Пайғамбарлар тарихы

МҮХАММЕДТЩФУЖЖЛР СОІ ЫСЫІІ ЖӘНЕ ҮДЫҚТАР ОДЛЕЫН КӨРУІ Мүхаммед жиырма жасқа келіснде Фужжар согысын корді. О.і Меккс мен Тайф капаларынын аралығынла қүрайыш руы жоие онын одактастары мен кайыс руы және олардын одактастары арасында болган сді Ол жер «Нахна» деп аталар еді. Соғыстын кагіылыгы сонша, екі жак та коп іпыгынга үшырады. Акырында олар келісімге кслугс мәжбүр болды. Бүл Үлы келісім деп аталып. бүдан былай Мсккс халкына гүлымдық жасамауга шарттасты. Бүл шартты орындау басқаларга да міндеттслді. Мүхаммсд осы согысгы козімен коріп. жасалган келісімге де куо болды. I1АЙҒАМБАР.1ЫҚҚА ДЕЙ111ГІ ӨМІРБАЯНЫ Мүхаммед жаратылысынан коркем жүчді, бір сочлі. гура сойлсйтін, аманатка берік. шыішіыл. кішіпсйіл, акконіл. бауырмал, жақсылык істеугс даиын түратын мінез- қүлкымен қауымынын ішіндс дараланып түратын еді. Күнә ісгерден, таза емес адамдардан аулак жүретін. Сол үшін де қауымы оны Әл-Әмин (сенімді) деп атайгын. Ол адамдар шокынатын пүттарды қабыл алмайтын, кауымынын жиындарына, мсрскелсріне қатыспайтын. Мүны надандык дсп санайтын. Өйткені Алла оны жасынан-ақ үлкенді-кішілі күнәлардан. теріс әрекеттерден сақтап. қоріап келе жаткан болатын. Бозбала шагында Алланың оны екі рсі жаман жағдайга жібермей калай үстап калғанын өзі кейін былай әңгімелеген. Бір жолы өзімен біргс Меккснін сыріында кой багып жүргсн балаға: «Егер менін койыма қарасаң мен Мскксге 449

барын кслср сдім»,- деп оның келісімін шнан соң Мскксге барады. Қшіада болып жаткан ойындарды көруге коңілі ауалы. Бір үіілен саз даусын естіп, нс болып жатқанын сүрайлы. Адамдаронда уйлсну гойы болып жатқанын аіігады. Ол он тындамак бо.іып қүлағын гүрс бергенде күлаі ына бір нәрсс келіп үргандай болады да, ештеңе сезбей-кормей үйыкіаіі қалып. сртсңіне күннің ыстыгынан бір-ақ оянады. Сойтіп, қойларына оралады. Ссрігі қалада не болганын. не коргенін сүраііды. Мүхаммед оған болган окнганы айтып берсді. Кслесі күні Меккеге скпши реі барады. Бірак отксн түні і окига іаі ы қаГпаланып. ешкандай ойын-сауық та. той- луман да көрмеіі қайгып келеді. Міне, мүнын бәрі Алланын болаіпак пайгамбарын оу бастап сақтап-пәктеп, қоргап кслгсн і11 дәлелдейді. ХАДИШАҒА ҮЙЛЕНУІ Жиырма бес жасқа кслгеп ксзіилс Мүхаммел Хадиша бинт Хуайлад кызының саудасымсн ПІамга (Сирия) сапар шегеді. Ол саула жасайтын баіі ойел болаіын. Ьүл сапар отесотті болып. ксрусішіілср коп пайдамен оралады. Бүрын болмаган мүнлаіі сауда Хздишаіп.і таи қалдырады. Сөйтіп, ол Майсара деген кызметкерінсн мүның мән-жайын сүраііды. Майсара оган Мүхаммсдтің жүмысындағы шеберлігін, әділдііін. тачалыгын әцгімелеп, жеріне жсікізс мақтайды. Ьүл әңгіме Хадишаны қагіы қызықтырады. Мүхаммсдтін сипаты да, келіірілген мол табыс та оның коиілін юлтырады. Соіітіп. озінс үйленуге үсыныс жасан Мүхаммсдкс адам жібереді. Хадиша бүл кезде қырык жаста еді. Мүхаммед бүл үсынысгы қабыл алып, Хадииіаиын кслісімін алу үшін Абуталиб туысын жіберді. Бүл скі жак үшін де аса тиімді іс болып шыгады. 450

КЛҒБАНЫҢ ҚҮРЫЛЫСЫНА ҮКІМ ЬЕРУІ Мүхаммед оіыз бес жаска жеткен кезде Меккеде күпп і сел таскыны болып, Қагбаның жарылып түрган дуалын киратып. бүзып кетеді. Қүрайыштар оны қайта гүргызуға кіріседі. Қүрылыс аяқталып қалған кезде кара гасты орнына қоюға банланысты үлықгар араеында дау туады. Оны коюіа әркайсысы озін күкылымыз дсп санайлы. Бүл даудын аяғы үлкен жанжалға апарып соғуы анык еді. Жагдайлын шиеленісіп бара жатқанын байқаган Абууманйа пбн о.і- Муғира ссімлі қария оларга кім Қаібаіа бірінші болып кірсс торелігін сол айтсын дсген үсыныс жасайды. Ал. сол күні Қаі баі а бірінші болып Мүхаммсд кіреді. Мүны корген бәрінің көнілдері жайлаиын сала бсреді. Өйткені Мүхаммсдтін нсні болса ла тура. оділ айтатыны оларлын борінс лс мәлім болатын. Бүл таласгың жайын білгеннен ксйін ол қара тасты кнімінін ортасыиа койып. сонан соң ру коссмдерін киімнін жан-жаіынан үстап бірлесіп кетеруге ніакырады, Осылайша барлығы бірлесс котеріп окслген гасгы Мүха.ммед мүбәрпк колымсн бүрынгы орнына озі апарып кояды. Біііспсс ксріске соқтыра жаздаган галас осыланша бейбіт жолмсн іпсінімін табады. Мүхаммсдкс әкссінсн күндслікіі оміріне жстсрліктен баска мирас болып каліан бзйлык та. дүние де жок еді. Сондыктзн ол жасы шаруаіа жарайтын ілакка жстксн уакытган бастап кой. түйе бакгы. кайла жүмсаса сонда жүрді. Ал, ер жетіп. есейген кечде саудамен шүғылданды. Онын серіктесі Әс-Саъиб ибн Әбу Әс-Саъиб есімді кісі боллы. Мүхаммед Хадиша деген бай, дәулепі ойеллің тиісті акысына сауда жүмысын жүргізді. Кейін оған үйленгеннсн кейін Хадишанын сауда ісін толыгымен колына алды. 451

МҮХАММЕДКЕ 11АЙ ҒАМ БА РЛЫ ҚТЫ Н БЕРІЛУI Мүхаммед кырык жаска келген кездс Алла оны адамдарды куандырушы жоне сскертуші слші егуге тандады. хі 2^5 ХЛ. «Сені Бһ күллі адамдар үіпін (мүъминдсрге ж.иінаі іура.іы) куанышты хабар жччкһуніі (кәпір.іер іі каһардан сактанлыруніы) етін жібердік. Бірак адамдардын кобі мүны бі.імейді» (('әба сүрссі, 28-ая і). Алғашкы уахн Жебірені.і періппе арқылы кслді. Содан кеЙін біраз уакыт үзіліп калды. Сондықтзн ол адамдардан ау.іақ оңаша, гыныііі орын іздеді. ӨГпкені ол озгелер секілді пүтгарға шоқынбайтын, оны жүрегі каламантын. Онып қүлшылығы Ибраһимнің (ғ.с.) жолы еді. Сол себепті де ол сшкім бара бермейтін Хира үнгірін тандап, сол жсрдс қү.ішылық стс бастады. Онда қатарынан бірнеше іүндер. тігггі он гүн. кейдс бір айі а дейін қалын жүрді. Ара-арасында үйінс соғып. тілск-дүга мен гнбадатын одан әрі күшсйтс түсті. Осылайша коп уакытын Хира үңгіріндс откізді. Сондай күндердін біріндс огап псріште келіп Алак сүресінін алгашқы аяпарын аГггып: «Окы!» - деп бүііырды. ()л: «Оқн алмаймын», - дслі. Сол кезде періште оны капсыра үстап кысып жіберді де. тагы да: «Оқы!» - деді. Мүхаммед ; «Мен оқи алмаймын»,- дегенде псріште оны гагы қысып барып босатып былай омір етті: 452

«Окы! Жараткан Иеннін атымен. Лдамды о.і үйы- ған каннан жаратты. Окы! Сенің Тонірін - ен жомарт! (О.і) ка.іаммен (жазу) үнреііі. Адамдарға оі.імегенін бі.ідірді» (Алак сүресі. І-5-аяггар). Осы оқнғадан кейін Мүхаммед үиінс асыға жстіп Хадишага: «Мені ора. мені ора!» - деді діріл қагып. Үрейі біраз басылғаннаи кеіііп онеліне коргенін бастан аяқ баяндап бсрді дс. озінін қорқынышын білдірді. Халиша оны: «Сен мсйірімдісің, адалсың. ауырлык, қиыншылықты көтерссің. жоқгарға. кедсйлерге комектесесіц, Алла ссні қорламайды». - деп жүбатгы. Сөйтіп. оны гуысқаны Уарақа ибн Нуфилге ертіп апарды. Ол надапдыкдәуірде хрисі иан дінін қабыллағаи кісі болатын жонс інжі.тді оге жақсы білетін галым еді. Бірақ оның жасы ү.тгайып, козі де нашарлап кдлған ксзі еді. Хадиіпа келгеи мақсатын айтқаннаи ксйін ол Мүхаммедген (с.г.с.) нс көргенін сүрады. Ол болған оқиғаны іо.іык баяндап берді. Сонда оіан Уарақа: «Бүл - саіан уахимен келген ғайып заңы. Оидаіі занды Алла Мүсаіа іүсірген. Егер мен ол кезге дейін тірі болсам сеиі қауымың қудалаіан ксзде касыида болар едім», - деді. М үны сстіген Алланыңеліпісі (с.і .с.): «Мсні олар қудаяайтын бо.іа ма?» • деп ган калды. Ол солай болатыиын айтгы. Осыдан соң коп үзаман Уарақа кайтыс боллы. Уахидын түсуі де ксіпсуілдеи, арасы үзіліп, қырык күндей тоқтап қалды. Содан сои қайта басталып. әрі қараіі жалгаса берді. 453

ПАЙҒАМБАРЫМЫЗ (С.Ғ.С.) ИСЛАЫҒА ЖАСЫРЫН ШАҚЫРУЫ Пайгамбарымыз (с.ғ.с.) адамдарды тосын нәрссмен үркігіп алмау үшін дагуасын бастапқы ксзде жасырын жүргізді.ОғанбіріншібольіпәйеліХаднша(р.ғ)бинт Хуайлад, Өли(р.ғ) ибнӘбуталиб, Абдулла(р.ғ) ибн Әбикахафа (ксйінгі аты Әбубәкір). Заид ибн Хариса нман келтірді. Алгапікы мүсылмандар қатарына үлыктардан. басшылардан еніснлер аз болді.і. Олар Оспан (р.і) ибн Аффан. Әз-Зубаир нбн Әл- Әуом. Абдрахман ибн Ауф. Абдулда ибн Масғуд. Сагд ибн Әбууаққас, Талха ибн Убайдулла. Әбизар Өл-Ғаффари. Суһаиб Әл-Руми т.б. сді. Қүрайыш басшыларының бірі Әбужаһил адамдардың Исламды қабылдауларынатыйымсалды.Ал.қабылдағандарға қоқан-локқы корсспі. Пайғамбарымызга (с.г.с.) да карсы шыіып. саудасын токтататынын, байлыгын жоқ ететінін айтып қорқыіып. күш корсспі. Оған коп азар бсрді. Аллаға иман келтіргендерді қуғынға салды. Әлсіздсрін. ксдсйлсрін үрып-сокты. Осындай қиянаггарга қарамастан Мүхаммсдкс (с.г.с.) срушілер олармен кактығысып, қарсыласып, дау- жанжалдарға бармай, наснхаттарын бейбіт жалгастыра берді. Бүл Исламнын қылышпеи гарамаганына. керісіншс мүсылмандардын азап коргеиіне до.ісл болып габылады. Осы кезенде Меккені ашаршылык жайлай басталы. Оған күрайыштықтар да үшырады. Пайғамбарымыздың (с.г.с.) туысы Әбуталибтын балалары коп болғандықтан оған бүл жаідай мүлдс ауыр тилі. Сондықган Пайғамбарымыз оның бір баласын озі алмақшы болды да. екінші туысы Әл-Аббаска екініпі бір баласын алуды үсынды. Соіігіп. Аббас Жагыфарды алды да. Пайғамбар (с.г.с.) Әлиді алды. Оган камқоршы болып. өз балаларымсн бірдсй карады. Алла Мүхаммедке (с.г.с.) пайі амбарлыкты жібсрген кездс 454

мүсылмандықты алғаш кабылдаған бала осы Әлн болды. Ол пүтка шоқынбаған еді, сол үшін оіан каррамаллаһу уажһаһу. яі ни Алла онын бетін жарык кылды делінеді. ПАЙҒЛМБАРЫМЫ1 (С.Ғ.С.) ДЛҒУЛНЫ ЖАРИЯ ЖАСАЙ БЛСТЛУЫ Қүран уахн болып түсксн күннсн бастап үпі жыл боііы Пайғамбарымыз (с.г.с.) адамдарды Аллаға жасырын шақырды. Ү іи жылдан кейін Аллаоі ан дінді аіпықуаі ыздауды бүйырды. «Өзіңебүйырылғанга аіпык іпакыр. Мүінркктсрден аулак бол» (Хижр сүрссі. 94-аят). Пайғамбар (с.г.с.) Алланың бүіірыгына бойсүнды Сойтіп. Сафаға іныіъіп (Мскксдегі Әбуқубйнс іауынын биік жері): «Ей. Абдулмутталнбтін балалары’ Еіі. Әбдіманафтын балалары!» - дсп адамдардыц атғарын атап піақыра бастады Бүл дауыска жүрт жиналып калды. Мүхаммел (с.г.с.) оларға: «Менің жалған сой.чсгсн ксзімді коріп пе сдіңдер?» - деп сүрау гастады. Олар: «Жок, сен сшқашан жалған сойлсгсн смессің», - дсді. Сонда ол: «Олай болса мсн сендсрге Алладан ке.п сн хабарды жсгкізбскнін. Алланыназабы барын ескертемін», - леді. Сол уакыгтз Әбуләһәб: «Саған олім келсін. Бізді тск осыған бола жинадыц ба?» - дсн ашуланды Осьнан байланысты Алладан аят түсті. 455

> . <_—•• ч__~і ІДи «Әбуләһәбтын екі колы кү рысын! Ол <»зі де күрыды» ((Мосад сүресі, І-аят). V . Ғ I*>• Л* с>грі С» «Мал-мүлкі де, баскалары да оған пайда бермейді» (Мәсад сүресі. 2-аят). Г. -_й> сиб І.С * «О.і алаулаган отка кірелі» (Мосад сүрссі, 3-аят). 0 '' і' 0 , І . <‘1^- «Онынотыііыіі гасыған(әквіл) кагыііыдалаулаіан огка іүседі» (Мосад сүрссі, 4-аят). О. 'и>- «Онык мойнында мыкгы ссілгеіі аркан бола.іы» (Мөсад сүресі, 5-аят). Содан сон Алла Пдйғамбарына (с.г.с.) былай деп бүнырды. «Жакын ағайындарына ескерт. Өзінс ерген мүъминдеріе күтнаі ынды аш» ( Шуара сүресі, 214-215 ). 456

Осыдан кейін ол агайын-туысгарын жинап: «Сендерге іпыпдықгы аіітып түргаиыма Алланын атымсн ант етемін. Ақиқагында. бір Алладан баска Қүдай жоқ. Мсн ссндерге және жалгіы өлемдсі і халыктарға арнайы келген Алланың елшісімін. Аллаға ант етейін, үйықгағандарың секілді өлесіңдср. оянғандарыц сскілді гірілесіңдер. Содан соц ісісісн істеріңе ссеп бсрссіңдер. Жаксылықтарыңа караіі жақсылык. жамандықтарыңа карай жамандық көресіндер. Істсген істеріцнін іүріне қарай не мэңгі жүмакта. нс мәңгі гозақта боласыңдар». - деді. Туысы Әбуләһәбтан баскасының бәрі жақсы сөз айтты. ІІЛІІІ ЛМІІАРЬ А (С.Ғ.С.) КҮРЛГІЫІІІТЫЦ ҚАРСЫ ТҮРУЫ Арабіар ІІслам кслгснге дейін Қағбадағы пүтгарға табыиатын еді. Олары зарар да бермейтін, пайда да кслтіре ал.майгын әіпейін қаңкиған тас мүсіндер болатын Бүл пүпарға жан-жақтан қүрбандықтар келіп жататын. Ол қүрайыш үшін үлксн панда еді. Сонымен катар осы пүттар арқылы халықты басқарып. біріктіріп отырагын, кандай да бір үкім шыгару үшін де пайдаланагын. Мүхаммед (с.ғ.с.) қүрайыштың ақы.на сыймайтын, қисынсыз осы сенімдсрін сынап, пүтқа габынудың Алланын бірлігінс тура кслмейтінін түсіпдіругетырысты. Қүрайыш Мүхаммсдкс (с.ғ.с.) олардын қоғамдык-экономикэлык өмірінің нсғізін қиратушы, салт- дөстүрлерін жоюшы ретіндс қарап, оған қарсы түрды. Алланың елшісі (с.ғ.с.) бір күні Қагбаға кіріп. олардың пүттаргасәждежасап жатқандарын корді.Оларі абүл істерінін дүрыс еместігін. мүның бабалары Ибраһнмның дініне саи емссіігін. бүлай сту аркылы діннен іпығын кететіндерін айтты. Ал. олар: «Біз ояарга бізді Аллаға жакындатсын леп 457

шоқынамыз», - деп жауап берді. Алланын елшіеі (с.ғ.с.) оларга мүнын ширк екснін. оны Алланын қабыл алмайтынын. керісіншеосы үшінолардынжазағаүшырайтынын түсіндірді. Алайда олар ксрі бағып. оны сикыршы деп санады. Бүл гуралы Алла былаіі дейді: «Өздерініп ііпінен бір қоркы іушы кслгендс олар бүі ан каііран калысі ы. «Бүл наі ыз көз байлаушы сикыр, -дедікәпІр.іср.-Олсонда копТәнір.іібір-ақТәнірсіпекпіі мс? Бүл бір і ажап сксн» (Сад сүресі, 4-5-аятгар). йі г-лц ^1’і >длі ді О\"}*' «Еіср о.іар ссні корсс «Алланыц паніамбар сііп жібсргсні осы ма? Егер оз Тәцірлсрімізді бекем үсіамасак адасуга жакын қалады екенбіз!» - дсн келекелсіідІ. Кімнін жолы тсріс екснін о.іар аіап коргсндс бір-ак білсді» (Фурқан сүресі, 41-42-аяттар). 458

Олардыц бүл сөздері Алланың елшісін (с.ғ.с.) қапа етті. Соған орай Алла I Іайғамбарына (с.г.с.) былай дейді: Г£. «Сенен бүрынгы панғамбарларды да олар мойындамяған. Бірақ ііздерін отірікке шығарғанға да, гартқан таукыметтеріне де сабыр етіп, Біз кол үінын бергеіппс о.іар іныдаіі бакіы. Сойтіп, акыры Бһдіц комеі імізге колдары жетгі» (Әнғам сүрссі, 34-аят). Кәпірлер Алланыц елшісін (с.г.с.) балгер, жынды деп келемеждеуге көшті. Қүранда Алла Тагала елшісін (с.ғ.с.) былай деп жүбатады: ҮЯ. «Ескеріуіцді үзбе. Сеп Тәціріцніц ныгметіне иесіи. Жынды да. мәжнүн де емессін» (Тур сүрссі, 29-аят). Әрі-бсріден сои олар Қүранға да жала жабатын болды. Бүл алдыңғылардыи сртегісі десті. Бүл туралы Қүран бізге былаіі баяндаііды: » * * * • , »' - і Д-ІД 459 =$5^

«Күпірлік етушілер: «Бүл Қүранды Мүхаммел оз Ойынан ніыіаріан. Оған баска.іар комектесті», - денді. Демек, олар зүлым.іыкка басіы. жала жаіпы» (Фуркан сүресі, 4-аят). «Мүның өзі бүрынғылардан калған ерісгі. Мүхаммсд соны коіпірін алған. Енді ергелі-кеш соны айтады да отырады» - десті олар» (Фурқан сүресі. 5-аят). Олардың Алланың слшісінс (с.ғ.с.) қарсылығы күшсйс гүсті. Гіпіі мүғжнза талан сіс бастады. Бүл жайында Қүран былай дейді: * ' ’ », , '' аі '’ *' «Сен біне жер астынан аткылатыіі бір бүлак шығармайынша саған ешкашан да сенбейміз» (Исра сүресі. 90-аят). «Әйінесе сенін жүзім. күрма осеіін, арасынан озен- дер ағып жататын бакінан батсын» (Исра сүресі, 91-аят). 460

«Немесе озіц аііікан.іаіі аспанды тобемізге кү.іаі. ия болмаса Аллаііы, періштелерді а.ідымыиа алып ксл» (Исра сүресі. 92-аят). -*• >> яг. «Әйтпесс. сенін сәнді беіендірі.пен үйін бо.ісын немесе ормелеп аснаніа іпык. одан бізіе окніып бір кііан алын іүсиесен, біз сеніц аснанға шыкканыца да сенбейміз», - де.іі олар. Сеи оларга: «Менііі Гәнірім іюк! Мен тск пенде елшімін, ондаіі кереметіі Ал.іадан баска ешкім келтірс а.іман.іы», - де» (Исра сүресі, 93-аят). Копірлер шокынапан, пайда да. знян да кслтірс алмайгын пүтғар Қүранда былай сипатгалған: ** * !*• ЛіхЦ- *» тг. 461

«Пүі деген гек оздеріннін жэнс ата-бабаларынныц ко.ідан жасап алған нәрсесі. Оларды Алла түсірген жоқ. Сендер кынырланып тек озлеріннін калаіанларына еріп жүрсінлер. Ал, Алла мүі.мнндері е гура жо.і көрсеггі» (Нәжім сүрссі. 23-аят). ' Іл 'уЬ I «ң! Іі аАІ 1 3 I I* 1 оя-71 131 • > ү •. 5 «Еіер оларіа «Тек Қүдай жіберіен кііанка ғана бойсүныцдар» - десе о.іар: «Жок. біз экелеріміз жүрген жолды і ана іү і ынамыз»- дсседі.Сон.іа әкслсрі сш нәрссні түсінбссе. тура жоллы таба алмаса. бүлар да сол жолмсп кете бермек пе?» (Бакара сүресі. 170-аят). э'в * й , і » ', , ,•' і' •' (>_Л 0) Ч к.'' *' іі. «Солардын кобі соз тындан алатынлар. бірдсне түсінетінлер деп ойлайсын ба? Жок. о.іар хайуан секі.іді акылсыз, адасуіны.іар» (Фуркан сүрссі, 44-аяі). 462

ПАЙҒЛМБЛРДЫ (С.Ғ.С.) ҚҮРЛЙЫШ ІЪЩ ҚОРҚЫТУЫ Пайгамбар (с.ғ.с.) олардын қүдайларын айыптап жоқка шыгарған кезде күрайыш үлыктары жнналып Әбугалибкс келді. «Ей. Әбуталиб! деді олар. Сснің немере інііі біздің қүдайларымызды. дінімізді согіп, балағатгады. бізді және біздің бабаларымызды наданға санады. Сен оған біздің созімізлі жеткіз немесе біз бен онын арасын ашылатын ст. Бізгс карсы кеяуін койсын». - деді. Әбуталиб оларды жүмсак созбен шыгарып салды. Пайгамбар (с.ғ.с.) дағуаеын гоктатпай жалгастыра берді. Алланың дінінс шақырудан тыйылмады. Қүрайыш үлыктары жиналып Әбуталибке гағы кслді. «Ей. Әбуталнб! Шынында. сен біздегі үлыктардын бірі едің. Біз енді сені бүл үлыктықтан шығардық. Бүғанссбсиболыпртыргансеніңініи. Сен оны тынмадың. Ол біздің бабаларымызға тіл тнгізуін. күдайларымызды айыптауын гоқтатпады. Біз оған жәрдсм етпсугс ант сгеміз. Егер ол осы орекетгсрінсн қаігпіайіын. бізбен келісімге келмейтін болса, онда екі жактын бірінде өлім болуы созсіз екснін ссксрісміз». - деді. Әбуталиб: «Ей, бауырымнын баласы! Маған қауым окілдері кс.тіп кспі». - деп Мүхаммсдке (с.ғ.с.) олардын айтқандарын жеткізді. Алланыңелшісі (е.ғ.с.): «Ей. бауырым. сен мснін ісімді көтермей-ақ қой. Мен оларға бонсүнбаймын да, бағынбаймын да. Алла аі ымен ан г етейін. олар оң жағыма күнді. соп жагыма айды қойса да мсн бүл істі тасіамаймын», - дсп, озінін Алла жолына қүрбандыққа дайын скенін аіітын жылап жібсрді. Сонда Әбуталиб: «Онда оларға бар да, нені қалаған болсан. соны ант», - деді. 463

II \\ІІҒАVII»\\І‘Ғ \\ (С.Ғ.С.) ҮСЫНҺІС ТАР ІІсламіа шакыру күинсіі-күнгс күшейіп. эдвмдардын кобі солан кзраи бет бүрып бзра жатқанын кергсн қүрайыш үлықтары жнналыл кснес қүрды. Сойтіп. Мүчамме.тгін (с.г.с.) озімсн сой.іссіп. үпггемск болып шешті. «Ей. Мүхаммед. бпсенімсн соГілесуғс кслдік. Сен бабаларымызды соктін. .іінімітді айыига.іын. күдіійларымьпды кіпвладыц. акылдътр.ты надан сана.іын. сойтіп ара.мыіды боліп, ірпкі солдын. 11 ср ееіііц қалаі анын баіілық болсз аГп. саі эн байлык жнып осрейік ГіптІ біздікінен коп болсын-ақ А.ч. атак. күрмеі ксрск дссен біз ссні бастык сгіп коюға да дайыпбыі. Қдласан сені патша да егсйік ІІс калзсаіі да ойыңды бізіе ішшк айт. Оны ОЙластырып корейік». -дсді. ГІаінамбарымыз (с.ғ.с.) оларіа «Ссндсрдін ліһыл отырғандарыннын мпған бірдс-бірінін керсп жоқ. Мсн сендерге Алладак елші болып кслдім Оіігксні міиан кііап гүсірілді (сндеріе кушіыш іл. аздп тп барын сскертуді бүйырлы. Іігср А.ьтанын рисаласын клбыл алсшишр оя ссісіердін лүнисдегі де. ахирегтсгі іс бактарын Егср каоыл етпессңдер Алланын омірін күтіп, сабыр етсмін Мені мсн сснлердін лра.мызда Алланын оті үкім стелі», - лсп жауап бсрді. Сонда олар Мүхаммелкс (с.ғ.с.) бір жолы оларді.ін Қүлайлпрына. скінші жолы мүнын Қүдаиына і ибвдат стуге үсыныс жисалы ( ондл Ад.та мыиа сүрсні гүсірді. э „ ,> іі -ЬІА 6' г, АІІ' й -Сіі и □•ДаІР і. • «/ ү• - >- । 464

«Ен, кәнір.тер! Ссндср габынатын пүіка мен габынбаймын» (Кәфирун сүрссі, 1-2-аяттар). «Мсн гибадаі еткен Лллага сендср де інбадат епіейсіңдср» (Кәфирун сүресі, 3-аят). «Сендер шокыніан пүгка мен шокынған жокныіі, мен гибадат сткен Лллага сендср гибадат еткен /коксындар» (Кәфирун сүресі, 4-5-аятгар). «Сендсрдін діндсрін оздсріц үпіін, мснін лінім озім үшін», - де» (Кофирун сүресі, 6-аят). «Ссн оларға: «Ей, надандяр! Сендер маі ан Алладан баска бірдснеге габын демсксіилер мс?» - де» (Зумар сүресі, 64-аят). Когіір.чер Мүхаммедтсн (с.ғ.с.) бүдан басқа Қүран түсіруді немссс ондағы жаза туралы аятгы өзгертуді галан етгі. Ояардыц бүл га.чабы жаііында Қүранда бы.іаіі делінген: -' * ' •* \\ о. 465 5$=.

«О.іаріи Біиін иіікын аяггарымиз оқыяса Бһбсн жүздесуді ки.іимаіііын іар: «Біие бү.ган бзска бір Қүрян кс.пір ііемесе бһге берілеіін жязаны алмасіыр», - ленді. «Мсн оны оиігімнен озгсртс а.імзіімын. Мен оііме чахм етілгсндсрге пініі сүйенемін. Мен Аллага асылык егіп. ахнрсі аіабына үшырау.іиіі коркамын». - дс» (Жүніс сүрссі. 15-аятГ ПАЙҒАМБАНҒА (С.Ғ.С.) АЗАП БЕРУ Кошрлср мүсылмандар санынын біртіндсп кобсйіп бара жагкинышш кауіпгсніп ІІайіамбиргз (с.ғ.с.) жаманлык жасауды ойластыра бзстпды. Олир Мүхаммсдтін (с.і .с.) о инс дс. оган срін іімші кс.тгіргсндерге дс іарар берін, кор.тык корссгуіс кірісіі IІийнімбарымыі (с.і,с.) былай дегсіг. «Лллз жолында азан кордім. ондзй з ішпы ешкім кормеіі-ак койсын. Л.іьча жолында крркытулар корлім. ондніі коркыіуды да сііікім кермссін». Әбужаһнл күраныш үлыкгарыныц бірі болатын Ьір жолы ол ІІаіінімбарды (с.ғ.с.) үлкен гаспсн үрып олтірмек болып мсшіткс дейін сонынон ерні кслді. Пайіамбар (с.г.с.) еождсге барганда тасіы үстінс гаснш жібсрмек болды. Бірак Ллла Әбужаһн.тдін журсгінс үрсіі. коркыныш гүсірді дс, калтырап-діріідсп. оні кашыи. ксрі кайггы Гагы бірдс ссіл Әбужаһил бір кісііс іүйснін жынын алып кеіуді бүйырды Соіігіп, оны Панғзмбар (с.і.с.) сождсдс жатканда үстінс тогс сшіды. Оны алып гдстаугя мүсы.тманлирлын біреуіпін лс бятылы жстпсді. Өйтксні ошірдын сдны кәпірлсрден олі дс аз сді. Тск кыты Фатнма ксліп оны шіып тасіиды. Әбужпһіи гаіы бірде Пайгамбардын (сд.с.) жо.іын госып. оны кррлап. согіп. балшитгап ошін алды. Таіы бірде 466

надандар Пайгамбарымьгадың(с.ғ.с.)басынатопырақшапіып. ол үйінс шан-шан болып кеяді. Қыздарынын бірі оны коріп жылап жіберді. Пайғамбарымыз (с.ғ.с.) оны: «Ей. қызым. жылама. Сенің окснді Ал.ча сактайды», - дсп жүбатіы. МҮЪМИНДЕРГЕ АЗАП КӨРСЕТУ Мүьминдердс коп азап корді. Сондай азап берушілердін бірі Уқбату ибн Муғиі Панғамбар(с.ғ.с.)Қағбада намазокып түрғанда киімін онын мойнына орап. қатіы буындырды. Осы сопс Әбубокір (р.г.) ксліп калып, оны жүлып алып лақтырып гастады да: «Нсмсне.оны Тәцірім Алладегені үшін олтірмексіңдер ме?» - ден ашу піакырды. ІІайғамбарымызга (с.ғ.с.) азап көрссіушілсрге Әбуләһәбтын әііелі Уммужамил да косылды. Ол Панғамбардын (с.ғ.с.) жүретін жолына аяғына кірсін деп тікендср океліп гастайтын еді. Мүъминдер копірлсрден коп азап корді Солардын бірі Умайату нбн Халаф дсген кісінің қүлы Билал ибн 1‘нбах сді. Умаііату түскі ысгық кезде оның аркасына кызған гас басатын. Одан сон кокірегін ү.чкен гаспен бастырып. «Алла жоқ» - дси айтуды бүйыраіын. Мүхаммедкс (е.і.с.) күпір.тік кслтіріп. әл-Лат, рл-Игаа деген пүттарга шокынуды галап егеіін. Бірак ол қанша азап корсе дс «Алла бірсу» - леудеп ганбады. Мүны со.і жердсп огіп бара жатқан Әбубәкір корін: «Ен. Умайаг. негс есн Алладан корықпайсын? Міскінді соніпа азапгаіітынын не? Оны қашаіп ы қорлай бсресін?» - дсді. Ал. ол: «Оны бүзған сен!» - деп Әбубәкірдін (р.ғ.) өзіне бас салды. Әбубокір Билалды сагып алып, азатгық беріп. күлдыкган күткарды. Сойтіп, Алла Умайат жайыпла мына аятты түсірді. 467

\\ о. ^Ь$|І Ч. <!С» ц>^иІ )Ү. ^ІЛ/' • )Ч. 3>7* ч-’-^ ', л і' =>• * , 4л-^ £Ілі/ 'і/І \\ ^ . іЗу^ <<*л5 ^л бДй^- Л?-^ ІЛ^ ) Л. ү ). ^^4$ * • • 4; «СендердІ лаулаіан оттан сақгандырдым» (Ләйіл сүрссі, 14-аят). «Оған тек аскынғандар ғана түседі» (Ләйіл сүресі, 15-16-аяттар). Бүл аятгардын жалғасы жаксылык жасаупіыларға арналған. «Ал, озлсрін нәк. таза үстаған гакуалар одан аулак болады» (Ләйіл сүресі. 17-18-аяттар). «Мүндаіі жаксылык Ллладан басканын шамасынан келмейді» (Лөйіл сүресі, 19-20-аяттар). «Осы жақсылыкка жсткендер Ал.іага дэн рнза болады» (Ләйіл сүрссі. 21-аят). Исламды қабыядагаііысебептіазапталғандаркатарында Әммар ибн Ясир, оның әкесі меп анасы және Әбумахзум бар сді. Оларды күн кызған түскі уакытта кайнаіан ыстык қүмға коміп тастайтын. Мүны оііп бара жатып Пайғамбар (с.ғ.с.) коріп; «Алла сендерге сабыр берсін. Ссндердің уоделі орындарың жүмақ»,- дсді. Бірак олар осы азапты когере алмай оліп кетгі ле. Исламдағы алгашқы шаһидтер болды. Копірлер Хаббаб ибн Әл-Арт дсген кісі мсн ойелін аркасынакыздырылганте.мірбасыііазаптаіқдіннен кайтармақ болғандарымсн оларды иманынан тайдыра алмады. Ол бір 468

күні Пайғамбарга (с.г.с) келіп бастан кешкен азабын айтып. дүга етуін сүрады. Пайғамбар (с.ғ.с.) оган діннен қайгару үшін бастарын. аркаларын темір тарақпси гырнап. қағылған шегелерге жаткьвып азаптапған олардан бүрын отксндердін мысалып аГпъш. оган Қүран аяттарын оқып берді. чЛ; С?'”’ ЬЬЬ* ,^-ХІЭ Т > і. Ліі Эі Л}1 \\^а> <я_4 і«1/і «Ссндер жәннатка сенлсрдеіі бүрыніылар гарі- каидаіі тауқыметтсрге үшырамай-ак кіріп кеткілеріц келс мс? Сендерден бүрын өткендер жамандыкка. іарарларіа. іілзалаіа луінар болгап. Иман кслтірі ендер дс. пайг.імбарлар да «Л.іланын жәрдемі қаіпан болалы?» - деп кнналды. Акикагында. Ллланын ж.эрдемі жакын смсс пс еді?» (Бакара сүресі. 214-аят). ХЛБАШАҒЛ КОІІІУ Пангамбар (с.г.с.) ізбасарларына азап бсрудің күшеніп бара жатқанын коріп оларға Хабашаға кошуге ксңсс берлі. Ол елдің патшасы сшкімгс чалал бергізбсйіін әділ адам еді. Сөйтіп. мүсылмандардыңон бір ер кісі. төртәйеллен қүралған алғашкы тобы Хабашаға атганды. Осыдан кейін-ақ ол жаққа мүсылмандар ағылып кошс басгәды. Олардың жалпы саны шамамсн сексен үш ер кісі. он сегіз өйелгс жстті 469 =$=>•

Бү.ч жағдаіі мәл і мболған кездекүраіі ыш Нажашипатшага Абдулла ибн Әбирабига. Әмир ибн Әл-Ас есімді окілдсрін жіберді. Ойлары ол жаққа кеткендерлі қайтарткызып. әрі карай азаптап. діннсн тайдыру еді. Өкілдер Нажашиге келіп: «Біздсн қанікан налан жігіттер сенің еліңс келіп паналауда. Олар - қауымнын дінін жокқа шығарушылар. жаңа дін шығарып жүртсндер. Онын не екенін сен де білмейсің, біз де білмсйміз. Жонс олар сснің дінінс дс кіріп жаткан жок. Біз саган олардын қауымының үлықтарының. бабаларының, гуыстарынын. ағайындарының атынан оларды қайтаруыңды сүрап кс.ідік». - деді. Олардын созін тыңдай отырып IІажаши көшіп кслушілсрді оларға бсрмсу жагын ойлады. Сөйтіп. Алланын слшісінің (с.ғ.с.) сахабаларын іпақыртты. Олар келгсн соң: «Ссндердің үстап жүргсндерің қандай дін?» - дсп сүрады. Бүл сүракка Жағфар ибн Әбиталиб: «Ен. мортсбслі натша! Біз налан қауымда болдық. Пүттарға шокынамыз. елікті жсйміз, жамандык жасаймыз, мейірім көрсетпейміз, коршіні жамандаймыз. күштілср олсізді жсйді. Сол уакыпа Алла бізге елші жіберді. Біз оның озін дс. ісгін дс білсміз. Ол - шыншыл* таза адам. Бізді ол тастан жасалған пүпарға іабынуды іастап, бір Алланыц жолында бірігугс. тек соған ғана ғибадаі стугс шақырды. Бізге тура сойлеуді. аманапы орындауды. туыстық байланысіы сақіауды. коршімсн тату болуды. харамнан арылуды. қан гогуді гоқтагуды бүйырды. Бүзықтықтан, жалған айтудан, жстімнін малын жеуден. газа ойслдсргс жала жабудан тыйды. Аллаға қүлшылык етуге, оған ссрік келіірмсугс. намаз оқуға. ораза үстауға. зскет беруге әмір епі. Сөйтіп. біз оған ссндік. оғап және ол арқылы Алладан келген норсегс иман келтірдік, оған срдік. Бір Аллаіа іибадат спік. оған ештеңсні теңестірмедік, бізгс харам стілі снді харам қылдык, халал етілгснді халал қылдық. Ал, біздін қауымы.мыз дүшпандық жасады. бізді азаптады. 470

дінімізден зорлап қайіармак болды. Қангалан пүітаріа шоқындыргылары ксяді. Сол азап-корлықтан қашып біз сснін еліне келіп паиаладык». - дсп жауап берді. Содан сон оған Мәриям сүресінін бас жаіъні оқып бсрді. Сол ксчдс Иса пангамбар (г.с) туралы ая гі ы сстіі сн Нажашн жылап жібсрді дс, Абдулла ибн Әбирабига мен Ә.мир ибн Әл-Асқа бүрылып. «Жок! Аллзіа знт. оларды сен скеуіне бермеймін!» - лелі ПАЙҒАМБАР (С.Ғ.С.) МЕН МҮЪМИНДЕРГЕ ЖАСАЛҒАН ҚЫСЫМ Қүрайыш кәпірлері мүсылмандарга карсы әрекетгерін күшейте түсті. Мүхаммедке (с.ғ.с.) ергеидерді қугын- сүргінге салды. Мүьминдер де Алланың дінін бекем үстап. бірліктері нығая берді. Сондыкган күрайыш көпірлері Мүхаммедті (с.ғ.с.) өлтіру мөселесін ойластыра бастады. Олардын қастандык жасауға дайындалып жатканын білгсн Әбуталиб бауырларын жинап. Мүхаммсдгі (с.г.е.) Мсккснің сыртындагы таудагы халыктарга жіберуді. кім оны олгіругс орскеч жасан жагқан болса. оны іыііып. тоқтатуды бүйырды. Мүны біліен қүрайыш баскаша өрскет жасауға көшті. Бану һашим. Бану Абдулмутгалиб үрпақтарынан қыз алып. қыз бермеуге. оларга сштсңс сатпауга жоне олардан да сшгсңе сатып а.імауга шақырган үндеу каіаз жазып. оны Қагбаі а іліп қойды.Осықаіазүшжылбойы гүрды жәнеондағы шарттарды күраныш орындады да. Пайгамбардын (с.г.с.) эулсті үш жыл катты киындык көрді. Апітықтан агаш жапырақтарын жсуге де мәжбүр болды. Қарны аш балалардын шырылы қала түрғындарының қүлағын іүндырды. Бүл жагдай қүрайыш үлықтарыиың ксйбірінің жүрегін жібігті. Сөйтіп. олардың үлықгярынын бесеуінен бүл үкімді бүзуды талап қылды. Сөіітіп. Пайғамбар(с.г.с.) мсн мүъминдсрбүл қңыңдыкганда отті. 471

ТЛЙФТЛ ПЛЙҒЛМБЛРҒА (С.Ғ.С.) ЖЛСАЛҒАН ҚИЯНЛТ Тайфтықтар - сақиф рулары Мсккеге ең жақын гүргандар еді. Пайғамбар (с.ғ.с.) олар имаи келтірср, қауымына жәрдем берін. көмектссер деген үмітнен Тайфка бсі алды. Қасына Заид ибн Харнсаны српі. Алайда олардың басшылары Алланың елшісіне (сл.с.) ықылас танытпады. Халкына Мүхаммедкс (с.ғ.с.) ерушілер.мен араласпауды әмір стгі. Пайғамбардын (с.ғ.с.) сакиф руынан жордем күткен үміті акталмады. Жәрдем қолын созбак гүгіл соңдарына балаларын салып, олар тас лақтырып қаладан қуды. Содан Заид ибн Хариса екеуі бір жүзім ағашының түбіне келіп келеңкслеп отырды. Пайғамбардың (с.ғ.с.) козі жасқа толды. Ол қатты қапалангаи сді. Сойтіп ол: «Ия. Алла. қуатымнын кемдігінен. одіс-тәсілімнің аздығынан өзіне арызданамын. Ссн олсіздерліңТәңірісің. Сенсн өзге күш тс. күдырет гс жок. Қашан озің риза болганша осы ісімді жалғастыра берсмін. Тек озіи пана бол!» - дсп Аллаға жалбарынды. Пайғамбар (е.і ,с.) аялдаі ан бакшапын иссі Рабнгадсген кісінің Аіаба. ПІайба есімді балалары сді. ПІаршап. қиналган бұл екеуін корген олар Аддас деген баланы шакырып, оларга бір дорба жүзім апарып беруге жүмсады. Пайғамбар (с.ғ.с.): «Бисмилләһ» - дсп қолын соіганда Аддас: «Бүл е.чдің халқы мүндай созді айтпайды». - деді Пайгамбар (с.ғ.с.) одан: «Сен кай елденсің? Қандай діндесін?» - деп сүрады. Ол озінің христиан екенін айтты. Пайғамбар (с.ғ.с.): «Жаксы кісі Жүніс ибн Матга ауылынансын ба?» - деп сүрады. Ол: «Сен Жүністі білесің бе?» - дегснде Пайгамбар (с.г.с.) Қүраннын Жүніс қиссасы бар жерін окыды. Оны естігсн Аддас Исламды қабылдады. Сойііп. ол Рабнғаиың екі баласына қайтып барып, пайгамбарлардан баска ешкім біле алмайтын хабар естігснін жеткізді. 472

ИСЛАМДЫҚ ДЛҒУЛНЫҢ ГЛРАЛУЫ Ислам әлсіздер арасынла кеиірек тарады. Шынында басіапқы кездегі мүъминдердің кобі ксдсйлер еді. Үлыкіар мен ру косемдсрінен I Іайғамбарга (с.ғ.с.) ерушілер болмады. Жиналган жерлсрде онын аііналасында сол кедей сахабалар отыратын. Алла елшісіне (с.г.с.) соларга исламдық тәлім- гәрбие беруді бүйырды. Алгашқы сахабалар - Суһаибул Румн. Әммәр ибн Ясир. Билол. Салман Әл-Фарси. Хаббаб нбн Әл-Арт - бәрі дс ксдсйлср еді. Мүны корген күрайыш үлықтары Мүхаммедке: «Сен осы кауымга разымысың? Оларды саган Алла берді ме? Біз сонда осы қүл-жалшыларға еруіміз керек пе? Біз саган кслгенімізбсн олармен бірге отыруға намыстанамыз. Ссн оларды қуып жібер. Саі ан біздін сонда гана сруіміз мүмкін», - деп келскследі. Пайгамбар (с.г.с.) о.іарға: «Мен мүъминдерді куа алмаймын». - деп жауап берді. Олар: «Ендешс біз кслгсндс олар отырмайіын болсын». - деп талап қойды. Пайгамбар (с.ғ.с.) олардын Иеламды кабылдауынан үміггеніп. талаптарын орындамак болды. Соіан орай Алла мынадай аят түсірді: «Алланың ыкыласын іі.нті еріелі-кеш Жараіканга жалбарынатындарды кума. Оларды куғандар іалым бо.іады» (Әнгакі сүресі, 52-аят). 473

Алла елпіісін (с.г.с.) ертелі-кеш Аллага гибадат ететін Элсіздерді қуудан осылайша тыйды. Сойтіп, ІІелам таігтар арасынтеңестіріп.барлықерекшеліктердіжойды. Ү.чықтарды қүлмен. байлы кедсймен тен етті. Алланын алдында адамдар бір-бірінсн тск нманы. такуалығы, жаксы ісімен гана ажыратылатын болды. Алланыц бүл әміріне конілдері толмаған қүрайыштың үлксні орі саиді Әл-Уәлид ибн Әл- Муғират пен сақиф руының саиді Әбумәсғуд Ә.мр ибн Әмир Әс-Сақафи: «Қүранды Қүдай неге бізгс смес. Мүхаммедке түсіреді?» - деп оздерін жогары қойып. Алланың әміріне қарсы келеді. Іл-0 VI I .Іа \\ •] 15 • П. «Осы Қүран скі ка.іанын (Мскке мсн Тайфтын) агакты бір адамына нсге түсірілмегеіі?» - десті о.іар» (Зуһруф сүрссі, ЗІ-аят). 'В ' ! * . ' >*' ' ' * >в Іи-^5 АЛ4-; 0^*—л-АІ оС5-' 3 * 4Х > в, '' ,, 'в' э, а, Г т. IX «Сенін Тәнірінніи рахымын солар бө.тіп бсрмек пс? О.тардын бү.і дүннедег і ризыктарын Біз боліп берген сдік кой. Біреу.іерінін дорежесін жогары еттік. а.і біреулерін біреулсріне паііда гигізетін еттік. Олярдын жиган- тергснінсн сснін 'Гәніріннін рахымы алдскайда аріык» (Зуһруф сүресі. 32-аят). 474

Олардың ойынша Паііғамбар (с.ғ.с.) солардын қалауы боііынша іс істеуі пііс сскілді. Яғни. бүлардың ризык жонінсн де. атақ-дорсжелері. қауым ішіндегі орны жонінен ле артыкшылыктары сақталуы тиіс. Ал. нсламдық козқарас бойынша дүние байлығынан Алланың рахы.мы мен ныі меті. ахнрст байлығы артык. Сондықтан Алла иманды, такуа кедейлср мен әлсіздсрді төкаппар үлыктардан жоғары кояды. Бір жолы Алланын елшісі (с.ғ.с.) қүрайыш үлыкіарын иманіа шакырып отыр еді. Қауым окілдерінін Исламды қабылдауынан үмітті болатын. Сол уакыпа олардын үстіне Абдулла ибн Умму Мактум ссімді зағип адам кірді. ()л Исламды бүрынырак қабылдағандардын бірі еді. Ол: «Ей. Алланын елшісі. озіне Алланын үнреткснінсн маган да үйрегші». - деді. Алланын елшісі (с.г.с.) созін бүзғаны үшін жоне қауым өкілдерінін райы кайтып кала ма деген оіімен кабагын түйіп. жақтырмай карап. жүзін одан бүрып әкстті Осыган байланысты Алладан гөмендегідей ссксрту аят гүсті. Г. Іл} V . з«.1л- 0' \\ . З.?-'.? « , '' ' » / ** > ' *’ Д. Э. 1*1 і . ^533' \"• Іиь»!- ІЛІ* V. \\ • . ^5^ и Я. ^5“^= «Қасына заі ип адам келіи еді.қабаіын іүсіп.жүзііғіі бүрып әкетгің» (Ғабаса сүресі.І-2-аяттар). «Ба.ікім, ол күнәдан арылуды үміі егін келген бо.іар» (3-аяг). «Немесс сенен алған кенсс оған пайда бсрер» (4-аят). 475

«А.і, бай ада.міа окын күнәдан тазарып-тазар- мауыныц саіан каіысы болмаса да оіан ыкылас аударасын» (5-7-аяттар). «Ал, саған Алладан корқын кслгсн адаміа тсріс караіісын» (8-10-аяітар). Бүл аят Қүраннын Алладан уахи болғанына жонс Мүхаммедтін (с.і.с.) пайғамбарлығы шыңиық скенінс айкын дөлел болып табылады. Себебі, ол біріішііден, кітап жазатын- дай сауаггы адам смес, екііішіден. шын пайгамбар болмай жай адам болса озіне жасалған осындай сскертуді жүртқа жария етпсген болар еді. Ибн Умму Мактумның қалағаны шариғат үкімдсрінсн біліңкірссем дегенлік болатын. Сол үшін де Алла елшісінің қатслігін корсетіп, оған осындай ссксрту жасады. Осы ескертудсн ксйін Пайғамбар (с.ғ.с.) Макгумнан кешірім сүрады. Мүны Алла да. сахабалар да дүрыс көрлі. Бүл жаі дай мүъминдсрге де. сахабаларға да сабзқ болып калды. Ксйін осы кісі зағипіығына карамай Ухуд согысына сүранып барғанда ІІайғамбар (с.ғ.с.) оған намазга имамдық етуді тапсырды. Расулдың бүл ісі ада.мның үлықтыгының емсс, тақуалығының артықшылығын корсеткені еді. Олай болса, кім-кімді де коі амдағы мансабына, дәрежесіне, гсгінс карап смес, иманына. тақуалығына карап қүрметгеген абзал. 476

ИСРЛ ЖӘНЕ МИҒРАЖ Алла Тагала мүсылмандардын нманын сынау жөне еяшісініңартыкшылыгын көрсету үшін Пайғамбарын (с.ғ.с.) бір гүнде Мекксдсгі Мэсжидул Харамнаи Қүддыстағы Әл-Акса мешітіне апарып. одан жеті кат коккс шыгарып. аспанньщ ен соңғы шегі Сидратул Мунтаһага жегкізді. \\. «Алла пэк. О.і бір гүіше оз иен.іесіи (Мүчаммедіі) Мәсжидул Харамнан тоңіреіі іүніан байлык Мәсжидул Аксага а.іып келді. Алла біліір де кореіен» (Исрасүресі. 1-аят). Алланың слшісі (с.ғ.с.) осынша қашык жергс дсмде- ақ жстті. Мүнда ол Ибраһим (ғ.с.), Мүса (ғ.с.), Иса (ғ.с.) панға.мбарларға үшырасып, бірге намаз оқып, оларга имам болды. Содан сон оған бірінде шарап, скіншісінде сүт бар екі ыдыс үсынылды. Алланын елшісі (с.ғ.с.) сүт қүйылған ыдысты алып шпі. Жебірейіл (ғ.с.) үмметіне габиғи таза гағамның сыйға тартылганын. ал арақтын харам етілгенін айтгы. Байгул Макднстан Пайғамбар (с.г.с.) аспанга коте- ріліп. Миғражда бо.іды. Миғражда болған кезде огап жөне онын үмметіне тоулігіне бес уакыт намаз парыз болды. Алланың слшісінің (с.г.с.) басынан осы оқиғаныи бәрі бір-ақ гүндс өтті. Сол күні таңертсң болған окиганы кауы.мына жеткізді. Бірақ бүган біреулер сенгенімсн 477

басқалары оііріккс санады. тіпті кейбір иманы әлсіздері діннен шығып кетгі. Енді біразы мүның шындық екснінс коздсрін жеткізбек бо.чып Әбубокіргс (р.г.) жүгінді. Әбубокір (р.ғ.) бүл оңгімені Мүхаммед (с.і .с.) оз аузымен айткан бояса. онда онын шындык екенін м&пімдсді. Сол күннен бастап ол Әбубәкір Сыддық (р.г.) аталып кстті. Көпірлср сонда ла сснбей Байтуя Макдисті сиііатгап бсруді талап етіі. Өйтксні олардыи іштерінде оны көргендср бар сді. Пайгамбар (с.і .е.) оны айіын бсрді. Олар тагы дәлел сүрады. Алланыи елшісі (с.г.с.) Сирнядан келс жатқан керуен. оныц Мсккеден қанша жерде түнсп жаіқаны. ксруснді бастап келе жатқан ақ іүйс ж»нс ол керуенніи Меккегс қашан жететінін аіігып бсрді. Керуен дол айггылган уакытга Мсккеге ксліп кірді. Алайда кәпірлср соңда да сснбей. күпірліктерінде қала берді. ИСЛАМНЫҢ ЯСРНБТЕ ЖА.1ҒАСУЫ Алланың еліпісі (с.ғ.с.) қүрайыштын ішінсн аз іана адамнан басқасынын даі уасына жауап бсрмейтінін, Аллаға нман келтірмейтінін гүсіпгеннен кейін уаіызын арабтын баска да руларына гарагуды жон корді. Сойтіп. Ясрибтсн Мекксгс кслген адамдармен жолыгып: «('снлср кімсіңдер» - деп сүрады. Олар: «Хазраждан бір гоп адамбыз», - деді. Пайіа.мбар: «Еврей гобынансывдар ма?» - дсді. Олар: «Ио. солай». - деп жауап берді. Алланын елшісі: «Отырыңдар сөйлсссйік». - деді. Олар: «Ьо.іады», - дсп жауап берді. Сойі іп. пайғамбармен біргс отырды. Оларды Аллаға шақырып. Қүран аяттарын окыды. Пайгамбардын (с.ғ.с.) даіуасын қабыл алып нманға келгендер естігсндсрін қауымдарына жеткізугс уоде етті. Келесі жолы озгслерді ертіп кслуге келісіі. Ясрибке баріаннан кейін олар кауымдарын Исламға шақырып. акырында оңда Атіанын слшісін (сд .с.) еске алмаган үй қалмады. 478

ЯСРИБ ХЛЛҚЫНЫЦ ПАЙҒАМБАРМЕН (С.Ғ.С.) КЕЛІСІМГЕ КЕЛУІ Жыл отіп, хаж маусымы да жетті. Мсккеге Ясрибтен он екі кісі келді. Ояар Алланын слшісімен (с.ғ.с.) Әл-Акаба деп агалатын жсрде кездесіп. Аллаға еш нәрсені серік стпсуге, үрлык кылмауға, зина жасамауга, балаларын өлтірмеугс, біреуг с жалажагшауі а ксяісімге келді. Осы ксл ісім шарггарын орындагандарға жөннат, ал оны бүзғандарга Алланын азабы болатыны ссксртілді. Осылайша жыл сайынғы хаж уакытында Ясрибтен кісілер келіп. келісім жасан бастады. Келесі бір жолы Меккегс жетиіс үш ер кісі, екі ойсл келіп. Алланын елшісі (с.і с.) олардың окілі.мен Әл-Ақабада кездссуге уөделесті. Қүрайыштын бүларды аңдымауы үшін олар жасырын кездесуге тиіс болды. Үш күн отксн сон Пайғамбар (с.г.с.) жасырын Әл-Акабаға келді. Онымен біргс окесінің туысы Аббас ибн Абдулмутталиб гс ксліп. қауымға былаіі деді: «Шынында, Мүхаммед біздің туғанымыз. Бірак біз оның насихатына тыйым салдық. Себебі елді қорғайтын қамал біздер болыіі табыламыз. Ал, сендер оны не үіінн шакырып. көтермелеп оіырсындар? Ссндсрді - мұсылмаидарды корғайтындай онын күш-куаты жоқ. Ол күш-қуат онын кауымында. еліндс, япіи бізде», - деді. Мүны естіген Ясрибтеи кслушілер Пайгамбарғз (с.ғ.с.): «Ей. Алланың елшісі, сен озіңді үста. Сенің Тәңірің нсні каласа. нені сүйсе. содан гайма». - деді. Алланын елшісі (с.г.с.) Қүран оқып, Аллагз дүға кылды да. оларды Исламға шақырды. Содан сон оларға: «Естігсндсріңе бойсүнуга, жалқаулыктан аулактауга, нәфақанын ауырына да. жсніліне дс төзуге. жамандыктан гыйылуға маган уәде беріңдер. Маған жала жабушылардың жаяасына күлақ аспандар», - леді. Сөйтіп, кауым оғаи ані бсрді. Содан кейін Алланын слшісі (с.ғ.с.): «Әздсріннен он екі 479

кауым үлығын шығарындар. Олар қауымдарына басшылык стсгін боясын», - делі. Олар іштерінсн сонша алам шыгарып, Аллаиың слшісі (с.ғ.с.) оларга: «Севдер Иса ибн Мәриямға хауарилердін кепіл болғаны смякты маіан кепіл боласыцдар, ал мен қауымыма кспілмін», • дслі. Бүдан соң олар Ясрибке қайтып кстті. Осылайша ІІслам озге халықтар арасына кен гарай бастады. ПАЙҒАМБАРДЫЦ (С.Ғ.С.) ҺИЖРЛТЫ Ислам Ясрибта тарағаннан кейін ІІайіамбар (с.ғ.с.) корген корлык-зомбылықтары арта берген сон Мекке мүсылмандарын һижрат етуге шақырды. Қүрайыштың іыйым салуынан сақтанган олар біртіндсп жасырын коше басталы. Акырында Меккеде олардан гек аз ғана адам қалды. Паіігамбардын озі де һижрат етуге рүқса і кслуін күіті. * * ** # >й. «(), Тәнірім! Менін іі.ііме тек шындык сез сал және іһіімнен гек шындык соз шыіар. Маі ан оз іараныпнан женісті нәсін ет» - дс» (Исра сүресі. 80-аят). Пайгамбармен (с.ғ.с.) біргс Меккеде Әли (р.ғ.) ибн Әбуталиб пен Әбубокір (р.ғ.) нбн Әбнкахафа кана калды. Әбубөкір(р.ғ.)деІ1айғамбардан(с.і.с.)һижрат етугсолдснешс рет рүксаі сүраған еді. «Бәлкім.сені Алла маған жолдасегср», - деп Пайгамбар (с.ғ.с.) оны асыкпауға шакырды. Сондыктан ол сапарга жарайтын қонды скі түйе сатып алып. жабдықтап. дайындап койды. 480

Мүхаммедтің (с.г.с.) тобынын Ясрнбке жннаяып жатқанын қүрайыш га біпді. Сойіін. олар бас қосып. нс істеу ксрсктігін ксңесті. Біреулер оны олардын жерінен шығарын жібсру ксрек дссс. басқалары абактыга алуды үсынды. Ал. Әбужаһилдің қалауы оны өлтіру болды және ояардын туыстары кск алаалмайгындан амал табу керектігін айггы. СөЙтіп, әр рудан бір жігіт ии.н ып. жабыла дүрелеп олтіру керек деп шешті. Олардың әрқансысына еткір қылыш бсрілетін болды. Солайша оның қаны руларіа бөлініп кетеді де. іуыстарынынолардыңбәрінен ош алуға шамалары жетпей қүнына риза болады деген түжырымға келді Олардын бәрі осы ақырғы ойга тоқтады. Жебірсніл псріппе Пайғамбарға (с.ғ.с.) қауымының қастандык ойластырын жатқанын ссксргіп. бүл іүні үйіпс конбауды тапсырды. ІІЛЙҒАМБАР (С.Ғ.С.) ӘБУБӘКІР ҮЙІІІДЕ Лйшаның (р.г.) антуынша Ллпанын елшісі (с.ғ.с.) Әбубәкірдін үйіне әрдайым түрақты скі мезгілдс таңертсн пе кешке келеді сксн. Біракбүл жолы ол сол адстін бүзып і үс мезгілінде ксліп. Әбубокіргс Ллланын һижрат стуге рүксаі бсргенін айтады. Әбубэкір: «Сізге жолсерік кім болады?» - деп сүрайлы. Алланыңелшісі (с.ғ.с.): «Ей.Әбубәкір. сені серік етпекшімін»,- дсйлі. Осы бір сот туралы Лнша (р.ғ.): «Бүған дейін бірсудіц куаныпгган жылаіанын кормегси едім. Сол күш Әбубәкірдін жылағанын кордім». - дсп онгімелейді. Әбубокір (р.г.) Панғамбарға (с.ғ.с.) екі гүйе сатып алып дайынлап отырганын аіітады. Содан сон ексуі жо.і бастауіпы етіп алдын ала Лбдулла нбн Ирнқат есімді кісіні белгілен кояды. 481

ПАЙҒАМБАРДЫҢ (С.Ғ.С.) ҚҮТЫЛУЫ Түнде қаранғы гүскен кезде қүрайыш жігіттері Пайғамбардын (с.г.с.) үйініц маңанына жасырын жннала басгады. Ойлары жүрт калың үйқыга кеткен кезде үйге бас салып кіріп. I Іайғамбарды (с.ғ.с.) олтіру еді. Олардың үйді горуылдап жүріенін Пайгамбар (с.ғ.с.) да корді. Сөйтіп, озінің орныпа Ә.гиді (р.ғ.) жатқызып, оған олардың жамандық жасамайтынын, ойткені Әлидс (р.г.) олардың оштігі жоктығын айтып, корықпауға ксңсс бсрді және кісілсрдің озніс аманат еііп қойған заттарыи қайтаруды тапсырды. Өйткені Пайғамбардың (с.г.с.) адалдығын білетін адамдар оған заттарын сеніп қоюшы сді. Осыдан ксйін Алланың слшісі (с.ғ.с.) үйінен шығып жүре берді. Үй горыған арам ннеттілер оны байкамай да қалды. Сойтіп. Әбубэкірдің (р.г.) үйіне бсі алды. Әбубәкір (р.ғ.) баласы Лбдуллаіа адамдардын ол екеуі жайлы нс антатындарына қүлақ салуды және Әмир нбн Фуһайраның қызынын күндізі і баққан койын ксіпке скеуі сүтіп ниуі үшін оздсрі жасырынбак бопган Сәуір гауындағы үңіірге карай айдап әкслуді тапсырды. Сөйтіп. озлері үйдін арт жағындағы үлкен терсзедсй ссіктен шығыи кетгі. Алланын с.ішісі (с.ғ.с.) қүрайыштың қастандыіынан осылай қүіылды. Бүл туралы Ллла Тағала былай дсйді: «Ей. Мүхаммед! Кезінде кәпірлер ссні түікыніа алу нсмесе олгіру, ия болмаса Меккеден қуу үшін айла жасады. Бірак Алланын айласы олардың анласынан асып кеггі» (Әнфал сүресі. 30-аят). 482

ІІАЙІ АМБАРДЫ (С.Ғ.С.) ІЗДЕУ Оздері көздеген мезгілдс күрайыш жігіттері Пайғаибардың (с.ғ.с.) үйіне кірді. Көрпені ашып калғанда төсекте Мүхаммсд (с.ғ.с.) емес. Әли ибн Әбуталибтің жатқаиын. өадерінің Алланын елшісінен (с.ғ.с.) айрылып калғанын біліп санларын сокты. Бүдан соц күраныш Мүхаммедті (с.г.с.) кім үстап окслсе соған жүз түйс сыйлык беретіндерін жариялады. Осы сыйлыктан дөмслснгендср жан-жакқа шапқылай жөнелді. Біреулері ізгс гүсіп Пайншбар (с.ғ.с.) мен Әбубәкір жасырынып жагкан үнгірдін аузына дсйін келді. Тіпті үніліп карады ла. Алайда оларды ешкайсысы кормсді. Іздсушілср оздерін гауып алаіын болды деп Әубәкірдін (р.ғ.) үрсйі үшты Сонда Алланын елшісі (с.ғ.с.) оған: «Еіі. Әбубәкір. қорыкпа. Акиқатында, Алла бізбснбірге’»-деді. Әбубәкірір.і.): «Ей, Алланыңелшісі. мсн озім үшін емес. сен үшін корыктым», - деді. Бүл Әбубокірдін (р.ғ.) шыны еді. ойткені ол 1 Іайғамбардын (с.ғ.с.) жан аямас досы болатын. Бүл жзйлы Қүран аяты былай баяндаііды: ? .? •3 • ’ *; », ' ; *''» > > ' '' ЦЬ е,'---'' 31 аЯІ X; 0 •\" \\ ' \\ ' 1' 'і. ' ' * ^а. А^-1—15 ДІ '• > '» ' Л' л'' ’• иіі А і йА)'» ОлЗі Лл <001 «Егер ссндер Алланын пайіамбарына комсктес- песеңдср, онда оган А.і.іа комектеседі. Кезінле кәпір.іер оны Меккеден куып шыккан болатын. СМҺбәкір екеуі үні ір.іі нана.іады. «Қапа бо.іма, - деді пайі амбар серіііне. 483

- Акикагында, А.і.іа бізбен бірге». Алла оіп.іц жүрсгін гынышгандырды, перішіе.іерін жіберін корғады. Кәнір.іер оларды кормеді. Кәпірлердін созі іскс аспа.іы. Алланын созі үстем бо.іды. Алла үлык әрі даналык несі» (Тоубе сүресі, 40-аят). Алланын елшісі (с.ғ.с.) мен Әбубәкір үнгірде үш күнді откізді. Қүрайыш ол сксуін табудан күдсрін үзді. Сол үш күннен кейін ол екеуінс екі түйсмен жол бастаушы келді. Сөйтіп. олар Ясрибке бет алды. Алайда әдеттеі і ел жүрстін жолга смес, тсңіз жагалап жүрстін айналма жолғз гүсті Пайғамбардын (с.г.с.) һнжраты Рабигул оууал айында пайғамбарлық келгеннсн сон он үш жыл өткеннен ксйін болды. Сол ксздс онын жасы елу үште сді. АЛЛАНЫЦ ПАЙҒАМБАРДЫ (С.Ғ.С.) ҚОРҒАУЫ Алланын слшісін (с.ғ.с.) іздеугс шыкқандардың арасында сыйлықты дәмстушілсрдін бірі Сарака ибн Молик ибн Жағшам деген кісі еді. Оған қүрайьшгган бір кіеі Ясрнбқа карай бст алған үш адамды корі снін аЙтты. Сарақа дсне бітімі мығым. күшті, хал ық арасында батырлыгымсн танылган адам болатын. ()л сауыгын киіп, жақсы атына мініп. үш қашқын- нын сонынан қууға шықты. Қару асынған атты адамды Әбубәкір (р.ғ.) де корді. Соңдарына гүсш суыі ксле жатқан адамнан ол капы сескенді. Алайда Алланын слшісі (с.ғ.с.) қорықпан-үрікпей дүға, Қүран оқып жайбарақаі ке.те жатты. Сарақа да жакындап қалды. Кенет оныи аты жалт бүрылып. оны жсргс лактырып гастады. Ол жығылған орнынан гүрып, атына кайга мінді. Желе жортып такап қалған кездс аты оны үстінен екінші рст гағы лактырып гастады. Осы ксздс 484

оның тірссгі дірілдеп. рухы түсйі. қаруы да кблынан үпіып. осқырынтан аты да үзап кстгі. Сойтін. онын Мүхаммсдті (с.ғ.с.) үстаудан үмігі үзіле бастады. Бір қүлыреттін барын ссзініп, бойына қорқыныіп кірді. Тіпті бір сәт онын козінс Мүхаммедтііңс.г.с.) Ясрнбқа кедсргісізжстст ініелесгсі сндсй болды. Ақыры ол әуелгі райынан қайтып. Мүхаммедтен (сл .с.) осы кездесудін белгісі регінде сені.м хат жазып бсруін сүрады. Пайғамбар (с.і.с.) өздерін іиыгарып салушы Әмнр ибн Фуһанраіа онын сүраган хагын жазып бсруді бүііырды. Сарақа хатты алып ксрі қайтгы. Кейін озінін басынан кешкен осы окиганы, I Іайғамбармсн (с.і.с.) үшырасқан сәтін адамдарга жыр кылып айтатын болды. ПАЙҒАМБАРДЫҢ (С.Ғ.С .) ҚҮББАҒА КЕЛУІ Ясриб халкы Пайғамбардын (с.і.с.) һижрат етіп кслс жатканынан күлақтанып үлгірді. Оның келуін бәрі асыга күтті. Адамдар күн сайын күннін ыстыгына қарамай қала сыртына иіыіып жо.ч қараумен болды. Пайіамбар (с.і.с.) жолда сегіз күн огкізді. Сойтіп, Қүбба деген жердегі елді мекенгежетгі. Ясрибтан алты миль қаінықтықта ансарлардан бір гопадам Алланың елшісінін (с.г.с.) аллынан шығын күгіп аллы. Дүпіпандардан қорқып олар каруланып алган еді. I Іайғамбар (с.ғ.с.) мүнда Ьонн Әмір нбн Ауфка мейман болып түсін. осында он шақты күндей түрды. Осынла Пайғамбар (с.ғ.с.) Исламдағы бірінші мешіі іін іргетасын калалы. Ол Қүбба мешіті деп аталды. 485

ПЛМІ АМБАРДЫЦ (С.Ғ.С.) ХУТБАСЫ Осыдаи соң Пайгамбар (с.г.с.) Қүббадан шығып. Яернбке бағыі алды. Оның сахабалары сол күні жүма намазын Ясрибте оқуды мақеаі етксн сді. Күн ауған шакта олар бәни Салим нбн Ауф ойпаты деп аталатын жерге жеііп, еонда бірінші жүма намаэы окылды. ІІеламдағы алғашкы жү.ма намазы оқылған жердс ксйін Жүма деп атадатын мешіг садынды. Осында олар Пайгамбардың (с.г.с.) хүтпасын тындалы. «Мадак Аллаға! Оны мадақтаймын. Одан пана тілей.мін. Одан кешірім сүраіімын. Одан тура жолға бастауды отінс.мін, Оган нман айтамын. Оган күпірлік келтірмеймін, Оіан күпірлік кслтірстіндермен күресемін. тек бір Ал.іадан басқа ҚүдаЙ жоқ сксніне куолік стсмін. Оган серік жок. Шынында. Мүхаммед Оның қүлы әрі елшісі Алла ссндсріс оны пайгамбарлардын арасы үзі.тген. білім азайған. адамдар адаеқан. Қиямет жакынлаган кезеңде хак дінге басгау үшін жіберді. Кім Аллага жәнс Онын расулінс бойсүнса, ол тура жолга гүссді. Кім Пайгамбардың айгқанын істсмсссадасады. А.тла сендерді такуалыққа шакырады. Мен ссндсрді Алланың сактанлырган нәрселерінен сактандырдым. Алланың сақпіндырғандарынан сактанған, бүйрығын орындаган, Оны үдаііы сскс алғаи тақуа адамдарға бүл дүниеде дс. ахиретте де еш қоркыныш жок. Алланың ондай қүлдарына рахымы ксң Ол мейірімді жоне кешірімді *і , іг г ' Дэ» ^>-0 '<у.^15 іл Т Д. X Х-яВ 'і „ і- '' Іі' «Тайіаласпаісіар менін алдымда, - дейді Алла кәііірлер меи жындаріа. - Мен сендерді алдын- 486

ала сактаіідыріанмын. Менін сөзім өзгермек емес. Пенделеріме мен әділетсізлік жасзманмын. кінәсіз жаза.іамаіімын» (Қаф сүресі, 28-29-аяттар). Олай болса, ертеле дс. кеште де. ашык та. жасырын да Аллаға такуалық стіндер ♦-іія-?* •ОІІІ-*' *'-**' /*' * *+ «г о. 1^1 «А.і.іа ссндсрге әмірін гүсірді. Кімде-кім Алладан корыкса. Онын әмірін орындаса, О.і оның күналарын ксінірелі, әрі сауабын арттырады» (Талак сүрссі, 5-аят). Кім Алладан қорықса үлы жсңіскс жстслі. Алладан қорқу оны жамандыкган. азаптан сақтайды, аіпудан тсжсйді. Алладан коркужүздерінді агаріады. Оны ризастеді.дорсжсні котерсді. Алладан ешкашан ажырамандар. Алла ссндсргс хақ пен жалғанды ажырату үшін жазуды үйретті, білім жинауды оүйырды. Алла ссндерді тацдады жонс сснлсрді мүсылмандар дсп агады. Кімнін қалай елтірілгсні қайта тірілгсн уақытта айкындалады. Алладан басқа куаі жок. А.ілаіа зікірді көбейтіңдср. Өлгсннен кейін болагын істергс осы күннсн бастап дайындалыцдар. Алла мен пснденің арасындағы істі тск Алланын өзі ғана қарайды. Алла адамдарга үкім стсді, адамдар Аллага үкі.м ете алмайды. Алла аламдарга не.тік етеді. ал адамдар Оган иелік стс ал.маііды. Үлы Алладан баска қуат жоқ». - дсн I Іангамбар (с.ғ.с.) хүгпасын аяқтады. 487

ІІАЙҒЛМБЛР (С.Ғ.С.) ЯСРИБТЛ Жүма намазын орывдап болған соң I іайғамбар (с.г.с.) қайта жолга шыгып, Ясрибка да жетгі. Қала халкы оның алдынан шыі ып: «Алла үлық! Келді Алланың елшісі! Алла үлық! Келді Алланын слшісі!» - дсп үрандатып карсы алды. Әйслдср мен балалар да күттықтап: «Бізге Сания і ил видағтан (Меккенің аты) толған ай шыкіы», - деп үрандатты. Бүл бір куанышіы күн болды. Бүрын-совды бүл қаланын гарнхында гап мүндан шаттаиу болмаған еді. Алланын елшісінін (с.ғ.с.) оз үйінс түсуінсн әркім-ақ домелі болды. Ьірак ІІайіамбар (с.г.с.) срікті түйесіне берді. Ол тосып іүріан жүртқа түйесі кай жерге шоксе сол жсрге гүсетінін айтты. Біраз уакыт өгкендс Пайғамбардың (с.г.с.) түйесі Обу Аюб Әл-Ансаридің үйінін жанындағы күрма ксптірстін орынга ксліп шокті. Ол жер екі жстім баланікі сді. Алланыңелшісіоны қүнынтөлепсатыпаяды.Солжсргсмсшіт түрғызылды. Қазіргі Пайғамбар (с.г.с.) мсшіті түрған орын содан бсрі нсшс морте ксңсйтіліп, жанартылып, озгсртілді. Бүгінде ол Харамул нәбобиул шориф дсп аталады. Алланын елшісі (с.і.с.) мешптіц күрылысы біткенше Әбу Аюб Әл-Ансарилің үйінде уакытша мсйман болын гүрды. Мешіт күрылысына муһажирлср мен ансарлар катысты. Алланын елшісі: «Ей. Алла, гек ахирет өмірінен басқа мәнгі өмір жоқ. Ксшір ансарларды. муһажирлсрді, Алланык слшісініц балаларын, барлык мүъминдерді», - дейтін. Пайгамбардын үйі мсшііке жалғас салынды. Алланың елшісі (с.і.с.) Ясрибте түрактағаннан ксйін Мсккс мүиірнктеріне Меккеде қалган гуысгарын жібсруді сүрап отінііп жіберді. Мекксден Абдулла ибн Әбубәкір. онын экесінің отбасы т.б. келді. Алайда Мсккс мүшриктері кейбір олсіч мүсылманларлы жібсрмей алып калып. абакгыга салды, неше гүрлі азап корестгі. 488

МУҺАЖИРЛЕҒ МЕН АНСАРЛАРДЫҢ ТУЫСТАСУЫ Ясрибте исламдық дағуа кезені басталды. Ол тура жолғз бастау дәуірі, тәртіпке түсіріп, заңдастыру доуірі. жсніскс жету доуірі болды. Бүл қалада түрлі тайпалардын һижраты басталды. Көшіп кслушілерді Пайғамбар (с.ғ.с.) муһажирлер. ал Ясрибтің түрғылыкты халкыи ансарлар дсп атады. Сондай-ақ, Ясрибтс сврсйлер де, коп қүдайшылдар да. хрнстиапдар да түратын. Қалада ор түрлі сенімдегі адамдар түратындықтан кала халқынын арасында түрлі оқигалар корініс бере бастады. Ол кейде кақтьп ыстарга соқчырып жатгы, Осындай жағдайда халыктын бірліі ін. ынтымақтасты- ғын калыптастыруды бірінші бо.чын қолга алган Алланың елшісі (с.ғ.с.) болды. Оны алдымсн дінін қорғау үпіін туған жсрін.мекенін.дүние-мүлкін тасгапкошіп кслгсн муһажирлер колдады. АЛланың слііііеі (с.ғ.с.) аллымсн муһажирлер мсн ансарлардын арасын жакындастыруға гырысып, оларды діни бауырластыққа шакырды. Олар бір-бірлеріне жәрдсм бсруге. қо.ідауға, көмектесуге тиіс болды. Әрбірден соң бүл туыстық мирасгасуға дейін жсткізді. Пайгамбарымыз Модинаға Абдурахман ибн Ауф келгендс онымсн Сағд нбн Әр-Рабиғ Әл-Ансариді туыстастырды. Сонда Сағд Абдурахманга: «Ей. бауырым. мсн Мәдина халкының сң баііымын. Мснің байлығымнын жартысын жәнс скі ойслім бар. сол ексуінсн қалаған бірсуін ал Менонысен үшін галакетеііін». - дсді. Сонда Абдурахман ибн Ауф: «Борэкаллаһу, саған, сенің отбасына. сснің байлығыңа Алланың берскссі болсын. Мені базарға алып бар». - деді Сейтіп. олар базарға барып. Абдурахман Сағд бсрген нәрселерді сагып пайда корді дс. жагдайы жақсарды. <^5- 489

ансар өЙелгс үйлснді. Алладан ансарлардын муһажнрлерге жасаған жақсылығына байланысты мынадай аят түсті: * ** > вИ * Л ** X ® ** * ' * х я. «Мәдиналыктар кошіп келген муһажирлерді крпак жайып карсы алды. Көнілдеріне келетін еіптенежасамай. камкорлык кврсетті. Нәпсігс, дүниеқүмарлыкка салынбаі андар - максапарына жетуінілер» (Хашр сүресі. 9-аят). Алланың ансарлар мен муһажнрлерге риза болғандыгын Қүранныи мына аяты да дәлслдейді: «Алланын жаксылығына ен а.ііапі жегкендер муһажирлер мен ансарлар және о.іарға ерген.іер еді. Алла оларга, олар Аллаға риза болды. Алла оларға іпіінле озсндер аіып жататын жәннат дайындады, олар онда мәні і гүрады. Міне, бү.і - ү.іксн бақыг» (Тоубе сүресі. 100-аят), 490 =5^

Бүл діни туыстық ансарлар мсн муһажирлсрдің жүректсрінде орныкты. Осы бауырластыктың арқасында ке- дей муһажирлсрдің жагдайлары жақсарып. тапгар арасында геңдік қалыптасты. Мүсылмаидар бір үммет дсп ганылды. Содан сон Алланың елшісі (с.г.с.) еврейлерді ынтымақ, бірлікке шақырып. олармсн келісім жасады. Келісімнін адамды. каланы. байлықты қүр.меттеу секілді шарттары белгіленді.Еврейяероздінін.мүсылмандарИсламдінінүстап, бір-бірінс қүрмсгпен қарауға тиіс болды. Бүл іпарттарды сврсйлср қабыл алды жоне келісім зор панда берді. Ойткені бүзықтық жасау. жанжал шығару, когеріліс үйымдастыру. Мүхаммелке(с.ғ.с.)карсы келудіңжауапксршілігінен.кслісім шарттарынын бүзылуынан қорықты. Бүл мүсылмандаріа гыныпггық әкелді. қала жағдайы да тынышталды. Мүсылмандар діни парыздарын епі жасқанбай. еіпкімнсн де. сштснсден дс қорықпай орындайтын жагдайга жетті. ЖИҺАДҚА БҮЙЫРУ Мүхаммед (с.ғ.с.) жәнс сахабалары он үпі жыл бойы қүраныш кәпірлерінсн қорлык, қыспақ коріп келгсн еді. Алла Пайгамбарына (с.ғ.с.) дінге қалай шақыру, қандай міпст-қүлық корсету ксректігі жонінде жол көрсстті. \\ Уо. 11 «Алла жолына адамдарды даналыкпен, жақсы үгіт- наснхатпен ніакыр, жо.ідан амандарлы да. іура жо.ч чапканіар.іы лаТ.инріңом жаксі.і бічеді»(I Іахыл сүрссі. 125-аят). 491

Копірлердің асып-тасуы күннсп-күнге арта берді. Мүхаммсдті (с.ғ.с.) өлтірмек онларынан да кайпіады. Мүхаммед (с.ғ.с.) пен сахабалары Ясрибкс һижрат еткеннен ксйін Мекке халкының онда қалған мүсылмандарга қарым- қатынастары мүлдс озгерді. Олар муһажир туысгарымен катынаса алмайтын болды. Мекксдсгі мүсылмандарға мүшрикгердің шабуылы жиілеп. зорлык-зомбылыкгары күшейе түсті. Мекке мүсылмандарынын сабыры таусылып. жордсм сүрап Аллага жалбарынды. Осы кездс Ал.та мүъминдерге жиһадқа рүксат етіп. муһажирлер мен ансарлар- ға Мекксдегі әлсіз мүь.миндерге жәрдем бсруді бүйырды. „ »' і ’ »^а> ' э * ' , , ' . , *' X Л • . ^-іджжіі «Өздсріңе біреу іпабуы.і жасаса, Қүдай жолында сендер ле соіысындар. Тск шекіен шығып кеінеіыер. Анығында, Лл.іа іпекіен іпыккандар.ты унатпайды» (Бақара сүресі, 190-аят). , > \\\\ ' ': » 6*\" ' >'' '' «Жауларынды тапкан жерде елтіріңдер. (Меккелегі) мекеіі-жайларыинан олар да сендерді куды ғой. сендср де оларды жүрпэрынан қуып шыі ындар. Ал, іріікі салу кісі о.тгіруден де жаман» (Бақара сүресі, 191-аят). 492

-----------------------------------^_2>о —------------ ——------ діл З^т-'1 3 'ь1 й , 'в - , ,, «« ' * *. , *' '• • _ $ _ * СііВ 4£^д)! 5-Сл <,'л,1 сі—х1!* *\"£ -** а* * 9 ^>с і2Л>д) н» Ііі (3*л’\\^ чіЛілі ‘г* Ь1 3**^ Ц-І-ЛІ үо. «Ей. мүъминдср! Сендерге не болған, Қүдай жолындағы күреске неге иіықнайсыңдар? «Ей, Тәніріміз! Бізді мына залым ха.іыкіан күткарып, женіске жеткізе гер»,- деп жалбарынған шарасыз ерлердҚалсізәйелдерді, балаларды неге күгкармайсындар?» (Ниса сүресі. 75-ая і). Осылайша Алла мүъмнндерге Меккедегі қиындык шегіп киналған мүсылмандарды зүлымдыктан қүтқаруды бүйырды. ҚҮРАЙЫШ IЫҢСАУДА ЖОЛЫІІ КЕСУ Қурайыіп Шаммен сауда қатынасын жасап гүратын еді. Оган қатынайіын Ясриб жолынан баска жол жоқ болатын. Пайғамбар (с.г.с.) олардың осы сырткы сауда жолын кесуді үнғарды. Олардын қуаты байлыктарында еді. Сол байлықтарын ксміту арқылы оларды мәмілеге шақырып кормек болды. Осы мақсатта бірнешс жорық жасалып, Пайғамбар (с.г.с.) қатыскандары газауат. ал Найгамбардан (с.г.с.) басқанын басқарі андары сария деп аталды. Бүлар соғыс емес, тек қыр корссту болтандыктан, ол әскерн жеціс деп есептелмеді. Осындай жорыктар коп болды. Солардын барысында олім-жітім де болмай қалған жоқ. Мүсылмандар 493

лін жолында қүрбандыққада даяр еді. Бү.ч озіелсрдін Аллаға деген иманын күшейтіп, рухтарын көтерді. Осы гуралы Қүран аяты былай дейді: Т Г. ІуІД# ІЛ} ■*-»—** *Ч-*“ «Мүъмніисрдеіі А.і.іаіа беріен анттарын орын.іаіандар көп болды. Олар Аллодан жеңіс күтуде еді» (Ахзаб сүресі. 23-аят). Пайгамбардын (с.г.с.) озі жиырма жсті ғазауатгы баскарса. басқа қырык жсті сарнятты басқалар баскарды. Ғазауаггардыц тогызы қиян-ксскі кантөгіспен отгі. Олар: Бодрул кубра (Үлкен бодір соғысы), Ухуд. Мусталак, Ә.ч- Хандак, Қурайза. Хайбар, Фатх Меккс (Мсккені ашу). Хашш, Әт-Тайф. Алланын елніісі (с.г.с.) Мәдинага копііп барғаннан кейінгі он жылдын ішінде сырткы жаулар Псламға қарсы жстпіс торі рст согыс ашты. Мүпын өзі мүсылмандардын жиырма үш жыл боііы гск қорғанумсн болғанын. сшкімге қарсы оздері бастап соғыс ашпағандарын корсетеді. Ү.ІКЕН БӘДІРСОҒЫСЫ ҚАРСАҢЫНДА ГІайғамбарға(с.г.с.) қүрайы ш і ың үл кен сауда ксрусі пн і ң Шамнан Меккеге қарай кс.те жатканы мәлім болды. Керусн басы Әбусуфнян еді. Керуснді отыз-қырық кісі күзетіп. корғагі келс жатты, Пайға.мбар (с.і .с.) бүл керуеннін жолын тосуды үйғарды. Сойтіп, Пайғамбар (с.г.с.) үш жүз он үш сахабасымен жояға іпықты. Олар ксруснді Бәдірде тосып алмақ болды. Өйтксні ол Бэдірдсн өтетін. Ясриб бен Бәдірдің 494

ара қашықтығы бір жүз алпыс шакырымдай болатын. Көлік саны аз болды. Аздаган аттар мен жетпіс түйе ғана бар еді. Пайғамбар (с.г.с.), Әли (р.г.) ибн Әбуталиб және Марсад ибн Әбумарсад өл-Ғанауи үшсуі біртүйсгс ксзектссіп мінугс гиіс болды. Олар ГІайғамбарға (с.ғ.с.): «Сен іүйе үстінде отыра бср. сснің орныңа біз жаяу жүрейік», - деді. Сонда Пайғамбар (с.ғ.с.): «Қуат жөнінен екеуін менсп артық емессіндср. ал сауап жонінен мсн сендерден артық смсспін», - дсді. КЕРУЕННІҢ АЛДЫН ТОСУ Әбусуфиянға Пайгамбардың (с.г.с.) керуснді басып алуга шыққандыгы туралы хабар жстті. Ол ада.мдарыныи бірін қүрайышқа хабар бсругс Мсккеге аттандырды. Сөйтіп. озі қүрайыш кісілерінен комск келгенге дейін сонынан түсушілсрден үзау үшін керуенді кслс жатқан жолынан баска багытка бүрды. Мекксдсн ксруснді қүтқаруға жүз ат. жеті жүз түйс, қару-жаракіарымсн гогыз жүз елу қорғаушы шыкты. Оларга Әбусуфиянның екінші хабаршысы жолыгып. ксруеннің қүтылганын айтып кері қайтуды үсынды. Бірак Әбужаһил бетінсн кайтпай. согыска күлшынын алга қарай жүре берді. Ол скілсніп: «Алла атымен ант, біз қайтпаймыз. Бәдірге жетіп. ол жсрдс үш күн гүрамыз. Қойлар соямыз. ас-су. арақ ішсміз, әнші қызметші өйелдерге ән салгызып мерскс жасаймыз. Мүны гөніректегі арабтар еститін болады. Бізді ешкім қорқыта алмайды». - дсп күпінді. Сонда Алла олар жайлы былай деді: (ДЗі 495

«Үііден шыкканда кокырайып, жүрі көзінпіе кеуде кағагындарға үксамаңдар. Ондайлар Қүдаіі жолынан тяйдырады.Жара і кан А.і.іа ондаіі.іардын барлык ісі ерін біліп гүрады» (Әнфал сүрссі, 47-аят). ЕКІ ТОПТЫҢ БІРІН ТАҢДАУ КЕЛІСІМІ Мүсылмандар керуеннің қүтылып кстуінен кауіитеніп гсздетіп шықты.Олардын Зафран ойпатына жстксні де белі ілі болды. Сондаіі-ақ. оларды корғау үшін Меккеден күрайыш осксрініц іпыкқаны туралы хабар да жстті. Пайгамбар (с.г.с.) сахабаларымен кеңесті. Алланың екі топтын бірін (сауда керусні мен қүрайыш осксрі )уәдееткснін мәлімдеді. Олардын кснбірі әсксріе қарсы шыққысы келмей, тек ксруснді басып алуды үсынды. яғни жені.і әрі пайда түсетін жағын калады. Бүл жайлы Қүран аячъі былаіі дейді: ' і >' / V. ЗіЗІХІІ «Алла екі топтын бірінің ссндерге гізс бүгуін күнібүрын белгілеп қоііды. Қайсысын калауды оздсріне калдырды.» (Әнфал сүресі. 7-аят). Бірақ Әбубәкір (р.ғ.), Омар ибн Әл-Хатгаб (р.ғ.) оздерінің қүрбапдықка дайын екендіктсріи айтіы. Әл- Мнкдад ибн Әмр дс: «Ей. А^ыанын елшісі. Алла саған нені білдірсе де біз сенімсн біргеміз. Аллаға ант. Бону Исрайлдын Мүсаға «Ссн Тоңірің екеуің барып соғысыңдар, біз осында отыра зүрайық» - дегені сскілді нәрсе айтпаймыз. Біз сенімсн 496

бірге соғысамьв». - дсді. Осы жаксы созі үніін Алланын елшісі (с.ғ.с.)оған дүі а жасады. Содан соң төнірегінлеплергс келіеім бойыніпа Ясриб ха.ікын, жерін қоріау міндет екенін. бірақтск қаланын ініін ганасмсс, сол гоніректі гүгсл коріау піарт скенін айтгы. Сонда аустын үлыгы Сагд ибн Магаз: «Ей. Алланың елшіеі. біз саган иман ксліірдік. саған ссндік. келісім шартын орындауі а жоне бойсүнуга уәдс бсрдік. Сен нсні қаласан да біз сенімен біргсміз. Егер сен бізге гснізгс гүс десең түсеміз, бізден бірде-бір адам кері кайтпайлы. Біз ертең дүпніанпын колында калуды қаламаймыз. Соіыс қиындығынан қашпаймыз», - деді. Мүны ссіігсн Пайғамбардын (с.г.е.) жүзі нүрлапып, қапы куанды. Содан сон: «Сендср мені куантгыңдар. Шынында. Алла маган скі гоптын бірін уодс қыліан сді». - дсді. М ҮСЫ.ІМАНДАР БӘДІРДЕ Бір шешімге ке.тгеннсн кейін мүсылмандар Бәдіргс жақындады. Жолай қарт арабқа ксздесіп. одан қүрайыш өсксрініи жақың екснін білді. Сойтіп. бірпеше сахабасын барлауға жіберді. Оіан қоса Бәдір озеніиен су окелу жәнс күрайыштың күш піамасы мен кимыл-әрскстін байқап. шамалау үпіін екі баланы жүмсады. Пайгамбар (с.г.с.) ол скеуінеи қүрайыпггын токтаған жерін жәнс әскеріиін санын білді. Мүсылмаилар Бәдір ойпатынын судан үзакіау күргак жерінс ксліп түсті Олар судан кнындык коретінін іүсініп бске.м түруға бел баіі.іады Біраідан сон олар мүлги бастады да. мызғып кстгі. Осы піакта носсрлетіп жауын жауып. мүсылмандар суға карык. болды. Оздері ппіп. коліктерін еуарды. жуынды, ыдыстарын толтырып алды. Жердін дс піаңы басылып. күм нығыздалып. аяк басу женілгс гүсті. Барлі.пы қуанып. жігерленіп, жүректері жай.танды. Ойда жоқта келген бүл комек туралы Қүранда былай дслінген: 497

«Содан сон сендерді тыііыкіырып. тынышгандыру үіпін маужыратыпүнкыжіберді.Жуынып-иіаныиуларын үшін, конілдеріцнін орнығуы үшін, аяктарынды нык басу.іарын үшін Алла сеніерге бүлт жіберіп. жанбыр жаудырды» (Әнфал сүресі, 11-аят). Алайда бүл жаңбыр мүшриктср үшін зиянды болды. Олардың жсрі лайланып, батпақтаньш, аяқ алып жүрулсрі киыні а сокты. Сонын арқасында мүсылмандар Бэдір озенінс мүшриктсрден бүрынырақ жеггі. Әл-Хубаб ибн Әл-Мунзир: «Ей. Алланын елшісі, бүл біздін суға жақын келуімі і үшін Алланын берген жәрде.мі ғой. ө? Әнтпесе біз озі.міз оны жылдамдага да. кешіктіре дс алмас едік. Енді суды іше дс аламыз. түсе де аламыз. Ал. олардын жолындағы құдықтарды көміи. дүшпанды сусыз қалдырамыз», - деді. Алла Тағала Қүранда I Іайгамбары.мызі а: > 0 Я. ./ЛП ,3 • «Істе олармен кенес» (Әли И.мран сүресі 159-аят) - ден бүйрган. Ислам діні барлык уакыгта ксңсспен шешуді жогары багалаған. Сағд ибн Мағаз Пайгамбарымызға: «Ей. Алланың слшісі. сізге күн өтіп кетпсуі үшін колеңкелейтін үй қүруі а рүқсат етіңіз», - дсп оіінді. Бүл мүсылмандардын Пайғамбарға қамқорлығы сді. 498