เอกสารประกอบการสอนการพยาบาลพื้นฐาน E-Book

คำนำ เอกสารประกอบการสอนน้ี จัดทำขึ้นเพอื่ ใชประกอบการสอนรายวิชา การพยาบาลพ้ืนฐาน สำหรับนักศึกษาหลักสูตร พยาบาลศาสตรบัณฑิต ชั้นปที่ 2 จุดมุงหมายสำคัญเพื่ออธิบายหลักการ พยาบาลพื้นฐาน ทักษะการปฏิบัติการพยาบาลและวิธีการทำหัตถการทางการพยาบาลที่สำคัญ เปน แนวทางใหนักศึกษาไดศึกษาเรียนรูและฝกฝนจนเกิดทักษะ สามารถใชในการปฏิบัติในสถานการณ จริงไดอยางมปี ระสทิ ธิภาพ เอกสารประกอบการสอนนี้แบงเนื้อหาเปน 2 สวน คือ สวนที่ 1 ภาคทฤษฎีจำนวน 30 ชั่วโมง ประกอบดว ยเนอื้ หาและคำถามทายบท สว นที่ 2 ภาคทดลอง จำนวน 1 หนวยกิต เวลาในการ สอน 30 ชวั่ โมง ประกอบดวยเนื้อหาเกย่ี วกบั การฝกปฏิบัตใิ นหอ งปฏบิ ตั ิการและแบบประเมนิ ทักษะ

สารบัญ หนา 1 คำนำ 2 สารบัญ 11 สารบัญตาราง 12 สารบัญภาพประกอบ 17 แผนบริหารการสอนประจำวิชา สวนท่ื 1 การพยาบาลพืน้ ฐาน ภาคทฤษฎี 35 บทที่ 1 แนวคดิ และหลักการพยาบาลพืน้ ฐาน 35 38 1.1 ภาวะสุขภาพ ความเจบ็ ปวยและการพยาบาล 42 1.2 บทบาทพยาบาลและทมี สขุ ภาพ 50 1.3 สทิ ธผิ ปู ว ยและจรรยาบรรณวชิ าชพี 51 1.4 หลกั การพยาบาลแบบองคร วม 55 1.5 หลักการพยาบาลบนพืน้ ฐานความปลอดภัยของผปู วย 55 1.6 บทสรุป 56 1.7 คำถามทา ยบท 1.8 เอกสารอางอิง 60 60 บทที่ 2 การพยาบาลพน้ื ฐานในการปอ งกนั และควบคมุ การแพรก ระจายเช้อื 61 2.1 ความหมายของการตดิ เช้อื 65 2.2 วงจรการตดิ เชื้อกลไกและการติดเชือ้ ของรา งกายมนษุ ย 68 2.3 มาตรฐานในการควบคุมการติดเชอ้ื และปองกนั การแพรกระจายเช้ือ 76 2.4 การพยาบาลเพ่ือควบคมุ การตดิ เชอื้ และปองกนั การแพรกระจายเช้อื 76 2.5 บทสรุป 77 2.6 คำถามทา ยบท 2.7 เอกสารอางอิง 81 81 บทที่ 3 หลักการพยาบาลพ้ืนฐานในการรบั ใหม การจำหนา ยและการสง ตอผูปวย 97 3.1 การพยาบาลเพื่อการรบั ใหมในโรงพยาบาล 3.2 การพยาบาลเพ่ือการจำหนา ยผูปว ย

3.3 การพยาบาลเพื่อการสงตอผปู วย หนา 3.4 บทสรุป 99 3.5 คำถามทา ยบท 3.6 เอกสารอางอิง 100 100 103 บทท่ี 4 หลักการและเทคนคิ พยาบาลพน้ื ฐานในการวัดและประเมินสัญญาณชีพ 106 4.1 ความสำคญั ของการวัดและประเมินสัญญาณชพี 106 4.2 หลกั การวดั และประเมินสญั ญาณชีพ 106 4.3 การบันทึกสัญญาณชีพในรายงานผปู วย 113 4.4 บทสรุป 118 4.5 คำถามทายบท 118 4.6 เอกสารอา งอิง 120 บทท่ี 5 หลักการและเทคนิคการพยาบาลพน้ื ฐานในการดูแลสขุ วิทยาสว นบุคคลและ 124 สิง่ แวดลอม 121 5.1 กระบวนการพยาบาลในการดูแลสขุ วิทยาสวนบคุ คล 125 127 5.2 การดแู ลสขุ วทิ ยาสว นบคุ คลในแตล ะชว งเวลาของวนั 141 146 5.3 หลกั การและวิธีการดูแลสขุ วิทยาสว นสวนบุคคล 146 5.4 การดูแลสง่ิ แวดลอมขา งเตยี งผูปว ย 149 5.5 บทสรุป 5.6 คำถามทา ยบท 5.7 เอกสารอางองิ บทท่ี 6 หลักการและเทคนคิ การพยาบาลพื้นฐาน ในการชวยเคล่ือนไหวรางกายและ 152 การฟน ฟสู ภาพ 149 6.1 องคป ระกอบของการเคล่ือนไหว 155 6.2 การพยาบาลผูป วยทตี่ องไดรับการจัดทา 166 174 6.3 การพยาบาลผปู ว ยท่ีตองไดรับการเคลือ่ นยาย 184 6.4 การพยาบาลเพื่อฟนฟสู ภาพและปองกันภาวะแทรกซอน 6.5 บทสรปุ

6.6 คำถามทายบท หนา 6.7 เอกสารอา งองิ 184 188 บทท่ี 7 หลักการและเทคนคิ การพยาบาลพืน้ ฐานในการบรหิ ารยา 7.1 ความรูเบ้อื งตน เกี่ยวกบั ยา 188 7.2 หลักการบรหิ ารยา 191 7.3 การปอ งกนั ความคลาดเคลื่อนทางยา 196 7.4 การบรหิ ารยาทางปาก 208 7.5 การบริหารยาทางผวิ หนงั และเย่ือบุ 210 7.6 การบริหารยาฉีด 213 7.7 การบริหารยาพน 220 7.8 บทสรปุ 235 7.9 คำถามทายบท 236 7.10 เอกสารอา งองิ 236 239 บทท่ี 8 หลักการและเทคนคิ การพยาบาลพนื้ ฐานในการใหส ารนำ้ เลอื ดและ สว นประกอบของเลือดทางหลอดเลอื ดดำ 243 8.1 หลักการและวธิ กี ารใหส ารน้ำทางหลอดเลือดดำ 243 8.2 การปอ งกันภาวะแทรกซอนจากการใหสารนำ้ ทางหลอดเลือดดำ 258 8.3 หลกั การและวธิ กี ารใหเ ลือดและสวนประกอบของเลอื ด 260 8.4 การปองกนั ภาวะแทรกซอนจากการใหเ ลือดและสวนประกอบของเลอื ด 274 8.5 บทสรปุ 276 8.6 คำถามทา ยบท 277 8.7 เอกสารอา งอิง 279 บทท่ี 9 หลักการและเทคนคิ การพยาบาลพื้นฐานในการทำแผล 283 9.1 ประเภทของแผล 283 9.2 กระบวนการหายของแผล 285 9.3 หลกั การและวิธีการทำแผล การตดั ไหม 287 9.4 บทสรปุ 295

9.5 คำถามทายบท หนา 9.6 เอกสารอางองิ 295 298 บทที่ 10 หลกั การและเทคนิคการพยาบาลพนื้ ฐานในการใหอ าหารทางสายยางให 301 อาหาร 301 10.1 ความผิดปกตขิ องการรับประทานอาหารทีพ่ บบอย 305 10.2 กระบวนการพยาบาลผูปว ยทีม่ คี วามผดิ ปกตขิ องการรับประทานอาหาร 310 313 10.3 หลักการและวิธกี ารการใสส ายยางใหอ าหารทางจมูก 316 10.4 หลักการและวธิ ีการใหอาหารทางสายยางใหอาหาร 318 10.5 การปอ งกันภาวะแทรกซอนจากการคาสายยางใหอาหารและการให 318 321 อาหารทางสายยางใหอาหาร 10.6 บทสรปุ 10.7 คำถามทายบท 10.8 เอกสารอางอิง บทที่ 11 หลกั การและเทคนิคการพยาบาลพนื้ ฐานในการสวนอุจจาระและการสวน 324 ปสสาวะ 324 11.1 ความผิดปกตขิ องการขบั ถายอจุ จาระ 325 11.2 หลกั การและวธิ ีการสวนอุจจาระ 331 332 11.3 ความผิดปกติของการขับถายปสสาวะ 339 341 11.4 หลักการและวธิ กี ารสวนปสสาวะ 341 11.5 หลักการและเทคนิคการการบนั ทกึ ปริมาณนำ้ เขา-ออก 344 11.6 บทสรุป 11.7 คำถามทา ยบท 11.8 เอกสารอางอิง บทท่ี 12 หลกั การและเทคนิคการพยาบาลพื้นฐานในการบำบัดดว ยออกซิเจน 347 12.1 ความรูเ บื้องตนภาวะพรองออกซิเจน 347 350 12.2 หลักการและเทคนคิ การบำบัดออกซิเจน 359 12.3 การพยาบาลผูปว ยที่ไดรับการบำบัดดวยออกซเิ จน

12.4 บทสรปุ หนา 12.5 คำถามทา ยบท 360 12.6 เอกสารอางอิง 361 362 บทท่ี 13 หลกั การและเทคนิคการพยาบาลพน้ื ฐานในการดูดเสมหะ 366 13.1 ความรเู บื้องตนเกี่ยวกับภาวะเสมหะค่งั คาง 366 13.2 การพยาบาลผปู ว ยที่ไดรับการดูดเสมหะทางทอหลอดลมคอ 366 13.3 หลกั การและวิธกี ารดดู เสมหะทางทอหลอดลมคอ 369 13.4 บทสรุป 373 13.5 คำถามทา ยบท 373 13.6 เอกสารอางอิง 375 บทท่ี 14 หลกั การและเทคนิคการพยาบาลพื้นฐานในการเกบ็ สงิ่ สง ตรวจ 378 14.1 หลกั การเก็บสิง่ สงตรวจ 378 14.2 วธิ กี ารเก็บส่งิ สงตรวจ 379 14.3 บทสรุป 389 14.4 คำถามทายบท 390 14.5 เอกสารอางอิง 391 บทที่ 15 หลักการและเทคนิคการพยาบาลพื้นฐานในการพยาบาลผปู วยระยะ 395 สดุ ทายของชีวิต 395 15.1 ความรเู บอ้ื งตน เก่ียวกบั ผูป วยระยะสุดทาย 398 404 15.2 หลักการพยาบาลแบบประคับประคองและการดูแลระยะสดุ ทา ยของชีวิต 405 405 15.3 หลกั การพยาบาลและวิธปี ฎบิ ัตเิ มื่อผูปว ยท่ีถึงแกกรรม 406 15.4 บทสรุป 15.5 คำถามทายบท 15.6 เอกสารอางอิง

สวนทื่ 2 การพยาบาลพนื้ ฐาน ภาคทดลอง หนา บทท่ี 1 วิธีปฎบิ ัติการพยาบาลพน้ื ฐานในการปอ งกนั และควบคมุ การแพรกระจาย เชอ้ื 410 1.1 วธิ กี ารลางมือ (Hand washing) 410 1.2 วิธกี ารใสถ งุ มือปราศจากเชื้อ (Sterile Gloves) 411 1.3 วิธีการเปดหอ ของปลอดเชอื้ และการหยิบจับของปลอดเชอื้ 412 1.4 วิธกี ารสวมและถอดเส้อื กาวนปลอดเชอ้ื (sterile gown) 413 1.5 บทสรปุ 414 1.6 แบบประเมนิ ทกั ษะปฏิบตั ิการพยาบาลพ้ืนฐาน 414 1.7 เอกสารอางอิง 419 บทท่ี 2 วิธปี ฎบิ ตั ิการพยาบาลพื้นฐานในการวัดและประเมินสญั ญาณชีพ 422 2.1 วธิ ีการวัดอุณหภูมิรา งกาย (Temperature measurement) 422 2.2 วิธีการวดั ชพี จร (pulse measurement) 425 2.3 วธิ กี ารวดั อัตราการหายใจ (Respiratory measurement) 426 2.4 วิธีการวัดความดันโลหิต (Blood pressure measurement) 426 2.5 บทสรุป 427 2.6 แบบประเมินทักษะปฏิบัติการพยาบาลพ้ืนฐาน 427 2.7 เอกสารอา งองิ 431 บทที่ 3 วิธีปฎิบัติการพยาบาลพ้นื ฐานในการดูแลสุขวทิ ยาสวนบคุ คล 434 3.1 วธิ ปี ฏบิ ตั กิ ารอาบน้ำผปู วยบนเตียงแบบสมบรู ณ 434 3.2 วธิ ปี ฏิบตั ิการนวดหลัง 436 3.3 วิธีปฏิบัตกิ ารทำความสะอาดอวัยวะสบื พันธภุ ายนอก 438 3.4 วิธปี ฏบิ ัตกิ ารสระผมบนเตียง 440 3.5 วิธีปฏิบัติการเชด็ ตวั ลดไข 441 3.6 บทสรุป 442 3.7 แบบประเมนิ ทกั ษะปฏบิ ตั ิการพยาบาลพืน้ ฐาน 442 3.8 เอกสารอา งองิ 451

บทที่ 4 วธิ ปี ฎิบตั ิการพยาบาลพื้นฐานในการทำความสะอาดเตยี งผปู วย หนา 4.1 วธิ กี ารทำเตียงวา ง (empty bed) 453 4.2 วิธกี ารทำเตียงทมี่ ีผปู ว ย (Occupied bed) 453 4.3 วธิ กี ารทำเตียงผูปว ยหลังจากการผา ตัด (Anesthetic bed) 455 4.4 บทสรุป 456 4.5 แบบประเมนิ ทักษะปฏิบัติการพยาบาลพื้นฐาน 458 4.6 เอกสารอา งองิ 458 460 บทท่ี 5 วิธีปฎิบัติการพยาบาลพื้นฐานในการจัดทา และเคล่อื นยา ยผูปวย 462 5.1 วธิ ีการจดั ทานอนผูปวย 462 463 5.2 วธิ ีการเคลือ่ นยายผปู ว ย 465 466 5.3 บทสรปุ 468 5.4 แบบประเมินทักษะปฏบิ ตั ิการพยาบาลพนื้ ฐาน 5.5 เอกสารอา งองิ บทท่ี 6 วิธีปฎิบตั ิการพยาบาลพื้นฐานในการบรหิ ารยาทางปาก ทางตาและทางหู 472 6.1 วิธกี ารบริหารยาทางปาก 472 6.2 วธิ ีการบริหารยาทางตา 472 6.3 วิธีการบริหารยาทางหู 474 6.4 บทสรปุ 475 6.5 แบบประเมินทกั ษะปฏบิ ตั ิการพยาบาลพน้ื ฐาน 475 6.6 เอกสารอางองิ 482 บทที่ 7 วธิ ปี ฎบิ ตั ิการพยาบาลพน้ื ฐานในการฉีดยาเขา ชั้นผิวหนัง ชน้ั ใตผวิ หนงั และ 485 ชนั้ กลามเนอื้ 485 7.1 วิธกี ารยาฉีดเขาช้นั ผิวหนงั (intradermal injection) 487 490 7.2 วธิ ีการฉีดยาเขาใตผ วิ หนัง (subcutaneous injection) 491 7.3 วิธีการฉีดยาเขา ช้นั กลา มเน้ือ (intramuscular injection) 491 7.4 บทสรุป 7.5 แบบประเมินทกั ษะปฏิบตั ิการพยาบาลพน้ื ฐาน

7.6 เอกสารอางองิ หนา 497 บทท่ี 8 วิธีปฎิบัติการพยาบาลพื้นฐานในการบริหารยาฉดี ยาเขาหลอดเลือดดำ 499 8.1 วธิ กี ารฉีดยาเขาหลอดเลอื ดดำในระยะสนั้ (intravenous injection 499 push) 8.2 วธิ กี ารฉดี ยาเขา หลอดเลือดดำแบบหยด (intravenous injection drip) 501 8.3 บทสรุป 502 8.4 แบบประเมินทักษะปฏบิ ัติการพยาบาลพืน้ ฐาน 503 8.5 เอกสารอา งอิง 509 บทท่ี 9 วิธปี ฎิบตั ิการพยาบาลพื้นฐานในการบริหารยาพน 512 9.1 วธิ ีการบรหิ ารยาพน 512 9.2 บทสรุป 513 514 9.3 แบบประเมินทักษะปฏบิ ัติการพยาบาลพื้นฐาน 516 9.4 เอกสารอางองิ บทท่ี 10 วธิ ีปฎบิ ตั ิการพยาบาลพนื้ ฐานในการใหส ารนำ้ ทางหลอดเลือดดำ 518 10.1 วิธกี ารใหสารน้ำทางหลอดเลือดดำ 518 10.2 บทสรุป 520 520 10.3 แบบประเมินทกั ษะปฏิบตั กิ ารพยาบาลพนื้ ฐาน 523 10.4 เอกสารอางอิง บทที่ 11 วิธปี ฎิบัตกิ ารพยาบาลพน้ื ฐานในการทำแผล 525 11.1 วิธีการทำแผลแบบ Dry dressing 525 11.2 วธิ กี ารทำแผลแบบ Wet dressing 527 529 11.3 บทสรปุ 529 532 11.4 แบบประเมนิ ทักษะปฏบิ ัติการพยาบาลพนื้ ฐาน 11.5 เอกสารอางอิง

บทท่ี 12 วิธปี ฎิบตั ิการพยาบาลพน้ื ฐานในการใหอ าหารทางสายยางใหอาหาร หนา 12.1 วิธีการการใสสายยางใหอ าหารทางจมกู 535 12.2 วิธกี ารใหอ าหารทางสายยางใหอ าหาร 535 12.3 บทสรุป 537 12.4 แบบประเมินทกั ษะปฏบิ ัตกิ ารพยาบาลพน้ื ฐาน 539 12.5 เอกสารอางอิง 540 542 บทที่ 13 วธิ ปี ฎิบัตกิ ารพยาบาลพ้ืนฐานในการสวนปสสาวะเปน คร้งั คราว 13.1 วิธีการสวนปส สาวะแบบเปนปส สาวะเปนครงั้ คราว (intermittent 544 catheter) 544 13.2 บทสรุป 13.3 แบบประเมินทกั ษะปฏิบตั ิการพยาบาลพ้ืนฐาน 546 13.4 เอกสารอางอิง 546 549 บทท่ี 14 วธิ ปี ฎิบัตกิ ารพยาบาลพน้ื ฐานในการใหออกซเิ จน 14.1 วิธีการใหออกซิเจนดวย Nasal cannula 549 14.2 วิธีการใหออกซิเจนดวย Mask with bag 549 14.3 วิธกี ารใหออกซเิ จนดว ย Collar mask 553 14.4 บทสรุป 554 14.5 แบบประเมินทักษะปฏิบตั กิ ารพยาบาลพ้ืนฐาน 555 14.6 เอกสารอางอิง 556 558 บทที่ 15 วธิ ปี ฎบิ ัติการพยาบาลพนื้ ฐานในการดดู เสมหะทางทอหลอดลมคอ 15.1 วธิ ีการดดู เสมหะทางทอ หลอดลมคอ 560 15.2 บทสรุป 560 15.3 แบบประเมินทกั ษะปฏิบตั ิการพยาบาลพน้ื ฐาน 562 15.4 เอกสารอางอิง 563 565 บรรณานุกรม เฉลยคำถามทา ยบท 563 569

สารบญั ตาราง หนา 57 ตารางท่ี 83 ตารางที่ 2-1 แสดงคำศัพทสำคัญที่เกีย่ วของปองกนั และควบคมุ การแพรกระจายเช้ือ 85 ตารางท่ี 3-1 แสดงคำศพั ททเี่ กี่ยวขอ งกับการรับใหมผ ปู ว ยในโรงพยาบาล ตารางที่ 3-2 แสดงแบบประเมนิ แบบแผนสุขภาพของกอรดอน (11 pattern 98 Gordon) 108 ตารางท่ี 3-3 แสดงรปู แบบการจำหนายตามหลกั METHOD 111 ตารางท่ี 4-1 แสดงตำแหนงท่ีวัดอุณหภูมแิ ละคา เฉลย่ี ของอุณหภมู ิปกติ 116 ตารางที่ 4-2 แสดงการแบงหมวดหมตู ามคาความดันโลหติ 179 ตารางท่ี 4-2 แสดงการสรุปการวดั สัญญาณชพี คา ปกติและอุปกรณในการวัด 194 ตารางที่ 6-1 แสดงขอบเขตการเคลอ่ื นไหวของขอตอจำแนกตามชนิดของขอตอ 198 ตารางที่ 7-1 แสดงตวั อยางการเรียกช่อื ยา 202 ตารางที่ 7-2 แสดงคำอปุ สรรค (Prefix) ท่ีใชในการคำนวณยา 203 ตารางท่ี 7-3 แสดงตวั ยอที่ใชบอ ยในการบรหิ ารยา 205 ตารางท่ี 7-4 แสดงตัวยอท่เี กี่ยวของกบั เวลาในการใหยา ตารางท่ี 7- 5 คำยอสำหรบั การบนั ทึกในใบ MAR เมื่อมีเหตกุ ารณท่ีไมสามารถใหยา 246 ผปู ว ยได ตารางที่ 8- 1 แสดงชนดิ ของสารน้ำจำแนกตามคา ความดันออสโมติก(mOsm/L) และ 261 ผลกระทบตอเซลล 263 ตารางท่ี 8- 2 แสดงลักษณะของหมูเลอื ด ABO 265 ตารางท่ี 8- 3 แสดงหลกั การพจิ ารณาการใหเลือดผปู วยตามระบบเลือด ABO และ Rh 306 ตารางท่ี 8- 4 แสดงระดบั Hemoglobin และ Hematocrit จำแนกตามเพศและวัย 308 ตารางท่ี 10-1 แสดงตัวอยางการตรวจรา งกายตามระบบเพื่อประเมนิ ภาวะโภชนาการ ตารางที่ 10-2 แสดงตัวอยา งการกำหนดเปา หมาย (Goals) และวัตถุประสงค 349 (Outcomes) 351 ตารางท่ี 12-1 แสดงคาปกติของระดับแกส และความเปน กรด-ดา ง ของเลือด ตารางท่ี 12-2 แสดงชนิดของถังออกซิเจนจำแนกตามคา คงทแ่ี ละความจุของออกซเิ จน

สารบัญภาพประกอบ หนา 50 รปู ภาพที่ 63 รูปภาพท่ี 1-1 แสดงลักษณะการพยาบาลแบบองครวม 71 รูปภาพท่ี 2-1 แสดงวงจรการติดเช้ือ (chain of infection) 71 รปู ภาพท่ี 2-2 แสดง การทิ้งเข็มในภาชนะท้ิงเข็ม 69 รูปภาพที่ 2-3 แสดงการสวมปลอกเข็มดว ยเทคนิคมือเดียว 70 รูปภาพที่ 2-4 แสดงการลางมือ 7 ข้นั ตอน 107 รูปภาพที่ 2-5 แสดง ลา งมือใน 5 โอกาส (5 moment) 112 รูปภาพท่ี 4-1 แสดงปรอทวัดไข 113 รูปภาพที่ 4-2 ทฤษฎคี วบคุมประตู (Gate control theory) 117 รูปภาพท่ี 4- 3 แสดงแบบประเมนิ pain scale 145 รูปภาพที่ 4-4 แสดงการการบันทกึ สญั ญาณชพี ตามโจทยต วั อยา ง 153 รูปภาพที่ 5-1 แสดงการพบั ผาหม การทำเตียงผูปวยหลังจากการผา ตัด 153 รปู ภาพท่ี 6-1 แสดง แนวปกตขิ องรา งกาย (Body alignment) 154 รูปภาพท่ี 6.1.2-2 แสดง ทา ยืนท่ถี ูกตอง 154 รปู ภาพที่ 6-3 แสดงทาน่ังท่ีถูกตอ ง 157 รปู ภาพที่ 6-4 แสดงทานอนที่ถูกตอง 158 รปู ภาพที่ 6-5 แสดงการจัดทา protective supine position 159 รปู ภาพท่ี 6-6 แสดงการจดั ทา protective side-Lying or Lateral position 160 รปู ภาพท่ี 6-7 แสดงการจัดทา Modified lateral position 161 รปู ภาพท่ี 6-8 แสดงการจดั ทา Protective Prone Position 162 รูปภาพท่ี 6-9 แสดงการจดั ทา Protective Sim’s Position 162 รูปภาพที่ 6-10 แสดงการจัดทา Fowler’s position 163 รปู ภาพท่ี 6-11 แสดงการจัดทา Semi Fowler’s position 163 รูปภาพท่ี 6-12 แสดงการจัดทา Orthopneic position 164 รปู ภาพท่ี 6-13 แสดงการจัดทา Trendelenburg position 165 รูปภาพท่ี 6-14 แสดงการจัดทา Dorsal recumbent position 165 รปู ภาพที่ 6-15 แสดงการจัดทา Lithotomy position 167 รปู ภาพที่ 6-16 แสดงการจดั ทา Knee- chest position รปู ภาพที่ 6-17 แสดงการพลิกตะแคงตวั แบบ Log rolling method 13

รปู ภาพที่ หนา รปู ภาพท่ี 6-18 แสดงการยกตวั ผปู ว ยไปดา นหวั เตียง 169 รูปภาพท่ี 6-19 แสดงการยกตวั ผปู วยไปดานหัวเตยี งโดยการโหนบารร ว มดวย 169 รูปภาพท่ี 6-20 แสดงการเคล่ือนยา ยผูปว ยดว ยพยาบาล 3 คน 171 รปู ภาพท่ี 6-21 แสดงการเคลื่อนยา ยผปู ว ยดว ยกระดานเคลื่อนยาย 171 รปู ภาพที่ 6-22 แสดงการเคลื่อนยา ยผูปวยดว ยกระดานเคล่ือนยา ย 172 รูปภาพท่ี 6-23 แสดงการพยุงผปู ว ยเดนิ โดยผชู วยเหลอื 1 คน 173 รูปภาพท่ี 6-24 แสดงการพยุงผูปว ยเดนิ โดยผูชว ยเหลือ 2 คน 174 รูปภาพที่ 6-25 แสดงแบบประเมนิ ความเสยี่ งตอ การพลดั ตกหกลม 176 รปู ภาพที่ 6-26 แสดงไมเ ทา แบบมาตรฐาน (standard cane) 180 รปู ภาพท่ี 6-27 แสดงไมเ ทา แบบ Wide base cane 180 รูปภาพที่ 6-28 แสดงไมคำยัน (crutch) 181 รูปภาพท่ี 6-29 แสดงการใชงาน Axillary crutches ทีถ่ กู ตอ ง 181 รูปภาพท่ี 6-30 แสดงวิธีการกาวเดนิ ดวยอปุ กรณไมค้ำยันรักแร 182 รูปภาพท่ี 6-31 แสดงวิธีการใชอ ุปกรณช วยเดินชนิด pick up walker 183 รูปภาพที่ 7-1 แสดงตวั อยางใบคำสัง่ การรักษา 204 รปู ภาพที่ 7-2 แสดงตวั อยางใบบันทกึ การบริหารยา (Medication 206 Administration Record: MAR รปู ภาพที่ 7-3 แสดงวธิ กี ารเทเมด็ ยา 211 รูปภาพท่ี 7-4 แสดงการเทยานำ้ 211 รูปภาพท่ี 7-5 แสดงทาของผูปว ยขณะกลนื ยาน้ำ 212 รูปภาพท่ี 7- 6 แสดงวธิ กี ารใหยาใตล้นิ 217 รปู ภาพที่ 7-7 แสดงวธิ กี ารหยอดตา 215 รปู ภาพที่ 7-8 แสดงวธิ กี ารปา ยตา 216 รปู ภาพที่ 7-9 แสดงวธิ หี ยอดหใู นผใู หญ 217 รูปภาพท่ี 7-10 แสดงวิธีหยอดจมูก 218 รูปภาพท่ี 7-11 แสดงการเหน็บยาชอ งคลอดโดยใชนว้ิ 218 รปู ภาพที่ 7-12 แสดงการใสยาเขา ชอ งคลอดโดย applicator 219 รูปภาพท่ี 7-13 แสดงการสอดยาเขา ทางทวารหนัก 220 รูปภาพท่ี 7-14 แสดงสวนประกอบของกระบอกฉดี ยาและเขม็ ฉีดยา 220 รูปภาพท่ี 7- 15 แสดงลกั ษณะขวดยา 218 14

รปู ภาพที่ หนา รปู ภาพที่ 7-16 แสดงวธิ หี ักหลอดยาและการดูดยาจากหลอดยา 222 รูปภาพท่ี 7-17 แสดงกระบอกฉดี ยาสำหรบั ฉีดเขา ชน้ั ผิวหนงั 224 รปู ภาพท่ี 7-18 แสดงตำแหนงทีฉ่ ดี ยาเขาช้ันผิวหนงั 224 รูปภาพท่ี 7-19 แสดงลักษณะการแทงเขม็ เขา ชน้ั ผิวหนัง 226 รปู ภาพท่ี 7-20 แสดงลักษณะตมุ นนู เมอื่ ฉดี ยาเขา ชนั้ ผิวหนัง 226 รปู ภาพท่ี 7-21 แสดงตำแหนงท่ีฉดี ยาเขา ใตผ ิวหนัง 227 รูปภาพที่ 7-22 แสดงวธิ ีแทงเขม็ ฉีดยาเขาใตผิวหนงั ทำมุม 90 องศา และ 45 องศา 228 รูปภาพที่ 7-23 แสดง กระบอกฉีดยาสำหรบั ฉีดอนิ ซูลิน 229 รูปภาพท่ี 7- 24 แสดงการหาตำแหนง ฉดี ยาสะโพกดานขา ง 230 รปู ภาพที่ 7- 25 ตำแหนงฉีดยาตะโพกดา นหลัง 231 รปู ภาพที่ 7- 26 แสดงตำแหนงฉดี ยาตนขาดา นขา ง 231 รปู ภาพท่ี 7-27 แสดงตำแหนงฉีดยาตน แขน 232 รปู ภาพท่ี 7-28 แสดงฟองอากาศท่ีเหลือคางในกระบอกฉดี ยา 233 รปู ภาพที่ 7-29 แสดงการตอ อปุ กรณสำหรบั พนยา 248 รูปภาพที่ 8-1 แสดง ชดุ ใหสารน้ำ (Intravenous set) 248 รูปภาพท่ี 8-2 แสดง Volume- control set หรือ โวลูโทรล เซท็ 245 รปู ภาพท่ี 8-3 แสดง สายตอเพิม่ ความยาวของชุดใหสารนำ้ (extension set, 249 extension tube) รูปภาพท่ี 8-4 แสดง ขอตอ 3 ทาง (3- way) 249 รูปภาพท่ี 8-5 แสดง เข็มสแคลเวน (scalp vein catheter) 250 รปู ภาพที่ 8-6 แสดง เข็มพลาสตกิ สำหรบั แทงเสน (IV catheter) 250 รปู ภาพท่ี 8-7 แสดง สายสวนหลอดเลอื ดดำสว นกลาง (central venous 251 catheter) รปู ภาพที่ 8-8 แสดง วสั ดุใสปราศจากเชอื้ (transparent dressing) 251 รปู ภาพท่ี 8- 9 แสดงตำแหนงในการเปดเสน 252 รูปภาพที่ 8-10 แสดงเคร่ืองควบคมุ การไหลของสารนำ้ (Infusion pump) 254 รูปภาพท่ี 9-1 แสดงการดงึ ลวดเย็บแผลออก (off staple) 295 รปู ภาพที่ 10-1 แสดงสายยางใหอ าหารทางจมูก 311 รูปภาพท่ี 11-1 แสดงอปุ กรณสวนอจุ จาระ 326 รปู ภาพท่ี 11-2 แสดงทา และวิธีการสวนอุจจาระ 326 15

รปู ภาพท่ี หนา รปู ภาพที่ 11-3 แสดงวสั ดสุ วนอุจจาระสำเรจ็ รูป 328 รูปภาพที่ 11-4 แสดงการควักอจุ จาระ 329 รปู ภาพท่ี 11-5 แสดงสายสวนปส สาวะยางแดง (catheter / rubber tube) 334 รปู ภาพท่ี 11-6 แสดงลักษณะของสายสวนปส สาวะ Foley’s catheter 336 รูปภาพท่ี 11-7 แสดง ตัวอยา งการบันทึกนำ้ เขาออก 340 รปู ภาพท่ี 12-1 แสดงอุปกรณตรวจวัดความความอิ่มตัวออกซเิ จนของฮโี มโกลบนิ 349 จากชพี จร (Pulse oximeter) รปู ภาพที่ 12-2 แสดง ถังออกซเิ จน 351 รูปภาพท่ี 12-3 แสดง Oxygen Piped line 352 รปู ภาพที่ 12-4 แสดงอุปกรณใหอ อกซิเจน 352 รูภาพปท่ี 12-5 แสดงลักษณะของสายออกซิเจนชนดิ nasal cannula 350 รูปภาพที่ 12-6 แสดงลักษณะหนากากออกซเิ จนชนิดธรรมดา (Simple face 353 mask) รปู ภาพท่ี 12-7 แสดงลักษณะของ Non rebreathing mask 354 รูปภาพที่ 12-8 เปรียบเทียบลกั ษณะของ Partial rebreathing mask กบั Non 355 rebreathing mask รูปภาพที่ 12-9 แสดง Oxygen hood 355 รปู ภาพท่ี 12-10 แสดง Collar mask 356 รปู ภาพท่ี 12-11 แสดง High flow nasal cannula 356 รปู ภาพท่ี 13-1 แสดงอปุ กรณส ำหรบั ดูดเสมหะแบบระบบปด (close suction) 371 รปู ภาพท่ี 14-1 แสดงแสดงหลอดบรรจเุ ลอื ดชนดิ EDTA tube 380 รปู ภาพท่ี 14-2 แสดงแสดงหลอดบรรจเุ ลือดชนดิ sodium citrate tube 380 รปู ภาพที่ 14-3 แสดงหลอดบรรจเุ ลือดชนิด Lithium heparin tube 381 รูปภาพท่ี 14-3 แสดงหลอดบรรจุเลือดชนดิ Lithium heparin tube 382 รูปภาพที่ 14-5 แสดง Sodium Fluoride tube 379 รูปภาพท่ี 14-6 แสดงการเจาะ Arterial blood gas 383 รปู ภาพที่ 14-7 แสดง ขวด Hemoculture 384 รปู ภาพท่ี 14-8 แสดงการเจาะนำ้ ตาลปลายนวิ้ 384 รปู ภาพท่ี 14-9 แสดงลำดบั การเรยี งลำดบั การนำเลือดใสหลอดเลอื ด 385 รูปภาพท่ี 14-10 แสดงการตรวจปสสาวะตรวจท่วั ไป (Urine analysis) 386 16

รูปภาพท่ี หนา รูปภาพที่ 14-11 แสดงขวดเก็บเสมหะสำเร็จรูป (sputum collection) 388 รปู ภาพท่ี 15-1 แสดงตวั อยาง หนังสือแสดงเจตนา หรอื living will. 398 17

แผนบรหิ ารการสอนประจำวชิ า รหสั วชิ า 8016102 รายวิชา การพยาบาลพ้นื ฐาน 3 (2-2-5) Fundamental Nursing เวลาเรยี น ภาคทฤษฎี 30 ช่วั โมง/ภาคเรียน ภาคทดลอง 30 ชัว่ โมง/ภาคเรยี น คำอธบิ ายรายวชิ า แนวคิด หลักการและเทคนิคการพยาบาลพื้นฐานที่คํานึงถึงการปฏิบัติการพยาบาลแบบองค รวม ในการดูแลบุคคลทุกวัยของชีวิตที่มีภาวะสุขภาพปกติและเบี่ยงเบน บนพื้นฐานทฤษฎีการดูแลโดย คํานึงถึงสิทธผิ ูร บั บริการ ความปลอดภัยของผูรับบริการ กฎหมาย และจรรยาบรรณวชิ าชพี The basic concepts, principles and techniques of basic nursing - in relationship to holistic nursing care - for individual of all ages; including both healthy people and people with illnesses. It is based on nursing theories and humanized nursing care concern, along with patient’s rights, patient’ s safety and professional ethics. วตั ถปุ ระสงคทั่วไป 1. อธิบายหลักการของการพยาบาลพื้นฐานแกบุคคลทุกชวงวัยใหมีภาวะสุขภาพที่ดี ปลอดภัยจากความเจ็บปวย คำนึงถึงการพยาบาลแบบองครวม รวมทั้งอธิบายวิธีการปองกันและ ควบคุมการแพรก ระจายเชื้อได 2. สามารถสืบคนขอมูลจากแหลงขอมูลที่หลากหลาย ทันสมัย วิเคราะหและเลือกใช หลักฐานเชิงประจักษในการวางแผนการพยาบาลไดเหมาะสม 3. ประยุกตใชกระบวนการพยาบาลในการวางแผนการพยาบาลและใหการพยาบาลแก บคุ คลที่เจ็บปว ยดว ยโรคไมซบั ซอ นได 4. สามารถอธิบายหลักการของการพยาบาลพื้นฐานและปฏิบัติการพยาบาลในสถานการณ จำลองแกบุคคลกรณีปญหาที่ตองการดูแลสุขวิทยาสวนบุคคล การประเมินสัญญาณชีพ การรับใหม 18

การวางแผนจำหนาย การชว ยเหลือเคลอ่ื นไหวรา งกาย การบรหิ ารยา สารนำ้ เลอื ด สวนประกอบของ เลือด การเก็บสิ่งสงตรวจ ปญหาการมีบาดแผล ปญหาความบกพรองในการรับประทานอาหาร การ ขบั ถายบกพรอ ง การพรอ งออกซเิ จน การขับเสมหะ รวมทั้งการพยาบาลผูปว ยระยะสุดทายได 5. สามารถทำงานเปนทีมในการใหการพยาบาลผูปวยในสถานการณจำลองหรือทำงานท่ี ไดรบั มอบหมายจนประสบผลสำเรจ็ 6. เลอื กใชเ ทคโนโลยสี ารสนเทศในการนำเสนอกรณีศึกษาไดอยางเหมาะสมกับสถานการณ วตั ถุประสงคการปรับปรุงรายวิชา ผลการประเมินการจัดการเรียนการสอนในปการศึกษาทผ่ี านมา พบวา 1. ผลการประเมินการจัดการเรยี นการสอนในปการศึกษาท่ีผา นมา เทา กบั 4.53 คะแนน ระดับมากท่สี ดุ 2. ผลการประเมินการจัดการเรียนการสอนในปการศึกษาที่ผา นมา พบวา 2.1 การดูแลนักศึกษายังไมทั่วถึงเนื่องจากจำนวนอาจารยสอนภาคทดลองมีนอย หากมี ภารกจิ อน่ื อาจารยจะมาสอนภาคทดลองชา กวา กำหนด 2.2 หากมีจำนวนนักศกึ ษามาก อุปกรณการเรียนการสอนจะไมเพียงพอกับจำนวนนักศึกษา ควรจัดใหม ีวัสดุ อปุ กรณมากขน้ึ 2.3 การสอนในหองปฏิบัติการและการคุมสอบ OSCE ของอาจารยแตละทา นไมเ หมือนกัน การสอบ OSCE เปน วธิ ีการทด่ี แี ตค วรจดั ใหเ ปน ระบบ 3. การพัฒนา/ปรบั ปรุงรายวชิ า ดังน้ี 3.1 เพิ่มจำนวนอาจารยผูสอนภาคทดลองเปน 6 คน จัดตารางการเรียนแยกเปน 2 หอง อยางชัดเจน จำนวนอาจารยตอนักศึกษาเทากับ 6 – 7 คน เพื่อใหสามารถสอนสาธิตและสาธิต ยอนกลบั ไดท ว่ั ถงึ ทกุ คน 3.2 ประชุมปรึกษาอาจารยรวมสอน เพื่อรวมกันพัฒนาคูมือการสอนภาคทดลองและคูมือ การสอบ OSCE เพอ่ื ใหสามารถจัดการเรยี นการสอนภาคทดลองไดต รงกนั 3.3 มอบหมายใหนักศึกษาดูสื่อวิดีทัศนสื่อวิดีทัศนการพยาบาลพื้นฐานใน https://nurse.pbru.ac.th/th หรือ YouTube channel: Nursing Practice กอ นการเขาฝกปฏิบตั ิ ภาคทดลอง 3.4 จัดทำชุดการเรียนรูดวยตนเอง (Tool kit) ในหัตการที่จำเปนและในปการศึกษาที่ผา น มามีจำนวนนักศึกษาสอบผานนอย จำนวน 2 ชุดการเรียนรู คือ injection toolkit และ Dressing toolkit เพ่อื ใหน ักศึกษานำไปฝก ปกบิ ตั จิ นมีความชำนาญ 19

3.5 จัดทำโมเดลชวยสอนการใหสารน้ำ (intravenous fluid care) เพื่อใหนักศึกษาได เรียนรทู กุ ครงั้ ท่ีมาหอ งปฏบิ ัติการ 3.6 จัดทำ VDO การสอนไวใน Google classroom และมีแบบฝกหัดทายบท บทละ 10 ขอ เพ่อื ใหน ักศึกษาไดทบทวนดว ยตนเอง วิธีสอนและกจิ กรรมการเรียนการสอน 1. ภาคทฤษฎสี อนแบบบรรยายและอภปิ รายในชนั้ เรียน 2. ภาคทดลองเปนการสอนสาธิตและสาธิตยอนกลับในหองปฏิบัติการทางวิทยาศาสตร สขุ ภาพ ส่ือการเรยี นการสอน 1. เอกสารประกอบการสอน 2. สื่อวิดีทัศนการพยาบาลพื้นฐานใน https://nurse.pbru.ac.th/th และ YouTube channel: Nursing Practice 3. ชุดการเรยี นรดู วยตนเอง (Tool kit) 4. โมเดลชว ยสอน จำนวนช่ัวโมงท่ใี ชต อภาคการศึกษา 1. บรรยาย 30 ชว่ั โมง 2. การฝกปฏิบัติภาคทดลอง 30 ชัว่ โมง 3. สอนเสรมิ ผสู อนจะดำเนนิ การสอนเสรมิ ภายหลังการสอบแตล ะครง้ั ในกรณีทน่ี ักศึกษาได คะแนนต่ำกวา รอ ยละ 60 4. การศึกษาดว ยตนเองไมนอยกวา 5 ชวั่ โมง ตอ สปั ดาห จำนวนชัว่ โมงตอสปั ดาหท ่อี าจารยใหคำปรกึ ษาและแนะนำทางวชิ าการแกนกั ศกึ ษา เปน รายบคุ คล 1. อาจารยผรู บั ผิดชอบวิชาแจง เวลาใหคำปรึกษาแกน ักศึกษาในการปฐมนิเทศรายวิชาและ ประกาศไวใน Google classroom เพื่อใหนักศึกษาจองวันเวลาที่ตองการปรึกษาลวงหนา ทั้งนี้ นักศกึ ษาจะตอ งประสานงานกับอาจารยผ ูส อนกอน 2. นักศึกษาสามารถเรียนรูทาง on line และปรึกษาอาจารยผูรับผิดชอบวิชาไดที่ชองทาง ตา ง ๆ ดังนี้ 20

ช่ือ หองทำงาน เบอรโทร online อาจารยจิตรรดา พงศธราธิก หอง 208 0818459515 [email protected] FB : Nursing Skills by Jitrada เนื้อหาวชิ า 2 ชั่วโมง ภาคทฤษฎี บทท่ี 1 แนวคิดและหลกั การพยาบาลพนื้ ฐาน 1.1 ภาวะสขุ ภาพ ความเจ็บปวยและการพยาบาล 1.2 บทบาทพยาบาลและทีมสขุ ภาพ 1.3 สทิ ธผิ ปู ว ยและจรรยาบรรณวชิ าชพี 1.4 หลักการพยาบาลแบบองคร วม 1.5 หลักการพยาบาลบนพ้ืนฐานความปลอดภยั ของผูปว ย 1.6 บทสรปุ 1.7 คำถามทายบท 1.8 เอกสารอางอิง บทท่ี 2 การพยาบาลพ้นื ฐานในการปองกนั และควบคมุ การแพรกระจายเชือ้ 2 ช่ัวโมง 2.3 ความหมายของการติดเชอื้ 2.4 วงจรการตดิ เชอ้ื กลไกและการติดเชอ้ื ของรา งกายมนุษย 2.3 มาตรฐานในการควบคมุ การติดเชื้อและปองกนั การแพรกระจายเชอื้ 2.4 การพยาบาลเพ่ือควบคมุ การติดเช้ือและปองกนั การแพรกระจายเชื้อ 2.5 บทสรปุ 2.6 คำถามทายบท 2.7 เอกสารอางอิง 21

บทท่ี 3 หลักการพยาบาลพ้ืนฐานในการรบั ใหม การจำหนายและการสงตอผปู วย 2 ชั่วโมง 3.1 การพยาบาลเพ่ือการรบั ใหมใ นโรงพยาบาล 3.2 การพยาบาลเพ่ือการจำหนา ยผปู วย 3.3 การพยาบาลเพ่ือการสงตอผูป วย 3.4 บทสรปุ 3.5 คำถามทายบท 3.6 เอกสารอา งอิง บทที่ 4 หลักการและเทคนิคพยาบาลพน้ื ฐานในการวดั และประเมินสัญญาณชีพ 2 ชวั่ โมง 4.1 ความสำคัญของการวดั และประเมนิ สญั ญาณชีพ 4.2 หลักการวดั และประเมนิ สญั ญาณชีพ 4.3 การบันทกึ สัญญาณชพี ในรายงานผปู วย 4.4 บทสรปุ 4.5 คำถามทายบท 4.6 เอกสารอางองิ บทที่ 5 หลักการและเทคนิคการพยาบาลพื้นฐานในการดแู ลสุขวทิ ยาสว นบุคคล 4 ชว่ั โมง และสง่ิ แวดลอม 5.1 กระบวนการพยาบาลในการดูแลสุขวิทยาสว นบุคคล 5.2 การดแู ลสขุ วิทยาสวนบคุ คลในแตล ะชว งเวลาของวนั 5.3 หลักการและวิธีการดูแลสุขวทิ ยาสว นสวนบุคคล 5.4 การดูแลสง่ิ แวดลอ มขางเตียงผูปว ย 5.5 บทสรุป 5.6 คำถามทา ยบท 5.6 เอกสารอางองิ 22

บทท่ี 6 หลักการและเทคนคิ การพยาบาลพ้นื ฐาน ในการชว ยเคลื่อนไหวรางกาย 2 ช่ัวโมง และการฟน ฟูสภาพ 6.1 องคประกอบของการเคลื่อนไหว 6.2 การพยาบาลผปู วยที่ตองไดร ับการจัดทา 6.3 การพยาบาลผูป ว ยทต่ี องไดร ับการเคลือ่ นยาย 6.4 การพยาบาลเพ่ือฟนฟสู ภาพและปองกันภาวะแทรกซอน 6.5 บทสรปุ 6.6 คำถามทายบท 6.7 เอกสารอา งอิง บทท่ี 7 หลักการและเทคนคิ การพยาบาลพนื้ ฐานในการบรหิ ารยา 4 ชว่ั โมง 7.1 ความรูเ บือ้ งตน เกยี่ วกบั ยา 7.2 หลักการบริหารยา 7.3 การปอ งกันความคลาดเคลื่อนทางยา 7.4 การบรหิ ารยาทางปาก 7.5 การบรหิ ารยาทางผวิ หนังและเยอ่ื บุ 7.6 การบริหารยาฉดี 7.7 การบรหิ ารยาพน 7.8 บทสรุป 7.9 คำถามทา ยบท 7.10 เอกสารอา งองิ บทที่ 8 หลักการและเทคนิคการพยาบาลพ้ืนฐานในการใหส ารนำ้ เลือดและ 2 ชัว่ โมง สวนประกอบของเลือดทางหลอดเลอื ดดำ 8.1 หลกั การและวิธกี ารใหสารน้ำทางหลอดเลือดดำ 8.2 การปอ งกนั ภาวะแทรกซอนจากการใหส ารน้ำทางหลอดเลือดดำ 8.3 หลกั การและวธิ ีการใหเ ลือดและสวนประกอบของเลอื ด 8.4 การปองกันภาวะแทรกซอนจากการใหเ ลือดและสวนประกอบของเลอื ด 8.5 บทสรุป 8.6 คำถามทายบท 8.7 เอกสารอา งอิง 23

บทท่ี 9 หลักการและเทคนิคการพยาบาลพ้ืนฐานในการทำแผล 2 ชั่วโมง 9.1 ประเภทของแผล 9.2 กระบวนการหายของแผล 9.3 หลกั การและวิธีการทำแผล การตดั ไหม 9.4 บทสรุป 9.5 คำถามทายบท 9.6 เอกสารอา งอิง บทท่ี 10 หลักการและเทคนิคการพยาบาลพนื้ ฐานในการใหอาหารทางสายยางให 2 ชว่ั โมง อาหาร 10.1 ความผดิ ปกติของการรับประทานอาหารทพี่ บบอย 10.2 กระบวนการพยาบาลผปู วยท่มี คี วามผดิ ปกติของการรบั ประทาน อาหาร 10.3 หลกั การและวิธีการการใสสายยางใหอ าหารทางจมูก 10.4 หลักการและวิธกี ารใหอาหารทางสายยางใหอาหาร 10.5 การปองกนั ภาวะแทรกซอนจากการคาสายยางใหอาหารและการให อาหารทางสายยางใหอาหาร 10.6 บทสรุป 10.7 คำถามทายบท 10.8 เอกสารอางอิง บทที่ 11 หลกั การและเทคนิคการพยาบาลพืน้ ฐานในการสวนอจุ จาระและการ 2 ชัว่ โมง สวนปส สาวะ 11.1 ความผิดปกตขิ องการขบั ถายอุจจาระ 11.2 หลกั การและวิธีการสวนอุจจาระ 11.3 ความผดิ ปกตขิ องการขบั ถา ยปส สาวะ 11.4 หลักการและวธิ ีการสวนปสสาวะ 11.5 หลกั การและเทคนคิ การการบันทกึ ปริมาณน้ำเขา-ออก 11.6 บทสรุป 11.7 คำถามทา ยบท 24

11.8 เอกสารอางอิง บทที่ 12 หลักการและเทคนิคการพยาบาลพ้ืนฐานในการบำบดั ดว ยออกซเิ จน 1 ชั่วโมง 12.1 ความรูเบือ้ งตน ภาวะพรองออกซเิ จน 12.2 หลกั การและเทคนคิ การบำบัดออกซิเจน 12.3 การพยาบาลผูปว ยท่ีไดรบั การบำบดั ดวยออกซเิ จน 12.4 บทสรุป 12.5 คำถามทา ยบท 12.6 เอกสารอางอิง บทท่ี 13 หลักการและเทคนิคการพยาบาลพนื้ ฐานในการดูดเสมหะ 1 ชั่วโมง 13.1 ความรเู บ้ืองตนเกีย่ วกับภาวะเสมหะคั่งคาง 13.2 การพยาบาลผปู ว ยที่ไดรบั การดดู เสมหะทางทอหลอดลมคอ 13.3 หลกั การและวธิ ีการดูดเสมหะทางทอ หลอดลมคอ 13.4 บทสรุป 13.5 คำถามทา ยบท 13.6 เอกสารอางอิง บทที่ 14 หลกั การและเทคนิคการพยาบาลพนื้ ฐานในการเก็บสงิ่ สงตรวจ 1 ชั่วโมง 14.1 หลักการเกบ็ สง่ิ สงตรวจ 14.2 วธิ กี ารเกบ็ สิ่งสงตรวจ 14.3 บทสรุป 14.4 คำถามทายบท 14.5 เอกสารอางอิง บทท่ี 15 หลกั การและเทคนิคการพยาบาลพน้ื ฐานในการพยาบาลผปู วยระยะ 1 ช่ัวโมง สดุ ทายของชีวติ 15.1 ความรเู บ้อื งตนเกี่ยวกับผปู วยระยะสดุ ทาย 15.2 หลักการพยาบาลแบบประคับประคองและการดูแลระยะสดุ ทายของ ชีวติ 15.3 หลักการพยาบาลและวิธีปฎิบตั เิ มือ่ ผูปว ยท่ีถึงแกกรรม 25

15.4 บทสรุป 15.5 คำถามทา ยบท 15.6 เอกสารอางอิง รวมภาคทฤษฏี 30 ชวั่ โมง ภาคทดลอง 2 ชัว่ โมง บทท่ี 1 วิธปี ฎบิ ัติการพยาบาลพน้ื ฐานในการปอ งกันและควบคุมการแพรกระจาย เชอ้ื 1.1 วิธกี ารลา งมอื (Hand washing) 1.2 วธิ ีการใสถงุ มือปราศจากเชอื้ (Sterile Gloves) 1.3 วิธกี ารเปด หอ ของปลอดเชื้อและการหยิบจบั ของปลอดเช้ือ 1.4 วิธกี ารสวมและถอดเสื้อกาวนปลอดเชอื้ (sterile gown) 1.5 บทสรุป 1.6 แบบประเมินทักษะปฏิบัติการพยาบาลพนื้ ฐาน 1.7 เอกสารอา งองิ บทท่ี 2 วิธีปฎิบตั ิการพยาบาลพน้ื ฐานในการวดั และประเมนิ สญั ญาณชพี 2 ชั่วโมง 2.1 วิธีการวัดอุณหภมู ิรา งกาย (Temperature measurement) 2.2 วิธกี ารวัดชพี จร (pulse measurement) 2.3 วิธกี ารวัดอัตราการหายใจ (Respiratory measurement) 2.4 วิธกี ารวดั ความดันโลหิต (Blood pressure measurement) 2.5 บทสรุป 2.6 แบบประเมินทกั ษะปฏบิ ตั ิการพยาบาลพืน้ ฐาน 2.7 เอกสารอางองิ บทท่ี 3 วิธีปฎบิ ัติการพยาบาลพ้นื ฐานในการดูแลสุขวิทยาสวนบุคคล 2 ชั่วโมง 3.1 วธิ ีปฏบิ ตั ิการอาบน้ำผูปวยบนเตียงแบบสมบูรณ 3.2 วธิ ีปฏิบัติการนวดหลงั 3.3 วิธีปฏบิ ตั กิ ารทำความสะอาดอวัยวะสบื พนั ธภุ ายนอก 3.4 วธิ ปี ฏบิ ตั ิการสระผมบนเตียง 26

3.5 วธิ ีปฏบิ ตั ิการเช็ดตวั ลดไข 3.6 บทสรปุ 3.7 แบบประเมินทักษะปฏบิ ัติการพยาบาลพืน้ ฐาน 3.8 เอกสารอา งอิง บทที่ 4 วธิ ปี ฎบิ ตั ิการพยาบาลพนื้ ฐานในการทำความสะอาดเตยี งผูปว ย 2 ช่ัวโมง 4.1 วธิ ีการทำเตียงวา ง (empty bed) 4.2 วิธีการทำเตยี งท่ีมผี ปู วย (Occupied bed) 4.3 วธิ ีการทำเตียงผปู วยหลังจากการผา ตัด (Anesthetic bed) 4.4 บทสรปุ 4.5 แบบประเมนิ ทกั ษะปฏิบตั ิการพยาบาลพื้นฐาน 4.6 เอกสารอา งองิ บทที่ 5 วธิ ีปฎบิ ตั ิการพยาบาลพ้ืนฐานในการจัดทา และเคลือ่ นยา ยผูปว ย 2 ชวั่ โมง 5.1 วธิ ีการจัดทานอนผูป วย 5.2 วิธีการเคลอ่ื นยายผูปวย 5.3 บทสรุป 5.4 แบบประเมินทกั ษะปฏิบัติการพยาบาลพ้ืนฐาน 5.5 เอกสารอา งองิ บทที่ 6 วิธปี ฎิบตั ิการพยาบาลพน้ื ฐานในการบริหารยาทางปาก ทางตาและทางหู 2 ชว่ั โมง 6.1 วธิ ีการบริหารยาทางปาก 6.2 วิธีการบริหารยาทางตา 6.3 วธิ ีการบริหารยาทางหู 6.4 บทสรปุ 6.5 แบบประเมินทักษะปฏบิ ตั ิการพยาบาลพน้ื ฐาน 6.6 เอกสารอา งองิ 27

บทที่ 7 วธิ ปี ฎิบัติการพยาบาลพน้ื ฐานในการฉดี ยาเขา ชัน้ ผิวหนัง ชัน้ ใตผ ิวหนงั 2 ชว่ั โมง และชน้ั กลามเนอื้ 7.1 วธิ ีการยาฉีดเขา ชัน้ ผวิ หนงั (intradermal injection) 7.2 วธิ ีการฉีดยาเขาใตผ ิวหนัง (subcutaneous injection) 7.3 วธิ ีการฉีดยาเขา ชั้นกลา มเนอ้ื (intramuscular injection) 7.4 บทสรุป 7.5 แบบประเมินทกั ษะปฏบิ ัติการพยาบาลพน้ื ฐาน 7.6 เอกสารอางอิง บทที่ 8 วิธปี ฎิบัติการพยาบาลพื้นฐานในการบริหารยาฉดี ยาเขา หลอดเลือดดำ 2 ชว่ั โมง 8.1 วธิ ีการฉดี ยาเขา หลอดเลอื ดดำในระยะสัน้ (intravenous injection push) 8.2 วธิ ีการฉดี ยาเขา หลอดเลือดดำแบบหยด (intravenous injection drip) 8.3 บทสรุป 8.4 แบบประเมนิ ทักษะปฏบิ ัติการพยาบาลพ้ืนฐาน 8.5 เอกสารอางองิ บทท่ี 9 วิธปี ฎบิ ัติการพยาบาลพืน้ ฐานในการบริหารยาพน 2 ชว่ั โมง 9.1 วิธีการบรหิ ารยาพน 9.2 บทสรปุ 9.3 แบบประเมินทักษะปฏบิ ตั ิการพยาบาลพืน้ ฐาน 9.4 เอกสารอา งองิ บทที่ 10 วิธปี ฎิบัตกิ ารพยาบาลพืน้ ฐานในการใหสารน้ำทางหลอดเลือดดำ 2 ชั่วโมง 10.1 วิธกี ารใหสารนำ้ ทางหลอดเลือดดำ 10.2 บทสรปุ 10.3 แบบประเมินทักษะปฏิบตั กิ ารพยาบาลพื้นฐาน 10.4 เอกสารอางอิง 28

บทท่ี 11 วธิ ปี ฎิบัติการพยาบาลพื้นฐานในการทำแผล 2 ชั่วโมง 11.1 วิธีการทำแผลแบบ Dry dressing 2 ชว่ั โมง 11.2 วธิ กี ารทำแผลแบบ Wet dressing 2 ชัว่ โมง 11.3 บทสรุป 2 ชั่วโมง 11.4 แบบประเมนิ ทักษะปฏิบัตกิ ารพยาบาลพื้นฐาน 11.5 เอกสารอางอิง บทท่ี 12 วธิ ีปฎบิ ตั กิ ารพยาบาลพืน้ ฐานในการใหอ าหารทางสายยางใหอาหาร 12.1 วิธกี ารการใสสายยางใหอาหารทางจมูก 12.2 วธิ ีการใหอาหารทางสายยางใหอาหาร 12.3 บทสรุป 12.4 แบบประเมนิ ทักษะปฏบิ ตั ิการพยาบาลพ้นื ฐาน 12.5 เอกสารอางอิง บทท่ี 13 วิธปี ฎิบตั กิ ารพยาบาลพืน้ ฐานในการสวนปส สาวะเปน ครงั้ คราว 13.1 วธิ ีการสวนปสสาวะแบบเปน ปสสาวะเปนครง้ั คราว (intermittent catheter) 13.2 บทสรุป 13.3 แบบประเมินทกั ษะปฏบิ ัตกิ ารพยาบาลพนื้ ฐาน 13.4 เอกสารอางอิง บทท่ี 14 วธิ ีปฎิบัติการพยาบาลพนื้ ฐานในการใหอ อกซเิ จน 14.1 วิธีการใหออกซิเจนดว ย Nasal cannula 14.2 วิธีการใหออกซเิ จนดว ย Mask with bag 14.3 วิธกี ารใหอ อกซเิ จนดว ย Collar mask 14.4 บทสรุป 14.5 แบบประเมนิ ทกั ษะปฏิบตั ิการพยาบาลพ้ืนฐาน 14.6 เอกสารอางอิง 29

บทที่ 15 วธิ ีปฎบิ ัติการพยาบาลพืน้ ฐานในการดดู เสมหะทางทอหลอดลมคอ 2 ชั่วโมง 15.1 วธิ ีการดูดเสมหะทางทอ หลอดลมคอ 15.2 บทสรุป 15.3 แบบประเมินทักษะปฏบิ ัติการพยาบาลพนื้ ฐาน 15.4 เอกสารอางอิง รวมภาคทดลอง 30 ชวั่ โมง การวัดและการประเมินผล 1. การวัดผล ตารางท่ี 1.1 แผนการประเมินผลการจดั การเรยี นรูภาคทฤษฎี งานกิจกรรม/ แบบประเมนิ ผลลัพธการเรยี นรู % LO3 LO4 LO6 LO1 LO2 -- LO5 - 1.25 - สังเกตพฤตกิ รรม แบบประเมินพฤติกรรม 1.25 - -- - - 1.25 ภาคทฤษฎี ภาคทฤษฎี 30 3 2 - 37.5 รายงานการสะทอน แบบประเมินรายงานการ 1.25 - -- - - 24 -- - - 36 คดิ ดานคณุ ธรรม สะทอนคิดดา นคณุ ธรรม 30 3 2 - 100 จรยิ ธรรม จริยธรรม % LO6 สอบ OSCE รวบ แบบประเมินกรณศี กึ ษา 2.5 - - 2.5 ยอดตามโจทยใ น สถานการณจ ำลอง สอบกลางภาค ขอสอบปรนัย - 24 สอบปลายภาค ขอสอบปรนยั - 36 รวม 5 60 ตารางท่ี 1.2 แผนการประเมินผลการจัดการเรยี นรูภาคทดลอง งานกจิ กรรม/ แบบประเมิน ผลลพั ธการเรียนรู LO3 LO4 LO1 LO2 -- LO5 - สงั เกตพฤตกิ รรม แบบประเมินพฤติกรรม 2.5 - ภาคทดลอง ภาคทดลอง 30

สอบ objective ขอสอบ OSCE - 60 15 - - - 75 - 22.5 structured - 100 clinical examination สอบ OSCE รวบ ปฏิบัติการพยาบาลตาม 2.5 - 15 3 2 ยอดตามโจทยใ น แผนการพในสถานการณ สถานการณจ ำลอง จำลอง รวม 5 60 30 3 2 2. การประเมินผล ตารางท่ี 1.3 เกณฑก ารประเมินผลการเรียนดว ยระบบ ระดบั ความหมายของผลการเรียน คาระดับคะแนน ชว งคะแนน A ยอดเยย่ี ม (Excellent) 4.00 80-100 B+ ดมี าก (Very Good) 3.50 75-79 B ดี (Good) 3.00 70-74 C+ ดพี อใช (Fairly Good) 2.50 65-69 C พอใช (Average) 2.00 60-64 D+ ออน (Poor) 1.50 55-59 D ออ นมาก (Very Poor) 1.00 50-54 E ตก (Fail) 0.00 0-49 การประเมินและปรับปรงุ การดำเนนิ การของรายวิชา 1. กลยุทธการประเมนิ ประสทิ ธผิ ลของรายวิชาโดยนักศกึ ษา 1.1 ประเมินการสอนของอาจารยผสู อนรายบคุ คลผานระบบการประเมนิ ของมหาวทิ ยาลั 1.2 การประเมินผลการจดั การเรยี นการสอนรายวิชา 1.3 ผูเรียนประเมินตนเองในแตละคาบเกี่ยวกับการบรรลุผลสัมฤทธิ์การเรียนรูตามที่ รายวิชากำหนด 1.4 การสนทนากลุมยอยระหวางผูสอนและสัมภาษณผูเรียนในประเด็นตางๆ เชน ประสิทธิผลของวิธีการ เรียนการสอน ผลสัมฤทธิ์การเรียนรู ทรัพยากร และสิ่งสนับสนุนการเรียนรู เปนตน 31

2. กลยุทธการประเมนิ การสอน 2.1 พจิ ารณาจากผลการผลการสอบกลางภาค การสอบปลายภาค การสอบ OSCE การสอบ รวบยอดตามโจทยสถานการณของนักศึกษาประกอบกับผลการประเมินการสอนจากนักศกึ ษา 2.2 พิจารณาผลการประเมินอาจารยผูสอนโดยอาจารยผูรวมสอน อาจารยผูรับผิดชอบ หลกั สตู รและผบู งั คับบัญชา 2.3 การทวนสอบผลการเรียนรโู ดยคณะกรรมการทวนสอบเพ่อื ประเมนิ ผลการเรียนการสอน 3. การปรับปรุงการสอน 3.1 สัมมนาการจัดการเรียนการสอน ปรับปรุงการสอนโดยใชผลการประเมินประสิทธิภาพ การสอนรายวิชา 3.2 นำผลการสัมมนาการจัดการเรียนการสอนมาปรับปรุงคูมือ หนังสือหรือตำราการ พยาบาลพน้ื ฐานและการพฒั นาส่อื การเรยี นการสอน 4. การทวนสอบมาตรฐานผลสมั ฤทธิ์ของนักศกึ ษาในรายวิชา 4.1 ทวนสอบมาตรฐานผลสัมฤทธ์ิของนกั ศึกษาโดยระบบคณะกรรมการบริหารหลกั สูตร 4.2 การดำเนินการทบทวนและการวางแผนปรับปรงุ ประสทิ ธิผลของรายวชิ า 4.3 ปรับปรุงระบบการเรียนการสอน การวัดและการประเมินผลจากผลการประเมินของ นักศกึ ษา ผลการทวนสอบมาตรฐานผลสมั ฤทธิ์รายวิชาและผลจากการสมั มนาอาจารยผูสอน 32

สวนที่ 1 การพยาบาลพ้นื ฐาน ภาคทฤษฎี 33

แผนบริหารการสอนประจำบทท่ี 1 แนวคดิ และหลักการพยาบาลพื้นฐาน หัวขอเน้อื หาประจำบท 1. ภาวะสุขภาพ ความเจบ็ ปวยและการพยาบาล 2. บทบาทพยาบาลและทมี สขุ ภาพ 3. สทิ ธผิ ูปวยและจรรยาบรรณวิชาชพี 4. หลักการพยาบาลแบบองคร วม 5. หลกั การพยาบาลบนพนื้ ฐานความปลอดภยั ของผูปว ย จำนวนชั่วโมงท่ีสอน: ภาคทฤษฎี 2 ชัว่ โมง วัตถุประสงคเ ชิงพฤติกรรม 1. อธบิ ายความหมายของภาวะสขุ ภาพและความเจบ็ ปว ย 2. ระบกุ ารพยาบาลตามบทบาทอสิ ระและบทบาทในทีมสหสาขาวิชาชีพ 3. วางแผนการพยาบาลโดยใชห ลักการพยาบาลแบบองคร วมบนพ้ืนฐานความปลอดภัยของ ผปู ว ย วิธสี อนและกิจกรรมการเรียนการสอน 1. วธิ สี อน 1.1 บรรยายแบบมีสว นรวม 1.2 อภิปรายกลุม ยอย 1.3 ยกตวั อยา งกรณศี กึ ษาเพอื่ การอภิปราย 2. กิจกรรมการเรียนการสอน 2.1 บรรยายเรื่องการเจ็บปวยแบบเรื้อรังและแบบเฉียบพลัน บทบาทและความรับผิดชอบ ของพยาบาล บทบาทอิสระและบทบาทในทีมสหสาขาวิชาชีพ หลักการพยาบาลที่คำนึงถึงหลักการ พยาบาลแบบองครวม (Holistic care) ผเู รยี นรว มอภปิ รายและยกตัวอยางในแตละหวั ขอ 2.2 บรรยายการวางแผนการพยาบาลโดยใชหลักการพยาบาลแบบองครวมบนพื้นฐาน ความปลอดภยั ของผูปวย ยกตัวอยา งกรณีศึกษาและใหผูเรียนรว มกนั วางแผนการพยาบาล 34

2.3 สรุปการเรียนรูและใหผูเรียนเลมเกมสตอบคำถามแบบฝกหัดทายบทดวยโปรแกรม สำเร็จรปู สมารทโฟน สื่อการเรยี นการสอน 1. เอกสารประกอบการสอน 2. โปรแกรมสำเร็จรูป Power Point Presentation 3. โปรแกรมสำเรจ็ รูป Quizziz.com การวดั ผลและประเมนิ ผล 1. การเขา ชัน้ เรยี นรวมกบั การสงั เกตพฤตกิ รรมการเรียน 2. การสงั เกตการมสี ว นรว มในอภิปรายและตอบคำถาม 3. การทำแบบฝกหัดทา ยบท 4. การสอบกลางภาค 35

บทที่ 1 แนวคดิ และหลักการพยาบาลพื้นฐาน การพยาบาล เปนการดูแลชวยเหลือบุคคลใหมีภาวะสุขภาพที่ดี ปลอดภัยจากความ เจ็บปวย ความเขาใจเกี่ยวกับความเจ็บปวยและบทบาทของพยาบาล ตลอดจนเขาใจถึงความสำคัญ ของสทิ ธผิ ปู ว ย และจรรยาบรรณวิชาชพี เพื่อชวยใหเ กิดความปลอดภัยสูงสุดแกผ ูปว ยตอไป 1.1 ภาวะสุขภาพและความเจบ็ ปวย ความหมายของสุขภาพ ไดมีผูใหความหมายไวเปนจำนวนมาก ในบทนี้จะขอยกตัวอยาง ความหมายของคำวา สขุ ภาพ ไวพอ สงั เขป ดงั นี้ องคการอนามัยโลก ใหความหมายของสุขภาพไววา “ สุขภาพ หมายถึง ภาวะแหงความ สมบรู ณข องรางกาย จิตใจ การอยใู นสงั คมอยา งปกติสุข” (World Health Organization, 1974 อา ง ใน สปุ ราณี เสนาดสิ ยั , 2558 ) พระราชบัญญตั สิ ุขภาพแหง ชาติ พ.ศ. 2550 กลา ววา “ สุขภาพ หมายถึง ภาวะของมนุษย ท่ีสมบูรณทงั้ ทางกาย ทาง จิต ทางปญ ญา และทางสงั คม เชื่อมโยงการเปน องคร วมอยางสมดลุ ” (ราช กิจจานุเบกษา, 2550 อางใน สุปราณี เสนาดสิ ยั , 2558) สุปราณี เสนาดิสัย กลาววา “สุขภาพองครวม หมายถึง การมีรางกายแข็งแรง สมบูรณ ไม เจ็บปว ยงาย ถาเจ็บปวยก็ ไดร ับการดูแลอยางดี ไมเ สยี ชวี ิตกอนวัยอันควร มจี ิตใจรื่นเริง ผอ งใส สบาย สะอาด สงบ ไมทุกข ไมทุรทุราย วุนวาย มีชีวิต ความเปนความเปนอยูในสังคมเปนอยางดี อยูใน ครอบครัวทอ่ี บอนุ และมีชุมชนท่ีเขม แขง็ ” (สุปราณี เสนาดิสยั , 2558) ดงั น้ันจงึ สรปุ วา สขุ ภาพ หมายถงึ การท่บี ุคคลมีรางกายท่ีสมบรู ณ แขง็ แรง มีจิตใจที่เขมแข็ง สามารถใชชีวติ อยู ไดเ ปน อยางดใี นครอบครัว ในสังคม แตเ มอื่ มกี ารเจบ็ ปว ยก็ไดร ับจากดูแลเปนอยาง ดจี นคงไวซ่ึงความสมบูรณแขง็ แรงดังเดมิ ความเจ็บปวย หมายถึง การมีความเบี่ยงเบนของภาวะสุขภาพทั้งทางดานรางกาย จิตใจ ครอบครัว สังคม ทำใหบุคคลไมมีความสุข ไมสามารถดูแลตนเองได ไมสามารถดำรงไวซึ่งภาวะ สุขภาพที่ดีได ความเจ็บปวยเปนภาวะสวนบุคคลที่ผูอื่นไมสามารถบอกแทนได ความเจ็บปวยไมได หมายความถงึ การเปน โรค เนอื่ งจากความหมายของโรค หมายถงึ การเปลย่ี นแปลงหนาท่ขี องรางกาย 36

เปนผลใหความสามารถและการทำงานของอวัยวะตางๆ ลดลง หรือการเกิดโรคสงผลใหชวงชีวิตของ บุคคลมีระยะเวลาสั้นลง จึงกลาวไดวา โรคทำใหเกิดความเจ็บปวยขึ้นกับบุคคล (สุปราณี เสนาดิสัย, 2558) 1.1.1 ประเภทของความเจ็บปวย การเจ็บปวยสามารถแบงไดเปน 2 ประเภท ดังนี้ 1) ความเจ็บปวยเฉียบพลัน (Acute illness) เปนภาวะที่มีอาการเจ็บปวยเกิดขึ้น ภายในระยะเวลาอนั ส้นั อาการจะเกิดข้ึนทนั ทีทันใดและหายไปอยางรวดเรว็ ซึ่งมที ัง้ การเจ็บปวยแบบ ที่ไมรุนแรง เชน หวัด ทองเสีย หรืออาจเปนชนิด รุนแรงตองไดรบั การรกั ษาดว ยยาปฏิชีวนะหรือการ ผาตดั เมื่อไดรับการรกั ษาจนหายจากความเจบ็ ปว ยแลว บคุ คล จะกลับเขาสภู าวะปกตไิ ด 2) ความเจ็บปวยเรื้อรัง (Chronic illness) เปนภาวะที่การเจ็บปวยเกิดขึ้นเปน ระยะเวลายาวนานตั้งแต 6 เดอื นข้ึนไป ความเจบ็ ปวยเร้ือรงั มักเกิดข้นึ ชา ๆ มชี ว งท่ีโรครุนแรง กำเริบ ชวงที่อาการทุเลาลงหรือหายไป สลับไปมา การพยาบาลที่สำคัญในการดูแลผูปวยที่มีภาวะเจ็บปวย เร้อื รัง ควรเปน การปรับการดำเนนิ ชวี ิตใหสอดคลอ งกบั สภาวะ ความเจบ็ ปว ย 1.1.2 ระยะของความเจ็บปวย ระยะท่ี 1 ระยะทมี่ อี าการเกิดข้นึ บคุ คลเรม่ิ รบั รูถงึ ความผดิ ปกตทิ ี่เกดิ ขึน้ ในรางกาย อาการ น้ันอาจชดั เจนหรอื ไมกไ็ ด หากอาการยังคงดำเนนิ ตอไปเรือ่ ยๆ หรือคอ ยๆ แยล งก็จะเขาสูร ะยะตอไป ระยะที่ 2 ระยะยอมรับในบทบาทการเปน ผูปว ย ระยะนี้ผูปว ยคิดวาตนเองปวยและแสวงหา ขอมูลเพื่อยืนยันวาเคยมี ใครมีอาการเชนเดียวกับตนเองบาง บุคคลอาจเลือกวิธีการดูแลสุขภาพตาม ความเชอื่ ของตน เชน ใชย าสมุนไพร ซือ้ ยามา รบั ประทานหรอื ไปพบแพทย ระยะท่ี 3 การยอมรบั ในบทบาทการพ่ึงพาคนอนื่ ระยะนีบ้ คุ คลจะยอมรบั การวินิจฉยั โรคและ ใหความรวมมือในการ รักษา บุคคลตองการความชวยเหลือและกำลังใจ ผูปวยอาจตองเขารับการ รักษาในโรงพยาบาล หรือหากผปู ว ยหรือครอบครัว สามารถจดั การการเจ็บปวยได ผปู ว ยนั้นกจ็ ะไดร ับ การดแู ลทบ่ี าน ระยะที่ 4 ระยะการฟนตัวและกลับคืนสูสภาพปกติ ระยะนี้การพึ่งพาบุคคลอื่นจะหายไป สามารถรับผิดชอบตนเอง ได บุคคลที่ไดรับการดูแล การใหสุขศึกษาที่ดี จะสามารถกลับสูภาวะปกติ ได แตหากเปนการเจ็บปวยแบบเรื้อรงั ระยะการฟน หายจะถกู แทนท่ีดวย การปรับตัวท่ีเหมาะสมกับ ขอจำกดั ทางสุขภาพ 37

1.1.3 ผลกระทบของความเจบ็ ปว ย 1) ผลกระทบตอตัวผูปวย ผูปวยจะประสบกับการเปลี่ยนแปลงทางพฤติกรรม อารมณ การเปลี่ยนแปลงทางดานภาพลักษณ ที่มีผลตอวิถีชีวิต โดยผูปวยอาจมีการแสดงอารมณหรือ พฤติกรรมที่แตกตางไปจากเดิม ทั้งนี้การแสดงออกของบุคคลอาจแตกตา งกัน ขึ้นอยูกับ ลักษณะของ ความเจ็บปวย ความรนุ แรงของการเจบ็ ปว ยและธรรมชาติของการเจบ็ ปว ย โดยเฉพาะการเจ็บปวยท่ีมี ความ รุนแรงอาจจะทำใหผ ูปวยมีอารมณในขณะเจ็บปวย ซึง่ ประกอบไปดวย (1) ความวิตกกังวล (anxiety) เปนความรูสึกที่ไมแนนอน ความกลัวความเจ็บปวย ที่มาคุกคาม คาใชจายในการรักษา กลัวการตองออกจากงาน ซึ่งพฤติกรรมที่แสดงออกอาจแตกตาง กันไป (2) ความกลัว (fear) อาจกลัวรางกายไมกลับมาเปนปกติ กลัวความตาย บางคร้ัง อาจเปนความตกใจ (shock) ซึ่งเปนการ ตอบสนองดวยอารมณที่รุนแรง มักเกิดในผูปวยที่ไดรับการ วินิจฉยั โรคที่รุนแรง (3) มีพฤติกรรมถดถอยตองการความสนใจ ความเอาใจใสม ากขึ้น เมื่อไมไดรบั ความ สนใจอาจแสดงอาการหงุดหงดิ พาลหาเรื่องได ซงึ่ อาจแสดงออกในหลายลักษณะ ไดแก - ปฏิเสธ (denial) เปนการปฏิเสธความเจ็บปวยที่เกิดขึ้น การไมยอมรับความ จริง ซึ่งการไมยอมรับความจริงในระยะ สั้นอาจเปนการจัดการความเจ็บปวยได แตหากเกิดขึ้นใน ระยะยาวอาจสง ผลเสียได - โกรธ (angry) ผูปวยอาจแสดงความโกรธผูอื่น เชน บุคคลในครอบครัว บุคลากรทางการแพทย เก็บตัว (withdrawal) การปฏิเสธที่จะมีปฏิสัมพันธกับบุคคลอื่น ซึ่งการเก็บ ตวั นอ้ี าจเปนอาการแสดงเรม่ิ ตนของภาวะ ซมึ เศรา ได - จูจี้ จกุ จิกมากเกินกวาปกติ ทัง้ ท่ไี มเคยเปน มากอน - คิดกับความเจ็บปวยของตนเองตลอดเวลา ตอ งการใหผอู น่ื พูดเก่ียวกับเรื่องของ ตนเอง ไมค อ ยฟง เร่อื งความ เจบ็ ปวยของผูอ ่นื - ความสนใจสิ่งแวดลอมรอบขางลดลง สนใจเร่อื งของตนเองมากขึ้น บางคนอาจ สนใจทำเรือ่ งทตี่ นไมเ คยสนใจทำมากอ น 38

- เจตคติเปลี่ยนแปลงไป จากคนที่เคยทำอะไรดวยตนเองได กลายเปนคนท่ี ตองการการเอาใจใสอยางใกลชิด ผูปวย ที่นอนโรงพยาบาลอาจแสดงออกโดยการเรียกพยาบาลบอย ๆ เรยี กรอ งความสนใจจากญาติมากข้นึ 2) ผลกระทบตอครอบครัว การเจ็บปวยที่เกิดขึ้นสงผลกระทบตอครอบครัวของผูปวย เนื่องมาจากการเปนสมาชิกในครอบครัวของผูปวยเมื่อเกิดความเจ็บปวยบทบาทในครอบครัวอาจมี การเปลี่ยนแปลงไป โดยเฉพาะผูท ีเ่ ปนหัวหนา ครอบครัวทีม่ ีหนา ท่ีในการหารายไดห ลักของครอบครวั ทง้ั นผี้ ลกระทบทีเ่ กิดข้ึนกับครอบครวั มีความเกีย่ วเน่ืองกบั การเจ็บปวยท่ีมคี วามรุนแรง หรือระยะเวลา ในการเจบ็ ปวยที่ยาวนาน 1.2 การพยาบาล บทบาทพยาบาลและทีมสุขภาพ 1.2.1 ขอบเขตหนาทขี่ องพยาบาล ขอบเขตหนาที่ของพยาบาลในการปฏิบัติการพยาบาล (ถนอมขวัญ ทวีบูรณ ,2553) พยาบาลสามารถทำกิจกรรมในการปฏิบัติการพยาบาลและสามารถตัดสินใจในการปฏิบัติการ พยาบาลไดดวยตนเอง รวมทั้งการปฏิบัติการพยาบาลตามแผนการรักษาของแพทย ดังนั้น จึงแบง ลกั ษณะการปฏบิ ตั กิ ารพยาบาลได 2 ลักษณะ คือ 1) การปฏบิ ตั ิการพยาบาลโดยอิสระ (Independent nursing) พยาบาลสามารถใช ความรู ความสามารถ ศาสตรทางการพยาบาลและใหการพยาบาล ผูใชบริการไดอยางอิสระ โดยไมตองมีคำสั่งการรักษา จึงเปนบทบาทอิสระของพยาบาล (Independent role) เชน การพลกิ ตะแคงตัวผปู ว ยทไี่ มสามารถชวยเหลอื ตนเองได การเชด็ ตัวลดไข การสังเกตอาการเปล่ียนแปลงของผูป วย การบนั ทกึ อาการผปู วยและการติดตามประเมนิ สญั ญาณชีพ เมอื่ มกี ารเปลีย่ นแปลง ใหคำปรกึ ษาสุขภาพ แนะนำ รวมวางแผนการดูแลตนเองของผูปว ย 2) การปฏิบัติการพยาบาลไมอิสระ (Dependent nursing) พยาบาลตองปฏิบัติการ พยาบาลรว มกับวชิ าชีพอ่นื หรือแพทยผรู ักษา เพ่ือใหผใู ชบ ริการ ไดร บั การดแู ลรักษาอยางถูกตองและ ปลอดภัย เชน การใหยา และการรักษาดวยวิธีการตางๆ จึงเปนบทบาทไมอิสระของพยาบาล (Independent role) เชน การใหสารน้ำทางหลอดเลือดดำ การเตรียมผาตัด การเตรียมผูปวยเพื่อ การตรวจพิเศษตางๆ พยาบาลจะตองปฏิบัติการพยาบาลโดยใชความรูทางวิทยาศาสตรรูเหตุ รูผล ของการกระทำผสมผสานกับศิลปะแหง วิชาชีพ เพื่อใหการพยาบาลไดอยางอิสระหรือการพยาบาลท่ี 39

ไมอิสระ ตามขอบเขตของวิชาชีพการพยาบาล จากงานวิจัยและความคิดเห็นของผูรูจะเห็นวา คุณลักษณะที่สำคัญของพยาบาลที่ผูรับบริการตองการคือพยาบาลตองมีจรรยาบรรณในวิชาชีพ ซ่ึง ไดแก ความรับผิดชอบ การเคารพสิทธิของบุคคลซึ่งจะทำใหพยาบาลปฏิบัติหนาที่ดวยความรู ความสามารถ ความเขา ใจและไมละเมิดสิทธิของอื่น มคี วามเคารพในคุณคาและศักดิศ์ รีของความเปน ของบุคคล 1.2.2 หนาท่ีและความรับผดิ ชอบของพยาบาล พยาบาลมีความรับผดิ ชอบและบทบาทหนาทท่ี ีแ่ ตกตางกนั ไปตามลักษณะของงานทป่ี ฏิบัติใน สถานพยาบาล แตโดยภาพรวมแลว พยาบาลมีบทบาทหนาทห่ี ลักดงั ตอ ไปนี้ 1) การบรรเทาอาการหรือการพยาบาลแบบประคับประคอง (alleviative or palliative) เปนการปฏิบตั ิการพยาบาลเพื่อใหผูปว ยบรรเทาหรือปราศจากความทุกขทรมาน ท้ังดาน รางกาย และจิตใจ ใหผูปวยมีความสุขสบาย สามารถ ดำรงชีวิตประจำวันไดตามปกติหรือใกลเคียง ปกติ ซึ่งเปนบทบาทอิสระของพยาบาลที่สามารถใหการพยาบาลไดโดย ไมตองมีคำสั่งการรักษาของ แพทย เชน การดูแลความสุขสบาย ความสะอาดรางกาย การปองกันแผลกดทับ การจัด ทาที่สุข สบาย การดแู ลสิ่งแวดลอม การดแู ลดา นจติ ใจ อารมณ 2) การส รางเ ส ริ มส ุ ขภ า พแ ล ะ กา ร ฟ น ฟ ูส ภ า พ (health promotion and rehabilitation) เปนการปฏิบัติการพยาบาลเพื่อ เสริมสรางสุขภาพที่ดีใหกับประชาชน เชน การให ความรู การเปนที่ปรึกษาเพื่อใหประชาชนสุขภาพที่ดี การพักผอน ที่เหมาะสม การออกกำลังกาย รวมถึงการใหค ำแนะนำการปฏบิ ัติตัวเพื่อการฟน ฟูภายหลังการผาตดั เพือ่ ชวยให ผูปวยมีการฟนตัวที่ ดี 3) การปองกันโรค (prevention) เปนการปฏิบัติการพยาบาล การใหสุขศึกษาที่มุง เนน การปอ งกนั การเกดิ โรคใน ประชาชนท่มี สี ุขภาพดี กลุม ทมี่ ีความเสย่ี งตอการเกิดโรคตาง ๆ 4) การรักษาพยาบาล (curative) เปนการปฏิบัติการพยาบาลตามแผนการรักษาของ แพทย ซึ่งเปนบทบาทไมอิสระ พยาบาลตองดูแลใหผูปวยไดรับการรักษาอยางถูกตองตามแผนการ รักษาของแพทย 40

1.2.3 บทบาทของพยาบาล การปฏบิ ัตกิ ารพยาบาลเพื่อใหเกิดความสอดคลองกบั ความตองการของผูปวย ผูท่ีมีสุขภาพดี ครอบครัว ชุมชน พยาบาลตอ งสวมบทบาทตา ง ๆ ดังน้ี 1) ผูใหการดูแล (care provider) เปนการดูแลชวยเหลือใหเกิดความสุขสบาย การ ชวยเหลือกิจวัตรประจำวัน รวมทั้งการปฏิบัติหนาที่รวมกับทีมสุขภาพอื่น ๆ ตามแผนการรักษาของ แพทย 2) ผูติดตอสื่อสาร (communicator) เปนผูทำความเขาใจและแลกเปลี่ยนขอมูลของ ผปู วยกบั ครอบครัว 3) ผสู อน (teacher) เปนผใู หความรทู ่ถี กู ตองใหป ระชาชนสามารถดูแลสขุ ภาพตนเองได 4) ผูใ หค ำปรึกษา (counselor) กับผูปวยแตละรายทีม่ ปี ญ หาสขุ ภาพทแ่ี ตกตางกัน 5) ผูพิทักษสิทธิผูปวย (advocator) การปกปองและพิทักษสิทธิของผูปวยนั้นเปนสิ่งที่ สำคัญในระบบสุขภาพ เนื่องจากผูใหบริการทางสุขภาพมีความรูมากกวาผูปวย เมื่อใหการรักษาท่ี มุงเนนผลลัพธของการรักษาอาจมี การละเลยความตองการของผูปวยได โดยเฉพาะในสังคม วัฒนธรรมที่มีความเกรงใจผูใหการรักษาจนไมกลาสอบถามใด ๆ พยาบาลในฐานะที่อยูใกลชิดผูปวย ตองใหการพยาบาลดวยความเคารพในสิทธิผูปวย รวมทั้งชวย ใหผูปว ยตระหนักในสิทธิของตนเองใน การรกั ษาหรอื ชวยปกปอ งผปู ว ยไมใหถูกผอู ่นื ละเมิดได 6) ผูจัดการ (manager) เปนการทำหนาที่บริหารจัดการในกระบวนการรักษาพยาบาล ประสานงานกับทีมสุขภาพ ตาง ๆ เพื่อใหผูปวยหรือผูรับบริการไดรับการดูแลที่ถูกตอง ปลอดภัย ภายในระยะเวลาทเี่ หมาะสม ประหยดั คา ใชจ าย 7) ผูวิจัย (researcher) เพื่อใหเกิดประสิทธิภาพสูงสุดในการใหการพยาบาลผูปวย พยาบาลจำเปนตองนำความรูใหม ๆ หลักฐานเชิงประจักษ มาพัฒนาการพยาบาล บทบาทผูวิจัยนี้ หมายความถึง การทำวจิ ยั และการนำผลการวจิ ยั มาใชใ นการพัฒนาการปฏิบัติการพยาบาลดว ย 8) บทบาทพิเศษเพิ่มเติม (Extended career roles) เชน เปนพยาบาลเวชปฏิบัติ พยาบาลเฉพาะทางหรอื ผูเชี่ยวชาญในคลนิ ิก สาขาตา งๆ เชน สาขาการพยาบาลผูใหญ-ผูสูงอายุ หัวใจ และหลอดเลอื ด มารดา-ทารก จติ เวช ครู/อาจารยพยาบาล นักวจิ ัยทางการพยาบาล พยาบาลวิสัญญี ซึ่งนับวาเปน ผทู ่มี เี อกสิทธแิ ละมีความอิสระในบทบาทของตนเองทค่ี อนขา งสงู 41

1.2.4 ทมี สุขภาพ การดูแลสุขภาพประชาชนจำเปนตองอาศัยความรูที่มาจากหลายสาขาวิชาชีพ โดยทำงาน รวมกันในลักษณะของ ทีมสหสาขาวิชาชีพ (multidisciplinary team) เพื่อใหการชวยเหลือ สนับสนุน ดูแลผูรับบริการใหไดรับประโยชนสูงสุด โดยทีมสหสาขาวิชาชีพที่พบไดบอยประกอบไป ดว ย 1) แพทย รับผิดชอบประเมินความผิดปกติของรางกาย จิตใจ วินิจฉัยโรค และใหการ รกั ษาดวยวิธกี ารตา ง ๆ เชน รักษา ดว ยยา ผาตัด 2) พยาบาล มีหนาที่ดูแลผูปวยใหสุขสบาย ปลอดภัยใหผูปวยไดรับการรักษาที่ถูกตอง ฟนฟสู มรรถภาพรา งกาย สงเสรมิ สุขภาพ ปองกนั โรค 3) เภสัชกร เปนผูเชี่ยวชาญเรื่องฤทธิ์ของยา ผลของยาที่เกิดกับผูปวย มีหนาที่ในการ จดั หา เตรียมยา จายยาใหผ ูป ว ย ประเมินประวัตกิ ารแพยา ผลขา งเคยี งของยา ใหค ำปรกึ ษาเร่ืองการ ใชย าแกบุคลากรทีมสุขภาพ 4) นักกายภาพบำบัด ประเมินและใหการบำบัดทางกายภาพ พัฒนาความแข็งแรงของ กลา มเน้ือที่ชว ยในการเคลื่อนไหว รางกาย 5) นักกิจกรรมบำบัด ทำหนาที่ประเมินและคนหาปญหาในการทำกิจกรรม การดำเนิน ชวี ิตของผูปวย 6) นักเวชศาสตรสื่อความหมาย เปนนักแกไขการไดยิน แกไขการพูด ชวยเหลือฟนฟู ประสทิ ธิภาพในการไดย นิ และการพูด 7) นักสังคมสงเคราะห ทำหนาที่ประเมิน วิเคราะห แกไขปญหาดานคารักษาพยาบาล สนับสนนุ ชวยเหลือใหผปู วยสามารถ กลับไปใชชีวติ ในสังคมได 8) โภชนากร เปนผูทำหนาที่คำนวณพลังงาน สารอาหาร และคิดสูตรอาหารเพ่ือ ใหบ ริการแกผ ปู ว ยทม่ี ขี อ จำกัดเรอื่ ง ภาวะโรคตา ง ๆ 9) นักเทคนิคการแพทย เปนผูทำหนา ทีว่ ิเคราะหผ ลเลือด ปส สาวะ อจุ จาระและสารคัด หล่ังตาง ๆ วิเคราะหส ารพษิ หรือสารปนเปอ นตา ง ๆ 10) นักรังสีเทคนิค เปนผูถายภาพทางรังสี เคลื่อนแมเหล็กไฟฟา และการใชรังสีในการ รักษา 42

1.3 สิทธิผปู วยและจรรยาบรรณวิชาชีพพยาบาล 1.3.1 สิทธิของผปู ว ย (human rights) สิทธิมนุษยชนมีหลักสำคัญที่ยอมรับในระดับสากลนั้น คือ บุคคลมีสิทธิที่จะตัดสินใจใน กิจการ ตางๆ สวนตัวดวยตนเอง ซึ่งแสดงถึงความเปนอิสระของมนุษย โดยเฉพาะผูปวยถือวาเปน บุคคลที่จะตองไดรับความชวยเหลือทั้งในดานรางกาย จิตใจ ตลอดจนการไดรับรูขอมูลตางๆ เพ่ือ สมควรประกอบการ ตัดสินใจของตนเอง ฉะนั้นผูปวยจึงเปนบุคคลสำคัญที่จะตองไดรับการพิทักษ สิทธิ ในหลายๆประเทศได นำสิทธิของผูปวยมาบัญญัติเปนกฎหมาย สำหรับประเทศไทยมิไดระบุไว เปนกฎหมายโดยตรง แตมีกำหนดไวในรัฐธรรมนูญแหง ราชอาณาจกั รไทย พ.ศ. 2540 มาตรา 28 วา บคุ คลยอ มอางศักด์ิศรีความเปน มนุษยห รือใชเสรภี าพของตนไดเทาที่ไมล ะเมดิ สิทธเิ สรีภาพของบุคคล อื่นๆ ผูประกอบวิชาชีพ สภาวิชาชีพ และหนวยงานที่มีสวนสัมพันธกับผูปวย ไดแก แพทยสภา สภาการพยาบาล สภาเภสัชกรรม ทันตแพทยสภา คณะกรรมการการควบคุมประกอบโรคศิลปะ ได รว มกันออกประกาศสทิ ธขิ องผปู วย เมือ่ วันท่ี 16 เมษายน 2541 ไวด งั น้ี 1) ผปู ว ยทกุ คนมสี ทิ ธิพืน้ ฐานทไี่ ดรบั บริการดา นสุขภาพ ตามบญั ญตั ิไวใ นรฐั ธรรมนญู 2) ผูปวยมีสิทธิที่จะรับบริการจากผูประกอบวิชาชีพดานสุขภาพไมมีการเลือกปฏิบัติ เนื่องจากความแตกตางดานฐานะ เชื้อชาติ สัญชาติ ศาสนา สังคม ลัทธิการเมือง เพศ อายุ ความ เจบ็ ปว ย 3) ผูปวยที่ขอรับบริการดานสุขภาพมีสิทธิจะไดรับขอมูลอยางเพียงพอ จาก ผูประกอบการวิชาชีพดานสุขภาพ สามารถเลือกตัดสินใจในการยอมรับหรือไมยินยอมให ผปู ระกอบการวชิ าชีพดานสขุ ภาพปฎิบตั ิตอ ตน เวน แตเ ปน การชว ยเหลอื รบี ดวนหรือจำเปน 4) ผูปวยที่อยูในภาวะเส่ียงอันตรายถึงชีวิต มีสิทธิที่จะไดรับการชวยเหลือรีบดวนจากผู ประกอบวิชาชีพดานสุขภาพโดยทันทีตามความจำเปนแกกรณี ไมวาผูปวยจะรองขอความชวยเหลือ หรอื ไม 5) ผูปวยมีสิทธิที่จะไดรับทราบชื่อ สกุล ประเภทของผูประกอบวิชาชีพดานสุขภาพที่ เปน ผูใหบรกิ ารแกตน 6) ผูปวยมีสิทธิที่จะขอความเห็นจากผูประกอบวิชาชีพดานสุขภาพอื่นที่มิไดเปนผู ใหบริการแกต น มสี ทิ ธใิ นการขอเปลย่ี นการบริการและสถานบรกิ าร 43

7) ผูปวยมีสิทธิท่ีจะไดรับการปกปดขอมูลเกี่ยวกับตนเองจาก ผูประกอบวิชาชีพดาน สุขภาพ โดยเครงครดั จะไดรบั ความยินยอมจากผูปว ยหรือการปฏบิ ตั หิ นา ที่ตามกฎหมาย 8) ผูป ว ยมีสิทธิทีจ่ ะไดร ับทราบขอมูลอยางครบถวนในการตัดสนิ ใจเขารวม หรือถอนตัว จากเปน ผูถกู ทดลองในการทำวจิ ัยผปู ระกอบวิชาชพี ดา นสขุ ภาพ 9) ผูปว ยมีสทิ ธิท่จี ะไดรบั ทราบขอมลู เก่ียวกับการรักษาพยาบาลเฉพาะของตนที่ปรากฏ ในเวชระเบียนเมอ่ื รอ งขอทั้งน้ีขอมูลดงั กลา วตอ งไมเปน การละเมดิ สิทธสิ ว นตวั ของบคุ คลอืน่ 10) บดิ า มารดา หรอื ผแู ทนโดยชอบธรรม ใชสิทธแิ ทนผูปว ยที่เปนเด็กอายุยังไมเกินสิบ แปดปบรบิ รู ณ ผบู กพรอ งทางกายหรือจติ ใจ ไมส ามารถใชส ทิ ธดิ วยตนเองได 1.3.2 การพิทกั ษส ิทธิผปู ว ย สิทธิของผูปวยทั้ง 10 ประเด็นนี้ ผูประกอบวิชาชีพตองทำความเขาใจและวิเคราะหวาใน บทบาทของผูประกอบวิชาชีพในแตละสาขานั้น โดยอิสระในวิชาชีพตนเองและที่เกี่ยวของมีบทบาท อะไรบางในการปฏิบัติงานในวิชาชีพของตนเองที่พึงปฏิบัติ พึงละเวน และสนองตอบสิทธิของผูปวย ตางๆ ผูประกอบวิชาชีพพยาบาลนั้นมีประเด็นสำคัญในบทบาทของผูประกอบวิชาชีพพยาบาลที่จะ สนองตอบตอสิทธิผูปวย ซึ่งกองการพยาบาลสำนักงานปลัดกระทรวงสาธารณสุขไดกำหนดแนว ทางการดำเนนิ งานเพื่อพิทักษสิทธขิ องผูปวย สำหรับพยาบาลพอสรปุ ไดดังน้ีคือ 1) การสนองตอบตอสิทธิพื้นฐานที่จะรับบริการดานสุขภาพ ตามที่บัญญัติไวใน รัฐธรรมนูญนนั้ ผูป ระกอบวชิ าชีพพยาบาลจะตอ งใชความรูใ นวิชาชพี และวิจารณญาณในการตัดสินใจ ดูแลผูใชบริการเปนรายๆความเหมาะสมพึงมีพึงไดของผูใชบริการทุกลักษณะเพื่อการดูแลที่ถูกตอง เหมาะสม 2) สิทธิที่จะไดรับบริการจากผูประกอบวิชาชีพดานสุขภาพโดยไมมีการเลือกปฏิบัตินั้น ผูประกอบวิชาชีพพยาบาลจะตองปฏิบัติตอผูใชบริการทุกรายเทาเทียมกันอยางสุภาพออนโยน เอ้ือ อาทร เคารพในความเชื่อเกย่ี วกบั ศาสนาและละเวน จากการปฏิบัตหิ นา ท่ีมอี คติ 3) สทิ ธิท่จี ะไดรบั ทราบขอ มูลอยางเพียงพอในดานบรกิ ารดานสุขภาพ เพือ่ ประกอบการ ตัดสินใจเวลาของการรับบริการของผูปวยประเด็นนี้เปนบทบาทสำคัญของพยาบาลที่จะตองเผชิญ ตลอดเวลาของการปฏิบัติงานพยาบาล ใหความสำคัญของบทบาทในการที่ใหขอมูลเกี่ยวกับระเบียบ กฎเกณฑของหนวยงาน ขอมูลในการใหบ ริการสขุ ภาพ การวินิจฉัย พยากรณโ รค การบำบดั รักษาและ 44

การเสี่ยงตออันตรายโดยตองคำนึงถึงประเด็นจริยธรรมเกี่ยวกับการบอกความจริง รวมถึงขอมูลท่ี ใหบ ริการและปฏิบตั ิการตอ ผูปวยในทุกครง้ั การรับทราบขอ มูลในการตดั สนิ ใจของผปู วย 4) ผูประกอบวิชาชีพพยาบาลตองมีบทบาทในการชวยเหลือผูปวย ภาวะเสี่ยงอันตราย ถึงชวี ติ ทันที ตอ งไมป ฏิเสธการชว ยเหลอื ผทู ี่อยใู นระยะอนั ตราย 5) ผูประกอบวิชาชีพพยาบาลตองแสดงขอมูลบงชี้ ชื่อ สกุล ตำแหนง คุณวุฒิ ของ ตนเองแกผูรับบริการ รวมทั้งยอมรับและเขาใจของผูปวยในการขอทราบความเห็นในการดูแลรักษา ปรับเปล่ยี นผใู หบ ริการหรอื สถานบรกิ าร 6) บทบาทของผูประกอบการวิชาชีพพยาบาลที่สำคัญประการหนึ่งในเรื่องขอมูล ขาวสารเกีย่ วกับ ผูปวย คอื การเก็บรายงานเกย่ี วกับความเจบ็ ปวยไวเ ปน สัดสว นเปนระบบ ไมเปดเผย ความลับของผูปวย เวน แตจ ะไดร บั ความยินยอมจากผปู ว ยและหรือการปฏบิ ตั ิตามหนา ที่ตามกฎหมาย 7) บทบาทของพยาบาลในการใหขอมูลอยา งครบถวน เพอ่ื ประกอบในการตัดสินใจรวม หรือถอนตัวจากการเปนผูถูกทดลองในการวิจัยดานสุขภาพ ทั้งนี้ บทบาทของพยาบาลตองกำหนด ระเบียบปฏิบัติขั้นตอนการปฏิบัติไวอยางชัดเจน โปรงใส เพื่อผูรวมทดลองโดยเฉพาะผูถูกทดลอง ทราบข้นั ตอน 8) ผูประกอบวิชาชีพพยาบาลตองมีบทบาทในการกำหนดระเบียบขั้นตอนการปฏิบัติ เพือ่ สิทธิของผปู ว ยในการขอทราบขอ มูลเก่ยี วกบั การรักษาของตน 9) ผูประกอบวิชาชีพพยาบาลตองมีบทบาทในการปกปองการละเมิดสิทธิของผูปวยทั้ง ในดานของการปฏิบัติการพยาบาล และการเปนผูแทนโดยชอบธรรม โดยการวิเคราะหตัดสินใจดวย ความรแู ละขอมูลที่ถกู ตอ งของผปู วย 1.3.3 จรรยาบรรณวิชาชพี พยาบาล จรรยาบรรณวิชาชีพพยาบาลเปนการประมวลหลักความประพฤติใหบุคคลในวิชาชีพยึดถือ ปฏิบัติ ซึ่งสมาคม พยาบาลแหงสหรัฐอเมริกา (The America Nurses Association A.N.A.) ได กำหนดสาระสำคัญของจรรยาบรรณวิชาชีพ พยาบาลไวดังนี้ (กองการพยาบาล ส านักงาน ปลัดกระทรวงสาธารณสขุ , 2560) 1) พยาบาลพึงใหบริการพยาบาลดวยความเคารพในศักดิ์ศรีและความแตกตางระหวาง บุคคล โดยไมจำกัดในเรื่อง สถานภาพทางสังคม เศรษฐกิจ คุณสมบัติเฉพาะกิจหรือสภาพปญหา ทางดานสขุ ภาพอนามัยของผูป ว ย 45

2) พยาบาลพึงเคารพสิทธิสวนตัวของผูปวย โดยรักษาขอมูลเกี่ยวกับผูปวยไวเปน ความลับ 3) พยาบาลพึงใหการปกปองคุมครองแกผูปวยในกรณีที่มีการใหบริการสุขภาพอนามัย และความปลอดภัย ถูกกระทำที่อาจเกิดจากความไมรู ขาดศีลธรรม จริยธรรม หรือการกระทำที่ผิด กฎหมายจากบคุ คลหนง่ึ บคุ คลใด 4) พยาบาลมหี นา ทรี่ ับผดิ ชอบในการตัดสนิ ใจและใหการพยาบาลแกผ ูปวยแตล ะราย 5) พยาบาลพึงดำรงไวซ ึ่งสมรรถนะในการปฏิบตั ิการพยาบาล 6) พยาบาลพึงตัดสินใจดวยความรอบคอบถ่ีถว นใชขอมลู สมรรถนะและคุณสมบัติอื่น ๆ เปนหลักในการขอคำ ปรึกษาหารือ ยอมรับในหนาที่ความรับผิดชอบ รวมถึงการมอบหมายกิจกรรม การปฏบิ ตั ิการพยาบาลใหผ ูอ่ืนปฏิบตั ิ 7) พยาบาลพงึ มสี ว นรว มและสนบั สนนุ ใจกจิ กรรมการพัฒนาความรูเชิงวิชาชพี 8) พยาบาลพึงมีสวนรวมและสนับสนุนในการพัฒนาวิชาชีพและสงเสริมมาตรฐานการ ปฏบิ ตั กิ ารพยาบาล 9) พยาบาลพึงมีสว นรว มในการท่ีจะกำหนดและดำรงไวซึ่งสถานะภาพของการทำงานท่ี จะนำไปสูก ารปฏิบตั ิ พยาบาลท่มี ีคุณภาพสงู 10) พยาบาลพึงมีสวนรวมในการปกปอง คุมครองผูรับบริการจากการเสนอขอมูลที่ผิด และดำรงไวซ งึ่ ความสามัคคใี น วชิ าชพี 11) พยาบาลพึงรวมมอื และเปน เครือขายกับสมาชิกดานสขุ ภาพอนามยั และบุคคลอื่น ๆ ในสังคมเพ่อื สงเสรมิ ชมุ ชน และสนองตอบความตองการดา นสขุ ภาพอนามัยของสังคม 1.3.4 จรรยาบรรณวิชาชพี การพยาบาลตอประชาชน สำหรับสมาคมพยาบาลแหงประเทศไทยไดกำหนดจรรยาบรรณวิชาชีพพยาบาล พ.ศ.2528 มุงเนนใหพยาบาลไดประพฤติปฏิบัติหนาที่ความรับผิดชอบ โดย กำหนดเปนความรับผิดชอบตอ ประชาชน ความรบั ผดิ ชอบตอ ประเทศชาติ ตอ ผูรวมวชิ าชีพและตอตนเองดังนี้ 1) ประกอบวชิ าชีพดวยประกอบดว ยความมีสติ ตระหนกั ในคุณคาและศักดิ์ศรีของความ เปน มนษุ ย 2) ปฏิบัติตอประชาชนดวยความเสมอภาคตามสิทธิมนุษยชน โดยไมคำนึงถึง เชื้อชาติ ศาสนา และสถานภาพของ บคุ คล 46

3) ละเวนการปฏบิ ตั ิทีม่ ีอคตแิ ละการใชอ ำนานหนา ที่เพอื่ ผลประโยชนสว นตน 4) พงึ เกบ็ รักษาเร่ืองสวนตวั ของผรู บั บริการไวเปน ความลับ เวน แตด ว ยความยินยอมของ ผนู นั้ หรือเมื่อตองปฏบิ ตั ิ ตามกฎหมาย 5) พึงปฏิบัติหนาที่โดยใชความรูความสามารถอยางเต็มที่ในการวินิจฉัยและการแกไข ปญ หาสุขภาพอนามยั อยา ง เหมาะสมแกสภาพของบคุ คล ครอบครวั และชมุ ชน 6) พงึ ปองกันภยันตรายอันจะมีผลตอสุขภาพอนามยั ของประชาชน 1.3.5 จรรยาบรรณวิชาชพี การพยาบาลตอสงั คมและประเทศชาติ พยาบาลมีหนาที่และความรับผิดชอบตอสังคมและประเทศชาติ จึงพึงมีจรรยาบรรณวิชาชพี ตอสงั คมและประเทศชาตดิ ว ย ดงั น้ี 1) พึงประกอบกิจแหง วชิ าชพี ใหสอดคลอ งกับนโยบายอนั ยังประโยชนแ กส าธารณชน 2) พึงรับผิดชอบรวมกับประชาชนในการเริ่มสนับสนุนกิจกรรมที่กอใหเกิดสันติสุขและ ยกระดับคุณภาพชีวิต 3) พึงอนรุ ักษและสง เสริมศิลปวัฒนธรรมประจำชาติ 4) พงึ ประกอบวชิ าชีพโดยมุงสง เสริมความมนั่ คงของชาติ ศาสนาและสถาบันกษตั ริย 1.3.6 จรรยาบรรณวิชาชีพการพยาบาลตอวิชาชพี 1) พึงตระหนักและถือปฏิบัติในหนาที่ความรับผิดชอบตามหลักการแหงวิชาชีพการ พยาบาล 2) พัฒนาความรูแ ละวิธีปฏิบตั ใิ หไ ดมาตรฐานแหง วิชาชีพ 3) พึงศรัทธาสนับสนุนและใหค วามรวมมอื ในกจิ กรรมแหง วิชาชพี 4) พงึ สรา งและธำรงไวซง่ึ สทิ ธอิ ันชอบธรรมในการประกอบวิชาชพี การพยาบาล 5) พึงเผยแพรชื่อเสียงและคุณคา แหงวชิ าชพี ใหเ ปนทป่ี รากฏแกส งั คม 1.3.7 จรรยาบรรณวิชาชีพการพยาบาลตอ ผรู วมวชิ าชพี และผูประกอบวิชาชีพอื่น 1) ใหเ กยี รติ เคารพใหสิทธิและหนา ท่ีของผูร วมวชิ าชพี และผูอ นื่ 2) เห็นคุณคา และยกยอ งผูมคี วามรู ความสามารถในศาสตรสาขาตา ง ๆ 3) พึงรักษาไวซง่ึ ความสมั พันธอ ันดี กับผรู วมงานทั้งภายในและภายนอกวิชาชพี 47

ถูกท่คี วร 4) ยอมรับความตองการพื้นฐานของมนุษย และชักนำใหประพฤติปฏิบัติหนาที่ในทางท่ี ธรรม 5) พึงอำนวยความสะดวก ใหความรวมมือแกผูรวมงานในการปฏิบัติภารกิจอันชอบ การนนั้ ๆ 6) ละเวนการสงเสริมหรือปกปองผูประพฤติผิดเพื่อผลประโยชนแหงตนหรือผูกระทำ 1.3.8 จรรยาบรรณวชิ าชพี การพยาบาลตอ ตนเอง 1) ประพฤติตนและประกอบกิจแหงวิชาชีพ โดยถกู ตอ งตามกฎหมาย 2) ยดึ มั่นในคณุ ธรรมและจริยธรรมแหงวิชาชพี 3) ประพฤติปฏิบัติตนใหเปนแบบอยางที่ดี ทั้งในดานการประกอบกิจแหงวิชาชีพและ สวนตัว 4) ใฝร พู ัฒนาแนวคดิ ใหกวางและยอมรับการเปลี่ยนแปลง 5) ประกอบกจิ แหงวิชาชพี ดวยความเต็มใจและเต็มกำลังความสามารถ 6) ปฏบิ ตั ิหนา ที่ดว ยความมีสติ รอบรู เช่อื มั่นและมีวิจารณญาณอนั รอบคอบ 1.3.9 คณุ ลักษณะพยาบาลในอนาคต การวิเคราะหขอมูลที่ไดมาจากผูทรงคุณวุฒิ ซึ่งเปนผูที่มีความรู ประสบการณในการศึกษา พยาบาลและศึกษาทั่วไปรวมทั้งดานการสาธารณสุข พบวา คุณลักษณะของผูสำเร็จการศึกษาท่ี ประสงคในอนาคต เพื่อปรับตัวใหเขากับการกาวสูประชาคมอาเซียน มีแนวโนมที่จะมีความสามารถ ดา นตางๆ ดัง วิจติ รา กสุ ุมภและคณะ (2555) กลาวไวด ังนี้ 1) ความสามารถดา นทักษะเกย่ี วกับมนษุ ยและมวลชน ทักษะในการพูด สอื่ สาร การสอน/ถา ยทอดความรู ใหแกผอู ืน่ ทักษะดานภาษา และสามารถใชภาษาสากลได ไดแก ภาษาอังกฤษ ภาษาประเทศเพื่อนบาน เชน ภาษาพมา เวียดนาม อื่นๆ ความรูทางสังคมที่แตกตางและหลากหลาย ดานลักษณะธรรมชาติ สิ่งแวดลอม คุณลักษณะนิสัย ภาวะความเจ็บปวยและโรคตางๆ ทั้งของนานาชาติและประเทศไทย ความรูและ ทักษะของความเปนมนุษย เขาใจเพื่อนมนุษย (Empathy) การปฏิสัมพันธ การมีมนุษยสัมพันธ 48

ความสามารถในการใหคำปรึกษา ทักษะเชี่ยวชาญดานจิตวิทยาชุมชนและสังคม มีคานิยมรวมทาง สังคม 2) ความสามารถดา นวิชาการ มีความรูในเรื่องตางๆ ที่เกี่ยวกับการบริการสุขภาพและศาสตรอื่นๆ ความรูดาน กฎหมาย รัฐธรรมนูญ พระราชบัญญัติวิชาชีพ ความรูดานเศรษฐศาสตร เศรษฐศาสตร สาธารณสุข ความรูดานวิทยาศาสตร วิทยาศาสตรสุขภาพโดยเนนวิชาใหมๆเชน Behavioral Science, Psychological Science การประชาสัมพันธ จิตวิทยา การตลาด ความรอบรู ทัน เหตุการณ โภชนาการ ความสามารถในการคิดวิเคราะห สืบคนดวยตนเอง คิดอยางมีวิจารณญาณ รูจักคิดและตัดสนิ ใจ สามารถเลือกวาสิ่งใดควรถูก-ผดิ การเรียนรูตลอดชีวิต แสวงหาความรูดว ยวธิ ี ตางๆ ทักษะการศึกษาคน ควา ดวยตนเอง 3) ความสามารถดา นการปฏบิ ตั กิ ารพยาบาล (1) ความสามารถในการพยาบาลเฉพาะสาขา/เฉพาะทาง มีความรูเชี่ยวชาญเฉพาะ สาขาใดสาขาหน่ึง ขณะเดียวกันมีความรูความสามารถในเชิงกวาง รอบรูทุกดานทำใหยืดหยุนทำงาน มีความรูเชีย่ วชาญเฉพาะทางมากขึ้น เชน การพยาบาลฉุกเฉินและอุบตั ิเหตุ การพยาบาลแมและเดก็ การพยาบาลครอบครวั (2) ความสามารถที่เนนการสงเสริมสุขภาพ (promotion) การปองกันโรค (prevention) และการฟน ฟูสุขภาพ (rehabilitation) ความรคู วามสามารถดานชุมชนมากขนึ้ มีทักษะ การดูแลชุมชนและการคืนพลังใหประชาชนดูแลตนเอง สามารถชวยเหลือบุคคล ครอบครัว ชุมชนได ท้งั ในลกั ษณะปกตหิ รือและผิดปกติ ต้งั แตเ กดิ จนถงึ เสยี ชวี ติ (3) ความรูเ รือ่ งโรคมากขน้ึ สามารถตรวจรักษาเบื้องตนและสง ตอได (4) ความรคู วามสามารถดา นวชิ าชีพ (5) สามารถดูแลผปู วยแบบองครวม มีลกั ษณะการดแู ลท่คี รบวงจรและตอ เนอื่ ง 4) คุณสมบตั ดิ า นคณุ ธรรมและจรยิ ธรรม (1) มีคุณธรรม จริยธรรม จรรยาบรรณวิชาชีพ เชน เมตตา กรุณา ซื่อสัตย เสียสละ ขยัน รับผิดชอบ อดทน มีน้ำใจ ดแู ลชวยเหลือ ใหบ ริการ ฯลฯ (2) มคี วามรกั เจตคติท่ดี ตี อ วชิ าชพี มีใจรกั ในการใหบรกิ าร 49

(3) มีความสำนกึ รบั ผดิ ชอบตอ สงั คม มีจิตสำนกึ ในการชว ยเหลือเพื่อนมนษุ ยส ามารถ วเิ คราะหพ ฤตกิ รรมเชิงจริยธรรม (analytic competency) ของผูประกอบวิชาชพี และคนหาแนวทาง ปฏบิ ตั ิใหด วยตนเอง รกั ตนเองและผูอ่นื 5) ความสามารถดา นการใชเ ทคโนโลยแี ละสารสนเทศ สามารถใชเทคโนโลยีในการสืบคนขอมูลและสื่อสารกับคนทั่วโลกได สามารถใช คอมพิวเตอร เครื่องมือที่ใชเทคนิคสูง เทคโนโลยีทางวิทยาศาสตรการแพทย ทักษะในเรื่องการใช เครื่องคอมพิวเตอรภายในสำนักงาน (office automation) ความรูสารสนเทศทางการพยาบาล ความรูข อ มูลขา วสาร 6) ความสามารถดานภาวะผนู ำ (leadership) โดยการเปน ผูนำทางการพยาบาลตองมีลกั ษณะของการมีภาวะผูนำ สามารถทำงานเปนทีม รวมกับผูอื่นไดเปนอยางดี สามารถนำเสนอตัวเองเพื่อเปนแบบอยางใหผูอื่น การเปนผูมีวิสัยทัศนที่ กวา งไกล การมีความคิดริเรม่ิ สรา งสรรค สามารถสรา งนวัตกรรมทางการพยาบาลหรือเปนผูที่สงเสริม ผอู ่นื สรางนวตั กรรมทางการพยาบาลได รวมทั้งการมที กั ษะการเจรจาตอ รอง 7) ความสามารถดานการบรหิ ารทางการพยาบาล (nursing management) พยาบาลวิชาชีพในยุคอนาคตตองมีความรูการบริหารจัดการในองคกร รวมทั้งความรู ความสามารถประกอบการอิสระหรือทำงานอิสระของตนเองได ทักษะการแกปญหา ในยุคที่มีการ เปลี่ยนแปลงทางสังคมและวัฒนธรรม การเปลี่ยนยคุ สยู คุ ดิจิตอล ความสามารถดา นการบรหิ ารจัดการ จึงมคี วามจำเปนอยา งยิ่ง 8) คณุ สมบตั ดิ า นบคุ ลิกภาพ พยาบาลวิชาชีพตองไมแสดงอารมณหงุดหงิดในการติดตอกับผูรับบริการ มีวุฒิภาวะและ บุคลกิ ภาพดี ยม้ิ แยม แจม ใส มลี ักษณะความรูสกึ เชิงวิชาชีพตอผูร ับบริการ รวมท้ังมีเขา ใจในสงั คม วัฒ ธรรมท่ีแตกตา งกัน สามารถใหก ารพยาบาลแบบขามวฒั นธรรมได 9) ความสามารถดานการวิจัยมีความรู ความสามารถทำการวิจัยเบือ้ งตน การเก็บรวบรวม การวิเคราะหข อ มูล 10) ความสามารถในการมีสวนรวมทางการเมืองและการปกครอง มีความรูและมีสวนรวม ทางการเมือง 11) คณุ สมบตั ดิ านอนรุ กั ษส่งิ แวดลอ มรกั สิง่ แวดลอม 50