Пайғамбарлар тарихы

(ү.тснмсшс Алда жынларлы дз бшынлырын бсрді Онын эмірін орын.іамағанларға. бойсұнбаіандарға ахирстгс <л азабын дайынлалы. Сүлепмсн ол жынларі .і еялі мсксндер, сараилар салғытып. хауыиар. мүсіішср. алдмдар гүтышпын. ан-күсгар жсм жсн. су ішетін не бір гүрйгі ылыстар жйсагкы щы. Осынлий ні.п мсггер үнин Сүлсймсннін эулстіне Алла шүкіршілік стулі міндсттеді ІаХ''' Л«-л—3» «Сүленмсніс желді баі ындырдык. Жсл іянгріен іемнін ішінле бір айлык. кснікс бір ан.іык жо.і жүрер елі. Оіаи мыс Гңлаіын аіыіып кондык. Тлнір.іін лмірі бойынша Сү.ісіімсіпе кейбір жынлар іи кыімсі ггеді. А.і.соларлын аллсбіреуі 1>іі.іін амірімізгс кирсы кс.ісе. Біі опш юідк ізткымсіін тарткышмыз»(Сэбасүресі, 12-аяг). г. 2/* «((үіеймснгс) о.ізр онын ка.іэхына .іинык шмэши сарпйлпр (мысіин. линекісн). іижайып мүсінлер, ко.исіі келсмдІ леіен.іср. кона.імиГнын (улкен) каіан.іар жасар слі. («Ей. Дәуіпін үи-іші), шүкірлік сіііиер)». - леяік. Менін пенлелерініс шүкіріпііік оіе ш»> (С.тбасүресі. I '-аят). 349

СҮЛЕЙМЕН ЖӘНЕ АТ А;іла Сүлейменге асыл тұқымды тұшіар берді. Онын сүлулығы мен мүсіні көз поймастай еді. Сүлеймен төнірегіндеііперге осы атымсн макганаіын. «Шынында, мен бұл атгы жаксы коремін. Бірақ оны байлыі ымнын белгісі деп е.мсс, Алланын бсргендігі үшін жаксы көремін. Оны көргсн сайын Ал.таны сскеаламын»,-дейгін. Оғансүйсінеі індігі сонша, канша караса да козі тоймай кайіадан коре бергісі келстін. Оны мойнынан, жалынан. сауырынан снііайтын. Мұнысы бір жағынан дұшнандарына кыр корсету де болатын. Алайда бүл аггы ерекше жаксы коруінін шын мәні мүлдс баскасді. Г• . <•! ,»Л_- «Дәуітке Біз Сүленменді бердік. Со.і Сүленмен неікен жақсы иенде сді дгіні. О;і іпын іибадагшыл жан елі» (Сад сүресі, 30-аят). «Ііір күні ксштс оған оте жаксы, жүйрік аттар пайда бо.іа ка.ілы» (Сад сүресі, 31 -аяі). «Бү.і апарды мен, іпынымды антсам* Тәңірімді сске алып іүру үінін жақсы кордім, - делі о.і. Көз алдымнан ғайып бо.н-аніііа карап і үраі ын едім» (Сал сүресі. 32-аяг). 350

«Әкеліңдер аттарды!» -дсді Сүлеймен. Әке.исн сон олардың сауыр.іарын, мойындарын сннады» (Сад сурссі, 33-аят). СҮЛЕЙМЕІІ ЖӘІІЕ СӘБА ІІАГШАСЫ Сэба Йсмен жеріндсгі Мараб каласы мсн Сана каласының аралығындаі ы үш күндік жол жүрсгін мемлекет болатын. Бүл жср Сәба ибн Иашжаб ибн Ііағруб ибн Қахтан баласының мекені болғандықтан сонын атымен аталған. Мүнда алғашкы араб иатшалыктарының тұткындары әкелінген. Кейбір мәлімстгср бойыиша қаланы осы Сәба есімді адам салдырған. Марабка басқалардың кіруіне гыйым саліан Әл-Арм селі кезінде Мараб халкы бас сауғалап жан-жакка тараи, быіырап болініп кетксн. Коне осиетте айтылғандай, Сәба үлксн сауда орталыгы болған. Олар еврейлермен сауда жасасын гұрған. Сәба мемлсксті алгын- нын көнтігімсн байлыкка кенелген. Иерусалимге алтын және баска да бағалы гастар арткан гүйе керуендсрі легімен келіп жатқан. СҮЛЕЙМЕН ЖӘНЕ БӘБІСЕК Ллла Сүлейменге қүстың гілін түсінетін де қасист дарытқан болатын. Олармсн гүсінісетін арнайы тілді білетін. Бір жолы Сүлеймен бәбісск кұсты сін жсрдсн корс алмады. «Маған білдірместсн кайда кетксн?» ■ деп ашу шакырлы. Кслгеннен ксйін онын не қанатын кесіп. не жүнін жұлып 351

жаэдламак. тігггі блуыідап гастамак та болды. Ьірақ коп үзамай қүс каіігып кслді. Ол Сүлеймснге Сэба мсмлскегінде болтанын, оны әйсл паіша басқаратынын, Алланын оларга ііғыл-тегіл ныгмет бергенін. сойіс гүра ол халыкгып Аллага нман кслтірмейтіндсрін, күлшылык стпсйиндсрпі. асып- іасып ксткснліктерін. Алланы коііып күнгс шокынаіынла- рын баян етіп; «Олпрды шаінан анырып. жүректсрш х.ік жолынан мүл.іс баска жакка ауларып жібсрген. Барлык нэрссні жоктан баріа кслтіргсн Ү.ты іарыш несін таныманды, оі зн бас имеиді скен». - дсді. Бәбісскіі гыцдап болған Сүлеймсн онын жеткізген хабарынын акнкаггығын лнықта.мак шсішміс келді. Блбісскке үкімді де соган қарай шыіармак болды. V . . ЗіДіІ Ж3 и З1\" ті'1' «О.і күсіирына коі тастады. «Оу, маіан нс бо.іыи іүр піі? Бэбісек кврінбсйлі юіі. л.ідс бірдсиеіс үіпыраіан ба?» • дс.и. (1>үл Сү.тсймсіпііц оі жасагымен күмырска а.ікабынан іпыіып. бір іно.і .га.іаім кс.пгн бсіі сді. Жасакгары іііоддсп су сүраган. Мүн.іай сулы жсріі бэбісск тсі іабзтын с.іі. А.і, со.і күиі бәбісек жок болыіі іныккан)» (Нәміл сүресі. 20-аяг). «(Орынсыт) жогалси, мсн оны эмусыт жа іалаіімын. іііпі бауыііан іа тастаіімын. Әйтпесс ол бүл ісіне анкын бір дәлел кслтіруі ксрек» (Н.тмід сүресі. 21-аят). ҮҮ. 352

«Коп үзамай бәбісек келе калды. «Мсн саіан бс.ігі- сіз бір ісіін жайын бі.ііи. Сәба ка.іасынан сен үіпіп аса маныіды бір хабар лксл.тім» (Нәміл сүресі. 22-аят). «Лнығын аіігсам. Слба журтында бір лііе.і.іін патшалык күрып отырганын кор.тім. (Бүл тұсга о.і е.і.іін нагніасы ІІІахн.ікы <ы Балкнс болатын). (Онын) слн-са.тганагіан ксм.тііі жоқ. аса юр млрісбе несІ екен» (Нэміл сүрссі. 23-аят). «Тек онын оіі де. е.т-жүрты іа Құ.таііга емес, күніс табынаіындарын кордім. Демек. ніаіііан оларга от істерін аріык егін корсеікен. о.тар.іы пра жо.і.тан аласіырган. Ен.іі о.тар дүрыс жо.т іаба а.тман.іы» (Нәміл сүресі. 24-аят). «Көк нсн жсрдін бар.іык күіінясын ашатын, сен- іер.іін жасырын ,та. лніксрс де істеріцді бі.іін гүратын Хллаіа бас нмеіілі (слж.тс қылмаіі.іы)» (Н.эміл сүрссі. 25-аят). 353

Ү «Ал. бір Алладан бясқа еіикандай күдырсі жоқ. О.і ұ.ты ғарыпі Гәнірі» (Нәміл сүресі, 26-аяі), '’ * ' *, •» - . үү. «Оу. сен ніын аіііып гурсын ба, әлде өтірік аніасын ба? - деді Сүлеймен сонда. Оны анықтаіі жаіармыз» (Нәміл сүресі. 27-аят). СҮЛЕЙМЕННЩ БАЛҚИСҚА РИСАЛАСЫ Бэбісекгің әксліен хабарыньщ акиқаттыіъіп ашу үшіп Сүленмен хат жазып, бәбісекке оны Балкиска жеткізуді жэне ол эйелдін кандай эрекет жасайтынын бақыяауды міндеггеді. Бэбісек Сүлейменнің хатын алып Соба мемлекетіпе карай үшты. Ол елге а.ман-ссен жетіп, хатгы Балкистың алдыпа гастады. Ол хаіты ашып окып. одан соң қауымынын үлыктарын жинап: «Ей. қауым, «Бнсмилләһир рахманир рахинм» деп басталган мына хат мяған Сүлеймен патшадан келлі. Мүнда тәкәппарлық жасамай. Ал.ча үшін маған бонсұнушы болып келіңдер деліиген. Бұған не айтасыңдар? - деп сұрау тастады да. - Мен жалгыз өзім бүл млселені шсше алмаймын. сендсрдің кенестерің керек», - деді. Олар: «Біз не әмір стссң де орындауға, тіпгі соғысуға да әзірміз. Қандай шешім қабылдаймын дессн де озің біл, біз саған мойыпсұнамыз»,- деді. 354

ч»1 ІЫл уііі кі р •’-^ 1Д ІДА к_.АУ \\л. «Сен мына хатгы о.іарга жеікІзде, озін жасырынын байкап гүр, кандай әнгіме ететіндеріне назар са.і» (Нәміл сүрссі. 28-аят). Лі Ү Я. з) 5Ш V сЛІ Г • • Сг^' «Ей. ніі жаксылар! деді Ьа.ікис. - Маган аса манызды бір хаі ке.іді. Ол - «Мейірімлі, рахымды А.і.іаныц аіымен бастаймын» -деген Сүлсйменнін хаіы» (Нәміл сүресі, 29-30-аятгар). г \\ ЗЛ 'А' «Маган сендер кокірск корсеііісндер, меніи алдыма бойсүнуніы бо.іыіі. баіына ксліндер», - лелінгеіі» (Нәміл сүресі. Зі-аят). ГҮ. «Ей, нгі жаксылар! - деді Балкнс гағы да. Осы жонінде маган сендер акыл берінлср. Сендердін 355

кснссісрінсі і мен отімпіе сііпеце жасамйіімын» (Нәміл сүресі. 32-аят). 'іь» -Ч-1-* *-• • *■ * _-*■ тг. «Біі іск күшгі, іабанды жауынгсрлср гаііамыз, - дсіі олар. Бұл ісгін иісіпімі <»і каіынла. Біиі нсге бүйырятынынды <иін оіілясіыр» (Нәміл сүресі 33-аят) О.ІЕЙМЕНГЕ БА. ІҚІКТЫЦЖАУЛБЫ Балқис кауымынын согысуды қалайіыііыіі ангарды. Бірак ол согыс іарлабынын. .хчрссс жсніліп калган жагданла кандай бо.тзтынын жаксы білетін елі. Сондыктан оларга: «Жсціске жетксн паппалар кірісв калалорып кнраи.іп. бар байлыіын гасып әксіеді Ал. халыкгы кырып-жойып. қорлап ашпка солады. I гер бі і жсніліске үшырап калсак, мүны олар бітіс дс ісгейді. Сондыктан мен баскп шсшімгс кслдім Сүлейменіс коп сыіілык псн слші жіберуіміз ксрск. Оны о.і ка.іай кдбылданлы жэие кднлай әрскет стсді. согпн карап жоспар жасағанымьв жон»,- дсді Бшікнс. ІПынынл.і. паіша.іарлын бір-бірінс сыйлык жасап. келісімгс ксліп. тыныпгталуы адетгегі іс болагын Балкнс гс солай етіп, лнысыи аіыамак болды. І гср Сүлсймен сыйлыктзрды кабыл алса, ондд онын пдтша рспнде разы боліаны А.і. еіср пайғамбар болса. онла кдбыл стпейлі. гек бұлзрлын онын лінінс бойсүнуларын талап етпск. (кылай корыткан Балкнс слшілерін сыйлыктзрмсн 356

Палсстинаға аттандырды. Олар Сүлейменге келгсндс іаггніа саранынан нс әскср, нс сақшылар коре алмады. Сойтіп. әкелген сыйлықгарын Сүлеймсннін алдына қойды. Сүлеймен оныц не екенін сұрады. Олар: «Бұл Балкистын сізге жібергсн үлкен кұрмет-сыйы», - десті. Бірак Сүлеймен оны кабыл алмады. Өйтксні оның калауы байлык та. сьгіілык іа емсс. оларлын күнге табынуды гастауы, бір Аллаға нман кслгіруі болатын. Сүлсймен елнгілсрге Алланың оған бергсн сыйлыгы булардын әкелгенінсн артык екеніи. Алланың оған коса натшалық та бергенін. адамды, жынды. желді, кұсты да бағындырганын. сондай-ак пайгамбар да еткснін антгы. «Мен сендсрдсн байлық дәметкенім жок. Сынлыққа құмарту, оны мәртсбе, макганыш кору ссндердіи әдеттерің. Менін талабым - сендердіи Аллаға иманға келулерін», - деді. Одан соң сыйлыктарын алыи кетуді. мұнда нс көргендсрін. күштерініц кандай екеиін, Аллага пібадат стегіндікісрін, ал олардыц бойсүнып, нманға келсе гана қүтылатынын, әйтнесе эскермен барын галкан ететіндерін жеткізуді тансырды. ЬуД.—іі '31 01 «Мен мынаны білемін, - леді (Балқис). - Егер патшалар әлдебір ка.іаға кірсе, оны киратнай гынбайды, күрметгі адамдарды қор етеді. Ендеше бұлар да соны жасанды» (Нәміл сүресі. 34-аяі). VО. иІдАлл>у-и!І эйзііі •О-Ъь **-»_,-* 357

«(Олай болса) мен олирга сыйлық жібергмін дс, е.ініілср іін канлаіі хибирмен кс.іетінін күтемін» (ІІэміл сүрссі. 35-аят). в» «Сүлсйменіе с.іші ксллі. «Сеилср мсні сын.іык- ііірынмсіі карык кылмяксындар ма? ( ендердін сыіілыктарыцнан маган Аллзнын беріені артык. СыіЬіыктарына пііерін карык болыкіар» (Нэміл сүресі. 36-аят). • * ■* »» • і- * •. • •«,». ■ , ,■ . , <Ьі 4—» I» 'Ь' ГҮ. «Еллсріне каіііынтар. \\л. біт м.іирга опсрІ карсы інісіі бсре и.імаіііыіі жасакнсн барамыз дп. мекен- жаЙларынан іоз-іоі стін. кпрлап к>ып шыгамыі» (ІЬміл сүрссі. 3\"-аят), БА.ІІСИСТЫҢ ГАҒЫНЫҢСҮЛЕЙМЕНІІЩ А.1ДЫНА ӘКМІНУІ Елшілср Сүлсймсннін сыйлыкты каіігарып жібсргенін жэнс онда нс сстіл. нс көргенлерш айтып келлі Балкнс онын іиынында ла пайгэмбар скснін түсінаі. Сондай-ак. 358

оған карсы гұра аяатындай күштері жоқтыгын да ұкты. Сол себепті қауымынын ұлықтарымен бірго жол жүругс данынлалды. Оның оздсріне карай бсг алганын Сүлеймсн де білді. Сол үшін ол Алланын күдырстіне жәнс озінің пайғамбарлыгына дәлел болу үшін бір мүғжиза корссткісі келді. Соіітіп. жындарға: «Олар келмсіі түрып Балқистың гағын маған кайсын келтірссің?» - деп сүрады. Ифріп атты жынныңбірі: «Мен оны саған мәжілісіи басталғанға денін-ақ жегкізсмін», - деді. Сүлепмен әр күні таңсртеңнен түске дсйін түрлі үкім іныгару үшін мәжіліс жасайтын еді. Тақ алдына келтірілгенде Сүлсймен сондай мэжілісте отырған болатын. Гакты коргенде ол мүиың Алланың қүдырстімсн болғанын, Алланың оны сенер ме сксн. әлде күпірлік егср ме ексн деп сынаганын түсіпіп: «Е. Гәңірім! ІПынында мен шүкірпіілік етушімін»,- деді. «Еіі, көпнгілік! деді Сүлсймен. О.іар маган бас іііп келсрден бүрын онын гяіі.ін кім алып келеді?» (Нәміл сүресі. 38-аят). «Сен орныипан гұрганша оны мен а.іып келемін, - деді жын әулетінен іныккан Ифрнг. Оны алып келуге менін мүмкіндігім жетеді және сенімдімін» (Нәміл сүресі. 39-аят). 359

о» *Ч ,♦!> оДХР ц>.ІЙ ^15 ‘Х-І-Н З^Х ф _И '-^ О-ЦР ^хиі- э'; ІІІі да’> М\"> ф X *Хі ЩІ „•') X' г' «(Коктен гүскен) кітапты жсгік білегін біреу: «Кас какканынпіа оны мен алып келемін», - деді. Такгын карсы алдына келгенін көрген Сүленмен: «Бүл да болса Тәцірдін зор ксншілігі шыіар. Шүкірлік етер ме скен, әлде шүкірліі і жоқ па ексн. соны білейін деіені і оіі. Кім.іс- кім шүкірлік егсе, <шы оз пайдасы үшін егеді, шүкірлік сгпссе. Алла онын шүкір.ііі іне іаі ы мүкгаж емес. Ол бай іа жомарг» (IІәміл сүрссі. 40-аяі). БА.1КІИ IЫН ТАГЫН ТАІІУЫ Сүлеймен кісілсріне Балқис керген ксъіс тағын ганн ма, жок па. соны сынау үшін онын ксіібір жерлсрін өзгсртуді бұйырды. Еіср ганыса мүнын Алланың қүдырсті скснін ол түсінугс гніс. Сондай-ак. онын қырағылығы, зсрсктігі, сезімталдыгы да осыдан мәлім болмак, Тақты коргенде Балкнс өзі ксіксндс елінде калгсн, камалдаіы жабық сараіідан мұны кім, калан алып шьнып, кашан, калан жеткіэген дегсн оіі іпырмауында әрі күмәнданып, эрі тандаиып гұрып калды. «Бүл сгщің тағынызға үксай мз скен?» - деп сүрады Сүлсймен. Зер салып каран. тактын озінікі екеніне кезі жстксл Балкнс мұнын 360

Сү.ісйменнін мұгжизаларының бірі скснін ұкты. Содан сон Сүлейменге: «Сснің иайғамбарлығың шындык. ал бұл Алланың құдыреіі.мен мұғжнза аркылы болған екен». - деп монындады. «Балкнс келер сәтгсСүленмен (г.с.)оны сынау үшін: «Такіың іүрін езгертінлер. Тағын танн ма, танымаіі ма, сынап көреііік», - деді» (Нәміл сүресі, 41 -аят). <Т. «Сснін іаіын осындан ма еді?» - де.іі Балкнс келгсндс. «Сол юіі деіімін». - деді ол. «Бізге Тәнір іагылымы бүрын берілді ле, біз бас нлік». Ал, оны еііері Тәңір іүіып нюкыніан нәрсслсрі Аллаға інбадат етудсн бас іарікыіды. Онткені ол кәпір кауымынан елі» (Нэміл сүресі. 42-43-аяттар). 361

БАЛҚИС СҮЛЕЙМЕН САРАЙЫНДА Сүлеймсн Балкиска озінің гсомстриялық өлніеммсн салынған керемет сарайын көрсетпск болды. Ол кабырғалары айналы, едені жалтыраған әйнектен жасалып. аетынан су жіберілген шынында да ғажайып ғимарат еді. Сүлснмен Балкисгы ксн болменің ортасыидағы гакта отырып кабылдады. Балқис сарайға ксліп кіргснде колкін жатқан суды көріп бөгсліп калды да. сріксіз киімінін стсгін көтерді. Бірақ аяғынын да, етегінің де су болмағанын байкап тан- гамаіпа болды. Мүны бакылап отырган Сүлсймен: «Бұл сарай өтс нәзік әйнсктен жасалған», - деп оның мәнін түсіндірді. Балкис Сүлей.меннің езінс көрсеткен зор құрмстінс конілі голып. Тәңірге мінәжатетті.«О. Тәңірі! Шынында мен бүрын күнге табынып келген едім. Енді Сүлейменмен бірге бүкіл әлемнің Тәңірі саған бойсүндым. Ғибадат етуге жалғыз сен ғана лайықтысың». - дсді. •' >\\ ' і , >і «Сараніа кір!» - деді Ба.ікиска. 0.1 (жалтыраган) сарайды су сксн дсн ойлан, балагын котергснде кос баліыры корінін калды. «Ол әйнектен жасаліан сараіі і ой», - дсді Сүлеймен. «О, Тәнірім! - деді Балкис. - Тәцірге баска тендсс тауып, күнгс іпокыніаным үііііи мен озіме озім анық іияіі жасаі ан екенмін. Енді Сүлейменмен бірге кү.ілі іаламнын несі Аллаі а боіісүн,п.ім» (Н.тміл сүрссі. 44-аят). 362

СҮЛҒ.ЙМЕННІҢ ӨЛІМІ Құранда Сүлейменнің өлімі туралы Алла Тагала былай деііді. іГЬ '*-* ОулЯ чіі^ іхІаі ііхі «Сүлеймсннің елгенін жындар онын гаяғын күрт жсп сын.тырганла гана біллі (Сүлсймен влсе де таягына сүнсніп оіыра бергсн. осыған алланып жындар Масжидаль-Аксаны сала бергсн). Егер олар гаііыпты бо.гжай білсе. соіппа.іык яуыр ецбекгі аткара бсрмеген болар сді» (Сәба сүресі, 14-аят). Сүлейменнін кашан, калай. неден өлгсні адамдарга да. жындарға да жұмбак болып калды. Ол тағында таяғына сүнсніп отырушы еді. Сол гаяқты күрт жеп. сынған кезде Сүлеймсн кнсайып күлап іүсіп. оның олгсні сонда гана мәлім болды. М.үны тіпті жындар да білс алмады. Өйткені олар ғайыпты біле алмайтын сді. Сондыктан да Сүлейменнің әмірі бойынпіа ауыр жүмыстарды жалгастырып істен берді. Сүлеймен мнхрабта жске өзі отырып Аллага гибадат етупіі с.ті. Ондай уакытта өзінің рүқсатынсыз оған бірдс-бір адам кіре алмайтын. Сондыктан онын өлгенін үзак іаман бойы ешкім білмеген. 363

ҚИССАДАН ДӘРІС ЖӘНЕ ҒИБРАТ Дәуіт киссасы әділдік женіндегі дәріс іспстті. Мүнда қазы, экім болған адамдарға өздерін күнәдан сақ үстау үшін кажстгі көп ақыл-кенсс бар. Оны Алланын пайғамбарын әділдікке шакыруынан кереміз. Алла Дәуітті жсрге патша еткенін айіып. халық арасында әділ үкім етуге, Алланын жолынан тандырып. адастырагын. есеіп і күнді үмыттыратын түрлі арбауларға срмеуді өсиет етеді. Әкімді хақ жолдан гайдыратын ол сонда кандай амал-тәсілдер? Мүнын корінісін бір мэселенін шешімін шыгарарда тамыр-танысгыкка еру. сый-сняпатка қызыгу, элсіздсрге күш корсету, лауазымдылардын сезін сейлеу сияқгы эрсксттсрлен байкауға болады. Сондыктан Алла Дәуітке бақытқа, ұлы жсңіске жеткізетін Алланың жолынан ауытқытып. адасгырып, шатастыратын, сейтіп киямет күні ауыр азапка душар ететін нәпсі деген әэәзілі е бсрілмсуді әмір стсді. Бүл қай іаманнын әкімі үшін де үлкен сабақ болып габылады. ҒИБАДАТҚА АРНА.И АН УАҚЫТТАР Дәуіт қиссасында пібадатқа арналған уақытгар корсстілген. Оны АлланынДэуітнсн бірғе тауларды да сртслі- ксш зікір айтып түратын сгкендігінен анғаруіа болады. Бұл екі уақыт ғибадат стуге арналған күрметті мсзгіл рстінде берілген. Өйтксні ганмсн бірге бүкіл табиғат оянып. қүстар үн косып. адамның руханн ссзімін котерсді. Ал. күндізгі айкай-шу. дабыраның басылып, гыныштық орнайтын ксшкі. гүнгі мезгіл Жаратушыға тәсбі. мадак аіііып. алаңсыз ғибадат стугс етс колайлы шақ. 364

ДҮНИЕ МЕН АХИРЕТТІҢ БАЙЛАНЫСТЫЛЫГЫ Адамдардын кобі дүнис мсн ахиретгі боліп карайды. Гакуалык тек дүние ісі деп санайды. Дүниедегі кұлшылығың ахиреттіңдсазығыскенін гүсіисбермсйді.Өлдін.сонымснбар көрерін тэмам болды деген кенестік кағидадан аса алмайлы. Шындығыида, Ислам дүннс мсн ахиретгі бір-бірінсн ажыратпайды, ол екеуінің бірі скіншісін толықтырушы деп есептейді. Сондыкіаи осы дүнисдс ахнрст нәсібін алып калуға шакырады Ол үшін жаксы істер, ізгі амалдар жасау іпарт. Ал, Аллаға кұлшылык ету үіпін еліннін тыныпггығы жэнс сол тыныштыкты бұзатын дұшпандардан корғаиу кажет. Сол үшін Ал.іа Тағала Дэуітке корғану шараларын карастыруды, жауынісрлерін найза-кылыштан корғайтын сауыт жасауды бұнырды. СЕНІМ БЕРІКТІП Сүлеймен мсн Балкис окигасы дүнис байлыгы мен Аллаға дегсн сенімнің таразысы іспетті. Алла Сүлейменге ілім. пайғамбарлык жэнс коінеген нығмет бсрді. Ол соның бәрін өікінші дүннс коріністсрінсн аріык көріп. баіалай білді, шүкіршілік еггі. Ал, Алланы танымайтын, баЙлығына мәч және оны кім беріп жатканынан макүрым Балқис не нәрсенін б.тріп байлықпен өлшеп. Сүлеймснді де багалы сыйлыктармсн кызыктырмак болды. Сүлсймен оған Алланын бсргені олардың бергенінен элдекайда артык, оған сштеңс жстпсйтінін айтты. Алланын сыйын дүнис кызығынан да. атак-дэрежсден де жоғары қойды. Сүлеймсннің бұл иманы, сенімінің беріктігі кейінгі замандардағы әрбір басшы, көсем, әкім, казыларіа ғибрат болып каллы. 365

Шынында да канша жерден кымбат болса ла мате- риалдык байлық ұлы ақиқатпен тен бола алмак емес. ҚА РДПА Й1»! МДЫ 1Ы Қ ДӘРІСІ Балқис пен Сүлеймен киссасы қарапайымдылыққа мысал болып табылады. Екеуі де патша бола тұра бір- біріне сыпайылық, эдептілік, ілтипат корсетулері оларлын тск лауазым иелері ғана емес, көреген, данышпан жанлар екендігін дс керсстсді. Өйтксні инабатгылық, мәдениетгілік білімді адамдардан гана шыгады. Сүлеймен сонша нығметкс бөленгеніне қарамастан Балкисгін алдынла масатганып, аскактамайды. Ол тіпті хабар алып келген кұска ла ашу шакырған. рұқсагсыз кстіп қалғаны үшін жазалаган да жок. Осының бәрі онын эр нәрсенің байыбына барып, акылға салатын білімділігін. даналыіын. мейлі әкім. мейлі ұлық, мейлі патша бол соның бәрінде дс карапайымдылыктан аспау ксрсктігін корсстеді. ІЛИЯС ПАЙҒАМБАР Ілияс пайғамбар кауы.мы да Бәни Псраііл үрпағынан болған. Олар Бәғлан атты пұтка шокынған. Ал. Бәғлән әйелдін аты болған. Алла оларды нманға шакыру үшін Ілиясты пайғамбар етіп жіберді. Ілияс кауымына: «Алланың азабынан қорықпансыңдар ма? Әмірінс неге бойсұнын. тыйғандарынан негс тыйылмайсыңдар? Пұтка шокынагындарын не? Ғнбадат бүкіл әлемді жараткан тек Аллага ғана лайықты. Сендсрдің Тәнір дсп жүргендерін бұрынғы откен бабаларыңның Тәиірі», - деп дағуат айтты. Бірақ ол қауым онын дағуасын қүлакіарына да ілмсді. Сондықіан Ілияс Тәңірге: «Е. Алла. Ьэни ІІсрайл күпірлік келтіріп, сенен баскаға шокынуда. 366

Оларды озіи озгерт», - дсді. Алла оған: «Сеніц калауын болсын». - дсп аян кылды. Сонда І.тияс; «Е, Алла, онда оларға жауын жаудырма». - деді. Сойтіп. үш жыл жаңбыр болман, мал олін, егін курады. \\ ҮГ. 5*^ иЛЧ «І.іияс га іііын пайғамбар болды» (Саффат сүрссі. 123-аяг). \\Ү*. \\'1 •МьДІ \\ ү ч. Х'Ь’ 4бі 2»' 'т ° • «Алладан корыкнайсындар ма? деді ол кезінде кауымына. Жаратушыны гәрк еііп. Бәілән күдайға неге шокынасындар? Сендердін Тәңірлерін бо.нан А.і.та оздеріннен бүрынгы ата-баба.тарыннын да ГэцІрі» (Саффаі сүрееі. 124-126-аяттар). , • ,; »•6 ' • АУ' \\ ҮҮ. ол>Лхі «(Олар) оны оіірікиііге санады, сондыктан олар азап гаріуі а лайык болды» (Саффат сүрссі. 127-аят). Бірак Алла Ілияска ризыгын бсріп тұрды. Наннын исін ссзгсн адамдар оздері сөзін гындамай. жек көрген ілиястан акырында нан сүрауга мәжбүр болды. Сол уақыгга Ілняс Бәни Исрайлга: «Егср пұгка шокынуды гасгасаңдар Аляаға дүға етіп күнәларынды кешіріп. түрмыстарыңды жснілдстуді сұраймын», - деді. Сөйтіп. олардын пұтгарын шығартгырды. Олар үшін Аллаға дұга стіп, жауын жаудырды. Адамдардың 367

гірліктері қайта басталып, жағдайлары женделді. Алайда олар кейін тағы да бұрынғы әдсттеріне басты. Мұны корген Ілияс Тәңірінен гағы да кяуымын түзу жолға салуды сұрап дұға етті. Бұл онын қартаііып калған ксзі еді. ал Әл-Ясағ әлі жас болатын. Ілняс дүнисден өткеннсн кейін Алла оны Бәнн Исрайлға пайі амбар епі. > ҮЛ. аМІ «Лл, Аллаіа ніын бсрі.нен иенделер бүларга косылмайды» (Саффат сүресі. 128-аят). «Онын данкын соні ыларға жеткіздік» (Саффат сүрссі. 129-аят). >г •. 5) «Ілияска сә.тсм болсын!» (Саффат сүресі, 130-аят). «Демек.іиілікжасаупіыларды Бізаныі ындаосы.іай жарылкаіімыз» (Саффат сүресі, 131-аят). «Акикатында. ол Біздін иманды неііделерімізден еді» (Саффат сүресі. 132-аят). 368

ЯСАҒТЫҢ ПАЙГЛМБАР.1ЫГЫ Ьәнн Исрайл найғамбарларының гағы бірі - Ясағ. Құранда аты аталі анымсн өмірі жайлы көп айтылмаған. £Л. 6» Іі^ «.—Зі^ іі^ «Исмай.іды, Әл-Ясапы, ЗулькафилдІ де ұмыіна. Бәрі де жақсы жандар еді» (Сад сүресі. 48-аягг). л“. шіэ ''АЬ'• іЬв.1* *— «(Гура жолдан танмаіан) Исман.іды. Әл-Ясапы, Жүнісіі жәнс Лугіы жаһандаіы барлык жаннан аріык еттік» (Әнгам сүрссі, 86-аят). Негізіндс ол Ілиястын туысынын баласы болган делінсді. Ілняс дүннедсн откеннсн ксйін ол дағуа етіп, адамдарды Аллаға шакырып. Ілнясгың салған жо.іымсн жүргсн. Ьірак оның заманында жаңалықтар сніп, катслікгер кобейс бастаган. Тарих кітаіггарында оның халыктын тұрмысын жаксартуға банланысты еткен сңбегі айтылады. 369

ЖҮНІС ҚИССАСЫ Жүніс Ассирия ме.млекетінің астанасы Ашур каласына жақын Нинауи деген жердс тұрған. Ол мемлекет Азия слдеріиін кобіне белі ілі болаіыи. Ашур шығыс қалаларының ұлысы әрі бай қала боліан. Банлығы жөнінсн сол іаманда оган жстср кала болмаған. Сол байлык халықты бұзыкгыкка. адасуға, кылмысқа, күнәларға нтермслеп. арандаткан. Нннауи халқы пұтгарға шокынған. Оларды иманга, тәубегс шақыру үшін Алла Жүністі жібергсн. Бірак олар ез райларынан қайпіады. Жүністің дағуасын елен дс кылмады. Жүніс оларға Алланың азабы гүсстінін сскерпі. Алайда олардың күпірлікгсрі одан сайын аскына берді. Бүған ашуланған Жүніс Тәңірдің рұксатынсыз қаланы тастап шығып кепі Алла опын бүл ісіне риза болмады. Жүніс жүре-жүре тсніз жағасына келді. Онда сапарға агганғалы тұрған кемені коріп. оныц басшысынан өзін ала кстуді өтінді. ЖҮНІС БЛ.ІЫҚ ҚҮРСАГЫНДА Ксме теңізге шыкты. Бірак Алла күшті жел жібсріп, ке.мспі толкын үрып. ол суға кетстіндей қауіп туды. Кемедсп- лср үрейленіп, бір-бірінсн не болғанын сұрасын айкай-шу кобейді. Олар іштеріндс күнәлі адам бар дсп шешіп. оны бал ашып аныктамақ болды. Сол адам габылған жағлайда оны тсңізге лактырыл құтылмақ болды. Олардың ашкан балы Алланың пайгамбары Жүніскс түсті. Бірақ олар: «Бұл кісі жаксы адам. күнәһар дсугс болмайды. ақылга да сыпмай.ты». дссті. Бал оған кездейсоқ түсті деп ссептеісн олар қайтадан ашканда ол тагы да Жүністі көрсеггі. Ол суға секіруге 370

дайындалды. Бірак адамдар оны токгатып, балды үшіниіі рет ашты. Бұл жолы да бал оган түсті. Сойтін. Жүніс існізіс сскірді. Осы кездс Алла оған үлксн балыкты жіберіп. балык оны жүтып койды. Ьұл окиға Күранда былай баяндалған. «Жүніс ніын ііайіамбар.іыц бірі» (Саффат сүрссі. 139-ая г). \\ < .. гіІІІ» 31 3? іі «Кезінде ол оз жүртынан капіып жүк інеген бір кемеге мінді» (Саффат сүресі. 140-аят). «Ьал яінысты (ба.і түсксн адам суіа тасталуға ініс болды). Бал (Жүніске) іііыіып, ол суіа тасіалды» (Саффат сүрссі. 141-аят). і 9 ® * Лх х «Оны бір нэн ба.іык жүіып кепі. (Алланын рүксатынсыз жүртын тастай каіпканы үінін) ол осы.іай жаза а.туіа тиіс болды» (Саффат сүрссі, 142-аят).

ЖҮНІС ҚАУЫМЫ Н Ы Ң ТАГДЫРЫ Жүніс қауымын тастап кетксннсн кейін оларға азап гүсгі. Алла олардың жүрегіне тәубе кслгірді. Олар оздерінін істеріне окіпіп. Аллағаі мін.тжаі стгі. Сойііп. ерлер. әйелдер, балалар болып бәрі жылап. гәубеге келіп, өткен күнәларына ксшірім сұрап. бар ынталарымен Аллага жалынып-жалба- рына бастады. Алланын рахымы түсіп. олар азаігган құгылды. ^Л. 31 і*-*'-**-\"*} СзлИ 3 «(Қиратылган қалалар кауымынын ініінде) Жүніс әулеттерінеи баскаға анткан иманныц нәтнжссі болған емсс. Жүніс қауымы нмані а кслді. Біз олардын басынан дүнис іірпіі.іііікін таукымегіерін алып кеігік. Жер бетіндсгі омірлерін мэнді сттік» (Жүніс сүресі, 98-аят). Қай каланын болмасын халкы иман келтірген болса, азапган. созсіз. кұтылар еді. Бірак Жүніс кауымынан өзгелері иман келтірген емес. Сондыкдан Алла Жүніс кауымыныц омірін жсңілдетті. ЖҮНІСТІҢ ҚҮТЫЛУЫ ЖӘНЕ ҚАУЫМЫН ТУРА ЖОЛГА БАС ТАУЫ Алла балыққа оғап закым ке.тгірмсуді бұиырды. Балық ішінде жаткан Жүніс олісн екенмін дсн ойлады Кейін іірі екенін сезді дс: «І-іі. Гәңірім. мен бұл жерді ғнбадат стетін 372

прын кылдым», - деп Аллага гіл капы Сойііп. балыктын күрсағында бірнсше күн іүрын кадды Ол Аллага шүкіряік айгып. Тәнірінщ тәрбиесін моііындап бас иді. Ол оипіп рүксатсыз ісгегсн кгінін кяіе болганын іүсініп, Ал.таіа дүпі кылды Алла оиын таубесін кабыл аллы. Соіітіп. балыкка Жүністі кұмды шел далзғп шыіарып гзсіауні эмір сггі Жүніс балыктын күрсағынан сыркиианып шыкіы Ал.іа оган арнап лсідс жанырзктяры кіілын, крленкесі мат аскабақ агашгарын осіріп шыпірлы Онын колснкссі Жүністі күннін ысгыгынан коріады Жүніс сырқнгынан аііыгып. жазылып ксгксніе .ісйін біраі уакыг отп ( олйіі сон Алла оган қлуымына каіііып баруды бүнырды. Жүніс о.іар.іы иміпни шякырды Ол халык мүьмнн болып. гура жолмсн жүріп. бакыгты омір сүрлі. \\и. «Егср ол А.іляіа сынынбаса. балыкіын күрсяі ын іа книмсі күніне дсііііі ка.іар еді» (( аффатсүрссі, 143-144-аяпар). «Оны 1>іі (күрсакіан ніыіарып). бір жаіа.іауіз .іакіыр іык. Бүл кедіеші яуру слЬ> (Саффат сүрссі. 145-яят). 373

иіобесінс колснкг етіп бір т) и аскабак осіріп кой.іык» (Саффат сүресі, 146-аят). мү. ;■ иі’ Л «Оиы бһ (а.іам сйны) жүі мын, іііпі. о.іяи іи коп журіка жібердік» (Саффат сүрссі. 147-ажт) ' ІЛ. 31 «О.іар нміініа ке.іді. соніііі соц мә.іім мерііміс дейіп омір бср іік» (Саффат сүрссі. 148-аят). с->!-ЛдЗ’ 3 ліи 0' Зі ь« ЛҮ. * »*•*» □! гЬіжіИ С-і’ Зі «(Жүніс) ксмндс кауымыіій окііс.ісп кеііп ка.і.іы да. бп.іыкка жры.іды. Сол кярмніы (курсикта) жатын: «О, І.міірім! Сенсн баска ешбір күлыреі жоқ. Л.і, мен іііын.іап каіе.іссіпііііі!» - ісп жа.ібарын іы» (Әнбня сүрссі. 87-аят). ' • »! ** •• . » - *Г- ' «І»һ оііыіі ііпегінс іід киггык іи, киіерден айыкіыр.іык. Му ьмин ісрді Бһ каіср.існ дә.і осыдай ку ткярамыін (Оноия сүрссі, 8Я-аят) 374 4^

ҚИССАДА11 ДӘРІСТЕР ІПын ыкыласыңмеи Аллаға іибалаі жасаіі. гілек гілеп. лүіа студін киыншылықтан құткарагынына Жүніс киссасы айкын мысал болып іабылады. Жүніс балыктын ішіндс жатып Алланы нэктсн. тәсбих айтумсн болды. ғибадатын күшейтгі. Соның аркасында оған Алланың ықыласы гүсіп. балыктыц құрсағынаи шығарды. Еіер ол тәубеге келіп. Алланы үдықтамағапда к.иямсіке дейін сонда калып кояр еді. Алла озіне бас іпн. жалбарынғанды еіііқаіпан жәрдемсіі калдырмайды. Ал. кімде-кім оны үмытса. ссісн шығарса. оны Алла киын жағлайға душар егеді. ТАР КЕЗДЕ АЛЛАДАН ІІАНА ІЗДЕУ Қиыншылык. тар кездс Алладан нана іздеудіи мысалы нақосы Жүніс қиссасыпда гүр. Басына киындык гүскендеол дереу Алладан кешірім сүрап, кұгқаруын отініп жа.тынып- жалбарынды. «Сенсн озге Кұдай жоқ. Сен пәксің», ■ деп Оны ұлыктады. Өзінің дәрменсіздігін. ал Алланың кұдырспілігін мойындап іәубеге ксллі. Алла оның гәубесін. дүғасын кабыл егіі. Ойгкені шын күлінылық еткснге Алла әркашан да пана болады. САБЫРЛЫЛЫҚДӘРІСІ Жүніс қиссасы сабырсыздықка да мысал болып табылады. Жүніс Алладан медст сүрап. даіуасын жалғас- тыра берудін орнына қауымына ашуланып каяадан кстіп калды. Сабыр сактамаганына коса Алланың пайғамбары бола 375

түра Онын рұксдтынсыі оз бетімсн іс кылды. Сол ссбенті кауымыныіі кырсыктығынан ,іа кнын жаі іайпі дуніар боЛДЫ ісінін ісріспгін гүсіниі. лерсу Аллліа жалынбаі анда, Алланын рахымы түснсгснле халі шынындв мүшкіл еді. А.іл.і гағала Мүхаммедкс іс.ғ.с.) осы оқиіаны мысал сііп, Өзппн эмірінсіі кауымынан кашпнуіа, дінуііла бсрік бо.іуға шзкыралы. ІА. «Ілнірінін үкімінс інмламды бо.і, бв.іык іііііи.ісгі (Жүніскс) үкса11 жү рмс. Кс йн.іс <>. і (ба.і і.і кі ын қү рс аі ын.іа жатын) Тәнірі с іоменніііікнсн жалбарыніан еді» (Калам сүресі. 4Х-аят) і д-~' >• «Ь.іср Тлнір.іін жарылқауына ко.іы жспіесс, лрнне. ол кор болып. ий,іа;іаіа інығын кдлар сдЬ (Кдлам сү-рссі. 4й-аят). ЗӘКӘНИЯ ЖӘНҒ. ЖАҚІІЯ ҚІІСС \\( Ы 'һкарня(і с.)Алланынпанғамбиріарыныцбіріболінын. Ол омірін Қудлыстапа каснетті іпіркеудс Аллага ;шгу8 жасачмсн еткпді Онык бхіасы жок сді. Оіі де кзріанып ксле жяткан боллтын 'Жасы үлгайган санын кауымынан ^8» 376

кауіп гснуі де күшемс түсті. Олар адасып кетс ме дсп қорықт ы. ӨГггкені сондай белгілср байқала бастаған болатын. Әйе.чі де картайып. бала көрулен калған ксзі сді. Соған қарамастан күдср үзбей, Ал.чадан бала сұраумен болды. Өнікені о.ч шын іілсгенге Алланың беретініне, Онын қүдыретіне сенімі зор еді. «Ей. Тәңірім. маған кәрілік жетіі. Бірак артымда қалдырар үрпағым жок. Әйелі.м бала тумайтын бедеу болды. Мен олгеннен кейін қауымым тура жо.гмен жүре алмай ма дсн конілім тыншымайды. Оларды әділдікпсн басқаратын кім шыкнақ? Гүмырым тск озіңе құліпылыкпсн өтіп келе жаіыр. Тәнірім, сснсн дүпнс дәмстіп отырғаным жок. Халықты хак жолымен баскаратын білімді. и.маны бсрік бала бсруіңді сүраймын. Жасымыз ү.найып калса да сенііі қүдыретің мен рахымыңнан үміт сгсмін». - деп дүға етумсн болды. я-иГ' 315 ІРЗ ДІЦл Гл. сіЛһ «Сонда Зәкәрня тұра қалып: «Жасаған ием! (Қайырым еғіп) маіан да бір үрпақберс ғор! Тілекті іиын қабылдауиіысын ғой». - деп жа.ібарынар еді» (Ғимран сүрссі. 38-аят). «(Бул)-сенін Гәңіріцнін қү.чы Зәкәрняныц Л.тланын рахымын ескс а.іуы» (М.триям сүрссі. 2-аят). V. «АД-- 311

«Кезінде ол Жаратканіа күбірлеп кана іінгей жал- барынды» (Мәриям сүресі. 3-аят). *д х л • • -» * '' «Тәнірім! дсді (ол). Мен сүйегім салдырап. шаіпым агарып, калжыран барамын! Дсгснмен саіан жалбарынганда іі.іеіім жсрлс калі.ш коргсн жоқ еді» (Мәриям сүресі. 4-ая г). 4 44і у 2^ 45 * '' ■* О. «Туысканымнын баласы орнымды баса а.імай жүре ме деи каггы абыржимын. Ал, эйелім болса бедеу болып іпыкты. Маган өз тараііыііііан бір мураіер бсрс гор» (Мәриям сүресі, 5-аят). «Ол маган да, Жакыпгын әу.теі іеріне дс мүрагер болатын болсын. Тәцірім! Оны жәнеөзіннінсүйген күлын ететін бол!» (Мәриям сүресі, 6-аят), 378

БАЛАЛЫ БОЛАТЫНЫ ТУРАЛЫ ҚУАНЫШТЫ ХАБАР Алла Зәкәрнянын дұғасын кабыл сгіі. Алла Тағала оғаи жакында бала бсретіндігін жсгкізуге псріштс жіберді. Балаға бүрын сшкім аталмаған Жакня деген есім гаңдалатыны. оның мүъмнн. қауымына күрметті, нәпсіге ерудсн аулақ болатындығы мәлі.м етілді. • , > - •' ' .• ' I Ч і • ' «ЕЙ, Зәкәрия! деді (Алла). Теіінде. саган Бһ неріштслерді жіберіп. Жақия агп,і бір у.іын болатынын аіііын. куаііыініы хабар жеткіиенбіз. Бһбүрын ешкіміе де мүидай аі коніан жокпыз» (Мәриям сүресі. 7-аят). А. «Әііелім бедеу, озім қартайын. іііоііп қаліан адам болсам, менде кайтіп үл болмақ?» - деді (Зәкәрня)» (Мәриям сүресі, 8-аят). > »- • - • ,3' , к* <£0.^ Зи «Сенін Тәнірің мынаны айтты. - деді жіберіен неріште. Мен үшін ол он-оцай! Ойн де бүрын жоқ едін 379

ғой, сені де мен жэраі кам» (Мәриям сүресі. 9-ая і). \\ •. «Тәнірім! - деді Зәкәрия. Окы (эйелімнін жүкті бо.нанын) бір і эламаг арқылы мағэи сездіре гөр!...». «Ол ғаламэі сен сап-сау тұрын үш гәулік бойы адамдарға тіл қата ал май қаласын» (Мэриям сүрссі. 10-аят). 5 >. «Зәкәрня хүжырадан шыі ып жүрт аллына бэрды да, оларға: «Ерте.ті-кеш А.ілэііы дәрініеңдер», - деп иінара жасады» (Мәриям еүрссі, 11-аят). Зәкәрияны бұл хабар үлкен куанышқа боледі. Алланыц дүгасын қабі.ш сгкеніне шексіт шүкіршілік аГгггы. Содан соң Тәңірден эйелінін жүкгі батғанын ссздіруді отінді. Онын беліісі үпі күн тілі байланып, адамдармен гек ишарамсн ғана түсіігісе- ііні білдіріліп. осы үш күндс күліпылығын күшейту міндетгелді. 4)1 ЭІ ріі «Қүлшылық етіп гұріан (Зәкәрняіа) ііеріін ге.іер келді де: «Л.іла еаган әрі үстамды. әрі іақуа, жақсылық <^5- 380

несі болатын Жакня есімді бір бала береді» - дегсн қуанышты хабар жеткізлі» (Ғимран сүресі, 39-аят). ***** х . Ә ’• і • . бСкг й 1я1_- Лй «(). Жараткан ием! Мен озім қартайган, ізйыбым күрсактан ка.ігаи жандармыз. Сонда бізде қалай үл бо.імзк?» - деді. «Қалаганын жасау Алланыц қолынан ке.іеді», - деді атар» (Гимран сүрссі. 40-аят). V) іг%‘ У гь? Зи Дй і \\. /ОД Аі-. «О, Жараікан ием! Маіан онын бе.тгісін (зайы- бымныц жүкіі болған бе.ігісін) білліре юр», - дсді. «Онын белгісі ссн үш күн бойы ешкіммен гіл катыса а.імаіі адамдармен тек ымдасып сойлесесін. Сен менін жары.ікауымды есіннен іныгармай. ергелі-ксш мадак айтып, ғнбадаі жаса» - делі» (I имран сүрссі. 41-аят). ЖАҚИЯ Н ЫҢ П АЙҒАМБА Р. 1Ы ҒЫ ЖӘНЕОНЫҢСИПАТЫ 381

Алланын калауы орындалды. Зәкәриянын әйелі бала котсріп. Жакия дүнисгс келді. Алла оған алғырлық, зсректілік касиеі берді. Таураггы оқуды бү.йырды. Ол кішкентайынан бастаіт фиқты, шариғат үкімдерін меңгерді. Аллаонын жүрсгін ластан газартып. жүмсақ мінезді, Аллаіа бонсұнушы. тақуа адам еггі. Ол каггс істен. күнәдан аулақ болды, ата-анасына аса мейірімділік танытгы. Кокірек котермеді. керісінше оте қарапайым, кішіпеЙіл болды. Оған туылған күннен олген күні- ис дейін және қнямст күнінс дейін Алланыц сәлемі болады. > Ү. О X4-1 ойІЦ -ь- Ь «Ғ.й, Жақня! -дедік ол есейген кезде. Кітап і ы ын іа койып оқы! Сойііи. бала шаі ын.іа-ак оған ақы.і-парасат бердік» (Мәрням сүрссі, 12-аят). Ь'1-*** ^^* «Біздін (әу бастап) оны менірімді әрі таза етіп өсіргеніміз үшін де ол іақуа, ага-анасына оге кайырым- ды болды, өркокіректік. астамшылық корсеінеді» (Мәриям сүресі. 13-14-аяттар). • А~1>- ли. «Иә.онын іуган күнінеде.кайіысболған күиінеде.қайга тірііетін күніне де сәлем баісын!» (Мориям сүресі. 15-аят). МӘРИЯМ ҚИССЛСЫ 382

Мәриямнын окесі Ғнмран Ьәни Исрайлдағы абыройлы кісі еді. Әйелі бедсу болып. бала котсрмеді. Ғимран Лллага мінәжат етіп. бала сұрап жалынып-жалбарынумсн болды. Еіср бала бсрсе оны Аллаға бойсүнупіы стуге, оның касиетті үйіне кызмстке бсруге уәдс етті. Алла оның дүғэсын кабыл кылды. Сөйтіп. әйслі бала котсрді. Бірак ол кыз бала болды. Әдетге олардын салты бойынша кыз бала қүлшылық үйлсріндс кызмег етуге лайык келмсйтін сді. Бірақ бұған да шүкірліксі іп. сәбиге Мәриям дсп аі қойды. Аллағаоны жаксы тәрбислеуге. акылды етіп есіруге, шайтаннын азғыруынан сактануды үйрегугс соз берді. Бастапкы уәдесі бойыніпа кызын сннаюгқа қызмстке беруге шсшім қабылдады. Мәриям тәрбиелі. ақылды болып осн. Ьірақ әкесі қангыс болып ол жас қалды. Анасы оған кім камкоршы болагынын аныктауды сннагоі қыз.меткерлеріне тапсырды. Сөйтіп. оған қамқор болу Зәкәрияга міндсттелді. Өйткені ол Мәрнямның наіашы әпкесінін күйсуі. яғнн жсздесі болып келетін. Мэриямды ғибадат орнына (михраб) алды. Оған Зәқәрнядан озге ешкімгс кіруге рүксат стілмсді. Мәриям үнемі ғибадатга бплды. Зэкәрия кашан корсе дс ол әрқаіпан михрабта отыратын сді. Сондай-ак, Мәриямның алдынан ешкім мүнда экелмеген, тіпті ол жерде ксздсснейтін тағам түрлерін де коретін. Бір жолы ол мүның бәрінін кайдан келстінін сүраған сді. Мәриям оған олардын Алладан кслстінін айтты. «((), Іәнірім!) Қүрсактағы перзентімді сенін жо.іы- на арнадым. Ниетімді қабыл ег! Сен бәрін дс сстін-біліп 383

іүрсып гоіі», - деп жа.ібарынды ксзІнде Гнмранның зайыбы» (Гимран сүресі. 35-аят). ІС Дрі дІІ • !$:«..<>* \\Х1э ■1ЙД.Х.Һ у* 2-Ь ІЛХ>р' ^І* ^І* уГ-І.Ц «Ей. Жасаіан! Мсн қыі таіггым, - деді әііел. Ол ср баладай болмаса да аіыи Мәриям дсп қойып, саіан арнадым. Қызым үіпін дс, оныи үрнактары үіпін де бір озіне сыйынамын, оларды қарғыс агкап інайтаннын азғыруынан сакгауьщды гілсймін» (Ғимран сүресі. 36-аят). ЬЛь ССІ 'ч-'-'-'1'.? 'ч 2.1! Ь Зіі ** л о- •' • хх . -\" ’ ' » ' і. гү. «Жараткан хак бү.і іі.іскіі ыкы.таспен кабы.і а.іды, бала жаксы осіі. Онын (гәрбнесі) Зәкәрняга жүктслдІ. Бөлмеге кірісн сайыи Зәкәрня баланын касында іаіам- дар іүрагынын көріп жүрді. «Ей. Мәриям! Бұл саган кайдан ке.тді?» - лсп сүрантын еді. «Оны А.іла жіберді», - дейтін Мәриям. ІІІынынла. А.іла қа.іаган адамына олніеусіз рнзық береді» (і 'и.мран сүресі, 37-аят). 384

ИЕРІШТЕЛЕРДЩ МӘРИЯМҒА ТОСЫН ҚУАНЫШТЫ ХАБАР ЖЕТКІЗУІ Мәрням бой жетіп осіі. Сол заманда қүдайшылдығы. ғибадаі шылдығы жонінсн оған тен кслср әйсл заты болган жоқ. Зэкәриянын қамқорлығында боліандыктан ол сшкімнсн жаманлык, зүлымдык га кормеді. аііі ЭІ ^* Ь іі* «Ей, Мэрням! Ақиқаіында Алла ссні танлады. Ссні нәк. элемдегі әйе.т затынын бәрінен аріык еі іі», - іс.іі псріштелер» (I имран сүресі. 42-аят). «Еіі. Мәриям! Жаратканға жалбарын. с.тжде сг, иілушілермен бірге иіт» (Ғимран сүресі, 43-аят). Оіан періштелер Алланын жақында Әл-Масих Иса ибн Мәриям есі.млі бала бсретііцігін. онын Аллаға жақын. дәрсжесі жоғары адам болатынын. даналык сөздер айтаіы- нын хабарлады. Оның гіпті нәрсстс кезінен бастап-ақ кісілік соз сонлейгінін де ескерпі. Ерге іпыкпаіан. жан баласы жакындамаған онын калаіі балалы болатынына Мәрия.м тан қалды. Періштелер Алла нсні каласа соны жарататынын. «Бол» дегенінің болатынын антгы. 385

'гг—аЮІ 0) (<■*-* Ь 4&^Е*3' С^'<3 3| *0 • им^-'1 3 £> й?1 «Псріштелер Мәрнямга бы.іан деп хабарлады: «Ей, Мәрням! Л.і.іа саған ез кұіыреіімен әкесіз бір ба.іа беру аркы.іы куаііышка бөлейді. Онын есімі - Маснх Мәрням үлы Иса. Бүл дүниеде дс, киямет күнінде дс о.і мәртебесі биік жэне А.ілаі а жакын.іар іын бірі бо.іа.іы» (I имран сүрссі, 45-аят). > -* - к* I «Бссікге жаікан.іа о.і адамдарга дана. үлкен кісі.іердін сойлейтін созлерін анга іы» (Гимран сүресі, 46-аят). «Жарагкан не.м! Маган адам баласыныц дснесі жакындан кормесе, қалай балам болалы?» - дсді Мәрням. «Алла қа.іағані.ііі осылан жараіады. Әрбір нэрссні жарыкка (дүннеге) әкелмек болса, «Бо.і» - дсііді, о.і болады» - дсді неріін гслср» (Ғимран сүресі. 47-аят). ЖЕЫРЕЙІ.'] ПЕРІШТЕ ЖӘІІЕ МӘРИЯМ 386

Мәриям адамдардан аулактап. сннагогта Аллаға гиба- дат стіп тұрып жатты. Алла оіап Жебірсйіл псріштсиі жібсрді. Ол Мәрнямга ер ала.м бейнссінде керіпді. Мәрням оны жамаіілык онлаған біреу ме деп кауіптеніл Алладан ар- намысы.мды қорган көр деп пана сұрады. Ал. кісіге: «Маған жақындама. Алладан корык», - деді. Сол кезде Жебірсйіл: «Мсн сен ойлағандай адам смсспін, иеріпгтеміи. Алла мені саіан такуа. жаксы. зерек бала беретінін хабарлау үшін жіберді», - дсп тіл қатты. Мүны естігенде өзіне жан маңайлап кормеген Мәриям ол бала калай болады деп кайран калды. Жебіреніл оған әкесіз бала жарату Аллаға еіііканлан киі.ш еместігін аіітты. Өйткені Аяла қүдырстті, оні.щ калағап нәрсесі болады. • » * ' .«1, «'х ~ ** «(Ен. Мұхаммед!) Сен о.іаріа (Қүраида) жаіы.нан Мәрним окиіасын баяндал бер. Кезінде о.і үйінен шыі ын шыіыс жакіаі ы бір жерге барды» (Мәриям сүресі. 16-аят). С в_- ІІ Ч-~'! \\ V. «О.і жерге исрде таріып. аяам козінеи жасырынды. Біз оя жері е озіміздін каснетті рухымызды (Жебірейілді) жібердік. Мәрии.міа ол кәдімгі адам гүрінде корінді» (Мәрням сүресі. 17-аяг). 387

«Л.і.іалян сенін жамандыі ыцнан қорғауды сүрай- мын. Егер іақуа бо.ісан маған бір қадам да жакындама», - деді Мәриям оган» (Мэриям сүресі. ІХ-аят). \\ я. ій ьі иі Зіі «Мен саган (Алланын) бір нәк. зсрек ү.і бсреіінін хабарлау үніін кслген Тәніріцніц елшісімін», - деді Жебірейі.і» (Мәриям сүресі. 19-аят). * * 4 *■' ■” И ' * і' * ' * Т • . ІІя.’ 2ІІ *• іЗ* «Маган ешкім жақындап корген жоқ, сонда менде қа.іаіі үл болмақ?» - деді Мәриям» (Мәриям сүресі. 20-аят). «Ол мен үніін онай нарсе. Бүл Біздін менірім, рахымымыздыц бс.іпсі». - дегсн сенін Тэнірін», - дсді Жебірейһі. Бүл орындалі ан ісболды»(Мзриям сүресі, 21-аят). я). «Намысын сақгаган әйелге (Мәриямға) Ьіз рух үр.ісдік. Оныц озін де. ұлын да бүкіл жаһанға 388 ^5=,

күдырсгіміздін үлгісі егтік» (Әнбия сүрссі. 91-аят). Бүл аяттарлан Исанын шынында әкссіз туылганын көрсміз. Исаның бұлай экесіз туылуы Алланын еддырстінің шексіздігінс дәлел болып табылады. Бірак кейбіреулер Исанын әкесіз жаратылуын онын күдайлығынын дәлелі ретіндс корсеткісі келеді. Сондай-ак. бүған тіпті күмәнмен қарайтындар да бар. Гасырлар бойы жүмбак болып келгсн осы жай Кұранда аныкталлы. «Анығында, Исанын мысалы (әкесіз жарагылуы) Адамның жаратылысына үксас сді. Адамды Алля топырактан жаратын, оіан «Бол!» - деген, ол (адам) баіып іпыі а келген-тін» (Гнмран сүресі. 59-аят). «Бүл Алла тараныііан жіберіліен акикаі, ссн оі ан күмэн кел гірме» (Ғимран сүресі. 60-аят). Яі ни. Исанын жаратылуы Адамнын жаратылуы сскілді Алланың калауымсн боліан іс. Адамды Алла жансыз нәрсе - тонырактан жаратса. Исаны дүнисге әнелден әкесіз келтіріп отыр. ИСАНЫҢ ДҮНИЕГЕ КЕЛУІ 389

Сөйтіп. Мәриям енді адамдар не айтады деп қатгы уайымға түсті. Жұрпың жаманат тағатыны, күмәнданатыны анык еді. Осыдан шошынған ол адамдардан аулақ, козлен таса алые бір жаққа кетіп қалды. Сойтіп, бір кұрма ағашының гүбіпс келіп паналады Сол жерде тодғақ үстады. Оган комскгссетін де. сүйейгін дс спікім жок еді. Бірақ Ллла оны қорғап. қамкорлығына алды. Сонын аркасында амап-ссен босанды. Алдына агып жатқан бұлақ. м.туелі же.міс кслтірілді. Соларлан інііп-жеп әл жинады. Сол кездс Жсбірейілдің даусы естіліп, біреу-міреу мән-жайды сұраіі калса сіитенс демей баланы нүсқауды тапсырды. «Мәриям жүкті бо.ілы да, үйінен а.іыс бір жақка кеііп каллы» (Мәрия.м сүрссі. 22-аят). тг. '4^ сДі «Қапы кысқан голгактын салдарынан сүйснін отыру үінін бір құрма аіаіпыііын түбінс келді. «Бүіітіп книа.наніпа бүрын-як оліп қалмагав скем! -деді Мәри- ям. - Лтым опіііі. үмыт болған біреу болсам етгі» (Мәриям сүресі. 23-аят). 390

«Қүрма агаіиыныіі түбһіен Жебіреііі.тдіц даусы есгіліі: «Қамыкиа, Тәцірін сенін астыциан ағып өгстін бір бүляк пайда кыллы» (Мәриям сүресі, 24-аяі). үо. IV. «Қүрма аіаиіыи озіңе каран тарт. Алдыңа онын жаңа иіскен жсмісі іоіі.іеді» (Мәриям сүрссі, 25-аят). - ,, '/ і _ і ; *,* >: Ү ”. С~~4 •^З) •!£ і !«• Л «Же. ііи, коіін іоіісын. Егер бірер алам корінс калса «Мен рахымды А.ілаія шын уәде берін едім, бүгін ешкіммсн тіл каіыеиауга гніснін», - іе» (Мәриям сүрссі. 26-аят). ИСЛНЫҢ ЖӨРГЕКТҒ. СӨЙЛЕУІ Мәриям босанғаннан ксйін қауымына оралды. Бү.ч олардың гөбесінен жай түскендей болды. Өйткені олар Мэриямның кұлайшылдығын, ертслі-ксш пібадатта отыра- гынын. ешбір ср адамнын көзінс түспсгснін білетін еді. Солаіі бола түра ғайыптан калай с.тбилі бо.іа калғаны копіпілікттн көнілінде күмән тудырды. Қауымынын сүрауына Мәриям осы жауап берелі дсгспдей сәбиін ишара еіін корсеггі Жөргектегі нәрестсні нұскағаны адамдарды одан бегср ызаланлыр.ты. бүл оларды кслекс сгні іүрғандай корінді 391

Бірак Иса: «Шынынла мен Ллланын кұлымын. жақын арада маған Інжіл берсді. Мені найіамбарлыққа гавдады. Тірі кезімле маған намаз окуды, зекет беруді бұйырды. Сонлай-ак, мсйірімді болуға. халыгаы жәбірлемеуге де тиістімін. Ллла менің туған күнімде де. олген күнімде де. қаіііа тірілстін күнде де амандығымды камтамасы $ стеді». - деи і іл катгы. «Бобекті (Исаны) котеріи, Мәриям е.ііне келді. «Еіі. Мәрням! ПІыныіі айтсак. сен бір орескел іс жасадын-ау!» - десті о.іар» (Мәрням сүрссі, 27-аят). ҮЛ. 4ч •2Х*’1 См с*— >1 '*•* 1 «Ен, һаруннын карындасы! Сенін әкен жаман адам емес еді. анак да жо.ідан іайын кормеісн әйел болятын» (Мәриям сүрееі. 28-аят). х я. діл з лг у» циГ 4’1 «Мәринм бобекті корсетгі. «Оу. бесіктсгі бобскпсн ка.іан сойлеснекпіз?» - дссті одар» (Мәриям сүресі, 29-аят). г . . 4» ЗІЗ' «ОЙ -4“ 31 «Мсн Л.т.таныи іпынаны қулымын. - делі баланын озі тіл катып. Маіан кііап (інжід) келді жәнс мсні пайғамбар егіі» (Мәрням сүресі. 30-аят). 392

г . йл- с-о I» I* _у ^*>.« <» « «Кэй.іа болсам да мсні коллайтын болды іа, бүкіл омірім іе намаз окуіа. іскеі бермс буіыр.іы» (Мәрням сүресі. ЗІ-ііят) ГҮ. ІХі і,£- 'і, Й «Мені анама мсйірімлі сиі. кагіігц дорекі сііігіі» (Мәрням сүрссі. 32-аят «Менііі піан күнімс лс. олсіін күнімс іс, кшпа іірисіін күніме дс сә.ісм» (Мәриям сүресі. 33-аят Мәриям һаруннын баласынан піраған ұрпактаи. япііі тегі жағынан Мүсамсн туыстае болып кслслі Онын Лллшіын үйінде ғибадді га түруі.інисондыктан рұксатетілгсн болатын. 393

ИСАНЫ Н 11АЙҒАМБАРЛ ЫГЫ Бәнн Исрайл Алланың тура жолынан тайды. Ннеттері қайдан болса да. кай жолмсн болсада тек байлыкжинауболды. Шектсн шыгып, онын көбін харам жолмсн - біреулердің мал- мүлкін жеу аркылы тауып жатгы. Осы және басқа да геріс істері үіпін Алла оларга жаксы нәрсснің өзін харам кылды. сД»-' оО5 ^1*5’ '\" •. аій \\ п >. м 1-1-и- Ц2. іІАх^ >ЫХ «Акылсыздыктары, коптеген адамдардын Тәңір жолына түсуіне госкауыл жасагандары, тыйым са.іына түрса да осім алғандыктары жәнс адамдарлын мал- мү.іікгерін накакжеп кстстіндіктері үіпін Бізбүрын хаіа.і дсн ессптслгснтаза нәрселердіяһудилер үшін хара.меі іік. А.і. о.іардык арасынан кәнір болып кегкеіідеріне катты а гап ә гір.іедік» (Инса сүрссі, 160-161 -аятгар). Олар киямсткедс, ол күні есепке алынатындыктарына да. азапқа калатындыкгарына да сенбей, дүннс кьвығына түсті, Осы уакытта Алла Исаны (г.с.) пайгамбаретіп жібсрді. Бүл ксзде ол отыт жаста сді. Тэшрі оған Таураггы. Інжілді үйрстгі. ІА. лХМ) 2іч‘. «Алла оіан жагуды да, даналыкіы да, Таураггы, Інжіллі дс үйрегеді» (Ғимран сүрссі. 48-аят). 394

‘ & 31 'Ьоі «Оны (Мсаны) Ікранл әулсгтеріне найғамбар еіеді» (Ғимран сүресі. 49-аят). 'г4 *і“Ч кІЛН Э*і V*.2^* • >г л і * а\".Ъ ** , \" ..Л-«'-х *чА? _'•-' “*-' о-'-* ' ок^~-1 • ^да* IV «Олардыц сокынан өзінсн бурын іүсірі.ііен Тауратты бекіту (онын создсрін дәлелдеу) үінін Біз Мэрнямүлы Исаны жіпердік. Біі оіан тура жол және нүр кііабы - Інжілді бердік. О.і озінсн бүрыш ы Таураі іы бекііуші әрі діндарларға іура жо.і нүсқаушы наснхат- кенсс кітабы» (Мэьида сүрссі, 46-аят). I Іса (і .с.) ада.мдарды ан і қандарына күлак асуі а. сонынан еругс шакЫрды. Кеіібір озара таласып жүрген нәрсслерін о.іарға түсіндіріп берегінін айтгы. Дэ .7—^>- >Ь>- СЦч -,г. '«151® -ч* «Анкын дэлелдер әкелген Иса оларі а: «Мсн сендср- гс хикмст ала кслдім. Ссндер таласып жаіқан нәрсснін кейбірін мен оздерінс түсіндіріп бере аламын. Ал.тадан коркыщар. маган бойсүкыцдар». - дсді» (Зуһруф сүрссі, 63-ая і) 395

I ч. *ДА 0»-«—РІІ , *А дЦ) <2)і «Менін нсм дс, сендердін иелсрін де - бір Алла. Со» ан бойсунындар. гура жол - сол», - деді» (Зуһруф сүресі. 64-аят). МҰХАММЕДТІҢ КЕЛЕТІНІН ХАБЛРЛАУЫ Иса (ғ.с.) кауымына өзінен ксйін Алладан Ах.мад ссімді тағы бір елші кеястінін есксртті. ІІІэ «и*-' дл-! ,, Сг* >. , «Ей. Исраііл \\рпақгары! деді кезінде Мәрняму.іы Иса. - Сендеріе мені Алла жіберген, озімнен бұрын ке.іген Таурягтты расгауніы. озімнен соц Ахмст агты наніамбар келстіні туралы қханыініы хабар әкслуіні ііайіамбармын». Иса оларга айкын ксремегіср әке.ігсн ніакта: «Бұ.і барыіі гұріан снкыр», - дсді олар» (Саф сүресі. 6-аят). Інжілде бұл есім Фархмсг сөзімсн айтылган. Грск тіліндсгі бүл соз арабша Ахмег деген мағынаны білдіреді. 396

ИСАНЫҢ КӨМЕКШІЛЕ Р1 Исаның дағуасына карсылық корсеткендер ахнрет күиін. ондағы сссп беруге. жазаға сенбсйтін саддуксй сврсйлері еді. Сонлай-ак. фарисейлср. жазушылар. діни кызметкерлер. абыздар тарапынан да кагіы карсылықка тап болды. Бірақ Иса олардын ауыздарын аштырмайтындай танкаларлык дәлелдер келтірді. Иса кауымынан Алла үпіін кемскке шығатын кім бар екенін сүрады. Сойтіп, олардын арасынан имандарын ашықжария етіп. оны кұиіаған бірнеше адам шыкты. Бірак олардың саны аз еді. «Олардын сенбегендіісгерііі сезген кезде Иса: «Маган көмек беретін кімін барсын?» - деді. «Күдан үінін біз саған жәрдем бере.міз», - деді Исанын ізбасарлары (хауари.іер). Біз Ал.іа жаіындаі ы жәрдеміпілерміз, біз А.ілаіа иман келгіргснбіз. Біздін бойсүіпанымыиа озін куә бол» (Гимран сүресі, 52-аят). эГ. я_» Іэ ^І Ііл-51^ ІІ»1 «Жараіупіымыз, сен түсірген кііанка (Інжі.ііе) сендік, паіігамбарі а ердік. Бізді еаі ан куә кел іірушілердін каіарына қос», - деді» (I имран сүрссі, 53-аят). Исаның соңына срген ізбасарлары (хауарилср) он екі жігіт сді. О.і оларды жан-жакка қуаныіпты хабарды заратуғз жібсрді. 397

ИСАIIЫ11 МҮҒЖИЗАСЫ Дін адамдары Исадан кауіптсне бастады. Өятксігі Иса олардын өгіріктсрін. сырларын аша бастаған еді. Сондыктан олар Иеадан өзінін рисаласынын акикаттығын дәле.ідеуді талап етті. Сол кездс Алла Исаны колдап. оған мүғжнзалар берді. I) Топырақтан күстын мүсінін жасап. сонан сон оган үрлеіенде Алланың рұксатымсн қүс болып ұшуы: 2) Тумысынан соқыр адамның козіи сипағанда Алланын рүқсатымен көзінін ашылуы; 3) Алапесті сипағанда Алланын рұқсатымсн онын кұлан-таза аііығуы: 4) Алланың рұқсатымсн елікті тірілтуі; 5) Адамдарға үйлерінде нс бар скснін жәнс нс ішіп. не жсйт індерін айтып беруі ?, „,•>•■ , *»'Ч » • - • * ^5 й» ІХ ‘ *-Л' 0* «Тәнірі тарзпынан мен ссндеріе шынаны бір керемепіен келдім. - лсй.іі ол. - Гопыракган күсіын мүсІнін жасаймын да. сонан сон оны үрлсймін. Сонда ол Алланын әмірімен күс болады. Тума соқырды ла, алапесті ле Алланың әмірімен жазамын. Ө.ттснлі гірілгемін. Үйлерщдс ссн.іср.іін не жеп, не Ішетіндсріңді 398