Bu Ülke-Cemil MERİÇ

Burjuvazi: 1789 htilâlinden önce Fransaüç sınıfa ayrılmı tı: Zadegan,ruhban ve halk. Halka, üçüncü sınıf(Tiersetat) da denilir. Burjuvazitiersetat’nın en seçkin, en zengin veen uurlu kısmı.Büchner: (Ludwig) (1824-1899). MaddeciAlman filozofu. Bahâ Tevfik ileAhmet Nebil’in dilimize çevirdikleri“Madde ve Kuvvet” (1855) nesillerinimanını tahrip eden me um birkitabıdır. Abdullah Cevdet dehayranlarındandı.Caliban: Shakespeare’i n “Fırtına”sındaadı geçen bir kahraman. Bir büyücüile bir eytanın çocu u. Daha büyükbir güce boyun e mek zorunda kalırama daima ba kaldırır. Yazımızda,Avrupa burjuvazisini temsil eder.Ernest Renan’in Caliban adlı felsefîdramı vardır. (Fırtınanın devamı).Caliban, avamdan bir zattır. Avamınbütün pisliklerini, adiliklerini

nefsinde toplamı tır; cumhurba kanıolur. Nefis ve ö retici, daha do rusudü ündürücü bir dram.Caton: ( .Ö. 232-149). Me hur Romalıdevlet adamı. Yunan âdetlerininRoma’ya yerle mesinden müthiikâyetçi idi. Filozofların kapı dı arıedilmesini istiyordu. Lüksedü mandı. Kartaca’yı Romanınrakibi olarak görüyor ve imhaedilmesini istiyordu, natçı, cimri,tam bir Roma köylüsü. Senato’dakiher nutkunu aynı cümle ile bitirirdi:“... ve ayrıca una kaniim ki,Kartaca mutlaka imha edilmeli.”(Delenda Carthaga).Cavit Bey: (Selanik 1875 - Ankara 1926).Osmanlı maliyecisi. Eserleri: lm-iktisat (4 cilt, 1905-1912), hsaiyat(1909). Günlük hatıraları HüseyinCahit Yalçın tarafından 1943-1946yılları arasında Tanin gazetesindetefrika edildi.

Celâl Nuri leri: (1877-1939). Gazeteci vemebus. Eserleri: Hukuk-i Düvel( 1 9 1 4 ) , imal Hâtıraları(1914).ttihad-ı slâm, slâm’ın Mazisi, Hâli,stikbali (1914), Kadınlarımız (1915),Kutup Musahabeleri, Tarih-iTedenniyat-ı Osmaniye(1915),Hâtem’ül Enbiyâ, R u m ve Bizans(1917), Taç Giyen Millet (1923), Türknkılâbı (1926). (Bkz. Cemil Meriç,“Celâl Nuri’nin Türk nkılabı” Tarihve Toplum, leti im Yayınları, Eylül veEkim 1984 v e Kültürden rfana,“Tunuslu Hayrettin’den CelâlNuri’ye”, s. 107 vd.)Cellini Benvenuto: (1505-1571). talyankuyumcusu ve heykeltıra ı. Ünlü birotobiyografinin yazarı. Floransa’dado du. Bir kavga yüzünden sürgüneyollandı. 1523’te yeni bir vakanınkahramanıdır. Ölüme mahkûmedilir. Roma’ya kaçar. OradaSalamanca piskoposunun ve

Papanın (VII. Clement) emrindeçalı ır. Roma’nın savunmasınakatılır (1527). Anlattı ına göre ikikodaman Fransız asilzadesiniöldürür. 1528’de hazreti yenidenFloransa’da görüyoruz. Çe itli devletbüyüklerinin hizmetinde çalı ır.Birçok aheserler yaratır. Bir rahibihaklar. Papa III. Paul tarafındanaffedilir. Sonra efendim, bir noteriyaralayıp Roma’dan firar eder. Verelini Fransa. Kabına sı mayan buçılgın zekâ orada da duramaz.Floransa’da ihtilastan mahkûmedilir. Hapishaneden kaçar, tekraryakalanır. Bu defa da bir kardinalinefaatiyle hürriyete kavu ur.Cellini Rönesansın muhte emcanavarlarından biri. Hayırla erdenhabersiz, co kun, serazat, serke .Tek mukaddesi: güzel. Eserleridünya müzelerinin iftihar vesilesi.Ama asıl ününü sa layan,

otobiyografisi. ki talyanca baskısı(1728) var. ngilizcesi (1771),Almancası (1796), Fransızcası(1882). Üslup çıplak, yapmacıksız,konu ma diline yakın. Hem birinsanı, hem bir ça ı tanımakisteyenler bu e siz vesikaya e ilmekzorundadırlar. Ne yazık kiTürkçemiz hâlâ bu usta kitaptanmahrum.Cevdet Pa a: (1822-1895). Devlet adamı,tarihçi, hukukçu, edebiyatçı. (Bkz.Cemil Meriç, Kültürden rfana, “BirGurub ve Bir Tulu”, s. 93 vd.)Chenier: (1762-1794), Fransız airi. Hemklasik Fransız nazmının bir ustası,hem de romantizmin öncüsü. htilâlonun da ba ını yedi, giyotinsehpasında can verdi air.Cizvit Mektepleri: Hıristiyan Avrupa’nınfikir hayatına tahakküm etmi birtarikat, Cizvitler. Köklü, inzibatlı,uzun ömürlü. Amerika’nın ve

Do u’nun çe itli ülkelerindenkiliseye sadık akirtler yeti tirmekiçin büyük bir gayretgöstermi lerdir. Aleyhinde ve lehindeciltlerce eser yazılan cizvitlerinsayısı 17.000 civarındadır bugün.Comte: (1789-1857). Fransız filozofu.(Fazla bilgi için bkz. Cemil Meriç,Saint - Simon lkSosyolog lkSosyalist, Çan Yayınları, stanbul,1967, s. 58 v.d.).Curson: (1859-1925). XVIII. asır ngilizaristokrasisinin yolundan yürüyenson devlet adamı. Tanınmı bir Türkdü manı olan bu habis lordHindistan’da umûmî vali olarakbulunmu ve o ülke halkına kanküstürmü tür. 1919’dan 1924’ekadar ngiliz hariciye vekilidir.Lozan’daki marifetleri için RızaNur’un Hatıralar’ıyla KadirMısıro lu’n u n Lozan, Zafer mi,Hezimet mi adlı iki ciltlik eserine

ba vurulabilir.Çelebi (Asaf Halet), ( stanbul 1907-1958). Türk airi ve yazarı. iirkitapları: He (1942), Lamelif (1945),OmMani PadmeHum(1953).nceleme ve antolojileri: Mevlana(1940), Molla Cami (1940), E refo luDivanı (1944), Naima (1953), Divaniirlerinde stanbul (1953), ÖmerHayyam (1954).Daniel Defoe:(1660-1731). Hayatıtezatlarla dolu bir adam Defoe,hayatı ve mizacı. Dürüst, kalle ,kahraman, ödlek. Fırtınalı bir devrinçocu u. Hicivde zirve, romandayaratıcı, gazetecilikte merhale. Birkasabın o luydu. Çorapçılıklaba ladı i e. flas etti, yazı hayatınaatıldı. Zindanı boyladı, hicivleriyüzünden te hir cezasına çarptırıldı.Ama halkın gözünde dekahramanla tı. ngiltere’nin ilk

romanı sayılan Robinson’ualtmı ında yazar. Kuru bir romanbu, Avrupa burjuvazisinin gönlünegöre bir roman. Ama aynıiiriyetsizlik, aynı çırılçıplaklık, aynısahte realizm, Defoe’nun bütünromanlarında var. “Ça da larındanhiçbir yazar, edebiyatın temellerinionun kadar geni letmemi , o kadarkalabalık bir kitleye okutmamı tırkendini. Ama edebiyatçılar, onuedebiyat dı ı sayarlar. Ne Popeciddiye alır romancımızı, ne Swift.Bu mahkûmiyet kararı, Defoe’ninhicivci olarak davranı ından ilerigelir bir parça (ça da ları onudü manlarına ajanlık yapmaklasuçlarlar), bir parça da devrinbütün na irleri için mü terek birvasıf olan hümanizm geleneklerinesırt çeviri inden.” (Legouis).Danilevsky: (1822-1885). Rus tabiiyecisive tarih felsefecisi. En me hur eseri

Rusya ve Avrupa (1869). (1920’deAlmancaya çevrilmi tir: RusslandUnd Europa). Tarih felsefesini ilkdefa birbirinden farklı medeniyetlerdizisi olarak ele alır. Danilevsky’yegöre Ruslarla Slavlar Batı’yla hiçbirzaman kayna mayacaklardır. Herikisi de kendi kültürel miraslarınısiyasî absolütizm (mutlakiyet)yolunda geli tireceklerdir. Rusya’nıninki âfı Batı’nınkinden daha parlakolmayacaktır belki, ama farklıolacaktır. Danilevsky, Rus yazarlarıarasında bilhassa KonstantinLeotiev’i, Batı filozofları arasında daOswald Spengler’i etkilemi tir.(Britanica. Fazla bilgi için bkz. CemilMeriç, Ümrandan Uygarlı a, ÖtükenYayınevi, stanbul 1977, 2. baskı:“Medeniyetlerin Ölümü” s. 117 v.d.Yine bkz. Cemil Meriç, Kırk Ambar,“Avrupalıla mak mıAvrupalıla tırılmak mı?” s. 263 v.d.)

Dante: (1265-1321). Dante ba ka birdünyanın airi, dü man birdünyanın. Kinleri, emelleri,özleyi leriyle, Hıristiyan, lahiKomedya. slâm iirine neler borçlu,ara tırmamı ız (meselâ, Hıristiyanteolojisinde Araf yok). Türkokuyucusu, lâhî Komedyadan zevkalabilir mi? Hayır. Zaten bizdekitercümeleri de, ncil’den bir mephasgibi tatsız ve so uk. Apenin’in ye ilmahfazasında gülümseyen çiçeklerbeldesi Floransa XIII. asrınsonlarında a kın ve zerafetinvatanıydı. Mermer o muhte emtabiat içinde kanatlandı; bir büyüoldu resim. Ve iir yıldızla tı.“Napoli’de ya anır” diyor bir yazar,“Roma’da dü ünülür, Floransa’dayaratılır.” O beldede sanatınsaltanatını banka hazırladı, bankave ticaret. Ponto Vechio’nunma azalarına ırmaklar gibi altın

akıyordu, ama, dü manları vardı,Floransa’nın. Sokaklarında iki çadövü üyordu, iki ça ve iki düzen.Floransa’nın sava bayra ında kızılbir zambak vardı; hür olmak içindövü eceksin diyen bir zambak.Floransa’nın bayra ında mavi birMadonna gülümsüyordu:“Seveceksin, acı çekeceksin”, diyenbir Madonna.Ilık bir rüzgâr esiyorduProvence’dan, iirin rüzgârı. HaçlıSeferleri Batı’ya a kı ö retmi ti.Toskana airleri, trubadurları taklitederek yeni bir üslup yarattılar: Ildolce stile nuovo.Mayıs ayının ortalarına do ru Saint-Jean Baptiste Kilisesi’ne yeni do anbir çocuk getirdiler. Durante adıverildi yavruya, Durante Alighieri vebir melek, dehanın dikenli tacınıkoydu ba ına (1265-1321). nsanlıkDurante’yi Dante adıyla

tanıyacaktır.Floransa’da onun mısraları kar ılarsizi. Kaldırımlar onun dilini konu ur.Bütün talya’da yolda ınız o. iiri,vatan co rafyasını kutsalla tırmı .Bir gül bahçesi de il bu talya; birgünahlar, bir cinayetler ülkesi. “Esiftalya, korkunç bir kasırgadakaptansız kalan gemi, bir zamanlarkraliçesiydin ülkelerin imdifahi esi.”Ortaça , mazi’nin uçurumlarınagömülmeden önce lâhî Komedya’datecelli ediyor.Bazı yazarlara göre, komedyanınilham kayna ı a k. air o muhte emtürbeyi Beatrice Portinari’yiölümsüzle tirmek için yaratmı ;Beatrice’i ve hatıralarını. Dante 27Ocak 1302’den beri sürgündedir, 10ubat’tan beri gıyaben ölümemahkûm: “Yelkensiz ve dümensizbir gemi.” Ve pe inde felâketin

ayrılmaz yolda ı: zillet. Sevgilisinikaybetmi , vatanını kaybetmi ti.Korsan Donati’nin hempalarıferman inletiyordu Floransa’ya.Ba ları çiçeklerle taçlı, ayaklarıinsan kanıyla kıpkızıl, zaferlerinikutluyorlardı. Bütün faziletlerkovulmu tu, Cumhuriyetten. Birdünyanın yıkılı ı idi bu. Ama, airboyun e meyecekti kadere.Baya ılıkları te hir edecek, suçlarıcezalandıracak, bu habislerienselerinden yakalayıp tarihmahkemesinin huzurunaçıkaracaktı.air eski ça ları göklere çıkarırkenyükselen burjuvaziyi en zehirlioklarıyla delik de ik eder. Dante biraristokrattır, tepeden tırna aaristokrat. Mukaddes Cermenmparatorlu u dinlemezdi artık,mazi dinlemezdi. Bir ütopya idi bu,ölü do an bir ütopya.

Floransalı airin ya ayan veya ayacak olan tarafı: realizmi.“Cennet ve cehennem, geçen asıraydınlarını hayran bırakanmimarisi, Araplardan alınma.Hıristiyanlık’ta Araf yok. Çerçeveslâm’ın, ama içindeki ruhHıristiyan. Dante ça ların vekıtaların dörtyol a zında, iki ça veiki dünyayı birle tiriyor. Fertleri de,fırkaları da, milletleri de mahkemeyeçeken aire bu selâhiyeti veren kim?Dehası. Milton, Voltaire, Hugo veyaSartre... “ nsanım, insanla ilgilihiçbir ey bana yabana de ildir”diyenlerin öncüsü Dante.Garip bir alınyazısı, maziyeinanıyordu, istikbali yarattı.Fransa geç tanımı , Dante’y i. lahîKomedya defalarca çevrilmi ama18. asıra kadar okuyan, anlayanolmamı . talya’da Tasso ile tanı anMontaigne’in eserinde Dante’nin adı

geçmez. Boileau da sözünü etmezDante’nin. 18. asırda Dante ilelütfen me gul olanların nelerdü ündü ünü Voltaire’denö reniyoruz: “ talyanlar ilâhî derlerona. Gizli bir ululuk bu. Bir sürüyorumcusu çıkmı , bu daanla ılmaması için bir sebep belkide. öhreti gün geçtikçe köksalacak. Çünkü okuyanı yok. Hiçbirzaman okunmayacak Dante. Benimkütüphanemden Arioste’u a ırançok oldu ama, Dante’yi kaldıranahiç rastlamadım”. Dante’nindehasını ilk sezen Rivarol.Romantizm, ortaça ıbayrakla tırırken Dante’yi de göklereçıkarır. Sainte-Beuve, 1845’teyayımladı ı nefis bir incelemede(Causeries de Lundi, cilt 2) ‘buhayranlı ın psikolojik sebepleriniaydınladı’. Dante’yi en çoksevenlerden biri de Balzac’tır.

nsanlı ın Komedyası yazarı,eserinin adını Floransalı airdenalır. Lamartine geni yer ayırır aire.(Cours Familiers de Litterature, cilt 3-4 . ) A m a Graziella yazarına göre:lahî Komedya fâni kinleringölgeledi i anla ılmaz bir kitap. Tekgüzel tarafı üslubu. Dante iirinMichelangelo’su. air büyük ama,iiri kötü. lahî Komedya, bir destansayılabilir mi? Hayır. Uyanıkkengörülen bir rüya bu. Kahramanı:tayflar. Sahnesi: asırların gecesi.Ça layanlar gibi uçurumlara akanbir insan kalabalı ı.” Victor HugoDante’ye kar ı çok daha saygılıdır.Tayfların destanını yazan Dante’ye.“Dante bütün karanlı ı, bütünaydınlı ı dev bir helezonda birbirinekatar. Önce inen, sonra çıkan birhelezon... Dante, Montesquieu’nünh oc a s ı. Kanunların Ruhu yazarıcezaların tasnifini, Cehennemden

kopye etmi . Juvenalis’in kamçısıme indendir, Dante’ninki alevden.”(William Shakespeare).Eliot’a göre, “Modern bir Avrupadilinde klasisizmin en parlak örne i:lâhî Komedya.”Dante, Shakespeare, Goethe...Modern iirin üç zirvesi. Almanya’dabu kanaati kanunla tıran: StephanGeorge ve mektebi. Goethe’ninDante’ye kar ı davranı ı hiç de açıkde il. 1787’d e , “ nsan Dante’niniirlerinden nasıl zevk alabilir” der.“Cehennem i renç, Araf karı ık,Cennet sıkıcı.” 1805”te çok dahatakdirkârdır. Cehennemdeki Ugolinhikâyesini göklere çıkarır. Sonrayeniden kötüler Dante’yi; 1823’teEckermann’ı uyarmak ister: “Dantebüyük görünüyor bize, arkasındaasırlar süren bir medeniyet oldu uiçin büyük görünüyor.”Dante, Avrupa’nın

Kutupyıldızlarından biri. Bizim içinkapalı bir dünya. Kapalı ve dü man.Hâmit, “Tayflar Geçidi”n d e “kocadahi-i müfteri” diye selâmlar,Cehennem airini. Cahit Sıtkı“Dante gibi ortasındayız ömrün”mısraı ile yâd eder. Sevgileri de,kinleri de yabancı bize. airitanımak için dilini bilmek lazım.Fransızca tercümelerinin hepsini,ngilizce tercümelerinin birkaçınıgördüm. Karanlık ve meçhullerledolu bir masal. Bir Fuzulî’den, bireyh Galip’den aldı ım hazzın bindebirini vermedi bana, Dante. Yalnız,her aydının ondan alaca ı ders:celâdeti. air, Dante’den beri fildi ikulede mısralar arayan bir meczûb-u ilâhi olmak hakkını kaybetmi tir.Dâvası, dâvamız de il Ama, bir dâvau runda nasıl dövü ülece iniö renmek isteyenler büyükFloransalının hayat hikâyesinden

yine de çok eyler ö renebilirler.“Segui il tuo corso, el lascia dirleganti!” (Sen yoluna devam et,herkes ne derse desin) diyen Dante,bu yönüyle hepimizin hocasıdır.Delille, Jacques: (1738-1813). TanınmıFransız airi. Babası meçhuldür.Annesi çocu unu okutmak içindilenmek zorunda kaldı. Delille,Paris liselerinde hocalık yaptı. Buarada, Racine’in tavsiyesiyle Latinairi Virgile’den yaptı ı “Georgiques”tercümesini yayımladı (1769).Voltaire, Delille’in Akademiyealınması için teklifte bulundu. ElçiChoiseul Gouffier ile stanbul’a geldi.ehrin güzellikleriyle büyülenen airilhamını “Imagination” adlı eserindeebedile tirdi. Fransa’ya dönüncesalonların gözdesi oldu. htilal, buımarık airin ikbal rüyalarını sonaerdirecektir. Terörde tevkif edildi.Sonra Paris’ten uzakla tı. Yeni

eserler kaleme aldı. Almanya’yagitti. ngiltere’yi ziyaret etti ve oradaMilton’un “Kaybolan Cennet”inimanzum olarak çevirdi Fransızcaya(1805). Tekrar ülkesine dönenDelille, College de France’ta iirkürsüsüne tayin edildi. Ne yazık ki oda Milton gibi, gözlerinikaybedecekti. Ça ını büyülemi tiair. Sevimliydi, konu kandı. Çokgüzel iir okurdu. “Kaybolan Cennet”tercümelerinin aheseri.Rivayet ederler ki izdivaç hayatıSokrat gibi, Delille’e degülümsememi . Para canlısı birhatun olan karısı onu odayahapseder, zorla iirler yazmasınısa lamak için akla gelmez oyunlaraba vururmu .Demolins: (1852-1907). Fransız tarihçisive sosyologu. Prens Sabahattin’inüstatlarından.Deva: Aryaların eski tanrısı: gök, ı ık.

slâmiyet’in kabulünden sonra DevaDev olur, yani kadim mabutifritle ir.Diderot: (1713-1784). Ça ı için bir filozof,mimarı oldu u Ansiklopedininsembolü, seçkin bir hatip, ate li veta kın duygular ilham eden bir fikiröncüsü. Almanya’da romantizminmüjdecisi olarak tanınır. Bugününtenkitçilerine göre, on sekizinciyüzyıl dü üncesinin en büyüktemsilcisi. Tutarlı bir felsefe doktriniyok. Önce Tanrıcı (deist), sonramaddeci, sonra da panteist. Faydacıahlâk anlayı ı ile on dokuzuncu asırngiliz filozoflarının öncüsü. Hemfazilete, hem güzelli e â ık. Sanateserinde duygu ve ahlâk arar.Sanatta yalnız ustalık de il, iiriyetde olmalıdır.Dilemma:Kıyâs-ı mukassem.Konu macıya seçmesi için iki ihtimalsunan akıl yürütme. Di eri yanlı sa,

öteki do rudur bu ihtimallerin. Veher iki kaziyenin ortak bir neticesivardır, kendini kesin olarak kabulettiren bir netice.Din ehit ister Asuman kurban/Herzaman her tarafta kan kan kan.Tevfik Fikret’in bedbin bir ânını dilegetiren mısralar.Diyalektik maddecilik: Marx-Engels’inmaddecili i. Tabiatla zihin, temel birbütündür bu maddecilikte. Mutlakolan tabiat de il, tabiattaki be eriakı tır (geli me). Metot bakımındandiyalektik maddecilik Hegel’indiyalekti ini benimser. Ama budiyalekti i tersine çevirerek. E yanındiyalekti i fikirlerin diyalekti inimeydana getirir, fikirlerin diyalekti ie yanın diyalekti ini de il. Madditabiat diyalektik olarak geli ti i içininsan dü üncesi de diyalektik olarakgeli ir.Dostoyevski:(1821-1881). Dosto

“Ortodoks Do ulu veya Bizanslı birHıristiyandır... Mistik bir Rusvatanperveri” (Upton Sinclair). “Birülke mazisinden kopamaz,kopmamalıdır. Aydın, sınırlarınötesinden basmakalıp ıslahatprojeleri dilenece ine, halkın içineinmeli. Rusya’yı ancak dinkurtarabilir!” (KaramazovKarde ler’den). (Bkz. Cemil Meriç,Ma aradakiler, Ötüken Yayınevi,stanbul, 1980, 2. baskı, “Dosto vebiz”, s. 311 v.d.)Durkheim:(1858-1917). Fransızsosyologu. Türkiye temsilcisi, ZiyaGökalp, temsilcisi daha do rusukomisyoncusu.Ebüzziyâ Tevfik: (1849-1913). Yazar,gazeteci, matbaacı. Türk irfanınaoklukça hizmet etmi bir kalemsahibi. Çalı kan müte ebbis.Numûne-iEdebiyat’ı Osmaniye,defalarca basılan ve kıymetini hâlâ

koruyan bir nesir antolojisi. YeniOsmanlılar Tarihi, sevimli birmüdafaanâme. Son zamanlardayayımlanan vesikalar (Abdülhamid’eVerilen Jurnaller - bret, AsafTugay) hazretin sarayla da irtibatıoldu unu ispat etmektedir.Edebiyat-ı Umûmîye Mecmuası: BirinciCihan Sava ında Celâl Nuri, AhmetSaki, smail Hami tarafındançıkarılan dergi.Edinburg Review: On dokuzuncu asırdayeni bir mecmua türü kurulurngiltere’de, tenkitçi bir zihniyetinifade vasıtası olan “critical review”.Zengin ve ikbalperest tâbilertarafından desteklenen bumecmualar, ça ın en büyükyazarlarından yardımgörmektedirler. Yayıldıkları sahaoldukça geni tir. Edinburg Review orCritial Journal’in kurulu u, tenkitmecmualarının tarihinde büyük bir

merhale (1802-1929).“On sekizinci asır sona ermi tir”,diyor bir yazar. “ rlanda’yıkölele tirmi ti ngiltere, ama skoçyadireniyordu, dini bile ba kaydıngiltere’ninkinden. Usta birpolitikacı yollandı skoçya’ya:Dundas. Bu uyu turucu idareninsiyası ve ahlâkî zararlarını önlemekiçin bir fikir organına ihtiyaç vardı.Genç kabiliyetler, Edinburg Review’ukurdular. Ama dergi skoç ruhununtemsilcisi. lk sayı büyük bir ra betgördü. Üçüncü sayıdan itibaren,satı 2500’e yükseldi. Sonra,13.500’e. Tory’lerin hâkim oldu u birehirde çıkıyordu dergi. Liberalfikirlerin bayra ıydı ama hiçbirpartinin emrinde de ildi.Te ebbüsün gerçek kurucusu,Jeffrey. Dergi on yıl, onun çizdi iyolda yürüdü. Sonra, di er yazarlar:Sidney Smith, Macaulay, Carlyle,

Henry Brougham. Tory’ler 1819’darakip bir dergi çıkardılar: QuartcrlyReview. Mecmuanın zengin bir yazıailesi vardır: John Murray, WalterScott, Canning, Souther, LordSalisbury, Hazlitt, J.W. Croker.Tirajı kısa zamanda 14.000’eyükselir derginin.”Egeria: (Ejeri). Romalı peri, KaynaklarTanrıçası: Gelene e göre KralNuma’nın danı manı; onunlageceleri bulu urmu .Ehrimen:Yahut Angromenyu.Zerdü tîlerin er Tanrısı.Emil:kinci adı “Terbiyeye Dair”,Rousseau’nun pedagojiyle ilgilifikirlerini, roman tarzında toplayankitabı (1762).E ref: (1846-1912). Zerâfetle müstehcenimeczeder. Kâh bir kafiyenin ilhamıile göklere süzülür, kâh bir mazmunpe inde uçurumlara iner. Hayâsız veha arı bir zekâ.

Eyyam-ı baharest: Bahar geldi, gül, lâleve nesrin fı kırdı topraktan. Senhâlâ toprakta ne arıyorsun.Fabian cemiyeti:1833 sonlarındaLondra’da kurulan ngilizsosyalistlerinin derne i. Derne inçekirde ini meydana getirenyazarlar (G.B. Shaw, H.G. Wels,v.s.) ve ktisatçılar (Sidney veBeatrice Webb, O. Lodge vs.) öncehemen uygulanabilecek devrimlerleilgilendiler ve 1889’d a , K.Marx’ınkinden çok J. Stuart Mill ileW.S. Jevons’un sosyalizmanlayı larına yakın bir sosyalizmis a v u n a n “Fabian Essays”iyayımladılar. Fabiancılar,kapitalistlerin artık-degerkavramına kar ılık, gelir kavramınıortaya attılar. Devlet, geliri, kamukurulu ları aracılı ıyla do rudando ruya halka aktaracaktı.1900’den sonra “Eme i temsil eden

komite”de, trade-union’cularla veba ımsız Emek Partisi delegeleriylebirle tiler. Bu birle me ngiliz çiPartisi’nin temellerini attı.Fabiancıların ço u bu partiyekatıldılar. Uzun süre can çeki iyorgözüyle bakılan dernek, 1930’da bazıi çi milletvekilleri tarafındankurulmu olan “New FabianResearch Bureau’ya (Yeni FabianAra tırma Bürosu) katılarakcanlandı ve ba kan Beatrice Webb’iniktisadî ve içtimaî ara tırmalarıyla,bütün dünyada tanındı. çiPartisi’nin yönünü daha çok buderne in aydınları çizdiler; parti,milletvekillerinin ço unuFabian’lardan seçti.Feodalite:Derebeylik. Topra ı veüzerinde ya ayan köylüleri tek birkimsenin malı sayan ortaçanizamı. Avrupa’ya mahsus bir zilletve istismar rejimi.

Fıkıh: slâm hukuku.Filantrop: nsanları seven, insanlarıniyili i için çalı an.Francmaçonnerie:Farmasonluk.Karde lik ilkelerini benimseyen,birbirlerini i aret ve remizlerletanıyan ve loca denilen bölümlereayrılmı kimselerden kurulu, kısmengizli dernek.Freud:(1856-1939). Psikanalizinkurucusu.Freund J.: Ça da Fransız sosyologu,Weber’ci.Gardet: Ça da Fransız mü teriki. “LaÇite Musulmane” en me hureserlerinden biri (Bkz, Cemil Meriç,Kültürdenrfana, “ slâm tarihindezaman boyutu”, s. 163 vd.)Glimpses of World History: “CihanTarihine Bakı lar” Nehru’nun eseri.Guyau:(1854-1888). MeydanLarousse’da Alfred Fouille’nin

damadı deniyor, oysa üveyçocu udur. Parlak, derin ve atılganzekâsıyla ça ında ekili oldu.Eserinin ahlâkî yönü iki temel fikredayanır: 1) Yapabiliyorsun, o haldeyapmalısın; 2) nsanlar sıkı birdayanı ma ile birbirlerine ba lıdırlar.Abdullah Cevdet, bu co kun ve airfikir adamının hayranlarındandı.“Terbiye ve Veraset ” adlı eseriniTürkçeye kazandırdı. Guyau’dan birba ka tercümesi de, “Bir Filozofuniirleri”dir. Hasan Âli, “SosyolojikBakımdan Sanat”ın ana fikirlerini1928’de yayımlanan bir risaledehülâsa etmi tir.Gütenberg:(1394-1468). Matbaanınmucidi.Hân-ı ya ma: Fikret’in dilden dile dola anbu tanınmı hicvi Victor Hugo’nun“Joyeuse vie” adlı iirinden ilhamalınarak yazılmı tır. Mukayese içinilk kıt’anın tercümesini takdim

ediyoruz:“Ha gayret ya macılar, salaklar,sayın baylar,Hazların etrafına çöreklenin, ölenvar...Ko un yeriniz hazır,Baylar, hayat kısadır, yiyin, içine leninSizlersiniz sahibi bu talihsiz ülkeninBu millet malınızdır...”Hâ im:(1883-1933). Bize Göre,Gurebâhâne-i Lâklâkan, FrankfurtSeyahatnamesi, usta,beklenmediklerle dolu, sıcak velezzetli bir nesrin nefis örnekleri.Hayyam: (1044-1132). ranlı air vebilgin. 11. Me rutiyet intelijansiyasıbu rint ve deryadil hakimi Avrupaaracılı ıyla tanır. Müesses inançlarasava açanlar onu bayrakla tırırlar.Hayyam, Do u’nun dar vekalıpla mı nass’larını yıkmakisteyenlere Do u’dan gelen bir

müttefiktir. “Rubâiyât” kolay veaydınlık üslubu, üphecili i,gülümseyen edası ile hürendîyazarların el kitabı olur. AbdullahCevdet, Hüseyin Dâni , Rıza Tevfik,Ni âbur’lu airi bir sonraki nesledevrederler. Gölpınarlı, A. Kadir,Orhan Veli... Farsça bilen bilmeyenRubâiyât tercümesine giri ir.Hegel:(1770-1831). Me hur Almanfilozofu.Heine: (1797-1856). Büyük Alman airi,heccavı ve gazetecisi (püblisist).airli i, tüccar amcasınınticarethanesinde milyon avcılı ınatercih etti. Schlegefin, Hegel’in,Friedrich-Wolf’un akirti oldu.Edebiyat mahfillerine girdi çıktı.Lirik iirler yazdı. Ülkesinde Yahudialeyhtarı bir hava esince Paris’tegazetecilik yapma a karar verdi.Paris’te Saint-Simon’cularla tanı tı.Saint-Simon’culuk istikbalin dini idi

aire göre, 1831’de ayak bastı ıParis’ten bir daha çıkmayacaktır.Heine ça ının en büyükzekâlarından biridir. Almanca veFransızcayı a a ı yukarı aynıustalıkla kullanır. Thiers’in tabiriyleVoltaire’den sonra en spiritüelFransız. Dizgin tanımayan birhürriyet a kı, haksızlı a kar ıahlanan bir öfke... hicivlerininba lıca ilham kayna ı. “Tabutumazeytin dalı de il, kılıç koyun. Zirainsanlı ın kurtulu sava ında cesurbir asker oldum” diye övünür...Manc’a Fransız sosyalizmini tanıtanodur.Henry Miller: (1891-1980). Amerikalıromancı. Ça da dünyayı iddetlesuçlayan ba lıca eserleri: YengeçDönencesi(1934), Siyahlkbahar(1936), O lak Dönencesi(1939),Maroussi Heykeli(1914),HavalandırılmıKâbus(1945),

Seksus(1949), Pleksus (1952),Neksus(1961), adlı üçlüdenmeydana gelen Pembe Ölüm.Heraklit (Heraklaitos): Yunanın yedibilgesinden biri. Muzlim ve bedbin.Kâinattaki ezelî akı deh etedü ürmü üstadı. Bir nehrinsularında iki defa yıkanılmaz gibihikmetler savurmu . irazlı Hafız“Irmak kenarına otur ve hayatınakı ını seyret”, derken çok dahaair.Hezâr bütgede:Bâki’nin Kanunîmersiyesinden. Beytin tamamı u:“Aldın hezâr bütgedeyi, mescîdeyledinNâkus yerlerinde okuttun ezanları.”Bugünün diliyle:“Binlerce kiliseyi mescide çevirdin,Ezanlar okuttun çan yerlerinde.”Hezeliyât ve Hezliyât: “Hezl me hur birnazmın vezni ve kafiyesi taklitedilmek suretiyle lâtife yollu iir

yazmak demektir, buna tehzil dedenir.” (Tâhir-ül Mevlevi).Hicrî takvim:Hz. Muhammed’inMekke’den Medine’ye göçü yılınıba langıç olarak alan takvim. 16Temmuz 622 tarihinde ba lar.Horatius: (M.Û. 65 - M.Ö. 8). Latin airi.Babası azatlı bir köleydi. Horatius,Roma’da ö renim gördükten sonra20 ya ında Atina’ya felsefe okuma agitti. Sonra sava ve Roma’ya dönü .Vergilius ile tanı ma. Sefalete dü enair 38 ya larında iken zengin vesanatsever bir koruyucu bulur.Maecenas (Fransızca, Me en).Maecenas, iki airi mparator’atakdim eder. Horatius, imparatorunteklif etti i özel sekreterli ireddeder. Hayatının en büyükacılarından biri, dostu Vergilius’unölümü. Kendisi de, hâmisiMaecenas ile aynı yılda hayatagözlerini yumar.

Zarif bir adamdı Horatius.Zevklerine ve hürriyetine dü kün birsanatçı. Kültürü, zekâsı, inceli i ileRomalı kibarların gözbebe i oldu.Epikürcüydü. Kır hayatından,e lenceden, yalnızlıktan ho lanırdı.Ahlâk anlayı ı, a ırılıklardan kaçan,kültürlü bir insanın ahlâk anlayı ıidi.Hugo:(1802-1885). Sür, roman,deneme... on dokuzuncu asrın enbüyük fikir ve sanat zirvelerinden.Be ir Fuat, ça ınınnazımperestlerine çatmak içinHugo’yu tartaklar, ama iirdenanlamadı ını mahviyetle itirafettikten sonra. Bizce edebiyattarihinde tek büyük devrim vardır:romantizm. Bu meslek edebiyattaliberalizmdir Hugo’ya göre. Hernaniyazarı dramın önsözünde bu hükmübütün vuzuh ve ümûliyle belirtir.(Bkz. Hugo V. Hernani, çeviren C.

Meriç, Millî E itim Basımevi,stanbul 1966, 2. basılı . “Önsöz”).Filhakika, o yılların umumî efkârınıfetheden ideolojisi liberalizmdir.Liberalizm cazibesini kaybedinceromantizm yeni bir tariflezenginle ir; edebiyatta sosyalizm.Hümâyunnâme: Hint’in büyük kitabıPança Tantra’nın Türkçe tercümesi.ran Müslümanlar tarafındanfethedilinceye kadar hükümdarlarınhazinesinde saklanmı PançaTantra. kinci Abbasi halifesi ElMansur kitabın methini duymu ,uzun ara tırmalardan sonra birnüsha bulunabilmi . Arapçaya bnel Mukaffa kazandırmı eseri. VeBarzuyeh’in Farsça tercümesikaybolmu . Pança Tantra Do udillerine geçerken çe itlide i ikliklere u ramı , bn elMukaffa tercümesi yeniden çevrilmiFarsçaya... Edirneli Ali Çelebi,

Hüseyin bin Ali Va iz’ın Farsçatercümesi üzerinde yirmi yılu ra mı ve Hümâyunnâme adınıverdi i eseri Kanunî Süleyman’aithaf etmi . Kitap XVIII. yüzyılınsonlarına kadar altmı dile çevrilir,zlanda’dan Mo olistan’a ve Cava’yakadar yayılır... Divan nesrinin enparlak örneklerinden biri sayılanHümâyunnâme, eyhülislâm YahyaEfendi tarafından kısaltılmı :Mulahhas-ı Hümâyun. (Fazla bilgiiçin bkz. Bir Dünyanın E i inde,Cemil Meriç, Ötüken Yayınları,stanbul 1979. Üçüncü baskı, s. 109ve 113 v.d.)Hürmüz:Yahut Ahuramazda.Zerdü tîlerin hayır Tanrısı.Hüseyin Dâni (Mirza): (1870-1943).sfahanlı bir babanın o lu. Kendikendini yeti tirmi . PrensSabahattin ile Prens Lutfullah’ın altıyıl Acemce ve Fransızca hocalı ını

yapmı . Damat Mahmut Pa a veo ullarıyla Avrupa’ya gitmi . 14 aysonra Tercüme Kalemi Reisi. Galatasaray’da Farsça hocası.Nihayet 1909’da stanbulDarülfünunu Tarih-i Edebiyat-ı ranMüderrisi. 1910’da ran’da ilkMeclis-i Millînin kü adındaTebrizliler hazreti Azerbaycanmebuslu una seçmi ler. Amagidememi . Eserleri: “Ser Amedân-ıSühan” ( ran Edebiyatı Antolojisi),“Tâlim-i Lisân-ı Fârisî”, “Hediye-iSal”, “Tercüme-i Hal ve erh-i ÖmerHayyam”, “Zerdü tnâme”.Darülfünûn’da hocalı ı 14 sene.Türkçe iirlerini “Kârvân-ı Ömr”adıyla 1926’da bastırmı .bn Haldun: Bkz. Cemil Meriç, ÜmrandanUygarlı a: “Kendi sahasında tekyıldız” s. 149-17 ve Cemil Meriç, I ıkDo udan Gelir, Pınar Yayınları,stanbul 1984, “ bn Haldun ve...” s.

226 v.d.deoloji: Bkz. Cemil Meriç, ÜmrandanUygarlı a: ‘ deoloji” s. 229 ve CemilMeriç, Kırk Ambar. “ deolojiler veça da elit” s. 358 v.d.kbal: Yüksek bir mevkie veya durumaeri mi olma, talihli olma. Erkekveya kadın adı. air E ref a a ıdakibeytinde kelimenin bu çiftemânâsından faydalanarak güzel bircinas yapar: “Baltasıyle kat’ ederdimba ını Allah için, Neyleyim ol kâfiringayet güzel ikbali var.”kinci Me rutiyet: Osmanlı devletindeülke yönetimini Batılı anlamda ikincidefa düzenleme dönemi (23 Temmuz1908-21 Aralık 1918). (Meydan-Larousse ).konoloji: Mefhumları resimlerle ifadeeden sanat dalı.lyada: Homer’in eseri. Kuvvetli birrivayete göre Hintçeden aktarılmı .nsanlı ın Komedyası: Balzac bütün

romanlarını bu ba lık altında toplar.ntelijansiya: Aydınlar takımı.smail Habip: (1892-1954). Ya adı ıça ın resmî ideolojisini samimiyetleb e n i m s e y e n “teceddüt” â ı ıOsmanlı aydını. “Türk TeceddütEdebiyatının yol açtı ı tartı maları“Ne Dediler” ba lı ı altında toplayansmail Habip tarafsız bir mü ahit,yani bir tarihçi olmak iddiasındade ildir. Hâmit’in Makbermukaddimesi, en sevdi i nesir.Co kun, serazat, mesuliyetsiz birkalem adamı. (Bkz. Cemil Meriç,Ma aradakiler, “Önce Hiciv” s. 292v.d.).Jaspers: (1883-). Alman filozofu vepsikiyatri uzmanı.Jaures: (1859-1914). Hatip, yazar, devletadamı. 1901’de Fransız SosyalistPartisi’ni kurarak çe itli sosyaliste ilimleri birle tirmek istedi.1902’den itibaren aralıksız

milletvekili seçildi. 1904’teL'Humanité gazetesini kurdu. Bir delitarafından öldürüldü (31 Temmuz1914). Sol birli in seçimlerdekazandı ı zaferden sonra, kemikleriPantheon’a ta ındı (1924).Jön fesede: (Fesede, fasidin ço ulu,fasid, kalp, sahte, fesatçı). Ebüzziyâ,efendisi Abdülhamit Han’a hulûsçakmak için Jön Türk yerinekullanıyor jön fesedeyi.Justinianus:Roma kanunlarınıntoplayıcısı veya toplatıcısı olanhükümdar. “Avrupa kıtasında enibtida tedvin olunan kanunnâmeRoma kanun nâmesidir, ki ehr-iKonstantiniyye’de bir cem’iyyet-iilmiye marifetiyle tertib ve tedvinolunmu idi. Avrupa kanunlarınınesasıdır ve her tarafta me hur vemu’teberdir. Fakat Mecelle-iAhkâm-ı Adliyyeye benzemez.Beyinlerinde çok fark vardır. Çünkü

o be altı kanun inas zâtınmarifetiyle yapılmı tır. Bu ise be altıfakih zâtın marifetiyle vaz-ı ilâhîolan erîat-i garrâ’dan alız ü iltikatedilmi tir.” (Tezâkir-i Cevdet 8).Juvenalis: (60-140). Latin airi. Zenginbir azatlının o lu. 40 ya ına kadarhitabetle u ra ır. Satirlerini kırkya ında yazma a ba lar. Sonra,sürülür Roma’dan. Felsefî görü ü,müphem bir Stoacılık. Hayâsızlı akaçan bir realizm, girift muhte emve karanlık bir iir dili.Kabil: Tevrat’a göre karde i Habil’iöldürdükten sonra anayurdundanuzakla ır. Ça da psikoloji Kabilkompleksi diye büyük karde inküçük karde e kar ı duydu ukıskançlı ı adlandırır. Biz, Kabilkompleksini ayrı bir mânâdakullanıyoruz: ledi i cinayetiunutmak için vaka mahallindenuzakla an, vicdanının sesini

yâdellerde unutma a çalı an birbedbahün karanlık ve günahkârduyguları.Kabiller soyu: Kabil insanlık tarihinin ilkkarde katili. Kapitalizmin kurucusuolan burjuvazi önce kendiülkesindeki en yoksul ve enkalabalık sınıfı sömürür sonrabütün kıtalardaki insanları. Kabillersoyu yerine katiller soyu dadiyebilirdik.Kadirnâ inaslık: Kadirbilmezlik.Kâmil Pa a: (1808-1876). Tanınmı devletadamı ve “Telemak” mütercimi.Kamûs-u Felsefe: Metotsuz, derbederama sevimli bir kitap. Sevimli,çünkü samimi. Uzun bir hazırlıktansonra de il, günü gününe yazılmı .Bir âbidenin ilk ta ları. EmrullahEfendinin Muhit-el Maarifi gibi. lksayfasında unlar yazılı: “Maarif-iUmûmiye Nezâreti, MufassalKamûs-u Felsefe, Kamûs-u

Umûmî’nin yalnız stılâhât-ı felsefiyekısmına âmildir. Müellifi RızâTevfik. 1330 (1914). Matbaa-i Âmire,stanbul.” Birinci cilt 806 sayfa,ikinci cilt 400 sayfa. (Classificationkelimesine kadar).Kapitol’ün Kazları: Kapitol bir mabet.Mimarı: tarih. Mihmandarı: efsane.Harcı kanla yo rulmu bu mabedin.Dehlizlerinde hazineler uyurmu ,sütunlarında semegûn efserler.Kapitol’de kahramanlar taçgiyermi . Zirvesinde Jüpiter’in ota ı.Hem bir mabet, hem bir hisarmıKapitol. htiyar Roma’nın gururu,yüz akı, itibarı. Nihayet zevı’ saatiçalmı . Dü manlar ku atmıRoma’yı. Kapital geçit vermemi . Birak am, karanlı a bürünenbarbarlar, gizli bir yoldan Kapitol’egirecek olmu . Zaman bu zaman,nöbetçiler uyumu , karanlık zifiri.Fakat birden çı lıklar kopmu

hisarda. Bre aman! Bu nenin nesi?Nöbetçiler uyanmı ; saldıranlargerisin geri. Me er kazlar beklermisiperleri. Kapitol’ü kazlar kurtarmı .Sonra ne olmu dersiniz. Kazlarınkurtardı ı Roma çok ya amı .Barbarlar, yine girmi Kapitol’e, hertarafı yakıp yıkmı . Jüpiter’in ota ı,harabelerinde bezirgân çadırlarınınyarasala tı ı bir panayır yeri olmu ;kutsal tepe bir tekeler zinagâhı. Vebarbarlar kargılarını yangınalevlerine batırarak insanlı ınhafızasına Romanın mersiyesinikaralamı lar. Zavallı Roma... Biranlık kurtulu unu kazlara borçluolmanın utana içinde göçüp gitmi .Kartacalı Augustinus: (Aziz AureliusAugustinus, Fransızcası: SaintAugustin). Latin kilise babalarınınen tanınmı ı (354-430). BabasıPatricius putperest, anası MonicaHıristiyandı. Maniheist, yeni

Eflatuncu, nihayet Hıristiyan...Tomasso skolasti ine kadar, bütünBatı ilahiyatına Augustinus’un bilgive a k, hafıza ve varlık, bilgelik gibibüyük temaları hâkimdir. Luther’ingünahkâr insan hakkındakikötümser görü ünün kaba ıAugustinus’dur. Hıristiyanegzistansiyalizminin bazıgörü lerinde Augustinusculu unizlerine rastlanır. Ba lıca eserleri:Mektuplar, tiraflar, Tanrı Ülkesi.Kazaî magister: Yargı gücü (selahiyeti).Koçi Bey: (Göriceli Mustafa). Yazar vedevlet adamı (on yedinci asır).Hayatı hakkında pek az eybildi imiz bu tok sözlü musahip,ebediyeti iki risaleyle fethetti.1631’de IV Murat’a sunulan birincirisale, Devlet-i Âliyye’nin ıslahı içinkaleme alman lahiyaları (arztezkeresi) ihtiva eder. Bulahiyalarda devletin gerileme

sebepleri, vakalara ve rakamlaradayanılarak anlatılır. Kurtulu ,kanun-u kadim’e dönmek. 1640’taSultan brahim’e sunulan risale,daha az ehemmiyetlidir. RisalelerinLatin harfleriyle iki baskısı vardır.Birinci baskı, daha itinalı, dahasadık, yani daha ilmi olup, AliKemâli Aksüt’ün oldukça etraflı birtakdim yazısıyla (s. 1-17)yayımlanmı tır ( stanbul, 1939).k i n c i baskı, alelacele“Türkçele tirilmis” bir metni veZuhuri Danı man tarafından -AliKemâlî’nin giri yazısı alt üstedilerek çırpı tırılan- birmukaldimeyi hâvidir (M.E.B., TürkKültürü Kaynak Eserleri Dizisi,1972, stanbul).Koestler: (1905-1983). ngilizce yazanMacar muharriri. News FreePress’in, sonra News Chronide’in( spanya) muhabirli i. Eserleri:

Spanish Testament ( spanya’da ÖlümGüncesi), Darkness at Noon (GünOrtasında Karanlık, Fransızcatercümesi: Sıfır ve Sonsuz), The Yogiandthe Commissar(Yogi veKomiser), Thieves in the Night (GeceHırsızları) Arrow in the Blue (GöktekiOk), The Sleepwalkers(Uyurgezerler), T h e L otus and theRobot (Lotus ve Robot). (Bkz. CemilMeriç, Ma aradakile r , “Entelektüelyahut” s. 38-43-61.)Kültür: Geni bilgi için bkz. Cemil Meriç,ÜmrandanUygarlı a, “Kültür veötesi” s. 100 v.d. ve Kültürdenrfana, birinci bölüm, s. 9 v.d.Konfüçyus: ( .Ö. 551-470). Çin’in enünlü ki isi. Hoca, filozof ve politikanazariyecisi. Fikirleri Do u Asyamedeniyetini derinden derineetkilemi .Lacenaire:(1800-1836). Ünlü katil.Derbeder bir hayat. Bir liseden

ötekine kovularak tamamlamıö renimini. Yirmi be ya ında Paris.A ırı bir edebiyat sevgisi. Kalemiyleya amak istemi , matbuattan yüzbulamamı . Askere almı lar, kaçmı .Ver elini Paris! Önce kumarlaya amı , sonra kalpazanlıkla. Sonrasava açmı topluma. Hırsızlık,hapishane. Hürriyete kavu uncayeniden hırsızlık. Altaro isimli birgazeteci ile tanı mı , Lacenairezindanı boylayınca, herifLacenaire’i n bassın diye verdi i biriiri kendi imzasıyla yayımlamaz mı?Küplere binmi Lacenaire, u iiriyazmı :Ben bir hırsızım, namussuzumDüpedüz bir haytayım, do ru!Ama meteli im yoktu çalarken.Aç köpek fırın deler demi ler.Ama siz beynimi çalıyorsunuz,Ne kadar beyinsizmi siniz me er!Sonra soygunlar. Nihayet cinayet