั น”้ี ขา้ ฯ กลา่ ว “คนทนี่ ำ� เอาหลกั การเหลา่ นมี้ าฝกึ กนั สว่ นมาก กค็ อื [498a] พวกวยั รนุ่ ทเ่ี พง่ิ จะหยา่ นมหมาดๆ มนั กค็ อื ชว่ งเวลากอ่ นจะตอ้ งทำ� งานหาเงนิ เลยี้ งครอบครวั นน่ั ละ่ เดก็ หนมุ่ พวกนจี้ ะฝกึ ฝนจนไดพ้ บกบั สว่ นยากทส่ี ดุ เขา้ – 300 : รพี บั ลกิ