tripitaka_70

พระสตุ ตนั ตปฎ ก ขุททกนกิ าย อปทาน เลม ๘ ภาค ๑ - หนาท่ี 501 สมยั หน่ึง พระผูมีพระภาคเจาประทบั อยใู นพระเชตวนัอันเปนอารามของทา นอนาถบณิ ฑกิ เศรษฐี ใกลก รุงสาวตั ถี.กส็ มยั น้ันแล พรหมองคหนงึ่ เกิดทิฏฐิอนั ลามกเห็นปานนวี้ าสมณะหรอื พราหมณผ ูจ ะพึงมาในทน่ี ี้ ยอมไมม.ี ลาํ ดับนนั้ แลพระผมู ีพระภาคเจา ทรงทราบความปริวติ กแหง ใจของพรหมนน้ั ดวยใจ จึงทรงอันตรธานหายจากพระเชตวนั ไปปรากฏขนึ้ในพรหมโลกนัน้ เหมือนบุรุษผูมกี าํ ลังเหยยี ดแขนท่ีคูอ อกไปหรือคแู ขนทเ่ี หยยี ดเขา มาฉะนั้น. ลาํ ดบั นนั้ แล พระผูม พี ระ-ภาคเจาทรงนง่ั ขัดสมาธิเขาเตโชธาตุ ในอากาศเบ้อื งบนของพรหมนัน้ . ครงั้ น้นั แล ทา นพระมหาโมคคัลลานะไดมคี วามคิดดงั น้วี าบัดน้ีพระผูมีพระภาคเจาประทบั อยู ณ ท่ไี หนหนอ. ทา นพระมหาโมคคลั ลานะ ไดเหน็ พระผมู ีพระภาคเจา นง่ั ขดั สมาธิเขา เตโชธาตุ ณ เวหาสเบอื้ งบนของพรหมนัน้ ดว ยจักษทุ ิพยอนั บรสิ ทุ ธ์ลิ วงจักษขุ องมนุษย. คร้นั เหน็ แลว จึงอันตรธานหายจากพระเชตวนั ไปปรากฏขนึ้ ในพรหมโลกน้นั เหมือนบรุ ษุ ผมู กี ําลงั เหยียดแขนที่คูอ อกไป หรือคูแขนทีเ่ หยยี ดเขามาฉะน้ัน ครงั้ นน้ั แล ทา นพระมหาโมคคัลลานะ อาศยั ทิศตะวัน-ออก นั่งขดั สมาธเิ ขา เตโชธาตุ ณ เวหาสเบือ้ งบนของพรหมนนั้แตต ่าํ กวาพระผมู ีพระภาคเจา. ครงั้ นั่นแล ทา นพรมหากัสสปะ ไดมคี วามคดิ ดังนวี้ าบดั นี้ พระผมู พี ระภาคเจาประทับอยู ณ ทไี่ หนหนอ. ทา นพระ-

พระสตุ ตนั ตปฎก ขุททกนิกาย อปทาน เลม ๘ ภาค ๑ - หนา ที่ 502มหากัสสปะ ไดเห็นพระผมู พี ระภาคเจาประทบั น่งั ขัดสมาธิเขาเตโชธาตุ ณ เวหาสเบือ้ งบนของพรหมน้ัน ดว ยจักษุทิพยอนับรสิ ุทธลิ์ วงจกั ษุของมนษุ ย ครน้ั ไดเหน็ แลวจึงอนั ตรธานหายจากพระเชตวนั ไปปรากฏขน้ึ ในพรหมโลกนั้น เหมือนบุรษุ ผมู ีแขนทีเ่ หยียดออกเขามาฉะนน้ั . ครง้ั นั้นแล ทา นพระมหากสั สปะอาศยั ทศิ ใตน ัง่ ขดั สมาธิเขา เตโชธาตุ ณ เวหาสเบือ้ งบนของพรหมนั้น แตต าํ่ กวา พระผมู ีพระภาคเจา. คร้ังนน้ั แล ทา นพระมหากัปปนะ ไดม ีความคิดดงั น้ีวา บดั น้ีพระผมู ีพระภาคเจา ประทบั อยู ณ ทีไ่ หนหนอ. ทา นพระมหา-กัปปนะ ไดเ หน็ พระผูมีพระภาคเจา ประทบั นง่ั ขัดสมาธเิ ขาเตโชธาตุ ณ เวหาสเบื้องบนของพรหมนน้ั ดว ยจักษทุ ิพยอ ันบริสุทธ์ิลวงจกั ษุของมนษุ ย คร้ันไดเห็นแลวจึงอนั ตรธานหายจากพระเชตวัน ไปปรากฏข้นึ ในพรหมโลกนน้ั เหมอื นบรุ ษุ ผูมีกาํ ลงั ฯ ล ฯ คูแ ขนท่ีเหยยี ดเขามาฉะนั้น ครัง้ นั้นแล ทานพระมหากัปปนะอาศัยทิศตะวันตก นัง่ ขดั สมาธเิ ขา เตโชธาตุณ เวหาสเบื้องบนของพรหมนน้ั แตตํา่ กวา พระผูม ีพระภาคเจา . ครัง้ นนั้ แล ทานพระอนรุ ทุ ธะ ไดมีความคดิ ดังนี้วา บัดนี้พระผูม พี ระภาคเจา ประทบั อยู ณ ท่ไี หนหนอ. ทา นพระอนรุ ทุ ธะไดเหน็ พระผูม พี ระภาคเจา ประทบั นง่ั ขดั สมาธิเขาเตโชธาตุณ เวหาสเบือ้ งบนของพรหมน้ัน ดว ยจกั ษทุ พิ ยอ ันบริสทุ ธล์ิ วงจกั ษุของมนุษย คร้นั เห็นแลวจงึ อันตรธานหายจากพระเชตวันไปปรากฏขึน้ ในพรหมโลกนั้น เหมอื นบรุ ษุ ผูมีกาํ ลงั ฯ ล ฯ

พระสุตตนั ตปฎ ก ขุททกนกิ าย อปทาน เลม ๘ ภาค ๑ - หนาท่ี 503 คแู ขนที่เหยยี ดเขามาฉะนนั้ . ครัง้ น้นั แล ทา นพระอนรุ ุทธะ อาศัยทิศเหนือ นัง่ ขดั สมาธเิ ขา เตโชธาตุ ณ เวหาสเบอื้ งบน ของพรหมนัน้ แตตํา่ กวา พระผมู ีพระภาคเจา . ครั้งน้ันแล ทานพระมหาโมคคัลลานะ ไดก ลา วกะพรหมนัน้ ดว ยคาถาวา ผูมอี ายุ แมทุกวนั นี้ ทา นก็ยังมที ฏิ ฐทิ ไ่ี ดม มี าแลว ในกาล กอน ทา นยอมเหน็ รศั มมี ีสเี ล่ือมพรายแผไปในพรหมโลก. (พรหมกลา ววา) ทานผนู ิรทุกข ขาพเจา ไมมีทิฏฐิ ท่ี ขา พเจาไดเ คยมมี าแลว ในกาลกอ น ขา พเจา เห็นรศั มีสีเล่ือม พรายอนั แผไปในพรหมโลก. วันน้ีขา พเจา นั้น ขอกลาว ถอ ยคําวา เปน ผูเ ท่ียงยัง่ ยนื ดงั น.้ี ลําดับนั้นแล พระผมู พี ระภาคเจาครน้ั ทรงทาํ พรหมน้ันให สลดใจแลว ทรงอนั ตรธานหายจากพรหมโลกน้ัน ไปปรากฏ ในพระเชตวัน เหมือนบุรุษผูม ีกําลงั ฯ ล ฯ ฉะนั้น. ครงั้ นน้ั แล พรหมน้นั เรยี กพรหมปารสิ ัชชะองคห น่ึงมาวา นแี่ นะทา นผ.ู เชนกับเรา ทา นจงมา ทา นจงเขาไปหาทา นพระมหาโมคคัล- ลานะจนถงึ ท่อี ยู คร้นั เขไปหาแลว จงกลา วกะทา นพระมหา- โมคคัลลานะอยางนี้วา ขาแตพ ระมหาโมคคลั ลานะผนู ิรทุกข หมูสาวกของพระผมู พี ระภาคเจา น้นั แมเ หลา อน่ื ผูม ีฤทธิ์มาก อยา งน้ี มีอานภุ าพมากอยางนี้ เหมอื นพระมหาโมคคัลลานะ ทานพระกัสสปะทานพระกัปปนะ และทา นพระอนรุ ุทธะ ยงั มี อยูห รอื . พรหมปารสิ ชั ชะนัน้ รับคําพรหมนั้นวา ได ทา นผู

พระสตุ ตนั ตปฎก ขทุ ทกนกิ าย อปทาน เลม ๘ ภาค ๑ - หนาที่ 504 นริ ทกุ ข แลวเขาไปหาทานพระมหาโมคลลั ลานะจนถงึ ท่ีอยู คร้นั เขาไปหาแลว จึงกลาวคํานกี้ ะทานพระมหาโมคัลลานะ วา ขา แตพ ระมหาโมคคลั ลานะผูน ิรทุกข เหลา สาวกของ พระผมู พี ระภาคเจา นน้ั แมเ หลาอน่ื ผูมฤี ทธิ์มากอยางนี้ มีอานภุ าพมากอยา งน้ี เหมอื นทา นพระมหาโมคคัลลานะ ทา นพระกัสสปะ ทา นพระกปั ปน ะ และทานพระอนรุ ุทธะ ยังมอี ยหู รอื . ลําดับนัน้ แล ทา นพระมหาโมคคลั ลานะ ไดกลา วกะพรหมปาริสัชชะน้นั ดว ยคาถาวา เหลา สาวกของพระพทุ ธเจา ผเู ปนพระอรหันตข ณี าสพ มวี ชิ ชา ๓ บรรลุอิทธิฤทธ์ิ ฉลาดในการกําหนดจติ ของผอู น่ื มมี ากหลาย ดงั น้ี. ลาํ ดบั นัน้ แล พรหมปาริสชั ชะนน้ั เพลดิ เพลินอนโุ มทนา ภาษติ ของทานพระมหาโมคคลั ลานะ แลว เขาไปหาพรหมนน้ั จนถงึ ทอ่ี ยู ครัน้ เขาไปหาแลว กลา วคาํ นน้ั วา ทา นผูนริ ทุกข พระมหาโมคคลั ลานะผูมีอายุกลา วอยางนว้ี า เหลาสาวกของพระพุทธเจา ผูเปน พระอรหันตข ีณาสพ มวี ิชชา ๓ บรรลอุ ทิ ธฤิ ทธ์ิ ฉลาดในการกําหนดจิตของผอู ื่น มมี ากหลาย ดงั น.้ี พรหมปาริสัชชะน้ันไดกลาวดังน้ีแลว และพรหมนน้ั ดีใจ เพลิดเพลินภาษิตของพรหมปาริสชชั ะนั้น ฉะนี้แล. ทา นหมายถึงเรอ่ื งราวดังกลาวนี้ จงึ กลาววา กเ็ น้ือความนี้ พึงแสดงโดยพกพรหมสูตร.

พระสุตตนั ตปฎก ขทุ ทกนกิ าย อปทาน เลม ๘ ภาค ๑ - หนาที่ 505 ดวย บทวา มหาเนรุโน กฏู  น้ี ทานกลาวถึงขุนเขาสิเนรทุ ง้ั สิ้นทีเดยี ว โดยจุดเดนคอื ยอด. บทวา วิโมกเฺ ขน อปสฺสยิ มีอธบิ ายวา เห็นแลว ดวยวิโมกขอนั สมั ปยตุ ดวยฌาน คอื อภญิ ญาอันเปน ทอ่ี าศยั . บทวา วน ไดแ ก ชมพูทวปี . จรงิ อยู ชมพูทวปี น้ัน ทา นเรยี กวนะ เพราะมปี ามากหลาย. ดวยเหตุน้ัน ทา นจึงกลา ววา ชมพฺ มุ ณ-ฺฑสฺส อสิ ฺสโร ผูเปนใหญแ หงชมพมู ัณฑประเทศ. บทวา ปพุ พฺ วเิ ทหาน ไดแก ปพุ พวิเทหสถาน คือปพุ พวเิ ทหทวปี . บทวา เย จ ภมู ิสยา นรา ความวา พวกมนษุ ยชาวอปรโคยาน-ทวีป และอตุ ตรกรุ ทุ วีป ชอื่ วานระผนู อนบนพ้นื ดิน. จริงอยู นระเหลานัน้ทานเรียกวา ภมู ิสยะ นอนบนพื้นดิน เพราะไมมเี รือน. เช่ือมความวานรชนแมเหลา น้ันทงั้ หมดไมเห็นอยู. กเ็ นอื้ ความน้ีพึงแสดงดวยการทรมานนนั โทปนนั ทนาคราช. ไดย นิ วา สมัยนนั้ อนาถบิณฑกิ คฤหบดี ไดฟงพระธรรมเทศนาของพระผูมพี ระภาคเจา แลวทลู นิมนตวา ขาแตพระองคผ เู จรญิ ขอพระองคจ งรบั ภกิ ษาหารในเรือนของขาพระองค พรอ มกบั ภกิ ษุสงฆ ๕๐๐ในวนั พรงุ น้ี ดงั น้ี แลว หลกี ไป. ก็ในวนั นน้ั เมื่อพระผูม พี ระภาคเจาทรงตรวจดูหมน่ื โลกธาตใุ นเวลาใกลรุง นาคราชช่อื วา นนั โทปนนั ทะมาสูคลองในมขุ แหง พระญาณ. พระผมู ีพระภาคเจา ทรงรําพึงวา นาคราชนี้มาสคู ลองในมขุ แหง ญาณของเรา จักมีอะไรหนอ ก็ไดท รงเหน็ อุปนสิ ยัแหงสรณคมน จึงทรงรําพึงวา นาคราชนี้เปน มิจฉาทิฏฐิ ไมเลื่อมใส

พระสตุ ตนั ตปฎ ก ขทุ ทกนกิ าย อปทาน เลม ๘ ภาค ๑ - หนา ที่ 506ในพระรัตนตรัย ใครหนอจะพึงปลดเปลอื้ งนาคราชน้ีจากมจิ ฉาทิฏฐิ ดงั นี้กไ็ ดท รงเหน็ พระมหาโมคคัลลานะ. ลาํ ดับนน้ั เมอ่ื ราตรสี วา งแลว พระองคท รงกระทําการปฏิบัติพระสรีระแลว ตรัสเรียกพระอานนทผ มู อี ายุมาวา อานนท เธอจงบอกภกิ ษุทง้ั ๕๐๐ วา พระตถาคตจะเสด็จจาริกไปในเทวโลก. กว็ นั นัน้พวกนาคจัดแจงพ้นื ทส่ี าํ หรบั ด่ืมของนันโทปนนั ทนาคราช. นาคราชนัน้เขาเอาเศวตฉตั รทพิ ยก างบนรัตนบลั ลงั กท ิพย อนั นาคนกั ฟอ น ๓ ประเภทและนาคบรษิ ัทหอมลอม กาํ ลังนง่ั คอยขาวและน้ําทีเ่ ขาจะใหเอาเขาไปตง้ัในภาชนะทพิ ยท ้งั หลาย. ครัง้ นน้ั พระผมู พี ระภาคเจาทรงกระทาํ โดยประการทนี่ าคราชจะแลเห็น จงึ เสดจ็ มงุ พระพักตรไปยงั ดาวดึงสเ ทวโลกทางเหนือวิมานทองนาคราชนั้นนน่ั แหละ พรอ มกบั ภิกษุ ๕๐๐. กส็ มัยนนั้ นันโทปนันทนาคราช เกิดทิฏฐอิ ันลามกเห็นปานนีว้ าก็พวกสมณะโลนชอื่ เหลาน้ี เขา ไปยังภพของเทวดาช้นั ดาวดึงสกด็ ี ทางเบื้องบนภพของเรา บัดนี้ ต้ังแตน ้ีไป เราจกั ไมใหพวกสมณะโลน เหลา น้ีโปรยละอองเทาบนกระหมอมของเราทง้ั หลายไป. จงึ ลุกข้ึนไปยังเชิงภเู ขาสิเนรุ ละอัตภาพนัน้ เอาขนดวงภเู ขาสเิ นรุ ๗ รอบ แผพงั พานไวเบือ้ งบนแลว เอาพงั พานควา่ํ ลงยึดภพดาวดงึ สไ ว ใหถงึ การแลไมเห็น. ครง้ั น้ันแล ทานพระรัฏฐปาละ ไดกราบทลู คาํ นีก้ ะพระผมู พี ระ-ภาคเจา วา ขาแตพ ระองคผ เู จริญ เม่ือกอน ขา พระองคยนื ทีป่ ระเทศนี้แลเห็นภูเขาสิเนรุ แลเหน็ ภเู ขาลอ มเขาสิเนรุ เหน็ ภพดาวดึงส เหน็ เวช-ยันตปราสาท เห็นธงในเบ้อื งบนเวชยนั ตปราสาท, ขาแตพระองคผเู จริญอะไรหนอเปน เหตุ อะไรเปน ปจจัย แหงการทีข่ า พระองคไมเ หน็ เขาสิเนรุ

พระสุตตันตปฎ ก ขุททกนกิ าย อปทาน เลม ๘ ภาค ๑ - หนาที่ 507ฯ ล ฯ ไมเ ห็นธงในเบ้ืองบนเวชยนั ตปราสาท ในบัดน.้ี พระศาสดาตรสั วา รฏั ฐปาละ นาคราชชื่อนนั โทปนันทะนโ้ี กรธพวกเธอ จึงเอาขนดวงภเู ขาสิเนรุ ๗ รอบ ใหปด เบ้ืองบนดว ยพงั พาน กระทําใหมืดพระรัฏฐปาละกราบทลู วา ขาแตพระองคผ ูเ จรญิ ขาพระองคข อทรมานนาคราชนนั้ . พระผมู พี ระภาคเจาไมท รงอนญุ าตพระรัฏฐปาละนน้ั . ครงั้นั้นแล ภิกษุแมท ัง้ ปวง คอื ทา นพระภัททิยะ ทา นพระราหลุ ตางลุกข้นึโดยลาํ ดับ. พระผมู ีพระภาคเจาไมท รงอนุญาต. ในท่สี ุด พระมหาโมคคัลลานเถระกราบทูลวา ขา แตพ ระองคผูเจริญ ขาพระองคข อทรมานนาคราชน้นั . พระผมู พี ระภาคเจาทรงอนญุ าตวา โมคคลั ลานะ เธอจงทรมาน. พระเถระละอัตภาพนั้น แลวนิรมติ เพศนาคราชใหญ แลวเอาขนดวงนนั โทปนนั ทนาคราช วางพงั พานของตนเหนอื พงั พานของนาคราชน้ัน แลว กดเขาไปกบั ภูเขาสเิ นร.ุนาคราชบังหวนควนั . ฝายพระเถระก็กลา ววา ไมใ ชจ ะมีควันในสรรี ะของทานเทานั้น แมข องเราก็มี จงึ บงั หวนควัน. ควนั ของนาคราชไมเบียดเบียนพระเถระ แตค วนั ของพระเถระเบียดเบยี นนาคราช ลาํ ดบั นน้ันาคราชจงึ โพลงเปนไฟ. ฝา ยพระเถระกก็ ลาววา ไมใชจะมไี ฟในสรีระของทานเทา นั้น แมข องเราก็มี แลวโพลงไฟ. ไฟของนาคราชไมเบียดเบยี นพระเถระ แตไ ฟของพระเถระเบยี ดเบียนนาคราช. นาคราชคิดวาสมณะนี้กดเรากับภูเขาสิเนรุ บังหวนควันและโพลงไฟ จงึ สอบถามวาผเู จริญ ทา นเปนใคร ? พระเถระตอบวา นนั ทะ เราแลเปน โมคคลั ลานะ.นาคราช กลาววา ทา นผเู จริญ ทา นจงดาํ รงอยูโดยภิกขภุ าวะแหง ตนเถิด. พระเถระจึงละอัตภาพน้นั แลว เขา ไปทางชองหูขวาของนาคราช

พระสตุ ตันตปฎ ก ขทุ ทกนกิ าย อปทาน เลม ๘ ภาค ๑ - หนา ที่ 508น้นั แลว ออกทางชอ งหซู า ย เขา ทางชอ งหูซา ยแลว ออกทางชองหขู วา. อน่งึเขา ทางชองจมกู ขวา แลว ออกทางชองจมูกซาย เขา ทางชอ งจมูกซายแลว ออกทางชองจมูกขวา. ลําดับนัน้ นาคราชอา ปาก พระเถระจึงเขาทางปากแลว เดนิ จงกรมอยูในทอ ง ทางทศิ ตะวันออกและทิศตะวันตก.พระผมู ีพระภาคเจาตรัสวา โมคคัลลานะ เธอจงมนสกิ าร นาคมฤี ทธิ์พระเถระกราบทลู คํามอี าทวิ า ขา แตพ ระองคผ ูเจริญ อทิ ธิบาท ๔ขา พระองคแ ลเจรญิ กระทาํ ใหม าก กระทาํ ใหเปน ดงั ยาน กระทาํ ใหเ ปนดังวัตถทุ ตี่ ้ัง ปฏบิ ัติแลว สะสมแลว เรมิ่ ดีแลว ชา แตพระองคผูเ จริญนนั โทปนันทนาคราชจงยกไว นาคราชเชนกับนันโทปนันทะ ๑๐๐ กด็ ี๑,๐๐๐ ก็ดี ขาพระองคพงึ ทรมานได. นาคราชคิดวา เบือ้ งตน เมือ่ เขามา เราไมเ หน็ ทีนี้ ในเวลาออก เราจะใสพ ระสมณะนัน้ ในระหวางเข้ียวแลวจักเคี้ยวกินเสยี ครนั้ คดิแลว จึงกลาววา ทา นผเู จรญิ ขอทา นจงออกมาเถดิ อยา เดนิ จงกรมไป ๆมา ๆ ภายในทอ ง เบียดเบียนขา พเจาเลย. พระเถระไดอ อกมายนื อยูขา งนอก. นาคราชเหน็ วา องคนีค้ อื เขาละ จงึ พนลมทางจมกู , พระเถระเขา จตตุ ถฌาน, แมข ุมขนของพระเถระนั้น ลมกไ็ มอาจทําใหสน่ั ได.ไดย ินวา ภกิ ษทุ ้ังหลายทเี่ หลือ อาจทําปาฏิหาริยท้งั ปวงได จําเดมิ แตตน .แตถึงฐานะนีแ้ ลว จักไมอาจเพอื่ เปน ผูใ สใ จสังเกตไดรวดเร็วอยา งนี้แลวเขา ฌาน เพราะเหตนุ น้ั พระผูม พี ระภาคเจาจงึ ไมทรงอนุญาตการทรมานนาคราชแกภกิ ษุเหลา นน้ั . นาคราชคดิ วา เราไมไดอ าจเพือ่ จะทาํ แมแ ตข ุมขนของสมณะน้ใี หเคลอ่ื นไหวดวยลมจมกู สมณะนนั้ มฤี ทธ์ิมาก พระเถระเปลีย่ นอัตภาพ

พระสตุ ตันตปฎก ขุททกนกิ าย อปทาน เลม ๘ ภาค ๑ - หนา ที่ 509นัน้ แลวนริ มิตรปู สบุ รรณ เม่ือจะแสดงลมของสุบรรณ จึงตดิ ตามนาคราช.นาคราชเปลยี่ นอัตภาพน้นั แลว นริ มติ เพศเปน มาณพนอ ยกลา ววา ทา นผูเจรญิ ขา พเจาขอถึงทา นเปนสรณะ ดังนแี้ ลว ไหวเ ทาท้งั สองของพระ-เถระ. พระเถระกลาววา นนั ทะ พระศาสดาของเราเสดจ็ มาดว ย ทา นจงมา เราไปกัน แลวทรมานนาคราชกระทําใหหมดพยศ แลวไดพ าไปยังสาํ นักของพระผมู ีพระภาคเจา. นาคราชถวายบังคมพระผูม ีพระภาคเจา แลว กราบทลู วา ขา แตพระ-องคผ ูเ จริญ ขาพระองคขอถงึ พระองคเ ปนสรณะ. พระผูมีพระภาคเจาตรัสวา นาคราช เธอจงเปน สุขเถดิ อนั ภิกษุสงฆแ วดลอ ม ไดเสดจ็ ไปยงันิเวศนข องทา นอนาถบิณฑิกเศรษฐี. ทา นอนาถบณิ ฑิกเศรษฐีกราบทูลวา ขาแตพ ระองคผ เู จริญ เหตไุ รพระองคจึงเสด็จมาสายพระเจา ขา. พระผมู ีพระภาคเจา ตรสั วา เพราะไดมีสงครามของโมคคัลลานะกับนนั โทปนนั ทนาคราช ทา นอนาถบิณฑกิ -เศรษฐที ลู ถามวา กใ็ ครชนะ ใครปราชัย พระเจา ขา. พระผมู ีพระภาคเจาตรัสวา โมคคลั ลานะชนะ นนั ทะปราชยั . อนาถบิณฑิกเศรษฐีกราบทลู วาขา แตพระองคผ เู จรญิ ขอพระผูมพี ระภาคเจา จงรบั ภัตตาหารโดยลาํ ดับเดียวตลอด ๗ วัน ขาพระองคจ กั กระทําสกั การะแกพระเถระตลอด ๗ วันดงั น้ี แลวใหก ระทาํ สกั การะใหญแกภิกษุ ๕๐๐ มพี ระพุทธเจาเปนประธานตลอด ๗ วัน. ดว ยเหตนุ ัน้ ทานจงึ กลา ววา พงึ แสดงเนอ้ื ความนี้ ดว ยการทรมานนันโทปนันทนาคราชดงั นี้. กส็ มัยหนง่ึ เมือ่ พระผูมีพระภาคเจาประทับอยใู นปราสาทอันประดับ

พระสตุ ตันตปฎก ขทุ ทกนิกาย อปทาน เลม ๘ ภาค ๑ - หนา ท่ี 510ดวยหอ งพนั หอ ง ทีน่ างวิสาขามหาอุบาสิกาสรา งไวในบพุ พาราม ฯลฯและใหเทวดาท้ังหลายสลดใจแลว. ดว ยเหตนุ น้ั ทา นจึงกลาววา เราถึงท่สี ดุ แหงอทิ ธฤิ ทธ์ิ ยังแมธ รณีอันลึก หนาท่ีใคร ๆ กําจดั ไดย าก ใหไหวแลว ดว ยนว้ิ หวั แมเทาซา ย. บรรดาบทเหลาน้นั บทวา อทิ ฺธยิ า ปารมึ คโต ความวา ถงึ คือบรรลถุ ึงท่สี ุดแหงฤทธิ์ มแี สดงฤทธไิ์ ดตาง ๆ เปน ตน. บทวา อสมฺ ิมาน ความวา เรายอมไมพ บ คือไมเ ห็นอัสมมิ านะมอี าทิวา เราเปนผถู งึ พรอ มดวยปญญา ศีล และสมาธิ เมื่อจะแสดงขอน้ันเทาน้ันจึงกลา ววา มาโน มยหฺ  น วิชฺชติ ดงั นี้. บทวา สามเณเร อุปาทาย ความวา เรากระทาํ จติ เคารพ คือจิตคารวะ ไดแก ความนบั ถอื มากโดยเออ้ื เฟอ ในภกิ ษุสงฆท ั้งสนิ้ กระทาํสามเณรใหเปน ตน ไป. บทวา อปรเิ มยเฺ ย อโิ ต กปฺเป ความวา ในทส่ี ดุ หน่ึงอสงไขยแสนกปั อันนบั ไมได แตก ัปท่ีเราเกิดแลวนี้ คอื แตอันตรกัปเปนตนบทวา ย กมฺมมภินหี รึ ความวา เราบาํ เพ็ญบุญสมบตั อิ ันเปน เหตุใหถ งึความเปนอัครสาวก. บทวา ตาห ภูมมิ นปุ ฺปตฺโต ความวา เราเปน ผถู ึงโดยลาํ ดับซึ่งสาวกภูมนิ ้ัน คือเปนผถู ึงพระนพิ พานกลา วคอื ความสิน้ อาสวะ. ปฏสิ ัมภิทา ๔ มอี ตั ถปฏสิ ัมภทิ าเปน ตน วิโมกข ๘ มโี สดาปต ติ-มรรคเปน ตน อภิญญา ๖ มอี ิทธิวิธะแสดงฤทธ์ไิ ดเปน ตน เรากระทาํใหแจงแลว คอื ทาํ ใหเ ห็นประจกั ษแ ลว. คําสอนกลา วคือโอวาทานสุ าสนี

พระสุตตนั ตปฎก ขทุ ทกนิกาย อปทาน เลม ๘ ภาค ๑ - หนาที่ 511ของพระพทุ ธเจา คือของพระผมู ีพระภาคเจา เรากระทําแลว อธบิ ายวาใหเ สรจ็ แลวดวยการยงั ขอปฏบิ ตั ิในศลี ใหส าํ เร็จ. บทวา อิตถฺ  แปลวา โดยประการน้ี คอื โดยลําดบั ดงั กลา วไวใ นหนหลงั . พระมหาโมคคัลลานเถระไดร ับพยากรณ ๒ คร้งั ในสํานกั ของพระอโนมทสั สีพุทธเจา เฉพาะองคเ ดียว ดวยประการอยา งน้ี. ถามวา ไดอยางไร ? ตอบวา เปนเศรษฐไี ดรบั พยากรณใ นสํานักของพระผมู ีพระ-ภาคเจาน้ัน โดยนัยดังกลาวแลว ในหนหลงั จุตจิ ากอตั ภาพนนั้ บงั เกดิในนาคภพอันต้งั อยใู นสมุทร ไดทําการบชู าในสาํ นักของพระผูมีพระภาค-เจาพระองคนนั้ น่นั แหละ เพราะความทตี่ นเปน ผมู ีอายุยืน ไดน มิ นตใ หเสวยแลว กระทาํ การมหาบูชา. แมในกาลน้ัน พระผูมีพระภาคเจาก็ไดตรัสพยากรณ. ศัพทวา สุท เปนนบิ าตลงในอรรถวา ทาํ บาทใหเ ตม็ . คําวา อายสมฺ า เปนคํากลา วดว ยความรกั คอื เปน คําเรยี กดว ยความเคารพหนัก. พระมหาโมคคลั ลานเถระไดภาษติ คือกลา วอปทานคาถาเหลา น้ี ศพั ทวา อิติ เปนนบิ าตลงในอรรถวา จบขอ ความ. จบพรรณนามหาโมคคลั ลานเถราปทาน

พระสตุ ตันตปฎก ขทุ ทกนิกาย อปทาน เลม ๘ ภาค ๑ - หนาท่ี 512 มหากัสสปเถราปทานที่ ๕ (๓) วา ดวยผลแหง การสรา งพุทธเจดีย[๕] ในกาลเมอ่ื พระผูม ีพระภาคเจา พระนามวา ปทุมตุ ตระ เชษฐบุรษุ ของโลก ผคู งท่ี ผเู ปนนาถะของโลก นพิ พานแลว ชนท้ังหลายทําการบชู าพระศาสดา. หมูชนมีจิตรา เรงิ เบิกบานบันเทงิ เมือ่ เขาเหลาน้ันเกิด ความสงั เวช ปต ิยอ มเกดิ แกเรา. เราประชมุ ญาติและมติ รแลว ไดกลาวคาํ น้วี า พระมหา- วีรเจา ปรนิ ิพพานแลว เชญิ พวกเรามาทาํ การบูชากนั เถิด. พวกเขารบั คาํ วาสาธแุ ลว ทาํ ความรา เรงิ ใหเ กดิ แกเ รา อยางย่งิ วา พวกเราจักทําการกอ สรา งบุญในพระพทุ ธเจา ผูเปนนาถะของโลก. ไดใ หสรา งเจดยี อ นั มีคาทาํ อยางเรยี บรอ ย สูง ๑๐๐ ศอก กวาง ๑๕๐ ศอก พุงข้ึนในทอ งฟา ดจุ วิมาน. ครั้นสรางเจดียอ นั มคี างดงามดว ยระเบยี บอนั ดี ไวในที่ น้นั แลว ไดย งั จติ ของตนใหเ ลื่อมใสบูชาเจดียอันอุดม. เจดียน น้ั ยอมรุงเรอื ง ดังกองไฟโพลงอยูในอากาศ ดัง เชนพญารังดอกบานสะพรัง่ ยอ มสวางไปทว่ั ท้ัง ๔ ทิศ เหมอื น สายฟาในอากาศ. เรายังจติ ใหเ ลอ่ื มใสในหอ งพระบรมธาตุนน้ั กอสรางกศุ ล เปน อันมาก ระลึกถึงกรรมเกา แลว ไดเขา ถงึ ไตรทศ.

พระสตุ ตนั ตปฎ ก ขุททกนกิ าย อปทาน เลม ๘ ภาค ๑ - หนาที่ 513 เราอยบู นยานทิพยอ นั เทียมดวยมา สนิ ธพพนั ตัว วิมานของเราสูงตระหงาน สูงสุด ๗ ช้ัน. กฏู าคาร (ปราสาท) พันหน่งึ สาํ เร็จดวยทองคําลว น ยอ มรุง เรือง ยงั ทิศทัง้ ปวงใหสวา งไสวดว ยเดชของตน. ในกาลนน้ั ศาลาหนามุขแมเ หลา อนื่ อันสําเรจ็ ดว ยแกว มณีมีอยู แมศ าลาหนามุขเหลา นน้ั โชตชว งดวยรัศมที ่วั ๔ ทิศโดยรอบ. กฏู าคารอนั บังเกดิ ขนึ้ ดวยบุญกรรม อนั บญุ กรรมนริ มิตไวเรียบรอ ย สําเร็จดว ยแกวมณี โชตชิ ว งท่ัวทิศนอยทศิ ใหญโดยรอบ. โอภาสแหง กฏู าคารอันโชติชว งอยเู หลา น้ัน เปนสง่ิไพบูลย เราครอบงําเทวดาทั้งปวงได นเ้ี ปน ผลแหงบุญกรรม. เราไดเปนพระเจาจักรพรรดนิ ามวา อุพพทิ ธะ ครอบครองแผนดินมสี มุทรสาครท้งั สี่เปน ขอบเขต ในหกหมนื่ กัป. ในภทั รกัปนี้ เราไดเปนเหมอื นอยางนนั้ ๓๐ คร้ัง คือเปนพระเจาจกั รพรรดผิ ูมกี ําลังมาก ยนิ ดีในกรรมของตน. สมบูรณด ว ยรัตนะ ๗ ประการ เปนใหญในทวีปทง้ั ๔ในคร้ังนั้น ปราสาทของเราสวา งไสวดงั สายฟา ดานยาว ๒๔โยชน ดา นกวาง ๑๒ โยชน. นครชื่อรัมมกะ มกี ําแพงและคา ยมน่ั คง ดานยาว ๕๐๐โยชน ดา นกวาง ๒๕๐ โยชน คบั คงั่ ดว ยหมูชน เหมอื นเทพนครของชาวไตรทศ.

พระสุตตนั ตปฎ ก ขุททกนิกาย อปทาน เลม ๘ ภาค ๑ - หนา ท่ี 514 เข็ม ๒๕ เลม เขาใสไวใ นกลอ งเข็ม ยอมกระทบกนั และกนั เบยี ดเสยี ดกนั เปนนิจ ฉันใด แมน ครของเรา ก็ ฉนั นั้น เกล่อื นดวยชางมา และรถ คบั ค่งั ดวยหมูมนุษย นา รนื่ รมย เปน นครอันอดุ ม. เรากินและด่มื อยูในนครนนั้ แลวไปเกิดเปนเทวดาอีก กศุ ลสมบัติไดม แี กเราในภพสุดทา ย. เราสมภพในสกุลพราหมณ สั่งสมรตั นะไวม าก สละ ทรพั ย ๘๐ โกฏิแลวออกบวช. คุณวิเศษเหลา น้ี คือ ปฏิ- สมั ภทิ า ๔ วิโมกข ๘ และอภญิ ญา ๖ เราทาํ ใหแ จงแลว คําสอนของพระพทุ ธเจา เราไดทาํ เสร็จแลว ฉะนแี้ ล. ทราบวา ทา นพระมหากัสสปเถระไดกลา วคาถาเหลา นี้ ดวยประการฉะน้แี ล. จบมหากสั สปเถราปทาน ๓. พรรณนามหากสั สปเถราปทาน คาํ วา ปทมุ ตุ ฺตรสฺส ภควโต เปน ตน เปนอปทานของทานพระ-มหากสั สปเถระ. แมพ ระมหากัสสปเถระนี้ ก็ไดทําบญุ ญาธิการไวใ นพระพุทธเจา องคกอน ๆ สัง่ สมบญุ สมภารอันเปน อุปนิสยั แหง วิวฏั ฏะไวในภพนน้ั ๆ ในกาลแหงพระผูมีพระภาคเจาพระนามวาปทุมุตตระ ไดเปน กุฎมพมี ที รพั ยสมบัติ ๘๐ โกฏิ มีนามวา เวเทหะ อยูในนครหังสวด.ี

พระสตุ ตันตปฎ ก ขุททกนกิ าย อปทาน เลม ๘ ภาค ๑ - หนา ที่ 515 กุฎมพีนัน้ เปน อบุ าสกนบั ถอื พระพทุ ธเจา พระธรรม พระสงฆวาเปน ของเราอยู ในวันอุโบสถวันหน่งึ บรโิ ภคโภชนะดีแตเ ชา ตรูธษิ ฐานองคอ โุ บสถแลว ถอื ของหอมและดอกไมไ ปวหิ าร บูชาพระศาสดานมัสการแลวน่งั อยู ณ สวนขางหนึง่ . ก็ขณะน้ัน พระศาสดาทรงตงั้ พระสาวกทส่ี ามนามวา มหานสิ ภ-เถระ ไวใ นตําแหนง เอตทัคคะวา ดูกอ นภกิ ษุทง้ั หลาย นสิ ภะนเี้ ปน เลิศแหงภกิ ษุสาวกทัง้ หลายของเรา ผูทรงธุดงคและกลา วสอนเรือ่ งธุดงค.อุบาสกไดฟงดงั นั้นกเ็ ลือ่ มใส ในเวลาจบธรรมกถา เมื่อมหาชนลุกไปแลวจงึ ถวายบังคมพระศาสดาแลว ทลู นมิ นตวา ขา แตพ ระองคผ ูเ จรญิ ขอพระองคจงรบั ภิกษาของขาพระองค ในวนั พรุงนี้. พระศาสดาตรสั วาอุบาสก ภิกษสุ งฆห มูใ หญมาก. อุบาสกทูลถามวา ภิกษุสงฆม ีประมาณเทาไร พระเจา ขา. พระศาสดาตรัสวา มภี กิ ษปุ ระมาณหกลา นแปดแสน.อบุ าสกกราบทูลวา ขาแตพระองคผ เู จริญ ขอพระองคจ งรับภกิ ษาของขา พระองค อยาใหเ หลอื แมส ามเณรรปู เดียวไวในวหิ าร. พระศาสดาทรงรับนิมนตแ ลว. อุบาสกรวู า พระศาสดาทรงรบั นมิ นตแ ลว จึงไปเรอื นตระเตรยี มมหาทาน ในวันรงุ ขนึ้ ใชใหคนไปกราบทลู เวลาเสวยภตั ตาหารแดพ ระศาสดา. พระศาสดาทรงถือบาตรและจวี รมภี กิ ษุสงฆแวดลอ ม เสดจ็ไปยงั เรอื นของอุบาสก ประทับนัง่ บนอาสนะทีเ่ ขาปูลาดไวแลว ในเวลาเสร็จการถวายนา้ํ ทกั ษิโณทก ทรงรับขาวยาคูเปนตน ไดท รงกระทําการสละภัตตาหารเสยี . แมอุบาสกกน็ ั่งอยูใ นท่ใี กลพ ระศาสดา. ในระหวา งนั้น พระมหานสิ ภเถระ เที่ยวบิณฑบาตอยู ไดดําเนนิไปยังถนนนนั้ เหมอื นกนั . อุบาสกเห็น จึงลกุ ไปไหวพระเถระแลว กลาววา

พระสตุ ตันตปฎ ก ขุททกนิกาย อปทาน เลม ๘ ภาค ๑ - หนาท่ี 516ทา นผูเจริญ ขอทานจงใหบาตร. พระเถระจึงไดใ หบาตร. อบุ าสกกลาววา ทา นผเู จรญิ ขอทานจงเขาไปในที่นเี้ ถิด แมพระศาสดากป็ ระทับน่ังอยูใ นเรือน. พระเถระกลา ววา ไมค วรดอก อุบาสก. เขาจึงถอื เอาบาตรของพระเถระบรรจใุ หเ ตม็ ดวยบณิ ฑบาตแลว ถวาย. แตน น้ั เขาตามสง พระ-เถระแลว กลบั มาน่ังในทีใ่ กลพ ระศาสดา แลวกราบทลู อยา งนี้วา ขา แตพระองคผูเจริญ พระมหานิสภเถระ แมเมอ่ื ขา พระองคกลา ววา แมพระศาสดากป็ ระทับนงั่ ในเรอื น ดังน้ี กไ็ มป รารถนาจะเขามา พระมหา-นิสภเถระน้ี มีคุณยง่ิ กวาคณุ ทง้ั หลายของพระองคห รอื . อันธรรมดาวาวรรณมจั ฉริยะ การตระหนี่คุณความดี ยอมไมม ีแกพระพุทธเจาทั้งหลายเพราะฉะนัน้ พระศาสดาจงึ ตรัสอยา งนี้วา ดกู อนอุบาสก เราทงั้ หลายน่งั คอยภิกษาอยูใ นเรือน ภิกษนุ ั้นไมนัง่ มองดูภกิ ษาอยา งนั้น เราทั้งหลายอยูเ สนาสนะใกลบ าน ภกิ ษุนัน้ อยูเฉพาะในปาเทา นน้ั . เราทง้ั หลายอยใู นท่มี ุงบัง ภกิ ษนุ น้ั อยเู ฉพาะกลางแจง เทานั้น. พระผูมีพระภาคเจา ตรัสคุณของพระนสิ ภเถระวา คุณของเธอดงั นี้และดงั นี้ ประหน่ึงจะทาํ มหาสมุทรใหเต็ม. ฝา ยอบุ าสกเปน ผูเ ลื่อมใสดยี ่ิงข้ึน เหมือนประทีปท่ีลุกโพลงอยตู ามปกติ ถกู ราดดว ยน้ํามนั ฉะนัน้ จงึ คดิ วา เราจะประโยชนอ ะไรดวยสมบตั ิอยางอน่ื ถา กระไรเราจกั กระทําความปรารถนา เพื่อความเปนผเู ลศิ แหงภกิ ษทุ งั้ หลายผทู รงธดุ งคและกลา วสอนธุดงค ในศาสนาของพระพุทธเจาองคห น่ึง ในอนาคตกาล. เขาจึงนมิ นตพระศาสดาอีกครงั้ แลว ถวายมหาทานโดยทํานองน้ันนน่ั แหละตลอด ๗ วัน ในวันที่ ๗ ถวายไตรจีวรแกภ ิกษสุ งฆ มพี ระพุทธเจา เปนประธาน แลว หมอบลงแทบพระบาทของ

พระสุตตันตปฎก ขุททกนกิ าย อปทาน เลม ๘ ภาค ๑ - หนา ท่ี 517พระศาสดา กราบทลู อยา งนี้วา ขาแตพระองคผูเจริญ เม่อื ขาพระองคถวายทานอยตู ลอด ๗ วัน เขาไปตงั้ เมตตากายกรรม เมตตาวจกี รรมเมตตามโนกรรมอนั ใด ดว ยเมตตากายกรรม เมตตาวจกี รรม เมตตา-มโนกรรมอันน้ี ขาพระองคไมปรารถนาสมบัตอิ ยางอ่นื จะเปนเทวสมบตั ิหรอื สกั กสมบัติ มารสมบตั ิ และพรหมสมบตั กิ ็ตาม. ก็กรรมของขา-พระองคน ี้ จงเปน อธิการความดีแกความเปนเลิศแหง ภิกษทุ ้ังหลายผูทรงธดุ งค ๑๓ เพ่อื ตองการถงึ ฐานนั ดรที่พระมหานสิ ภเถระถึงแลว ในสํานักของพระพทุ ธเจาองคห นึง่ ในอนาคตกาล. พระศาสดาทรงตรวจดวู าอบุ าสกนีป้ รารถนาตําแหนง ใหญห ลวง จักสาํ เรจ็ หรอื ไมหนอ ทรงเห็นวาสําเรจ็ จงึ ตรสั พยากรณวา ทา นปรารถนาตาํ แหนง อันเปน ทีช่ ่นื ใจ, ในอนาคตกาล ในท่ีสุดแสนกปั พระพุทธเจา พระนามวาโคดมจกั อุบตั ิขึน้ทา นจกั เปนพระสาวกท่ีสามของพระพุทธเจานน้ั จกั เปนผูชื่อวา มหา-กสั สปเถระ, อบุ าสกไดฟ ง ดังนัน้ จึงมนสิการวา ธรรมดาพระพทุ ธเจาท้ังหลายไมมีพระดาํ รัสเปนสอง ไดส ําคัญสมบตั ินัน้ ประหนึง่ จะพงึ ไดใ นวันรุงขึ้น. เขาใหทาน สมาทานศลี แลวรกั ษาไว ตลอดชวั่ อายุ กระทําบุญกรรมมีประการตา ง ๆ กระทํากาละแลวไปบังเกดิ ในสวรรค. จําเดิมแตน ้นั อุบาสกนน้ั เสวยสมบตั อิ ยใู นเทวดาและมนุษยท ัง้ หลายในกัปท่ี ๙๑ แตกัปนี้ เม่อื พระวิปส สสี ัมมาสัมพทุ ธเจาเสดจ็ เขา ไปอาศยัพันธุมดีนคร ประทบั อยูในเขมมฤคทายวนั จงึ จุติจากเทวโลก บังเกดิในตระกลู พราหมณแ กต ระกูลหน่งึ . ก็ในกาลนน้ั พระผูม พี ระภาคเจาพระนามวา วปิ ส สตี รสั ธรรม ในปท่ี ๗. ไดม ีความโกลาหลอยา งใหญหลวง. เหลาเทวดาในชมพูทวปี

พระสุตตันตปฎ ก ขุททกนกิ าย อปทาน เลม ๘ ภาค ๑ - หนา ท่ี 518ทัง้ ส้นิ บอกกันวา พระศาสดาจักตรัสธรรม. พราหมณไดยนิ ขาวน้นั .พราหมณนั้นมผี า สาฎกสําหรับนุง ผืนเดียวเทา น้ัน นางพราหมณกี ็มผี า สาฎกสําหรบั นุงผนื เดียวเหมือนกนั . แตค นทง้ั สองมผี า หม ผืนเดียวเทา นนั้ .พราหมณนน้ั จงึ ปรากฏในพระนครทัง้ สน้ิ วา เอกสาฎกพราหมณ. พราหมณน ั้น เม่ือมีการประชมุ พวกพราหมณดว ยกจิ เฉพาะบางอยา งจึงเวน นางพราหมณีไวใ นเรอื น ตนเองหมผา ผืนน้นั ไป. เมอื่ มกี ารประชุมพวกนางพราหมณี ตนเองก็อยใู นเรอื น นางพราหมณจี ึงหม ผา ผืนนน้ั ไป. ก็ในวันน้ัน พราหมณน ั้นกลา วกะนางพราหมณีวา น่แี นะนางผเู จรญิ เธอจักฟงธรรมกลางคืนหรือกลางวัน. นางพราหมณีกลา ววานาย ดิฉันเปนมาตุคามมชี าตขิ ลาดกลัว ไมอ าจฟงธรรมในตอนกลางคืนดิฉนั จักฟงกลางวัน จึงเวนพราหมณน ้นั ไวในเรอื น หมผานัน้ ไปวหิ ารพรอ มกบั เหลาอบุ าสิกา ถวายบงั คมพระศาสดาแลว นั่ง ณ สวนขา งหนง่ึฟง ธรรมแลว ไดไ ปกบั พวกอบุ าสกิ า. ทนี นั้ พราหมณจงึ เวนนางพราหมณีไวใ นเรอื น แลว หมผา นน้ั ไปวหิ าร. กส็ มัยน้นั พระศาสดาประทบั นงั่ บนธรรมาสนทปี่ ระดับประดา อยูในทามกลางบริษทั ทรงจบั พดั อนั วจิ ิตรตรัสธรรมกถา เสมอื นทําคงคาในอากาศใหห ลง่ั ลง และดจุ กระทําเขาสเิ นรใุ หเปน โมแลว กวนสาครฉะนั้น. เมอ่ื พราหมณน่ังอยทู า ยสุดบริษัทฟง ธรรมอยู ปตมิ ีวรรณะ ๕ประการ ทําสรีระใหเ ตม็ เกิดขนึ้ ในเวลาปฐมยามทเี ดียว. เขาจึงพับผาท่ีหม แลวคิดวา จักถวายแดพ ระทศพล. ทนี ัน้ ความตระหนอ่ี ันแสดงโทษต้ังพันเกดิ แกพราหมณน ้นั เขาคดิ วา นางพราหมณีและเรามีผาหมผนืเดยี วเทาน้นั ช่ือวาผาหมไร ๆ อ่นื ยอมไมม ี เราไมอ าจะเพอ่ื จะไมหมผา

พระสตุ ตันตปฎ ก ขุททกนกิ าย อปทาน เลม ๘ ภาค ๑ - หนา ท่ี 519เทย่ี วไปขางนอกได ดงั น้ี จึงไดเปน ผูประสงคจ ะไมถ วายแมโดยประการทัง้ ปวง. คร้นั เมื่อปฐมยามลวงไป แมในมชั ฌิมยาม ปตกิ เ็ กดิ แกเ ขาเหมือนอยางนน้ั น่ันแหละ. เขาคิดเหมอื นอยางนน้ั ไดเ ปน ผูประสงคจะไมถ วายอยางนัน้ เหมือนกัน. คร้ันเมื่อมัชฌมิ ยามลว งไป ปตเิ กิดข้ึนแกเ ขาแมใ นปจฉิมยามเหมือนอยางนนั้ นนั่ แหละ. ในกาลนัน้ เขาชนะความตระหน่ี พบั ผา แลววางไวแ ทบพระบาทของพระศาสดา แตนั้น จงึ งอมอื ซา ย เอามอื ขวาปรบบันลือ ๓ คร้งั วา ชติ  เม ชติ  เม เราชนะแลว ๆ. สมยั นน้ั พระเจา พนั ธมุ ราช ประทบั นัง่ สดบั ธรรมอยูภายในมานหลังธรรมาสน ก็ธรรมดาพระราชายอมไมท รงโปรดเสียงวา ชติ  เม เราชนะ. พระราชาจงึ ทรงส่ังบุรษุ วา พนาย เธอจงไปถามพราหมณนนั้ วาเขาพดู อะไร. พราหมณอนั บุรุษนัน้ มาถามแลว จงึ กลาววา พวกคนที่เหลอืขนึ้ ยานคือชา งเปน ตน ถอื ดาบและโลเปน ตน จงึ ชนะเสนาของพระราชาอน่ืขอ นั้นไมน า อศั จรรย สวนเราชนะจติ อนั ตระหนี่ ไดถวายผาหม แดพ ระ-ทศพล เหมอื นคนเอาคอ นทุบหัวโคโกงท่ีเดนิ ตามมาขางหลัง ทาํ ใหมันหนีไปฉะนั้น. ความตระหนท่ี ่เี ราชนะนน้ั นา อัศจรรย. บรุ ษุ นนั้ จึงกลับมากราบทลู เรือ่ งราวนั้นแกพ ระราชา. พระราชาตรัสวา น่แี นะ พนาย เราทงั้ หลายไมร ูความเหมาะสมแกพระทศพล พราหมณย อ มรู ดังน้.ี ทรงเลอ่ื มใสพราหมณนั้นไดทรงสงคผู าไปให. พราหมณเ ห็นดงั นนั้ จงึ คิดวา พระราชา ไมท รงประทานอะไร ๆครั้งแรกแกเ ราผูนั่งนิง่ แลวไดป ระทานแกเ ราผูกลา วคณุ ท้งั หลายของพระศาสดา ผาคนู ี้เกดิ ข้นึ เพราะอาศยั พระคณุ ทง้ั หลายของพระศาสดา จึง

พระสตุ ตนั ตปฎก ขทุ ทกนกิ าย อปทาน เลม ๘ ภาค ๑ - หนา ท่ี 520สมควรแกพระศาสดาเทานัน้ คร้ันคิดแลว ไดถวายคูผ าแมน ้ันแกพระ-ทศพล. พระราชาตรสั ถามวา พราหมณกระทาํ อยา งไร. ทรงสดับวาเขาถวายคผู า แมน ้ันแกพ ระตถาคตเทา นั้น จงึ ใหสงคผู า ๒ คแู มอ ื่นไปให.พราหมณก ็ไดถ วายคูผา แมเ หลา นนั้ แกพ ระศาสดา. พระราชาทรงใหสงคูผ า ๔ คูแมอ ่ืนอีกไปประทาน รวมความวา ตรสั อยา งนัน้ แลวทรงใหสงคูผา ไปจนกระทงั่ ๓๒ คู. ลาํ ดับนน้ั พราหมณคิดวา การกระทําดังนี้ ยอ มเปนเสมือนจะใหเพิม่ ขน้ึ ๆ (มาก ๆ) แลว จงึ รับเอา คือรบั เอาคูผา ๒ คู คอื คหู น่ึงเพอื่ ตนคหู น่งึ เพ่อื นางพราหมณี แลว ไดถวายเฉพาะตถาคต ๓๐ คู และต้งั แตน นั้เขาเปน ผคู ุนเคยกบั พระศาสดา. คร้ันวันหนึง่ ในฤดหู นาวเยน็ พระราชาทอดพระเนตรเห็นพราหมณน ้ันฟงธรรมอยใู นสํานักของพระศาสดา จึงประทานผา กมั พลแดงทพี่ ระองคหม อนั มีคา แสนหนง่ึ แลว ตรัสวา ตง้ั แตนไ้ี ป ทานจงหม ผากมั พลน้ีฟงธรรม. พราหมณค ิดวา เราจะประโยชนอ ะไรดว ยผา กัมพลน้ีอนั จะนาํ เขาไปในกายอนั เปอ ยเนานี้ จึงกระทาํ เพดานในเบ้อื งบนเตยี งของพระตถาคตในภายในพระคนั ธกุฎีแลว กไ็ ป. อยูมาวันหน่งึ พระราชาเสด็จไปยังพระวิหารแตเชา ตรู ประทบั น่ังในสาํ นกั ของพระศาสดา ในภายในพระคนั ธกฎุ ี. ขณะนั้น พระพทุ ธรศั มีมีพรรณะ ๖ ประการ กระทบที่ผา กัมพล. ผากมั พลเปลง แสงเจดิ จา.พระราชาทรงแหงนดู ทรงจาํ ได รับส่ังวา ขา แตพระองคผูเจรญิ น่ผี ากมั พลของกระหมอ มฉัน ๆ ใหเอกสาฎกพราหมณ. พระศาสดาตรสั วามหาบพติ ร พระองคบ ูชาพราหมณ พราหมณบชู าเราตถาคต.

พระสตุ ตันตปฎ ก ขทุ ทกนกิ าย อปทาน เลม ๘ ภาค ๑ - หนา ท่ี 521 พระราชาทรงดาํ ริวา พราหมณรูส ิ่งทคี่ วร เราไมร จู ึงทรงเลอ่ื มใสไดทรงกระทาํ สงิ่ ท่ีเปน อปุ การะแกห มคู นทัง้ หมดน้ัน ใหเปน ๘ หมวดหมวดละ ๘ ส่ิง ทรงใหทานชอ่ื วา สัพพตั ถกะ (สารพัดประโยชน ) แลวทรงตง้ั พราหมณไ วใ นตําแหนง ปุโรหิต. ฝา ยพราหมณนั้นเขาไปตงั้สลากภตั ๖๔ ท่ี คอื ชื่อวาหมวดละแปด ๘ ท่ี เปน ๖๔ ที่ แลวใหทานรักษาศลี ตลอดชวี ิต จุตจิ ากอัตภาพนัน้ แลว บงั เกดิ ในสวรรค. จตุ จิ ากสวรรคน้นั อกี ในกัปน้บี งั เกดิ ในตระกลู กฎุ มพีในนครพาราณสี ระหวางพระพุทธเจา ๒ พระองค คอื พระผมู ีพระภาคเจาพระ-นามวา โกนาคมนะและพระผมู พี ระภาคเจา พระนามวากัสสปะ. เขาอาศัยความเจรญิ อยูครองเรอื น วนั หนึง่ เสดจ็ เท่ยี วพกั ผอ นอยูในปา . ก็สมัยน้นัพระปจ เจกพุทธเจา กระทาํ จีวรกรรมอยทู ีฝ่ ง แมน าํ้ เม่อื ผาอนุวาตไมเพียงพอจงึ เรมิ่ พบั เก็บไว. เขาเห็นดังน้ันจงึ กลาววา ทา นผเู จริญ เพราะเหตุไรทานจึงพบั เกบ็ ไว. พระปจเจกพทุ ธเจา กลาววา ผาอนวุ าตไมเ พยี งพอ.เขาจึงกลา ววา ทา นผูเจริญ ขอทานจงทาํ ดว ยผา น้ี แลว ถวายผา หม ไดกระทาํ ความปรารถนาวา ความเสอ่ื มไร ๆ จงอยา ใดมแี กข า พเจาในที่ที่เกิดแลว ๆ. เม่อื ภรรยากบั นอ งสาวกอการทะเลาะกัน พระปจ เจกพุทธเจาเขา ไปบณิ ฑบาตแมใ นเรอื นของเขา. ครง้ั นั้น นองสาวของเขาไดถวายบณิ ฑบาตแกพระปจ เจกพทุ ธเจา แลว หมายเอาภรรยาของเขาตง้ั ความปรารถนาวาเราพึงเวนหญิงพาลเห็นปานน้ี ๑๐๐ โยชน. นางยืนอยทู ่ลี านบานไดยินเขา จึงคิดวา พระปจ เจกพุทธเจานีจ้ งอยา ไดบรโิ ภคภัตทห่ี ญงิ นี้ถวาย จึงรบั บาตรเทภตั ท้งิ เสยี แลว ไดบรรจุใหเ ตม็ ดวยเปอ กตมถวาย. นอ งสาว

พระสุตตนั ตปฎ ก ขุททกนกิ าย อปทาน เลม ๘ ภาค ๑ - หนาท่ี 522ของเขาเหน็ จงึ กลาววา นางหญิงพาล เจาจงดา หรอื จงประหารเรากอนเถอะก็การท้งิ ภตั จากบาตรของพระปจเจกพทุ ธเจา ผูไ ดบ ําเพญ็ บารมมี าสองอสงไขยเห็นปานนี้ แลว ใหเปอกตม ไมค วร. ครงั้ น้นั ภรรยาของเขาเกดิ การพจิ ารณาขึ้นมาได. นางจงึ กลาววาโปรดหยุดกอ นเจาขา แลวเทเปอ กตมท้งิ ลา งบาตรแลว ระบมดว ยผงเคร่ืองหอม บรรจุใหเ ต็มดวยภัตอันประณีต และดว ยของมรี สอรอยทั้งส่ีใหเตม็ แลววางบาตรอันแพรวพราวดว ยเนยใสมสี ีดงั กลบี ปทุมลาดไวขางบน ลงในมอื ของพระปจเจกพทุ ธเจา แลวไดกระทาํ ความปรารถนาวา บณิ ฑบาตน้ีเกดิ โอภาสได ฉนั ใด รา งกายของเราจงเกดิ โอภาส ฉนั น้นัเถิด. พระปจ เจกพทุ ธเจา อนโุ มทนาแลวเหาะไปยงั อากาศ. ผัวเมยี ท้ังสองแมน ั้นดํารงอยตู ลอดช่วั อายุ เคลือ่ นจากอตั ภาพน้นัแลว บงั เกดิ ในสวรรค. จุตจิ ากสวรรคน ัน้ อกี เกดิ เปน อบุ าสกในตระกลูทสี่ มบรูณด ว ยทรพั ยสมบตั ิ ๘๐ โกฏิ ในนครพาราณสี ในกาลแหงพระกัสสปสัมมาสมั พุทธเจา. ฝา ยภรรยาบงั เกดิ เปน ธดิ าของเศรษฐี ผเู ชน -นน้ั เหมอื นกัน. เมื่อเขาเจรญิ วัยแลว บิดามารดาจงึ นาํ ธิดาของเศรษฐีนัน้นน่ั แหละมา. ดว ยอานุภาพของกรรมอนั ลามก ซงึ่ มวี บิ ากอันไมน าปรารถนาในชาตกิ อน เมื่อนางสกั วา เขา ไปยงั ตระกลู สามี เรอื นทัง้ สิ้นจาํ เดมิ แตร ะหวางธรณีประตเู ขา ไป เกิดกลิ่นเหม็นประดจุ หลมุ คูถทีเ่ ขาเปด ไวฉ ะน้ัน. กุมารถามวา น่ีกลนิ่ ของใคร ไดฟ ง วา ของธดิ าเศรษฐีจงึ กลา ววา จงนํานางออกไป แลว ใหส งไปยังเรอื นตระกลู ของนางทนั ท.ีนางกลับมาโดยทํานองนน้ั นนั่ แล ๗ ฐานะ.

พระสตุ ตนั ตปฎ ก ขทุ ทกนกิ าย อปทาน เลม ๘ ภาค ๑ - หนาที่ 523 สมัยนน้ั พระกสั สปทศพลปรนิ ิพพานแลว. ชนท้งั หลายกอพระ-เจดยี ของพระองคสงู โยชนหนึง่ ดว ยอิฐทองคาํ มคี าแสนหน่ึง. เม่อื เขากาํ ลงั พากนั กอ เจดยี น ้ันอยู ธดิ าเศรษฐนี ั้นคดิ วา เรากลบั แลว ในฐานะท้ัง ๗ เราจะประโยชนอะไรดวยชวี ติ จงึ ใหห กั ยุบสง่ิ ของเครือ่ งประดับของตนใหก ระทาํ เปน อฐิ ทองคํา ยาว ๑ ศอก กวา ง ๑ คบื สูง ๔ นวิ้ . แตนั้นจงึ ถอื เอากอนหรดาลและมโนศลิ า แลว ถอื ดอกอบุ ล ๘ กาํ ไปยงั ที่ทก่ี อพระเจดีย. กข็ ณะนนั้ แถวอฐิ แหงหนง่ึ วงมาขาดอฐิ สําหรบั เชอ่ื มตอ . ธิดา-เศรษฐจี ึงกลา วกะนายชา งวา ทานจงวางอิฐของเรากอนนี้ลงในที่นี.้นายชางกลา ววา แมน าง ทานมาไดเ วลาพอดี ทานจงวางดวยตัวเองเถดิ .นางจงึ ขน้ึ ไปเอานาํ้ มันเคลือบกอนหรดาลและมโนศลิ าแลว เอาเครอื่ ง-เชื่อมน้ันต้ังติดอิฐ. แลว ทาํ การบชู าดว ยดอกอุบล ๘ กาํ นัน้ ในเบ้ืองบนไหวแลวทําความปรารถนาวา ในท่ีทเี่ กดิ แลว ๆ ขอใหกล่นิ จนั ทนฟ ุงออกจากกายของขาพเจา ขอใหกลน่ิ อบุ ลฟุง ออกจากปาก เสรจ็ แลว ไหวพ ระ-เจดีย กระทําประทักษณิ แลว ไดกลับไปเรือน ขณะนน้ั เอง สติปรารภถงึนางเกิดขึน้ แกบุตรเศรษฐีผูท ีน่ าํ นางไปเรอื นคร้งั แรก. แมในพระนครกม็ ีการปาวรอ งการนกั ขัตฤกษ. บตุ รเศรษฐีนั้นกลา วกะพวกอุปฏฐากวาธดิ าเศรษฐที ีน่ ํามาทีน่ ้ี อยูไ หน. พวกอุปฏฐากกลาววา อยูท ่ีเรือนของตระกูลครับนาย. บุตรเศรษฐีกลาววา พวกทานจงไปนาํ นางมา เราจกัเลนนักขตั ฤกษ. อปุ ฏฐากเหลา น้นั ไปไหวนางแลวยืนอย.ู ผอู ันนางถามวานี่แนะพอทัง้ หลาย พวกทานมาทาํ ไมกัน จงึ พากนั บอกเร่ืองราวน้นั แกนาง. นางกลา ววา พอ ท้ังหลาย เราเอาส่งิ ของเครอื่ งประดับบชู าพระ-เจดียเสยี แลว เราไมมีเครอื่ งประดบั . อปุ ฏฐากเหลา น้ัน จึงไปบอกแก

พระสุตตนั ตปฎ ก ขทุ ทกนกิ าย อปทาน เลม ๘ ภาค ๑ - หนาท่ี 524บตุ รเศรษฐ.ี บุตรเศรษฐีกลาววา พวกทานจงนาํ นางมาเถอะ นางจักไดเคร่ืองประดับ. อปุ ฏ ฐากเหลา น้ันจึงนํานางมา. พรอมกับใหนางเขา ไปยังเรอื น กล่ินจนั ทนและกลน่ิ อบุ ลฟุงไปตลอดทงั้ เรือน. บุตรเศรษฐถี ามนางวา นางผูเ จริญ ทแี รก กลนิ่ เหม็นฟุง ออกจากรา งกายของเธอ แตบัดนี้ กล่ินจันทนฟุง ออกจากรา งกายของเธอ กลิน่ อบุ ลฟุงออกจากปาก,นีอ่ ะไรกัน ? นางจึงบอกกรรมทต่ี นกระทาํ ตั้งแตตน. บุตรเศรษฐคี ิดวาพระพทุ ธศาสนาเปนเคร่อื งนําออกจากทุกขห นอ จึงเล่ือมใส ใหเอาเสื้อที่ทาํ ดวยผา กัมพลหมุ พระเจดยี ท องอันสงู หนึง่ โยชน แลวไดป ระดบั ประดาดวยปทมุ ทอง ขนาดเทา ลอ รถในที่นน้ั ๆ เหลา ปทุมทองทหี่ อยมีประมาณ ๑๒ ศอก. บตุ รเศรษฐนี ้ันดํารงอยูในอัตภาพนั้นตลอดชัว่ อายุ จตุ ิจากอตั ภาพนน้ั ไปบังเกิดในสวรรค จุตจิ ากสวรรคน ั้นอกี แลวมาบังเกิดในตระกูลอํามาตยต ระกลู หนง่ึ ในท่ปี ระมาณหนง่ึ โยชนจ ากนครพาราณสี. สว นภรรยาของเขาจุตจิ ากเทวโลกเกดิ เปน ราชธิดาพระองคใหญใ นราชสกุลเมื่อคนทั้งสองนน้ั ถึงความเจริญวยั แลว เขาปา วรอ งงานนักขัตฤกษใ นบานท่อี ยขู องกมุ าร. กุมารนัน้ กลาวกะมารดาวา แมจา แมจ งใหผ า สาฎกฉนัฉนั จักเลนงานนกั ขัตฤกษ. มารดาจงึ ไดน าํ ผาท่ีซักแลวมาให. กุมารกลาววา แมจ า ผา ผนื นีห้ ยาบ. มารดาจึงไดน าํ ผาผืนอืน่ มาให. แมผ า ผนื นัน้เขาก็ปฏเิ สธเสยี . ทีน้ัน มารดาจึงกลาวกะเขาวา นแี่ นะพอ พวกเราเกิดในเรอื นเชนไร พวกเราไมมีบุญเพอ่ื จะไดผา ทเ่ี น้อื ละเอยี ดกวาน.้ี กุมารกลา ววา แมจ า ถาอยางน้ัน ฉนั จะไปยังทีท่ จี่ ะได. มารดากลา ววา ลกู เอยแมป รารถนาจะใหเ จา ไดร าชสมบตั ิในนครพาราณสี ในวันนท้ี เี ดียว. กมุ าร

พระสุตตนั ตปฎก ขุททกนิกาย อปทาน เลม ๘ ภาค ๑ - หนา ท่ี 525ไหวม ารดาแลวกลา ววา ฉันไปละแม. มารดากลาววา ไปเถอะพอ. ก็กมุ ารนน้ั ออกไปตามกําหนดของบุญ ไปถงึ นครพาราณสี แลวนอนคลุมโปงอยูบนแผนศิลาอนั เปนมงคลในอุทยาน. กว็ นั นัน้ เปน วันที่ ๗ทีพ่ ระเจาพาราณสีสวรรคต. อาํ มาตยทั่งหลายทาํ การถวายพระเพลงิ แลว นัง่ อยูท ่พี ระลานหลวงปรึกษากันวา พระราชาทรงมีแตพ ระธิดาองคเดยี ว ไมมีพระโอรสราชสมบัติทีไ่ มม ีพระราชาจักพินาศ ใครควรเปน พระราชา. พวกอาํ มาตยตางกลาววา ทานจงเปน ทานจงเปน. ปุโรหติ กลาววา ไมควรเลอื กมากพวกเราจักปลอยผุสสรถ. อาํ มาตยเ หลา น้นั จึงเทียมมาสินธพ ๔ ตัว มสี ีดงั ดอกโกมุท แลววางราชกกธุ ภัณฑ ๕ อยาง และเศวตฉัตรไวบนผสุ ส-รถนน้ั แลว ปลอ ยรถไป ใหประโคมดนตรตี ามหลงั ไป รถออกทางประตูดานทิศตะวันออก มุงหนาไปยังอทุ ยาน. อํามาตยบางพวกกลา ววา รถบา ยหนามุง ไปอุทยาน เพราะความคนุ เคย พวกเราจงใหร ถกลับ. ปโุ รหิตกลา ววา พวกทา นอยา ใหรถกลบั . รถไปกระทาํ ประทักษิณกมุ ารแลว ทาํ ทาจะเกยขึน้ ก็หยุดอยู. ปุโรหติ เลกิ ชายผา หมตรวจดูพืน้ เทากลาววา ทวีปนี้จงยกไว ผูนสี้ มควรครองราชสมบัติในมหาทวปี ท้งั ๔ มีทวีปนอยสองพันเปน บรวิ าร แลวกลาววา ทานท้ังหลายจงประโคมดนตรี แลว ใหประโคมดนตรี ๓ คร้งั . ลําดับน้นั กุมารเปด หนาแลดอู ยพู ลางกลาววา ทานทง้ั หลายพากันมาดว ยกรรมอะไร. อํามาตยท ง้ั หลายกลา ววา ขาแตเทวะ ราชสมบัติถึงแกพระองค. กมุ ารกลา ววา พระราชาของพวกทา นไปไหน. พวกอํามาตยกลา ววา ขาแตน าย พระราชาเสดจ็ ไปสคู วามเปน เทวดาเสียแลว . กุมาร

พระสตุ ตนั ตปฎ ก ขุททกนกิ าย อปทาน เลม ๘ ภาค ๑ - หนาท่ี 526กลา ววา ลวงไปกีว่ ันแลว. อํามาตย. วนั น้ีเปนวันท่ี ๗. กุมาร. พระโอรสหรือพระธิดาไมม หี รอื . พวกอํามาตย. ขา แตเ ทวะ พระธิดามี, พระโอรสไมม.ี กมุ ารกลาววา ถา อยางนัน้ เราจกั ครองราชสมบตั .ิ อํามาตยเหลา น้นั จึงใหสรางมณฑปสําหรบั อภิเษกขนึ้ ในทันใดนัน้ แลว ประดับ-ประดาพระราชธดิ าดว ยเครือ่ งอลังการทัง้ ปวง พาไปอุทยาน ไดกระทําการอภิเษกแกก มุ าร. ลําดบั น้ัน อาํ มาตยท้งั หลายจงึ นาํ ผามคี า แสนหน่งึเขาไปเพอ่ื กุมารผูทําการอภิเษกแลว . พระกุมารตรสั วา พอทัง้ หลาย นี้อะไรกัน. พวกอํามาตย. ขาแตเทวะห ผา สําหรบั นุง . พระกมุ าร. พอ ท้ังหลาย ผา เนอื้ หยาบมใิ ชหรอื . พวกอาํ มาตย. ขา แตเ ทวะ บรรดาผา สําหรับใชส อยของมนุษย ผาทเ่ี นอ้ื นุม กวานีไ้ มม .ี พระกุมาร. พระราชาของทานท้ังหลาย ทรงนงุ ผา เห็นปานนห้ี รือ. พวกอาํ มาตย. ขา แตเ ทวะ พระเจา ขา . พระกมุ ารตรัสวา พระราชาของทานทัง้ หลาย เห็นจะไมมบี ญุ แลวใหน าํ พระสุวรรณภิงคารมาดว ยพระดํารสั วา ทา นทงั้ หลายจงนาํ สวุ รรณ-ภิงคารมา เราจักไดผ า แลว เสดจ็ ลกุ ข้นึ ไปลางพระหัตถ บว นพระโอฐแลวเอาพระหัตถว กั น้ําประพรมไปในทศิ ตะวนั ออก ตนกัลปพฤกษ ๘ ตนชาํ แรกแผน ดนิ ทบึ ผุดขึน้ . ทรงวักนํ้าประพรมไปในทิศใต ทศิ ตะวันตกและทิศเหนืออีก รวมความวา ทรงประพรมไปทั้ง ๔ ทศิ . ตน กลั ปพฤกษ๓๒ ตน ผุดขึน้ โดยทําใหม ีทศิ ละ ๘ ตน ๆ ในทศิ ท้งั ปวง. พระกมุ ารนั้นทรงนงุ ผาทพิ ยผ นื หน่งึ ทรงหมผนื หนง่ึ แลวตรสั วา ทา นท้งั หลายจง

พระสตุ ตันตปฎก ขทุ ทกนกิ าย อปทาน เลม ๘ ภาค ๑ - หนา ท่ี 527เทีย่ วตกี ลองปาวรอ งอยางนี้วา ในแวน แควน ของพระเจานนั ทราช สตรีท่ังหลายผกู รอดาย อยา กรอดา ยเลย แลวใหยกฉตั ร ประดบั ตกแตง เสด็จไปบนคอชางตัวประเสรฐิ เสดจ็ เขาพระนคร ขึน้ สปู ราสาทเสวยมหา-สมบตั อิ ยู. เมือ่ เวลาดาํ เนินไปอยอู ยา งนี้ พระเทวีเหน็ สมบัตขิ องพระราชาแลวทรงแสดงอาการของผมู ีความสงสารวา โอ นาสงสารหนอ ทา นผมู ตี บะ,ถูกพระราชาตรสั ถามวา เทวี น้ีอะไรกัน ? จงึ ทลู วา ขาแตเ ทวะ สมบัติของพระองคใ หญย ่ิงนกั ผลแหงกรรมดที ่ีพระองคทรงเชอ่ื พระพทุ ธเจา ทง้ั หลายแลวกระทาํ ไวในอดีต แตเ ดี๋ยวนี้ พระองคไมทรงกระทําบุญอนั เปนปจ จัยแกอนาคต. พระราชาตรสั วา เราจักใหแกใ คร ผูมีศลี ไมม .ี พระเทวที ลู วาเทวะ ชมพทู วปี ไมส ูญจากพระอรหันตท ั้งหลาย. เทวะ ขอพระองคจงตระเตรียมทานไว หมอมฉันจกั ไดพระอรหันต. ในวันรุง ขึ้น พระราชาทรงใหตระเตรยี มทานไวท ่ปี ระตดู านทศิตะวนั ออก. พระเทวีทรงอธิษฐานองคอโุ บสถแตเชา ตรู นอนพังพาบบายหนา ไปทางทศิ ตะวันออก ณ ปราสาทชั้นบน แลวกลาววา ถา พระ-อรหันตทั้งหลายมอี ยูใ นทศิ นี้ พรงุ น้ี ขอจงมารับภิกษาของขาพเจาทัง้ หลายในทศิ นน้ั ไมม ีพระอรหันต จงึ ไดป ระทานสกั การะนัน้ แกคนกําพราและยาจกทัง้ หลาย. ในวันรงุ ข้ึน ทรงตระเตรียมทานไวทป่ี ระตูดา นทศิ ใต ไมไ ดพระ-ทกั ขิไณยบคุ คลเหมอื นอยา งนัน้ แหละ. แมในวันรุงขนึ้ กท็ รงตระเตรยี มไวทป่ี ระตูดา นทศิ ตะวันตก กไ็ มไ ดพ ระทกั ขไิ ณยบคุ คลเหมอื นอยา งนน้ั น่นั -

พระสตุ ตนั ตปฎ ก ขทุ ทกนกิ าย อปทาน เลม ๘ ภาค ๑ - หนา ท่ี 528แหละ. แตในวันทไี่ ดตระเตรียมไวท ปี่ ระตูดา นทิศเหนอื เมื่อพระเทวีนมิ นตเหมือนอยา งน้ันนน่ั แหละ พระมหาปทมุ ปจเจกพุทธเจา ผเู ปนพี่ชายของพระปจเจกพทุ ธเจา ๕๐๐ ผูเ ปนโอรสของพระนางปทุมวดี ซึง่อยูใ นหิมวันตประเทศ เรียกพระปจเจกพทุ ธเจา ผเู ปนนองชายมาวาทานผนู ริ ทกุ ขท ง้ั หลาย พระเจานนั ทราชนมิ นตทานท้งั หลาย ทานทั้งหลายจงรับนมิ นตข องทาวเธอเถดิ . พระปจเจกพุทธเจาเหลา นน้ั รับนมิ นตแ ลวในวันรงุ ขนึ้ ลา งหนาทส่ี ระอโนดาตแลว เหาะมาทางอากาศลงทป่ี ระตูดา นทศิ เหนอื . คนท้ังหลายเหน็ แลว จงึ ไปกราบทลู แดพ ระราชาวา ขาแตเทวะ พระปจ เจกพุทธเจา ๕๐๐ องคมาแลว. พระราชาพรอมกับพระเทวพี ากันไปไหวแลว นําข้นึ สปู ราสาท ถวายทานแกพระปจเจกพุทธเจาเหลาน้นั ณ ปราสาทนนั้ ในเวลาเสรจ็ ภัตกจิพระราชาทรงหมอบลงแทบเทาของพระสังฆเถระ พระเทวที รงหมอบลงแทบเทาพระสังฆนวกะ แลวตรัสวา ขาแตท า นผเู จริญ พระผเู ปน เจาทงั้ หลายจักไมลาํ บากเรอ่ื งปจ จัย และขา พเจาท้ังหลายจักไมเส่อื มจากบุญขอทา นทงั้ หลายจงใหป ฏิญญาแกข า พเจาทั่งหลาย เพือ่ จะอยใู นท่นี ้ีตลอด-ช่วั อาย.ุ ใหพระปจ เจกพุทธเจาเหลา นัน้ ทาํ ปฏิญญาแลว ทาํ ที่อยูอ าศยั ใหพรอมเสรจ็ ดว ยอาการทุกอยาง คือบรรณศาลา ๕๐๐ ท่ีจงกรม ๕๐๐ ในพระอุทยาน แลวใหอ ยูใ นที่นน้ั . เมอื่ กาลเวลาลวงไปอยางน้ี เมื่อปจ จันตชนบทของพระราชาเกิดจลาจลข้นึ พระราชาตรสั วา เราจะไปปราบปรามปจจนั ตชนบทใหส งบราบคาบ เธออยา ประมาทพระปจ เจกพทุ ธเจา ทัง้ หลายดงั น้ี ทรงโอวาทพระเทวแี ลวเสดจ็ ไป. เมือ่ พระราชายังไมท นั จะเสดจ็ กลับมา อายสุ ังขารของพระปจเจกพทุ ธเจากส็ น้ิ ไป. พระปจเจกพุทธเจา ทั้งหมดนน่ั แล

พระสุตตนั ตปฎ ก ขทุ ทกนิกาย อปทาน เลม ๘ ภาค ๑ - หนาที่ 529ปรินิพพานแลว ดวยประการดงั นี้ คือ พระมหาปทุมปจเจกพทุ ธเจาเลน ฌานอยตู ลอดยามสามแหง ราตรี ในเวลาอรุณข้นึ ไดย นื เหนี่ยวแผนกระดานสําหรบั เหนี่ยว ปรินิพพานดวยอนุปาทเิ สสนิพพานธาตุ ฝา ยพระปจเจกพุทธเจา ทัง้ หลายท่ีเหลอื กป็ รินิพพานโดยอบุ ายนั้น. วันรุง ข้ึนพระเทวีจัดแจงทน่ี งั่ สําหรับพระปจเจกพุทธเจาทั้งหลาย แลว โปรยดอกไมอบธูป ประทับนง่ั แลดกู ารมาของพระปจเจกพทุ ธเจาเหลาน้นั ครัน้ ไมเหน็ มา จึงสงพวกบุรษุ ไปดวยพระดาํ รสั วา นแ่ี นะพอ ทงั้ หลาย ทา นทงั้ หลายจงไป จงรพู ระผเู ปน เจา ทัง้ หลายไมผ าสกุ อยา งไร. บุรษุ เหลา นั้นพากันไป แลว เปด ประตบู รรณศาลาของพระมหาปทุม เมอื่ ไมเหน็ ทานในทนี่ ั้น จงึ ไปยงั ที่จงกรม เห็นทานยนื พิงแผนกระดานสาํ หรบั เหน่ียวจงึ กลา ววา ทานผเู จริญ ไดเวลาแลว . สรรี ะของทา นผปู รินิพพานแลวจักพูดไดอยางไร. บรุ ุษเหลา น้นั กลา ววา เหน็ จะหลบั จึงเอามือลูบท่ีหลังเทา รวู าปรินพิ พานแลว เพราะเทา ทัง้ สองเย็นและแข็ง จงึ ไปยังสาํ นกั ของพระปจเจกพุทธเจา องคท ส่ี อง รไู ดอยา งน้นั เหมือนกนั จึงไปยงั สํานกั ของพระปจเจกพทุ ธเจา องคทีส่ าม เขาแมทัง้ หมดรูวาทานปร-ินิพพานแลว อยางนี้ ดวยประการฉะนี้ จงึ พากนั กลบั มายังราชสกุล อนัพระเทวีตรัสถามวา พอทง้ั หลาย พระปจเจกพุทธเจาไปไหน จงึ กราบทูลวา ปรินิพพานแลว พระเจาขา. พระเทวที รงกันแสงครา่ํ ครวญ เสดจ็ออกไป ณ ท่นี ัน้ พรอ มกบั พวกชาวเมือง ทรงใหการทําสาธกุ ีฬา แลวทรงใหท าํ ฌาปนกิจสรรี ะของพระปจเจกพทุ ธเจาทงั้ หลาย แลวใหเ อาพระธาตุทงั้ หลายมากอพระเจดียไว.

พระสุตตันตปฎก ขุททกนิกาย อปทาน เลม ๘ ภาค ๑ - หนา ที่ 530 พระราชาทรงปราบปรามปจ จันตชนบทใหส งบราบคาบแลว เสด็จกลบั มา จงึ ตรัสถามพระเทวผี ูเ สด็จมาตอนรบั วา พระนางผเู จริญ เธอไมประมาทในพระปจเจกสมั พทุ ธเจาท้งั หลายหรือ พระผเู ปนเจา ทัง้ หลายสบายดหี รอื . พระเทวกี ราบทูลวา ขาแตเ ทวะ พระผูเปน เจา ทัง้ หลายปรนิ ิพานเสยี แลว . พระราชาไดท รงสดับดงั นนั้ ทรงดํารวิ า ความตายยังเกดิ ขน้ึ แกบณั ฑติ ทงั้ หลายแมเหน็ ปานน้ี ความพนจากความตาย จกั มีแกพวกเรามาแตไ หน. พระองคไ มเ สดจ็ เขาพระนคร เสด็จไปยงั พระ-อทุ ยานทนั ที แลวรับสง่ั ใหเ รียกพระโอรสองคใ หญมา ทรงมอบราชสมบัติใหแกพระโอรสน้นั แลว ทรงผนวชเปนสมณะดว ยพระองคเ อง. ฝา ยพระเทวีทรงดาํ ริวา เมื่อพระราชาทรงผนวชแลว เราจักทําอะไร จงึทรงผนวชในพระอุทยานเหมือนอยางนั้นแหละ. ทัง้ สองพระองคท รงทาํ ฌานใหเ กิดแลว จุติจากอตั ภาพน้นั ไปบังเกิดในพรหมโลก. เม่ือพระราชาและพระเทวีทั้งสองน้นั อยูใ นพรหมโลกน้ันน่นั แหละพระศาสดาของเราทง้ั หลายเสดจ็ อุบตั ขิ ้ึนในโลก ทรงประกาศพระธรรม-จกั รอนั บวรแลว เสด็จถึงนครราชคฤหโดยลาํ ดบั . เมื่อพระศาสดาเสด็จอาศยั อยใู นนครราชคฤหน ้ัน ปปผลมิ าณพน้บี งั เกดิ ในทอ งของภรรยากบลิ พราหมณ ในพราหมณคามชื่อวา มหาตติ ถะ. นางภัททกาปลานี นี้บังเกดิ ในทองของภรรยาพราหมณโ กสยิ โคตร ในสาคลนคร แควนมทั ทราฐ. เมือ่ คนทง้ั สองนั้นเติบโตโดยลาํ ดบั เมอื่ ปปผลิมาณพบรรลวุ ยัท่ี ๒๐ นางภทั ทาบรรลุวนั ท่ี ๑๖ บิดามารดาแลดูบตุ รแลว จึงคาดคัน้ วาน่ีแนะพอ เจาก็เจริญวยั แลว สมควรดาํ รงวงศสกลุ . มาณพกลา ววาคุณพอ คุณแม อยา ไดก ลาวถอ ยคาํ เหน็ ปานน้ีในคลองแหง โสตของผมเลย

พระสตุ ตันตปฎ ก ขุททกนกิ าย อปทาน เลม ๘ ภาค ๑ - หนา ที่ 531กระผมจักปฏบิ ัตทิ ราบเทาทีค่ ุณพอคุณแมยงั มชี วี ติ อยู ตอ เมอื่ คุณพอ คุณแมลวงลับไปแลว กระผมจกั ออกบวช. ลวงไปได ๒-๓ วัน บิดามารดากก็ ลาวอกี . ฝายมาณพน้ันก็ปฏิเสธอีก. ต้งั แตน ้ัน มารดาคงกลาวอยูเนอื ง ๆ ทีเดียว. มาณพคดิ วา จกั ใหม ารดายินยอม จงึ ใหท องคาํ สสี ุกปล่ังพนั ล่ิมแลว ใหพ วกชางทองทํารปู หญิง ในเวลาเสรจ็ กรรมมีการขดั และการบุรปูน้นั เปนตน จึงใหรปู นั้นนุง ผาแดง ใหป ระดับดอกไมและเครอ่ื งอลงั การตา ง ๆ อนั เพยี บพรอมไปดว ยทอง แลวกลา ววา คุณแม ผมไดอ ารมณเหน็ ปานนจ้ี งึ จักอยูครองเรอื น เมื่อไมไ ดก ็จกั ไมอย.ู นางพราหมณผี มู ีปญ ญาคดิ วา บุตรของเรามีบญุ ไดใ หท านสรางอภินีหารไวแลว เม่อืทําบุญทัง้ หลายในชาติกอน คงจะไมไดท าํ คนเดียว. หญิงผทู าํ บญุ รวมกับบตุ รของเรานี้ จกั เปน หญิงเปรียบปานรูปทองเปนแน. นางจึงใหเชิญพราหมณ ๘ คนมา เลีย้ งดูใหอ มิ่ หนาํ ดวยโภคะทง้ั ปวงแลว ยกรปู ทองขน้ึ บนรถ แลวสงไปดว ยคําวา พอ ทงั้ หลาย พวกทา นจงพากันไป เหน็ทาริกาเห็นปานน้ี ในตระกูลทีม่ ีชาติ โคตร และโภคะ เปน ตน เสมอกนักับเราทง้ั หลายในที่ใด จงใหร ปู ทองนีแ้ หละใหเปนอาการแสดงความสตั ยจริงไวในท่ีนน้ั . พราหมณเหลา นน้ั พากนั ออกไปดว ยคดิ วา น่เี ปนการงานของพวกเรา แลวปรึกษากันวา พวกเราจกั ไดท ไี่ หน ขน้ึ ช่อื วามัททราฐเปนตาํ หนกั ฝายใน พวกเราจักไปยังมทั ทราฐ แลว ไดไปยงั สาคลนครในมทั ทราฐ. ตั้งรูปทองน้นั ไวทท่ี า สําหรบั อาบน้ํา ในแควน มัททราฐนัน้แลวนง่ั อยู ณ สว นสุดขางหนึ่ง. ลําดบั นั้น แมนมของนางภทั ทาใหนาง

พระสุตตันตปฎก ขุททกนิกาย อปทาน เลม ๘ ภาค ๑ - หนา ที่ 532ภัตทาอาบนํ้า แตงตวั แลว ตนเองไปทา นา้ํ เพื่อจะอาบ เหน็ รปู ทองจึงคดิวา แมภทั ทานีแ้ นะนาํ ไมได มายนื อยูท่นี ีเ้ พื่ออะไร จงึ ตีที่ขา งหลงั รวู าเปนรูปทองจงึ กลา ววา เราทําความสาํ คัญใหเ กดิ ขึน้ วา เปน ธิดาแหงเเมเจา ของเรา หญิงนี้ เมอ่ื ธิดาแหง แมเ จาแมร บั เอาผา นงุ แลว กจ็ ะไมเหมอื น. ลําดบั น้นั พราหมณเ หลา น้ันจงึ ถามแมนมนั้นวา ไดยนิ วา ธิดาแหง นายของทานเห็นปานน้ี. แมน มน้ันกลาววา ธดิ าแหงแมเจาของเราเปน หญงิ มรี ูปงามกวา รปู เปรียบทองนี้ รอยเทา พนั เทา จรงิ อยา งนั้นเธอนง่ั อยูในหองประมาณ ๑๒ ศอก แมจะไมม ปี ระทีป ก็กาํ จัดความมดืไดดวยแสงสวา งจากรางกาย. พวกพราหมณก ลาววา ถาอยา งนัน้ เราทง้ั หลายจะไปยงั สํานักแหง บดิ ามารดาของนาง แลวยกรปู ทองขนึ้ รถตามแมน มนน้ั ไป แลวยืนอยูทีป่ ระตเู รอื นใหบ อกถงึ การมา. พราหมณป ฏสิ ันถารแลวถามวา ทา นทัง้ หลายมาจากไหน ?.พราหมณเ หลาน้ันกลา ววา เราทัง้ หลายมาจากเรือนของกบลิ พราหมณณ บา นมหาติตถคามในแควน มคธ ดวยเหตชุ ือ่ น.ี้ พราหมณก ลา ววา ดีละพอ พราหมณนัน้ มชี าติ โคตร และทรัพยสมบตั เิ สมอกับเรา เราจักใหทาริกา แลวรับเคร่ืองบรรณาการไว. พราหมณเหลา นนั้ จงึ สงขาวแกกบิลพราหมณวา ทารกิ าชอื่ วา ภัททา พวกเราไดแลว ทานจงรกู ิจท่ีควรกระทําตอไป. บิดามารดาไดฟ งขาวนัน้ แลว จงึ บอกแกป ป ผลมิ าณพวาไดน างทารกิ าแลว. ปปผลิมาณพคิดวา เราคดิ วา จักไมไ ด พราหมณเหลานี้สงขาวมาวาไดแลว , เราไมม คี วามตองการ จกั สง หนังสอื ไป แลวไปในทลี่ บั เขียนหนังสอื วา แมภ ัททาจงไดสามีผูสมควรแกช าตโิ คตรและโภคทรัพยข องตนเถดิ เราจักออกบวช ทานอยาไดร อนใจในภายหลัง.

พระสุตตนั ตปฎ ก ขทุ ทกนกิ าย อปทาน เลม ๘ ภาค ๑ - หนา ที่ 533ฝา ยนางภทั ทาไดฟ ง วา นยั วา บิดามารดาประสงคจะใหเ ราแกผโู นน จงึไปในท่ลี บั เขยี นหนังสือวา ลกู เจาจงไดทารกิ าผูเหมาะสมแกช าตโิ คตรและโภคทรัพยข องตน เราจักบวช ทานจงอยาไดรอนใจภายหลัง. หนงั สือท้งั สองฉบับมาประจวบกนั ระหวางทาง. พวกนางภัททาถามวา น้ีหนงั สือของใคร. พวกปป ผลิมาณพตอบวา หนงั สอื นป้ี ปผลิมาณพสงไปใหนางภทั ทา. เม่อื พวกปป ผลมิ าณพกลา ววา นี้หนงั สอื ของใคร และเม่อืพวกนางภตั ทากลา ววา หนังสือนน้ี างภัททาสงไปใหป ปผลิมาณพ คนเหลา น้ันจงอานหนงั สือท้งั สองฉบบั แลวกลาวกนั วา ทา นท้ังหลายจงดกู ารการทาํ ของพวกเดก็ ๆ ดงั นี้ แลว ฉกี ทงิ้ ไปในปา แลวเขยี นหนงั สอื ฉบับอ่ืนซง่ึ เสมอเหมอื นกบั หนงั สอื น้นั แลว สงไปท้งั ขางนแ้ี ละขางน.้ี ดงั นัน้หนังสือของกุมารและกมุ าริกาจึงเหมือนกนั เปน หนงั สอื เอ้ือเฟอ และเกื้อกูลแกท างโลกเทานั้น เพราะเหตนุ น้ั คนท้ังสองนนั้ แมจ ะไมตองการก็ไดมารว มกัน. ในวันน้ันเอง ฝา ยปปผลนิ าณพก็ใหนางภทั ทาถือดอกไมพวงหน่ึง.ฝายนางภทั ทากว็ างดอกไมเ หลา น้นั ไวทา มกลางที่นอน. คนทั้งสองบริโภคอาหารเย็นแลว เร่มิ เขานอน. ในสองคนนน้ั มาณพข้ึนทนี่ อนทางดา นขวานางภทั ทาข้ึนทางดานซา ย แลวกลาววา พวกเราจกั รูชดั แจง วา ดอกไมในดานของผูใ ดเหยี่ ว ราคะจติ เกิดข้นึ แลว แกผูนัน้ ใคร ๆ ไมพึงติดพวงดอกไมน .้ี กค็ นทั้งสองน้ันไมหลบั เลยตลอดราตรีทง้ั สน้ิ เพราะกลัวจะถูกตองรา งกายของกันและกนั ใหเวลาลว งไปแลว . ก็ในเวลากลางวนัแมแ ตค วามย้มิ แยมกไ็ มไดก ระทํา. คนทง้ั สองไมเกย่ี วของกันดว ยอามสิทางโลก ไมจัดแจงการงานตราบเทาที่บดิ ามารดายงั มชี วี ิตอยู เมอ่ื บิดา

พระสตุ ตนั ตปฎก ขทุ ทกนกิ าย อปทาน เลม ๘ ภาค ๑ - หนา ท่ี 534มารดากระทาํ กาละแลว จึงจัดแจง. สมบตั ขิ องมาณพมีมากมาย. ผงทองคาํทเี่ ขาเพกิ ออกจากรา งกายแลว ทงิ้ ไปในวนั หน่ึงเทานน้ั ควรไดป ระมาณ๑๒ ทะนาน โดยทะนานมคธ. มาณพมบี งึ ใหญต ิดเครื่องยนต ๖๐ แหงมีเนอื้ ทท่ี าํ งาน ๒ โยชน มีบา น ๔ บาน ขนาดเมอื งอนุราธปรุ ะ มีพลชา ง ๑๔ กอง พลมา ๑๔ กอง และพลรถ ๑๔ กอง. วันหน่งึ เขาขม่ี า ตวั ท่ปี ระดบั แลวอันมหาชนแวดลอ ม ไปยังสถานทที่ าํ การงานยนื อยูป ลายนา เห็นพวกนกมีกาเปนตน ดงึ สัตวทัง้ หลายมีไสเ ดอื นเปน ตน ขึน้ มาจากทีแ่ บะออกดว ยไถแลวกินอยู จงึ ถามวา พอท้ังหลาย นกเหลา นีก้ นิ อะไร. บริวารชนบอกวา ขา แตเ จา มันกินไสเดอื น.มาณพกลาววา บาปทพ่ี วกนกทําจะมแี กใ คร. บริวารชนตอบวา ขาแตเ จาจะมีแกท าน. เขาจึงคดิ วา ถา บาปทนี่ กเหลา นี้ทํามีแกเ ราละก็ ทรัพย๘๗ โกฏจิ ักทําอะไรแกเรา การงาน ๑๒ โยชน จกั ทาํ อะไร บงึ ติดเครื่องยนตจกั ทําอะไร และบาน ๑๔ บา น จกั ทาํ อะไร, เราจกั มอบสมบตั ิท้ังหมดนี้แกน างภัตทาถาปล านี แลว จักออกบวช. ขณะนั้น นางภัททากาปล านีหวา นเมลด็ งา ๓ หมอ ในระหวา งไรพวกแมน มแวดลอ มน่ังอยู เห็นพวกกากนิ สตั วในเมล็ดงา จงึ ถามวาแมทง้ั หลาย กาเหลา นก้ี ินอะไร ? พวกแมนมกลา ววา กนิ สตั วจ ะ แมเจา.นางภทั ทาถามวา อกุศลจะมีแกใคร ? พวกแมนมตอบวา มแี กท านจะแมเ จา . นางจึงคิดวา เราไดผ า ๔ ศอกและภัตสักวา ขาวสกุ ทะนานหนึ่งยอมควร ก็ถาอกุศลที่สตั วเหลาน้ที ําจะเปน ของเรา แมพ ันภพ เราก็ไมอาจยกหัวขึ้นจากวัฏฏะได เม่ือลกู เจา พอมาถงึ เทานน้ั เราจักมอบสมบตั ิทัง้ หมดแกล ูกเจาแลว จกั ออกบวช.

พระสุตตันตปฎก ขุททกนกิ าย อปทาน เลม ๘ ภาค ๑ - หนา ที่ 535 มาณพมาแลวอาบนา้ํ ข้ึนสปู ราสาท นัง่ บนบัลลังกอนั ควรคา มาก.ลาํ ดับน้ัน บริวารชนนอ มนาํ โภชนะอนั สมควรแกพ ระเจา จกั รพรรดเิ ขาไปใหแ กม าณพ. คนทง้ั สองบรโิ ภคแลว เมอื่ บรวิ ารชนออกไปแลว จึงไปในทล่ี บั นง่ั ในท่ผี าสุก. ลาํ ดับนน้ั มาณพจงึ กลาวกะนางภัททาวา น่แี นะภทั ทา เธอเม่อื มายงั เรือนน้ี นาํ ทรัพยมีประมาณเทาไรมา. นางภัททากลา ววา ขา แตเจา นาํ มาหาหมื่นหาพันเลม เกวียน. มาณพกลาววา ทรพั ยท ั้งหมดนน้ั และสมบัติอนั มปี ระเภทอาทอิ ยางน้ี คอื ทรัพย ๘๗ โกฏใิ นเรือนนี้ และบึงตดิ เคร่อื งยนต ๖๐ บึง ซง่ึ มีอยูท้งั หมดนัน้ ฉันขอมอบแกเ ธอเทานัน้ . นางภทั ทากลาววา ขาแตเจา กท็ า นเลาจะไปไหน. มาณพกลา ววา ฉนั จกั บวช.นางภัททากลา ววา ขา แตเจา แมฉนั กน็ ่งั คอยการมาของทา น แมฉนัก็จกั บวช. ภพท้ังสามปรากฏแกค นทง้ั สองน้นั เหมือนกฎุ ีใบไมถ กู ไฟติดทว่ั แลวฉะนัน้ . คนทง้ั สองนน้ั กลา ววา เราท้งั สองจักบวช จึงใหค นไปนาํ จวี รท่ียอ มดวยรสน้าํ ฝาด และบาตรดินมาจากรา นตลาด แลวใหกนัและกันปลงผมแลว กลาววา พระอรหันตเหลา ใดมีอยูในโลก เราทัง้ หลายบวชอทุ ิศพระอรหันตเ หลา นั้นดงั นี้ แลวบวช ใสบาตรในถุงคลองทไ่ี หลแลวลงจากปราสาท. บรรดาทาสและกรรมกรในเรอื น ใคร ๆจาํ ไมได. คร้งั นนั้ คนท้งั สองนน้ั ออกจากบานพราหมณไ ปทางประตบู านทาสพวกชาวบานทาสจําได ดว ยอาํ นาจอาการและทาทาง. ทาสเหลา น้ันรองไหหมอบลงทีเ่ ทา แลว กลา ววา ขา แตเ จา เหตไุ รทา นทง้ั หลายจึงกระทําพวกขาพเจา ใหเ ปนคนอนาถาหาที่พึ่งมิได. คนท้งั สองกลา ววา นี่แนะ พนาย

พระสตุ ตนั ตปฎ ก ขทุ ทกนกิ าย อปทาน เลม ๘ ภาค ๑ - หนาท่ี 536เราท้ังสองบวชดวยเห็นวา ภพทัง้ สามเปน ประดจุ บรรณศาลาอันไฟติดทั่วแลว ถา เราทั้งสองจะทาํ ทา นทง้ั หลาย แตละคนใหเ ปน ไทไซร แมรอ ยปก ็ไมพอ ทานทง้ั หลายจงชาํ ระศีรษะของพวกทาน แลว จงเปนไทเลย้ี งชีวติ อยูเถิด เมอ่ื ทาสเหลานนั้ รองไหอ ยนู น่ั แหละไดพ ากนั หลกี ไปแลว. พระเถระเดินไปขา งหนาหนั กลับมามองดู พลางคดิ วา นางภทั ทา-กาปล านนี ้ี เปนหญิงมีคาควรแกช มพทู วีปทั้งส้ิน เดินมาขา งหลังเรา.กข็ อ ท่ใี คร ๆ จะพึงคดิ อยา งน้ีวา คนเหลา นนั้ แมบวชแลว กไ็ มอ าจเวนจากกัน การทาํ กรรมอันไมสมควร เปนฐานะทจ่ี ะมไี ด. จงึ ยงั ความคดิใหเกดิ ข้ึนวา ใคร ๆ พึงประทุษรายดว ยใจอันลามกอยางนี้แลว พึงทาํอบายใหเตม็ ดงั น้ี พลางเดินไปขางหนา เห็นทางสองแพรง จงึ ไดหยุดอยทู ตี่ น ทางน้นั . ฝา ยนางภัททามาถึงจึงไหวแ ลว ไดยืนอยู. ลําดับนน้ั พระเถระกลา วกะนางภทั ทาวา น่ีแนะ ภัททา มหาชนเห็นหญงิ ผเู ชน ทานเดนิ มาขางหลงั เรา มีจิตคิดประทษุ รายในพวกเราวาคนเหลานี้ แมบ วชแลวก็ไมอาจเวน จากกนั จะพึงเปนผยู งั อบายใหเต็ม.ในทางสองแพรง น้ี ทา นจงถอื เอาทางหนึง่ เราจักไปโดยทางหน่ึง.นางภทั ทากลา ววา เจา ขา ขาแตพระผเู ปนเจา มาตุคามเปน ปลโิ พธกังวลของบรรพชติ ทง้ั หลาย, คนทงั้ หลายจะพึงแสดงโทษแกพวกเราวาคนเหลา นแี้ มบวชแลวก็ไมเ วนจากกนั ดงั น้ีแลว ทาํ ประทักษิณ ๓ ครัง้ไหวด ว ยเบญจางคประดิษฐในทท่ี ง้ั ๔ แหง แลวประคองอัญชลอี นั รุงเรืองดว ยการประชุมน้ิวทง้ั ๑๐ แลวกลาววา ความสนิทสนมโดยความเปนมิตรทีท่ าํ ไวในกาลนานประมาณแสนกัป แตกในวนั น้ี ทา นนั่นแหละ