4 แผ่นดิน

พลอยต๎องสะทอ๎ นถอนใจ เปน็ ตน๎ วําผา๎ ไตรๆ หนงึ่ มรี าคารวํ มพนั บาท พลอยกต็ ๎องจําใจซ้ือทั้งทีพ่ อเอามอื จับดูเน้อื ผา๎ แล๎วก็ ตอ๎ งใจหาย ด๎วยความเลวของผา๎ มง๎ุ ผา๎ โปรงํ อยํางท่ีต้งั ใจไว๎น้ันหาไมํได๎ ได๎แตมํ ๎ุงผา๎ หยาบๆ ท่ีทอขึ้นใชแ๎ ทนผา๎ โปรํง สํวน เครอื่ งใช๎อื่นๆ ก็แพงขึน้ ไปตามสํวน คุณเชยผซู๎ ่งึ มาชวํ ยซ้ือของและเตรียมของอยตํู ลอด ถงึ กบั ถอนใจใหญอํ อกอทุ านวาํ \"แมพํ ลอยเอย๐ สมัยนี้อะไรๆ มนั กแ็ พงไปหมดแมแ๎ ตบํ ญุ กุศล คาํ ใช๎จาํ ยบวชพอํ อ๎นคราวนี้ถา๎ เปน็ สมยั กํอน ก็บวช พระได๎สกั สบิ องค๑ แล๎วจะยงั มีเงินเหลือปวารณาเป็นอุปฐากไปไดต๎ ลอดพรรษา แตํเด๋ียวนี้ดเู อาเถดิ เมอ่ื บญุ กุศลแพงเสีย แล๎ว คนเราก็เห็นจะใกลน๎ รกเขา๎ ไปทุกวนั !\" \"อยําไปเสียดมเสยี ดายเลยคุณเชย\" พลอยวาํ \"จะทําบญุ ท้งั ที ฉันไมํอยากคดิ หรอกเรอ่ื งเงินๆ ทองๆ\" \"แมํพลอย\" คุณเชยพูดดว๎ ยเสยี งเยอื กเย็นเหมอื นกับรําพึงกับตวั เองมากกวาํ \"แมํพลอยเคราะหด๑ ีมเี งนิ ใช๎ แมํพลอย ก็ไมตํ ๎องคิดถงึ มนั ได๎เรือ่ งเงินๆ ทองๆ บุญกุศลใครๆ กอ็ ยากทาํ ถา๎ นรกสวรรค๑มีจริงใครจะอยากไปตกนรก ถ๎าชาติหนา๎ มจี ริง ใครก็ตอ๎ งอยากใหช๎ าตหิ นา๎ ดกี วาํ ชาตินี้ แตกํ ็น่นั แหละแมํพลอยเอ๐ย เดยี๋ วน้คี นท่จี นถึงกับทาํ บุญไมํไหวมมี ากขน้ึ ทกุ วนั เพราะเพยี งแตํเล้ียงปากเลี้ยงทอ๎ งเข๎าไปก็ยากเสียแล๎ว แมํพลอยอยํูไกลแมพํ ลอยไมเํ หน็ หรอก แตํพอ่ี ยํใู กล๎ บา๎ นพีอ่ ยํมู ีแตํ คนจนลอ๎ มรอบ เขากค็ นอยํางเรานํะแหละไมํไดผ๎ ดิ อะไรกันเลย พีว่ าํ คนพวกนีเ้ ขาอยากทําบุญมากกวาํ คนม่งั มีเสยี อีก เพราะชาติน้เี ขาตอ๎ งมีทกุ ข๑ ต๎องยากลําบาก เขาก็อยากจะพบชาติหนา๎ ที่ดีกวาํ น้ี แตกํ ํอนพ่ีไปอยํกู ับคนจนใหมๆํ ยงั นกึ แปลกใจวําเขาทําบญุ กันทุกว่ีทุกวัน มากกวาํ เราทีเ่ ป็นลกู พระนา้ํ พระยาเสยี อีก ดูๆ ไปก็รูว๎ ําอยํางเรามันไมํมที กุ ข๑ เคยแตํ สบายจงึ ไมํพะวงเรื่องบาปบญุ คณุ โทษ แตคํ นทเ่ี ขาตกอยูํในห๎วงทุกขห๑ ๎วงจนเสียแลว๎ ในชาตินี้ เขาร๎จู ักมากกวําเรา ตัง้ แตนํ ้ัน มาพ่ีก็นับถือคนจน เพราะเห็นใจเขา แตเํ ด๋ียวน้ี...\" คณุ เชยหยุดพูดถอนใจใหญํอยํางอํอนระอา \"แตเํ ดยี๋ วนขี้ า๎ วของมันแพง เหลอื เกิน คนจนอยํแู ล๎วกย็ งิ่ จนลงไปอกี เหมอื นกบั วาํ นรกมาถึงตวั เสยี แล๎วแตํในชาตนิ ้ี คร้ันจะไปหวงั เอาสวรรค๑วิมาน หวัง ความสขุ ในชาตหิ นา๎ ประตสู วรรคก๑ ป็ ิดเสยี แลว๎ ด๎วยของมันแพง ทาํ บุญไมไํ ด๎ เมอ่ื รู๎ตวั วาํ ไหนๆ กต็ อ๎ งตกนรกแนํแล๎วไมมํ ที าง แก๎ เป็นใจใครก็ตอ๎ งปลอํ ยเลยตามเลย หาความสนุก เอาแตํใจตัวไปชาติหนึ่ง ตอํ ไปจะเปน็ อะไรกช็ ํางมัน อยาํ งนคี้ นที่มี สันดานกระเดียดไปขา๎ งช่ัวอยํแู ลว๎ กย็ ่ิงจมลงไป แม๎คนทด่ี ๆี ก็อาจกลายเปน็ คนชวั่ ไปได๎ พีด่ ๆู ไปแล๎วก็ขนลกุ \" พลอยไดย๎ นิ คณุ เชยพดู แลว๎ กข็ นลกุ ตามเพราะเหน็ จรงิ พดู กบั คณุ เชยไปวาํ \"นน่ั สคิ ณุ เชย แล๎วจะเป็นอยํางไรกนั ตํอไป\" \"พ่กี ็ไมํร\"ู๎ คุณเชยตอบ ทกุ คร้งั ทคี่ ุณเชยพูดกบั พลอยด๎วยเรือ่ งทสี่ ําคญั ดว๎ ยเรื่องทค่ี ุณเชยมคี วามเหน็ อยาํ งจรงิ ใจ คุณเชยมักจะเรียกตวั เองวํา \"พี่\" เสมอ คณุ เชยพดู ตํอไป \"พี่รูแ๎ ตวํ าํ ของอะไรท่ีเคยพบพบเหน็ มาแตํกํอนน้ันหมดไปแล๎ว ผํานไปแล๎ว ไมมํ วี นั จะกลับมาให๎เห็นไดอ๎ ีก เพราะ คนสมยั นีเ้ ปลีย่ นไปทกุ วนั เปลย่ี นไปวนั ละมากๆ ทเ่ี ราเคยเหน็ คนรกั กันเอ้อื เฟอื้ เผือ่ แผํกัน ไวใั จกนั นั้น พีค่ ิดวําจะไดเ๎ ห็น น๎อยลงไปทกุ ที ตอํ ไปกจ็ ะมแี ตแํ กงํ แยงํ คดโกงระแวงสงสัยกัน เพราะความจาํ เปน็ มันบังคับอยํู คิดแล๎วก็ไมนํ ําสบายใจเลย\"

\"คณุ เชยพดู เสียจนฉันแทบไมอํ ยากอยตูํ อํ ไป\" พลอยปรารภขึ้น \"แมพํ ลอยอยาํ มาฟงั ฉันเลย\" คุณเชยหัวเราะแลว๎ เปลี่ยนเสียงพูดทันที \"หลวงโอสถเขายังบอกอยํเู ม่อื สองสามวนั น้ี เองวาํ ฉันย่งิ แกยํ ิง่ เลอะ พดู อะไรไมเํ ปน็ เร่ืองเปน็ รส ฉนั ดูๆ ไปแลว๎ กเ็ ห็นจริง แมพํ ลอยอยาํ เก็บเอาไปคิดเลย วาํ แตเํ ครอ่ื ง อัฏฐบริขารท่ีจะถวายพระครบแล๎วหรือยัง\" \"ฉันก็วําครบแล๎ว\" พลอยตอบ \"ของถวายอุปัชฌาย๑ คสํู วดและพระน่ังหตั ถบาสครบแลว๎ หรือ\" \"หมดแลว๎ คณุ เชย อุปัชฌาย๑ คสํู วดถวายไตร พระนงั่ หตั ถบาส ถวายผ๎าเช็ดหน๎าดอกไมธ๎ ูปเทียนและเงิน ฉันกว็ ํา พอแล๎ว\" \"กน็ ําปล้มื ใจอยํู\" คุณเชยวํา \"แมพํ ลอยทําบุญไดค๎ รบเครอ่ื งเหมอื นกับเม่อื ครงั้ บา๎ นเมอื งยังดี ฉันขออนุโมทนาด๎วย\" กอํ นจะถงึ วนั บวชตาอน๎ วนั หนง่ึ คณุ เชย ชอ๎ ย ประไพ พรอ๎ มดว๎ ยพวกพอ๎ ง ผห๎ู ญงิ อน่ื ๆ อกี สองสามคน กม็ าชมุ นมุ กนั ท่ี บ๎าน นยั วําเพอ่ื จะชวํ ยทําดอกไม๎ ซ่งึ มีหลายอยาํ งตง้ั แตํดอกไมค๎ ลมุ ไตร ไปจนถงึ กรวยคํสู วดอุปชั ฌาย๑ ช๎อยเขา๎ รับเป็นหวั เร่ียวหวั แรงในการนี้ และเปน็ ผ๎ูบงการส่งั ใหค๎ นโน๎นคนน้ที าํ ดอกไม๎เทาํ ท่ีเหน็ วําจะทาํ ได๎ ช๎อยบอกวาํ \"เรอ่ื งนี้ตอ๎ งปลํอยฉันบา๎ งละแมพํ ลอย เร่ืองทาํ ดอกไม๎ฉันทํามาแตํสาวจนแกํ ใครอยํามายงุํ กบั ฉันดีกวํา ฉนั สัง่ อะไร ก็ทําตามกแ็ ลว๎ กนั \" \"ฉันก็วําอยาํ งนน้ั แหละช๎อย\" พลอยเห็นด๎วย \"ฉันเองกเ็ รื้อรังไมไํ ดท๎ ําเสยี นาน หตู ากไ็ มคํ ํอยจะเหน็ \" \"ดัดจรติ นะํ ไมํวํา\" ช๎อยยอ๎ นให๎ทนั ที \"ตัวจะมาทําแกํเกนิ กวาํ เขาไปได๎อยาํ งไร เป็นคณุ นายคุณหญิงมาเสียนานจน ลมื วิชาความรกู๎ ็วาํ มาเถดิ เอ๎า ! รอ๎ ยตาขาํ ยไป !\" ชอ๎ ยพูดพลางยืน่ ชามใสํดอกพดุ ท่ตี ดั กา๎ นเทาํ กันแลว๎ ให๎ พร๎อมกบั เขม็ และ ด๎าย \"ยงั ทําเปน็ อยใูํ ชํหรอื ดอกไมป๎ ระดบั ข๎างบนฉันทาํ เอง คนทฉี่ ันเอามาชํวยเขากเ็ กงํ ไมํเป็นไรหรอก\" \"แล๎วฉนั เลําแมํชอ๎ ยจะใหท๎ าํ อะไรบา๎ ง\" คุณเชยถามขนึ้ \"กท็ ําอะไรเปน็ บา๎ งเลาํ แมํเชย\" ชอ๎ ยถามกลับไป \"รอ๎ ยตาขาํ ยก็คงจะพอไดก๎ ระมงั \" คุณเชยตอบอยํางลังเล \"ถา๎ ไมไํ ว๎ใจฉนั ชํวยเดด็ ดอกไมก๎ ็ยังได๎\" \"ลองร๎อยตาขํายอีกดา๎ นหนึ่ง......ด๎านตรงข๎ามกับแมพํ ลอยเขานน่ั แหละ\" ช๎อยพูดอยํางเปน็ การเปน็ งาน แลว๎ กส็ ่งั คนโน๎นคนน้ีให๎ทาํ งานไมหํ ยุดปาก การทาํ งานทบ่ี า๎ น อนั เปน็ โอกาสใหพ๎ น่ี อ๎ งพวกพอ๎ งมาชมุ นมุ กนั พรง่ั พรอ๎ ม ไดพ๎ บปะพดู จากนั และรวํ มมอื ทาํ งานอนั เป็นการกศุ ล ทําให๎พลอยลืมทุกขไ๑ ดช๎ ั่วครงั้ คราว และในคืนน้นั พอํ เพม่ิ กจ็ ดั หาของมาเลีย้ งมากมายหลายอยาํ ง ในคืนวันน้นั

ก็ได๎ชุมนมุ ญาตพิ น่ี อ๎ ง ตลอดจนเพ่ือนฝงู ท่สี นิท และลูกทกุ คนทย่ี งั อยูํ รวํ มวงกินข๎าวกันอยาํ งพร๎อมเพรียง พลอยน่ังเปบิ ข๎าว อยํูเงยี บๆ ฟงั พํอเพิม่ คุยด๎วยเรอื่ งนนั้ บา๎ งเรือ่ งนีบ้ า๎ ง บางทคี ณุ เชยและช๎อยก็ชํวยกนั ขัดคอเสียจนพอํ เพิม่ ต๎องนิ่งหยุดพดู ลง ไป พลอยกวาดตาไปรอบๆ ดหู นา๎ คนทร่ี ู๎จกั คนทต่ี นรกั ทีละคน จาํ นวนปที ี่ผาํ นไป ได๎นําความเตบิ โตเป็นผ๎ใู หญํ มาให๎แกคํ น ที่เป็นเด็กกวํา และนําความชรามาใหแ๎ กคํ นท่เี คยเปน็ เดก็ มาด๎วยกัน แตํทุกคนกย็ ังเปน็ คนเกาํ อยนํู นั่ เองในสายตาของ พลอย เสียงคณุ เชยพูดเบาๆ ขน้ึ วาํ \"มานง่ั พร๎อมกันอยํูอยํางนฉ้ี ันอดคิดถึงเจา๎ คุณพํอไมํไดเ๎ ลย ทาํ นเหน็ ลูกๆ มานัง่ อยํูพร๎อมเพรียงกัน ทาํ นคงดีใจ พลิ กึ \" \"ก็พรอ๎ มกนั เทําทเ่ี หลือ\" พอํ เพม่ิ วาํ \"คณุ ชติ ของฉนั ก็ออกป่าออกดงไปไมไํ ดข๎ าํ วคราวเลย\" พอพอํ เพม่ิ พดู ถงึ คณุ ชติ พลอยกเ็ หลยี วมาดพู วงซง่ึ นง่ั ทาํ ดอกไมอ๎ ยอํู กี ทางหนง่ึ ไมยํ อมเขา๎ มารวํ มวงกนิ ขา๎ วดว๎ ย พวง ซงึ่ เปน็ ภรรยาคุณชิตแตกํ ็ยังถอื ตวั วาํ เปน็ บาํ ว เด๋ยี วนี้แกํชราลงไปพอๆ กนั \"ไดข๎ ําวคุณบา๎ งไหมแมพํ วง\" พํอเพ่ิมมองตามสายตาของพลอยไปพบพวงเขา๎ จงึ ถามขึ้น \"เมื่อสองสามเดือนนี้ ลกู เขา๎ มาหาบําวจากเมืองกาญจนฯ๑ บอกวาํ คุณเธอเป็นอมั พาตลุกไมํขนึ้ \" พวงตอบด๎วยเสยี ง เรยี บๆ \"อา๎ ว !\" คณุ เชยพดู \"แลว๎ เดี๋ยวน้ีเธออยํูกับใครเลาํ แมพํ วง\" \"เธออยํกู บั เมยี โนน๎ \" พวงตอบ \"บาํ วไดข๎ ําววาํ เขามอี ันจะกิน เล้ียงดเู ธอดีไมํตอ๎ งลําบาก\" \"วําไปแล๎วคณุ ชติ เธอก็เคราะห๑ดกี วาํ ฉันเสยี อีก\" พอํ เพิ่มพูดขนึ้ \"เกดิ มากับเขาชาตหิ นงึ่ มีคนเลีย้ งใหส๎ บายอยเํู สมอ\" \"ถ๎าจะวาํ ไปเรากเ็ คราะห๑ดีด๎วยกนั ทกุ คนนํะแหละ ทยี่ งั ได๎มานั่งกนิ ขา๎ วกันอยํูทนี่ ่ี\" คณุ เชยพดู ขึ้น \"ฉนั คิดถึงแตํคุณ ใหญํ ถา๎ เธอยังไมตํ ายแลว๎ มานงั่ อยํดู ๎วยวันน้ี ฉนั วาํ คณุ หลวงคงไมกํ ล๎ามาวางก๎ามอยํางนีห้ รอก\" \"เฮยํ ! คุณเชยเองกเ็ ถอะนาํ !\" พอํ เพิม่ วํา \"ดีแตเํ กํงลับหลงั เทํานั้นแหละ ตํอหนา๎ คณุ ใหญํฉนั ก็เห็นจอ๐ งๆ ราวกะเปน็ คนละคน\" เมอ่ื การสนทนาวกเขา๎ หาคนทต่ี ายไปแลว๎ พลอยกต็ อ๎ งกม๎ หนา๎ ลงมองจานขา๎ วดว๎ ยใจทร่ี ะรกิ ระรวั ใจนกึ ถงึ ตาออ๏ ด ขึ้นมาทนั ที โธํเอ๐ย ! ออ๏ ดลูกแมํ ถา๎ หากยงั อยํูปา่ นนก้ี ็คงจะมานง่ั รวํ มวงกนิ เขา๎ ชวํ ยพดู ชํวยจาให๎ทุกคนได๎เป็นสขุ ใครจะเขา๎ พเี่ ขา๎ นอ๎ งไดด๎ ีเทําอ๏อดก็ไมมํ ี ตาอ๎นนน้ั ถึงจะสนใจในพ่ีน๎อง กเ็ ป็นคนสาํ รวมพูดน๎อย ตาอ้ันถา๎ หากจะพดู ออกมากใ็ ช๎ถอ๎ ยคาํ แข็งๆ ไมเํ ป็นกันเอง ไมํมีทจี่ ะจูงใจพี่น๎องใหร๎ วํ มสามคั คี ประไพนัน้ เลําก็ไดแ๎ ตํหมกมุนํ คดิ แตเํ ร่อื งของตัวเอง จนแทบจะมอง ไมํเห็นพน่ี อ๎ ง จะหาใครทรี่ ๎จู กั ใช๎ถ๎อยคาํ ท่ีทําให๎คนเป็นสุขใจ เกิดความเมตตากรณุ าตํอเพอ่ื นมนุษย๑ และมองดูโลกดว๎ ยแวว ตาอนั แจํมใสรน่ื เรงิ เทําออ๏ ดเหน็ จะไมํมอี ีกแล๎ว แตแํ ล๎วอ๏อดกต็ ๎องตายไปกํอนคนอ่ืน ทาํ ไมเลําออ๏ ดจงึ ต๎องตาย แมมํ องไมํ

เหน็ เลยวําทําไมออ๏ ดจึงต๎องตาย หรือวาํ ในโลกเรานีค้ นดีๆ จะตอ๎ งตายไปกอํ น หรือวําเป็นกรรมอันใดของแมํแตํชาตปิ าง กอํ นท่ไี ด๎สรา๎ งสมไว๎ ท่ีทาํ ใหแ๎ มํตอ๎ งเสยี คนรกั อยูํร่ําไป รกั สง่ิ ใดนัน้ ก็ไมํย่ังยนื รักใครคนน้ันก็ต๎องมีอนั เปน็ จากไปไมมํ ีวันกลับ พลอยนง่ั ก๎มหน๎าเอาชอ๎ นเขี่ยข๎าวในจานเลํน อยํางไมสํ นใจ ข๎าวทกุ เม็ดดเู หมอื นจะแหง๎ ผากและแข็งราวกบั กรวด พลอยจะ มปี ญั ญากลืนขา๎ วเขา๎ ไปอยํางไรลง จะนกึ ตัดใจมิใหน๎ ึกถึงตาอ๏อด ซ่ึงควรอยูํด๎วยในวนั น้ีกต็ ัดใจไมไํ ด๎ วันชมุ นุมญาติพี่น๎อง ซึ่งควรแกกํ ารยินดี กลับกลายเป็นส่งิ เตือนใจถึงคนท่ีหายไปไมํมวี นั กลบั พลอยร๎ูสึกวํามือและเท๎าของตนเริม่ เย็นชา ไมมี ความรู๎สึก เวยี นศรี ษะ และตานัน้ พรําพรางแทบจะมองของท่ีวางอยใูํ กลๆ๎ ตวั ไมํเหน็ เสยี งคณุ เชยที่น่งั อยํขู ๎างๆ กระซบิ ถาม วํา \"แมํพลอยเป็นอะไรไปหรอื ดูหน๎าเผอื ดเหมือนกับจะเปน็ ลม\" แลว๎ คณุ เชยกร็ บี เปดิ กระเป๋าสงํ ยาดมให๎ \"เปลําคุณเชย ไมเํ ป็นอะไรหรอก\" พลอยพูดพลางรบั ยาดมจากคณุ เชยมาสดู แรงๆ พอบรรเทาํ อาการวิงเวยี นลงไป ไดบ๎ า๎ ง \"ฉนั ถ๎าจะเหน่อื ยเทาํ น้นั เอง วันนีร้ ๎อยดอกไมท๎ ัง้ วัน เลยตาลายไปหนอํ ย\" \"ถ๎าอยาํ งนัน้ กเ็ ข๎านอนเสยี เถดิ แมพํ ลอย\" คุณเชยวาํ \"วันพรํุงนี้จะต๎องเหนื่อยอกี ทงั้ วัน นอนเอาแรงเสียกํอน เสร็จ งานบวชพอํ อน๎ นีแ้ ล๎ว ฉนั เหน็ จะต๎องเข๎าอาํ นวยการกับแมํพลอยเสยี ที ไมํปลํอยตามใจอีกตอํ ไปละ มีอยาํ งหรือเจ็บไข๎ไมํ สบายกท็ าํ เฉยเมย จะออกปากเรยี กมดเรียกหมอก็ไมํมี หมออยํางหลวงโอสถ แกกม็ แี ตํยาหอม กินเลํนเพลนิ ๆ แกจะไป รกั ษาอะไรได๎\" เสยี งหลวงโอสถทน่ี ง่ั กนิ ขา๎ อยกํู ระแอมขน้ึ มาแลว๎ กพ็ ดู วาํ \"แมเํ ชย แมเํ ชย พดู จาอะไรกไ็ ว๎หนา๎ ฉนั บ๎างซี\" \"ไมํไวก๎ ันละ\" คณุ เชยหนั ขวับไปขํูสามี \"นอ๎ งฉันเจบ็ เทาํ ไรกไ็ มมํ ีใครร๎ู แมํเจ๎าประคณุ พลอยนี่กอ็ มพะนาํ ไว๎ ไมเํ หน็ ตงั้ ใจรกั ษาตวั บ๎างเลย จนนาํ ราํ คาญ\" วาํ แลว๎ คณุ เชยกพ็ าพลอยเขา๎ ไปนอนเหมอื นกบั เดก็ ๆ นง่ั อยใํู นหอ๎ งเปน็ เพอ่ื นพลอยอยนํู าน จนเหน็ วาํ พลอยมอํ ยเห ลับไปแล๎ว คุณเชยจงึ เดินเบาๆ กลบั ไปนอน เชา๎ วนั รงํุ ขน้ึ พลอยรส๎ู กึ สบายมากกวาํ ทเ่ี คยรส๎ู กึ มานบั ตง้ั แตไํ ดท๎ ราบขาํ ววาํ ตาออ๏ ดตาย พลอยตน่ื แตเํ ชา๎ มดื ดแู ลการ ตระเตรยี มข๎าวของตาํ งๆ จนเสร็จ ก็พอดีได๎เวลาทีตาอน๎ ปลงผมแล๎วเรียบร๎อย พลอยเรยี กตัวตาอน๎ มาน่ังรมิ ตึกด๎านหลัง ท่ี ไดใ๎ หเ๎ ดก็ ตกั น้าํ เตรยี มไวพ๎ ร๎อมแลว๎ และให๎ตาอ๎นผลัดผ๎าลงนั่งบนม๎าตัวเลก็ ๆ แล๎วพลอยก็เรม่ิ ตกั น้ํารดตวั ตาอน๎ ประจงขัดสี ฉวีวรรณเจา๎ นาค ซ่งึ กําลังจะเข๎าสภํู กิ ขภุ าวะในเวลาไมชํ า๎ พลอยอาบนาํ้ ตาอน๎ ดว๎ ยความรกั ความเมตตาทง้ั หมดทม่ี อี ยํู นาํ้ แตลํ ะขนั ทค่ี อํ ยๆ รดลงไปนน้ั เปน็ ประดจุ นาํ้ ใจของ มารดาท่รี กั บตุ ร น้าํ ใจท่ีสะอาดเตม็ ไปด๎วยความรกั บรสิ ุทธิ์ ปราศจากความหวงแหน ความเห็นแกตํ ัว หรอื การเรยี กร๎องใดๆ ตอบแทน น้าํ ใจของแมํท่ปี ราศจากราคี ประดจุ น้าํ ทีใ่ สสะอาด มีแตํจะทาํ ใหผ๎ ทู๎ ่ไี ดร๎ บั ชมุํ เยน็ อยเูํ ปน็ นิตย๑

ตาอน๎ เองกร็ ส๎ู กึ ในความรกั และความเมตตาปรานขี องพลอยเปน็ อยาํ งมาก ตาอน๎ นง่ั นง่ิ ใหพ๎ ลอยอาบนาํ้ แตพํ ลอยกร็ ๎ู ดวี าํ ตาอ๎นจะต๎องมีความรส๎ู ึกตนื้ ตันเชํนเดยี วกบั ตนในยามน้ี อีกครูหํ นึ่งตาอน๎ ก็พดู ขน้ึ วํา \"คุณแมํ ผมอดนกึ ถงึ เม่ือครง้ั คุณแมํเคยอาบนาํ้ ใหผ๎ มเมือ่ ยังเด็กๆ ไมํไดเ๎ ลย แตวํ ันนีผ้ มคงน่งั ใหอ๎ าบได๎เรยี บรอ๎ ย ดกี วําเม่ือยงั เด็ก\" \"แมกํ ็ยังจําได๎ดีเหมือนกนั อน๎ \" พลอยตอบ \"ดูเหมอื นกับวานซนื นี้เอง อน๎ ลกู แมํก็โตเปน็ ผ๎ใู หญไํ ปเสยี แลว๎ แตอํ น๎ เรียบรอ๎ ยกวาํ ลกู คนอน่ื มาต้ังแตไํ หนแตํไร อน๎ วํางําย แมํบอกใหท๎ าํ อะไรกท็ าํ ตาอั้นเสยี อกี หัวรั้น ประไพกไ็ มํใชํเลํน บทพยศ ขนึ้ มากต็ อ๎ งปราบกันแยํ เหน็ พอพดู กันได๎งํายหนอํ ยอีกคนกค็ อื อ๏อด....\" พลอยพดู ถงึ ตาออ๏ ดแลว๎ กห็ ยดุ นง่ิ ลงเฉยๆ แตมํ อื นน้ั ยงั ถหู ลงั ตาอน๎ อยเํู รอ่ื ยๆ ไป \"คุณแมเํ ห็นจะไมมํ ีวันลืมออ๏ ดได๎\" ตาอ๎นปรารภเบาๆ \"ลมื ไดอ๎ ยํางไรเลาํ อน๎ \" พลอยพูด \"ลกู เกิดจากตัวแมํแทๆ๎ แลว๎ กม็ ามีอนั จะเป็นไป แมไํ มรํ ๎จู ะทาํ ใจอยาํ งไรถกู \" \"ผมก็เหน็ ใจคุณแมํ\" ตาอ๎นวํา \"เหน็ ใจจริงๆ แตผํ มก็ไมํรจู๎ ะพูดจาปลอบโยน ใหเ๎ หมอื นคนอ่ืนเขาทําได๎อยาํ งไรถูก ผมถูกเขาปลํอยมาจากเกาะอยาํ งดใี จลิงโลด ดใี จวาํ สิ้นเวรสิน้ กรรม จะไดพ๎ บคณุ แมํพบน๎องๆ แตพํ อพบออ๏ ดเขา๎ เป็นคน แรกเขากเ็ จบ็ หนัก แตกํ ็....แล๎วก็จากไป ผมเองรูส๎ ึกเหมอื นใครมาทบุ หวั จนสลบ ตงั้ แตํนน้ั มาโลกภายนอกที่ผมคอยสิบกวํา ปีเลยหมดสนุก ดมู ันจืดชืดไมํเที่ยงแท๎ ถ๎าบุญกุศลมจี รงิ อยาํ งคณุ แมวํ ํา ออ๏ ดเขาควรจะได๎บญุ มาก เพราะเขาเป็นต๎นเหตุ สาํ คัญทผี่ มได๎บวชวนั น้ี\" พลอยมไิ ดพ๎ ดู จาตอํ ไปวาํ กระไร ไดแ๎ ตเํ มม๎ รมิ ฝปี ากแนนํ เพอ่ื กลน้ั นาํ้ ตาไว๎ แลว๎ กอ็ าบนาํ้ ตาอน๎ ตอํ ไปจนเสรจ็ ในเวลาอกี ไมชํ า๎ ตาอน๎ ซง่ึ นงํุ ขาวหมํ ขาวเปน็ นาคพรอ๎ มดว๎ ยพลอยและญาตพิ น่ี อ๎ งทม่ี ารวํ มงาน กล็ งเรอื ทบ่ี รรจขุ า๎ ว ของไวแ๎ ล๎ว บํายหน๎าออกจากทาํ นํ้าหน๎าบา๎ น แลํนเข๎าไปยังวดั ท่ีอยูํท๎ายคลอง วัดที่ตาอน๎ ได๎เลือกเอาเอง วาํ จะใชเ๎ ป็นที่ บําเพญ็ ชีวิตในระหวาํ งสมณเพศ พอถงึ วดั พลอยกช็ วนชอ๎ ยและคณุ เชยเขา๎ ไปนง่ั ในโบสถ๑ เพอ่ื จดั ของถวายพระ ปลอํ ยพอํ เพม่ิ และคนหนมํุ ๆ สาวๆ ให๎ เดนิ ถอื ของตามเจ๎านาคเดนิ ปทกั ษณิ รอบโบสถ๑ตามธรรมเนยี ม ทพี่ ํอเพมิ่ ยนื ยนั วําขาดเสยี มไิ ด๎ พลอยก๎มลงกราบพระ ประธานในโบสถ๑ พลางนึกอุทิศตาอน๎ ซึง่ ถงึ จะไมใํ ชลํ ูกแท๎ กไ็ ดเ๎ ลีย้ งมาและรักอยาํ งลูก ถวายไวใ๎ นพระศาสนา ในขณะที่นึก อทุ ศิ อยใูํ นใจ พลอยกก็ ๎มลงกราบพระอกี คร้งั หนึ่ง และในใจกเ็ กดิ ปตี อิ มิ่ เอบิ ในผลบุญที่ไดก๎ ระทํา ตาอน๎ ผู๎ซึง่ กําลังจะยาํ งเข๎า สํภู ิกขุภาวะ เปน็ ผส๎ู ืบพระศาสนา ตาอน๎ ลูกคณุ เปรมกบั ผู๎หญงิ อกี คนหนง่ึ ท่พี ลอยไมํรจู๎ ัก แตกํ ็ได๎รกั อยาํ งลกู ตวั เล้ียงดมู าจน เติบใหญํ ดว๎ ยนา้ํ มือของตนเอง บดั นตี้ าอน๎ กาํ ลงั จะได๎บาํ เพญ็ บุญกริ ยิ าอันสูงสุด สละตวั เข๎าถวายในพระศาสนา ในฐานที่ พลอยเป็นผู๎อปุ การะเลย้ี งดตู าอน๎ มา พลอยกน็ ึกมอบตวั ตาอ๎นถวายขาดในพระศาสนา เหมอื นกับวาํ ไดน๎ ําของมคี ําอยาํ ง

หนงึ่ ทีต่ นรักและหวงแหนมาถวายไว๎ เรอื่ งตอํ ไปคือเร่อื งจะสกึ หรือไมํ เปน็ เรือ่ งของตาอน๎ เอง พลอยไมํมีสทิ ธ์จิ ะไปเก่ยี วขอ๎ ง หรือพูดจาชกั จูงอยํางไรได๎ทั้งส้ิน พลอยเหลยี วดไู ปทางอาสนสงฆท๑ จ่ี ดั ไวห๎ นา๎ พระประธาน เหน็ พระเรม่ิ ทยอยลงโบสถแ๑ ลว๎ หลายองค๑ แตลํ ะองคแ๑ สดง อาการสงบสาํ รวม แสดงวาํ เปน็ ผูห๎ ยุดน่ิงตามคาํ ส่ังสอนของพระพุทธเจ๎า อกี ประเด๋ียวตาอ๎นก็จะเป็นสงฆอ๑ ีกรปู หนึ่ง เป็นคน ดีทจี่ ะเขา๎ ไปอยํูในสมาคมของคนดี ไมํมีอะไรที่พลอยจะตอ๎ งวิตกหวํ งใย ถงึ แม๎วําภกิ ขุภาวะจะทาํ ให๎ตาอ๎นตอ๎ งหํางเหินไป แตํพลอยก็รูว๎ ําตาอน๎ ไปในทางทีด่ ี และอยูํในที่ๆ ดี ไมมํ อี ะไรทีจ่ ะเกดิ ขึน้ แกตํ าอ๎นได๎ นอกจากความดี ความดีที่จรี ังย่งั ยืน พลอยนง่ั จดั ของอยสํู กั ครํู พอํ เพม่ิ กพ็ าตาอน๎ เขา๎ มาในโบสถ๑ ใหน๎ ง่ั อยใํู นทอ่ี นั ควร รอการอปุ สมบททก่ี าํ ลงั จะเรม่ิ ขน้ึ พลอยนง่ั ดตู าอน๎ ทน่ี ง่ั รออปุ สมบทอยนํู น้ั ดว๎ ยความอม่ิ ใจ ยง่ิ มองไปกย็ ง่ิ เหน็ วาํ ตาอน๎ ซง่ึ ปลงผมแลว๎ นงํุ ขาํ วหมํ ขาวอยํู นั้น มีราศสี มกับท่ีจะได๎เข๎าบวชเรียน เสยี งช๎อยพดู ควากๆ อยูํข๎างหลงั ใกล๎ๆ กับตัววํา \"พอํ อน๎ น่ีพอเปน็ เจ๎านาคเขา๎ คอํ ยนําดขู น้ึ เป็นกอง เมือ่ ออกมาจากคุกใหมํๆ นั้นดูไมํได๎ทเี ดียว เขมําคกุ มันจบั หรอื อยาํ งไรกไ็ มรํ ู๎ พํอคูณ๎ ! ส้นิ เคราะห๑ไปที ขอใหพ๎ ํอบวชนานๆ เถดิ ฉนั จะได๎เกาะชายกระเบนแมํพลอยเขาขึ้นสวรรคบ๑ า๎ ง\" \"ทาํ ไมจะต๎องมาเกาะชายกระเบนฉนั ข้นึ สวรรคน๑ ะ แปลกแทๆ๎ ทเี ดียว\" พลอยเอยี งตัวไปกระซิบ \"อา๎ ว ! แมพํ ลอยกอ๎ !\" ช๎อยวาํ \"ฉนั มันมลี กู มีเตา๎ ไวบ๎ วชเรยี นเสียเมอื่ ไหรํละํ แมพํ ลอยเกาะชายจีวรพระได๎ ฉันก็ อาศยั เกาะแมพํ ลอยนดิ เดยี ว จะหวงด๎วยหรอื \" \"ฉันกเ็ หมือนกัน\" คุณเชยยืน่ หนา๎ เขา๎ มากระซบิ ดว๎ ย \"ไมํมีลกู มีเต๎า เห็นจะต๎องเกาะชายกระเบนแมชํ ๎อย อีกตํอหนง่ึ \" \"ฮะ !\" ช๎อยหัวเราะ \"คงสนกุ กันพิลึกละ เกาะกันตํอๆ ไปเปน็ พรวนทเี ดยี ว เทวดาคงตระหนกตกใจกนั แยํ ! แนะํ ! ได๎เวลาแล๎วแมํพลอย คอยสํงไตรให๎นาคเถดิ \" ตาอน๎ คลานเขา๎ มาตรงหนา๎ พลอยแลว๎ ลงหมอบกราบ และพลอยกอ็ ม๎ุ ไตรสงํ ใหต๎ าอน๎ ดว๎ ยใจปตี ิ จนแทบจะบอกไมถํ กู พอตาอ๎นรับไตรและเขา๎ ไปคกุ เขาํ อยหํู นา๎ อปุ ัชฌายแ๑ ลว๎ พลอยก็ยกผา๎ เช็ดหน๎าขนึ้ ซับนาํ้ ตา ท่ซี ึมๆ ออกมาบ๎างดว๎ ยความ ปลืม้ ใจ \"แมํพลอยเขาดี\" เสียงช๎อยกระซบิ กบั คุณเชยอยูขํ า๎ งหลัง \"เขามีนํ้าหูนํ้าตาไวแ๎ ตะนิดซบั หนํอยได๎ ถูกกาลเทศะทกุ ครัง้ ไป ธรรมดาบวชนาคอยาํ งน้ี ถา๎ ไมมํ ีโยมผ๎ูหญิงมารอ๎ งไหก๎ ระซกิ กระซี้ อม่ิ อกอ่ิมใจ ก็ดูจะขาดๆ ไปเหมอื นกับไมํครบพธิ ี\" \"แมชํ อ๎ ยชํางหาอะไรมาพูด\" คณุ เชยกระซิบวาํ \"แมพํ ลอยเขาทาํ ตวั ถูกกาลเทศะเสมอแตไํ หนแตไํ รมาแลว๎ อยาํ ง เราๆ ถา๎ ไปตกท่นี ัง่ เขาบา๎ ง คงไมํรู๎วาํ จะทําตวั อยาํ งไรถกู \" \"ก็นน่ั นะํ ซ\"ิ ชอ๎ ยเหน็ ด๎วย \"อยํางฉันถ๎ามีลูกไดม๎ าบวชวันนี้ ฉันคงทาํ ตัวไมถํ กู แนํ\"

\"แมํชอ๎ ยจะทําอยํางไร\" \"กไ็ มรํ \"๎ู ช๎อยตอบ \"ถา๎ ไมรํ อ๎ งไห๎โฮฮาใหข๎ ายหน๎าคน ก็คงนง่ั หัวเราะรวํ นไปเหมือนอบี ๎าอะไรกระมัง\" พธิ อี ปุ สมบทไดเ๎ รม่ิ ขน้ึ และเรม่ิ ดาํ เนนิ ไปตามกฏเกณฑท๑ ไ่ี ดว๎ างไวส๎ องพนั กวาํ ปี ตาอน๎ รบั โอวาทจากอปุ ชั ฌาย๑ แลว๎ ก็ ออกไปครองผา๎ พอตาอน๎ ครองผ๎าเหลอื งกลบั มายืนซ๎อมขานนาคอยูํกับคํูสวด ทตี่ รงประตูอโุ บสถ พลอยกไ็ ดแ๎ ตแํ ลดดู ว๎ ย ความพอใจ แทบวาํ จะไมมํ ตี าไวด๎ ูอนื่ ตาอน๎ ครองจวี รแลว๎ ดงู ดงาม มีราศีเกนิ กวําท่คี าดหมายไว๎ พลอยไดเ๎ คยเหน็ ผู๎ชาย แตํงตัวดว๎ ยเครื่องแตํงกายหลายหลากมาในชีวติ ของตน ต้งั แตนํ ํงุ ผา๎ ลายใสเํ ส้ือกระบอก นํงุ ผ๎ามํวงใสเํ สื้อราชแปเต็น แตํง เคร่ืองแบบตํางๆ ติดเหรยี ญตรา ตลอดจนแตํงสากลผกู เนค๎ ไทแบฝร่งั เครือ่ งแตงํ ตวั ของผชู๎ ายที่เปล่ยี นไปตามยคุ ตามสมัย สุดแตใํ จคนจะเห็นงาม แตผํ ๎าเหลอื งสามผืนอนั เป็นเคร่ืองแตํงกายของผู๎มศี ีล ยังมิได๎มีใครบงั อาจมาเปล่ยี นเป็นอยาํ งอื่น ยังคงอยูอํ ยาํ งไรกอ็ ยํางน้ัน พลอยเพ่งิ มาร๎สู ึกในวันน้วี าํ ผ๎าเหลอื งเพยี งสามผนื น้ัน สามารถประดบั คนใหง๎ ดงาม มีสงําราศี ไดย๎ ิ่งกวาํ อาภรณอ๑ ันลํา้ คาํ ใดๆ ทัง้ สิน้ ผทู๎ ่นี งํุ หมํ ดว๎ ยผา๎ เหลืองสามผืนนัน้ มีความงามอันเลิศลาํ้ มนษุ ยใ๑ ดๆ เพราะความงาม ที่เกดิ ข้นึ นั้น มไิ ดเ๎ กดิ จากรูปสมบตั ิอันมแี ตํจะเส่อื มโทรมสลายไป มใิ ชคํ วามงามอนั เกดิ จากการตกแตงํ ประดับประดา อนั เปน็ การพรางท่ีหลอกลวงได๎แตเํ พียงจักษุประสาท แตเํ ปน็ ความงามอนั เกิดจากศีล จากความสํารวมจากความสงบและ ความนอบน๎อม ความงามอยาํ งนีม้ ิใชวํ ําจะเหน็ ได๎ หรอื รู๎สกึ ไดด๎ ว๎ ยสัมผัสตํางๆ อนั เป็นของลวงโลก กํอใหเ๎ กิดความเขา๎ ใจ ผิดอยํเู ป็นนิจ แตํเห็นไดด๎ ๎วยดวงจติ บรสิ ทุ ธ์ิ ซึง่ ยอํ มจะตอ๎ งเปน็ ความงามทีแ่ นแํ ท๎ ปราศจากความเคลอื บคลุมแอบแฝง หรอื การหลอกลวงใดๆ เจา๎ นาคผาํ นการซอ๎ มขานนาคทป่ี ระตอู โุ บสถ แลว๎ กเ็ ขา๎ ไปขานนาคตอํ หนา๎ สงฆ๑ พธิ ดี าํ เนนิ ไปเรอ่ื ยๆ จนสงฆร๑ บั นาค เป็นภิกขเุ ข๎ารํวมอยํูเปน็ สมาชิกอนั สมบรู ณ๑ พลอยคลานช๎าๆ เข๎าไปประเคนของพระอน๎ ทีบ่ วชใหมํ และเมือ่ ประเคนของ เสรจ็ ก๎มตัวลงกราบพระ พลอยรส๎ู กึ วําครง้ั นี้เป็นครัง้ แรก ทีต่ นมไิ ดก๎ ๎มกราบแสดงคารวะด๎วยกิริยา หรือด๎วยขนบประเพณี ด๎วยสองมอื สองแขนและศีรษะ แตํได๎ก๎มลงกราบด๎วยชวี ิตดว๎ ยความเปน็ อยูํ และดว๎ ยวญิ ญาณท้ังหมด ขณะน้ันได๎ยนิ เสยี ง เหมือนกับตนเองรอ๎ งอยํใู นใจวํา \"คณุ เปรม ! คณุ เปรม ! ฉนั พยายามทาํ หนา๎ ทีข่ องฉนั ให๎ครบทกุ อยาํ ง....ครบทุกอยํางแล๎ว ฉนั เหนอื่ ยเต็มที....คุณ เปรม !\" รงํุ ขน้ึ อกี วนั หนง่ึ หลงั จากบวชพระอน๎ พลอยกล็ ม๎ เจบ็ นายแพทยท๑ ต่ี าอน้ั รบั มาตรวจบอกวาํ พลอยเปน็ โรคหวั ใจอยาํ ง หนกั ตอ๎ งพักผํอนมากท่สี ุด และต๎องได๎รบั การรกั ษาพยาบาลอยาํ งเครํงครัดทส่ี ดุ บทท่ี ๑๖ (หนา๎ ที่ ๑) พลอยเจบ็ อยหํู ลายเดอื น เรย่ี วแรงทม่ี เี หลอื อยนํู น้ั กห็ มดลงไปทกุ ที ถงึ แมว๎ าํ บตุ รและญาตจิ ะไดช๎ วํ ยกนั ใหก๎ าร รกั ษาพยาบาลอยํางแขง็ แรงเพยี งใด ความรสู๎ ึกของตวั คนไข๎นนั้ กเ็ ป็นอุปสรรคสาํ คัญอยอูํ ยํางหนงึ่ กลําวคอื ถงึ แม๎วาํ พลอย

จะมิไดห๎ มดเจตนาที่จะอยตํู อํ ไปกต็ าม แตพํ ลอยกม็ ิได๎มคี วามกระตือรอื ร๎นทจ่ี ะอยํู มิไดว๎ ิตกหวํ งใยในการปว่ ยไขข๎ องตน แตํ ทําตวั เหมือนกบั คนที่ปลอํ ยใหต๎ วั ลอํ งลอยไปตามกระแสแหํงโชคชะตา ไมํพยายามฝนื และไมมํ ีมานะท่ีจะส๎ู อุปสรรคที่ สําคัญอกี อยํางหนงึ่ ตอํ การรักษาโรคภยั ไขเ๎ จบ็ ก็คอื การขาดแคลนยาในระยะนั้น โดยเฉพาะโรคของพลอยซึ่งเป็นโรคพเิ ศษ เกยี่ วกับหัวใจ จงึ ตอ๎ งการยาพิเศษหลายอยํางทีห่ าได๎โดยยาก เพราะปริมาณของยาชนิดนน้ั ๆ ทีมีอยํูเม่อื กอํ นสงครามมิได๎ มีอยูํมากเชํนยารกั ษาโรคอน่ื ๆ ท่คี นเป็นกนั เปน็ พนื้ เมอื่ เกดิ สงครามแลว๎ ยาพิเศษเหลาํ น้นั ก็ถกู ใชใ๎ หห๎ มดไป ท่ียงั มีเหลือก็ ถูกกกั ตุนไว๎ขายในราคาทสี่ ูง จนแทบไมํนําเช่อื นายแพทย๑ผ๎มู ารกั ษาพลอยเองกห็ มดปญั ญา มิรู๎ที่จะหายาท่ไี หนมารักษา คนไขข๎ องตนได๎ ไดแ๎ ตํจดชื่อยาบางชนิดทจ่ี ําเป็นให๎แกํเจ๎าของไข๎ แลว๎ บอกใหล๎ องออกเทีย่ วหาดู ถา๎ ได๎มากจ็ ะเปน็ ประโยชน๑ มาก ปญั หาเรอ่ื งยาขาดแคลนจงึ เปน็ ปญั หาใหญทํ ต่ี อ๎ งปรกึ ษาหารอื กนั อยเํู ปน็ นจิ วนั หนง่ึ คณุ เสวมี าเยย่ี ม ทบ่ี า๎ นคลอง บางหลวง เพื่อเย่ียมทงั้ พลอยทเี่ ป็นคนไขแ๎ ละประไพซง่ึ มาอยํพู ยาบาลพลอย ขณะท่นี งั่ คุยกันอยํคู รหํู น่งึ ตาอัน้ กเ็ อา กระดาษจดชอ่ื ยาขนานหนึง่ ออกมาใหด๎ แู ล๎วพดู วํา \"เสวี ล้อื ร๎จู กั คนมาก ลองชวํ ยถามหาซ้อื ยาขนานนี้ใหค๎ ณุ แมหํ นอํ ยเถดิ เราเองว่งิ หาเสยี จนออํ นใจแลว๎ แตยํ งั หาซอ้ื ไมํได๎\" คณุ เสวรี บั กระดาษไปดู แลว๎ กห็ ยบิ สมดุ พกจากกระเปา๋ เสอ้ื จดชอ่ื ยา แลว๎ กห็ นั มายม้ิ กบั พลอย แลว๎ พดู ชา๎ ๆ ชดั ถอ๎ ย ชัดคาํ อยํางท่เี คยทาํ ให๎พลอยไมํสบายใจมาเสมอวาํ \"ไมํเป็นไรครบั คุณแมํ ผมยินดสี นองพระคณุ เต็มท่ี ยาขนานนีถ้ งึ คนอนื่ จะหาไมํได๎ ผมวําผมคงหาได๎ คณุ แมอํ ยํา วิตกเลย\" พอรงํุ ขน้ึ อกี วนั หนง่ึ คณุ เสวกี ม็ าหาทบ่ี า๎ นในตอนบาํ ย ตาอน้ั ผซ๎ู ง่ึ รอ๎ นใจอยดํู ว๎ ยเรอ่ื งยา กถ็ ามถงึ ยาขน้ึ ทนั ทที ไ่ี ดเ๎ หน็ หน๎า คณุ เสวนี ่งิ อยูํครูหํ นง่ึ แล๎วก็ตอบวาํ \"ของทกุ อยํางในเมอื งไทยเราน้ี ถา๎ ใครรูท๎ ีห่ ากม็ ีทั้งนั้น ข๎อสาํ คญั อยํูที่เราจะให๎เขาตามราคาหรอื ไมํ\" \"เอาเถดิ นําเสวี\" ตาอ้นั พดู อยาํ งใจร๎อน \"ถูกแพงอยาํ งไรก็วาํ มาเถดิ ขอแตใํ หค๎ ุณแมํหายเจบ็ กแ็ ลว๎ กนั \" \"ยาที่อ้ันใหห๎ าเปน็ ยาฉีด\" คณุ เสวีอธิบาย \"หายากเพราะมีอยนํู ๎อย คนทเ่ี ขามอี ยํูเขาเปน็ เพ่ือนกบั เรา พอรูว๎ ําคุณแมํ เจ็บเขากย็ นิ ดีจะขายใหถ๎ ูกกวาํ ราคาตลาด\" \"เขาจะขายอยาํ งไร\" \"เขาขอหลอดละสี่พันหา๎ ร๎อยบาท\" คุณเสวตี อบอยาํ งหนา๎ ตาเฉยที่สุด

พลอยใจหายวาบเมอ่ื ไดย๎ นิ ราคา ความตกใจในความแพงของยาหลอดเดยี ว แทบวาํ จะทาํ ใหห๎ วั ใจพลอย หยดุ นง่ิ ไป ทีเดยี ว ฝ่ายตาอน้ั กส็ ะด๎ุงจนเห็นไดแ๎ ลว๎ ตอบอ๎อมแอ๎มวาํ \"ดีแล๎วเสวี แตเํ ราวานคนื อ่นื เขาหาไวอ๎ กี ทางหนงึ่ จะขอฟังเขากํอน ถ๎าอยาํ งไรจะบอกใหเ๎ สวีร๎ูทีหลงั \" \"กไ็ ด\"๎ คุณเสวีวาํ \"แตํอยําใช๎เวลาใหม๎ ากนัก เพราะถ๎าชา๎ ไปอกี สองสามวนั ราคาอาจขึ้นไปอกี ก็ได๎ เดี๋ยวน้ีราคาก็ ขึ้นอยูทํ กุ วนั แลว๎ \" ตาอน้ั กดั กรามแนนํ ไมตํ อบ และนง่ั ขรมึ ๆ อยจํู นคณุ เสวลี ากลบั ไปเอง พอคณุ เสวไี ปพน๎ ตวั พลอยผน๎ู อนฟงั เรอ่ื งราว นิง่ ๆ อยบํู นเตยี ง ก็เรยี กตาอ้ันเบาๆ ใหเ๎ ขา๎ มานั่งใกลต๎ วั พอตาอน้ั เข๎ามาน่งั ท่ีริมเตียง พลอยกพ็ ูดขน้ึ วํา \"อ้ัน อยําซื้อเลยยาขนานนั้น แพงเหลือทน\" \"โธํคณุ แม\"ํ ตาอน้ั อุทานเบาๆ จนเกอื บเป็นกระซบิ \"จะไปเสียดายเงินอยทูํ ําไมในยามน้ี\" \"แมํไมเํ สียดายเงินหรอกอน้ั \" พลอยตอบเบาๆ \"แตแํ มํเคยใช๎เงนิ ให๎เปน็ ประโยชน๑ ยาขนานนี้ใชํวาํ ฉดี แมํเพยี งเข็ม เดียวแล๎วก็จะหาย แตจํ ะตอ๎ งฉีดไปหลายเข็ม ยาหลอดละสีพ่ นั สอง สบิ หลอดก็สห่ี ม่นื สองพนั นานเขา๎ ราคาก็อาจเพมิ่ ขนึ้ ไป กวําน้นั เผลอไปหนอํ ยคาํ ยาขนานเดยี ว ก็จะเปน็ เงินเรือนแสน\" พลอยหยดุ พูดพักเหน่อื ยประเด๋ยี วหน่งึ แลว๎ กถ็ อนใจใหญํ พูดตอํ ไปเบาๆ วํา \"เงนิ เปน็ หมืน่ เป็นแสน อ้ันคดิ ดูให๎ดๆี ชีวิตของแมํเหน็ จะไมํแพงถึงเพียงน้ัน\" \"คุณแมํ !\" ตาอัน้ พูดออกมาไดค๎ ําเดยี วแลว๎ กซ็ บหน๎าลงร๎องไห๎ใกลๆ๎ ตัวพลอย ด๎วยความรู๎สกึ ทไี่ มํสามารถจะกล้นั ไว๎ได๎ \"อั้นอยาํ งเปน็ หวํ งแมํให๎มากนกั เลย จะวาํ เจบ็ หนกั หนาถงึ เพียงน้ันก็ไมถํ งึ และยาขนานนั้นถงึ หากวําได๎มา จะทาํ ใหห๎ ายลงทนั ทีกเ็ ปลาํ การเจ็บไข๎ก็ตอ๎ งแล๎วแตบํ ุญแตํกรรมอยํมู ากเหมอื นกัน บางคนที่มีหยูกยาสารพดั แตํก็แก๎ไมไํ ดถ๎ งึ ตายก็มีอยบํู อํ ยๆ\" \"ไมํใชํอยาํ งน้นั หรอกคณุ แมํ\" ตาอ้ันพดู ดว๎ ยนา้ํ เสยี งทแ่ี สดงความเครียดแค๎น \"ผมเสยี ใจมาก เพราะเหน็ ใจคนอยําง ชดั ในคราวนี้\" \"เหน็ ใจใครอ้นั แมไํ มรํ ๎ูเรอ่ื งเลย\" \"เสว\"ี ตาอน้ั บอก \"ผมรู๎ดีวาํ เจ๎าเสวเี ข๎าหุ๎นกบั พวกพอ๎ งตนุ ยา และยาขนานนีข้ องมนั กม็ ี แตทํ ง้ั ที่มันร๎ูแลว๎ วําคุณแมํ เจ็บมาก ตอ๎ งใช๎ยาขนานนี้ มันยังมหี น๎ามาบอกขายได๎ถึงหลอดละสีพ่ นั \" \"ก็เขาคา๎ ขายเก่ียวข๎องกับพวกพ๎อง บางทจี ะหุน๎ สวํ นเกี่ยวขอ๎ ง เขาจะใหเ๎ ปลําก็เกรงใจกระมงั \" พลอยชวํ ยพูดแกใ๎ ห๎

\"ถึงอยํางนน้ั มนั จะขายแตเํ พียงเทําทนุ ก็ยงั ได๎ เพราะมันรวยมามากแล๎ว แตํนี่มันมาบวกเอากําไร....ชาํ งมันเถิดคณุ แมํ แล๎วผมจะไปหาทอี่ นื่ มาให๎ บางทีจะถูกกวําดว๎ ยซ้ําไป ผมถามลองใจมนั เลํนเทํานัน้ เอง\" เมอ่ื ไดย๎ นิ คาํ บอกเลาํ จากตาอน้ั พลอยกไ็ ดถ๎ อนใจใหญํ ความนอ๎ ยใจในนาํ้ ใจอนั คบั แคบของลกู เขยนน้ั มไิ ดเ๎ กดิ ขน้ึ เลย แตรํ ๎สู ึกหนักใจในความเสื่อมในนา้ํ ใจของคนโดยท่ัวๆ ไป ความเอือ้ เฟ้อื เผื่อแผเํ มตตากรุณา ดเู หมือนจะหมดไปเสีย แล๎วจากโลกน้ี แมแ๎ ตตํ วั พลอยเองซ่ึงอยํูในฐานะดี ยงั ตอ๎ งรส๎ู กึ อัตคดั ในยามเจ็บไข๎ คนทอ่ี าภพั กวําจะเปน็ อยาํ งไร ตาอน้ั คงจะโกรธและนอ๎ งใจคณุ เสวมี ากในเรอ่ื งน้ี วนั รงํุ ขน้ึ ตาอน้ั กไ็ ปซอ้ื ยาขนานเดยี วกนั มาจากทอ่ี น่ื จนได๎ ถงึ แมว๎ าํ จะไดจ๎ ํานวนไมํครบตามที่หมดสัง่ และเมือ่ พอํ เพิ่มมาเยีย่ มในวันเดยี วกัน ตาอนั้ ก็เลาํ เรือ่ งนใ้ี หฟ๎ ัง พอํ เพม่ิ สาํ ยหนา๎ อยาํ งออํ นใจแลว๎ กพ็ ดู วาํ \"ชํางมันเถดิ พํออนั้ คนพรรค๑อยํางนั้น มนั จะร่ํารวยได๎ดบิ ไดด๎ ไี ปถงึ เพยี งไหน ลงุ วําในโลกนม้ี ีบุญมกี รรม คนทใี่ จดํา ใจบาปถึงคนไมเํ หน็ ผีสางเทวดากเ็ ห็น คอยดูไปเถิดพํออนั้ อีกหนํอยมันจะต๎องน้ําตาเช็ดหวั เขาํ \" \"ผมกลัวมันจะไมเํ ป็นอยํางนัน้ นะํ ซี คณุ ลุง\" ตาอัน้ วํา \"อ๎าว ! ทาํ ไมลํะ พํออ้ัน\" \"ผมดูๆ โลกมนุษยเ๑ ราทกุ วันนแ้ี ล๎ว ก็ไมอํ ยากเชอื่ อะไรทงั้ นั้น คงท่ีซอ่ื สัตย๑ คนทม่ี คี วามจริงใจ คนท่เี อื้อเฟ้ือเผื่อแผํ ตอํ คนอ่นื เสียอีก กลับกลายเปน็ คนเลวไมํมวี ันท่ไี ดด๎ ี แตคํ นที่เปน็ หัวประจบกลบั กลอก คดโกงเขานนั่ แหละ เขาไดด๎ ที ุกสมัย เพราะเขากลง้ิ เกลอื กไปทนั \" \"อ๏ะ ! อยํางนัน้ ก็แยํซีพอํ คณุ \" พอํ เพ่มิ ร๎อง \"กแ็ ยนํ ํะซีคุณลุง แตํแยํสาํ หรบั คนอยํางเราๆ คนอยาํ งเขาไมํมีแยํหรอก ม่แี ตจํ ะดียง่ิ ๆ ขึ้นไป\" ตาอนั้ ตอบขรึมๆ \"พํออ้ันหมายความวํา โลกมนษุ ย๑เราไมมํ ีความยุติธรรมอยํางนนั้ หรอื เปน็ อนั วาํ ทําชั่วแล๎วผลทเ่ี กดิ ไมชํ ่วั อยาํ งน้ัน หรอื \" พํอเพ่มิ ถามอยํางสงสยั \"จะวาํ ถึงเพียงน้นั กไ็ มถํ ูก\" ตาอ้นั ตอบ \"ความชั่วมนั กต็ ๎องเกดิ ผลในทางช่วั แตผํ ลที่เกิดมันไมจํ าํ เปน็ ต๎องเกดิ แกผํ ู๎ท่ี ทําชั่ว มนั ไปตกแกํคนอ่ืนทเี่ ขาไมรํ ๎เู ร่ืองราวอะไรด๎วย อยาํ งคนโกงเขา ถา๎ จบั ได๎ผลกเ็ กดิ แกํตวั แตสํ วํ นมากถา๎ จะโกงกนั ใคร จะไปปลํอยใหใ๎ ครจับได๎ ผลเสียหายจากการโกงมันเกิดเหมอื นกนั แตมํ ันไปเกิดกบั คนอนื่ ๆ ทีเ่ ขาไมโํ กงหรอื ไมํรเู๎ รอ่ื งอะไร ดว๎ ยเลย\" \"ฮือ้ ! ลําบากจรงิ ลําบากจรงิ \" พํอเพิม่ บํน \"ลุงยงั ปลงใจเช่ืออยํางนั้นไมํไดเ๎ ลย\" พลอยทน่ี อนฟงั สองคนพดู กนั อยํู พดู ขน้ึ มาบา๎ งวาํ

\"อน้ั แมํก็คิดอยาํ งอ้นั พูดเหมือนกนั ...คิดมานานแลว๎ เพราะเหตุน้ันแมจํ งึ ไมํยอมทําช่ัว ไมํยอมทําบาป\" พอํ เพม่ิ เหลยี วมาดพู ลอยแลว๎ บนํ วาํ \"เออ ! แมลํ ูกคูนํ ี้เขาไปไหนกนั เปน็ ป่เี ปน็ ขลยํุ ทีเดียว พูดอะไรก็ไมํรู๎ ฉันไมเํ ข๎าใจเลย\" \"จรงิ ๆ นะคณุ หลวง\" พลอยยืนยัน \"ถา๎ ฉนั ทําช่วั แล๎วร๎วู าํ ความชั่วจะต๎องตกแกฉํ ันคนเดียว ไมไํ ปตกแกคํ นอื่น ฉนั คง ไมํกลวั ความชัว่ นกั หรอก และบางทีอาจลงมอื ทําบาปกบั เขาบ๎างกไ็ ด๎ เพราะความชวั่ ดีก็เป็นเรอื่ งของฉนั คนเดยี ว ถงึ จะตก นรกหมกไหม๎ ฉนั กเ็ ป็นคนตกจะเป็นไรไป เราอยากทําช่วั เรากต็ อ๎ งรบั กรรมเอาเอง เหมอื นกับอยากไดข๎ อง เรากเ็ สียสตางค๑ ซอื้ แตํเทําท่เี หน็ มา คนอ่นื ทเ่ี ขาไมํร๎เู ร่อื งมกั จะต๎องเขา๎ มารบั บาปเสยี เสมอไป ฉนั กเ็ ลยทําบาปไมลํ ง เพราะกลัวคนอน่ื เขา จะตอ๎ งลําบาก\" \"คุยกันเร่ืองอนื่ เถดิ แมพํ ลอย นกึ วาํ สงสารแกฉํ นั กแ็ ลว๎ กัน\" พอํ เพ่มิ พูดอยาํ งออํ นใจ อาการปว่ ยของพลอยมแี ตทํ รดุ กบั ทรงไปเรอ่ื ยๆ ตลอดระยะเวลากอํ นสงครามจะเสรจ็ สน้ิ ลง ความขาดแคลนในเรอ่ื ง ยารักษาโรค ทําให๎การรกั ษาพยาบาลไมไํ ดผ๎ ลเต็มท่ี และพลอยก็ปลงใจปลํอยใหส๎ ังขารราํ งกายเปน็ ไปตามบุญตามกรรม ความร๎ูสกึ นน้ั เหมือนกบั วําตนเป็นคนพิการ จะทาํ อะรกไ็ มํสะดวก และยงิ่ นานวนั เขา๎ ก็ย่ิงรส๎ู ึกวาํ ตนน้ันอยูํด๎วยคนอืน่ แทๆ๎ ความรู๎สกึ เชนํ นี้ ยิ่งทาํ ให๎พลอยท๎อถอยหนกั ขน้ึ ไปอกี วนั หนง่ึ พอํ เพม่ิ มาหาและหลงั จากทค่ี ยุ เรอ่ื งอน่ื ๆ ตามเคยแลว๎ พอํ เพม่ิ กพ็ ดู ขน้ึ วาํ \"แมํพลอย สงครามเหน็ จะไปไมไํ ด๎อกี นานแลว๎ ฉันวาํ คงจะเสรจ็ ในเร็วๆ น้ี เวลาน้ีเยอรมันกแ็ พร๎ าบไปแล๎ว ยังเหลอื แตํญป่ี นุ่ เมอ่ื สองสามวนั นอ้ี เมรกิ าเอาลกู ระเบิดแบบใหมํ ไปทิ้งญปี่ ุน่ ลูกหนง่ึ คนตายนบั แสน\" \"เหมือนไฟประลัยกลั ป์\" พลอยนึกในใจทันทที ี่ได๎ยิน \"มนษุ ย๑เราจะฆําฟนั กันไปถงึ ไหน\" แตํปากนัน้ ถามพอํ เพมิ่ ไป วํา \"ลกู ระเบดิ อะไรถไึ ด๎ร๎ายแรงถึงเพยี งนั้นคณุ หลวง นาํ กลัวจรงิ \" \"เขาเรียกกนั วาํ ลูกระเบดิ ปรมาณู\" พํอเพิ่มตอบ \"มอี ทิ ธิฤทธม์ิ ากกวําลกู ระเบิดท่เี ขาเอาท้งิ บ๎านแมพํ ลอย มากมาย นกั ลูกเดียวกเ็ มืองพงั ท้ังเมือง คนตายทัง้ เมือง อยาํ งนฉ้ี นั วาํ ญปี่ ุ่นสูไ๎ ปได๎อีกไมํนานตอ๎ งแพ๎แนๆํ แมพํ ลอยคิดดูเอาเองเถดิ ถ๎าขืนสูไ๎ ปเขาเอาไปท้งิ สกั สิบลกู มพิ ากนั ตายทัง้ เกาะญปี่ นุ่ หรอื \" \"พุทโธํเอ๐ย !\" พลอยอทุ านเบาๆ \"แล๎วคนท่ตี ายทง้ั เมืองนน้ั ก็คงคนอยํางเราๆ นเ้ี อง คนแกกํ ม็ ี เด็กก็มี ไมํรู๎เร่อื งร๎ูราว กบั เขาสักนดิ \"

\"ทําอยํางไรได๎ลํะแมพํ ลอย\" พอํ เพมิ่ วาํ \"ยิ่งรบกนั ไปนานก็ยง่ิ ลําบาก เลกิ รบกันเสียทกี ด็ ี ใครเหลือตายกจ็ ะได๎สบาย กนั บา๎ ง วาํ แตํไอ๎ลกู ระเบิดลกู น้ฉี นั อดคิดถงึ มนั ไมไํ ดเ๎ ลย เพ่อื นฉันเขาเลาํ ใหฟ๎ ังวาํ เขาเพง่ิ ค๎นพบกนั ไดใ๎ หมํท่ีอเมริกา นํากลวั เหลือเกนิ \" \"ลกู มนั จะโตสักเพียงไหนนะคุณหลวง ถงึ ได๎มีฤทธ์ิเดชมากถึงเพียงน้ี\" พลอยถามด๎วยเหตผุ ลอยาํ งธรรมดา \"อีตรงน้นี ํะซีทม่ี ันสาํ คญั \" พอํ เพ่มิ พูดอยาํ งภมู ิใจเหมือนกบั วาํ ตนเองคดิ ลกู ระเบดิ ปรมาณูขึ้นได๎ \"เขาวาํ ลูกมนั เทํา ระเบิดธรรมดาน่ีเอง หรอื จะเล็กกวําเสียด๎วยซ้าํ ไป แตํฤทธิ์มันมากกวาํ หลายหมื่นเทาํ \" \"ฉันไมํอยากจะเชื่อเลย แตํนั่นแหละ คุณหลวงต๎องรเ๎ู รอ่ื งอยํางนีด้ กี วาํ ฉัน\" \"จรงิ ๆ นํา แมํพลอย\" พํอเพิม่ หัวเราะ \"เร่ืองนไ้ี มํใชํเร่ืองหลอกกันเลํน เรือ่ งสาํ คญั นักทีเดียว เรียกได๎วาํ โลกมนษุ ยเ๑ รา เขา๎ ยุคสมยั ใหมํ แมํพลอยลองคิดดซู ี เราเกดิ มาในสมยั คนรบกนั ด๎วยมดี ด๎วยไม๎ เอาปืนคาบศิลาปนื ปสั ตันไลํยิงกัน มีเหาะ เหนิ เดนิ อากาศไดแ๎ ตใํ นหนงั สือวงศ๑ๆ จักรๆ แล๎วเรากไ็ ด๎อยํูมาจนเห็นคนเหาะได๎ เอาระเบดิ แบบใหมํมาท้งิ ตูมเดยี วตายทง้ั เมอื ง ราวกะศรพรหมาสตร๑ในเร่ืองรามเกยี รต์ิ เกดิ มากไ็ มํเสยี ชาตเิ กดิ หรอกฉนั วํา\" \"แล๎วมีอะไรดขี น้ึ บ๎างหรอื เปลําเลําคณุ หลวง\" พลอยอดถามไมไํ ด๎ทัง้ ท่ีใจน้ันไมํอยากจะพูด \"ฉันเหน็ แตรํ บราฆาํ ฟัน กันใหต๎ ายมากกวําสมยั กํอน ใครท่ีไมํตายก็ต๎องลําบากอดอยากจนผ๎าจะไมมํ นี งุํ อยํแู ลว๎ \" \"อดใจรอไปกํอนเถดิ แมํพลอย คงไมนํ านหรอก อกี หนํอยก็เสร็จสงคราม เราคงสบายกนั ทกุ คน คอยดูไปเถดิ \" \"นี่คุณหลวงสังหรณไ๑ ปเสยี อกี แล๎วกระมัง\" พลอยถามยม้ิ ๆ ใจนน้ั นึกถงึ คาํ พยากรณ๑เหตกุ ารณผ๑ ิดๆ พลาดๆ ทพี่ ํอ เพมิ่ ชอบทาํ อยํูเสมอ \"เปลาํ นาํ \" พอํ เพม่ิ หวั เราะ \"ฉันพดู ดว๎ ยเหตผุ ลจรงิ ๆ ใครๆ เขากพ็ ดู อยํางนัน้ ทั้งนัน้ \" แตใํ นทส่ี ดุ เหตกุ ารณก๑ เ็ ปน็ ไปตามทพ่ี อํ เพม่ิ ไดพ๎ ยากรณไ๑ ว๎ เพราะหลงั จากทก่ี รงุ เทพฯ ถกู ระเบดิ อยาํ งหนกั โรงไฟฟา้ ท้งั สองโรงถูกทําาย ทาํ ให๎เกดิ ขาดแคลนทั้งนํา้ และไฟไปไดไ๎ มนํ านนกั และโดยมิไดม๎ ใี ครคาดหมายไว๎กอํ นเลย สงครามก็ เสร็จสิน้ ลงอยาํ งเงียบๆ และโดยกระทันหนั เหมือนกบั ในวันทส่ี งครามเกิดขน้ึ เช๎าตรูวํ นั หนึง่ คนก็รู๎กันทวั่ เมอื งวาํ สงคราม เสร็จลงแลว๎ โดยญป่ี ่นุ เปน็ ฝา่ ยยอมแพต๎ อํ พนั ธมติ ร พํอเพ่มิ รบี มาหาพลอยถงึ บ๎านทนั ทีเมื่อไดท๎ ราบในตอนเชา๎ พอํ เพ่มิ เดิน อมยมิ้ แปน้ ข้ึนมาบนเรือน และพอเหน็ หน๎าพลอย พํอเพิม่ กพ็ ูดขนึ้ วํา \"คราวนส้ี นุกละแมํพลอย เยอรมนั ยอมแพไ๎ ปกอํ นแลว๎ ญีป่ ุ่นก็มายอมแพใ๎ นวันนี้ เหลอื แตไํ ทยเปน็ มหาอาํ นาจรบ กบั องั กฤษอเมริกาแตํคนเดยี วเทํานั้นเอง !\" \"คณุ หลวงคงดีใจมากคราวนี้\" พลอยพูดตอบ

\"ใครบา๎ งจะไมดํ ีใจ\" พอํ เพิ่มวาํ \"คราวนจี้ ะได๎หมดทกุ ข๑หมดรอ๎ นกันเสียที ข๎าวของกค็ งจะถูกลงคราวนี้\" \"ขอ๎ นีแ้ หละท่ฉี ันยงั ปลงใจเชื่อไมํสนิท คนเราตกทุกข๑ไดย๎ ากมาหลายปี รบราฆําฟันกนั ตายเสยี นกั ตํอนกั แลว๎ อยๆํู พอเลิกรบกนั ก็จะใหก๎ ลับสบายเหมอื นเกําทนั ที ฉนั ยังเช่ือไมํไดด๎ อกคณุ หลวง\" ความเหน็ ของพลอยในเรอ่ื งน้ี เปน็ ความเหน็ ทอ่ี อกจะถกู ตอ๎ ง แมพ๎ อํ เพม่ิ และคนอกี หลายคน ทเ่ี คยมคี วามเหน็ วาํ ทกุ อยํางจะเรยี บร๎อย และกลบั คืนดีเมื่อเสร็จสงครามนนั้ ก็ยอมรบั วาํ ความเห็นของพลอยถกู กวําของตนในภายหลงั เพราะ ถึงแม๎วาํ สงครามจะเสรจ็ ไปแล๎วกต็ าม และสวํ นเกีย่ วข๎องของประเทศไทยในสงครามนั้น เปน็ ต๎นวําได๎เคยทาํ สญั ญารวํ มรกุ รวํ มรบกับญ่ีปนุ่ ตลอดจนได๎ประกาศสงครามกับอังกฤษอเมริกา ได๎กลายเป็นโมฆะไปหมดแล๎วกต็ าม สภาพการณต๑ าํ งๆ ก็ มิได๎มรี ํองรอยวําจะคืนดีเหมือนเมือ่ กอํ นสงคราม แตํตรงกันข๎าม กลับมีทีทําจะยิ่งทรดุ ลงไปกวําเมอื่ ยังอยํูในระหวาํ ง สงครามเสยี อีก ข๎าวของทกุ ชนดิ ยังหายากและยังแพงขึ้นเร่อื ยๆ ไปในอตั ราทน่ี าํ พิศวงและนําวติ ก ทหารตาํ งประเทศท่เี คย เข๎ามาอยูํในเมอื งไทยตลอดระยะเวลาแหํงสงคราม ได๎หายไปหมดในเวลาไมชํ ๎า แตมํ ีทหารตาํ งประเทศอีกอยาํ งหน่งึ เข๎ามา แทนท่ี คือทหารของฝา่ ยชนะสงคราม และเมือ่ ทหารเหลํานีเ้ ข๎ามาอยูไํ ด๎ไมํนานนกั ขาํ วลอื ก็วํอนไปถงึ เรือ่ งความหยาบคาย และความโลดโผนตํางๆ ของทหารตํางประเทศชดุ ใหมํ ทาํ ใหม๎ ีความตระหนกตกใจกลัวกันข้นึ บ๎าง เด็กตวั เลก็ ๆ ทีว่ งิ่ เลนํ อยํู ขา๎ งถนนหนทาง ในลักษณะท่เี ป็นมติ รกับทกุ คนทีผ่ าํ น เลกิ ร๎องทักทายทหารดว๎ ยภาษาญป่ี ุ่น เลกิ รอ๎ ง \"อาริกาโต๎ !\" หรอื \"บันไซ !\" แตํเร่ิมร๎อง \"โอเค !\" แทน ซ่ึงเม่อื พลอยได๎ยนิ กเ็ ขา๎ ใจวาํ เป็นภาษาฝรั่ง แตแํ รกก็มีผทู๎ ีเ่ กลยี ดชงั ญป่ี นุ่ ในฐานทเี่ ปน็ ข๎าศกึ เขา๎ มารุกรานน้นั เหน็ วําทหารตํางดา๎ วชุดใหมนํ ้นั เป็นมิตรเขา๎ มาขบั ไลญํ ีป่ ุ่น ใหอ๎ อกไปหมดจากประเทศไทย แตํนาน วันเข๎าความรสู๎ กึ เชนํ นน้ั ก็เปลีย่ นไปเปน็ ความสงสัย ไมรํ ว๎ู าํ ทหารเหลําน้ันจะอยไูํ ปอกี นานเทําไร พอํ เพม่ิ ผซ๎ู ง่ึ มาเยย่ี มอาการไขข๎ องพลอยแทบทกุ วนั ปรารภขน้ึ วนั หนง่ึ วาํ \"แมพํ ลอย ฉนั นี่เป็นคนแปลกเสียแลว๎ เมื่อญีป่ ่นุ ยงั อยูํฉันกเ็ กลยี ดญป่ี นุ่ เข๎ากระดกู ดํา แตํพอเสร็จสงครามฉันเกดิ สงสารญ่ปี ุน่ ขึน้ มาทนั ที เพราะเห็นมนั จ๐องๆ นาํ สมเพช ยิ่งเดี๋ยวนหี้ ายไปหมด ไมํมเี ท่ียวเดินตามถนนหนทาง กถ็ ึงกบั คิดถงึ เอาดว๎ ยซํา้ ไป เบื่อหนาํ ยเจา๎ พวกทหารแขกทหารฝรง่ั เต็มที\" ตาอน้ั ผซ๎ู ง่ึ นง่ั อยดํู ว๎ ยหวั เราะแลว๎ กพ็ ดู วาํ \"คณุ ลุงไมํได๎เป็นอยํางน้ันคนเดยี วดอกครบั ผมวําคนไทยเราเปน็ อยาํ งนน้ั แทบท้งั เมอื ง เม่ือทหารฝรัง่ ถกู ญ่ปี ่นุ จบั มาเปน็ เชลยแถวบ๎านโปง่ เรากพ็ ากันสงสารอยากชวํ ยเหลือเขา เวลารถไฟวิ่งผํานแถวนนั้ เคยเหน็ โยนบุหรโี่ ยนผลไมแ๎ ละ ของอืน่ ๆ ให๎แกเํ ชลยฝรง่ั กันท้งั กระบวนรถไฟ แตพํ อญปี่ นุ่ แพถ๎ กู ฝรง่ั เขา๎ มาจับเป็นเชลย เราก็หันไปสงสารทหารญ่ีปุ่น พอ เหน็ เข๎ากต็ ๎องแอบใหข๎ นมให๎บหุ รอ่ี กี เห็นจะเปน็ เพราะนสิ ัยเราชอบเมตตาและเหน็ ใจผ๎ูแพ๎ \"แมกํ ค็ ดิ อยาํ งน้นั เหมอื นกัน\" พลอยพดู \"ใจแมเํ องก็เป็นอยาํ งนัน้ ถ๎าจะวาํ ไปมันกไ็ มํใชํเรอ่ื งใชํราวอะไรของเราสัก หนอํ ย มนั เร่อื งคนอ่นื เขารบกนั ใครพลาดทําตกระกําลาํ บาก แมกํ ็สงสารเวทนาท้ังนนั้ \"

พอํ เพม่ิ หวั เราะแลว๎ พดู วาํ \"แมํพลอยน่แี กเปน็ โมฆะเอาจริงๆ ทเี ดียว รบกนั มาเกอื บตาย เดี๋ยวน้ีแกบอกวําไมใํ ชเํ รอื่ งใชรํ าวเอาเฉยๆ\" สาํ หรบั คนไทยนน้ั พลอยกร็ ข๎ู าํ ววาํ ผม๎ู บี ญุ วาสนาชดุ ระหวาํ งสงครามกไ็ ดพ๎ ากนั หมดบญุ วาสนาไป ตามคาํ ทาํ นาย ของพอํ เพิม่ และมผี ูม๎ ีบุญวาสนาชดุ ใหมเํ ข๎ามาแทนที่ แตพํ ลอยก็แกเํ กนิ ไปเสียแล๎วท่จี ะสนใจ และขณะนนั้ กม็ ขี ําวใหญํอกี เร่อื งหนงึ่ ทีด่ งึ ดดู ความสนใจของพลอย ด๎วยกาํ ลังแรงยงิ่ กวําเรือ่ งใดๆ ขําวน้ันคอื ขาํ วทพ่ี ระเจา๎ อยํหู ัวรัชกาลที่ ๘ จะเสด็จนิ วัตกิ ลบั พระนคร ขาํ วนเ้ี ปรยี บเสมอื นยารกั ษาโรคใหแ๎ กพํ ลอยอยาํ งสาํ คญั เพราะโรคของพลอยนน้ั มอี าการอยาํ งหนง่ึ ทไ่ี มมํ ยี าอะไร แก๎ไขได๎ และอาการนน้ั ก็คือขาดความสนใจตอํ สิง่ ตํางๆ ท่ีแวดลอ๎ มตัวอยใํู นโลก ขาํ วทพี่ ระเจ๎าอยูหํ วั จะเสดจ็ กลับ ทําให๎ พลอยบังเกิดความสนใจมากข้นึ ทันที หวนคดิ ถงึ ครัง้ ที่เคยไปเฝ้าชมพระบารมี เม่ือตอนเสด็จกลับคร้งั แรกสมัยยังทรงพระ เยาว๑ เวลากล็ ํวงเลยไปหลายปนี ักหนาแล๎ว ปา่ นนจี้ ะตอ๎ งทรงพระเจริญเปน็ หนมํุ พระรปู โฉมจะเปน็ อยํางไร เปน็ เร่ืองท่ี พลอยเกบ็ เอาใครคํ รวญไตรํตรองด๎วยความกระหยิ่มใจ ความร๎สู กึ นัน้ เต็มไปดว๎ ยความปตี อิ ิ่มใจ ไมํผดิ อะไรกบั ความร๎ูสกึ เมอื่ ครง้ั ลูกของตนจะกลับจากเมืองนอก เพราะความรส๎ู กึ ของพลอยท่ีมีตํอพระเจา๎ อยํูหัว กเ็ หมอื นกับทช่ี ๎อยได๎เคยวําไวค๎ รง้ั หนง่ึ คือมีความรกั ดูดด่ืมอยาํ งลกึ ซ้ึง ไมชํ ่วั แตมํ คี วามจงรกั ภักดี เยยี่ งประชาราษฎรจะพึงมีตอํ สมเด็จพระเจ๎าแผนํ ดนิ ของ ตน แตํมคี วามร๎สู กึ ผูกพันใกลช๎ ดิ เหมือนกับวาํ พระเจ๎าอยูหํ ัวเป็นของตนแท๎ๆ เป็นคนในครอบครัว มสี ายสมั พนั ธ๑ทางโลหติ เป็นบตุ รหลานทร่ี ักปานแก๎วตา ทตี่ นได๎เฝ้าคอยดคู วามเจริญเตบิ โตด๎วยความรกั และมีความเจตนาดีพร๎อมดว๎ ยความหวงั ในอนาคต ทจี่ ะรํงุ เรืองตอํ ไป ด๎วยความรูส๎ กึ เชํนน้ี พลอยจึงมีอาการกระเตอื้ งขนึ้ เม่อื ได๎ขําววาํ พระเจ๎าอยํหู ัวจะเสด็จกลบั จติ ใจทเี่ คยแหง๎ แล๎งเพราะปราศจากความหวังและความสนใจ เนื่องดว๎ ยถกู กระทบกระเทอื นใจด๎วยความทุกข๑ และความ ผดิ หวังมามากนน้ั กก็ ลบั เบิกบาน มีผลสะทอ๎ นถงึ โรคภยั ไข๎เจ็บทบี่ ่ันทอนทางกาย ทาํ ให๎มอี าการดขี นึ้ ตามลําดบั จนบุตร และพีน่ ๎องพากันแปลกใจ เพราะพลอยในระยะน้ีดูเหมอื นจะหายวนั หายคืน จนลกุ นัง่ และเดนิ เหินไดแ๎ คลวํ คลํองเหมอื นคน ปกติ อาหารและการหลับนอนก็อยูํในระดบั ดี จนคนอน่ื ๆ ทพ่ี ากันเป็นหํวงในอาการไขข๎ องพลอยนน้ั พากนั เชือ่ วาํ พลอยได๎ ผํานพ๎นจากโรคแลว๎ และมีแตจํ ะหายเปน็ ปกติ ในเวลาไมชํ า๎ เมอ่ื เหลอื เวลาอกี สองสามวนั ทจ่ี ะถงึ วนั พระเจา๎ อยหํู วั เสดจ็ กลบั พลอยกพ็ ดู กบั ตาอน้ั ดว๎ ยถอ๎ ยคาํ ทต่ี าอน้ั ตอ๎ งมองดู พลอยอยํางสงสัย พลอยพูดวาํ \"อั้น วนั เสด็จกลบั แมอํ ยากจะไปรับเสดจ็ อั้นไปรบั ปา้ ชอ๎ ยมาดว๎ ย เพราะคราวท่แี ล๎วกไ็ ปรบั เสด็จดว๎ ยกัน\" \"แตคํ ุณแม.ํ ..\" ตาอัน้ พดู อยาํ งงงๆ \"คุณแมยํ งั ไมํคํอยสบาย เจ็บมานานเพ่งิ จะคํอยยงั ชั่ว จะไปไหวหรอื \" \"แมไํ มเํ คยขออะไรท่ีเกนิ กําลังเลยอ้นั \" พลอยตอบอยํางแนํใจ \"ธรรมดาแมกํ ็เปน็ คนไมํชอบไปไหน แตคํ ราวนแี้ มขํ อ เถิด อ้ันอยําขัดใจแมํเลย แมรํ ๎ูสกึ เหมือนกบั วําถา๎ ไมไํ ดไ๎ ปรบั เสดจ็ แล๎ว แมจํ ะไมเํ ป็นอนั กินอันนอนอีกตอํ ไป แมํกแ็ กํแล๎วอนั้ ขอให๎อ้นั ชํวยจัดการให๎แมํได๎เห็นในหลวงให๎เตม็ ตาสักคร้งั เถิด ช่วั เวลาเสด็จผํานไปเทํานั้น แมไํ มํขออะไรมาก\"

ตาอน้ั คดิ อยคํู รหํู นง่ึ แลว๎ พดู วาํ \"เหน็ จะไมเํ ป็นไรกระมงั เพ่ือนผมเขาเชาํ อาคารไว๎ทรี่ าชดําเนินอยูํริมทางเสด็จผํานพอดี ถ๎าคณุ แมไํ ปน่ังคอยดทู น่ี ัน่ หาหยูกยาน้าํ ทาํ ไปเตรียมไว๎ คุณแมํก็คงจะได๎เหน็ ในหลวงได๎ แลว๎ ผมจะไปจดั การให๎\" \"ขอบใจอน้ั \" พลอยตอบอยาํ งดใี จ \"นกึ วําสงเคราะห๑แมํเอาบุญเถิด แลว๎ อยาํ ลืมไปรับป้าชอ๎ ย\" บทท่ี ๑๖ (หนา๎ ท่ี ๒) พอถงึ วนั พระเจา๎ อยหํู วั เสดจ็ กลบั พลอยกพ็ าสมใจและหลานๆ พรอ๎ มดว๎ ยเดก็ ในบา๎ นอกี หลายคน ทอ่ี ยากไปรบั เสดจ็ มพี วงภรรยาคุณชติ หอบอาหารกลางวันน้าํ กนิ ตลอดจนยาบางอยําง ใสํกระเช๎าโตลงเรอื ออกจากบ๎านพร๎อมด๎วยตาอัน้ ผ๎ู ซง่ึ เมือ่ เหน็ ข๎าวของท่ีเตรียมไปแลว๎ ก็หัวเราะพดู วาํ \"คุณแมํเตรียมตัวเสยี ราวกบั จะไปทอดกฐิน\" พลอยมองดสู มั ภาระตาํ งๆ แลว๎ กห็ วั เราะอยาํ งราํ เรงิ ตอบวาํ \"แมํก็นึกอยาํ งนน้ั เหมอื นกัน แตขํ องท่เี ตรยี มไปน่ี ไมใํ ชสํ ําหรบั แมํคนเดยี วหรอก เดก็ ๆ ไปต้งั หลายคนตอ๎ งเอาไป เผอ่ื \" พอขา๎ มฟากมาถงึ ฝง่ั พระนคร ตาอน้ั กพ็ าพลอยและคนอน่ื ทม่ี าดว๎ ยกนั ไปนง่ั รอรบั เสดจ็ อยทํู อ่ี าคารราชดาํ เนนิ อยาํ ง ที่ไดน๎ ดั กนั ไว๎ แล๎วตาอ้ันกเ็ อารถไปรับชอ๎ ย ผซู๎ งึ่ จะออกมาจากในวัง เวลาน้ันยังเช๎าอยูํมาก แตพํ ลอยกส็ ังเกตเห็นได๎แลว๎ วํา ประชาราษฎร๑ทม่ี าคอยรบั เสด็จในวันนน้ั มากมายผิดปกติ และมากกวําวนั ทไี่ ด๎เหน็ เมื่อตอนเสดจ็ กลบั คร้ังแรก คนทุกอายุ ทกุ วัยและทกุ ฐานะ ดเู หมอื นจะมารวมกันอยูใํ นวันน้นั ด๎วยวัตถปุ ระสงค๑อันเดียวกนั คือคอยรบั เสดจ็ พระเจ๎าอยูํหัว ผู๎ทรง เปน็ ประมขุ ของชาตอิ ันแท๎จริง ซ่งึ ทกุ คนรู๎สกึ วําขาดไปเสยี นานตลอดระยะเวลาแหํงสงคราม วนั เสดจ็ กลับวนั นี้ ดูเหมือนจะ เปน็ วนั สําคญั ในความรู๎สึกของคนท้ังหลาย เป็นวันส้นิ สุดแหงํ ยุคทมิฬของสงครามทผ่ี าํ นไป และเปน็ วันเรมิ่ แหํงยคุ ใหมํ ท่ี ทกุ คนจะได๎เร่มิ ทาํ การแกต๎ วั สร๎างชีวิตใหมํดว๎ ยความแจมํ ใส หลงั จากความเสียโอกาสตํางๆ ทไี่ ด๎เกดิ ขึน้ ในระหวํางสงคราม ถา๎ จะวาํ กนั ไปแลว๎ ความเชอ่ื ถอื และความหวงั เชนํ นน้ั อาจเปน็ ของผดิ พลาดปราศจากหลกั เกณฑ๑ ในสายตาและ ความเหน็ ของคนหลายคน ทเี่ หน็ วาํ พระมหากษตั ริย๑นั้น กเ็ ป็นเพยี งมนษุ ย๑ปุถุชนธรรมดา ยอํ มจะไมํมบี ารมีใดๆ นอกเหนอื ไปกวําคนธรรมดา แตํในสายตาของพลอยและคนเป็นสํวนมาก ทไ่ี ปรบั เสด็จด๎วยความปีติโสมนสั และความจงรกั ภักดีใน วันนน้ั ผลแหงํ พระบารมีได๎เกดิ ข้ึนแล๎วในใจของตน คือความชมุํ ชน่ื ในหัวใจ ความรส๎ู กึ อํนุ หนาฝาคั่งปราศจากความว๎าเหวํ ความหวงั ดีเจตนาดตี อํ คนทง้ั ปวง ท่มี คี วามจงรกั ภักดีรวํ มกัน ตํางคนตํางมองดกู ันในฐานะเป็นคนรํวมครอบครวั อันใหญํ ปราศจากฉันทาคติ มีความรกั รวํ มกนั และเจตนาดรี ํวมกันในบุคคลอันเป็นศูนย๑รวมแหํงความเคารพบชู า บุคคลอนั เปน็ สายสัมพนั ธ๑เชอื มโยงในความเป็นไทย และความรส๎ู กึ อนั ดีตํอกัน ถกู แล๎วพระเจ๎าอยํหู วั ยงั อยูใํ นวันเยาว๑ เปน็ แตเํ พียงเดก็

หนํมุ คนหน่งึ เทําน้ันเอง แตํเปน็ เด็กหนุมํ ทเ่ี ป็นของคนท้ังชาติ เปน็ ลูกหลานของคนทม่ี ีอายุสูง เป็นนอ๎ งของคนทมี่ อี ายตุ ่าํ กวําน้นั และเป็นพ่ีเป็นเพื่อนของคนในวยั เดยี วกับพระองค๑ ความรสู๎ ึกอยาํ งสนิทสนมนีเ้ กิดขน้ึ อยํางมหัศจรรย๑ ถา๎ จะอธิบาย ดว๎ ยความคดิ ของพลอยซง่ึ เปน็ คนโบราณ กจ็ ะตอ๎ งวาํ เป็นไปไดด๎ ๎วยพระบารมี ในวันน้ันคนเปน็ จาํ นวนแสน รายทางจาก ดอนเมอื งถงึ พระบรมมหาราชวงั เพ่อื ต๎อนรบั คนท่ตี นรกั กลับบา๎ น ทกุ คนเต็มไปดว๎ ยความรกั ความม่นั ใจและความยินดี ใน จาํ นวนคนเปน็ แสนๆ น้ันจะหาใบหน๎าทโ่ี ศกสลด จะหาใบหนา๎ ที่เศร๎าหมอง และจะหาใบหนา๎ ทข่ี ้ึงโกรธเคียดแค๎นสกั ใบหนา๎ เดยี วกไ็ มํมี พลอยเหลียวดบู รรยากาศรอบๆ ตัวแลว๎ กข็ นลกุ คอหอยตีบตนั ไปดว๎ ยความปตี ิ ทีด่ ูเหมือนจะใหค๎ วามปวดรา๎ ว ได๎เชนํ เดียวกบั ความทกุ ข๑ ชอ๎ ยกระหบื กระหอบเดนิ ฝา่ ฝงู คนมานง่ั ขา๎ งๆ ตวั พลอย แลว๎ กย็ กผา๎ เชด็ หนา๎ ขน้ึ ซบั เหงอ่ื แลว๎ เอาโบกทต่ี วั อยาํ งแรงๆ เพ่ือระบายความรอ๎ น พลางพูดด๎วยเสียงที่แหบแหง๎ วํา \"แมพํ ลอยมีนํ้าเยน็ ๆ ขอกนิ สกั อึกเถดิ ฉนั กระหายนา้ํ จะขาดใจ\" พลอยเปดิ กระตกิ นาํ้ แขง็ รนิ นาํ้ เยน็ สงํ ใหช๎ อ๎ ย ผซ๎ู ง่ึ รบั ไปดม่ื แลว๎ รนิ ใสมํ อื ลบู ตามหนา๎ ตามแขน แลว๎ พดู ตอํ ไปวาํ \"ตั้งแตฉํ นั เกิดมาจนปา่ นน้ี............อายุหกสบิ กวาํ แล๎ว ยงั ไมเํ คยพบเคยเหน็ คนมากเทาํ วนั นเ้ี ลย พอฉนั ออกจากวัง เห็นคนมดื ฟ้ามัวฝนเตม็ ถนนหนทาง เต็มทงํุ พระเมรุ ฉันก็ขาออํ นแทบจะเป็นลม พอํ อนั้ เขาจะพามารถกไ็ มํได๎ เพราะเขา ห๎ามรถเสียแล๎ว ตอ๎ งเดินแหวกคนมาจนถงึ ทนี่ ี่ เจ๎าประคณุ เอ๐ย ไมรํ ๎ูวาํ มากันจากไหนมากมายเหลอื เกิน\" \"นนั่ สิช๎อย ฉันเองก็อศั จรรยใ๑ จ ไมเํ คยเห็นอยํางนีเ้ ลย\" พลอยตอบเห็นดว๎ ย \"แลว๎ นีแ่ มมํ าอยํางนีท้ ง้ั เจบ็ ไข๎ แมํไมํกลวั มาเปน็ ลมตายเสียกลางทางบ๎างหรอื แมพํ ลอย\" ช๎อยถามอยาํ งครง่ึ สงสยั ครึง่ เป็นหวํ ง \"ไมํเปน็ ไรหรอก ฉนั มาแตเํ ช๎าคนยังไมมํ ากนกั \" พลอยตอบ \"แตถํ งึ อยํางไรวันนฉี้ ันก็ต๎องมา ต๎องมารับเสดจ็ ตอ๎ งมา ใหไ๎ ดเ๎ ห็นจงได๎\" \"ฉนั กเ็ ห็นใจ\" ช๎อยวาํ \"เป็นฉนั เองเป็นตายก็ต๎องมาเหมอื นกัน เพราะฉันรกั ของฉนั ในหลวงองค๑น้ี เกิดมาเปน็ ตัวฉนั ก็เพ่งิ รกั ในหลวงองคน๑ ี้เทาํ นั้น องค๑กอํ นๆ ฉนั ไมเํ คยกล๎าไปรักทาํ นหรอก ฉันกลัวทํานมากกวํา แตํองค๑นไี้ มํเหมอื นองคก๑ อํ นๆ ฉันรกั เอาจบั จิตจับใจทีเดยี ว จะเปน็ เพราะอะไรกไ็ มํรู๎ บางทจี ะเปน็ เพราะทาํ นยงั ทรงพระเยาว๑ หรอื จะเปน็ เพราะฉันเปน็ ประชาธิปไตยไปกับเขาด๎วยแลว๎ กไ็ มํรู๎\" เสยี งตาอน้ั หวั เราะอยขํู า๎ งหลงั เบาๆ ในลาํ คอ ทาํ ใหช๎ อ๎ ยตอ๎ งหนั ไปคอ๎ นเชงิ สพั ยอกแลว๎ พดู วาํ \"ดพู ํออนั้ ซี ! พอฉันพูดวาํ เป็นประชาธิปไตยกบั เขามง่ั ก็หัวเราะเยาะ ยายแกํอยาํ งฉันจะเป็นประชาธปิ ไตยบา๎ ง ไมํได๎หรือ ฉนั อยากรน๎ู ัก\"

หลงั จากทไ่ี ดค๎ ยุ กนั อยสํู กั ครํู กบ็ งั เกดิ อาการตน่ื เตน๎ ในหมฝํู งู ชนนน้ั อยาํ งผดิ สงั เกต เปน็ อาการบอกใหร๎ ว๎ู าํ กาํ ลงั จะ เสด็จพระราชดําเนินผํานมาด๎วยรถพระท่นี ัง่ แล๎ว ทกุ คนตาํ งเดินหรือวิ่งไปมาสบั สน ตาํ งคนตํางต้ังใจจะหารทๆ่ี ตนนกึ วําจะ ได๎ชมพระบารมพี ระเจ๎าอยหํู วั อยํางใกล๎ชิดอยาํ งทส่ี ุด บังเอิญอาคารทพี่ ลอยไปอาศัยนงั่ รอนัน้ อยํูรมิ ทางเสดจ็ พระราช ดําเนินพอดี ถึงแมว๎ าํ หนา๎ อาคารจะมีคนมายนื มืดมดิ ไปหมด แตพํ ลอยกล็ องยนื ชะเงอ๎ ทดลองดู แล๎วก็เบาใจวาํ ตนอาจ มองขา๎ มหวั คน เหน็ องค๑พระเจ๎าอยหูํ ัวได๎โดยมิต๎องออกไปเบยี ดคนข๎างนอก เสยี งชโยดังมาแตไํ กลมาก แล๎วเสียงนนั้ กใ็ กล๎ เขา๎ มาทุกที ทุกคนยิ่งสักสนอลหมาํ นยิ่งขน้ึ พลอยยึดตัวตรง นึกในใจวาํ เมื่อรถพระทน่ี ั่งผําน กจ็ ะถึงกบั ตอ๎ งยนื ปลายเท๎า เพ่ือให๎แลเห็นไดช๎ ัด ตาทั้งคํจู ๎องมองออกไปข๎างหน๎า เพํงคอยจับภาพอยูํแตภํ าพเดยี ว ไมํยอมเหลียวไปทางอนื่ ไมยํ อมให๎ สิง่ อนื่ มาแบํงแยกเอาความสนใจไปจากตัวเลย เสยี งชโยดังขน้ึ ทุกที ในที่สุดก็ดังกบกอ๎ งแกว๎ หู ปานแผํนดนิ จะถลํมทลาย รถ พระท่นี ่งั สงี าช๎างแลนํ ผํานมาอยาํ งช๎าๆ ธงมหาราชปลวิ สะบัดพดั มาหน๎ารถ ทันใดนัน้ พลอยก็ตอ๎ งยกมือท้งั สองกมุ ท่หี น๎าอก เหมือนกับจะปอ้ งกันมิให๎หัวใจเต๎นแรง จนหลดุ ลอยออกมาขา๎ งนอก เพราะพลอยได๎เหน็ พระองค๑พระเจ๎าอยหูํ ัวถนดั ชดั เจน ประทบั อยูํบนรถพระทน่ี ัง่ อันมีสมเดจ็ พระอนุชาประทบั อยํเู คียงขา๎ ง ทรงโบกพระหัตถก๑ บั พสกนกิ ร ทรงยิม้ น๎อยๆ และใน แววพระเนตรเปี่ยมไปด๎วยพระมหากรุณา อยาํ งท่ีคนไทยยุคนีม้ ไิ ดเ๎ คยประสบพบเหน็ มาแตํกอํ น พลอยยืนน่งิ นํา้ ตาไหล พราก ความปตี อิ ่ิมเอบิ เหมอื นกับวาํ เป็นของแขง็ เข๎าไปกดดันหวั ใจ พระเจา๎ อยํหู ัวทรงพระเจริญเป็นหนุํมใหญํ ดชู าํ งรวดเรว็ เสียนก่ี ระไร หลังจากวนั ท่มี ารับเสดจ็ คราวโน๎น พระรูปโฉมงดงามเป็นสงาํ ราศสี ดุ ท่จี ะหาอนั ใดเปรยี บเทียบได๎ ทรงเป็นทุก อยาํ งและมลี ักษณะทกุ อยาํ งครบถ๎วน ตามที่พลอยไดเ๎ คยนกึ ได๎เคยฝันวําสมเดจ็ พระเจ๎าแผํนดินควรจะทรงเปน็ และทรงมี พอรถพระทน่ี ง่ั คลอ๎ ยไป พลอยกเ็ หลยี วหาชอ๎ ยซง่ึ นกึ วาํ ยนื อยขํู า๎ งตวั เพอ่ื จะพดู จาแสดงความในใจของตน แตชํ อ๎ ยก็ มิไดอ๎ ยูทํ ี่นน่ั และคนอ่นื ๆ ท่มี าดว๎ ยกันกห็ ายไป คงเหลอื แตํตาอัน้ ยนื อยคูํ นเดียว เพราะความเปน็ หวํ งพลอย \"อ้ัน นี่เขาไปไหนกันหมด\" พลอยถามขนึ้ \"เขาวิง่ ออกไปขา๎ งนอกตอนในหลวงเสด็จมาถงึ อยูํข๎างนอกนั่นท้ังหมด\" ตาอนั้ ตอบ \"แลว๎ ป้าช๎อยเลาํ หายไปไหน\" ตาอน้ั หวั เราะชม้ี อื ไปขา๎ งหนา๎ แลว๎ พดู วาํ \"ป้าช๎อยเป็นคนวิ่งออกไปกอํ น เด็กๆ จึงไดต๎ ามไป อยูนํ ่ันปะไร คุณแมเํ ห็นไหม ไปเต๎นตรงนั้นนนั่ แนํ โบกมือร๎อง ชโยกับเขาเสยี อกี ดว๎ ย\" พลอยมองไปทางมอื ชแ้ี ลว๎ กอ็ ดหวั เราะไมไํ ด๎ นกึ ชมความแขง็ แรงของชอ๎ ยอยใํู นใจ พลางพดู วาํ \"ปา้ ช๎อยนแ่ี กเกงํ ไมํหาย อ้ันดซู ที ําแกราวกะสาวๆ กไ็ มปํ าน\" รถพระทน่ี ง่ั ผาํ นไปไกลแลว๎ อกี ครหํู นง่ึ ชอ๎ ยกเ็ ดนิ แหวกคนกลบั เขา๎ มาหา ปากกร็ อ๎ งวาํ

\"โฮ๎ย ! เหน่ือยจะขาดใจแมํพลอย แมํทนู หวั ! ขอน้าํ เย็นๆ กนิ เอาบุญอีกอกึ หน่ึงเถดิ \" พลอยรนิ นาํ้ สงํ ใหแ๎ ลว๎ กเ็ ยา๎ วาํ \"สมน้าํ หนา๎ แกํแลว๎ ยงั ไมํเจยี มสังขาร เคราะหด๑ ีเขาไมเํ หยียบตาย นนั่ มันเรอ่ื งอะไรจะต๎องออกไปเต๎นอยํู กลางแปลง ดแู ตบํ นนก้ี ็แลเหน็ ถมไป\" \"โฮ๎ย ! อยาํ มาทําเปน็ คนแกดํ ุฉันหนํอยเลย ฉันเองกไ็ มํรวู๎ ํามันแพนํ ออกไปไดย๎ งั ไง\" ช๎อยพูดพลางยกผ๎าเช็ดหนา๎ ขึ้น ซับเหง่อื แล๎วก็ร๎องวาํ \"งามจริง๊ ! เจ๎าประคณุ งามอะไรอยาํ งนี้ ! ถา๎ ลูกยังสาวๆ ลูกจะว่งิ ตามไปดูให๎ถึงประตวู งั เลย !\" \"ดชู ๎อยซี !\" พลอยพดู แล๎วกต็ ๎องหัวเราะอกี \"เด๋ียวเด็กๆ มันไดย๎ ินมนั จะหวั เราะเยาะเอาหรอก\" \"ชาํ งมนั \" ชอ๎ ยตอบอยํางอารมณด๑ ี \"วนั น้ีใครจะทาํ อะไรก็ไมโํ กรธ แตทํ ํานชาํ งงามเหลอื เกนิ นะพลอย ฉนั เคยอําน หนงั สอื วาํ ใครตอํ ใครงามอยํางไรมาก็มาก เพ่ิงมาเหน็ ด๎วยตาวาํ เปน็ จริงไปไดว๎ นั นี้ พวกผหู๎ ญงิ สาวๆ ท่เี ขาวิ่งไปยืนกับฉนั เม่อื กี้ เขากระโดดโลดเต๎นกนั ราวกะอะไรดี\" \"แล๎วกต็ วั ลํะ\" พลอยขดั คอ \"ฉนั เห็นเตน๎ ไปกบั เขาเหมอื นกัน รอ๎ งชโยราวกะสาวรุนํ ๆ\" \"ไฮ๎ ! ถงึ อยํางน้นั เทียวรึ\" ชอ๎ ยรอ๎ งอยํางไมเํ ชื่อ แล๎วกพ็ ดู ตํอไปวํา \"น่แี หละหนาแมพํ ลอย เหมอื นกบั ที่คนแตกํ อํ น ทํานวาํ ไวล๎ ะ 'อยําวาํ แตรํ ํนุ ราวสาวแส๎ ถงึ เฒาํ แกํกย็ งั คดิ พิศวง ' อยํางไรลํะ\" \"แตทํ าํ นงามจรงิ ๆ นะช๎อย\" พลอยอดพูดขึ้นไมไํ ด๎ \"สงาํ ราศีกเ็ ทาํ นนั้ ฉันไมํเคยพบเหน็ เลย เจ๎านายแตกํ อํ นวาํ งามก็ จริงหรอก แตํทําไมฉันไมํเคยนึกวํางามถงึ เพียงนี้\" \"นั่นนํะซ\"ี ช๎อยพดู ไปพยกั หนา๎ ไป \"งามจริงงามเหลอื เกนิ ....เหลือเกนิ จะพดู อะไรกไ็ มํถกู ฉันเคราะหด๑ ีอยูหํ นอํ ยหนึ่ง คราวนี้ ท่ีทาํ นจะประทบั ในวงั อยํูที่บรมพิมาน พลอยก็รว๎ู าํ ในวงั มันเงียบเหงาแคไํ หน คราวนปี้ ระทับในวงั จะครึกคร้ืนข้นึ บา๎ งกระมัง\" \"ฉันวําไมํชว่ั แตใํ นวังเทาํ นน้ั หรอกชอ๎ ย\" พลอยตอบ \"เสดจ็ กลับคราวนที้ ไี่ หนก็คงจะครกึ ครืน้ ข้ึนท้ังนั้น ท่วั ท้งั บ๎านทง้ั เมือง แตํฉันไดย๎ นิ วําจะเสด็จกลบั มาชั่วคราว แล๎วกจ็ ะไปนอกอกี ตรงน้ีแหละท่ฉี ันไมํชอบ อยากให๎ทาํ นประทบั อยตํู ลอดไป\" \"ฉนั ก็เหมอื นกนั \" ช๎อยวํา \"แตํกน็ ั่นแหละจะทาํ อยํางไรได๎ แตอํ ยาํ เพงิ่ ไปคิดถงึ ตอนนั้นเลย ยงั เสด็จอยอํู กี นานหรอก ถึงจะเสด็จไปนอกอกี จริงก็ไมเํ ห็นแปลก เสด็จกลบั อีกทีเรากม็ ารับเสดจ็ ทาํ นอีก สนกุ ดีออกจะตายไป\"

พอกระบวนเสดจ็ พระราชดาํ เนนิ ผาํ นไปแลว๎ สกั ครํู ตาอน้ั กอ็ อกไปเอารถมารบั พลอยนง่ั คอยรถและคยุ กบั ชอ๎ ยเรอ่ื ยๆ ไป จนเวลาลวํ งเลยไปอีกนาน ตาอ้นั จึงได๎เอารถมาจอดที่หนา๎ อาคาร พลอยพาลูกหลานและเดก็ ๆ รวมทง้ั ชอ๎ ยขนึ้ รถ แวะ ไปสงํ ช๎อยท่ปี ระตวู ังกอํ นที่จะลงเรอื ข๎ามฟากกลบั บา๎ น ระหวํางที่นงั่ มาในรถ ช๎อยกพ็ ูดขน้ึ เบาๆ วํา \"พลอย เราสองคนนรี่ บั เสด็จในหลวงกลับจากนอกกนั มาก่หี นแล๎ว\" พลอยนง่ิ คดิ อยคํู รหํู นง่ึ แลว๎ กต็ อบวาํ \"สามหนแลว๎ กระมงั ช๎อย หนแรกตอนพระพุทธเจา๎ หลวงเสดจ็ กลบั จากยุโรป อีกสองหนกแ็ ผํนดนิ นี้\" \"สนุกกันทุกหนจรงิ ไหมพลอย\" \"สนกุ เต็มท่ชี ๎อย สนุกทกุ หน\" พลอยตอบ ชอ๎ ยนง่ิ อยคํู รหํู นง่ึ แลว๎ กพ็ ดู ขน้ึ วาํ \"พลอยเราสองคนน่กี ไ็ ดส๎ นกุ มาดว๎ ยกันมากแลว๎ ไมใํ ชํหรือ\" \"มากทเี ดียวชอ๎ ย บางอยาํ งคิดดูแล๎วก็เหมอื นกบั เมือ่ วานซนื นี้เอง\" \"นน่ั นํะซ\"ี ช๎อยพดู อยาํ งพอใจ \"เราสองคนน่ถี ๎าจะวาํ ไปกไ็ มเํ สยี ชาติเกดิ หรอก\" พอรถถงึ ประตวู งั ชอ๎ ยกล็ งจากรถ ลาํ่ ลาแลว๎ กก็ ลบั เขา๎ วงั อยาํ งกระปรก้ี ระเปราํ ฝา่ ยพลอยกพ็ าลกู หลานขา๎ มฟากกลบั บา๎ นด๎วยความอิม่ ใจ ตง้ั แตนํ น้ั คนไทยเปน็ อนั มากกด็ เู หมอื นจะพดู กนั แตเํ รอ่ื งในหลวง เรอ่ื งอน่ื ๆ หลายเรอ่ื งทต่ี นเคยเหน็ วาํ สาํ คญั ดจู ะ หมดความสําคญั ลงไป เพราะเรอ่ื งหลาํ น้นั เม่ือพูดกันไปแล๎ว กม็ ีแตคํ วามยงํุ ยากใจมากกวาํ ความต่นื เต๎นยินดี สํวนเรอ่ื งใน หลวงเปน็ เรอ่ื งทก่ี ํอให๎เกิดความสบายใจ ท้ังผ๎ูพดู และผฟ๎ู ัง ยง่ิ ในระหวาํ งหมูํคนทชี่ อบตื่นเต๎นของใหมํ ในหลวงก็นบั วาํ เปน็ ของใหมเํ อ่ยี มทส่ี ุด เพราะมิได๎ประทับอยใูํ นพระนครมาเสียหลายปี พลอยเป็นคนหนึ่งซึง่ ฟงั เขาคุยเรอื่ งในหลวงได๎ไมเํ บ่ือ เฝา้ ติดตามขําวเกี่ยวกบั พระองค๑ท้ังทางปากคนเลาํ และทางหนงั สอื พมิ พ๑ ในระยะเวลาหลายเดอื น ทเี่ สด็จอยูใํ นพระนครน้ัน พลอยได๎ทราบถึงพระกติ ตคิ ณุ อันประเสริฐมากมายหลายอยาํ ง พระมหากรุณาทีม่ ีตอํ พสกนิการของพระองค๑ และความ จงรกั ภักดีท่ีประชาชนทั้งไทยและเทศ ที่เข๎ามาพ่ึงพระบรมโพธสิ มภารได๎มีตอํ พระองคเ๑ ปน็ ลน๎ พ๎น พลอยลองนกึ ย๎อนหลัง นําเอาเหตุการณ๑ทไ่ี ดเ๎ หน็ ไปเทยี บกับสมัยแผนํ ดนิ กอํ นๆ อกี สามแผนํ ดนิ ทต่ี นไดผ๎ าํ นมาแล๎ว ก็รว๎ู าํ แตกํ ํอนน้นั ถงึ แม๎วาํ ความจงรักภกั ดี จะมีอยมํู ากกมายเพยี งใรก็ตาม ความจงรกั ภักดนี นั้ กม็ ิได๎เคยแสดงออกมาอยาํ งชัดแจ๎งพรอ๎ มเพรียงกนั อยาํ งแผนํ ดินน้ี และความจงรกั ที่ได๎เหน็ ในระยะน้ี ก็ดจู ะเปน็ ความรู๎สึกใกล๎ชิด เป็นเร่อื งสํวนตวั ของคนเปน็ จาํ นวนมาก ย่ิง กวาํ ที่ไดเ๎ คยเหน็ มาแตกํ ํอน

พลอยเองนน้ั รส๎ู กึ วาํ สภาพโดยทว่ั ไป ดจู ะเรม่ิ มคี วามมน่ั คงยง่ิ กวาํ แตกํ อํ น พลอยคาํ นงึ ถงึ ชวี ติ ของตน กเ็ หน็ วาํ โรคภัย ไขเ๎ จ็บอันเก่ียวด๎วยโรคหัวใจท่ีเปน็ อยํนู ั้น มีอาการดขี น้ึ บ๎าง พอท่ีจะกระทาํ กิจการตาํ งๆ อยํางเบาๆ ได๎ ไมตํ ๎องนอนเป็น คนไข๎เหมือนแตํกอํ น พลอยรูด๎ ีวาํ โรคของตนยังไมหํ ายขาด และก็อาจไมวํ ันหาย แตํความรูน๎ ัน้ ก็มิได๎ทาํ ให๎พลอยร๎สู กึ วิตกแตํ อยาํ งไร ชีวิตของลูกแตํละคนกด็ ูจะเป็นไปตามปกติ พระอ๎นกําลังบวชอยูํอยํางสงบ ตาอ้นั ก็อยูํกนิ กับบตุ รภรรยาเปน็ ปกติ ประไพนน้ั ถงึ จะไมลํ งรอยกบั คณุ เสวนี กั แตํก็ดูจะเปน็ ผูใ๎ หญํขนึ้ ไมํหุนหันพลันแลํนอยาํ งแตํกํอน ถ๎าหากวําตาอ๏อดยังอยํู... พลอยนึกถึงตาออ๏ ดทีไร กร็ ๎สู ึกเหมอื นกบั วํามใี ครเอาผ๎าดาํ ทีช่ นื้ แฉะเยน็ ชดื เข๎ามาหอํ ห๎ุมหวั ใจ เพราะเรื่องตาอ๏อดเป็นเรือ่ งท่ี พลอยปลงไมํตก พลอยดาํ เนนิ ชวี ติ ตอํ ไปเปน็ ปกติ ระหวาํ งนน้ั เวลาทพ่ี ระเจา๎ อยหํู วั จะเสดจ็ กลบั กใ็ กลเ๎ ขา๎ มาทกุ วนั ชอ๎ ยออกมาจากใน วังครงั้ ใด ก็มีแตํเรื่องในหลวงมาคยุ ให๎พลอยฟงั และพอํ เพิ่มมาหาครง้ั ใดกม็ แี ตํเร่ืองในหลวง พอํ เพ่ิมซง่ึ เป็นคนสนใจใน กิจการบา๎ นเมอื ง จนพลอยเหน็ วาํ มากจนเกนิ ไปน้นั กย็ งั อตุ สาํ ห๑ยบั ยั้งความสนใจน้นั ไว๎ ระหวํางท่ใี นหลวงเสดจ็ อยํู และ สนใจเฉพาะเรือ่ งเก่ยี วกบั ในหลวงเชนํ เดยี วกับคนอน่ื ๆ วนั นน้ั พลอยจาํ ไดว๎ าํ เปน็ วนั อาทติ ย๑ เพราะตาอน้ั อยบํู า๎ นมไิ ดไ๎ ปทาํ งาน เชา๎ วนั นน้ั เปน็ วนั อาทติ ยท๑ แ่ี จมํ ใส เชนํ วนั ธรรมดาวันหน่งึ ในเดอื นมิถุนายน พลอยต่ืนนอนแตํเช๎าเชนํ เคย ไมรํ ๎ูสึกวํามีอะไรผิดแผกไปจากวนั อื่นๆ เลย ทกุ อยํางดู แจมํ ใสเปน็ ปกติ ชีวติ โดยรอบดําเนนิ ไปอยํางเคย เรอื แพยงั คงขนึ้ ลํองอยใํู นคลองบางหลวง อยาํ งที่เคยเห็นมาแล๎วหลายสิบ ปี พอตกสายราวๆ ห๎าโมงเช๎า พอํ เพม่ิ ก็เดนิ หน๎าซีดขน้ึ บนั ไดเรือนขนึ้ มายงั ที่ๆ พลอยน่งั อยํู มตี าอัน้ นั่งเลนํ กับลูกชายคนเลก็ อยใํู กลๆ๎ \"แมํพลอย ! พํออ้นั !\" พํอเพมิ่ พูดดว๎ ยน้าํ เสียงที่พลอยไมเํ คยได๎ยนิ มาแตกํ ํอน \"เกดิ เรอื่ งใหญํแล๎ว ในหลวงสวรรคต\" พลอยสะดง๎ุ แทบสดุ ตวั พลางรอ๎ งวาํ \"คณุ หลวงเอาอะไรมาพดู ไมํจริง ! ฉนั ไมํเช่อื ! ทาํ นยงั หนุํมแนนํ ออกอยาํ งน้นั จะสวรรคตได๎อยาํ งไร !\" ตาอน้ั เหลยี วดพู ลอยดว๎ ยสายตาทเ่ี ปน็ หวํ งและตกใจระคนกนั \"ฉันแวะเข๎าไปกนิ กาแฟทีห่ นา๎ วงั กํอนทจ่ี ะขา๎ มมานี่ ได๎ยนิ เขา๎ พดู กนั ทนี่ น่ั \" พลอยรส๎ู กึ โลงํ ใจขน้ึ มาครนั ๆ ขาํ วรา๎ นกาแฟของพอํ เพม่ิ ! ซงึ่ แนํนอนวําจะตอ๎ งผดิ แตํคนสมยั นีก้ ช็ ํางเหลือเกิน เอา เร่อื งทีไ่ มจํ ริงและสุดแสนจะอัปมงคลมาพูดเลําลอื กนั งาํ ยๆ เสยี งพํอเพิ่มพดู พมึ พาํ วาํ \"จรงิ นาแมพํ ลอย . . . จริงๆ พํออน้ั \" แตํพลอยก็ไมํสนใจ นึกได๎แตํอยํางเดยี ว คราวนีพ้ ํอเพิ่มตอ๎ งผิด จะถูกได๎อยาํ งไร เม่ือพอํ เพิม่ เกบ็ เอาขําวลอื ทีเ่ ป็นไปไมํไดม๎ า อา๎ งวาํ เป็นจริง พอบาํ ยโมงชอ๎ ยกอ็ อกมาจากในวงั เมอ่ื เหน็ การแตงํ ตวั ของชอ๎ ยทแ่ี ตงํ ดาํ ทง้ั ชดุ พลอยกไ็ ดแ๎ ตนํ ง่ั นง่ิ เหมอื นถกู ตรงึ อยํู กับท่ี

ชอ๎ ยเดนิ รอ๎ งไหน๎ าํ้ ตาอาบหนา๎ ขน้ึ เรอื นมา ในใจของพลอยกไ็ ดแ๎ ตรํ อ๎ งวาํ \"ไมํจริง ! ไมํจรงิ ! ไมํเช่ือ !\" แตํกไ็ มกํ ล๎าเอยํ ปากถาม เพราะในใจนนั้ อยูรํ ู๎วาํ จรงิ เสยี แล๎ว ชอ๎ ยมาเลาํ รายละเอยี ดบางอยําง เกี่ยวกบั การเสด็จสวรรคต ซึง่ ทําให๎ เหตกุ ารณท๑ ั้งหมดไมํนําจะเปน็ ไปไดย๎ งิ่ ขึ้นไปอกี หลังจากน้นั ทอ๎ งฟ้าดูมดื ครมึ้ ลง และทกุ อยํางกม็ ืดครมึ้ ไปตาม เสียงลมพดั เสยี งนกรอ๎ ง และเสียงนํา้ ไหลหน๎าบ๎าน ฟงั ดเู หมอื นคนรอ๎ งไห๎.... ชอ๎ ยกลบั ไปแลว๎ บอกวาํ คงมงี านในวงั ตอ๎ งรบี กลบั ชอ๎ ยผซ๎ู ง่ึ เปน็ ชาววงั มริ จ๎ู บ และจะเปน็ ตอํ ไปไมมํ ที ส่ี น้ิ สดุ รบี กลบั เขา๎ วังเพราะเป็นหวํ งหน๎าท่ี พลอยลุกเดนิ ชา๎ ๆ เข๎าไปเอนหลังลงนอนที่บนเตยี ง รส๎ู ึกเหนอื่ ยและเพลียย่งิ กวําทไี่ ดเ๎ คยรส๎ู ึกมา ในครั้งใด พลอยลงนอนหลับตานง่ิ ๆ พยายามจะไลํความนึกคดิ ทง้ั หมดออกจากสมอง \"ไมนํ าํ เลย\" พลอยนึกในใจ \"ยงั หนุํมแนนํ สวยงามออกปานน้นั ไมํนาํ เลย แตํก็สวรรคตไปแล๎ว ทงั้ ทที่ รงเป็นถงึ พระ เจา๎ อยหูํ วั มคี นรักทง้ั แผนํ ดนิ ......... นบั ประสาอะไรกับตาออ๏ ดซง่ึ เปน็ เพยี งลูกเรา จะตายไปไมไํ ด๎ ขนาดพระเจา๎ อยํูหวั ทที่ รง เปย่ี มไปด๎วยพระรปู พระโฉมและสมบตั อิ นื่ ๆ อีกมิรู๎จกั เทําไร ยังหลีกเลยี่ งไมพํ ๎น บรรทมอยถํู งึ บนพระที่นั่ง แวดล๎อมไปดว๎ ย ราชบรพิ าร ความตายยังจเูํ ขา๎ ไปจนถงึ นบั ประสาอะไรแตลํ ูกเราตวั เรา...ในทสี่ ุดกต็ อ๎ งเหมือนกนั ทัง้ น้ัน ผดิ กันแตเํ วลา\" พลอยรส๎ู กึ เหมอื นกบั วาํ ตวั ลอยขน้ึ สเํู บอ้ื งสงู ในขณะนน้ั ความทกุ ขท๑ ง้ั หลายทเ่ี กดิ แกตํ วั มาหลายครง้ั หลายครา ดู เหมือนจะเรมิ่ หลดุ พน๎ ไป พลอยนกึ ถงึ คณุ เปรมซ่ึงดเู หมอื นจะมาอยํูใกล๎ตวั ทกุ ครง้ั ที่บังเกดิ ความทุกข๑โทมนสั \"คณุ เปรม...\" พลอยร๎องเรยี กอยํูในใจ \"ฉนั ไมเํ ข๎าใจอะไรหลายอยาํ ง ถ๎าคณุ เปรมยังอยํฉู ันกค็ งจะถามได๎ แตกํ ็ชําง เถดิ ไมเํ ปน็ ไร....วําทจี่ รงิ ฉันกเ็ รม่ิ จะเข๎าใจอะไรได๎บ๎างแล๎ว แตํฉนั อยมูํ านานเต็มที คุณเปรม......ได๎เหน็ อะไรท่ีไมํนกึ วําจะเหน็ และไมอํ ยากจะเห็น.... ฉนั อยมํู าจนถงึ ส่แี ผํนดนิ แล๎ว คณุ เปรม...สีแ่ ผํนดิน...นานหนักหนา ฉนั เหนือ่ ยเตม็ ที เหน่อื ยจะขาด ใจ...คนสี่แผํนดนิ นน้ั แกํเกินไปกระมัง หรอื วําฉนั จะเหน่อื ยเพราะเร่อื งอื่นก็ไมรํ ๎ู.....สแี่ ผนํ ดิน.....\" เยน็ วนั นน้ั วนั อาทติ ยท๑ ่ี ๙ มิถนุ ายน พ.ศ. ๒๔๘๙ นาํ้ ในคลองบางหลวงลงแห๎งเกอื บขอดคลอง หัวใจพลอยทอี่ ํอนแอ ลงด๎วยโรคและความทุกขท๑ ั้งหลายทง้ั ปวงก็หลดุ ลอยตามนาํ้ ไป จบบริบรู ณ๑