รีพับลิก (Republic)

“ใช่” [438c] “และถา้ เราพดู วา่ สง่ิ สงิ่ หนงึ่ มขี นาดใหญก่ วา่ มากๆ เรากย็ อ่ มหมายความวา่ [438d] สิง่ สิ่งนน้ั มีขนาดใหญก่ ว่าสิ่งทม่ี ีขนาดเลก็ กวา่ มากๆ ดว้ ยใชไ่ หม?” “ใช่” “และสงิ่ ซง่ึ เคย ใหญก่ วา่ กห็ มายถงึ วา่ มนั เคย ใหญก่ วา่ สง่ิ ซง่ึ เคย เลก็ กวา่ ในทำ� นองเดยี วกนั สง่ิ ซง่ึ กำ� ลงั จะใหญก่ วา่ กย็ อ่ มหมายถงึ วา่ มนั กำ� ลงั จะ ใหญ่ กวา่ สง่ิ ซง่ึ ก�ำลงั จะ เล็กกว่าด้วย?” “แน่นอน” เขาพดู “เชน่ เดยี วกนั กบั สงิ่ ซงึ่ มากกวา่ และสงิ่ ซงึ่ นอ้ ยกวา่ สงิ่ ซงึ่ ขยายเปน็ สองเทา่ และสงิ่ ซง่ึ ลดเหลอื ครงึ่ เดยี ว สง่ิ ซง่ึ หนกั กวา่ และสง่ิ ซง่ึ เบากวา่ สงิ่ ซง่ึ เรว็ กวา่ และ สงิ่ ซงึ่ เชอ่ื งชา้ กวา่ สงิ่ ซงึ่ รอ้ นกวา่ และสงิ่ ซง่ึ เยน็ กวา่ และสง่ิ อน่ื ๆ อกี มากมายใน ท�ำนองเดยี วกนั นดี้ ้วยใช่ไหม?” “ใชแ่ ลว้ ” “แล้วถ้าเป็นองค์ความรู้ด้านต่างๆ ล่ะ? ยังใช้วิธีเดียวกันได้ไหม? เพราะ องคค์ วามรโู้ ดยตวั มนั เองนน้ั ยอ่ มหมายถงึ องคค์ วามรเู้ กย่ี วกบั การเรยี นรู้ หรอื เกยี่ วกบั สง่ิ ใดกต็ าม ซงึ่ องคค์ วามรทู้ งั้ หลายควรมคี วามสมั พนั ธด์ ว้ ย อยา่ งไรกต็ าม องคค์ วามรเู้ ฉพาะทางดา้ นหนงึ่ ยอ่ มหมายถงึ องคค์ วามรเู้ กย่ี วกบั สงิ่ เฉพาะทาง ในดา้ นนนั้ ๆ ตวั อยา่ งเชน่ เมอื่ องคค์ วามรดู้ า้ นการสรา้ งบา้ นถอื กำ� เนดิ ขนึ้ มนั ยอ่ ม ต้องมคี วามแตกตา่ งจากองค์ความรูด้ ้านอื่นๆ และด้วยเหตุนีม้ ันจึงไดร้ ับการ ขนานนามว่าเป็น ‘องค์ความรูเ้ ฉพาะทางดา้ นการสร้างบา้ น’ ใชไ่ หม?” “แนน่ อน” “และนั่นย่อมเป็นเพราะว่ามันเป็นองค์ความรู้ในด้านเฉพาะ ซึ่งแตกต่าง จากดา้ นอนื่ ๆ ทงั้ หมด ใช่หรือเปล่า?” “ใช”่ “และเนอื่ งจากทม่ี นั สมั พนั ธก์ บั สง่ิ เฉพาะทางสงิ่ หนงึ่ เพยี งสงิ่ เดยี ว ตวั มนั เอง จงึ กลายเปน็ สง่ิ เฉพาะทางสงิ่ หนงึ่ ไปดว้ ยใชไ่ หมละ่ ? วธิ กี ารคดิ เชน่ นยี้ อ่ มใชไ้ ดก้ บั เพลโต : 201

ศลิ ปะเฉพาะทางและองคค์ วามรทู้ กุ ๆ ด้านเลย ใชห่ รือเปลา่ ?” “ใช่แลว้ ” “ขา้ ฯ วา่ ตอนนเี้ จา้ คงพอเขา้ ใจแลว้ นะ” ขา้ ฯ พดู “ขา้ ฯ ถงึ ไดบ้ อกไงวา่ เมอื่ สง่ิ สองสง่ิ มคี วามสมั พนั ธก์ นั หากสงิ่ แรกไมม่ คี ณุ สมบตั ใิ ดๆตดิ ตวั สงิ่ ทสี่ องกจ็ ะตอ้ ง ไมม่ ดี ว้ ย และในทางกลบั กนั หากสง่ิ แรกมคี ณุ สมบตั ใิ ดๆ กต็ ามตดิ ตวั สง่ิ ทส่ี อง [438e] กจ็ ะตอ้ งมดี ว้ ยเชน่ กนั 34 อยา่ งไรกต็ าม ขา้ ฯ ไมไ่ ดห้ มายความวา่ ทง้ั สองสง่ิ นจี้ ะตอ้ ง มคี ณุ สมบัตเิ พิม่ เติมอยา่ งเดียวกบั คณุ สมบัติของมนั ตวั อยา่ งเชน่ องคค์ วามรู้ เกย่ี วกบั สงิ่ ตา่ งๆ ทม่ี สี ขุ ภาพดี หรอื เกยี่ วกบั สง่ิ ตา่ งๆ ทมี่ คี วามปว่ ยไขน้ น้ั ไมไ่ ด้ หมายความวา่ มนั จะตอ้ งเปน็ องคค์ วามรอู้ นั มสี ขุ ภาพดี หรอื องคค์ วามรอู้ นั ปว่ ยไข้ ไปดว้ ยกไ็ ด้ หรอื ในทำ� นองเดยี วกนั องคค์ วามรเู้ กย่ี วกบั สง่ิ ทด่ี ี หรอื เกย่ี วกบั สง่ิ ท่ี เลวนน้ั กไ็ มไ่ ดห้ มายความวา่ มนั จะตอ้ งดหี รอื เลวโดยตวั มนั เองเสมอไปเชน่ กนั และเมอ่ื ใดกต็ าม องคค์ วามรดู้ า้ นหนง่ึ ๆ ไมไ่ ดเ้ ปน็ เพยี งองคค์ วามรเู้ กย่ี วกบั สงิ่ ใด สง่ิ หนง่ึ ซงึ่ มนั สมั พนั ธด์ ว้ ยแตเ่ พยี งอยา่ งเดยี ว หากแตเ่ ปน็ องคค์ วามรขู้ องดา้ นหนงึ่ โดยเฉพาะเจาะจง เชน่ การมสี ขุ ภาพดีและ การเจบ็ ไขไ้ ดป้ ว่ ย เมอ่ื นนั้ องคค์ วามรู้ น้ันๆ ก็จะกลายเป็นองค์ความรู้เฉพาะทางของด้านด้านหน่ึงไปโดยปริยาย กลา่ วคอื มนั จะมคี ณุ สมบตั อิ นั เฉพาะเจาะจงบางประการตอ่ ทา้ ยเขา้ ไป ซงึ่ ใน กรณนี ก้ี ็คอื องค์ความรู้ ดา้ นการแพทย์ น่นั เอง” “ข้าฯ เข้าใจแลว้ ละ่ ” เขากลา่ ว “และตามทัศนะของข้าฯ มนั ก็จะต้องเปน็ เช่นนัน้ เสมอด้วย” [439e] “เอาละ่ กลบั มาทคี่ วามกระหาย” ขา้ ฯ พดู “เราตอ้ งรวมมนั เขา้ กบั สง่ิ ทมี่ นั สมั พันธ์ด้วยใชไ่ หม? และแนน่ อน ความกระหายกต็ อ้ งสัมพันธ์กบั ...” “ข้าฯ รู้” เขาพูด “มันสัมพนั ธก์ บั เคร่อื งดมื่ ” “เมอื่ เปน็ เชน่ นี้ ความกระหายในคณุ สมบตั หิ นงึ่ ๆ กต็ อ้ งสมั พนั ธก์ บั เครอื่ งดม่ื ทม่ี คี ณุ สมบตั นิ น้ั ๆ อยา่ งไรกต็ าม ความกระหายโดยตวั ของมนั เอง ไมไ่ ดเ้ รยี กรอ้ ง คณุ สมบตั ใิ ดๆ เพม่ิ เตมิ ทงั้ สนิ้ ไมว่ า่ ดหี รอื เลว หรอื มากหรอื นอ้ ยกต็ าม เพราะ โดยธรรมชาติแลว้ ความกระหายโดยตัวของมนั เองนน้ั ย่อมมเี ป้าหมายเพียง 202 : รีพบั ลิก

เครอ่ื งด่ืมเท่านัน้ ” [439b] “แนน่ อน” [439c] “ฉะนน้ั จติ วญิ ญาณของคนมคี วามกระหาย ในขณะเขากำ� ลงั กระหายยอ่ ม ไมเ่ รยี กรอ้ งสง่ิ ใดนอกจากเครอื่ งดมื่ มนั จะถวลิ หาแตส่ งิ่ นเ้ี ทา่ นนั้ และจะถกู ดงึ เข้าหาโดยส่ิงนี้เท่านน้ั อีกด้วย” “ใช่แล้ว” “ด้วยเหตุน้ี หากมีสิ่งใดก็ตามพยายามจะร้ังมันไว้ ขณะท่ีมันก�ำลังเกิด ความกระหาย สง่ิ สงิ่ นัน้ ก็จะตอ้ งเป็นสิ่งซงึ่ อยู่ภายในตวั มนั เช่นกัน แตจ่ ะตอ้ ง เปน็ คนละสว่ นกบั สว่ นทก่ี อ่ ใหเ้ กดิ ความกระหาย คนละสว่ นกบั สว่ นทข่ี บั เคลอ่ื น มนั ใหโ้ หยหาเครอื่ งดมื่ ราวสตั วป์ า่ ใชไ่ หม? แนน่ อนวา่ มนั ยอ่ มไมใ่ ชส่ ว่ นเดยี วกนั อยแู่ ลว้ เพราะเราพดู เองนว่ี า่ สงิ่ สงิ่ เดยี วกนั ยอ่ มไมส่ ามารถกระทำ� สง่ิ ตรงขา้ ม ตอ่ ส่งิ ส่ิงเดียวกนั โดยใช้สว่ นส่วนเดียวกนั ในตัวมนั ในเวลาเดียวกนั ได้” “ใช่ มันทำ� อยา่ งนั้นไม่ได”้ “ขา้ ฯ วา่ มนั กค็ ลา้ ยๆ กบั การกลา่ ววา่ นกั ธนกู ำ� ลงั ใชม้ อื ของตน ดงึ คนั ธนู เขา้ หาตวั และดนั คนั ธนอู อกจากตวั ในเวลาเดยี วกนั พดู อยา่ งนย้ี งั ไงกฟ็ งั ดพู ลิ กึ พวกเราสมควรจะพดู เสยี ใหมว่ า่ เขาใชม้ อื ขา้ งหนง่ึ ดงึ มนั เขา้ หาตวั และใชอ้ กี มอื หนง่ึ ดันมนั ออกจากตัวตา่ งหากละ่ ” “แนน่ อนเชียวละ่ ” เขาพูด “แตเ่ รากย็ งั กลา่ วไดว้ า่ บางครงั้ คนกำ� ลงั กระหายกไ็ มไ่ ดย้ นิ ดจี ะหาอะไรมาดม่ื เสมอไปใช่ไหม?” “แนล่ ่ะ” เขาพดู “มีคนเชน่ นีอ้ ยู่จำ� นวนมาก และมนั กเ็ กิดข้ึนอยู่บอ่ ยครงั้ ” “งนั้ เราควรจะใหค้ ำ� อธบิ ายกรณเี หลา่ นวี้ า่ อยา่ งไรด?ี ” ขา้ ฯ กลา่ ว “มนั จะตอ้ ง มสี ว่ นสว่ นหนง่ึ ในจติ วญิ ญาณของพวกเขาทคี่ อยผลกั ดนั ใหพ้ วกเขาไปหาอะไร มาดม่ื และมนั กจ็ ะตอ้ งมอี กี สว่ นหนง่ึ ซง่ึ คอยยบั ยงั้ ไมใ่ หพ้ วกเขากระทำ� เชน่ นน้ั ได้ หน�ำซำ้� สว่ นหลังยังเป็นนายเหนอื สว่ นแรกด้วย ใชห่ รอื เปล่า?” “ขา้ ฯ กม็ ีทัศนะอยา่ งน้นั นะ” เขากล่าว เพลโต : 203

“สง่ิ ซงึ่ คอยยับยัง้ ดงั กลา่ ว – เม่ือใดกต็ ามเปา้ หมายแหง่ การยบั ยง้ั ปรากฏ [439d] ออกมา – ยอ่ มเกดิ ขน้ึ จากการคำ� นวณดว้ ยตรรกะ ขณะเดยี วกนั สง่ิ ซงึ่ คอยผลกั ดนั และฉดุ ลากพวกเขานนั้ ยอ่ มเกดิ จากสภาวะทางจติ ใจและโรคภยั ตา่ งๆ ใชไ่ หม?” “ดูทา่ จะเป็นอยา่ งนนั้ ” “ถา้ อยา่ งนน้ั มนั คงไมไ่ รต้ รรกะจนเกนิ ไป หากเราจะเสนอวา่ ” ขา้ ฯ พดู “มนั มี อยู่สองส่วน โดยแต่ละส่วนก็แตกต่างกันโดยสิ้นเชิง เราจะเรียกส่วนหนึ่งใน จติ วญิ ญาณ ซง่ึ ทำ� การคำ� นวณวา่ ‘สว่ นซงึ่ คำ� นวณดว้ ยตรรกะ’ และเรยี กอกี สว่ น ซงึ่ เปน็ บอ่ เกดิ แหง่ ราคะ ความหวิ ความกระหาย และความปน่ั ปว่ นตา่ งๆ อนั เกดิ จากความปรารถนา วา่ ‘สว่ นซงึ่ ไรต้ รรกะ’ หรอื ‘สว่ นซง่ึ ปรารถนา’14 ซง่ึ มกั อยู่ รว่ มกบั ความสุขสำ� ราญและความรสู้ กึ โหยหาการเตมิ เต็ม” [439e] “ใช”่ เขากลา่ ว “และเรากส็ มควรจะเช่อื เช่นน้นั จรงิ ๆ” “ถา้ อยา่ งนน้ั ”ขา้ ฯพดู “จากนไี้ ปเราจะแยกสองรปู แบบดงั กลา่ วในจติ วญิ ญาณ ออกจากกนั เอาละ่ เจา้ วา่ เราควรบรรจคุ วามคกึ คะนอง และสว่ นซงึ่ สรา้ งความ คกึ คะนองแกเ่ รา เขา้ ไว้เป็นอันดับสามหรอื เปล่า? หรอื เจ้าวา่ มนั มธี รรมชาติ เดียวกบั สว่ นใดส่วนหน่ึงข้างตน้ อยู่แลว้ ?” “บางท”ี เขาพดู “มันอาจจะมีธรรมชาตเิ ดยี วกนั กับสว่ นซึง่ ปรารถนานะ” “แตข่ า้ ฯ เคยไดย้ นิ เรอื่ งๆ หนง่ึ ซง่ึ กเ็ ชอื่ ถอื ไดอ้ ยนู่ ะ” ขา้ ฯ กลา่ ว “เรอื่ งมอี ยวู่ า่ เลออนทอิ สั บตุ รแหง่ อะกลาออิ อน กำ� ลงั เดนิ ทางขน้ึ เหนอื จากเมอื งเพเรอสั โดย ใชเ้ สน้ ทางเลยี บกำ� แพงเหนอื เขาบงั เอญิ พบกบั ซากศพจำ� นวนหนงึ่ นอนกองอยู่ แทบเทา้ ของเพชฌฆาต เลออนทอิ สั เกดิ ความปรารถนาจะจอ้ งมองศพเหลา่ นน้ั แตใ่ นขณะเดยี วกนั เขากร็ สู้ กึ ขยะแขยงและเบอื นหนา้ ไปอกี ทาง ชว่ งเวลาครหู่ นงึ่ หมดไปกบั การพยายามตอ่ สกู้ บั ตวั เองและยกมอื ขน้ึ บงั ใบหนา้ ไว้ แตท่ สี่ ดุ แลว้ [440a] ความปรารถนาน้ันก็มีพลังเหนือกว่าจนได้ เขาเบิกตากว้าง พุ่งตรงเข้าไปยัง กองซาก แลว้ เปล่งเสียงตะโกนว่า ‘มองเสียให้เตม็ ตาเลยซี อ้ายผรี า้ ย! งดงาม มากไหมละ่ !’” “ข้าฯ กเ็ คยไดย้ นิ มาเหมือนกนั ” เขากล่าว 204 : รพี ับลิก

“คำ� พดู ดงั กลา่ วยอ่ มชใ้ี หเ้ ราเหน็ วา่ ” ขา้ ฯ พดู “บางครงั้ ความขนุ่ เคอื งกท็ ำ� [440b] สงครามกบั ความปรารถนาไดด้ ว้ ยเชน่ กนั เหมอื นกบั ทส่ี งิ่ สงิ่ หนงึ่ มกั ขดั แยง้ กบั [440c] สงิ่ อ่นื ๆ อย่บู อ่ ยๆ นั่นละ่ ” [440d] “ใช”่ เขาพูด “มนั บง่ ช้เี ชน่ นัน้ จรงิ ๆ” “ยงั มอี กี หลายกรณนี ะ” ขา้ ฯ กลา่ ว “เราจะสงั เกตเหน็ ไดบ้ อ่ ยๆ วา่ เมอื่ ความ ปรารถนาบบี บงั คบั ใหใ้ ครคนหนง่ึ กระทำ� การตรงกนั ขา้ มกบั สว่ นซง่ึ คำ� นวณดว้ ย ตรรกะ คนคนนน้ั กม็ กั ตำ� หนติ นเองอยา่ งไมพ่ อใจ ขณะเดยี วกนั ความคกึ คะนอง กจ็ ะถกู เรา้ ทำ� ใหเ้ ขารสู้ กึ ตอ่ ตา้ นสง่ิ ทกี่ ำ� ลงั บบี บงั คบั ตนเองอยู่ ราวกบั วา่ ขณะท่ี กองทพั สองฝา่ ยกำ� ลงั เบาะแวง้ กนั อยนู่ นั้ ความคกึ คะนองไดเ้ ขา้ เปน็ พนั ธมติ ร กบั ตรรกะ อยา่ งไรกต็ าม ขา้ ฯ เดาวา่ เจา้ คงไมเ่ คยเหน็ ความคกึ คะนองของตนเอง หรอื ของบคุ คลอน่ื ใด รว่ มมอื กบั ความปรารถนา เพอ่ื กระทำ� ในสงิ่ ซงึ่ ตรรกะสง่ั หา้ ม ไว้มากอ่ นใชไ่ หมละ่ ?” “ในนามของเทพซุส” เขาพูด “ข้าฯ ไมเ่ คยเห็น” “แลว้ ถา้ เปน็ เวลาทคี่ นคนหนง่ึ เหน็ วา่ ตนเองเพงิ่ กอ่ ความไมเ่ ทย่ี งธรรมลง ไปละ่ ?” ขา้ ฯ พดู “หากเขามองวา่ ผหู้ ยบิ ยนื่ ความทกุ ขจ์ ากความหวิ โหย หรอื จาก ความเหนบ็ หนาวใหแ้ กต่ นนน้ั กระทำ� ลงไปดว้ ยความเทยี่ งธรรมแลว้ ละ่ ก็ ยงิ่ เขา เปน็ คนสงู สง่ มากเทา่ ไร เขากจ็ ะยงิ่ รสู้ กึ ขนุ่ เคอื งนอ้ ยลงเทา่ นน้ั ใชไ่ หม? ในกรณี เชน่ นก้ี ค็ งกลา่ วไดว้ า่ ความคกึ คะนองในตวั ของเขาไมเ่ ตม็ ใจจะลกุ ฮอื ขน้ึ ประทว้ ง คนคนนน้ั ใชห่ รือเปลา่ ?” “เปน็ จรงิ ตามนน้ั ” เขาพูด “แต่ถ้าเป็นกรณีท่ีคนคนหนึ่งเช่ือว่า ใครบางคนก�ำลังปฏิบัติต่อเขาด้วย ความไมเ่ ทย่ี งธรรมละ่ ? ความคกึ คะนองในตวั เขาคงเดอื ดพลา่ นดว้ ยความโกรธ และเขา้ เปน็ พนั ธมติ รกบั สงิ่ ทเ่ี ขาเชอื่ วา่ เทย่ี งธรรมใชไ่ หม? ในกรณเี ชน่ น้ี ตอ่ ให้ มนั ตอ้ งเผชญิ หนา้ กบั ความหวิ โหย ความหนาวเหนบ็ และความทกุ ขท์ รมานอนื่ ๆ ในทำ� นองเดยี วกนั มนั กย็ งั นงิ่ อดทนและฝา่ ฟนั ตอ่ ไปได้ ดว้ ยความพยายามอนั สงู ส่ง ไม่ย่อทอ้ จนกวา่ จะได้ชัย หรือจนกว่าความตายจะเขา้ มาขวางกน้ั หรอื เพลโต : 205

กระท่ังอ่อนแรงลง มันยอมสงบต่อตรรกะเสมอ เหมือนสุนัขซ่ึงถูกขานเรียก โดยคนดูแลฝงู สตั ว์อย่างไรอยา่ งนั้น” “มันเป็นอย่างท่ีท่านเปรียบเทียบมาจริงนั่นล่ะ และแน่นอนว่า พวกเรา ก็ได้จัดวางฝ่ายสนับสนุนในเมืองของเราเอาไว้ให้เหมือนกับสุนัขผู้ภักดีต่อผู้ ปกครอง ผ้เู ปน็ เสมอื นคนดแู ลฝูงสัตวแ์ หง่ เมือง” “เจา้ มคี วามเขา้ ใจอนั ยอดเยยี่ มในสง่ิ ทข่ี า้ ฯ พดู ” ขา้ ฯ กลา่ ว “แตน่ อกเหนอื ไปจากน้ัน เจา้ นา่ ตระหนกั ไดถ้ งึ อกี เร่ืองหนง่ึ ดว้ ยนะ” [440e] “เรอ่ื งไหน?” “กข็ อ้ คน้ พบของพวกเราเกย่ี วกบั ความคกึ คะนองนน้ั มนั ตรงกนั ขา้ มกบั สงิ่ ทเ่ี ราเพงิ่ เสนอไปนะ่ สิ เมอื่ ครเู่ ราคดิ กนั ไปวา่ มนั นา่ จะอยกู่ บั สว่ นซงึ่ ปรารถนา ใชไ่ หม? แตต่ อนนก้ี ลายเปน็ วา่ มนั ไมไ่ ดใ้ กลเ้ คยี งเลย เพราะในสงครามระหวา่ ง สองกองทัพภายในจิตวิญญาณนั้น ความคึกคะนองมันดันเลือกอยู่ข้างส่วน ซ่งึ คำ� นวณด้วยตรรกะนะ่ ส”ิ “นน่ั สินะ” เขาพูด “ง้ันค�ำถามตอ่ มากค็ อื มันมคี วามแตกตา่ งจากสว่ นซึง่ คำ� นวณดว้ ยตรรกะ หรอื ไม่ หรือว่าอนั ทีจ่ ริง มนั เป็นเพียงรปู แบบหนง่ึ ของส่วนนี้ และจติ วิญญาณ กไ็ มไ่ ดแ้ บง่ ออกเปน็ สามรปู แบบแตม่ เี พยี งสองเทา่ นน้ั นน่ั กค็ อื มเี พยี งสว่ นซงึ่ คำ� นวณดว้ ยตรรกะกบั สว่ นซง่ึ ปรารถนาเทา่ นน้ั ? แตเ่ อะ๊ ? หรอื วา่ มนั จะเหมอื นกบั [441a] เมืองของเราที่แบ่งได้เป็นสามช่วงช้ัน อันได้แก่ ช่วงชั้นของคนท�ำงานหาเงิน ชว่ งชน้ั ของฝา่ ยสนบั สนนุ และชว่ งชนั้ ของฝา่ ยตดั สนิ ใจ ทง้ั สามชว่ งชน้ั นป้ี ระสาน รวมกนั จงึ ธ�ำรงรักษาเมอื งทง้ั เมืองเอาไว้ได้ จิตวญิ ญาณ โดยธรรมชาติแล้ว – หากมนั ไมฟ่ อนเฟะดว้ ยการอบรมเลย้ี งดอู นั เลวรา้ ยเสยี กอ่ น – กส็ มควรจะตอ้ ง มคี วามคกึ คะนองเปน็ สว่ นทส่ี าม เพอื่ ทำ� หนา้ ทเ่ี ปน็ ฝา่ ยสนบั สนนุ ของสว่ นซงึ่ คำ� นวณด้วยตรรกะด้วยหรือเปลา่ ?” “ขา้ ฯ วา่ มันจ�ำเป็นตอ้ งมสี ่วนทสี่ ามนะ” เขาพูด “ใช่ แต่เราจะตอ้ งพิสูจนใ์ หไ้ ดก้ อ่ นว่า” ข้าฯ พูด “มนั มคี วามแตกตา่ งจาก 206 : รีพบั ลิก

สว่ นซง่ึ คำ� นวณดว้ ยตรรกะอยา่ งไร เหมอื นกบั ทเี่ ราเพงิ่ พสิ จู นไ์ ปไงวา่ มนั แตก [441b] ต่างจากสว่ นซงึ่ ปรารถนาอยา่ งไรบ้าง” [441c] [441d] “แตก่ ารจะพสิ จู นว์ า่ มนั ตา่ งออกไปกไ็ มใ่ ชเ่ รอ่ื งยากเยน็ เทา่ ไรหรอก” เขากลา่ ว “เพราะเราพบเหน็ ไดจ้ ากเดก็ ๆ อยเู่ สมอวา่ พวกเขานน้ั เปย่ี มดว้ ยความคกึ คะนอง มาตง้ั แตเ่ กดิ สว่ นการคำ� นวณดว้ ยตรรกะนะ่ ดเู หมอื นเดก็ บางคนแทบไมม่ เี ลย และคนจ�ำนวนมากกม็ ารู้จกั มนั เอาตอนแกน่ ่ันล่ะ” “โอ้ ในนามของซสุ เจา้ พดู ไดย้ อดเยยี่ ม” ขา้ ฯ พดู “นอกจากนนั้ เรายงั พบสงิ่ ที่ เจ้าพูดมาได้ในพวกสตั วป์ ่าอีกดว้ ยนะ ขา้ ฯ จำ� ได้วา่ เราเคยยกวรรคหนึง่ ของ โฮเมอร์ข้ึนมาเปน็ ตัวอยา่ งไปแลว้ และครง้ั นม้ี ันกน็ ำ� มาใช้ไดอ้ กี ... ก�ำป้ันทบุ อก เขาเตือนใจตนออกมาเป็นค�ำพดู 35 เจา้ ดสู ิ โฮเมอรแ์ สดงใหเ้ ราเหน็ อยา่ งชดั เจนถงึ สว่ นสว่ นหนง่ึ ซง่ึ คำ� นวณตดั สนิ ความดคี วามเลว และขณะเดยี วกนั กต็ อ่ วา่ สว่ นอกี สว่ นหนงึ่ ซง่ึ คกึ คะนองโดย ไรต้ รรกะ ราวกบั วา่ สว่ นหลงั แตกตา่ งจากสว่ นแรกโดยสนิ้ เชงิ อยา่ งไรอยา่ งนนั้ ” “ท่านพูดไดถ้ กู ตอ้ งท่สี ดุ ” เขาพูด “เอาละ่ ” ขา้ ฯ กลา่ ว “พวกเราไดแ้ หวกวา่ ยผา่ นความยากลำ� บากกนั มา และ สดุ ทา้ ยกเ็ หน็ พอ้ งกนั แลว้ วา่ ชว่ งชน้ั ตา่ งๆ ทปี่ รากฏอยภู่ ายในเมอื งนน้ั ลว้ นปรากฏ อยภู่ ายในจติ วญิ ญาณของคนแตล่ ะคนเชน่ กนั กระทง่ั จำ� นวนยงั เทา่ กนั อกี ดว้ ย” “ใช่ เป็นเชน่ นนั้ ” “ถา้ อยา่ งนน้ั ปญั ญาของปจั เจกชนแตล่ ะคน กจ็ ำ� เปน็ จะตอ้ งมลี กั ษณะและ แหลง่ ท่ีมาเดยี วกันกับปัญญาของเมืองน่ะสิ?” “ใช่แล้ว” “และเช่นเดียวกัน ความกล้าหาญของเมืองก็จะต้องมีลักษณะและแหล่ง ทมี่ าเดยี วกนั กบั ความกลา้ หาญของปจั เจกชนแตล่ ะคนดว้ ย ความดงี ามประเภท อื่นๆ ก็ทำ� นองเดยี วกนั คือท้งั สองฝา่ ยจะต้องเหมือนกนั เสมอ?” เพลโต : 207

“ใช่ มนั จ�ำเปน็ ตอ้ งเปน็ เช่นน้ันเสมอ” “และเชน่ เดยี วกนั กลาวคอน เรายอ่ มมน่ั ใจไดว้ า่ ความเทยี่ งธรรมของบรุ ษุ ผู้หน่ึงน้นั จะตอ้ งเปน็ ไปในลกั ษณะเดยี วกนั กับความเท่ียงธรรมของเมอื งดว้ ย “ใช่ มนั จ�ำเปน็ ตอ้ งเป็นอยา่ งนนั้ เชน่ เดียวกนั ” “และเรากต็ อ้ งไมล่ มื วา่ เมอื งของเราจะเทยี่ งธรรมได้ หากสมาชกิ แตล่ ะคน ในสามช่วงช้นั ดงั กล่าว สนใจแต่ธรุ ะของตนเทา่ นนั้ ” “เราไมล่ มื ง่ายๆ หรอกน่า ตามทศั นะข้าฯ นะ” เขาพูด [441e] “ถา้ อยา่ งนน้ั เรากต็ อ้ งจำ� เอาไวใ้ หม้ น่ั วา่ หากแตล่ ะสว่ นภายในตวั เราแตล่ ะคน สนใจแตเ่ พยี งธรุ ะของมนั เทา่ นนั้ เรากจ็ ะมคี วามเทยี่ งธรรม และสนใจแตธ่ รุ ะ ของเราเท่านน้ั ด้วย” “ใชแ่ ลว้ ” เขาพดู “เราต้องจำ� เร่อื งนี้ใหด้ ี” “และสว่ นซงึ่ คำ� นวณดว้ ยตรรกะกส็ มควรจะไดป้ กครองสว่ นอนื่ ๆ เพราะสว่ น สว่ นนเ้ี ปน็ สว่ นทม่ี ปี ญั ญา คอยวางแผนการเกยี่ วกบั อนาคตใหแ้ กจ่ ติ วญิ ญาณ ท้ังดวงอยู่เสมอ ขณะเดียวกันส่วนซึ่งคึกคะนองก็จะต้องเช่ือฟัง และเป็น พันธมิตรอนั ดขี องส่วนดงั กล่าวด้วย?” “แนน่ อน” “และอยา่ งทเี่ ราไดก้ ลา่ วกนั ไปแลว้ สว่ นผสมอนั ลงตวั ระหวา่ งดนตรศี ลิ ปก์ บั กายบรหิ ารนน้ั ยอ่ มทำ� ใหท้ ง้ั สองสว่ นดงั กลา่ วเขา้ กนั ได้ กลา่ วคอื ขงึ สว่ นหนงึ่ ใหต้ งึ [442a] ฝกึ ฝนมนั ดว้ ยการเรยี นรแู้ ละคำ� พดู อนั งดงามอยเู่ สมอ ขณะเดยี วกนั กค็ ลายอกี สว่ นหน่ึงใหห้ ยอ่ น โดยใช้นทิ านประโลมใจ สรา้ งความสงบเสง่ียมแกม่ ันดว้ ย เสียงประสานและทว่ งท�ำนองใช่ไหม?” “ถูกทเี ดียว” เขากลา่ ว “และเมอ่ื ทง้ั สองสว่ นไดร้ บั การดแู ลฝกึ ฝน ไดร้ บั การศกึ ษา และไดเ้ รยี นรถู้ งึ หนา้ ทหี่ รอื ธรุ ะอนั จรงิ แทข้ องตนแลว้ พวกมนั กจ็ ะขน้ึ เปน็ นายเหนอื สว่ นซงึ่ มแี ต่ ความปรารถนา อนั เปน็ สว่ นซงึ่ กนิ เนอื้ ทม่ี ากทสี่ ดุ ภายในจติ วญิ ญาณของแตล่ ะคน และโดยธรรมชาตแิ ลว้ มนั ยงั เปน็ สว่ นซง่ึ กอ่ ใหเ้ กดิ ความหวิ กระหายในเงนิ ทอง 208 : รพี บั ลกิ

อยา่ งมเิ คยพออกี ดว้ ย – ทงั้ สองสว่ นดงั กลา่ วจะคอยจบั ตาดสู ว่ นสว่ นนไ้ี วอ้ ยา่ ง [442b] ระแวงระไว ดว้ ยเกรงวา่ มนั จะถกู เสรมิ เตมิ ดว้ ย ‘ความสำ� ราญทางกาย’ ทง้ั หลาย [442c] จนแขง็ แกรง่ และเตบิ ใหญ่ และไมส่ นใจเพยี งธรุ ะของตนอกี ตอ่ ไป หากเปน็ เชน่ นน้ั มันก็จะยึดอ�ำนาจปกครอง จองจำ� สว่ นอ่นื ๆ – ซ่ึงไม่สมควรอยใู่ ต้ปกครอง – ใหก้ ลายเปน็ ทาส และต่อจากนั้น ชวี ิตทัง้ ชีวิตกจ็ ะถกู บ่อนทำ� ลายไปในทสี่ ดุ ” “นน่ั น่ะส”ิ เขาพดู “ถา้ อยา่ งนน้ั ” ขา้ ฯ พดู “หนา้ ทท่ี ง้ั สองสว่ นทที่ ำ� งานไดอ้ ยา่ งยอดเยย่ี มทสี่ ดุ ก็ คงหนไี มพ่ น้ การพทิ กั ษท์ งั้ รา่ งกายและจติ วญิ ญาณใหร้ อดพน้ จากเงอ้ื มมอื ของ ศตั รภู ายนอก โดยสว่ นหนง่ึ เปน็ ผหู้ ารอื และตดั สนิ ใจ ขณะอกี สว่ นเปน็ ผอู้ อกรบ ในสงคราม ตามคำ� สงั่ ของผปู้ กครอง เปย่ี มดว้ ยความกลา้ หาญ บรรลแุ ผนการ ของผูน้ �ำใหจ้ งได้” “ใชแ่ ล้วล่ะ” “และข้าฯ ว่า เราจะเรียกคนคนหนึ่งว่า ‘มีความกล้าหาญ” ได้ก็ด้วยการ ท�ำงานของส่วนดังกลา่ วเชน่ กัน นัน่ ก็คือ หากความคกึ คะนองนนั้ ยังปกปักษ์ รกั ษาคำ� สง่ั ของตรรกะเอาไวไ้ ด้ – วา่ สง่ิ ใดรา้ ยแรง และสง่ิ ใดไมใ่ ช่ – แมต้ อ้ งเผชญิ กับความเจ็บปวด หรอื ความสำ� ราญอย่างมากเพียงใดก็ตาม” “ถกู ต้อง” เขากล่าว “และเราจะเรยี กคนคนหนงึ่ วา่ ‘มปี ญั ญา’ ไดก้ ด็ ว้ ยการทำ� งานของสว่ นเลก็ ๆ ส่วนหนึ่งซึ่งถืออ�ำนาจปกครองอยู่ภายในตัวเขา และเป็นผู้ออกค�ำสั่งข้างต้น สว่ นสว่ นนย้ี งั ถอื ครององคค์ วามรชู้ นดิ หนงึ่ ซง่ึ ใชต้ ดั สนิ วา่ สง่ิ ใดเปน็ ประโยชน์ ต่อแตล่ ะสว่ น หรือสิง่ ใดเป็นประโยชนต์ อ่ สว่ นรวม อันประกอบด้วยสามสว่ น สมั พันธก์ นั บ้าง” “แน่นอนท่สี ดุ ” “แล้วถ้าเป็นความสงบใจล่ะ? เขาจะมีความสงบใจได้ด้วยมิตรภาพและ กลมเกลยี วกนั ของสว่ นตา่ งๆเหลา่ นนั้ ใชไ่ หม?นน่ั คอื เมอ่ื สว่ นปกครองและสว่ น ใตป้ กครองอกี สองสว่ น มที ศั นะรว่ มกนั เพยี งหนง่ึ เดยี ววา่ สว่ นซงึ่ คำ� นวณดว้ ย เพลโต : 209

[442d] ตรรกะนนั้ สมควรไดป้ กครองทส่ี ดุ และไมม่ สี ว่ นใดสมควรลกุ ฮอื ขน้ึ ตอ่ ตา้ นอกี ใช่หรือไม่?” “ความสงบใจยอ่ มตอ้ งเปน็ อยา่ งน”ี้ เขากลา่ ว “ทง้ั ภายในเมอื งและภายในตวั ปจั เจกชน” “และแนน่ อน เขาจะมคี วามเทย่ี งธรรมได้ กด็ ว้ ยวถิ ปี ฏบิ ตั ิ ซง่ึ เราพดู ถงึ กนั อยบู่ อ่ ยๆ เทา่ นัน้ มีเพยี งทางเดยี ว” “น่ันย่อมเล่ยี งไมไ่ ด”้ “ถา้ อย่างนัน้ ” ขา้ ฯ กล่าว “ความเทย่ี งธรรมของเรายงั มตี รงไหนไมช่ ดั เจน หรือยังดูเหมือนว่าเป็นสิ่งอ่ืนใด นอกเหนือจากส่ิงท่ีเราค้นพบภายในเมือง หรอื เปลา่ ?” “ไมม่ แี ล้ว ตามทัศนะข้าฯ” เขาพูด “และหากภายในจติ วญิ ญาณของเรายงั หลงเหลอื ขอ้ สงสยั ใดๆ อย”ู่ ขา้ ฯ พดู [442e] “เรากย็ งั สรา้ งความมนั่ ใจแกต่ วั เองไดเ้ สมอ ดว้ ยการนำ� เอาความเทยี่ งธรรมของ เราไปทดสอบ โดยใช้มาตรฐานอันดารดาษต่างๆ นน่ั เอง” “อันไหนล่ะ?” “ยกตัวอย่างนะ สมมติว่ามีบุรุษผู้หนึ่งได้รับการฝึกฝน และมีธรรมชาติ เหมอื นกบั เมอื งของเรา และพวกเรากต็ อ้ งการเหน็ พอ้ งกนั ใหไ้ ดว้ า่ เขามที ที า่ จะ [443a] ฮบุ เงินหรือทองทีไ่ ด้รบั ฝากไวห้ รอื ไม่ เจ้าวา่ จะมีใครลงความเหน็ ว่า คนผ้นู ้มี ี แนวโน้มจะเปน็ ขโมยไดม้ ากกว่าคนอน่ื ๆ ซึ่งต่างจากเขาโดยสน้ิ เชิงหรอื ไม่?” “คงไม่มใี ครลงความเห็นเช่นน้ันหรอก” เขาพดู “แลว้ ถา้ เปน็ การปลน้ วหิ าร การลกั ขโมย หรอื การทรยศมติ รสหาย ทงั้ โดย สว่ นตวั และโดยสาธารณะภายในเมอื งละ่ ? คนคนเดยี วกนั นน้ั จะยอมใหส้ ง่ิ เหลา่ นี้ เข้ามากล้�ำกรายหรือเปล่า?” “ไมม่ ที าง เขาย่อมไม่ยุ่งเก่ยี วกบั สิ่งเหล่านี้แน่นอน” “และเขาก็จะไม่ตระบัดสัตย์ต่อค�ำสาบาน หรือค�ำม่ันสัญญาอ่ืนใดอย่าง เดด็ ขาดเช่นกันใชไ่ หม?” 210 : รพี บั ลิก

“แน่นอน” [443b] “และการคบชู้ การอกตญั ญตู อ่ บดิ ามารดร การละเลยตอ่ เทพเจา้ ทง้ั หมดนี้ [443c] ย่อมเป็นลักษณะของคนอ่นื ใดกต็ ามซงึ่ ไมใ่ ชค่ นคนนแ้ี น่?” [443d] “ใช่แล้ว น่นั ยอ่ มไม่ใช่ลกั ษณะของเขา” เขาพูด “และสาเหตทุ งั้ หมดนี้–ไมว่ า่ จะเปน็ ดา้ นการปกครองหรอื การอยใู่ ตป้ กครอง– ยอ่ มเกดิ จากการทสี่ ว่ นตา่ งๆ ในตวั เขาสนใจแตธ่ รุ ะของตวั เองใชไ่ หม?” “ใช่ ยอ่ มเป็นอ่ืนไปไมไ่ ด้อกี ” “ถ้าอย่างน้ัน เจ้ายังจะต้องแสวงหาความเที่ยงธรรมซ่ึงแตกต่างไปจากนี้ อกี ไหม? ในเมอื่ สงิ่ ทเี่ ราคน้ พบนกี้ ม็ พี ลงั อำ� นาจพอจะผลติ ไดท้ งั้ บรุ ษุ และเมอื ง ตามความตอ้ งการของเราแลว้ ?” “ในนามของซุส” เขาพูด “ขา้ ฯ คงไมต่ ้องแสวงหาอะไรอีกแล้ว” “ถ้าอย่างนั้น ความฝันของพวกเราก็ได้รับการเติมเต็มอย่างสมบูรณ์แล้ว น่ะสิ! ด้วยการช่วยเหลือจากทวยเทพบางองค์ สดุ ท้าย เรากไ็ ขข้อสงสัยตั้งแต่ ตอนเรม่ิ กอ่ ตง้ั เมอื งไดแ้ ลว้ วา่ ตน้ กำ� เนดิ และโครงสรา้ งของความเทย่ี งธรรมนนั้ มีหน้าตาอยา่ งไร” “แน่นอนทสี่ ดุ ” “อยา่ งไรกต็ ามกลาวคอน เปน็ ความจรงิ ทผี่ เู้ ปน็ ชา่ งทำ� รองเทา้ โดยธรรมชาติ ควรปฏิบัติแต่ศิลปะการท�ำรองเท้าทั้งชีวิต โดยไม่ท�ำอย่างอื่น หรือท�ำนอง เดียวกนั ชา่ งไม้กค็ วรปฏิบัติแต่ศลิ ปะการชา่ ง มนั เป็นสง่ิ ถูกต้องจริง กระนน้ั มันก็เป็นเพียงแค่แบบสะท้อนของความเท่ียงธรรม และด้วยเหตุน้ีเองมันจึง มปี ระโยชน”์ 36 “ดจู ะเปน็ อย่างนั้นนะ” “แตถ่ า้ วา่ กนั ดว้ ยความจรงิ ตามท่เี ป็นแล้ว ความเท่ยี งธรรมน้นั นา่ จะเปน็ อะไรทำ� นองนม้ี ากกวา่ – มนั ไมใ่ ชก่ ารสนใจแตเ่ พยี งธรุ ะ ภายนอก ของตนเอง หากแตเ่ ปน็ ธรุ การของสว่ นตา่ งๆ ภายใน ซงึ่ เกย่ี วพนั กบั ตวั เขาอยา่ งแทจ้ รงิ และ เปน็ สว่ นหนงึ่ ของตวั เขาอยา่ งไมต่ อ้ งสงสยั เขายอ่ มไมป่ ลอ่ ยใหส้ ว่ นใดสว่ นหนงึ่ เพลโต : 211

ในตวั เขาเขา้ ไปกา้ วกา่ ยธรุ ะหนา้ ทขี่ องคนอน่ื เปน็ อนั ขาด และจะไมย่ อมใหช้ ว่ งชน้ั ทง้ั สามในจติ วญิ ญาณของตนกา้ วกา่ ยการทำ� งานของกนั และกนั ดว้ ย เขายอ่ มตอ้ ง จดั การดแู ลบา้ นภายในของตนใหอ้ ยใู่ นระเบยี บอนั ดี ตอ้ งปกครองตนเองใหไ้ ด้ เขาตอ้ งดแู ลตนเอง เปน็ มติ รกบั ตนเอง และปรบั แตง่ สว่ นทง้ั สามภายในตนเอง ใหม้ คี วามสอดประสานกนั เหมอื นกบั โนต้ สามตวั บนบนั ไดเสยี ง37– สงู กลาง ตำ่� – และหากวา่ สว่ นผสมอนื่ ใดเขา้ มาคน่ั อยรู่ ะหวา่ งกลาง เขากจ็ ะตอ้ งผกู มนั เขา้ กบั สว่ นอน่ื ๆ ใหไ้ ด้ เพอ่ื ใหส้ ว่ นตา่ งๆ อนั มจี ำ� นวนมาก กลายเปน็ สว่ นสว่ นเดยี วกนั โดยทงั้ หมดจะตอ้ งมคี วามสอดประสาน และจะตอ้ งทำ� ดว้ ยความสงบใจอยา่ ง [443e] ยง่ิ ยวด เมอ่ื สง่ิ ตา่ งๆ มคี วามพรกั พรอ้ มไดต้ ามนี้ และจะตอ้ งเอาใหไ้ ดต้ ามนก้ี อ่ น เทา่ นน้ั เขาจงึ จะลงมอื กระทำ� สง่ิ ตา่ งๆ ไมว่ า่ จะเปน็ การทำ� งานหาเงนิ การดแู ล รา่ งกาย การทำ� งานการเมือง หรือการจบั มือท�ำสญั ญาส่วนตวั ในการกระท�ำ ตา่ งๆ เหลา่ น้ี เขายอ่ มชชี้ ดั ลงไปดว้ ยความเชอ่ื มนั่ ไดว้ า่ การกระทำ� ใดบา้ งมคี วาม เทยี่ งธรรม งดงาม ชว่ ยรกั ษาและเสรมิ สรา้ งใหเ้ กดิ สภาวะเหลา่ นนั้ ภายในตวั เขา ขณะเดยี วกนั เขากเ็ ชอ่ื มน่ั วา่ การกระทำ� ตา่ งๆ เหลา่ นนั้ ลว้ นไดร้ บั การชน้ี ำ� จาก องคค์ วามรอู้ นั กลน่ั กรองจากปญั ญา นอกจากนน้ั ในทางตรงขา้ ม เขายงั ชชี้ ดั ลงไป อยา่ งมคี วามเชอ่ื มนั่ ดว้ ยวา่ การกระทำ� ใดบา้ งไรค้ วามเทยี่ งธรรม และกอ่ ใหเ้ กดิ [444a] สภาวะตรงกนั ขา้ มขนึ้ ภายในตวั เขา เขายอ่ มรดู้ วี า่ การกระทำ� ประเภทหลงั นน้ั เกิดจากการช้ีน�ำของทัศนคต3ิ 8 ซึ่งเปน็ ผลมาจากการขาดการเรียนรูน้ นั่ เอง” “ท่านพดู ไดจ้ รงิ ตามทเ่ี ปน็ ทัง้ หมดเลย โสคราตสี ” เขาพูด “เอาละ่ ” ขา้ ฯ กลา่ ว “หากเราจะอา้ งวา่ ไดค้ น้ พบบรุ ษุ ผเู้ ทยี่ งธรรม เมอื งอนั เทยี่ งธรรม และนยิ ามความเทย่ี งธรรมของทงั้ สองฝง่ั แลว้ ขา้ ฯ วา่ เราคงจะไมด่ ู เหมอื นเป็นคนลวงโลกแล้วสนิ ะ” “เทพซสุ เปน็ พยานได้เลย” เขากล่าว “งนั้ เราก็จะอ้างอย่างนนั้ ?” “เราจะอา้ งอยา่ งน้นั ” “งนั้ ก็วา่ กันตามนนั้ เลย” ข้าฯ พดู “อนั ดับตอ่ ไป เราคงต้องพจิ ารณาความ 212 : รพี บั ลิก

ไม่เท่ยี งธรรมสินะ” [444b] “ใชแ่ ลว้ ” [444c] “แนน่ อนละ่ วา่ มนั จะตอ้ งเปน็ ความแตกแยกภายในชนดิ หนง่ึ ระหวา่ งสว่ น [444d] ทงั้ สาม เปน็ ตน้ วา่ มนั อาจจะเปน็ การกา้ วกา่ ย หรอื การแทรกแซงหนา้ ทขี่ องกนั และกัน หรอื ไมม่ นั ก็อาจจะเปน็ การกอ่ กบฏของสว่ นสว่ นหน่ึงตอ่ จติ วิญญาณ ท้งั ดวงเลยกไ็ ด้ และแน่นอนว่า เปา้ หมายของส่วนซง่ึ เปน็ กบฏก็ย่อมตอ้ งเปน็ การกา้ วขนึ้ ปกครองจติ วญิ ญาณ ถึงแมจ้ ะร้ตู วั ดวี า่ ตนเองขาดความเหมาะสม กต็ าม เพราะโดยธรรมชาตแิ ลว้ ตวั มนั จะตอ้ งเปน็ ทาสของสว่ นอนื่ ๆ ในชว่ งชนั้ ปกครองเสมอ ขา้ ฯ วา่ เราคงจะตอ้ งเสนออะไรทำ� นองนลี้ ะ่ – ความสบั สนและ ความโกลาหลของส่วนทั้งสามน้ีน่ันเอง เป็นบ่อเกิดของความไม่เที่ยงธรรม ความส�ำส่อน ความขลาด และการขาดการเรียนรู้ หรือกล่าวโดยย่นย่อก็คือ ความเลวทรามท้ังหลายทงั้ ปวงนน่ั เอง” “แน่นอน” เขากล่าว “มนั ต้องเป็นอย่างนัน้ ล่ะ” “เอาละ่ ในเมอ่ื ทง้ั ความเทยี่ งธรรมและความไมเ่ ทย่ี งธรรมตา่ งกป็ รากฏชดั แกเ่ ราแลว้ ” ขา้ ฯ พดู “การกระทำ� ไมเ่ ทยี่ งธรรม การเปน็ คนไมเ่ ทยี่ งธรรม และ การกระทำ� อนั เทย่ี งธรรมทงั้ หลายกน็ า่ จะปรากฏชดั แกเ่ ราดว้ ยเชน่ กนั มใิ ชห่ รอื ?” “อยา่ งไรหรอื ?” “มนั ยอ่ มไมต่ า่ งจากสขุ ภาพอนั แจม่ ใสกบั ความปว่ ยไข”้ ขา้ ฯ พดู “เพยี งแต่ สิ่งเหล่าน้ันเกิดข้ึนกับร่างกาย แต่สิ่งที่เราก�ำลังพูดถึงกันน้ี มันเกิดข้ึนกับ จิตวิญญาณ” “กแ็ ล้วมนั เกดิ ขึ้นอยา่ งไรล่ะ?” “สงิ่ ซง่ึ ใหค้ ณุ แกส่ ขุ ภาพยอ่ มทำ� ใหส้ ขุ ภาพแจม่ ใส สว่ นสง่ิ ซง่ึ ใหโ้ ทษนน้ั ไซร้ ยอ่ มก่อให้เกดิ โรค?” “ใช”่ “การกระทำ� สง่ิ เทยี่ งธรรมยอ่ มกอ่ ใหเ้ กดิ ความเทยี่ งธรรม สว่ นการกระทำ� สง่ิ ไม่เท่ยี งธรรมนั้นไซร้ ย่อมก่อให้เกิดความไม่เที่ยงธรรม?” เพลโต : 213

“ย่อมเลยี่ งไมไ่ ด้” “การสรา้ งสขุ ภาพ คอื การวางรากฐานดา้ นการควบคมุ และอยใู่ ตค้ วบคมุ แก่ สว่ นตา่ งๆ ของรา่ งกาย โดยสอดรบั ไปกบั ธรรมชาติ สว่ นการสรา้ งความปว่ ยไข้ คือการวางรากฐานด้านการปกครอง และอยู่ใต้ปกครอง โดยตรงกันข้ามกับ ธรรมชาต”ิ “ถูกแลว้ ” “งน้ั ในทำ� นองเดยี วกนั ” ขา้ ฯ กลา่ ว “การสรา้ งความเทยี่ งธรรม กย็ อ่ มเปน็ การ วางฐานดว้ ยการควบคมุ และอยใู่ ตค้ วบคมุ แกส่ ว่ นตา่ งๆ ของจติ วญิ ญาณ โดย สอดรบั กบั ธรรมชาติ สว่ นการสรา้ งความไมเ่ ทยี่ งธรรม กย็ อ่ มเปน็ การวางรากฐาน ด้านการปกครอง และอยใู่ ต้ปกครอง โดยตรงกันขา้ มกับธรรมชาติใชไ่ หม?” “ชดั เจน” เขากลา่ ว “และกด็ เู หมอื นวา่ ความดงี ามนนั้ จะตอ้ งเปน็ ลกั ษณะหนง่ึ ของสขุ ภาพอนั [444e] แจม่ ใส ความงดงาม และบคุ ลกิ นสิ ยั อนั ดี สว่ นความเลวทรามกจ็ ะตอ้ งหมายถงึ ความเจ็บไข้ ความอัปลักษณ์ และความออ่ นแอ” “ย่อมเปน็ เช่นน้นั ” “ถา้ อย่างนนั้ วถิ ีชีวติ อนั สงู สง่ ก็ยอ่ มต้องนำ� ไปสู่ความดงี าม สว่ นวิถีชวี ติ อันตำ่� ชา้ กต็ อ้ งน�ำไปสู่ความเลวทราม?” “จำ� เป็นต้องเปน็ อยา่ งน้ัน” [445a] “เอาละ่ ถา้ อยา่ งนนั้ การกระทำ� สงิ่ เทยี่ งธรรม วถิ ชี วี ติ อนั สงู สง่ และการเปน็ คนเทยี่ งธรรม – ไมว่ า่ จะมใี ครรเู้ หน็ หรอื ไม่ – สง่ิ ตา่ งๆ ดงั กลา่ วกอ่ ใหเ้ กดิ ประโยชน์ แกผ่ ปู้ ฏบิ ตั จิ รงิ หรอื ไม่ นนั่ คอื สง่ิ ทยี่ งั เหลอื ใหเ้ ราตอ้ งพจิ ารณา นอกจากนน้ั ยงั รวมไปถงึ คำ� ถามวา่ การกระทำ� สง่ิ ไมเ่ ทย่ี งธรรม และการเปน็ คนไมเ่ ทยี่ งธรรมนนั้ ก่อให้เกิดประโยชน์มากกว่าไหม หากคนคนน้ันไม่ต้องได้รับโทษทัณฑ์ใดๆ และไม่มวี นั จะเป็นคนดขี น้ึ ได้ด้วยการถกู ลงโทษ?” “แตข่ า้ ฯ วา่ ” เขาพดู “คำ� ถามพวกนมี้ นั ฟงั ดนู า่ ขนั ไปแลว้ นะโสคราตสี เพราะ ต่อให้คนคนหนึ่งมีอาหารและเครื่องดื่มเพียบพร้อมทุกชนิด มีความมั่งคั่ง 214 : รพี บั ลกิ

มอี ำ� นาจปกครองมากมาย แตห่ ากธรรมชาตแิ หง่ รา่ งกายของเขาเนา่ เฟะเสยี แลว้ [445b] ชวี ติ กย็ อ่ มไมเ่ หลอื คณุ คา่ พอใหด้ ำ� รงอยสู่ บื ไป ดงั นนั้ ในทำ� นองเดยี วกนั ตอ่ ให้ [445c] คนคนหนงึ่ กระทำ� สงิ่ ตา่ งๆ ไดท้ กุ อยา่ งตามใจตอ้ งการ แตก่ ลบั ไมเ่ คยตงั้ ใจจะ [445d] ปลดปล่อยตัวเองจากความเลวทรามและความไมเ่ ที่ยงธรรม เพ่ือไขว่คว้าหา ความดงี ามและความเทยี่ งธรรมเลย เมอื่ ธรรมชาตขิ องทแี่ หง่ นนั้ – ทซ่ี ง่ึ ทำ� ใหเ้ ขา ยงั มชี วี ติ อยไู่ ดแ้ หง่ นน้ั – เตม็ ไปดว้ ยความโกลาหลและฟอนเฟะเสยี แลว้ ชวี ติ ของ เขาจะยงั เหลอื คณุ ค่าอนั ใดให้ดำ� รงอยตู่ อ่ ไปอกี หรือ?” “นั่นสินะ มันฟังดูน่าขันไปแล้วจริงๆ เสียด้วยสิ” ข้าฯ กล่าว “แต่เอาน่ะ อยา่ งไรตอนนเี้ รากม็ าถงึ จดุ ทมี่ องเหน็ สงิ่ เหลา่ นไ้ี ดอ้ ยา่ งกระจา่ งชดั แลว้ เราจะ ถอยไม่ได้เดด็ ขาด” “เทพซสุ เป็นพยาน” เขากลา่ ว “ยังไงเราก็ไม่ถอยแน่ๆ” “เอาละ่ พวกเจา้ เขา้ มาใกลๆ้ น”่ี ขา้ ฯพดู “จะไดเ้ หน็ กนั ชดั ๆวา่ ความเลวทราม นนั้ มอี ยกู่ รี่ ปู แบบ–หรอื อยา่ งนอ้ ยกเ็ ทา่ ทคี่ วรคา่ แกก่ ารพจิ ารณา–ตามทศั นะของ ขา้ ฯ นะ่ นะ” “ข้าฯ รอฟงั อยู่” เขากลา่ ว “ทา่ นรีบพูดมาเถอะ” “หากมองจากจดุ ยนื ซงึ่ การถกเถยี งไดน้ ำ� พาเรามาถงึ มนั กเ็ หมอื นการมอง จากปอ้ มสงู ” ขา้ ฯ พดู “และขา้ ฯ กเ็ หน็ วา่ ความดงี ามมนั มอี ยเู่ พยี งรปู แบบเดยี ว เทา่ นนั้ สว่ นความเลวทรามนน้ั มอี ยจู่ ำ� นวนนบั ไมถ่ ว้ น อยา่ งไรกต็ าม ทงั้ หมดนน้ั มอี ยู่ส่อี ยา่ ง ซงึ่ ควรค่าแก่การกล่าวถงึ ” “ทา่ นหมายถึงอะไรนะ่ ?” “มนั เปน็ ไปไดว้ า่ ” ขา้ ฯ พดู “ชนดิ ของจติ วญิ ญาณนน้ั มอี ยจู่ ำ� นวนมากเทา่ กบั ชนิดของระบอบปกครอง โดยแตล่ ะระบอบ ก็จะมรี ูปแบบเฉพาะต่างกันไป” “แลว้ มันมอี ยู่มากเท่าไรละ่ ?” “หา้ ระบอบ” ข้าฯ กล่าว “หา้ จติ วญิ ญาณ” “มอี ะไรบ้าง?” เขาพดู “ทา่ นบอกข้าฯ มา” “ข้าฯ บอกได้ว่า ระบอบแรก ก็คือระบอบเดียวกับที่เราเพิ่งพูดถึงกันไป เพลโต : 215

และมนั กเ็ รยี กไดส้ องวธิ ”ี ขา้ ฯ พดู “หากมบี รุ ษุ ผพู้ เิ ศษกวา่ ใครคนหนงึ่ ผงาดขน้ึ มาไดท้ า่ มกลางผถู้ อื อำ� นาจปกครองคนอนื่ ๆ เรากจ็ ะเรยี กวา่ ราชอาณาจกั ร39 แตถ่ า้ ผผู้ งาดข้ึนไดเ้ ช่นนน้ั มมี ากกว่าหน่ึง เรากจ็ ะเรยี กว่าอภิชนาธิปไตย”40 “จริงด้วยส”ิ เขาพดู “ดว้ ยเหตนุ ี้ ขา้ ฯ จงึ ถอื วา่ มนั เปน็ รปู แบบเดยี ว” ขา้ ฯ กลา่ ว “เพราะไมว่ า่ ผทู้ ี่ [445e] ผงาดขนึ้ ไดจ้ ะมคี นเดยี วหรอื มจี ำ� นวนมาก แตใ่ จความสำ� คญั ในกฎหมายของเมอื ง จะไม่มีวันเปลี่ยน ตราบใดการอบรมเล้ียงดูและการศึกษายังคงด�ำเนินตาม วถิ ีทางท่เี ราได้กล่าวกนั ไว้” “มนั ก็ไมน่ า่ จะเปลยี่ นไปได้นะ” เขากลา่ ว 216 : รพี ับลิก

เลม่ 5 “‘ด’ี และ‘ถกู ควร’–ขา้ ฯจะใชค้ ำ� เรยี กทงั้ สองนก้ี บั เมอื งระบอบปกครองและบรุ ษุ [449a] ผกู้ อปรดว้ ยคณุ สมบตั ดิ งั กลา่ วและถา้ สง่ิ เหลา่ นม้ี คี วามถกู ควรจรงิ ๆละ่ ก็ขา้ ฯกจ็ ะ [449b] ตอ้ งเรยี กสง่ิ อน่ื ๆ วา่ ‘เลว’ และ ‘บกพรอ่ ง’ ดว้ ย คำ� เรยี กเหลา่ นใี้ ชไ้ ดก้ บั ทงั้ ระบบ [449c] อภบิ าลภายในเมือง และการบริหารจดั การภายในจิตวิญญาณของปจั เจกชน ชาวเมือง – และความเลวดงั กลา่ วกม็ อี ยดู่ ้วยกันส่ีรูปแบบ” “มอี ะไรบ้าง?” เขาพูด และขณะขา้ ฯ กำ� ลงั จะเรม่ิ อธบิ ายสงิ่ เหลา่ นนั้ ใหท้ กุ คนไดฟ้ งั วา่ แตล่ ะชนดิ เกดิ ขน้ึ จากอกี ชนดิ หนง่ึ ไดอ้ ยา่ งไรบา้ ง ตามลำ� ดบั 1 จๆู่ โพเลมารค์ สั ซงึ่ ขณะนน้ั นงั่ อยหู่ า่ งจากอเดมนั ทสั เลก็ นอ้ ยกย็ นื่ มอื ไปจบั เสอื้ คลมุ บนบา่ ของอเดมนั ทสั ไว้2 ดงึ ตวั เขาเขา้ มาใกล้ โนม้ ตวั ไปดา้ นหนา้ และพดู อะไรบางอยา่ งขา้ งหเู ขา – พวกเรา บงั เอิญได้ยินเขา้ เพียงวา่ “เราปล่อยไปอยา่ งนั้นดีไหม หรอื จะเอายงั ไงด?ี ” “เฮย้ ! จะปล่อยไปไดย้ งั ไง” อเดมนั ทัสโพล่งออกมาด้วยเสียงอันดัง ขา้ ฯ จงึ พดู ขึน้ ว่า “น่ันพวกเจา้ จะปล่อยหรือไม่ปลอ่ ยอะไรกนั น่ะ?” “ก็ ทา่ น นน่ั ล่ะ” เขาพดู “อา้ ว! ท�ำไมเป็นอย่างน้นั ล่ะ?” ข้าฯ พดู “พวกเราลงความเหน็ กนั วา่ ทา่ นนะ่ เออื่ ยเฉอ่ื ยเกนิ ไปแลว้ ”เขากลา่ ว“หนำ� ซำ้� เพลโต : 217

ยงั ลกั ไกด่ ว้ ย ทา่ นจงใจขา้ มตรรกะรปู แบบหนง่ึ ไปทงั้ ชดุ ไมแ่ ตะตอ้ งมนั แมแ้ ตน่ อ้ ย เพอ่ื วา่ ตวั เองจะไดไ้ มต่ อ้ งพดู ถงึ มนั ทา่ นคงคดิ วา่ พวกเราไมท่ นั สงั เกตสนิ ะ ทา่ น จงึ พดู ถงึ มนั ราวกบั เปน็ เรอื่ งเลก็ นอ้ ยเหลอื เกนิ ทา่ นบอกวา่ สำ� หรบั ผหู้ ญงิ และ ลกู หลานนนั้ ‘มติ รสหาย ยอ่ มถอื ครองสงิ่ ตา่ งๆ อยา่ งเปน็ สว่ นรวม’3 ใครๆ กร็ ”ู้ “แลว้ มนั ไมถ่ กู หรือ อเดมนั ทัส?” ขา้ ฯ พูด “มนั กใ็ ช”่ เขากลา่ ว“แตค่ ำ� วา่ ‘ถกู ’ของทา่ นนะ่ –เหมอื นทกุ ครง้ั –มนั ยงั ตอ้ งมี การถกเถยี งเพม่ิ เตมิ ถงึ จะรไู้ ดว้ า่ คำ� วา่ ‘สว่ นรวม’ ดงั กลา่ วนน้ั มนั ควรมลี กั ษณะ [449d] อยา่ งไร เพราะทา่ นกร็ ู้ มนั เปน็ ไปไดห้ ลายลกั ษณะมาก จๆู่ จะขา้ มมนั ไป โดยไม่ อธบิ ายถงึ ความหมายอนั เฉพาะเจาะจงไมไ่ ด้ อนั ทจ่ี รงิ พวกเรากอ็ ดใจรอกนั มา สกั พกั หนง่ึ แลว้ วา่ เมอื่ ไรหนอ ทา่ นจะอธบิ ายประเดน็ การใหก้ ำ� เนดิ บตุ รธดิ าให้ พวกเราไดฟ้ งั กนั เสยี ที – เชน่ การใหก้ ำ� เนดิ แกเ่ ดก็ ๆ เหลา่ นนั้ ควรใชว้ ธิ ใี ด? หรอื เมอ่ื เกดิ ออกมาแลว้ พวกเขาสมควรไดร้ บั การเลยี้ งดดู ว้ ยวธิ ไี หน? – นอกจากนน้ั ยงั มปี ระเดน็ เกยี่ วกบั ความเปน็ สว่ นรวมของผหู้ ญงิ และเดก็ ตามทที่ า่ นวา่ มาอกี พวกเราคดิ วา่ สงิ่ เหลา่ นนี้ ำ� มาซง่ึ ความแตกตา่ งอยา่ งมาก – ไมส่ ิ อยา่ งหนา้ มอื เปน็ หลงั มอื เลยตา่ งหาก – ตอ่ ความถกู ควร หรอื ไมถ่ กู ควร ของระบอบปกครอง ทงั้ ระบอบ แตท่ วา่ ทงั้ ๆ ทย่ี งั ไมไ่ ดอ้ ธบิ ายถงึ สง่ิ เหลา่ นเ้ี ลยดว้ ยซำ�้ ทา่ นกลบั จะเรมิ่ [450a] พดู ถงึ ระบอบปกครองอกี ระบอบหนงึ่ เสยี แลว้ ดงั นนั้ – กอ็ ยา่ งทท่ี า่ นเพงิ่ ไดย้ นิ นนั่ ละ่ – พวกเราจงึ ตกลงกนั วา่ จะไมป่ ลอ่ ยตวั ทา่ นไปไหนอยา่ งเดด็ ขาด จนกวา่ จะได้ฟังค�ำอธิบายอนั ครบถ้วนของส่ิงเหล่านกี้ อ่ น” “ขา้ ฯ ขอมสี ว่ นรว่ มดว้ ย” กลาวคอนพดู “ขา้ ฯ ออกเสยี งใหพ้ วกเจา้ ดว้ ยอกี คน” “โสคราตสี ทา่ นควรมองวา่ ” ธราซมิ าคสั พดู ขน้ึ บา้ ง “นนั่ คอื การลงมตอิ อกเสยี ง ซ่งึ ผ่านการเหน็ ชอบแลว้ จากพวกเราทุกคนนะ” “พวกเจา้ จะคมุ ตวั ขา้ ฯ ไวเ้ พอื่ ใหต้ อบเรอ่ื งอะไรกนั น!ี่ ” ขา้ ฯ พดู “รตู้ วั กนั บา้ ง หรือเปล่า ตั้งแต่ต้นจนถึงบัดนี้ พวกเจ้าจุดประเด็นสนทนาแลกเปล่ียนมากี่ ประเดน็ แลว้ โดยเฉพาะเรอื่ งระบอบปกครอง หมื ? ขา้ ฯ อตุ สา่ หด์ ใี จ วา่ มนั ไดร้ บั การอธบิ ายอยา่ งยดื ยาวมาไดจ้ นถงึ จดุ นแ้ี ลว้ และกค็ งจะรสู้ กึ พอใจมาก หากเรา 218 : รพี บั ลกิ

จะละเรอ่ื งเหลา่ นไ้ี วใ้ นฐานทเี่ ขา้ ใจกนั อยา่ งนน้ั พวกเจา้ คงยงั ไมต่ ระหนกั สนิ ะ [450b] ว่าข้อถกเถียงที่พวกเจ้าพากันโยนเข้ามา แล้วเรียกให้ข้าฯ มารับผิดชอบเนี่ย [450c] มนั มากมายขนาดไหนแลว้ ทนี ขี้ า้ ฯจะทำ� ยงั ไงไดอ้ กี ละ่ ขา้ ฯกต็ อ้ งขา้ มๆบางอยา่ ง [450d] ไปบ้าง ปญั หามนั จะได้ไม่เยอะนกั ” “ไดย้ งั ไงกนั ” ธราซมิ าคสั พดู “ทา่ นเหน็ วา่ พวกเรามาขดุ ทอง4 หรอื มาฟงั การ ถกเถียงกนั แน่ หมื ?” “ขา้ ฯ ร”ู้ ขา้ ฯ พดู “แต่ก็ตอ้ งมีความพอประมาณบา้ ง” “ความพอประมาณนะ่ หรอื โสคราตสี ?” กลาวคอนกลา่ ว “สำ� หรบั ผมู้ คี วาม เขา้ ใจเปน็ เลศิ ความพอประมาณของการไดฟ้ งั การถกเถยี งเชน่ นกี้ ค็ อื ตลอดชวี ติ ฉะนนั้ อยา่ ไดถ้ อื สาพวกเราเลยนะ แลว้ กอ็ ยา่ เพงิ่ เหนอื่ ยไปเสยี กอ่ น ชว่ ยตอบ คำ� ถามทพ่ี วกเราเพง่ิ ถามไปทเี ถอะนน่ั คอื ตามทศั นะของทา่ นความเปน็ สว่ นรวม ของสตรแี ละบตุ รธดิ าในหมผู่ พู้ ทิ กั ษน์ นั้ มลี กั ษณะอยา่ งไร และสมควรเลย้ี งดู เดก็ ๆ เหลา่ นอ้ี ยา่ งไรในชว่ งทพ่ี วกเขายงั แบเบาะ อนั เปน็ ชว่ งระหวา่ งการเกดิ กบั การศกึ ษา และยงั ดเู หมอื นเปน็ ชว่ งเวลาทยี่ ากลำ� บากทส่ี ดุ ดว้ ย ทา่ นชว่ ยอธบิ าย สง่ิ เหลา่ นใี้ หพ้ วกเราฟงั ทีเถอะ” “มนั ใชเ่ รอ่ื งจะอธบิ ายกนั ไดง้ า่ ยๆ เสยี เมอ่ื ไหรล่ ะ่ เจา้ เดก็ นอ้ ย” ขา้ ฯ กลา่ ว “เจา้ ควรจะตอ้ งรวู้ า่ การพยายามอธบิ ายประเดน็ เหลา่ น้ี อาจทำ� ใหค้ วามนา่ เชอ่ื ถอื ของสงิ่ ทเี่ ราถกกนั มาจนถงึ บดั นลี้ ดลงได้ ผคู้ นอาจไมเ่ ชอื่ อกี แลว้ กไ็ ดว้ า่ สงิ่ ทเ่ี รา พดู กนั มานน้ั ยงั มคี วามเปน็ ไปไดอ้ ยู่ หรอื ตอ่ ใหม้ นั มรี ปู มรี า่ งขน้ึ มาไดจ้ รงิ ผคู้ นก็ จะยังตง้ั คำ� ถามต่อความเป็นเลศิ ของมนั ต่อไปอกี ด้วยเหตนุ ี้ ขา้ ฯ จึงลงั เลไม่ พูดถึงมัน เพราะกลัวว่าการถกเถียงของเราจะดูเหมือนเป็นการสวดวิงวอน มากจนเกินไปนะ่ สิ สหายน้อย” “อย่าลังเลไปเลยน่า” เขาพดู “ผฟู้ งั ของท่านไมไ่ ด้เป็นคนเชื่อไม่ได้ ไม่รับรู้ สิง่ ใด และไมไ่ ด้มีเจตนาร้ายเสยี หน่อย” ขา้ ฯ จงึ กลา่ ววา่ “เจา้ พดู อยา่ งนนั้ เพราะตอ้ งการจะปลกุ กำ� ลงั ใจขา้ ฯ ละ่ สิ ใชห่ รอื เปลา่ คนเกง่ ?” เพลโต : 219

“ใช”่ เขาพดู “แตส่ ง่ิ ทเี่ จา้ ทำ� มนั สง่ ผลตรงขา้ มนะ่ ส”ิ ขา้ ฯ กลา่ ว “เจา้ จะใหก้ ำ� ลงั ใจขา้ ฯ นนั้ มนั กส็ งู สง่ ดอี ยหู่ รอก เพยี งแตข่ า้ ฯ เองกต็ อ้ งมน่ั ใจในสง่ิ ทตี่ วั เองพดู ดว้ ย เพราะการ จะพูดถึงความจริงแท้อนั ยงิ่ ใหญแ่ ละมีคุณคา่ มากท่ีสุดเชน่ นี้ หากเป็นการพูด ในหมผู่ มู้ ปี ฏภิ าณหรอื มติ รสหายทง้ั หลาย นนั่ ยอ่ มเปน็ เรอ่ื งปลอดภยั และปลกุ [450e] กำ� ลังใจ ทว่าการพยายามนำ� เสนอตรรกะดงั กลา่ ว ทงั้ ๆ ท่ียงั ขาดความม่ันใจ ในตนเองนน้ั – ซงึ่ พวกเจา้ กก็ ำ� ลงั จะใหข้ า้ ฯ ทำ� อยนู่ ี่ – ยอ่ มเปน็ เรอื่ งทที่ งั้ อนั ตราย [451a] และยงั มโี อกาสพลาดไดง้ า่ ยๆ อกี ดว้ ย ขา้ ฯ พดู อยา่ งนไี้ มไ่ ดเ้ ปน็ เพราะกลวั จะ ถกู หัวเราะเยาะหรอกนะ ขืนคดิ อยา่ งน้ันคงดเู ปน็ เดก็ แย่ ข้าฯ เพียงแต่กลัววา่ ตวั เองจะพลาดจากความจรงิ แทอ้ นั ไมส่ มควรพลาดเทา่ นน้ั ละ่ หนำ� ซำ�้ ขา้ ฯ ยงั ไมไ่ ดพ้ ลาดคนเดยี ว แตย่ งั จะดงึ เอามติ รสหายทงั้ หลายใหพ้ ลาดตามไปดว้ ยนสี่ ิ เอาเปน็ วา่ สงิ่ ทข่ี า้ ฯ กำ� ลงั จะพดู ตอ่ ไปน้ี ขา้ ฯ ขอกม้ กราบเทพอี ดรสั เทอา5เอาไว้ กอ่ นเลยแลว้ กนั นะ กลาวคอน เพราะขา้ ฯ เหน็ ว่า การฆ่าผอู้ นื่ โดยไมต่ ง้ั ใจนนั้ ยังเป็นอาชญากรรมอันร้ายแรงน้อยกว่าการชักน�ำผู้คนให้เกิดความเข้าใจผิด ในเรอ่ื งของคณุ ความดี ความสงู สง่ งดงาม และความเทย่ี งธรรมภายในตวั กฎหมาย [451b] ความเสี่ยงเช่นน้ีย่อมคู่ควรกับศัตรูมากกว่ามิตร แต่ถึงอย่างนั้น เจ้าก็พูดจา ปลกุ กำ� ลังใจของข้าฯ ไดด้ ีทเี ดยี ว” เมอื่ ไดฟ้ งั ดงั นนั้ กลาวคอนจงึ หวั เราะ แลว้ พดู วา่ “โธเ่ อย๋ ! โสคราตสี เอาเปน็ วา่ ถา้ พวกเราฟงั ตรรกะของทา่ นแลว้ เกดิ รสู้ กึ ขดั แยง้ หรอื สบั สนขน้ึ มาจรงิ ๆ พวกเรา กจ็ ะปลอ่ ยตวั ทา่ นไป โดยไมถ่ อื วา่ ทา่ นมคี วามผดิ ฐานฆาตกรรมแตอ่ ยา่ งใด และ ทา่ นก็ไมไ่ ดห้ ลอกหลวงอะไรพวกเราด้วย พูดเสียทีเถอะน่า ใจกล้าหน่อย” “กไ็ ด้ ในเมอื่ กฎหมายระบไุ วว้ า่ การฆา่ คนตายโดยไมเ่ จตนานน้ั ถอื วา่ ไมม่ ี ความผิด งนั้ ในกรณขี องเรากน็ า่ จะเป็นเชน่ นนั้ ด้วยเหมอื นกัน” “ใชไ่ หมละ่ ? เอา้ ! พดู เสยี ท”ี เขาพูด [451c] “ถา้ อยา่ งนน้ั ขา้ ฯกค็ งตอ้ งขอยอ้ นกลบั ไปยงั จดุ นนั้ อกี ครง้ั และอธบิ ายสง่ิ ตา่ งๆ ทค่ี วรจะตอ้ งอธบิ ายตอ่ มา” ขา้ ฯ พดู “หรอื พดู อยา่ งนก้ี น็ า่ จะถกู เหมอื นกนั – เรา 220 : รีพับลิก

จะทำ� ใหล้ ะครของฝา่ ยชายจบบรบิ รู ณก์ อ่ น หลงั จากนน้ั คอ่ ยไปตอ่ ทลี่ ะครของ [451d] ฝา่ ยหญงิ 6 ซงึ่ เจา้ ยนื กรานวา่ ตอ้ งการจะฟงั โดยเฉพาะ ตามทศั นะของขา้ ฯ สำ� หรบั [451e] มนษุ ย์ ผเู้ กดิ และไดร้ บั การศกึ ษาดงั เราไดก้ ลา่ วกนั ไปนน้ั พวกเขาไมม่ สี ทิ ธจิ์ ะ [452a] ถอื ครองหรอื ใช้ประโยชน์จากผหู้ ญิงและเดก็ ๆ นอกเสียจากวา่ จะเปน็ ไปตาม วถิ ที างทเี่ ราไดป้ ไู วใ้ หเ้ ทา่ นนั้ และพวกเรากค็ าดการณก์ นั เอาไวว้ า่ นา่ จะใหบ้ รุ ษุ รับหนา้ ทเ่ี ป็นผพู้ ทิ ักษแ์ ห่งฝงู สัตว์ฝงู น7ี้ ใชไ่ หม?” “ใช่” “เอาละ่ งนั้ เรามาลองกำ� หนดใหก้ ารเกดิ และการเลย้ี งดนู น้ั สอดสมั พนั ธไ์ ปกบั วิธกี ารดังต่อไปนี้ดูก่อน จากน้ันจึงมาพิจารณาต่อไปวา่ มันเหมาะสมหรือไม่” “วธิ ีการไหนล่ะ?” เขาพดู “วธิ กี ารนไ้ี ง เจา้ เหน็ วา่ ในฝงู สนุ ขั พทิ กั ษเ์ มอื งของเรานน้ั ผหู้ ญงิ ตอ้ งพทิ กั ษ์ สง่ิ เดยี วกบั ทผ่ี ชู้ ายพทิ กั ษ์ ออกลา่ พรอ้ มพวกเขา และกระทำ� ทกุ อยา่ งรว่ มกนั กบั พวกเขาหรอื ไม?่ หรอื วา่ พวกหลอ่ นควรอยแู่ ตใ่ นบา้ น เนอื่ งจากไมม่ คี วามสามารถ พอจะทำ� สง่ิ เหลา่ นไ้ี ด้ เพราะตอ้ งใหก้ ำ� เนดิ และเลยี้ งดลู กู สนุ ขั อยเู่ สมอ ขณะผชู้ าย เป็นฝ่ายท�ำงาน และคอยดแู ลรักษาความปลอดภัยของฝงู ทงั้ ฝูง?” “ขา้ ฯ วา่ ทกุ อย่างสมควรจะต้องท�ำร่วมกันนะ” เขาพูด “นอกเสยี จากวา่ ฝ่ายหญงิ จะอ่อนแอ และฝ่ายชายจะแขง็ แกรง่ กวา่ ” “แลว้ เจา้ วา่ ”ขา้ ฯพดู “มนั เปน็ ไปไดไ้ หมถา้ เราจะใชง้ านสตั วช์ นดิ หนงึ่ ใหก้ ระทำ� สิ่งเดยี วกัน โดยมไิ ด้ให้การศกึ ษาและการเลยี้ งดชู นิดเดียวกันแก่พวกมนั ?” “เปน็ ไปไม่ได้หรอก” “ฉะนน้ั หากเราจะใชผ้ หู้ ญงิ กบั ผชู้ ายใหก้ ระทำ� สงิ่ สงิ่ เดยี วกนั พวกเขากจ็ ะ ตอ้ งไดร้ บั การอบรมชนดิ เดียวกนั ด้วย?” “ใช”่ “กลา่ วคือ ต้องใหก้ ายบริหารและดนตรีศลิ ป์แกพ่ วกเขา?” “ใช่” “และนอกจากศิลปะสองแขนงดังกล่าวแล้ว สิ่งที่ต้องปลูกฝังแก่ผู้หญิง เพลโต : 221

ยงั รวมไปถงึ เรอ่ื งการทำ� สงครามดว้ ย เพอื่ วา่ เราจะใชพ้ วกเขาทำ� งานเดยี วกนั ได”้ “ถ้ามองจากฐานคดิ ของทา่ น” เขาพดู “มนั กน็ า่ จะเป็นอยา่ งนัน้ นะ” “อนั ทจี่ รงิ สงิ่ ทเี่ ราพดู กนั มาเนยี่ ” ขา้ ฯ พดู “เมอ่ื นำ� ไปเทยี บกบั วถิ ปี ฏบิ ตั โิ ดย ทว่ั ไปแล้ว หลายสิ่งคงจะแลดนู ่าขนั มาก หากน�ำไปใชป้ ฏิบัติจรงิ ” “แน่ละ” เขาพูด “เจา้ เหน็ วา่ เรอื่ งไหนนา่ ขนั ทสี่ ดุ ละ่ ?” ขา้ ฯ พดู “มนั คงหนไี มพ่ น้ การใหผ้ หู้ ญงิ ไดเ้ ปลอื ยกายฝกึ ฝนมวยปลำ�้ ในโรงเรยี นมวยรว่ มกบั ผชู้ ายแนๆ่ ใชไ่ หม? หนำ� ซำ�้ [452b] ไมใ่ ชแ่ ตผ่ หู้ ญงิ สาวเทา่ นนั้ นะ แมแ้ ตผ่ หู้ ญงิ มอี ายกุ ด็ ว้ ย เหมอื นกบั พวกผชู้ ายแกๆ่ ทย่ี งั คงฝกึ ฝนอยใู่ นโถงฝกึ โนน่ ไง ถงึ แมจ้ ะเตม็ ไปดว้ ยรอยเหย่ี วยน่ ไมน่ า่ มองแลว้ แต่พวกเขากย็ งั มีความรักในกายบริหารอยู่” “ในนามของซุส” เขาพูด “น่ันคงเปน็ ภาพทนี่ า่ ขันทส่ี ดุ ” “แตไ่ หนๆ เรากเ็ รมิ่ ตน้ พดู เรอ่ื งพวกนกี้ นั แลว้ ” ขา้ ฯ กลา่ ว “หากเรายงั ตอ้ งการ [452c] นำ� เสนอการเปลยี่ นแปลงดา้ นกายบรหิ าร ดา้ นดนตรศี ลิ ป์ หรอื ดา้ นการจบั อาวธุ และการขมี่ า้ อยลู่ ะ่ ก็ พวกเรากจ็ ะตอ้ งไมเ่ กรงกลวั มขุ ตลกทงั้ หลายทพี่ วกจำ� อวด ชอบนำ� มาเล่นกัน” “ท่านพดู ถกู ” เขาพูด “และไหนๆ เราก็พูดเร่ืองนี้ข้ึนมาแล้ว เราคงต้องเดินหน้าต่อไป เข้าสู่ สว่ นยากๆ ในตวั กฎหมายกนั บา้ ง เราคงตอ้ งไปขอรอ้ งใหจ้ ำ� อวดพวกนห้ี ยดุ สนใจ แตธ่ รุ ะของตนเอง แลว้ หนั มาสนใจเรอื่ งจรงิ ๆ จงั ๆ กนั บา้ ง พวกเขาควรจะทราบวา่ ชาวกรกี เองกเ็ พง่ิ หนั มามองการเปลอื ยกายของบรุ ษุ ตอ่ หนา้ ธารกำ� นลั – ซงึ่ พวก คนเถอื่ นจำ� นวนมากยงั ทำ� กนั – วา่ เปน็ เรอ่ื งนา่ อายและนา่ ขบขนั เมอื่ ไมน่ านมา [452d] นเ้ี อง ตงั้ แตช่ าวครตี และตอ่ มากเ็ ปน็ ชาวสปารต์ า เรมิ่ ใชว้ ธิ กี ารเปลอื ยกายฝกึ ฝน ขนึ้ ในโถงฝกึ ตง้ั แตน่ นั้ จงึ ไดเ้ รมิ่ มลี ะครขำ� ขนั ใหล้ อ้ เลน่ กนั 8 เจา้ วา่ อยา่ งนนั้ ไหม?” “ขา้ ฯ ก็วา่ อยา่ งนนั้ ” “ขา้ ฯ ยงั เหน็ วา่ หากเราพสิ จู นใ์ หป้ ระจกั ษไ์ ดเ้ มอื่ ไรวา่ การถอดเสอ้ื ผา้ ฝกึ ฝนนนั้ มีข้อดีมากกวา่ การใสเ่ ส้ือผา้ ปกปดิ เมื่อนัน้ ล่ะ ส่ิงซง่ึ เคยเหน็ เป็นเรื่องนา่ ตลก 222 : รีพบั ลกิ

ทง้ั หลาย กจ็ ะถกู แสงสวา่ งแหง่ ตรรกะชำ� ระใหส้ ญู สลายไปเอง เพราะมแี ตค่ นโง่ [452e] เทา่ นน้ั จะหวั เราะเยาะตอ่ สงิ่ อนื่ ใดทไี่ มใ่ ชค่ วามเลวรา้ ย และผใู้ ดกต็ ามพยายาม [453a] จะสร้างความโปกฮาขึ้นจากเหตุการณ์อ่ืนใดท่ีไม่ใช่ความโง่เง่าและเลวร้าย [453b] มาตรฐานความงามของคนผู้น้ันก็คงไมใ่ ช่มาตรฐานทีด่ ีเท่าไรนกั ” [453c] “ใชแ่ ลว้ ล่ะ” เขาพูด “อยา่ งไรกต็ าม พวกเราตอ้ งเหน็ พอ้ งกนั กอ่ นมใิ ชห่ รอื วา่ สงิ่ ทเ่ี ราเสนอไปนนั้ มคี วามเป็นไปไดห้ รอื ไม่ เราสมควรจะเปดิ โอกาสแก่ผ้ตู อ้ งการโตแ้ ย้ง – ไมว่ ่า จะพูดเล่นๆ หรอื เอาจริงเอาจัง – ให้พวกเขาไดเ้ สนอขอ้ โตแ้ ย้งแก่เราวา่ โดย ธรรมชาตแิ ลว้ มนษุ ยเ์ พศหญงิ สามารถกระทำ� สงิ่ ตา่ งๆ รว่ มกนั กบั เพศชายได้ ทกุ เรอ่ื งหรอื ไม่ หรอื วา่ ทำ� ไมไ่ ดเ้ ลยแมแ้ ตเ่ รอ่ื งเดยี ว หรอื วา่ บางเรอ่ื งทำ� ไดบ้ าง เรื่องท�ำไม่ได้ โดยเฉพาะอย่างยิ่ง เร่ืองการท�ำสงคราม? หากพวกเราเร่ิมต้น ได้งดงาม ผลสรปุ ก็น่าจะออกมางดงามดว้ ย ไมใ่ ช่หรอื ?” “แน่นอน” เขาพดู “ถา้ อย่างน้นั ” ข้าฯ พูด “เราก็มาเริ่มจากการน�ำเสนอขอ้ โต้แยง้ เหล่าน้ีกนั ก่อน ท�ำเหมือนกับว่าเราอยู่ข้างคนเหล่านั้น มันจะได้ไม่ดูราวกับว่า ตรรกะ ของฝ่ายตรงข้ามพ่ายแพ้ทั้งๆ ท่ียังไม่ได้มีโอกาสได้ป้องกันตัวเอง เจ้าจะเอา ด้วยไหม?” “กไ็ ม่เหน็ จะต้องปฏเิ สธ” เขาพดู “เอาละ่ งนั้ เรามาเรม่ิ ตน้ เปน็ ปากเปน็ เสยี งใหพ้ วกเขาเลยแลว้ กนั พวกเขาคง ต้องพดู ว่า ‘โสคราตสี กบั กลาวคอน แคข่ อ้ โต้แย้งข้อน้ีเพยี งขอ้ เดียวกเ็ ลน่ งาน พวกท่านได้อยูห่ มดั แลว้ พวกท่านเห็นพอ้ งกันต้งั แตแ่ รกกอ่ ต้ังเมอื งแล้วไมใ่ ช่ หรือวา่ คนแต่ละคนจะตอ้ งสนใจแตธ่ รุ ะอนั เปน็ ของตน และสอดคล้องไปกับ ธรรมชาตขิ องตนเท่าน้ัน’” “แน่นอน พวกเราย่อมเห็นดว้ ยกบั เขา” “พวกทา่ นปฏิเสธหรือไม่วา่ โดยธรรมชาติแลว้ ผหู้ ญงิ นัน้ มคี วามแตกตา่ ง จากผชู้ ายอยู่มากทีเดยี ว” เพลโต : 223

“ไมป่ ฏิเสธ” “และการมอบหมายงานอนั สอดคลอ้ งไปกบั ธรรมชาตขิ องแตล่ ะคน กย็ อ่ ม เป็นเรือ่ งเหมาะสม?” “แนน่ อน” “อา้ ว! งน้ั พวกทา่ นกพ็ ลาดแลว้ พวกทา่ นกำ� ลงั พดู จาขดั แยง้ กนั เองอยมู่ ใิ ช่ หรอื ? พวกทา่ นกลา่ วเองวา่ ผชู้ ายและผหู้ ญงิ ตอ้ งทำ� หนา้ ทเี่ ดยี วกนั ไมต่ า่ งกนั แมท้ ง้ั คจู่ ะมธี รรมชาตอิ นั แตกตา่ งกนั มากกต็ ามที ใชห่ รอื เปลา่ ? เอาละ่ พวกทา่ น จะแกค้ ดีใหต้ ัวเองวา่ อยา่ งไรล่ะ ท่านทเี่ คารพท้ังหลาย?” “โอ้ จะใหโ้ ตก้ ลบั ไดใ้ นทนั ทนี ่ีไม่ใชเ่ ร่อื งงา่ ยๆ เลย” เขาพูด “ขา้ ฯ คงตอ้ ง ขอร้องท่านแล้วล่ะ ขอร้องล่ะ ไม่ว่าผลลัพธ์จะออกมาเป็นอย่างไร ท่านช่วย วิเคราะหต์ รรกะนใ้ี หก้ บั ฝา่ ยเราทีเถอะ” “นล่ี ะ่ กลาวคอน คอื สง่ิ ทข่ี า้ ฯ กลวั ทสี่ ดุ ” ขา้ ฯ พดู “ขา้ ฯ เดาออกแตแ่ รกแลว้ วา่ [453d] ต้องเจออะไรอย่างนี้ ข้าฯ จึงพยายามหลีกเลี่ยง ไม่เข้าไปแตะต้องกฎหมาย เกี่ยวกับการถอื ครองและการเลี้ยงดูบุตรธิดากับผู้หญงิ อยา่ งไรล่ะ” “ซสุ เปน็ พยาน” เขาพูด “มันดูไม่ใชเ่ รื่องงา่ ยเลยจรงิ ๆ ด้วย” “กแ็ หงส”ิ ขา้ ฯ กลา่ ว “แตท่ วา่ ถา้ วา่ กนั ตามขอ้ เทจ็ จรงิ แลว้ ไมว่ า่ คนคนหนงึ่ จะตกลงไปในบอ่ นำ้� เลก็ ๆ หรอื จะตกลงกลางมหาสมทุ รอนั ยง่ิ ใหญ่ คนคนนน้ั ก็ ยงั ตอ้ งพยายามวา่ ยน้�ำเหมอื นกันอยู่น่นั เอง” “แน่นอนทสี่ ุด” “พวกเราก็ต้องว่ายฝ่ามหานทีแห่งตรรกะเหล่าน้ีออกไปให้ได้เหมือนกัน โดยต้องต้ังความหวังไว้เสมอว่าจะมีฝูงปลาโลมามาช่วยแบกเราไว้บนหลัง9 หรือไมก่ ม็ ีการช่วยชีวติ อันพิสดารชนดิ อื่นๆ หยบิ ย่ืนแกพ่ วกเรา” [453e] “ดูเหมือนจะเปน็ อย่างนนั้ ” เขาพูด “งนั้ เรากม็ าดกู นั วา่ จะหาทางออกไดห้ รอื เปลา่ ” ขา้ ฯ กลา่ ว “เราเหน็ พอ้ งกนั ใชไ่ หมวา่ ธรรมชาตหิ นงึ่ อยา่ งยอ่ มฝกึ ฝนสง่ิ ใดๆ ไดเ้ พยี งหนง่ึ อยา่ งเทา่ นนั้ และ ธรรมชาตอิ นั แตกตา่ งกนั กย็ อ่ มตอ้ งฝกึ ฝนสงิ่ ซง่ึ แตกตา่ งกนั ดว้ ย และผชู้ ายกบั ผู้ 224 : รพี บั ลกิ

หญงิ กแ็ ตกตา่ งกนั ในแงน่ เ้ี ชน่ กนั อยา่ งไรกต็ าม สงิ่ ทเ่ี ราตอ้ งการจะนำ� เสนอใน [454a] เวลานค้ี อื ธรรมชาตอิ นั แตกตา่ งกนั สามารถฝกึ ฝนสงิ่ สง่ิ เดยี วกนั ได้ และนกี่ ค็ อื [454b] ข้อกล่าวหาของอีกฝา่ ยใช่ไหม?” [454c] “ใชแ่ ลว้ ” “โอ้! กลาวคอน” ขา้ พูด “อ�ำนาจแหง่ ศิลปะการแยง้ นัน้ ชา่ งยิง่ ใหญ”่ “ทำ� ไมเปน็ อยา่ งนนั้ ล่ะ?” “เพราะตามทศั นะของขา้ ฯ” ขา้ ฯ พดู “คนหมมู่ ากมกั ตกหลมุ พรางของมนั โดยไมท่ นั รตู้ วั เสมอ พวกเขามกั คดิ วา่ ตวั เองไมไ่ ดก้ ำ� ลงั ชวนทะเลาะ หากกำ� ลงั สนทนาแลกเปลย่ี นกนั อยตู่ า่ งหาก และนน่ั กเ็ ปน็ เพราะวา่ พวกเขาไมส่ ามารถจะ ดงึ เอาสงิ่ ทตี่ นกำ� ลงั พดู ถงึ กนั นนั้ ออกมาพจิ ารณาและคดั แยกใหอ้ ยใู่ นรปู แบบ เฉพาะของตัวมันเองได้ พวกเขาแยง้ กันแต่เพยี งในนามของสง่ิ ซ่ึงกำ� ลังพูดถึง เทา่ นนั้ กลา่ วคอื ใชว้ ธิ เี ถยี งเพอ่ื เอาชยั ไมไ่ ดน้ ำ� วภิ าษวธิ 1ี 0มาใชต้ อ่ กนั และกนั ” “คนหมมู่ ากมกั ทำ� เชน่ นนั้ จรงิ ” เขาพดู “แตพ่ วกเราตอนนไ้ี มใ่ ชอ่ ยา่ งนนั้ แน่ ใชห่ รอื เปลา่ ?” “แนน่ อนอยแู่ ลว้ ” ขา้ ฯ พดู “แตพ่ วกเรากเ็ สย่ี งตอ่ การหลงเขา้ ไปในการแยง้ ประเภทน้ันโดยไม่ต้งั ใจเหมือนกันนะ” “อยา่ งไรหรือ?” “ถา้ หากวา่ เราถกเถยี งกนั แตเ่ พยี งในนามของประเดน็ สนทนาเทา่ นนั้ เราก็ จะพยายามทกุ วถิ ที าง – อยา่ งกลา้ หาญ และเพอื่ เอาชยั เทา่ นนั้ – เพอ่ื ยนื กรานวา่ ธรรมชาตอิ นั แตกตา่ งกนั จะตอ้ งไมฝ่ กึ ฝนสงิ่ เดยี วกนั โดยเดด็ ขาด แมว้ า่ อนั ทจี่ รงิ เราจะยงั ไมไ่ ดพ้ จิ ารณากนั มากอ่ นดว้ ยวา่ ขณะแจกจา่ ยวถิ ปี ฏบิ ตั อิ นั แตกตา่ ง แก่ธรรมชาติอันแตกต่างและวิถีปฏิบัติเดียวกันแก่ธรรมชาติชนิดเดียวกันน้ัน เรากำ� ลงั พดู ถงึ ความเหมอื นหรอื ความตา่ งโดยธรรมชาตใิ นรปู แบบใดบา้ งกนั แน”่ “นน่ั สิ” เขากลา่ ว “เรายงั ไม่เคยพจิ ารณาเร่ืองนกี้ นั เลย” “เปน็ ตน้ วา่ ”ขา้ ฯกลา่ ว“เราอาจตง้ั คำ� ถามกบั ตวั เองวา่ ธรรมชาตขิ องคนหวั ลา้ น กบั คนผมยาวนนั้ เหมอื นกนั หรอื ตรงกนั ขา้ มกนั หากเราไดข้ อ้ สรปุ วา่ ตรงขา้ มกนั เพลโต : 225

และเราใหค้ นหวั ลา้ นเปน็ ชา่ งทำ� รองเทา้ คนผมยาวกจ็ ะเปน็ ชา่ งทำ� รองเทา้ ดว้ ย ไมไ่ ดอ้ กี หรอื ถา้ คนผมยาวเปน็ ชา่ งทำ� รองเทา้ แลว้ คนหวั ลา้ นกเ็ ปน็ ดว้ ยอกี ไมไ่ ด”้ “มันฟงั ดนู า่ ตลกอยา่ งไรไม่รู้แฮะ” เขาพูด “เราตอ้ งมายนื อยใู่ นความนา่ ตลก” ขา้ ฯ พดู “เพราะเราไมไ่ ดพ้ ดู ถงึ ธรรมชาติ ซง่ึ เหมอื นและตา่ งกนั ในรปู แบบตา่ งๆ เสยี แตเ่ นน่ิ ๆ เรามวั แตพ่ ทิ กั ษจ์ ดุ ยนื ซงึ่ สนใจเพียงความเหมือนและไม่เหมือน อันสัมพันธ์กับหน้าที่ปฏิบัติต่างๆ [454d] เทา่ นนั้ ใชไ่ หมละ่ ? ตวั อยา่ งเชน่ เราสนใจเพยี งวา่ แพทยช์ ายและแพทยห์ ญงิ ซง่ึ มี จติ วญิ ญาณชำ� นาญในศลิ ปะแขนงเดยี วกนั นน้ั จะตอ้ งมธี รรมชาตเิ ดยี วกนั เสมอ เจ้าก็เหน็ ว่าอย่างนัน้ ใช่ไหม?” “ขา้ ฯ ก็เห็นเช่นน้นั ” “แต่แพทย์ชาย กับชายชา่ งไม้ ย่อมมธี รรมชาติแตกต่างกัน?” “ตา่ งกันคนละขั้วเลยล่ะ” “เฉพาะฉะนนั้ ” ขา้ ฯ พดู “ไมว่ า่ จะเปน็ เพศชายหรอื เพศหญงิ หากพวกเขา แสดงความเปน็ เลศิ ในศลิ ปะดา้ นเดยี วกนั หรอื วถิ ปี ฏบิ ตั อิ น่ื ๆ ในดา้ นเดยี วกนั เรากจ็ ะตอ้ งมอบหมายศลิ ปะดา้ นนน้ั ๆ ใหแ้ กพ่ วกเขาเหมอื นกนั แตถ่ า้ พวกเขา แตกตา่ งกนั เพยี งวา่ ผหู้ ญงิ ตอ้ งตง้ั ครรภ์ หรอื ผชู้ ายตอ้ งใหก้ ำ� เนดิ เทา่ นน้ั เรากค็ ง [454e] ตอ้ งกลา่ ววา่ มนั ยงั ไมม่ ขี อ้ พสิ จู นใ์ ดๆ ทงั้ สนิ้ วา่ ผหู้ ญงิ มคี วามแตกตา่ งจากผชู้ าย ในเรอ่ื งการฝกึ ฝนศลิ ปะ ดว้ ยเหตุน้ี เราจึงสมควรตอ้ งใช้สมมตฐิ านเดิมต่อไป คือใหเ้ หลา่ ผู้พิทักษแ์ ละผู้หญงิ ของพวกเขาไดร้ ับการฝกึ ฝนในสงิ่ เดยี วกัน” “และอยา่ งถกู ควรด้วย” เขากล่าว “งนั้ ลำ� ดบั ตอ่ ไป เราตอ้ งใหผ้ กู้ ลา่ วตรงกนั ขา้ มกบั เรา ชว่ ยสงั่ สอนเราอกี เรอ่ื ง [455a] นน่ั ก็คือ มีศิลปะเฉพาะทาง หรือวถิ ปี ฏิบัติอันเช่อื มโยงกบั การบรหิ ารจดั การ บา้ นเมืองแขนงใดบ้าง ธรรมชาตขิ องผู้หญงิ และชายท�ำได้ไม่เหมอื นกัน หรอื แตกตา่ งกนั ?” “เป็นคำ� ถามอันเทีย่ งธรรมด”ี “ตอนน้ีคงถึงคราวท่ีคนคนนั้นต้องพูดเหมือนเจ้าพูดเม่ือครู่บ้างแล้วว่า 226 : รีพับลิก

‘จะให้โต้กลับได้ในทันทีนี่ไม่ใช่เร่ืองง่ายๆ เลย’11 กระนั้นถ้าได้ใคร่ครวญคิด [445b] เสยี หน่อย มันก็น่าจะตอบไดไ้ มย่ ากหรอก” [455c] “ใช่ เขาคงต้องพดู อย่างน้นั ” [455d] “ง้ันเราควรตอ้ งขอร้องหมอนัน่ ซึ่งแยง้ เราเช่นน้นั ใหห้ นั มาคลอ้ ยตามเรา ชใ้ี หเ้ ขาเหน็ ใหไ้ ดว้ า่ ไมม่ หี ลกั ปฏบิ ตั ดิ า้ นการอภบิ าลเมอื งชนดิ ใดทแ่ี ปลกแยก จากผหู้ ญงิ ใช่ไหม?” “แนน่ อน” “ถา้ อยา่ งนน้ั เรากต็ อ้ งกลา่ วกบั เขาวา่ ‘เอาละ่ ไหนชว่ ยตอบเราหนอ่ ย ทา่ น หมายความอยา่ งนหี้ รอื เปลา่ – คนคนหนงึ่ ยอ่ มมธี รรมชาตอิ นั ดตี อ่ สงิ่ สง่ิ หนงึ่ ขณะอีกคนหนึ่ง ไม่มีธรรมชาติสอดรับกับส่ิงส่ิงนั้น กล่าวคือ คนหน่ึงเรียนรู้ มนั ไดอ้ ยา่ งงา่ ยดาย สว่ นอกี คนเรยี นรไู้ ดด้ ว้ ยความยากลำ� บาก หรอื คนหนง่ึ ใช้ เวลาเพยี งเลก็ นอ้ ยกม็ คี วามกา้ วหนา้ ในสงิ่ ทเี่ ขาเรยี นแลว้ สว่ นอกี คนหนงึ่ ถงึ แม้ จะมโี อกาสได้เรียนและไดป้ ฏิบัตมิ ากมาย แตก่ ็ยงั จำ� อะไรไมไ่ ดเ้ ลยอยู่ดี หรอื บางครง้ั สง่ิ ตา่ งๆ อนั สมั พนั ธก์ บั รา่ งกายกอ็ าจจะรบั ใชค้ วามคดิ คำ� นวณของคนมี ธรรมชาตดิ ี แตก่ ลบั เปน็ ปฏปิ กั ษต์ อ่ ความคดิ ของคนอกี คนหนง่ึ กเ็ ปน็ ได้ นอกจาก สิ่งเหล่านี้แล้ว ท่านยังมีเกณฑ์ใดอีกหรือไม่ ในการจ�ำแนกผู้มีธรรมชาติอันดี เหมาะสมกับการฝกึ ฝนส่ิงส่งิ หนึ่ง ออกจากผู้ไมม่ ธี รรมชาติเชน่ นนั้ ?” “คงไมม่ ีใครบอกว่ามเี กณฑ์อื่นอกี แลว้ ล่ะ” เขาพดู “แลว้ เจา้ เคยรจู้ กั หลกั ปฏบิ ตั ใิ ดของมนษุ ยท์ เ่ี พศชาย ไมไ่ ด้ เหนอื กวา่ เพศหญงิ ในทกุ ดา้ นบา้ งไหม? หรอื วา่ เรายงั ตอ้ งไลเ่ รยี งกนั ยาวๆ ถงึ เรอ่ื งราวของการทอผา้ การอบขนมปัง การหุงหาอาหาร และกิจกรรมต่างๆ อันเป็นกิตติศัพท์ของ เพศหญงิ มนั กค็ งเปน็ เรอื่ งนา่ ขนั หากจะกลา่ ววา่ ผหู้ ญงิ เปน็ รองในเรอื่ งเหลา่ น”ี้ “อยา่ งท่านว่านัน่ ละ่ ” เขากล่าว “มเี พศหนงึ่ เหนือกว่าอกี เพศอย่างเห็นได้ ชัดในทุกเรอื่ งจริงๆ ถึงแม้จะมีผู้หญงิ หลายคนกระท�ำส่งิ ตา่ งๆ ไดด้ ีกว่าผู้ชาย หลายคนในหลายๆ ดา้ นกต็ าม แตถ่ า้ วา่ กนั โดยภาพรวมแลว้ มนั กเ็ ปน็ อยา่ งที่ ท่านว่าจริงๆ” เพลโต : 227

“ดว้ ยเหตนุ นี้ ะ สหายนอ้ ย หนา้ ทอ่ี ภบิ าลเมอื งจงึ ไมไ่ ดเ้ ปน็ ของผหู้ ญงิ เพราะ หลอ่ นเปน็ ผหู้ ญงิ หรอื เปน็ ของผชู้ ายเพราะเขาเปน็ ผชู้ าย แตธ่ รรมชาตทิ ง้ั หลาย ยอ่ มมกี ารกระจายตวั อยไู่ มต่ า่ งกนั ในหมสู่ ตั วท์ งั้ สองประเภทน้ี ผหู้ ญงิ เขา้ รว่ ม ในการปฏบิ ัติทั้งหลายไดโ้ ดยตอ้ งสอดคล้องกับธรรมชาตขิ องตน และผู้ชายก็ [455e] เชน่ เดียวกัน กระน้ันผู้หญงิ ก็ยังออ่ นแอกว่าผู้ชายในทกุ ๆ ดา้ นเหล่านน้ั อยู่ด”ี “แน่นอน” “ถา้ อยา่ งน้ัน เรากต็ อ้ งมอบหมายหนา้ ทีท่ ้งั หมดนน้ั ใหแ้ กผ่ ชู้ าย โดยไม่ให้ ผหู้ ญงิ เลยหรือเปล่า?” “ไดอ้ ย่างไรกนั ?” “ขา้ ฯ วา่ เราคงจะเสนอวา่ ผหู้ ญงิ บางคนนนั้ เหมาะสมตอ่ ศลิ ปะการแพทย์ แตบ่ างคนกไ็ มเ่ หมาะ และผหู้ ญงิ บางคนกเ็ หมาะสมตอ่ การเลน่ ดนตรี แตบ่ างคน โดยธรรมชาตแิ ลว้ กไ็ มเ่ หมาะต่อดนตรเี ชน่ กัน” “มันกใ็ ช่” [456e] “และในทำ� นองเดียวกนั บางคนก็เหมาะสมต่อกายบรหิ ารและตอ่ การท�ำ สงคราม ขณะบางคนกไ็ มเ่ หมาะกับสงครามเลย และไม่มใี จรักในกายบริหาร เอาเสยี เลยด้วย?” “ก็น่าจะเปน็ อยา่ งนนั้ ” “แลว้ ถา้ เปน็ เรอ่ื งนลี้ ะ่ ? คนเรายอ่ มมที งั้ ผรู้ กั ในปญั ญา และผชู้ งิ ชงั ในปญั ญา ใชไ่ หม? และกต็ อ้ งมที ้งั คนมคี วามคึกคะนอง และคนไรค้ วามคึกคะนองดว้ ย เชน่ กนั ใช่หรือเปล่า?” “ใช่ คนเชน่ นี้ย่อมมีอยู่” “เพราะฉะนั้น มันจะต้องมีผู้หญิงบางคนเหมาะสมกับการเป็นผู้พิทักษ์ สว่ นบางคนไมเ่ หมาะใชไ่ หม?แตจ่ รงิ ๆแลว้ พวกเรากใ็ ชธ้ รรมชาตเิ ชน่ นเี้ ปน็ เกณฑ์ ในการคดั เลอื กบรุ ษุ ผเู้ หมาะจะเขา้ มาเปน็ ผพู้ ทิ กั ษด์ ว้ ยเชน่ เดยี วกนั ไมใ่ ชห่ รอื ?” “ใชแ่ ล้ว” “ถา้ อยา่ งน้นั ทั้งผชู้ ายและผู้หญงิ ตา่ งกต็ ้องมธี รรมชาติในการพทิ ักษเ์ มอื ง 228 : รีพบั ลิก

เหมือนๆ กันน่ะสิ เพียงแต่วา่ ฝ่ายหนึ่งนั้นอ่อนแอ ส่วนอกี ฝา่ ยแข็งแกรง่ กว่า [456b] กเ็ ทา่ นั้น” [456c] “ดทู ่าจะเป็นเช่นนัน้ ” “เพราะฉะนน้ั ผหู้ ญงิ เหลา่ นกี้ จ็ ะตอ้ งไดร้ บั คดั เลอื กใหใ้ ชช้ วี ติ และเปน็ ผพู้ ทิ กั ษ์ ร่วมกับผู้ชายเหล่าน้ันด้วย เพราะพวกหล่อนมีความสามารถและธรรมชาติ ไม่ตา่ งจากพวกเขา” “แนน่ อน” “และหนา้ ทปี่ ฏบิ ตั ชิ นดิ เดยี วกนั กจ็ ะตอ้ งมอบหมายแกธ่ รรมชาตเิ ดยี วกนั ดว้ ย ใช่ไหม?” “ใช่ ธรรมชาตเิ ดยี วกัน” “งนั้ ตอนน้ี เรากว็ นกลบั มายงั จดุ เดมิ ทเี่ ราทงิ้ ไวแ้ ลว้ สนิ ะ และเรายงั เหน็ พอ้ งกนั ดว้ ยวา่ การมอบหมายดนตรศี ลิ ปแ์ ละกายบรหิ ารแกผ่ พู้ ทิ กั ษห์ ญงิ นนั้ ไมใ่ ชเ่ รอ่ื ง ผิดธรรมชาต”ิ “ใชแ่ ล้ว” “เมอื่ เปน็ เชน่ นี้ กฎหมายตา่ งๆ ทเ่ี ราไดบ้ ญั ญตั ขิ น้ึ กไ็ มไ่ ดถ้ งึ กบั เปน็ ไปไมไ่ ด้ เสยี ทเี ดยี ว แลว้ กไ็ มไ่ ดม้ ลี กั ษณะเหมอื นคำ� ภาวนาอธฐิ านดว้ ย เพราะกฎหมาย ของเราน้ัน ล้วนแต่วางอยู่บนฐานอันสอดรับกับธรรมชาติ วิถีปฏิบัติทุกวันน้ี ต่างหาก จึงดูเหมือนเปน็ ส่ิงผดิ ธรรมชาต”ิ “มนั ก็นา่ จะเป็นอยา่ งนน้ั ” “เป้าหมายของเราในขณะนี้คือการพิจารณาว่า ส่ิงท่ีเราพูดกันไปน้ันมี ความเปน็ ไปได้หรอื ไม่ และมีความเปน็ เลิศจรงิ หรือเปล่า ใชไ่ หม?” “ใช่ เรากำ� ลงั พจิ ารณาเรือ่ งเหล่านัน้ ” “และเราก็เหน็ พอ้ งกันวา่ มันมีความเป็นไปได?้ ” “ใช”่ “งนั้ อนั ดบั ต่อไป เราก็ตอ้ งเหน็ พอ้ งกันใหไ้ ดว้ า่ มันมีความเปน็ เลิศดว้ ย?” “ชัดเจนอยแู่ ลว้ ” เพลโต : 229

“เอาล่ะ ถ้าหากว่าเราต้องการจะท�ำให้ผู้หญิงมีความพร้อมในการพิทักษ์ เรายงั สมควรใชก้ ารศกึ ษาชนดิ หนง่ึ เพอื่ ผลติ ผหู้ ญงิ และใชอ้ กี ชนดิ หนง่ึ เพอื่ ผลติ [456d] ผชู้ ายหรอื เปล่า ในเมื่อ พวกเขาต่างกม็ ธี รรมชาติเดยี วกนั ?” “ไมส่ มควรแน่” “เหรอ งัน้ เจ้ามีทัศนะว่าอยา่ งไรล่ะ?” “หา? อะไรนะ?” “เจา้ ลองคดิ ดูให้ดสี ิ เหลา่ บุรษุ ย่อมตอ้ งมีท้งั คนดกี ว่าและเลวกวา่ ใช่ไหม? หรอื ยงั ไง? หรือเจา้ เชอ่ื ว่าทุกคนเหมือนกันหมด?” “เปล่าเสียหนอ่ ย” “แลว้ ในเมอื งซง่ึ เราเพง่ิ กอ่ ตงั้ กนั ไปนะ่ เจา้ วา่ สำ� หรบั เรา คนกลมุ่ ใดสมควร เปน็ บรุ ษุ ทด่ี กี วา่ – เหลา่ ผพู้ ทิ กั ษซ์ ง่ึ ไดร้ บั การศกึ ษาตามเราไดว้ างไว้ หรอื ชา่ ง ท�ำรองเท้าซ่งึ ได้รบั การศึกษาดา้ นการทำ� รองเท้า?” “ค�ำถามของท่านมนั น่าตลกสิ้นด”ี เขาพูด [456e] “อมื ขา้ ฯ เขา้ ใจ” ขา้ ฯ พดู “แลว้ ถา้ เปน็ คำ� ถามนลี้ ะ่ ? พวกเขายอ่ มมคี วามเปน็ เลศิ กวา่ ใครในหมชู่ าวเมอื ง ใชห่ รือเปล่า?” “จนบดั นีก้ ็ยงั ไมม่ ีใครลม้ ได้น่ะ” “แล้วค�ำถามน้ีล่ะ? ผู้หญิงเหล่าน้ันก็ย่อมต้องมีความเป็นเลิศกว่าใครใน หมูผ่ หู้ ญิงด้วย ใช่หรือเปลา่ ?” “จนบดั นกี้ ็ยงั ไมม่ ีใครล้มพวกหล่อนได้เช่นกัน” เขากลา่ ว “แลว้ ยงั จะมเี มอื งไหนดไี ปกวา่ เมอื งซงึ่ ถอื กำ� เกดิ ขนึ้ มา โดยมชี ายและหญงิ ผู้เป็นเลิศสูงทส่ี ดุ เทา่ ทจี่ ะเปน็ ไปได้ อยู่ภายในนน้ั อกี ไหม?” “ไม่มีอีกแลว้ ” [457a] “และหากน�ำดนตรีศิลป์กับกายบริหารตามที่เราได้กล่าวมาใช้ ส่ิงเหล่าน้ี กจ็ ะเกิดข้นึ ได้?” “แนน่ อน” “ถา้ อยา่ งนน้ั กฎหมายทเี่ ราไดบ้ ญั ญตั ไิ ว้ กไ็ มเ่ พยี งมคี วามเปน็ ไปไดเ้ ทา่ นนั้ 230 : รีพบั ลิก

หากมันยงั ใหค้ วามเปน็ เลศิ กว่าใครแก่เมอื งเมอื งหนง่ึ อกี ดว้ ย” [457b] “เป็นเชน่ น้ัน” [457b] “งนั้ เหลา่ ผพู้ ทิ กั ษห์ ญงิ กจ็ ะตอ้ งถอดเสอ้ื ผา้ ออกดว้ ยในโรงฝกึ เพราะพวกเขา ทกุ คนตา่ งกส็ วมใสค่ วามดงี ามตา่ งเสอื้ คลมุ กนั อยแู่ ลว้ นอกจากนี้ พวกหลอ่ น ยงั ตอ้ งไดม้ สี ว่ นรว่ มในการทำ� สงครามและการพทิ กั ษเ์ มอื งในทกุ ๆ แงม่ มุ โดยจะ ตอ้ งไมท่ ำ� เรอ่ื งอนื่ ใดอกี ตลอดชวี ติ อยา่ งไรกต็ าม ภารกจิ สว่ นทเ่ี บากวา่ จะถกู สง่ มอบใหแ้ กผ่ หู้ ญงิ มากกวา่ ผชู้ าย ดว้ ยเหตผุ ลเรอื่ งความออ่ นแอเฉพาะเพศ และหาก ผู้ชายคนใดหัวเราะเยาะผู้หญิงเปลือยในการฝึกกายบริหารเพ่ือเสริมสร้าง ความเป็นเลิศ ชายผู้นั้นก็กำ� ลงั ‘ปลิดผลไมไ้ มส่ ุกจากปญั ญาของตนเพียงเพ่ือ ขบขัน’12 และดูเหมือนจะไม่รู้ตัวเสียด้วยซ้�ำว่าตนก�ำลังท�ำอะไร หรือก�ำลัง หัวเราะเยาะต่อสิ่งใด เพราะไม่ว่าอย่างไร ค�ำกล่าวท่ีว่า ‘ส่ิงงดงามย่อมมี ประโยชน์ สง่ิ อปั ลกั ษณย์ อ่ มสง่ ผลรา้ ย’ นนั้ กย็ งั คงเปน็ คำ� กลา่ วอนั งดงามทส่ี ดุ อยเู่ สมอและแน่นอน” “ใช่แล้วละ่ ” “งน้ั ตอนนเี้ รากค็ งพดู ไดอ้ ยา่ งเตม็ ปากแลว้ สนิ ะ วา่ เราสามารถหนพี น้ จาก คลนื่ ลกู หนง่ึ – ซงึ่ วา่ ดว้ ยกฎหมายเกยี่ วกบั ผหู้ ญงิ – มาไดแ้ ลว้ เราจะไมโ่ ดนคลนื่ ซดั ทลายอกี หากเราบญั ญตั ลิ งไปวา่ เหลา่ ผพู้ ทิ กั ษท์ งั้ หญงิ และชาย จะตอ้ งใช้ ชวี ติ อยา่ งเปน็ สว่ นรวมไปตลอดชวี ติ เพราะตรรกะของเรามคี วามสอดคลอ้ งกนั ภายในตวั เองดีแล้วว่า สิง่ ใดบ้างทีม่ ที ง้ั ความเป็นไปไดแ้ ละเปน็ ประโยชน์” “นั่นไม่ใชค่ ลืน่ ลูกเล็กๆ เลยล่ะ” เขาพูด “ถ้าเจ้าได้เห็นคลื่นลูกต่อไปเม่ือไร” ข้าฯ กล่าว “เจ้าคงไม่พูดเช่นน้ันอีก แล้วแน่ๆ” “ขอใหข้ ้าฯ ไดเ้ ห็นก่อนเถอะ ท่านลองพูดมา” เขาพูด “กก็ ฎหมายตอ่ จากนนั้ ไง” ขา้ ฯ พดู “และขา้ ฯ เหน็ วา่ ยงั มขี อ้ อน่ื ๆ กอ่ นหนา้ อกี นะ” “ข้อไหน?” เพลโต : 231

“กข็ อ้ ทวี่ า่ ผหู้ ญงิ เหลา่ นจ้ี ะตอ้ งเปน็ ของผชู้ ายทกุ คน อยา่ งเปน็ สว่ นรวม และ จะตอ้ งไมม่ ผี หู้ ญงิ คนใดอาศยั รว่ มกบั ผชู้ ายเปน็ การสว่ นตวั โดยเดด็ ขาด และเรอื่ ง [457d] ของบตุ รธดิ ากต็ อ้ งเปน็ ไปในทำ� นองเดยี วกนั พวกเขาตอ้ งเปน็ สว่ นรวม จะไมม่ ี พอ่ แมค่ นใดไดร้ จู้ กั ลกู ของตวั เอง และจะตอ้ งไมม่ ลี กู คนใดไดร้ จู้ กั พอ่ แมเ่ ชน่ กนั ” “คลนื่ ลกู นใ้ี หญก่ วา่ อกี ลกู หนงึ่ มากเลยแฮะ” เขาพดู “มนั ชวนใหต้ ง้ั ขอ้ สงสยั ทั้งในเรอ่ื งความเป็นไปได้และความเป็นประโยชน”์ “อยา่ งนอ้ ย ถา้ เปน็ เรอื่ งของความเปน็ ประโยชนน์ ะ ขา้ ฯ วา่ คงไมม่ ใี ครโตแ้ ยง้ เราไดห้ รอกวา่ หากมนั เกดิ ขนึ้ ไดจ้ รงิ ความเปน็ สว่ นรวมของผหู้ ญงิ และความเปน็ สว่ นรวมของบุตรธดิ านนั้ ยอ่ มเป็นคุณความดีอนั ย่ิงใหญ่ที่สดุ ” ข้าฯ พดู “ข้าฯ เห็นวา่ ประเดน็ ทน่ี า่ จะก่อใหเ้ กดิ การโตแ้ ย้งอย่างมากมายน้นั น่าจะเปน็ เร่ือง ความเป็นไปได้ของมันเสยี มากกวา่ ” [457e] “จริงๆ มันกน็ ่าจะโต้แย้งได้ทงั้ คู่นน่ั ล่ะ” เขาพูด “เจ้าหมายความว่า ข้าฯ ยังต้องเผชิญกับตรรกะฝั่งตรงข้ามอีกเป็นกอง พะเนนิ แนๆ่ งน้ั ใชไ่ หม?” ขา้ ฯ พดู “โธ!่ ขา้ ฯ อตุ สา่ หค์ ดิ วา่ ถา้ เจา้ มที ศั นะวา่ มนั มี ประโยชนอ์ ยแู่ ลว้ ขา้ ฯ กจ็ ะเผน่ หนจี ากการถกเถยี งดา้ นนไ้ี ปไดใ้ นทนั ที ทนี ้ี ขา้ ฯ ก็ จะเหลอื แคเ่ รอื่ งของความเป็นไปได้เท่าน้นั ” “ท่านเผ่นหนีไปโดยไม่มีใครเห็นไม่ได้หรอก” เขากล่าว “ฉะน้ัน จงแสดง ตรรกะของทั้งสองดา้ นดังกลา่ วออกมาเสยี ดีๆ” “งนั้ ขา้ ฯ ขอรบั โทษเลยกแ็ ลว้ กนั ” ขา้ ฯ พดู “แตข่ า้ ฯ รบกวนอะไรหนอ่ ยนะ ขา้ ฯ [458a] ขอวนั หยดุ สกั หนง่ึ วนั เหมอื นอยา่ งคนวา่ งงานทว่ั ๆ ไปบา้ งไดไ้ หม? ขา้ ฯ อยากเปน็ คนวา่ งงาน เดนิ เลน่ อยเู่ พยี งลำ� พงั และสรา้ งความรน่ื รมยแ์ กต่ นเองดว้ ยการอยู่ กบั ความคดิ คำ� นวณของตนเองเทา่ นนั้ เจา้ กร็ นู้ ว่ี า่ กอ่ นคนเหลา่ นจ้ี ะคน้ พบวธิ ี ทำ� ใหส้ งิ่ ทปี่ รารถนาปรากฏขนึ้ มาไดน้ นั้ พวกเขามกั ผลกั คำ� ถามทำ� นองนท้ี ง้ิ ไป ชวั่ คราวกอ่ น เพอ่ื จะไดไ้ มเ่ หนอ่ื ยลา้ กบั การครนุ่ ถงึ ความเปน็ ไปไดข้ องมนั มาก จนเกนิ ไป พวกเขามกั สมมตใิ หส้ ง่ิ ทต่ี นตอ้ งการนน้ั ปรากฏขน้ึ มากอ่ นเลย จาก น้นั ก็คอ่ ยๆ ดำ� เนินการจดั การกับสง่ิ ที่เหลอื ซ่งึ จะเกิดขนึ้ ตามมา พวกเขาจะ 232 : รพี ับลกิ

โอบรับเอาความร่ืนรมย์ จากการได้นึกถึงทุกสิ่งท่ีตนจะได้ท�ำ หากสิ่งส่ิงนั้น [458b] ปรากฏขนึ้ และดำ� รงอยจู่ รงิ กลา่ วคอื พวกเขาจะทำ� ใหจ้ ติ วญิ ญาณอนั วา่ งงานอยู่ [458c] แลว้ ยงิ่ เกยี จครา้ นหนกั เขา้ ไปอกี ขา้ ฯ เองกเ็ ชน่ กนั ตอนนข้ี า้ ฯ ชกั จะรสู้ กึ ลา้ และ [458d] ปรารถนาจะละประเด็นน้ีไว้สักพักก่อน แล้วค่อยมาพิจารณากันภายหลังว่า มนั จะมคี วามเปน็ ไปไดอ้ ยา่ งไรบา้ ง เอาเปน็ วา่ เวลานี้ ถา้ เจา้ อนญุ าต ขา้ ฯ กจ็ ะ สมมตเิ อาไวก้ อ่ นวา่ มนั เปน็ ไปได้ และจะหนั มาพจิ ารณาแทนวา่ เหลา่ ผปู้ กครอง จะตอ้ งจดั การกบั สงิ่ เหลา่ นอี้ ยา่ งไรบา้ ง หากมนั เกดิ ขนึ้ จรงิ และถา้ พวกเขาทำ� สำ� เรจ็ ความสำ� เรจ็ นจี้ ะกอ่ ใหเ้ กดิ ผลประโยชนส์ งู สดุ แกเ่ มอื งและเหลา่ ผพู้ ทิ กั ษ์ หรอื ไม่ ขา้ ฯ จะพยายามตอบคำ� ถามเหลา่ นพี้ รอ้ มๆ กบั เจา้ กอ่ น จากนน้ั คอ่ ยกลบั ไปพิจารณาประเดน็ แรกอีกที ถา้ เจ้าอนญุ าตนะ” “กไ็ ด้ ข้าฯ อนุญาต” เขาพดู “เริม่ การตรวจสอบของทา่ นได้เลย” “งนั้ กเ็ อาละ่ ” ขา้ ฯ พดู “ขา้ ฯ เหน็ วา่ ทง้ั ฝา่ ยผปู้ กครองและฝา่ ยสนบั สนนุ หาก สองฝา่ ยนค้ี คู่ วรกบั ตำ� แหนง่ ของตนจรงิ ๆ ฝา่ ยหลงั กจ็ ะตอ้ งเตม็ ใจทำ� ตามคำ� สง่ั สว่ นฝา่ ยแรกกต็ อ้ งเตม็ ใจออกคำ� สงั่ แนน่ อนวา่ คำ� สงั่ บางขอ้ ของผปู้ กครองจะตอ้ ง เกดิ จากการเชอ่ื ฟงั กฎหมายอยา่ งเครง่ ครดั สว่ นคำ� สง่ั อน่ื ๆ อกี หลายขอ้ ซงึ่ เรา ปล่อยให้พวกเขาเป็นผู้ตัดสินใจเองน้ันจะต้องเกิดจากการถอดแบบจากตัว กฎหมาย” “น่าจะเปน็ อยา่ งน้นั ” เขากล่าว “ทีนี้ เจ้า ในฐานะผ้บู ญั ญัตกิ ฎหมายของพวกเขา” ขา้ ฯ พูด “จะต้องเปน็ คนคดั เลอื กผหู้ ญงิ เพอื่ สง่ มอบแกพ่ วกเขา โดยใชว้ ธิ กี ารเดยี วกบั ทเี่ จา้ คดั เลอื ก ผู้ชายขึน้ มารบั ตำ� แหนง่ กลา่ วคอื เจา้ จะต้องเลือกใหธ้ รรมชาติของพวกเขามี ความคลา้ ยคลงึ กนั ทส่ี ดุ เทา่ ทจี่ ะเปน็ ไปได้ หลงั จากนนั้ ทกุ ๆ คนจะตอ้ งอาศยั อยู่ ดว้ ยกนั มบี า้ นรว่ มกนั อยกู่ นิ รวมกนั 13 และจะตอ้ งไมม่ ใี ครไดค้ รอบครองทรพั ยส์ นิ ส่วนตัวใดๆ เป็นอันขาด ข้าฯ เห็นว่า หากพวกเขาได้รับการฝึกฝนทั้งด้าน กายบริหารและดา้ นอ่ืนๆ ดว้ ยกันแลว้ ความจำ� เปน็ โดยธรรมชาตภิ ายในกจ็ ะ เปน็ ตวั ขบั เคลอ่ื นใหพ้ วกเขารว่ มเพศกนั เองนน่ั ละ่ หรอื ตามทศั นะเจา้ นน่ั ไมใ่ ช่ เพลโต : 233

เร่ืองของความจำ� เป็น?” “มนั เปน็ ความจำ� เปน็ แตไ่ มใ่ ชค่ วามจำ� เปน็ ทางเรขาคณติ มนั เปน็ ความจำ� เปน็ ทางราคะ”14 เขาพดู “ความจำ� เปน็ ชนดิ นช้ี กั จงู และดงึ ดดู กลมุ่ คนจำ� นวนมากได้ ฉกาจกวา่ ความจำ� เปน็ ชนิดอน่ื ๆ อยู่แยะ” “ใชแ่ ลว้ ละ่ กลาวคอน” ขา้ ฯ พดู “ประเดน็ ตอ่ มา การมคี วามสมั พนั ธล์ กึ ซง้ึ กนั [458e] อยา่ งไรร้ ะเบยี บ หรอื สง่ิ อนื่ ๆ ในทำ� นองนนั้ ยอ่ มไรส้ ทุ ธธิ รรมอยา่ งยง่ิ ยวดภายใน เมืองของผู้มีความสุขสมบูรณ์ และผู้ปกครองก็จะปล่อยให้เกิดเรื่องพรรค์นี้ ขึ้นไม่ได”้ “ใช”่ เขาพดู “และนั่นกไ็ มใ่ ช่ความเทีย่ งธรรมดว้ ย” “ง้ันก็เป็นที่แน่นอนว่า ในอันดับต่อไป เราจะต้องท�ำให้การสมรสนั้น มีความศักด์ิสิทธ์ิสูงสุดเท่าที่จะท�ำได้ และการสมรสอันศักด์ิสิทธิ์ก็จะต้อง เป็นการสมรสอันใหป้ ระโยชน์สูงสดุ ” “แนน่ อนอยแู่ ล้ว” “เอาละ่ กลาวคอน แลว้ มนั จะเปน็ ประโยชนส์ งู สดุ ไดด้ ว้ ยวธิ ใี ดบา้ ง? ไหนเจา้ [459a] ตอบข้าฯ หนอ่ ยซิ ข้าฯ จ�ำได้วา่ เคยเหน็ ทบ่ี ้านเจา้ มีสุนขั ลา่ เนื้อกับไกช่ น ซง่ึ มี ชาติพันธุ์สูงส่งอยู่หลายตัว ในนามของซุส เจ้าเคยสังเกตการสมรสและการ ใหก้ ำ� เนิดของพวกมันบ้างหรือเปลา่ ?” “หา?” เขาพดู “อันดับแรก ถึงพวกมันจะชาติพันธุ์สูงส่งทุกตัว แต่ก็ต้องมีบางตัวพิสูจน์ ใหป้ ระจักษไ์ ดว้ ่าเปน็ เลิศกว่าตัวอื่นใช่ไหม?” “กต็ อ้ งมสี ”ิ “แลว้ ถา้ เจา้ ตอ้ งการผสมพนั ธพ์ุ วกมนั เจา้ จะผสมพนั ธต์ุ วั ไหนกบั ตวั ไหนกไ็ ด้ อยา่ งนน้ั หรอื ? หรอื เจา้ เองกต็ อ้ งการจะผสมจากตวั ทเี่ ปน็ เลศิ กวา่ อน่ื ๆ เทา่ นน้ั ?” “กต็ อ้ งจากตวั ทีเ่ ปน็ เลิศกว่าตวั อนื่ ” [459b] “แล้วเจ้าจะผสมจากตัวที่เยาว์วัยท่ีสุด หรือตัวท่ีแก่ที่สุด หรือตัวท่ีอยู่ใน วัยเจริญพนั ธ์ุละ่ ?” 234 : รพี บั ลกิ

“กต็ ้องเป็นวัยเจริญพันธ์ุส”ิ [459c] “แลว้ ถา้ พวกมนั ไมไ่ ดร้ บั การผสมพนั ธด์ุ ว้ ยวธิ กี ารคดั เลอื กตามน้ี ทง้ั พนั ธส์ุ นุ ขั [459d] และพนั ธุ์ไกข่ องเจ้าก็จะเลวลงเรือ่ ยๆ เจา้ เชอ่ื เร่ืองน้ไี หม?” “อืม ขา้ ฯ เช่ือเช่นน้นั ” เขาพดู “แลว้ ถา้ เปลย่ี นเปน็ มา้ หรอื สตั วอ์ นื่ ๆ?” ขา้ ฯ พดู “มนั จะตา่ งไปจากนไ้ี หม?” “ถ้าต่างกค็ งแปลกละ่ ” เขาพูด “โอ!้ สหายนอ้ ยของขา้ ฯ” ขา้ ฯ พดู “งน้ั เหลา่ นกั ปกครองของพวกเรากจ็ ะตอ้ ง ชำ� นาญดา้ นนกี้ นั อยา่ งมากเลยทเี ดยี ว ขา้ ฯหมายถงึ ถา้ มนั ยงั นำ� มาใชก้ บั เผา่ พนั ธ์ุ มนษุ ยไ์ ด้เหมอื นกนั น่ะนะ” “มนั ใชไ้ ดแ้ นอ่ ยแู่ ลว้ ” เขากลา่ ว “แตท่ ำ� ไมผปู้ กครองตอ้ งชำ� นาญดา้ นนด้ี ว้ ยละ่ ?” “เพราะพวกเขามคี วามจำ� เปน็ จะตอ้ งใชป้ ระโยชนจ์ ากยาจำ� นวนมากนะ่ ส”ิ ขา้ ฯ กลา่ ว “ถงึ เราจะมสี มมตฐิ านเบอ้ื งตน้ กนั อยแู่ ลว้ วา่ รา่ งกายนนั้ ไมต่ อ้ งพงึ่ ยาใดๆ กไ็ ด้ เพยี งยนิ ดรี บั เอาวถิ ชี วี ติ ตามทไี่ ดก้ ำ� หนดไวม้ าปฏบิ ตั กิ เ็ พยี งพอแลว้ แมแ้ ตแ่ พทยท์ วั่ ๆ ไปกน็ ำ� วธิ นี ม้ี าใชไ้ ด้ อยา่ งไรกต็ าม แนน่ อนละ่ วา่ มนั ยงั มบี าง เวลาทจี่ ะตอ้ งใชย้ ากนั จรงิ ๆ อยู่ และในสถานการณเ์ ชน่ นน้ั เรายอ่ มรดู้ วี า่ เราจะ ตอ้ งพึ่งพาแพทย์ผมู้ คี วามกล้าหาญในระดบั สูงสุดเทา่ นั้น” “มนั ก็จริง แตท่ ่านพูดเรื่องนีข้ น้ึ มาด้วยจุดประสงคอ์ ะไรหรอื ?” “ดว้ ยจดุ ประสงคต์ อ่ ไปนอี้ ยา่ งไรละ่ ” ขา้ ฯ พดู “เหลา่ ผถู้ อื อำ� นาจปกครองของ เรามแี นวโนม้ จะตอ้ งใชค้ ำ� โกหกและการหลอกลวงเปน็ จำ� นวนมากเพอื่ ประโยชน์ แกผ่ ใู้ ตป้ กครอง และแนน่ อน เราไดพ้ ดู กนั ไปแลว้ วา่ การกระทำ� ลกั ษณะดงั กลา่ ว มปี ระโยชนใ์ นฐานะของตวั ยารูปแบบหน่ึง”15 “นั่นย่อมถูกควรอยูแ่ ล้ว” เขาพดู “ดเู หมอื นคำ� วา่ ‘ถกู ควร’ ในทนี่ ี้ จะเกดิ ขนึ้ มาไดก้ ต็ อ่ เมอ่ื มเี รอ่ื งการแตง่ งาน กับการใหก้ �ำเนิดบตุ รธิดาเขา้ มาเก่ียวขอ้ งนะ” “อย่างไรหรือ?” “โดยพน้ื ฐานของสง่ิ ทเ่ี ราเพงิ่ เหน็ พอ้ งกนั ไปนน้ั ” ขา้ ฯ พดู “เราจะตอ้ งใหบ้ รุ ษุ เพลโต : 235

ผเู้ ปน็ เลศิ กว่าใครได้มคี วามสมั พนั ธ์กบั สตรผี เู้ ปน็ เลิศที่สดุ และบอ่ ยครงั้ ท่สี ดุ เทา่ ทจ่ี ะเปน็ ไปได้ ในทางกลบั กนั บรุ ษุ ผสู้ ามานยท์ สี่ ดุ กจ็ ะตอ้ งมคี วามสมั พนั ธ์ กบั สตรที ส่ี ามานยท์ ส่ี ดุ ดว้ ย โดยทารกของกรณแี รกจะตอ้ งไดร้ บั การเลยี้ งดใู ห้ [459e] เตบิ ใหญ่แตข่ องกรณหี ลงั จะไมไ่ ดร้ บั การเลยี้ งดใู ดๆ ทง้ั สนิ้ หากเราตอ้ งการใหฝ้ งู ของเรามคี ณุ ภาพดเี ยยี่ มทสี่ ดุ เรากจ็ ะตอ้ งทำ� อยา่ งน้ี อยา่ งไรกต็ าม สงิ่ เหลา่ นตี้ อ้ ง ดำ� เนนิ การโดยมใิ หผ้ ใู้ ดลว่ งรไู้ ดเ้ ปน็ อนั ขาด นอกจากเหลา่ ผปู้ กครองฝา่ ยเดยี ว เทา่ นน้ั เพอ่ื วา่ ฝงู ผพู้ ทิ กั ษข์ องเราจะไดป้ ลอดจากความขดั แยง้ ใหไ้ ดม้ ากทส่ี ดุ ” “ถูกตอ้ งทีเดียว” เขาพูด “เมอ่ื เป็นเชน่ นี้ กฎหมายกจ็ ะตอ้ งระบุให้มกี ารจดั พิธเี ฉลมิ ฉลองและการ บชู ายญั ตา่ งๆ ขน้ึ เพอื่ เราจะไดพ้ าคบู่ า่ วสาวทง้ั หลายเขา้ สพู่ ธิ เี หลา่ น้ี โดยเราจะ มอบหมายใหพ้ วกกวสี รา้ งบทเพลงสรรเสรญิ ขน้ึ โดยเฉพาะ เพอ่ื ใชใ้ นพธิ สี มรส [460a] สว่ นเรอื่ งของจำ� นวนคสู่ มรสนนั้ เราจะมอบใหเ้ ปน็ หนา้ ทขี่ องฝา่ ยผถู้ อื อำ� นาจ ปกครอง เพอื่ วา่ พวกเขาจะไดก้ ะเกณฑจ์ ำ� นวนนบั ของบรุ ษุ ใหค้ งทอี่ ยเู่ สมอ โดย ต้องน�ำปัจจัยเร่ืองการสงคราม โรคภัย และอ่ืนๆ ในท�ำนองเดียวกัน เข้ามา ประกอบการตดั สนิ ใจดว้ ยทกุ ครง้ั หากกระทำ� ตามนไ้ี ด้ ขนาดของเมอื งเรากจ็ ะ ไมใ่ หญไ่ ปหรอื เลก็ ไป มนั จะอยภู่ ายในขอบเขตของความเปน็ ไปไดใ้ นการดแู ล จดั การเสมอ” “ถกู เผง” เขาพดู “งน้ั ขา้ ฯ วา่ มนั นา่ จะตอ้ งมกี ารทำ� สลากเสยี่ งโชคขนึ้ มา โดยใชว้ ธิ ตี กุ ตกิ เสยี หนอ่ ย พวกคนสามานยจ์ ะได้โทษโชคชะตาแทนจะโทษผปู้ กครอง ซึง่ เปน็ คน จบั คแู่ ต่งงานอย่เู บือ้ งหลงั ” “สมควรอยู่” เขากลา่ ว [460b] “แลว้ กส็ มมตใิ หม้ รี างวลั อยหู่ ลายๆ อนั ดบั แตห่ นงึ่ ในรางวลั เหลา่ นนั้ จะตอ้ ง เปน็ อภสิ ทิ ธใ์ิ นการไดม้ เี พศสมั พนั ธก์ บั ผหู้ ญงิ จำ� นวนหนง่ึ บอ่ ยๆ และเรากจ็ ะจดั เตรยี มใหพ้ วกคนหนมุ่ ผมู้ ดี ดี า้ นสงคราม หรอื ดา้ นอนื่ ๆ ไดร้ บั รางวลั นไี้ ปครอง เมอ่ื มกี ารลอบจดั เตรยี มการเอาไวล้ ว่ งหนา้ เชน่ น้ี บตุ รธดิ าสว่ นใหญก่ จ็ ะไดร้ บั 236 : รพี ับลกิ

การอมุ้ ชูจากคนเหล่าน้เี ท่านนั้ ” [460c] “ถูกต้อง” [460d] “และเมอ่ื ทารกเกดิ ออกมา พวกเขากจ็ ะถกู นำ� ตวั ไปทนั ที โดยเจา้ หนา้ ท่ี ซงึ่ ได้ รบั การแตง่ ตงั้ ขน้ึ เพอื่ การนโ้ี ดยเฉพาะ – พวกเขาอาจเปน็ หญงิ หรอื ชาย หรอื คละกนั ทง้ั สองเพศกไ็ ด้ เพราะตำ� แหนง่ ดงั กลา่ วยอ่ มมที งั้ ชายและหญงิ ทำ� งาน รว่ มกันอยแู่ ลว้ ” “ใช่” “ขา้ ฯ คดิ วา่ พวกเขาจะตอ้ งพาตวั ทารกของคนด1ี 6ไปยงั คอกอนบุ าลเดก็ ออ่ น ซง่ึ ตง้ั อยู่ ณ สถานทใี่ ดสถานทห่ี นง่ึ แยกขาดจากเมอื ง เพอื่ ใหผ้ ทู้ ำ� หนา้ ทพี่ ยาบาล ซงึ่ อาศยั อยทู่ น่ี นั่ ไดเ้ ลย้ี งดตู อ่ ไปขณะเดยี วกนั ทารกของคนเลวหรอื ของคนอนื่ ๆ ซงึ่ เกดิ มาพกิ ารผดิ รปู จะตอ้ งถกู พาตวั ไปซอ่ นไวย้ งั ทๆ่ี เหมาะสม ซง่ึ จะตอ้ งเปน็ สถานทอ่ี ันเป็นความลบั และไมม่ ใี ครเคยพบเหน็ มากอ่ นเท่าน้ัน”17 “ถา้ เราตอ้ งการใหพ้ งศพ์ นั ธข์ุ องผพู้ ทิ กั ษม์ คี วามบรสิ ทุ ธ์ิ เรากต็ อ้ งทำ� เชน่ น”ี้ เขากล่าว “นอกจากนน้ั พวกเขายงั ตอ้ งเปน็ ผใู้ หค้ ำ� แนะนำ� แกฝ่ า่ ยพยาบาลเดก็ ออ่ น รบั หนา้ ทพ่ี ามารดาทงั้ หลายมายงั คอกอนบุ าล เมอ่ื พวกนางมนี ำ�้ นมเตม็ ปรี่ หรอื ตอ้ งพาคนอนื่ ๆ มาเปน็ ผใู้ หน้ มเพม่ิ เตมิ เวลานำ้� นมไมพ่ อ และพวกเขายงั ตอ้ ง คอยคิดหาแผนการ เพื่อมิให้มารดาคนใดจ�ำทารกของตนเองได้ด้วยใช่ไหม? พวกเขายงั จะตอ้ งคอยใหค้ ำ� แนะนำ� แกม่ ารดาทง้ั หลายดว้ ยตวั เอง และคอยจบั ตา ดพู วกนางใหน้ มในระยะเวลาอนั เหมาะสมเทา่ นน้ั สว่ นเรอ่ื งการดแู ลในชว่ งเวลา ตา่ งๆ และงานในสว่ นทเ่ี หลอื กจ็ ะสง่ มอบใหแ้ กพ่ วกแมน่ มและพวกพเ่ี ลยี้ งเดก็ เราจะท�ำอยา่ งนใ้ี ชห่ รือเปล่า?” “มนั ดเู ปน็ วธิ กี ารเลยี้ งดทู งี่ า่ ยและสบายมากๆ เลยนะ สำ� หรบั ผพู้ ทิ กั ษห์ ญงิ ของเราน่ะ” เขาพูด “แตม่ ันกเ็ หมาะสมนะ” ขา้ ฯ พูด “เอาล่ะ เรามาเดนิ หน้าสูป่ ระเด็นต่อไป ทเ่ี ราตง้ั ไวก้ นั ดกี วา่ เมอ่ื กเ้ี รากลา่ ววา่ บตุ รธดิ าทงั้ หลายจะตอ้ งเกดิ จากพอ่ แม่ เพลโต : 237

วยั เจริญพนั ธุเ์ ท่าน้ันใชไ่ หม?” “เป็นจรงิ ตามนั้น” [460e] “วยั เจรญิ พนั ธข์ุ องผหู้ ญงิ โดยเฉลย่ี แลว้ อยใู่ นชว่ งประมาณอายยุ ส่ี บิ สว่ นของ ผู้ชายกอ็ ายุสามสบิ เจ้ามที ศั นะรว่ มด้วยหรอื เปลา่ ?” “ยสี่ ิบเทา่ ไหร่ และสามสิบเท่าไหร่ละ่ ?” เขาพูด “ถ้าเป็นผู้หญิง ก็เริ่มต้ังแต่อายุยี่สิบ และตั้งครรภ์ให้กับเมืองของเราได้ จนถงึ อายสุ สี่ บิ สว่ นถา้ เปน็ ผชู้ ายกเ็ รม่ิ ตง้ั แตช่ ว่ งเวลาหลงั ความรงุ่ โรจนใ์ นฐานะ นกั วิ่งได้ผ่านพน้ ไปแลว้ 18 และผลิตลกู หลานให้แก่เมอื งได้จนถึงอายหุ า้ สิบป”ี “แนล่ ะ่ ” เขากลา่ ว “นน่ั คือชว่ งเวลาเจริญวัยท้งั ของร่างกายและปฏภิ าณ” [461a] “ดงั นน้ั หากมใี ครกต็ าม ซง่ึ แกก่ วา่ หรอื ออ่ นวยั กวา่ ชว่ งอายนุ ี้ เขา้ มามสี ว่ น ร่วมในการผลติ ลกู หลานแกส่ ว่ นรวม เราก็จะต้องตำ� หนวิ า่ คนคนนนั้ ไม่มที ัง้ ความเทย่ี งธรรมและสทุ ธธิ รรม19 นน่ั ยอ่ มเปน็ เรอ่ื งผดิ พลาด เพราะหากเขาผลติ ทารกใหแ้ กเ่ มอื งไดโ้ ดยไมม่ ใี ครทนั สงั เกตแลว้ ละ่ ก็ ทารกนน้ั กจ็ ะถอื กำ� เนดิ ขนึ้ โดยไมไ่ ดผ้ า่ นการคมุ้ ครองจากพธิ บี ชู าและคำ� สวดภาวนา ซง่ึ มนี กั บวชทงั้ ชาย และหญิงของเมอื งเปน็ ผูส้ วดใหใ้ นพธิ สี มรส เพ่อื เปน็ การรับรองว่าทารกนั้นดี และมคี ณุ ประโยชน์ และเกดิ ออกมาจากคนดแี ละมคี ณุ ประโยชน์ ดงั นน้ั ทารกซง่ึ [461b] เกดิ ออกมาโดยไมไ่ ดผ้ า่ นพธิ เี หลา่ น้ี ยอ่ มถอื วา่ ถกู หม่ คลมุ ดว้ ยความมดื มน และ เกดิ ออกมาจากความสมั พันธ์ของผูไ้ รซ้ ง่ึ ความยบั ยง้ั ชัง่ ใจอย่างรนุ แรง” “ถกู ตอ้ ง” เขาพดู “และกฎหมายเดียวกันน้ี” ข้าฯ กล่าว “ยังครอบคลุมถึงกรณีท่ีฝ่ายชายมี ความสมั พันธก์ ับฝา่ ยหญงิ โดยผูป้ กครองยงั ไมไ่ ดเ้ ห็นชอบดว้ ย ถึงแม้ทัง้ สอง ฝา่ ยจะอยใู่ นชว่ งอายอุ นั เหมาะควรตอ่ การผลติ บตุ รธดิ าแลว้ กต็ าม กรณเี ชน่ นี้ เรายอ่ มตอ้ งตำ� หนวิ า่ เขากำ� ลงั ยดั เยยี ดทารกนอกกฎหมาย – ไมไ่ ดผ้ า่ นการเหน็ ชอบโดยฝ่ายปกครอง หน�ำซ้ำ� ยังไมไ่ ด้ผา่ นการรับรองทางพิธีการศกั ดส์ิ ทิ ธิ์ – ให้แกเ่ มอื ง” “ถกู ทีเดียว” เขาพดู 238 : รพี ับลกิ

“อยา่ งไรกต็ าม ขา้ ฯ เหน็ วา่ เมอ่ื ผหู้ ญงิ และผชู้ ายทง้ั หลายไดผ้ า่ นพน้ วยั ของ [461c] การผลติ บตุ รธดิ าไปแลว้ พวกเรากค็ วรจะปลอ่ ยใหพ้ วกเขามอี สิ ระในการมเี พศ [461d] สมั พนั ธก์ บั ใครกไ็ ดต้ ามตอ้ งการยกเวน้ กบั ธดิ ากบั มารดากบั ลกู ๆของธดิ าตวั เอง [461e] และกบั บรรพชนฝง่ั มารดาทงั้ หมด สว่ นถา้ เปน็ ฝา่ ยผหู้ ญงิ กจ็ ะตอ้ งหา้ มมเี พศ สมั พนั ธก์ บั บตุ ร กบั บดิ า กบั ลกู หลานทงั้ หมดของฝง่ั บตุ ร และกบั บรรพชนของ ฝง่ั บดิ า แนน่ อน พวกเขาจะตอ้ งไดร้ บั การบอกกลา่ วกอ่ นวา่ จะตอ้ งไมม่ ตี วั ออ่ น จากครรภค์ นใดไดล้ มื ตาดแู สงสวา่ งของโลกเดด็ ขาด แตถ่ า้ มใี ครสกั คนหนง่ึ เกดิ ตงั้ ครรภข์ นึ้ มา และดงึ ดนั จะคลอดตวั ออ่ นนนั้ ออกมาลมื ตาดโู ลกใหไ้ ด้ คนผนู้ น้ั ก็จะต้องเข้าใจวา่ ทารกน้ันจะไมม่ ีวนั ได้รบั การเลย้ี งดูแน่ๆ” “นน่ั ยอ่ มเปน็ ขอ้ เสนออนั เหมาะควร” เขาพดู “แตว่ า่ พวกเขาจะจำ� แนกบดิ า กับธิดา และเครอื ญาติคนอ่นื ๆ ตามทที่ า่ นพดู มาไดอ้ ยา่ งไรละ่ ?” “ไมไ่ ดห้ รอก” ขา้ ฯ กลา่ ว “แตท่ ารกทกุ คน ซง่ึ เกดิ ในเดอื นสบิ และเดอื นเจด็ 20 จะไดร้ บั การขนานนามจากผเู้ ขา้ รว่ มพธิ สี มรส วา่ ‘บตุ ร’ หากทารกนน้ั เปน็ เพศชาย และจะได้รับการขนานนามว่า ‘ธิดา’ หากเป็นเพศหญิง และเด็กเหล่าน้ีก็จะ เรยี กพวกเขาวา่ ‘บดิ า’ ในทำ� นองเดยี วกนั พวกเขากจ็ ะเรยี กลกู หลานของบตุ ร ธดิ าวา่ “หลาน” และหลานๆ เหลา่ นน้ั กจ็ ะเรยี กรนุ่ ทงั้ รนุ่ ของบดิ าวา่ ‘ปทู่ วด’ หรอื ‘ยา่ ทวด’ สว่ นบตุ รธดิ า ซง่ึ เกดิ หลงั จากบดิ ามารดาเคยใหก้ ำ� เนดิ บตุ รธดิ าไปแลว้ ก็จะตอ้ งเรียกพนี่ อ้ งรุ่นกอ่ นหนา้ ว่า ‘พี่ชาย หรอื นอ้ งชาย’ หรอื ‘พส่ี าว หรือ นอ้ งสาว’ อยา่ งทเี่ ราไดก้ ลา่ วกนั ไป พวกเขาเหลา่ นจี้ ะแตะเนอื้ ตอ้ งตวั กนั ไมไ่ ด้ กฎหมายจะอนโุ ลมให้พชี่ ายหรอื น้องชายกับพสี่ าวหรือน้องสาวอยรู่ ว่ มกันได้ เพยี งสองกรณเี ท่านน้ั คือ หากสลากเส่ียงโชคออกผลมาเปน็ เชน่ น้นั หรือไม่ กต็ อ้ งได้รบั ความเห็นชอบจากนกั บวชหญงิ พิเธีย21เสยี ก่อน” “ถูกทเี ดยี ว” เขากลา่ ว “นอี่ ยา่ งไรละ่ กลาวคอน คอื ความเปน็ สว่ นรวมของผหู้ ญงิ และบตุ รธดิ าของ เหลา่ ผพู้ ทิ กั ษใ์ นเมอื งเจา้ มนั เปน็ อยา่ งน้ี สว่ นประเดน็ วา่ มนั สอดรบั กบั ระบอบ ปกครองส่วนท่ีเหลือ หรือมีความเป็นเลิศกว่าระบอบอื่นใดจริงหรือไม่น้ัน เพลโต : 239

คงตอ้ งมาชว่ ยกนั ยนื ยนั ผา่ นการถกเถยี งดว้ ยตรรกะ หรอื เราจะทำ� อะไรอยา่ ง อืน่ ก่อน?” [462a] “ในนามแหง่ ซุส ต้องยนื ยนั เรอ่ื งนีก้ ่อน” เขากล่าว “เราจะเห็นพอ้ งกันไดน้ ้นั ขน้ั แรก เราตอ้ งถามตวั เองกอ่ นใชไ่ หมว่า สิง่ ทด่ี ี ที่สุดเท่าท่ีเราท�ำได้ ในด้านการบริหารจัดการเมืองเมืองหน่ึงน้ันคืออะไร – กลา่ วคอื สง่ิ ทด่ี ที สี่ ดุ ซงึ่ ผบู้ ญั ญตั กิ ฎหมายตอ้ งนำ� มาบญั ญตั ไิ วใ้ นตวั กฎหมายนนั้ คอื อะไร? – และสงิ่ ทชี่ วั่ รา้ ยทสี่ ดุ กเ็ ชน่ เดยี วกนั ดว้ ย จากนน้ั เราคอ่ ยมาพจิ ารณา กนั ตอ่ วา่ สง่ิ ทเ่ี ราเพงิ่ อธบิ ายกนั ไปนนั้ สอดประสานกบั หนทางสคู่ ณุ ความดสี งู สดุ ส�ำหรับเราหรอื ไม่ หรอื ว่ามันสอดรับความชัว่ ร้ายสงู สดุ ” “แน่นอนท่ีสุด” เขาพูด “เจา้ วา่ สำ� หรบั เมอื งเมอื งหนงึ่ แลว้ ยงั จะมสี งิ่ ใดชวั่ รา้ ยไปกวา่ สงิ่ ทแ่ี ยกเมอื ง ท้ังเมืองออกจากกัน ท�ำให้มันแตกแยกออกเป็นจ�ำนวนมาก แทนท่ีจะเป็น [462b] หนงึ่ เดยี ว? และยงั จะมสี ง่ิ ใดดไี ปกวา่ สง่ิ ซง่ึ ผกู เมอื งทง้ั เมอื งเขา้ ไวด้ ว้ ยกนั และ ทำ� ให้มันเป็นหนงึ่ เดยี วอกี หรอื เปลา่ ?” “ย่อมไมม่ ีแน่นอน” “ความเป็นส่วนรวมของความส�ำราญและความเจ็บปวดนั้น ย่อมเป็น เครอื่ งบง่ ชไี้ ดว้ า่ เมอื งทงั้ เมอื งไดร้ บั การผกู โยงเขา้ ไวด้ ว้ ยกนั กลา่ วคอื พลเมอื ง ทกุ คนมคี วามปตี แิ ละความทกุ ขท์ นเหมอื นกนั จากการเกดิ ขนึ้ หรอื การแตกดบั ของสิ่งส่ิงเดยี วกันใช่ไหม?” “ใช่แลว้ ละ่ ” เขาพูด “ขณะเดยี วกนั ความเปน็ สว่ นตวั ของสง่ิ เหลา่ นนั้ กย็ อ่ มเปน็ ตวั บอ่ นทำ� ลาย ใช่ไหม? กล่าวคือ เม่ือสิ่งส่ิงเดียวกันเกิดข้ึนกับเมือง หรือกับผู้คนภายในน้ัน [462c] คนบางกลุ่มจะรู้สึกทุกข์ทนอย่างเหลือคณา แต่บางกลุ่มกลับรู้สึกปีติอย่าง เหลือล้น อย่างนีใ้ ชห่ รอื เปล่า?” “ใช”่ “กลา่ วคอื หากชาวเมอื งทง้ั หลายไมไ่ ดเ้ ปลง่ ถอ้ ยคำ� อาทิ ‘ของขา้ ฯ’ หรอื ‘ไมใ่ ช่ 240 : รีพับลิก

ของขา้ ฯ’ออกมาในชว่ งเวลาเดยี วกนั –หรอื ถอ้ ยคำ� อนื่ ๆในลกั ษณะคลา้ ยๆกนั ก็ [462d] อย่างเช่นคำ� วา่ ‘ของคนอ่ืน’ – เหตกุ ารณ์เชน่ น้นั กจ็ ะเกิดขน้ึ ได้ใช่ไหม?” [462e] “แน่นอนทเี ดยี ว” “ถา้ อยา่ งนน้ั หากชาวเมอื งสว่ นใหญใ่ ชค้ ำ� วา่ ‘ของขา้ ฯ’ หรอื ‘ไมใ่ ชข่ องขา้ ฯ’ ในสง่ิ สง่ิ เดยี วกนั และในทศิ ทางเดยี วกนั ได้ เมอื งเมอื งนน้ั กจ็ ะตอ้ งเปน็ เมอื งทม่ี ี การอภิบาลเปน็ เลศิ กวา่ เมืองไหนๆ ใช่หรือเปลา่ ?” “มากๆ เลยล่ะ” “งนั้ เมอื งทม่ี กี ารอภบิ าลเปน็ เลศิ กจ็ ะตอ้ งเปน็ เสมอื นมนษุ ยห์ นง่ึ คนใชไ่ หม? ตัวอย่างเชน่ หากเราคนใดคนหนึง่ เกิดบาดเจ็บเข้าท่ีนว้ิ และทกุ ๆ คนภายใน สว่ นรวม – นนั่ คอื สว่ นรว่ มซงึ่ ยดึ โยงรา่ งกายและจติ วญิ ญาณเขา้ ไวด้ ว้ ยกนั เปน็ ระบบเดยี ว ภายใตส้ ว่ นปกครองดา้ นในนน้ั – กต็ ระหนกั ถงึ เหตกุ ารณด์ งั กลา่ ว สว่ นรวมทง้ั ระบบกจ็ ะตอ้ งรสู้ กึ เจบ็ ปวดรว่ มไปกบั สว่ นทไ่ี ดร้ บั บาดเจบ็ นน้ั ดว้ ย ในความหมายเชน่ นล้ี ่ะ เราถึงจะกลา่ วไดว้ า่ มนษุ ย์ผ้นู ี้ มคี วามเจ็บปวดทน่ี ิ้ว ตรรกะเชน่ นยี้ งั นำ� ไปใชก้ บั สว่ นอนื่ ๆ ของมนษุ ยไ์ ดอ้ กี หรอื เปลา่ นะ ไมว่ า่ จะเปน็ ความเจ็บปวด หรอื ความสุขส�ำราญกต็ าม?” “ตอ้ งใช้ไดซ้ ”ี เขาพูด “และมันกเ็ ป็นอย่างท่านพูดไมม่ ผี ดิ เมืองท่มี ีระบอบ ปกครองเปน็ เลศิ น้นั ยอ่ มเปน็ เสมือนมนุษย์หน่งึ คน” “ถ้าเป็นอย่างน้ัน เม่ือพลเมืองคนหน่ึงได้รับความทุกข์ทรมานจากอะไร กต็ าม ไมว่ า่ จะเปน็ สง่ิ ดหี รอื สงิ่ เลว เมอื งเมอื งนน้ั ทงั้ เมอื งกจ็ ะตอ้ งพดู เปน็ เสยี ง เดียวกนั วา่ สว่ นซึง่ กำ� ลังไดร้ บั ความทรมานนัน้ เปน็ สว่ นหน่งึ ของตวั มัน และ ทกุ ๆ สว่ นภายในเมอื งดงั กลา่ วกจ็ ะตอ้ งมสี ว่ นรว่ มรบั รดู้ ว้ ยเสมอ ไมว่ า่ จะเปน็ ความปีติ หรอื ความเจบ็ ปวดก็ตาม” “ถา้ กฎหมายด”ี เขาพูด “นน่ั ยอ่ มเล่ียงไม่ได้” “เอาละ่ งนั้ เราคงไดเ้ วลากลบั คนื สเู่ มอื งของเรากนั แลว้ กระมงั ” ขา้ ฯ กลา่ ว “ลองมาดกู นั วา่ ตรรกะของเราจะสอดคลอ้ งกบั สง่ิ ตา่ งๆ ภายในเมอื งไหม และ จะไดพ้ จิ ารณากนั ดว้ ยว่า เมอื งของเรามีคุณสมบตั ดิ ังกลา่ วสงู กว่าใครหรือไม่ เพลโต : 241

หรอื ว่ายงั มีเมอื งอ่นื ใดท�ำไดม้ ากกว่าเราอกี ?” “เราตอ้ งทำ� อยา่ งน้ันละ่ ” เขาพดู [463a] “เจา้ วา่ เมอื งอนื่ ๆ จะมที ง้ั ผปู้ กครองและประชาชนเหมอื นอยา่ งเมอื งของเรา หรือเปล่า?” “มสี ”ิ “และทกุ คนก็เรียกกันและกนั วา่ ‘พลเมอื ง’ ใช่ไหม?” “ใช่” “แล้วนอกจากค�ำว่า ‘พลเมือง’ แล้ว ประชาชนของเมืองอื่นๆ ยังเรียกผู้ ปกครองวา่ อะไรอีกบ้าง?” “มีอยู่จ�ำนวนมากเรียกเป็น ‘นายเหนือหัว’ แต่ถ้าเป็นประชาธิปไตยก็จะ เรยี กว่า ‘ผู้ปกครอง’” “แลว้ ถา้ เปน็ ประชาชนของเมอื งเราละ่ ? นอกจากคำ� วา่ ‘พลเมอื ง’ แลว้ พวกเขา จะเรยี กผู้ปกครองว่าอะไรบา้ ง?” [463b] “‘ฝา่ ยปกปกั ษ’์ และ ‘ฝ่ายสนับสนุน’” เขากล่าว “แล้วพวกเขาจะเรยี กประชาชนว่าอะไรบ้าง?” “‘ฝ่ายมอบคา่ แรง’ และ ‘ฝ่ายรกั ษาซ่อมแซม’” “แลว้ เมอื งอื่นๆ ล่ะ ผปู้ กครองเรียกประชาชนว่าอะไร?” “‘ทาส’” เขาพดู “แล้วเหลา่ ผูป้ กครองเรยี กหากนั ว่าอยา่ งไร?” “‘ผูป้ กครองร่วม’” เขาพดู “แล้วถา้ เปน็ เมอื งของเราล่ะ?” “‘ผพู้ ทิ กั ษร์ ว่ ม’” “นอกจากนี้ ผปู้ กครองในเมอื งอน่ื ๆ นน้ั บางครงั้ กต็ ดิ นสิ ยั เรยี กผปู้ กครอง ร่วมบางคนเป็นสมาชิกในครอบครัว ขณะเดียวกันก็เรียกอีกบางคนว่าเป็น คนไม่เข้าพวก22 เจ้าวา่ อย่างน้ีไหม?” “ใช่ คนจ�ำนวนมากท�ำอยา่ งนัน้ ” 242 : รพี บั ลิก

“ในกรณเี ชน่ นี้ เขามกั จะยดึ ถอื คนทเ่ี ขาเหน็ เปน็ สมาชกิ ในครอบครวั นน้ั เปน็ [463c] ของของตวั เอง และมกั จะพดู ถงึ คนคนนน้ั เชน่ นเี้ สมอ สว่ นคนทเี่ ขาเหน็ วา่ เปน็ [463d] คนไม่เข้าพวก เขากจ็ ะไม่ยดึ ถือว่าเปน็ ของของตวั เอง ใช่หรือเปลา่ ?” [463e] “ใช่ เขามกั จะทำ� อย่างนนั้ จรงิ ๆ” “แล้วถ้าเป็นเหล่าผู้พิทักษ์ของเจ้าล่ะ? จะมีผู้พิทักษ์คนใดติดนิสัยเรียก ผพู้ ทิ กั ษร์ ว่ มของตนวา่ เปน็ คนไมเ่ ขา้ พวก หรอื พดู ถงึ เขาในลกั ษณะนบี้ า้ งไหม?” “ไมม่ หี รอก” เขากลา่ ว “เขายอ่ มต้องยึดถือทุกๆ คนทีไ่ ดพ้ บไดร้ ูจ้ กั ว่าเป็น พช่ี ายหรอื นอ้ งชาย พส่ี าวหรอื นอ้ งสาว หรอื บดิ า หรอื มารดา หรอื บตุ ร หรอื ธดิ า หรือลูกหลาน หรือบรรพชน ทั้งนั้น” “พดู ไดย้ อดเยย่ี มแตไ่ หนลองบอกขา้ ฯอกี เรอื่ งหนง่ึ ซ”ิ ขา้ ฯพดู “เจา้ จะบญั ญตั ิ เฉพาะแตช่ ่ือเรยี กเหลา่ นีล้ งไปในกฎหมายเทา่ นั้นหรือเปลา่ หรือจะระบุหลกั ปฏบิ ตั ติ า่ งๆ อนั สอดคลอ้ งกบั ชอ่ื เหลา่ นน้ั ลงไปดว้ ย เชน่ ถา้ เปน็ บดิ า กจ็ ะตอ้ งระบุ เรอ่ื งการให้ความเคารพ เม่อื อยู่ต่อหนา้ บดิ า เรอ่ื งการหาเล้ยี งและการเช่ือฟงั บิดามารดา เป็นต้น? และถา้ ผใู้ ดฝ่าฝืนกจ็ ะต้องถอื ว่าเขาได้กระทำ� ผดิ ตอ่ ทั้ง เทพเจ้าและต่อมนุษย์ด้วยกัน กล่าวคือ ผู้ใดฝ่าฝืน ไม่ปฏิบัติตามกฎเหล่าน้ี ย่อมถือว่าเป็นผู้ไร้ความเที่ยงธรรมและสุทธิธรรมใช่ไหม? เจ้าว่าถ้อยค�ำอัน ศักด์ิสิทธ์ิเหล่านี้จากพลเมืองของเจ้าจะก้องสะท้อนอยู่ในหูของพวกเด็กๆ ตง้ั แตย่ งั เลก็ เลยหรอื เปลา่ หรอื พวกเขาจะไดฟ้ งั ถอ้ ยคำ� ประเภทอน่ื แทน ทง้ั ที่ เก่ียวกับบิดา – น่ันคือ ใครก็ตามที่พวกเขาเรียกว่า ‘บิดา’ – และเกี่ยวกับ เครือญาตคิ นอนื่ ๆ?” “พวกเขายอ่ มตอ้ งไดย้ นิ ไดฟ้ งั แตถ่ อ้ ยคำ� ประเภทนเ้ี ทา่ นนั้ ” เขากลา่ ว “มนั ยอ่ ม เปน็ เรอื่ งนา่ ขนั หากพวกเขาเรยี กแตเ่ ฉพาะชอ่ื เรยี กของสมาชกิ ครอบครวั เทา่ นนั้ พวกเขายงั ตอ้ งรูห้ ลกั ปฏิบตั ดิ ว้ ย” “เมอื่ เปน็ เชน่ น้ี ไมว่ า่ จะมใี ครในเมอื งของเรากระทำ� เรอื่ งใดๆ ไดด้ หี รอื เลว ทกุ ๆ คนกจ็ ะตอ้ งใชค้ ำ� ในทำ� นองเดยี วกนั กบั คำ� ทเ่ี ราเพง่ิ พดู ไปเมอ่ื ครู่ นนั่ กค็ อื ธุระน้ันๆ ‘ของข้าฯ’ กำ� ลงั ด�ำเนินไปได้ด้วยดี หรอื เลว” เพลโต : 243

“เป็นจริงตามน้ัน” เขาพูด [464a] “และเรากเ็ พงิ่ กลา่ วกนั ไปใชไ่ หมวา่ ความเปน็ สว่ นรวมของความสขุ สำ� ราญ และความเจบ็ ปวดนนั้ ยอ่ มเปน็ ผลมาจากประกาศติ 23 อนั มนั่ คง ซง่ึ แสดงออก ผ่านถ้อยคำ� ดังกลา่ ว?” “และเรายงั กลา่ วไดถ้ ูกตอ้ งอกี ดว้ ย” “นน่ั เปน็ เพราะพลเมอื งของเรา – ซงึ่ เหนอื วา่ เมอื งไหนๆ – ถอื ครองสง่ิ สง่ิ เดยี วกนั อยา่ งเปน็ สว่ นรวมเสมอ และสง่ิ สงิ่ นนั้ กม็ ชี อื่ เรยี กวา่ ‘ของขา้ ฯ’ ใชห่ รอื ไม?่ แนน่ อนวา่ เมอ่ื ทกุ ๆ คนถอื ครองสง่ิ สงิ่ นไ้ี วอ้ ยา่ งเปน็ สว่ นรวมแลว้ ความเปน็ สว่ นรวมของความสำ� ราญและความเจบ็ ปวดกย็ อ่ มตอ้ งเกดิ ขน้ึ แกพ่ วกเขาดว้ ย และนั่นก็ท�ำใหพ้ วกเขาเหนอื กวา่ ใครๆ” “มากๆ เลยเชยี วละ่ ” “สง่ิ เหลา่ นล้ี ว้ นมตี น้ เหตมุ าจาก – นอกเหนอื ไปจากการบรหิ ารจดั การโดย ทวั่ ไปแลว้ – ความเปน็ สว่ นรวมของผหู้ ญงิ และบตุ รธดิ าในหมผู่ พู้ ทิ กั ษใ์ ชไ่ หม?” “แน่นอนที่สดุ เลยละ่ ” เขาพดู [464b] “และเมอ่ื ครเู่ รากเ็ หน็ พอ้ งกนั ไปแลว้ ใชไ่ หมวา่ ความเปน็ สว่ นรวมของความ สขุ สำ� ราญและความเจบ็ ปวดนนั้ เปน็ เครอ่ื งบง่ ชถ้ี งึ คณุ ความดสี งู สดุ ของเมอื ง เราไดน้ ำ� เอาการอภบิ าลอนั ดขี องเมอื งเมอื งหนงึ่ ไปเปรยี บเทยี บกบั ความสมั พนั ธ์ ของรา่ งกายซง่ึ มตี อ่ ความเจบ็ ปวดหรอื ความสขุ สำ� ราญ ณ สว่ นใดสว่ นหนง่ึ ของ ตัวมัน” “ใชแ่ ลว้ เราเหน็ พอ้ งกนั เชน่ นนั้ ” เขาพูด “เพราะอย่างน้ัน ความเป็นส่วนรวมของผู้หญิงและบุตรธิดาภายในฝ่าย สนบั สนนุ น่นั เอง จึงเป็นสาเหตุของคุณความดสี งู สุดของเมืองเรา” “ถกู ทีเดยี ว” เขากล่าว “นอกจากนน้ั เรายงั มคี วามเหน็ สอดคลอ้ งกบั สง่ิ ทเี่ ราพดู ไปกอ่ นหนา้ ดว้ ย นน่ั กค็ อื พวกเขาจะตอ้ งไมม่ ที อี่ ยอู่ าศยั สว่ นตวั หรอื ทดี่ นิ สว่ นตวั หรอื ทรพั ยส์ นิ [464c] สว่ นตวั ใดๆ เปน็ อนั ขาด พวกเขาจะไดร้ บั ปจั จยั ดำ� รงชพี จากคนอนื่ ๆ เชน่ คา่ แรง 244 : รีพบั ลิก

สำ� หรบั การพทิ กั ษ์ ซงึ่ พวกเขาจะตอ้ งใชม้ นั อยา่ งเปน็ สว่ นรวมเสมอ ตราบใดท่ี [464d] พวกเขายงั เปน็ ผูพ้ ทิ ักษอ์ ย”ู่ [464e] “ถกู ต้อง” เขาพูด “มนั กเ็ ปน็ อยา่ งทขี่ า้ ฯ บอก สง่ิ ทเ่ี ราไดพ้ ดู กนั ไปกอ่ นหนา้ นก้ี บั สงิ่ ทเ่ี รากำ� ลงั พูดกันอยู่ในเวลานี้ ล้วนแล้วแต่เสริมสร้างให้พวกเขากลายเป็นผู้พิทักษ์อัน จรงิ แทม้ ากยงิ่ ขน้ึ เรอ่ื ยๆ นอกจากนน้ั มนั ยงั ทำ� ใหพ้ วกเขาไมแ่ ยกเมอื งทง้ั เมอื ง ออกจากกนั เพราะทกุ ๆ คนตา่ งกถ็ อื ครองสงิ่ สงิ่ เดยี วกนั อนั มนี ามวา่ ‘ของขา้ ฯ’ อยกู่ บั ตวั และไมไ่ ดเ้ รยี กมนั ดว้ ยชอ่ื เรยี กทแ่ี ตกตา่ งกนั แตอ่ ยา่ งใด ถงึ แมจ้ ะเปน็ คนละคนกนั กต็ าม เปรยี บไดก้ บั คนคนหนงึ่ ฉดุ ลากทกุ สงิ่ ทกุ อยา่ งทเี่ ขาควา้ ได้ เข้าบ้านของตนเอง เพ่ือกันตัวเองออกจากคนอื่นๆ และคนอีกคนก็ท�ำเช่น เดยี วกนั ลากสงิ่ ตา่ งๆ เขา้ ไปไวใ้ นบา้ น ซงึ่ มที งั้ ผหู้ ญงิ และลกู ของตน แยกขาดจาก คนอน่ื ๆ อยดู่ า้ นในนนั้ การกระทำ� เยย่ี งนย้ี อ่ มกอ่ ใหเ้ กดิ ความทกุ ขแ์ ละสขุ สำ� ราญ สว่ นตวั ขน้ึ อนั มสี าเหตมุ าจากการครอบครองสงิ่ ตา่ งๆ อยา่ งเปน็ สว่ นตวั นนั่ ละ่ ทวา่ ถา้ ทกุ คนมปี ระกาศติ อนั มนั่ คงหนง่ึ เดยี ววา่ สง่ิ ใดบา้ งเปน็ ของพวกเขา และ มองสงิ่ สงิ่ เดยี วกนั วา่ เปน็ ของสว่ นรวมอยเู่ สมอ พวกเขาทกุ คนกจ็ ะรบั รถู้ งึ ความสขุ ส�ำราญและความเจบ็ ปวดไดเ้ หมอื นกนั เสมอตามไปด้วย” “เป็นเช่นนน้ั ” “หากทกุ สงิ่ ทกุ อยา่ งกลายเปน็ ของสว่ นรวม ไมม่ ใี ครครอบครองสงิ่ ของสว่ น ตวั ใดๆ นอกจากรา่ งกายของตนแลว้ เจา้ วา่ คดคี วามและการรอ้ งเรยี นตอ่ กนั และกนั ในเรอื่ งตา่ งๆ จะหมดไปอยา่ งเหน็ ไดช้ ดั เลยหรอื เปลา่ ? เพราะหากมอง โดยฐานคดิ น้ี พวกเขาทกุ คนยอ่ มเปน็ อสิ ระจากความแตกแยกทงั้ มวล พวกเขา ยอ่ มตา่ งจากมนษุ ยท์ วั่ ๆ ไปทคี่ อยแตจ่ ะแบง่ พรรคแบง่ พวก ดว้ ยเรอ่ื งเงนิ ๆ ทองๆ บตุ รธดิ า และญาตมิ ิตรทง้ั หลายอยู่เสมอใชไ่ หม?” “ใช่” เขาพดู “การก�ำจัดความแตกแยกเป็นเรือ่ งจ�ำเป็นมาก” “นอกจากนี้ เรายงั อาจกลา่ วไดด้ ว้ ยความชอบธรรมวา่ คดเี กยี่ วกบั การทำ� รา้ ย รา่ งกาย หรอื การใชว้ าจาใสร่ า้ ย จะไมม่ วี นั กลายเปน็ เรอ่ื งตอ้ งถงึ โรงถงึ ศาลได้ เพลโต : 245

เลยในหมพู่ วกเขา เพราะเรายอ่ มกำ� หนดใหก้ ารตอ่ สปู้ อ้ งกนั ตวั จากคนรอบขา้ ง ซ่ึงมีอายุไล่เล่ียกันน้ัน เป็นการกระท�ำอันเที่ยงธรรมและสูงส่ง และมันยัง ท�ำใหพ้ วกเขารู้สึกถึงความจำ� เป็นที่จะตอ้ งดูแลรกั ษาร่างกายของตัวเองดว้ ย” “ถกู ต้อง” เขากล่าว [465a] “และกฎหมายขอ้ นกี้ ย็ งั มคี วามถกู ตอ้ งในอกี แงห่ นงึ่ ดว้ ย” ขา้ ฯ พดู “นนั่ คอื หากความคึกคะนองของคนคนหนึ่งได้รับการปลุกเร้าให้ต้องต่อกรกับคนอีก คนหนง่ึ เขาก็จะตอบสนองตอ่ มันดว้ ยตวั เองได้ โดยไมต่ อ้ งทำ� ให้การทะเลาะ เบาะแว้งนน้ั ลกุ ลามใหญโ่ ตออกไป” “แนน่ อน” “นอกจากน้ัน เหล่าผู้สูงวัยจะได้รับมอบหมายให้ตัดสินลงโทษและ ปกครองผอู้ อ่ นวัยกวา่ เสมอ” “ใช่แลว้ ” “และนอกเสยี จากว่าจะมคี �ำสง่ั จากผถู้ อื อ�ำนาจปกครอง ผู้ออ่ นวยั กวา่ จะ ตอ้ งไมจ่ โู่ จมหรอื ประทษุ รา้ ยผสู้ งู วยั กวา่ เปน็ อนั ขาด อนั ทจี่ รงิ ขา้ ฯ เหน็ วา่ ไมว่ า่ อยา่ งไรพวกเขากจ็ ะไมม่ วี นั ทำ� ใหใ้ ครตอ้ งเสอื่ มเสยี เกยี รตอิ ยา่ งแนน่ อน ไมว่ า่ จะดว้ ยวธิ ใี ดกต็ าม เพราะภายในตวั ของพวกเขานน้ั มสี องผพู้ ทิ กั ษค์ อยขดั ขวาง [465b] อยตู่ ลอด นน่ั กค็ อื ความกลวั กบั ความละอาย – ขณะความละอายคอยปดั ปอ้ ง มอื ไมไ้ มใ่ หท้ ำ� อนั ตรายตอ่ บดิ ามารดา ความกลวั กจ็ ะคอยเตอื นพวกเขาเสมอวา่ คนคนนน้ั มที งั้ บตุ ร มที งั้ พนี่ อ้ ง และมที งั้ บดิ าอกี หลายคน ซง่ึ อาจจะเขา้ มาชว่ ย เหลือได้ตลอด หากคนคนน้นั โดนทำ� รา้ ย” “อ้อ เป็นอยา่ งน้นี ่เี อง” เขาพดู “กฎหมายขอ้ นยี้ อ่ มสง่ ผลใหค้ นทง้ั หลายอยรู่ วมกนั อยา่ งสงบสขุ ดว้ ยความ เคารพต่อกนั และกัน ใช่หรอื เปล่า?” “มากๆ เลยเชยี ว” “และด้วยเหตุที่พวกเขาเป็นอิสระจากความแตกแยกท้ังมวลน้ีเอง เราจึง ไม่ต้องกังวลว่าส่วนอ่ืนๆ ท่ีเหลือของเมืองจะก่อความแตกแยก หรือลุกฮือ 246 : รพี บั ลกิ

ข้นึ ต่อตา้ นเหลา่ ผูพ้ ิทักษ์ หรือต่อต้านกนั เอง” [465c] “ย่อมไม่มีเหตุการณเ์ ชน่ นัน้ แน”่ [465d] “อนั ทจี่ รงิ ยงั มอี ีกเรือ่ งหนงึ่ ทีข่ า้ ฯยงั ไมไ่ ด้เอย่ ถงึ เพราะรูส้ กึ ว่าพูดไปกอ็ าย [465e] ปากตัวเอง มันเปน็ เศษเส้ียวของความชั่วรา้ ยทง้ั หลาย แตพ่ วกเขากต็ อ้ งสลดั [466a] มนั ออกไปใหไ้ ด้ – การเลยี แขง้ เลยี ขาพวกคนรวย ความขดั สนและความลำ� บาก ในการอบรบสั่งสอนลูกหลานและในการหาเงินให้พอต่อความจ�ำเป็นของ ครอบครวั การกหู้ นย้ี มื สนิ แลว้ ไมม่ จี า่ ย จนตอ้ งทำ� ทกุ อยา่ งเพอื่ ผอ่ นหนี้ ซำ�้ เงนิ ทห่ี าไดย้ งั ตอ้ งส่งให้ผหู้ ญิงและคนรับใช้อกี – ปัญหาตา่ งๆ เหล่านไี้ ม่มีคา่ พอ ให้เราพูดถึงด้วยซ�้ำ สหายน้อย คนที่ทุกข์ทนกับปัญหาพรรค์นี้มีแต่พวกชาติ ก�ำเนดิ ต�่ำเทา่ นั้นล่ะ” “ใช”่ เขาพูด “ขนาดคนตาบอดยงั รเู้ ลย” “ฉะนนั้ พวกเขาตอ้ งกำ� จดั สงิ่ เหลา่ นอ้ี อกไปใหไ้ ด้ เทา่ นชี้ วี ติ ของพวกเขากจ็ ะ ไดร้ ับพรมากมายเสียย่ิงกว่าชีวิตของผชู้ นะในการแข่งขนั โอลิมปิกอีก” “อย่างไรหรือ?” “กค็ วามสขุ ของผชู้ นะในโอลมิ ปกิ นะ่ มนั เปน็ เพยี งสว่ นเสยี้ วเดยี วของสงิ่ ท่ี พวกเขาถอื ครองไวเ้ ทา่ นน้ั ชยั ชนะของพวกเขาไมเ่ พยี งงดงามกวา่ หากแตย่ งั ได้ รับการสนับสนนุ อันสมบรู ณพ์ รอ้ มยงิ่ กว่าจากสาธารณชนดว้ ย เพราะชัยชนะ ของพวกเขานน้ั เกดิ จากการปกปกั ษร์ กั ษาเมอื งทงั้ เมอื งเอาไว้ พวกเขายอ่ มได้ รับการสนับสนุนและได้ปัจจัยจ�ำเป็นทุกอย่างในชีวิต มาสวมใส่ต่างมงกุฎ24 ทั้งพวกเขาและลูกหลานล้วนได้รับเกียรตินี้ พวกเขาจะได้เหรียญรางวัลจาก เมอื งทั้งเมอื งอยู่ตลอด ขณะมีชีวติ กระทงั่ ถงึ เวลาตาย พวกเขากย็ งั ได้รบั การ ฝงั ศพอยา่ งทรงคา่ ” “ช่างงดงามจริงๆ” เขาพูด “เจา้ ยงั จำ� ตรรกะของใครกไ็ มร่ กู้ อ่ นหนา้ นไี้ ดไ้ หม?” ขา้ ฯ พดู “เขาตำ� หนวิ า่ เราทำ� ใหพ้ วกผพู้ ทิ กั ษไ์ มม่ คี วามสขุ เพราะพวกเขาไมส่ ามารถถอื ครองอะไรไดเ้ ลย ขณะทชี่ าวเมอื งคนอน่ื ๆ กลบั มไี ดท้ กุ อยา่ ง ตอนนนั้ เรากลา่ ววา่ หากเรอื่ งเชน่ นี้ เพลโต : 247

ปรากฏขน้ึ มาจรงิ ๆเมอื่ ไรเราคอ่ ยมาพจิ ารณากนั ใหมภ่ ายหลงั เพราะเราตอ้ งการ จะสรา้ งผู้พทิ ักษใ์ หเ้ ปน็ ผพู้ ิทกั ษ์ และทำ� ให้เมอื งของเรามคี วามสขุ สมบูรณ์ให้ ไดม้ ากทสี่ ดุ เทา่ ทจ่ี ะเปน็ ไดก้ อ่ น แทนทจ่ี ะมวั แตพ่ จิ ารณาคนกลมุ่ ใดกลมุ่ หนง่ึ เป็นพเิ ศษ เพอ่ื สรรค์สรา้ งความสขุ สมบรู ณ์ให้แก่คนเพยี งกลมุ่ เดียว” “ข้าฯ จ�ำได”้ เขากลา่ ว “ถ้าอย่างน้ัน หากชีวิตของฝ่ายสนับสนุนของพวกเรายังแลดูสูงส่งและดี [466b] ยงิ่ กวา่ ชวี ติ ของผชู้ นะการแขง่ โอลมิ ปกิ เสยี อกี เจา้ วา่ ยงั มคี วามเปน็ ไปไดใ้ ดเหลอื อยอู่ กี หรอื ไมท่ จ่ี ะทำ� ใหช้ วี ติ ของพวกเขาเทยี บไดก้ บั ชวี ติ ของพวกชา่ งทำ� รองเทา้ ชาวนา หรอื ช่างฝมี อื อนื่ ๆ” “ไม่มีแล้ว ตามทัศนะข้าฯ” เขาพูด “ขา้ ฯ เคยพูดไปแล้วหนนึง และจะขอพูดตรงนี้อกี ครัง้ หากผพู้ ิทักษ์คนใด ขวนขวายจะไดร้ บั ความสขุ ในวถิ ที างทไี่ มใ่ ชข่ องผพู้ ทิ กั ษ์ กลา่ วคอื หากชวี ติ อนั เปน็ เลศิ สงบใจ และมน่ั คงอยา่ งทเ่ี ราไดเ้ สนอไว้ ยงั ทำ� ใหเ้ ขารสู้ กึ พอใจไมไ่ ด้ และ หากเขาปล่อยให้ทัศนคติอันโง่เง่าด้อยพัฒนาเก่ียวกับความสุขสมบูรณ์เข้า [466c] ยึดครองตัวเองได้แล้วล่ะก็ สิ่งเหล่านี้ก็จะขับดันให้เขาดึงเอาทุกสิ่งทุกอย่าง ภายในเมอื งมาเปน็ ของตนดว้ ยอำ� นาจทมี่ ี เขาจะพลนั พบวา่ กวเี ฮซอิ อดนนั้ ชา่ ง เป็นผ้มู ีปัญญา และกลา่ วไดอ้ ยา่ งถูกต้องเสยี เหลอื เกนิ ว่า บางครา ‘ครึ่งหนึง่ ก็มีค่ามากกวา่ ท้ังหมด’”25 “ถา้ เขารับเอาคำ� ช้นี ำ� ของข้าฯ ไปปฏบิ ตั ”ิ เขาพูด “เขากย็ อ่ มตอ้ งพอใจใน ชีวติ อยแู่ ลว้ ละ่ ” “ถา้ อยา่ งนนั้ ” ขา้ ฯ พดู “เจา้ กค็ งเหน็ ดว้ ยกบั ความเปน็ สว่ นรวมระหวา่ งหญงิ และชายในดา้ นการศกึ ษา บตุ รธดิ า และการพทิ กั ษช์ าวเมอื งสว่ นทเี่ หลอื อยา่ งที่ เราเคยได้อธิบายกันไว้ด้วยใช่ไหม? นอกจากน้ันก็ยังมีเร่ืองการใช้ชีวิตอยู่ [466d] ภายในเมืองและการออกรบ พวกเขาจะต้องพิทักษ์และไล่ล่าร่วมกันเหมือน สุนัขล่าเน้ือ และจะต้องถือครองทุกส่ิงทุกอย่างร่วมกันให้มากท่ีสุดเท่าท่ีจะ เปน็ ไปได้ เมอื่ ทำ� เชน่ นไ้ี ด้ พวกเขาก็จะกระท�ำสงิ่ ตา่ งๆ ได้ด้วยความเป็นเลศิ 248 : รพี ับลกิ

กวา่ ใคร โดยไมม่ สี งิ่ ใดขดั แยง้ กบั ธรรมชาตขิ องเพศหญงิ ในเรอื่ งความสมั พนั ธ์ [466e] กบั ชาย และไมข่ ดั แยง้ กบั ธรรมชาตขิ องความเปน็ สว่ นรวมระหวา่ งกนั และกนั ” [467a] “ข้าฯ เห็นด้วย” เขาพดู [467b] “เอาละ่ ถา้ อยา่ งนน้ั ” ขา้ ฯ พดู “สงิ่ ทย่ี งั เหลอื ใหต้ อ้ งพจิ ารณากนั ตอ่ ไปกค็ อื ความเป็นส่วนรวมในลักษณะน้ีมีความเป็นไปได้ในเผ่าพันธุ์มนุษย์มากน้อย แค่ไหน และจะเป็นไปไดด้ ว้ ยวธิ อี ยา่ งไร มนั จะเปน็ ไปไดเ้ หมือนอย่างในสตั ว์ ชนดิ อน่ื ๆ ไหม?” “ข้าฯ กำ� ลังจะพูดเชียว” เขากลา่ ว “ท่านดนั ตัดหน้าข้นึ มาเสยี กอ่ น” “เรอื่ งสงครามกเ็ ชน่ เดยี วกนั ” ขา้ ฯ พดู “ขา้ ฯ วา่ วธิ กี ารทำ� สงครามของพวกเขา น้ันออกจะชัดเจนอยู่” “ทำ� อย่างไรหรือ?” “พวกเขากจ็ ะตอ้ งเดนิ ทพั และตง้ั ฐานทมี่ นั่ รว่ มกนั นะ่ สิ นอกจากนนั้ พวกเขา ยงั จะตอ้ งพาลกู ๆ ทแี่ ขง็ แรงแลว้ ออกไปสสู่ นามรบดว้ ย เพอ่ื วา่ เดก็ ๆ เหลา่ นจี้ ะได้ เหน็ วา่ พวกเขาตอ้ งเตบิ โตขน้ึ มาทำ� หนา้ ทอ่ี ะไร เหมอื นลกู ๆ ของชา่ งฝมี อื ทจี่ ะตอ้ ง รจู้ กั งานฝมี อื ของตน และนอกจากจะไดเ้ หน็ แลว้ พวกเขายงั จะตอ้ งชว่ ยเหลอื และ คอยรบั ใชพ้ อ่ กบั แมใ่ นธรุ ะดา้ นการสงครามดว้ ย หรอื เจา้ ไมเ่ คยสงั เกตวา่ ในศลิ ปะ เฉพาะทางแขนงอนื่ ๆ อาทิ ชา่ งปน้ั ลกู ๆ ของชา่ งปน้ั ยอ่ มไดฝ้ กึ ปฏบิ ตั เิ ปน็ ผชู้ ว่ ย พอ่ แมอ่ ยสู่ กั ระยะ ก่อนจะไดแ้ ตะต้องแป้นหมนุ ดว้ ยมือตวั เอง?” “เปน็ เช่นนนั้ ” “แลว้ เจา้ วา่ ชา่ งปน้ั จะมคี วามละเอยี ดรอบคอบดา้ นการศกึ ษาแกล่ กู ๆ ของตน มากกวา่ ผพู้ ทิ กั ษห์ รอื เปลา่ โดยเฉพาะการศกึ ษาจากประสบการณต์ รงและการ สงั เกตการงานของตวั เอง?” “ไมม่ ีทางเสยี ล่ะ ทา่ นกถ็ ามอะไรตลกๆ อย่เู รอื่ ย” เขากลา่ ว “ยง่ิ ไปกวา่ นนั้ สตั วท์ กุ ชนดิ ยอ่ มตอ่ สไู้ ดอ้ ยา่ งเขม้ แขง็ เปน็ พเิ ศษ เมอ่ื อยตู่ อ่ หนา้ ลูกๆ ของตัว” “ทา่ นพดู ถกู โสคราตสี แตว่ า่ มนั กย็ งั มคี วามเสยี่ งอยไู่ มใ่ ชน่ อ้ ยๆเลยนะเพราะ เพลโต : 249

หากพวกเขาแพข้ น้ึ มา – นนั่ ยอ่ มเปน็ เรอ่ื งเปน็ ไปไดเ้ สมอในสงคราม – พวกเขา กจ็ ะสญู เสยี ลกู ๆ ไปพรอ้ มๆ กบั ชวี ติ ของตวั เองดว้ ย คราวนล้ี ะ่ สว่ นทเี่ หลอื ของ เมืองกอ็ าจจะไมม่ ีวนั ฟ้นื ฟขู ้นึ มาได้อีกเลยกไ็ ด้” “เปน็ จรงิ ตามเจา้ พดู ” ขา้ ฯ กลา่ ว “แตเ่ จา้ เชอื่ จรงิ ๆ หรอื วา่ เปา้ หมายขนั้ ตน้ ของ หนา้ ทล่ี กั ษณะนคี้ อื การหลกี เลยี่ งความเสย่ี งทกุ ประการ อนั จะมโี อกาสเกดิ ขนึ้ ได้น่ะ?” “เปลา่ หรอก” “ถ้าความเส่ียงเป็นสิ่งท่ีเล่ียงไม่ได้ ผู้เอาชนะความเส่ียงเหล่าน้ีได้ก็ย่อม กลายเป็นคนดขี ้ึนกวา่ เดมิ ดว้ ยใชไ่ หม?” “แน่นอน” [467c] “แล้วเจา้ คดิ วา่ มันไมค่ ุม้ คา่ จะเสีย่ งหรอื ? หรอื วา่ ส�ำหรบั เจ้ามนั เป็นเพยี ง เรอื่ งเลก็ ๆไมว่ า่ เดก็ ๆเหลา่ นี้–ซงึ่ ตอ้ งเตบิ ใหญเ่ ปน็ บรุ ษุ ผชู้ ำ� นาญการสงคราม– จะไดร้ บั ประสบการณ์เกยี่ วกบั สนามรบหรือไมก่ ็ไมเ่ ป็นไร อย่างน้ันหรอื ?” “เปล่าเสยี หนอ่ ย สง่ิ ทีท่ ่านพดู มามันกไ็ มใ่ ช่เรื่องเลก็ ๆ อยูแ่ ล้ว” “ถา้ อยา่ งนนั้ โดยเบอื้ งตน้ เรากต็ อ้ งใหพ้ วกเดก็ ๆ ไดเ้ ปน็ ผสู้ งั เกตสงคราม และ ถา้ เราสามารถจะประดษิ ฐค์ ดิ คน้ สงิ่ ใดขนึ้ มา เพอื่ คมุ้ ครองความปลอดภยั ของ พวกเขาในภายหลังได้ ทุกอย่างก็จะละเอยี ดรอบคอบยง่ิ ขึ้นไปอกี ใชไ่ หม?” “ใช่” “เอาละ่ งน้ั อนั ดบั แรก” ขา้ ฯ กลา่ ว “มนษุ ย์ ผเู้ ปน็ บดิ าของพวกเขาทง้ั หลาย [467d] ก็จะต้องรับรู้เรื่องราวเก่ียวกับความเส่ียงและความปลอดภัยทุกประการใน การเดนิ ทัพ จะขาดการเรยี นร้ไู มไ่ ดเ้ ด็ดขาดใชไ่ หม?” “นา่ จะเปน็ อย่างน้ัน” เขาพูด “เพื่อพวกเขาจะได้รู้ว่าควรน�ำพาบุตรธิดาร่วมไปกับการเดินทัพคร้ังไหน และควรหลีกเล่ยี งการเดนิ ทพั ครง้ั ใด” “ถกู ตอ้ ง” “และในฐานะของผู้ปกครอง” ข้าฯ กล่าว “พวกเขาจะมอบหมายหน้าที่ 250 : รพี บั ลิก