Important Announcement
PubHTML5 Scheduled Server Maintenance on (GMT) Sunday, June 26th, 2:00 am - 8:00 am.
PubHTML5 site will be inoperative during the times indicated!

Home Explore INDONA ROPUI

INDONA ROPUI

Published by lkjhgfdsathurthak, 2023-08-15 06:49:58

Description: INDONA ROPUI

Search

Read the Text Version

["100 INDONA ROPUI d\u00e2n Pathian Lehkhabu thua mite kawhhmuhin, chutianga nunt\u00eer chu a tum a. Prague khaw mi pakhat Jerome-a\u2019n England ram a\\\\angin Wycliffe-a lehkha ziakte a rawn hawn a, he Jerome-a hi nakinah phei chuan Huss-a kawppui a ni ta a. Chutih laia England ram lalnu, Wycliffe-a zirt\u00eerna pawm ve kha Bohemia lal fanu a ni a, a \\\\anpuinain Wycliffe-a lehkha ziakte hi Bohemia-ah sem darh chiam a ni ngh\u00ea ngh\u00ea a. H\u00eang hi Huss-an a chhiar chuan a bengl\u00fbt ta hle a, a ziaktu hi Kristian dik tak a ni ngei ang a ti a, thil siam danglam t\u00fbra a ruahmante pawh a remtihpui viau va. Huss-a chuan Rom a\\\\anga hla taka kal bona kawng a zawh \\\\an ta, ka zawh tih erawh chu a la hre lo va. Hetih lai hianEngland ram a\\\\angin Prague khuaah mikhual pahnih an lo thleng a, mi lehkha thiam tak, Chanchin |ha \u00eang hmu tawh an ni a, he ram hla takah hian chu \u00eang chu theh darh t\u00fbrin an lo kal a ni. Pope chungnunna an han kalh phawt a, mahse thuneituten an khap thuai a. An rawn kal chhan ber chu an b\u00e2nsan mai duh lo va, kawng dang an ngaihtuah ta a. Thu hril ang tlukin milem ziak thiam tak an ni a, an thil thiam hmangin thu an sawi leh d\u00e2wn ta a. Hmun pakhat, mi tin kal phalna hmunah milem pahnih lian pui pui an ziak a. Pakhat chu Isua, inngaitlawm taka sabengtung chunga chuanga, Jerusalema a l\u00fbt lai lem a ni a, (Matthaia 21:5). A zirt\u00eerten hah hm\u00ealp\u00fbin, kawr \\\\et hriphrep hain, pheikhawk pawh bun lovin, an zui a. Pakhat chu mipuiin Pope an zui lai a ni. Pope chu silhf\u00ean ropui taka inbelin, lallukhum khumin, sakawr cheimawi chunga chuangin a awm a, a hma lamah tawtawr\u00e2wt puin hm\u00e2 an hruai a, a hnungah Cardinal te leh Bishop- ten, silf\u00ean ropui tak tak inbelin an zui bawk a. He \u201csermon\u201d hian mipuite thin a \\\\h\u00e2wng \u00eam \u00eam a. En t\u00fbrin an lo kal huai huai mai a. Mi tinin a awmzia an hria a, Krista chhiahhlawha inchh\u00e2l pope induhna leh chapona, leh Krista inngaihtlawmna leh a thuhnuairawlhna a danglamzia chuan mite ngeng a chhun a. Prague khawpui chu a buai ta mum mum mai a. Mikhualte kh\u00e2n kal bo \\\\ha zawkin an hria a, an kal bo ta a. An thil zirt\u00eer erawh tuman an theihnghilh lo. Huss-a pawhin he milem hi a hmu ve a, a","JOHN HUSS-A LEH JEROME-A 101 rilru a khawih hle mai a. Pathian Lehkhabu leh Wycliffe-a lehkha ziakte zir ngun a tum ta a. Wycliffe-a thil rawt zawng zawngte a la remtihpui lo n\u00e2a, Pope hote awm d\u00e2n tak chu chiang takin a hre ta. An chapona te, an duh\u00e2mna te, leh an khawlohna te chu uar leh zualin a sawi chhe \\\\an ta a ni. Chanchin |ha \u00eang chuan Bohemia a\\\\angin German ram a thleng thuai a. Prague khuaa zirna hmunpuia d\u00e2lna a lo awm kh\u00e2n, Ger- man ram a\\\\anga zirlai tam tak lo kalte kha an ram lamah an kir leh a. Mi tam tak chu Huss-an Bible a lo zirt\u00eer hman tawh a, chung chuan an ramah Chanchin |ha thu chu an va theh darh ve a. Prague khuaa thil awm d\u00e2n chuan Rom a thleng ta a, Huss-a chu pope hm\u00e2a ding turin an ko va. A kal chuan a thi a ni mai. Bohemia lal leh lalnute, zirna hmunpuia mite leh lalber mualk\u00eel mi \\\\hate leh sork\u00e2r mi liante \\\\angrualin, pope hn\u00eana kal lova, a aiawh kal phalna an dilpui a. Pope lah chuan an dilna chu engahmah a lo ngai lo va, Huss-a thu ngaihtuah leh thiam loh chant\u00eerna chu a tithlu ngh\u00e2l a, Prague khaw pumah chuan siam\\\\hatna thuhril khapna thu a puang ta a ni. Chutih lai chuan hetiang thup\u00eak hi an hlau \u00eam \u00eam a. An han chhamphual d\u00e2nte lah chu mipuite tithlabar z\u00e2wngin an ti a, anni lah chuan pope hi Pathian aiawh, v\u00e2n leh hremhmun chabi vawngtu, a duha taksa leh thlarau chunga ror\u00ealna phuh chhuak theiah an ngai tlat si a. Hetiang hremna hnuaia awmte t\u00e2n chuan v\u00e2n kawngkh\u00e2r chu kh\u00e2r tlat a ni a, he hremna hi pope-in a hnuh kir leh hm\u00e2 chu nawmsakna hmun a\\\\angin mitthite pawh hnawh chhuah vek an ni tiin an ring tlat bawk a. Hemi hremna s\u00fbn n\u00e2n sakhaw thil r\u00eang r\u00eang tih loh t\u00fbr a ni a. Biak inte kh\u00e2r a ni a. Inneihnate pawh biak in p\u00e2wnah an nei a. Mitthite chu thl\u00e2nmualah b\u00e2wlhlo kim n\u00eana phum theih an ni lo va, khuarkhurumah an paih hnawk hnawk mai a. Chutiang chuan mipuite rilru chu a thunun a ni. Prague khawpui chu a buai ta nuai nuai mai le. Mi tam takin Huss-a chu an thiam lo va, h\u00eang manganna hi amah av\u00e2ng vek a ni, phuba l\u00e2k t\u00fbra Rom kuta p\u00eak mai t\u00fbr a ni tiin an ngen a. Buaina a reh theih n\u00e2n Huss-a chu a awmna khaw lamah a haw ta a. Prague","102 INDONA ROPUI khuaa a \\\\hian a kalsante hn\u00eanah heti hian lehkha a thawn a: \u201cIn hn\u00ean a\\\\anga ka kal bo hian Isua Krista thu leh a tih d\u00e2n anga ti ka ni, h\u00eang rilru dik loho hian chatuan hremna chu anmahni thiltih av\u00e2nga an chunga a lo thlen loh n\u00e2n, leh mi \\\\hate t\u00e2na tihduhdahna thlentu ka nih loh n\u00e2n a ni. A chhan pakhat chu, puithiamho hian in z\u00eenga Pathian thu dik sawi hi rei tak an khap phah d\u00e2wnin ka hriat vang a ni bawk; Pathian thu dik a\\\\anga ka iliaml\u00eatna av\u00e2nga kalsan che u ka ni awz\u00e2wng lo va, chu thu dik at\u00e2n chuan, Pathian \\\\anpuiin, thih pawh ka huam asin.\u201d - Bonnechose, The Reformers Before the Refor- mation, vol. 1, p. 87. Huss-a chuan ch\u00e2wl chuang lovin, a v\u00eal ramte a fang a, mipui tam tak hn\u00eanah thu a sawi a. Pope-in khap a tumna chu Chanchin |ha darh zauna a ni ta z\u00e2wk. \u201cThutak \\\\an t\u00fbr lo chuan thutak do t\u00fbrin engmah kan ti thei lo,\u201d (2 Korin 13:8). \u201cHetih lai hian Huss-a rilru chu a buai hl\u00ea mai. Kohhranin tihboral tum mah se, kohhran thuneihna chu a la pawm tlat a. A t\u00e2n Rom kohhran chu \u2018Krista Mo\u2019 a la ni reng a, pope pawh Pathian aiawhah a la ngai reng a ni. Huss-an a do ber chu, kohhran inr\u00ealb\u00e2wl d\u00e2n ni lovin, thuneihna kawng dik lova hmanna hi a ni a. Hemi thuah hian ama rilru leh a chhia leh \\\\ha hriatna a inkalh th\u00fbm mai. Thuneihna chu, a rin anga fel leh dik lo thei lo a nih si chuan engati nge awih loh a tum? Awih chu sual a ni tih a hre si. Kohhran thil tisual thei lo thu \u00e2wih chu engah nge sual a nih? He thil buaithl\u00e2k hi a ching fel thei lo; a rilru tihrehawmtu ber a ni. A ngaihtuaha dik bera a hriat chu:","JOHN HUSS-A LEH JEROME-A 103 Chhandamtu leia a awm laia thil awm ang kha a awm leh ta a ni, kohhran puithiamte hi an khawlo zo ta a, thuneihna an neih \\\\hin kha d\u00e2n ang lo z\u00e2wngin an hmang \\\\hin a ni. Hetianga ngaihtuahna hi a rilru kalkawng, amah chauh inhruai n\u00e2n a neiht\u00eer a, mi dangte t\u00e2n erawh anmahnia an hriat thiamna d\u00e2n hi an chhia leh \\\\ha hriatna kaihhruaina t\u00fbr a ni a ti a; chumi awmzia chu, kohhranin puithiam hmanga thu a sawi ni lovin, Pathianin Bible hmanga, thu a sawite hi hruaitu kal sual thei to a ni.\u201d - Wylie, b. 3, ch. 2. Prague khawpui buaina a lo reh deuh va, Huss-a pawh a Biak in Bethlehem Chapel-ah a lo kir leh a, tun hm\u00e2 aia uar z\u00e2wk leh \\\\hahnemngai z\u00e2wka Pathian thu sawi a tum a. A hm\u00ealmate an chakin an ropui a, mahse lalnu leh a khawnb\u00e2wl mi \\\\ha tam tak a \\\\hiante an ni a, mipui tam takin an \\\\an bawk a. A thu zirt\u00eer thianghlim leh rilru tithar thei, leh am\u00e2 nun thianghlimziate chu Rom mite thu zirt\u00eer hnuaihnunzia leh an duh\u00e2mzia leh an nun bawlhhlawhzia n\u00ean khaikhinin Huss-a lama \\\\an chu mi tam takin thl\u00e2khlelh tl\u00e2kah an ngai. Tunah rih chuan Huss-a hian thl\u00e2wptu tumah a la nei to va; mahse Jerome-a, S\u00e2p rama a awm laia Wycliffe-a zirt\u00eerna pawm ve kh\u00e2n a han pui ta a. He mite pahnih hi an thih pawha in\\\\hen lo t\u00fbr khawpin an nun a inzawm tlat a. Jerome-a chu fing tak mai, thusawi thiam tak, zir zau mi, mi hip thei tak a ni a, mahsela rilru chhelna leh mi chaldelh theihna lamah chuan Huss-a chu a tluk lo. Huss-a chu ph\u00e2wkl\u00eak leh chi-ai lova rilru lian tak pua thil ngaihtuah mi a ni a, Jerome-a erawh hi chu ti ruak ruak, ti thut mai mi a ni a. Huss-a awm d\u00e2n a \\\\hatzia a hriat av\u00e2ngin a thu a hnial ngai lo. An pahniha an \\\\anrual av\u00e2ngin Kohhran Siam\\\\atna pawh a kal chak ngiang reng a. Pathian \u00eang nasa takin he mi thlan pahnihte thinlung a han chhun \u00eang a. Rom dik lohna pawh fiah takin an hmu thei a; mahsela Pathianin khawv\u00eal hn\u00eana a p\u00eak t\u00fbr \u00eang zawng zawng chu an la dawng vek rih lo va. H\u00eang a rawngb\u00e2wltu pahnihte hmang hian Pathianin mipuite chu Rom zirt\u00eerna thim hnuai ata a hruai chhuak m\u00eak a; mahsela harsatna tam tak sut tlang t\u00fbr.an la nei, pen khat t\u00ea t\u00eain, an phurh theih t\u00e2wk ang z\u00ealin a hruai a, \u00eang zawng zawng chu vawi","104 INDONA ROPUI khata hmu vek t\u00fbra buatsaih an ni lo. Chutianga p\u00eak an nih chian, rei tak thimthama awmte chh\u00fbn ni \u00ean vanglaia an lo chhuak thut a an buai angin, anni pawh an hawikir ang. Chuv\u00e2ngin hruaitute hn\u00eanah tl\u00eam tl\u00eamin, mipuite dawnsawn theih t\u00e2wkin A han tilang a. Thawktu rinawm dangte an lo la chhuak z\u00eal ang a, mipuite chu insiam\\\\hatna kawng lamah an kalpui thui deuh deuh z\u00eal ang. Kohhranah in\\\\henna a la awm ta reng a. Tunah phei chuan Pope pathumin lal an inchuh a, an innghirnghona chuan Kristian ramte a tikhawlo nasa. \u00c2chhe inlawh mai an tawngkhawp lo va, hriamhreite an ruai ta hial a. Ralthuam leh sipai neih tam an tum ta \\\\heuh va. Sum leh pai an mamawh ta a, hemi hmuh n\u00e2n hian thilp\u00eak te, hnathawhna hmun liante leh kohhran mals\u00e2wmnate an zuar ta dur dur mai a. Puithiamte pawhin an chunga mite tih d\u00e2n an zir a, an thuneihna tihchak n\u00e2n, leh an khingpuite dova tihmualpho n\u00e2n biak in bungruate an zuar ru a. Kohhran t\u00e2n tia thil tenawm an tih av\u00e2ngin Huss-a pawhin dim lo baksakin a \\\\im ve vek bawk a; mipuite lahin, h\u00eang kan manganna zawng zawng hi nangmahni av\u00e2ng vek a ni tiin Rom kohhran hruaitute an mawhchhiat a. Prague khawpuiah chuan intualvuakna a awm leh d\u00e2wn ta mai a. Hman laia an tih angin Pathian rawngb\u00e2wltu chu \u201cIsrael Tibuaitu\u201d ah an puh a (l Lalte 18:17). Khawpui chu khapna hnuaiah bawk a awm leh ta a. Huss-a pawh an khaw lamah a haw leh a. Bethlehem Chapel a\\\\anga \\\\hahnemngai taka a thusawite kha a t\u00e2wp ta rih a. Thu dik t\u00e2na a nunna a thlah hm\u00e2in, Kristian ram zawng zawngah zau z\u00e2wkin thu a sawi d\u00e2wn a ni. Europe ram buaina chin fel n\u00e2n, Constance khuaa int\u00e2wk t\u00fbrin ror\u00ealna lian [general council] koh a lo ngai ta a. He ror\u00ealna hi Lalber Sigismund thup\u00eakin Pope John XXIII, pope khingtu z\u00eenga pakhatin a koh a ni a. Pope John chuan he ror\u00ealna hi a duh lo hl\u00ea a, a nungchang leh a thiltihin khermei taka inchhuah a d\u00e2wl d\u00e2wn hauh lo va; chutih laia kohhran mite leh kohhran mi lian dang bishophote nungchang lah kh\u00e2n vehkhep a d\u00e2wl d\u00e2wn bawk lo va; mahse, lalber Sigismund thu a hnial ngam bawk si lo.","JOHN HUSS-A LEH JEROME-A 105 He council tum ber chu kohhran in\\\\henna chin fel leh kal dik lohna thenfai a ni a. He council hm\u00e2a ding t\u00fbrin pope pahnihte aiawh koh an ni. Rin d\u00e2n thar siamtu John Huss-a pawh koh a ni a. Pope pahnihte chuan an taksa him zo d\u00e2wnin an hre lo va, anmahni lo kal lovin, an aiawhtute an lo kal a. Pope John kha Council hotu ni mah se hreh chungin a lo kal a, lalber Sigismund kh\u00e2n a b\u00e2nna thu phiarin a ring tlat a, pope lallukhum a tihhmingchhiat leh .pope-a thlan a nih theih n\u00e2na a thil tihsual zozai kha a chunga a lo l\u00eat a hlau bawk a. A \\\\huihruai mi lian zawng zawngin an han zui a. Khawpuia kohhran mi lian zawng zawng leh mipui tam tak amah hmuak t\u00fbrin an lo chhuak a. Roreltu lian paliten a lu chunga puan z\u00e2r zawnin an hliah khuh a. A \\\\huihruaite silhf\u00ean ropuizia chuan mipui a hneh hl\u00ea. Chutih lai chuan khual zin pakhatin Constance khaw kawtchhuah a lo thleng a. Huss-a chuan a hm\u00e2a thil hlauhawm chu a hai lo. Heta \\\\ang hian a \\\\hianten an zui ve z\u00eal a remti lo va, kan inhmu leh d\u00e2wn tawh love tihna rilru a pu a ni ang e, amah chauhvin a kal ta a, h\u00e2l hlumna meipui pan angah a inngai a. Bohemia lal leh lalber Sigismund hn\u00ean a\\\\angin a kal chh\u00fbnga humhimna thutiam a hmu a, mahsela thi t\u00fbrin a inpuahchah reng tho va. Prague khuaa a \\\\hianteho hn\u00eana lehkha a thawn chu: \u201cUnaute u, lalber hn\u00ean a\\\\anga humhimna thu hmuin, ka hm\u00ealmate t\u00e2wk t\u00fbrin ka kal d\u00e2wn a. Engkimtithei Pathian, min Chhandamtu kutah ka innghat e; in \\\\awng\\\\aina a ngaithlain ka ring a, ka hm\u00ealmate ka hnial dan theih n\u00e2n ka k\u00e2ah finnate a dah ka ring a; A thu dika ka din ngheh theih n\u00e2n A Thlarau Thianghlim min pein, thl\u00eamna te, lung in te leh a \\\\ul chuan thihna pawh huai taka ka hmatawn theih n\u00e2n. Krista chuan a hmangaihte t\u00e2n a tuar a, keini pawh chhandama kan awm theih n\u00e2n, dawhthei taka kan tuar theih n\u00e2n entawn t\u00fbr min hnutchhiahah hian mak kan ti d\u00e2wn em ni? Ani chu Pathian a ni a, keini chu A thilsiamte kan ni a; Ani chu Lalpa a ni a, keini chu A chhiahhlawhte kan ni a; Ani chu khawv\u00eal Hotupa a ni a, keini chu tl\u00e2ktlai lo mihring kan ni a, chutichung pawhin kan tan a tuar! Tuarna hi tihthianghlimna a nih d\u00e2wn phei chuan, engah nge kan tuar loh","106 INDONA ROPUI vang? Chuv\u00e2ngin unaute u, ka thihna hi a ropuina a nih d\u00e2wn chuan ka thih thuai n\u00e2n \\\\awng\\\\ai rawh u, ka tuarnate z\u00e2m lova tuar t\u00fbra min \\\\anpui theih n\u00e2n \\\\awng\\\\ai bawk ula. Mahsela in hn\u00eana lo kir leh \\\\ha z\u00e2wk t\u00fbr a nih chuan, bawlhhlawh kai lova ka lo kir leh theih n\u00e2n, ka unaute hn\u00eana entawn t\u00fbr \\\\ha ka hnutchhiah theih n\u00e2n, Chanchin |ha thu dik chhun han t\u00ea tak t\u00ea pawh hmaih lova ka puan theih n\u00e2n, Pathian hn\u00eanah i \\\\awng\\\\ai ang u. Prague khuaah ka hm\u00eal in hmu leh tawh kher lo a ni thei a; mabse Engkimtithei Pathianin in hn\u00eana lo kal a phal a nih chuan, A d\u00e2n hmangaihna leh hriatnaah chuan thinlung nghet takin hma lam i pan ang u.\u201d Bonnechose, vol. 1, pp. 147, 148. A lehkhathawn pakhat chu puithiam, Chanchin |ha thurin lama inlet hn\u00eanah a ni a, chutah chuan a dik lohna chanchin thuhnuairawlh takin a ziak a, \u201csilhf\u00ean \\\\ha ngain\u00e2, thil l\u00ealo l\u00e2wma hun rei tak tak khawhral,\u201d tiin a insawi chhia a. Hetiang hian a zilhna a ziah belh z\u00eal a: \u201cPathian ropuina leh thlarau chhandamna chuan i thinlung chu lo khat rawh se, khawv\u00eal thil neih lamah ni lovin. I rilru ni lova i in chh\u00fbng chei mawina lamah fimkhur rawh; ch\u00fbng zawng zawng ai pawh chuan.thlarau lama \\\\hanlenna lamah i rilru pe rawh. Sakhaw mi takin awm la, mi retheite lakah inngaitlawm rawh, pum puarna lamah intlakral lutuk suh. I nun d\u00e2nte i siam \\\\hat loh va, thil lelo laka i ins\u00fbm loh chuan, keimah ang bawkin zilhna nasa tak i t\u00e2wk ve ang. Ka thurinte i hria, i naupan t\u00eat a\\\\angin ka zirt\u00eerna i dawng si a, chuv\u00e2ngin thu tam ziah a ngai lo ve. Lalpa zahngaihna chh\u00e2lin ka ngen a che, thil lawilo ka ch\u00een, min titlutu, nang pawhin i hriat kha, han ch\u00eeng ve lul suh ang che.\u201d A lehkha p\u00e2wnah chuan, \u201cKa thi tih chiang taka i hriat hm\u00e2 chu he lehkha hi hawng lo t\u00fbrin ka ngen a che,\u201d tiin a ziak . - Ibid., vol. 1, pp. 148, 149. A kalna khua apiangah Huss-a chuan a zirt\u00eerna thu chuan a thleng thui hman hle tih a hmu a, miten a chung thua amah an \\\\anzia pawh a hmu a. Mipui tam tak amah hmu t\u00fbrin an lo pung \\\\h\u00een a; khawpui","JOHN HUSS-A LEH JEROME-A 107 \\\\henkhatah phei chuan ror\u00ealtuten kawtthl\u00ear tluanin an v\u00eang \\\\h\u00een. Constance khua chu a han thleng a, a duh ang anga a awm an phal a. Lalber humhimna bakah pope humhimna pawh a hmu a. Mahsela hetianga himna thutiam bawhchhiain, pope leh cardinalho thup\u00eakin an man a, lung inah an khung ta a. Nakinah Rhine lui piah lama lung inah an sawn a, chutah chuan lung in tang a ni ta. Pope pawhin an verv\u00eakna a hl\u00e2wkpui lo. Huss-a t\u00e2nna lung inah an t\u00e2nt\u00eer ve ta a. - Ibid., vol. 1, p 247. Tualthah leh uir\u00eana \u2018sual sawi tl\u00e2k loh\u2019 te lo pawh sual bawlhhlawh tak tak phat rual lohvin a lo lang ta a. Council chuan a lallukhum an chhuhsak a, lung inah an khung ta a. Pope dang pahnihte pawh an b\u00e2n a, pope thar an thlang ta a ni. Huss-an puithiamho a puh ai maha nasain pope meuh pawh .a lo sual a. Chuv\u00e2ngin siam\\\\hat a rawt r\u00eang a ni a; mahse chumi coun- cil, pope timaulphotu bawk kh\u00e2n Huss-a pawh tihchhiat a tum ta a. Huss-a lung ina an t\u00e2nt\u00eer thuah a ram mite an lungni lo \u00eam \u00eam a. Mi ropui tam takin Council-ah lehkha thawnin an duh loh d\u00e2n an tilang a. Lalber kha a thu an bawhchhiat thuah a lungni lo bawk a, Huss- a thu an ngaihtuah pawh a dod\u00e2l a. Hussa hm\u00ealmate kha an ngawlt\u00e2wt si a. Lalber kha tih\\\\haih leh fak f\u00e2wmin an bei ta a. Lal hn\u00ean a\\\\angin humhimna thu hmu mah se, hetiang mi kal sual emaw, kal sual nia rin emaw chunga thutiam hlen a mamawh lo ve ti z\u00e2wngin an bei a. - Jacques Lenfant, History of the Council of Costance, vol. 1, p. 516. An hlawhtling ta a ni. A lung in t\u00e2nna leh a damlohna avangin a chak lo \u00eam \u00eam a, lung in hn\u00e2wng leh boruak rimchhia av\u00e2ngin khawsik a vei a, a thi \\\\helh a. A t\u00e2wpah Huss-a chu council hm\u00e2ah an rawn hruai ta a. Khaidiat bun chungin, lalber humhimna tiamtu hm\u00e2 ngeiah a va ding a. A thu an ngaihtuah chh\u00fbng zawng chuan thu dik chu a vuan nghet tlat a. Sork\u00e2r leh kohhran mi liante hm\u00e2ah pawh puithiamte khawlohna chu a la do ta fo va. A thurinte laml\u00eat nge a duh thih tia an zawh chuan thih a thlang a.","108 INDONA ROPUI Pathian \\\\hatna a hn\u00eanah a awm a, a thu an r\u00ea1 chh\u00fbng zawng kh\u00e2n v\u00e2n thlamuannain a khat a. A \\\\hian pakhat lehkha a thawnnaah chuan, \u201cHe lehkha hi lung in a\\\\angin ka ziak a ni a, ka kutte khaidiata hlin a ni a, nakt\u00fbk hian tihhlum t\u00fbra hremna chu a lo kal ka ring. Isua \\\\anpuinaa nun thara thlamuanna hmuna kan intawh hun chuan, ka chunga Pathian zahngaihna nasatzia i la hmu ang, manganna leh thl\u00eamna k\u00e2ra min \\\\anpui nasatzia n\u00ean,\u201d tiin a ziak a. Bonnechose, vol. 2, p. 67. A lung in pindan thim a\\\\angin sakhaw dikin a hneh hun t\u00fbr a thl\u00eer \\\\h\u00een a. A mumangah Prague khaw biak in, Chanchin |ha thu a sawina \\\\h\u00eena a lo kir leh chuan, biak in banga Isua lem a ziak chu pope leh a bishop ten an lo thai bo va. He mumang hian a tilungngai hl\u00ea a. Mahse a t\u00fbka a mumangah chuan, milem ziak mi tam takin Isua lem chu rawng mawi tak takin an lo ziak \\\\ha leh a, mipui tam takin an din hual a. An ziak zawh chuan milem ziaktuho chuan, \u201cT\u00fbnah chuan pope leh bishop-te lo kal mah se an thai bo tawh lo vang,\u201d tiin an au va. A mumang a sawi hian, \u201cKrista lem chu thai bo","JOHN HUSS-A LEH JEROME-A 109 a ni tawh ngai lo vang ka ti a ni. Tihboral an duh a, mahse ka aia thuhriltu \\\\ha z\u00e2wkten mite thinlungah an han ziak \\\\ha fo d\u00e2wn a ni,\u201d a ti \\\\h\u00een. - D\u2019Aubign\u00e9, b. l, ch. 6. Huss-a chu ror\u00ealnaah an han hruai leh a, hei hi ror\u00ealna hm\u00e2a a din hnuhnun ber a ni ta. Awm kh\u00e2wmho chu an ropui ngei mai - lalber n\u00ean, lal laich\u00een unaute n\u00ean, lal aiawhte n\u00ean, Cardinal, bishop, puithiam leh thl\u00eertu mipui tam takte an ni. Kristian ram zawng zawng a\\\\angin, he inhlanna ropui leh hmasa ber thl\u00eer t\u00fbrin mipui tam tak an lo kal kh\u00e2wm a. Hei hi mi tinin mahni chhia leh \\\\ha hriatna anga mahni sakhaw biak zal\u00eanna neih theih n\u00e2na inhlanna hmasa ber a ni. A thu t\u00e2wp t\u00fbra an tih chuan ani chuan a laml\u00eat duh lo va. Lalber humhimna thutiamtu kha a han melh a. \u201cV\u00e2ntl\u00e2ng humhimna leh lalber kuta awm rinawmna ringin, he council hm\u00e2a ding t\u00fbrin keima duh thu ngeia lo kal ka ni,\u201d a ti a. - Bonnechose, vol. 2, p. 84. Mipui chuan lalber chu an en \\\\huap a, lalber chu a sen awp awp mai a. Thi t\u00fbra a thu r\u00eal a ni ta a, tichuan tihmualphona an \\\\an nghal a. Bishophovin puithiam kawr an h\u00e2kt\u00eer a, puithiam kawr a h\u00e2k chuan, \u201cKan Lal Isua pawh Herodan Pilata hn\u00eana a thawn kir kh\u00e2n, hmuhsit ent\u00eer n\u00e2n kawr v\u00e2r an h\u00e2kt\u00eer kha,\u201d a ti a. Ibid., vol. 2, p. 86. Laml\u00eat t\u00fbrin an la nawr ta fo va, mipui lam hawiin, \u201cEng hm\u00eal puin nge van ram ka en ang? Chanchin |ha thu ka sawi ngaithlatu mipui zozai hm\u00eal engtin nge ka en ang? Ka laml\u00eat lo vang. He tisa rethei, tihhlum t\u00fbra ruat ai chuan an chhandamna chu ka ngais\u00e2ng z\u00e2wk,\u201d a ti a. A kawr h\u00e2k chu pakhat t\u00ea t\u00eain an hlip a, \u00e2nchhia an lawh z\u00eal bawk a. A t\u00e2wp berah chuan lehkhaa siam lukhum an khumt\u00eer a, chu lukhumah chuan ramhuai lem r\u00e2pthl\u00e2k tak an ziak a. \u201cHruai sualte Lalpa\u201d tiin an ziak bawk a. Huss-a chuan, \u201cLalpa Isu, ka tan hling lukhum i khum a, he lukhum zahthl\u00e2k hi i hming av\u00e2ngin l\u00e2wm takin ka khum ang,\u201d a ti a. Chutianga an chei zawh chuan Bishopho chuan, \u201cTunah chuan i thlarau chu Setana kan kawlt\u00eer ta e,\u201d an ti a. Huss-a erawh chuan v\u00e2n lam enin, \u201cLalpa Isu, i kutah ka thlarau ka kawlt\u00eer e, min chilandamtu i ni,\u201d a ti a. - Wylie, b. 3, ch. 7.","110 INDONA ROPUI Tichuan hrem t\u00fbrin khaw hotute hn\u00eanah an pe a, tihhlumna hmun lamah an hruai a. A zuitute chu r\u00e2lthuam keng za tam tak, puithiam, bishop, an silhf\u00ean ropuia inthuamin leh Constance khuaa mi zawng zawng, mi tam tak an ni. Thingah an phuar bet a, mei an hal alh hm\u00e2 chuan, \u2018I dik lohna hi laml\u00eat la, inchhanhim rawh,\u2019 an la ti ta fo va. Huss-a chuan, \u201cEng dik lohna nge ka laml\u00eat t\u00fbr chu? Thil sual engmah ka ti lo tih ka inhria a ni. Ka thusawi leh ka thil ziakte chu sual ata thlarau chhandam n\u00e2n a ni, chu chu hriatpui t\u00fbrin Pathian ka ko ve, chuv\u00e2ngin ka thusawi leh thu ziak thu dik chu l\u00e2wm takin ka thisenin ka nemnghet e,\u201d a ti a. Ibid., b. 3, ch. 7. Meialhin a han tuam v\u00eal chuan, \u201cIsu, Davida Fapa, ka chungah zah ngai la,\u201d tih hla a sa a, a aw neih ral raih thlengin a sa z\u00eal a ni. Ahm\u00ealmate pawhin a huaizia chu mak an ti a. Mi pakhat, pope mi dik tak maiin, Huss-a martarna chang leh Jerome-a, a hnu rei lo t\u00eaa thi chanchin a sawi chu: \u201cAn hun t\u00e2wp a lo thlen pawhin an z\u00e2m lo r\u00eang r\u00eang. Inneihna ruai \\\\hehnaa kal t\u00fbr ang maiin meia h\u00e2l an inpeih a. A n\u00e2 tih thu an sawi hek lo. Meialhin a hliau \\\\an a, hla sak an tan a, meipui sa elkh\u00ean pawhin an zai a tit\u00e2wp thei lo,\u201d a ti hial a. - Ibid., b. 3, ch. 7. Huss-a taksa chu h\u00e2ll ral a ni ta a, a v\u00e2p leh a v\u00e2p awmna lei chu an r\u00fbt a, Rhine luiah an paih a, tichuan tuifinriat lamah a l\u00ean thla ta a. A tiduhdahtute kh\u00e2n Chanchin |ha thu a sawite kha an h\u00e2l ral ta emaw an ti ang e. A v\u00e2p tuifinriata an len darht\u00eerte chu, khawv\u00eal ram tina Chanchin |ha chi theh darh ang a ni tih nachang an hre lo; ram la hriat ngai lohvahte pawh hriatpuitu tam tak an la chhuak d\u00e2wn tih an hre hek lo. Constance khaw ror\u00ealna pindana aw thangkhawk chu \\\\hang thar z\u00ealin an hria ang. Huss-a chu a awm ta lo, thu dik a thih chilh erawh chu a boral lo vang. Rinna leh tuar feina entawn t\u00fbr min p\u00eak hian, sawisakna leh thihna thleng pawhin, thu dik t\u00e2na ding nghet t\u00fbrin mipui chhiar s\u00ean lohte a fuih huai ang. An h\u00e2l hlumna hian Romho nunr\u00e2wnzia chu khawv\u00eal a hriatt\u00eer a ni. Thu dik hm\u00ealmate chuan, an hriat lohvin, thu dik tihboral an tum \\\\hin theh darhna an \\\\anpui hlauh z\u00e2wk a ni.","JOHN HUSS-A LEH JEROME-A 111 Constance khuaah h\u00e2l hlumna thing chu phun leh t\u00fbr a lo ni leh ta. Hriatpuitu dang thisen chuan thu dik chu a la han puang leh d\u00e2wn. Jerome-a\u2019n Huss-a ror\u00ealnaa a kal d\u00e2wna a va thlah a, an in\\\\hen d\u00e2wn kh\u00e2n, huai tak leh nghet taka awm t\u00fbrin Huss-an a fuih a, hlauhth\u00e2wnawma ka awm chuan min han \\\\anpui var ang che a ti a. Huss-a lung inah a tang tih a hriat ve leh a thutiam hlen a tum ta a, \\\\hian pakhat hruaiin, humhimna thutiam engmah nei lovin, Constance khaw lam panin a chhuak ta a. Khua a va thlen chuan Huss-a chu chhan chhuah rual a ni lo va, amah pawh boralna t\u00e2wk t\u00fbra intawktarh lek niin a inhria a. Khawpui ata chu a tl\u00e2n chhuak ta a; mahse kawng lakah sipaiin an man a, kawl buna sipai v\u00eanin an hruai k\u00eer leh ta a. Ror\u00ealnaa a va tan hmasak ber \\\\um chuan, an h\u00eakna chh\u00e2n a tum ve leh, \u201cMeipuia hal t\u00fbr,\u201d tiin an au khum dur dur z\u00eal a. Bonnechose, vol. 1, p. 234. Lung inah an khung a, khaidiat inrem lo deuhvin an phuarbet a, a taksa pawhin a tuar hl\u00ea a, tui leh chhang chauh an pe a. Rei f\u00ea a t\u00e2n hnu chuan, a hrehawm \u00eam av\u00e2ng chuan Jerome-a chu thih hlauhawm khawpin a dam lo ta a. A hm\u00ealmate chuan hrem lohvin a thi mai ang tih an hlau va, tl\u00eamin an tinuamsa deuh va; mahse kum khat lai chu lung inah a la tang tho. Huss-a a thi a, mahse Romho duh angin thil engmah a awm ta lo va. Humna thu an bawhchhiat av\u00e2ngin mipuite lungnih lohna a nasa \u00eam \u00eam a, Jerome-a pawh chu hal hlum lova a thu laml\u00eatt\u00eer Council-in an tum ta z\u00e2wk a. Ror\u00ealna hm\u00e2ah an rawn hruai a, a thurinte laml\u00eata chhuah nge a duh, meia hal tih an thlant\u00eer a. Lung ina at\u00e2n tirh laia a tuar hrehawnizia ngaihtuah chuan, chutih lai chuan thih chu thlan z\u00e2wk awm tak a ni a. Tunah chuan (damlohna av\u00e2ngin a chak loh \u00eam \u00eam n\u00ean, a t\u00e2nna in hrehawmzia n\u00ean, lungngaihna sawisaka awm n\u00ean, \\\\hiante tumah hmuh t\u00fbr an awm lo n\u00ean, Huss- a thih av\u00e2nga a lungngaihna n\u00ean, Jerome-a chhelna chuan a daih ta lo va, Council thu anga awm chu a remti ta a. Catholic rin d\u00e2n anga awm t\u00fbrin thu a tiam a. Wycliffe-a leh Huss-a thurin, Ror\u00ealnain","112 INDONA ROPUI a paih thl\u00e2k pawh a remtihpui a, amaherawhchu an thu zirtir \u201cthu dik thianghlim\u201d chu a awm reng t\u00fbr a ni. - Ibid., vol. 2, p. 141. Hetiang hun remch\u00e2ngah hian Jerome-a chuan a chhia leh \\\\ha hriatna aw chu hup beha, a thil tuar t\u00fbr pumpelh a tum a. Mahsela lung ina a awma a han ngaihtuah leh chuan a thiltih chu chiang takin a hmu ta a. Huss-a huaizia leh a rinawmzia te a ngaihtuah a, anin thu dik a phatsan maizia te n\u00ean. A Lalpa rawng b\u00e2wl t\u00fbra a thutiamte a ngaihtuah a, ani chuan a t\u00e2na kraws thihna a tuar si a. A phatsan hm\u00e2 kha chuan a tuarnate av\u00e2nga Pathian duhsaka awm nih a inhriatnaten a tithlamuang \u00eam \u00eam a, tunah erawh chuan inchhirna leh rinhlelhnain a rilru a tihrehawm a. Rom n\u00eana inrema awm t\u00fbr chuan phatsan t\u00fbr thil dangte pawh a la awm tih a hria. Tuna a kalna kawng a zui z\u00eal chuan hnungtawlh let d\u00earin a awm ang. T\u00fbnah chuan tum nghet tak a nei ta a: \u201crei lote tuarna pumpelh t\u00fbrin a Lalpa a phat lo vang,\u201d tiin. Ror\u00ealna hm\u00e2ah a ding leh thuai a. Ror\u00ealtute kuta a inp\u00eakna kha, ror\u00ealtuten an duh t\u00e2wk lo va. Huss-a thisen chhuahna kh\u00e2n thisen chhuah leh a ch\u00e2kt\u00eer et et a. Thu dik zawng zawng paih thl\u00e2k d\u00ear chauhvin Jerome-a chuan a nun a chhanhim thei ang. Mahse a rinna vuan tlata, a martar unaupa kha meipui thlenga zui a tum ta a. A laml\u00eatna kha pawi tiin a s\u00fbt leh a, thi mai thei a nih av\u00e2ngin a thiamna thu sawi theihna hun a ngen chiam a. A thusawi chuan mi rilru khawih ngei d\u00e2wnin an hria a, bishopho chuan, \u201cI chh\u00e2nna t\u00fbr chu, kan h\u00eakna thute hi a dik emaw, a dik lo tih emaw chauh a ni t\u00fbr a ni,\u201d an ti a. Jerome-a chuan chuti lutuka inels\u00eanna chu a ngaithei ta lo va: \u201cNi 340 chh\u00fbng lung in r\u00e2pthl\u00e2k takah mi kh\u00e2r hnan a, hnawmhnawk thil tenawm z\u00eengah, bengchheng n\u00ean, a rimchhia n\u00ean, ch\u00e2kkhai thil chhet\u00ea pawh nei lovin, t\u00fbnah in hm\u00e2a ding t\u00fbrin min hruai chhuak a, ka hm\u00ealmate zawng zawng in ngaithla a, kei min ngaithla lo vang maw? Mi fing in nih meuh chuan, leh khawv\u00eal \u00eang in nih chuan, ror\u00ealna dik lo tiin sualah l\u00fbt suh u. Kei zawng mi nungdama vuah tl\u00e2k pawh ka ni tawh lo ve, ka nunna chu eng h\u00fbah mah ka ngai lo; dik lo takin ror\u00eal suh u tia ka ngen che u hian,","JOHN HUSS-A LEH JEROME-A 113 keimah ka inngaihtuah vang ni lovin, nangmahni ka ngaihtuah che u v\u00e2ng a ni z\u00e2wk,\u201d a ti a. - Ibid., vol. 2, pp. 146, 147. A dilna chu an phalsak hr\u00e2m a. A thu ngaihtuahtute hm\u00e2ah \\\\hing\\\\hiin a \\\\awng\\\\ai a; Thlarau Thianghlimin a thusawi te leh a ngaihtuahna te hruai t\u00fbrin, leh a Lalpa tizak t\u00fbra thu dik dod\u00e2lna lam r\u00eang r\u00eang sawi lo t\u00fbrin Pathian a dil a. Isuan a zirt\u00eer hmasate hn\u00eana a thutiam: \u201cKeimah av\u00e2ngin hotute leh lalte hm\u00e2ah anmahni leh Jentailte hriatt\u00eerna t\u00fbrin an la hruai ang che u. Nimahsela an mant\u00eer hunah che u chuan, \u2018Engtin nge, eng thu nge ka sawi ang?\u2019 tiin, lungkham suh ang che u; in sawi t\u00fbr chu a hun takah chuan a hriatt\u00eer d\u00e2wn.si che u a. A sawitu chu nangni in ni d\u00e2wn si lo va, in Pa Thlarauvin nangmahniah a sawi z\u00e2wk d\u00e2wn a ni,\u201d tia a sawi l\u00e2wk kha a chungah a lo thleng ta a ni (Matthaia 10:18-20). Jerome-a thusawi chu a hm\u00ealmate hial pawhin ropui an tiin mak an ti a. Kum khat zet lung in thimah an khung bo va, lehkha chhiarte chu sawi loh, khua pawh a hmu thei lo va, na tuar r\u00eang r\u00eang leh rilru retheiin a awm a. Mahsela a thiam thu a sawi chu a fiahin mi a hneh khawp a; kum rei tak lo inbuatsaih tawh ang mai a ni. A thu ngaithlatute hn\u00eanah chuan, mi thianghlim tam tak ror\u00ealtu sualin thiam loh an chant\u00eerhote kha a han kawhhmuh a. |hangthar chhuan tinah hian, mipuiten chawi s\u00e2n an tum, miten an hmuhsit a an hnawh chhuah t\u00e2k, tlai khawhnua chawi s\u00e2n tl\u00e2k ni leh site an tam a. Krista ngei pawh kha mi sual angin, ror\u00ealtu fel lote hremna a tuar a nih kha. A thute a laml\u00eat lai kh\u00e2n Jerome-a chuan Huss-a thiam loh an chant\u00eerna thute kha, a dik a ni tiin a pawm a; t\u00fbnah erawh chuan a thianghlimzia leh thiam lohna engmah a neih loh thu a puang ta thung a: \u201cMi duhawm tak, fel leh thianghlim a ni; thiam lohna engimah nei lo chungin thiam loh changin a awm. ... Kei pawh thih ka inpeih; ka hm\u00ealmate leh hretu derten an buatsaih intihhrehawmna a\\\\ang hian ka inz\u00fbk lo vang; h\u00eangho hian tuman an bum theih loh Pathian ropui hm\u00e2ah chuan an bumna chanchin hi an la dinpui ang,\u201d a ti a. - Bonnechose, vol. 2, p. 151.","114 INDONA ROPUI Thu dik a phat av\u00e2nga mahni inhmusit chungin heti hian a ti z\u00eal a: \u201cKa tleir\u00e2wl a\\\\anga ka thil tihsual zawng zawngah, martar thianghlim John Huss-a, ka zirt\u00eertu leh ka \\\\hian, leh Wycliffe-a bawlhhlawh taka hremna, he thihna hmuna ka pawm ve ta mai aia ka rilru ti-n\u00e2 leh tihrehawm a la awm lo. Rilru tih tak meuh leh r\u00e2pthl\u00e2k ti takin ka puang e, thih hlauh av\u00e2nga ka thlab\u00e2r v\u00e2ng leh dawihzep ka nih av\u00e2ng chauhvin an thurinte kha ka sawis\u00eal ve a ni. Chuv\u00e2ngin ka sualte ngaidam t\u00fbrin, hemi ka sual r\u00e2pthl\u00e2k ber mawlh mai hi ngaidam t\u00fbrin Engkimtithei Pathian chu ka dil e,\u201d a ti a. Ror\u00ealtute chu k\u00e2wkin, hlau lo takin, \u201cWycliffe-a leh John Huss-a chu thiam loh in chant\u00eer a, kohhran thurin an chawh buai vang a nih loh kha, puithiamho intihropuizia, an chapozia leh nun bawlhhlawh leh tenawma an nun d\u00e2n an kher v\u00e2ng chauh a nih kha. Chung an thil puan chhuah hnial rual loh chu, anmahni ang bawkin, kei pawhin ka puang e,\u201d a ti a. A thusawi chuan bishopho a tithinur \u00eam \u00eam a, thinura khur hlawk hlawk chungin, \u201cEng fiahna nge kan la ngaih? Kan mit ngeiin kal sual luhlul tak a ni tih kan hmu al\u00e2wm,\u201d an ti a. Jerome-a erawh chuan pawisa lovin, \u201cE! thih ka hlau emaw in ti elo? Lung in \\\\ihbaiawm takah kum khat zet min hr\u00eang a, thih ai pawha r\u00e2pthl\u00e2kin min siam a. Turk-hote, Juda te, milem be mite aia rawngin min sawisa a, ka ruh a\\\\angin ka tisa zawng zawng pawh a tawih thla tawh a, chuti chung pawhin ka phunnawi lo va, phunnawi hi mi rilru huaite tih chi a ni lo ve; mahse heti taka Kristian in sawisa hi chu mak ka ti a ni,\u201d a ti a. - Ibid., vol. 2, pp. 151 -153. Buaina bawk a lo chhuak leh ta. Jerome-a chu lung in lamah an hruai thuai a. Ror\u00ealtute zinga mi \\\\henkhat a thusawia bengl\u00fbt tak an awm a, chung chuan a nun chhanhim an duh a. H\u00eangho hi kohhran hruaitu mi lian an ni a. A awmnaah an va kal a, council kuta inpe mai t\u00fbrin an thl\u00eam a, l\u00e2wmman ropui tak tak pawh an tiam a; mahsela a Lalpa, khawv\u00eal ropuina ngais\u00e2ng lotu ang kh\u00e2n a ding nghet tlat a.","JOHN HUSS-A LEH JEROME-A 115 \u201cLehkhabu thianghilm a\\\\anga ka dik lohna min kawhhmuh theih chuan ka inlaml\u00eat leh vek ang,\u201d a ti a. A thl\u00eamtu pakhat chuan, \u201cLehkhabu thianghlim maw? Thil engkim hi lehkhabu thianghlim a\\\\anga ngaihtuah t\u00fbr em ni ang? Kohhrannin a hrilhfiah hm\u00e2 phei chuan tunge a ngaihna hre thei ang?\u201d a ti a. Ani chuan, \u201cMihringte d\u00e2n siam chawp hi kan Lalpa Chanchin |ha aiin a rintl\u00e2k z\u00e2wk a ni maw? Paula pawhin lehkha a thawnnate hn\u00eanah mihringte d\u00e2n siam chawp thu ngai t\u00fbrin a fuih lo. \u2018Pathian thu chu zawng rawh u,\u2019 a ti z\u00e2wk a ni,\u201d a ti a. \u201cKal sual i nih ngei tak hi, heti chen ka thl\u00eam che hi ka inchhir. Ramhuaiin a thunun che a nih hi,\u201d a ti a. - Wylie, b. 3, ch. 10. A thihna thu chu rei lo t\u00eaah an titlu ta a. Huss-a an hal hlumna hmun bawkah an hruai a. A kal pah chuan a zai z\u00eal a. A hmel chu a hlimin a thlamuang \u00eam \u00eam a. Krista lam a hawi a, thih hlauhna r\u00eang r\u00eang a nei tawh lo. Mei \\\\ankaitu chuan mei a hal d\u00e2wn chuan Jerome- a hnung lamah a kal a. Jerome-a chuan, \u201cKa hma lamah hlau lovin lo kal rawh, ka hmai hma ngeiah han hal ta che. Hlau ila chuan hemi hmunah ka awm hauh lo vang,\u201d a ti a. Mei alh chuan a hliau \\\\an a, a thusawi hnuhn\u00fbng ber chu \\\\awng\\\\aina a ni a, \u201cLalpa, ka Pa Engkimtithei, min khawngaih la, ka sualte ngaidam ang che. I thu dik chu ka ngaina fo \\\\hin tih i hria e,\u201d a ti a. - Bonnechose, vol. 2, p. 168. A aw chu a hriat theih ta lo va, \\\\awng\\\\aia a hmui phun erawh chu a la hmuh theih a. A taksate a lo kan ral chuan, a v\u00e2p leh a awmna lei chu an r\u00fbt a, Huss-a v\u00e2p ang bawkin Rhine luiah an paih a. Chutiang chuan Pathian t\u00e2na meichher chhitute chu an boral a ni. Thu dik \u00eang an theh darh leh an huaisenna entawn tur \u00eang chu a mit leh tawh lo vang. Chutih laia khawv\u00eala khaw lo v\u00e2r \\\\an khap tum chu, ni lo chhuak kirtir leh tum ang a ni ang. Huss-a h\u00e2l hlum thuah Bohemia rama awmte an thinurin an thlab\u00e2r \u00eam \u00eam mai a. Ram pumin, lalber verv\u00eakna leh puithiamten an huat av\u00e2ng chauhva thi-ah an ngai a. Thu dik zirt\u00eertu dik tak a lo ni tiin an puang a, a thihna thu petu council kha tualthatah an puh a.","116 INDONA ROPUI A thu zirt\u00eerte chu miten hriat an lo ch\u00e2k leh zual ta a. Pope thup\u00eakin Wycliffe-a lehkha ziak kha h\u00e2l vek t\u00fbr a ni a. An h\u00e2l bangte chu an han phawrh chhuak a, Bible n\u00eana entawnin miten an zir ta sup sup mai a, mi tam takin an pawm phah ta a. Huss-a thu zirt\u00eer a lo l\u00e2r ta viau chu a thattute kh\u00e2n an p\u00e2wng thl\u00eer mai lo. Pope leh lalber \\\\angrualin tihchimih an tum ta a, lalber Sigismund-a sipai rualten Bohemia chu an han r\u00fbn ta a. Chhan chhuaktu t\u00fbr a lo chhuak ve a. Bohemia mite hruaitu General Ziska kha indo tirh v\u00ealin a mit a del ta tlat mai a. Chutih laia General thiam ber a ni a. Mahsela Pathiana innghatin, leh thu dik hum t\u00fbrin an \\\\ang a ni tih hriain, sipai rual a hlauhawm thei ang bera pung kh\u00e2wm chu mipuiten an dod\u00e2l tlat mai a. Lalber chuan sipai thar a l\u00e2k belh a, a va r\u00fbn \\\\hin a, an lo um bo thei z\u00eal a. Huss- a p\u00e2wl hian thih an hreh loh av\u00e2ngin, do an khirh viau mai a. An indo a\\\\anga kum rei lo t\u00eaah Ziska kha a thi ta a. Procopius-an a thl\u00e2k a, amah ang bawka thiam, kawng \\\\henkhatah.phei chuan fing z\u00e2wk mah a ni a. An hruaitu a thih t\u00e2k chuan an hm\u00ealmate chuan an zuam rawk mai a. T\u00fbnah chuan pope-in Huss-a lam \\\\angte do thu a puang a. Sipai rual tam tak an lo thawk a. Bohemia an han r\u00fbn a; mahse an lo titl\u00e2wm d\u00ear a. Indona dang a han puang leh a. Europe rama pope lalna hmun zawng zawng a\\\\angin sum leh pai leh r\u00e2lthuam a lo l\u00fbt zung zung mai a, indo t\u00fbra mipui chhiar s\u00ean loh n\u00ean. T\u00fbnah chuan Huss-a mite kha an tl\u00e2wm tawh ngei an ring a. Hneh inring \u00eam \u00eamin, sipai tam tak mai chu Bohemia ramah an lo l\u00fbt a, anni an lo inring ve bawk a. An inhnaih hret hret z\u00eal a, nakinah chuan lui chauhvin a k\u00e2r dan tawh a. \u201cAn hm\u00ealmate chu an tam na ngiang mai. Hei leh chen hi Huss-a mite do t\u00fbrin an lo kal a, lui k\u00e2na an hm\u00ealmate va bei lovin Huss-a mite chu ngawi rengin an thl\u00eer a.\u201d - Wylie, b. 3, ch. 17. Th\u00e2wk leh khatah eng tehlulin emaw tithlabar ni, sipai chu zozai chu an tlan darh ta chiam mai a, hmuh theih loh thil eng emawin a \u00fbm darh ni-\u00e2wm takin. Bohemiahote chuan an \u00fbm a, an that chiam mai a, r\u00e2ll\u00e2k an la \\\\euh va, indonain an ram a","JOHN HUSS-A LEH JEROME-A 117 tihchhiat ai chuan an hausak phah ta z\u00e2wk mah a. Kum rei lote hnuah pope thar chuan indona bawk a \\\\an leh ta a. A hm\u00e2 ang bawkin Europe rama pope lalna hmun a\\\\angin r\u00e2lthuam leh indo mi an kh\u00e2wm a. An thutiam pangngai bawk an tiam a. Indonaa kalte t\u00e2n sual eng ang pawh ngaihdamna, indona hmuna thite chu v\u00e2nah l\u00e2wmman ropui tak, dam taka lo hawte t\u00e2n hausakna leh zah- wmna an tiam a. Sipai tam tak chuan Bohemia ram an lo l\u00fbt ta a. Huss-a mite kha an hnung tawlh a, an rawn bei ta thut mai a. Pope hote kh\u00e2n an thiltih dik lohzia an hriat chuan a tlai lutuk tawh si a, an rawn beih nghakin an b\u00fbkah an lo awm ringawt mai a. Procopius- a sipaite lo kal th\u00e2wm chu an hriatin, an hm\u00eal pawh an la hmuh hm\u00e2 hauhvin, an hlau leh ta a, lalho te, general te leh sipai te chu r\u00e2lthuam paihin an tl\u00e2n darh leh ta chiam mai a. An hotu ber pope aiawha lo kal kh\u00e2n a sipaite \\\\an khawht\u00eer a han tumleh \\\\hin a; mahse sipai tlan darh kh\u00e2n an n\u00eak a, an phur bo ve ta daih mai a. An hneh ngei mai, r\u00e2ll\u00e2k tam tak an la leh a. Chutiang chuan vawi hnihna, Europe ram sork\u00e2r lian zawng zawngin sipai rual tam tak, mi huaisen, indo t\u00fbra zirt\u00eer thiam, ral thuam \\\\ha \\\\ha nei an kh\u00e2wm chu, sork\u00e2r t\u00ea tak t\u00ea hm\u00e2ah, indo pawh ngh\u00e2k ngam lovin, an tl\u00e2nchhia a nih chu! Hetah hian Pathian thiltihtheihna a lo lang. A rawn r\u00fbntute chu mihring thiltihtheihna aia ropui z\u00e2wkin a tithlab\u00e2r a. Tuipui Sena Pharoa sipaite hnehtu,","118 INDONA ROPUI Gideona leh a sipai zathumte hm\u00e2a Midian mite tlanchhiatt\u00eertu, zan khat thil thua Assuria Sipaite tiboraltu bawk kh\u00e2n, a dotute chakna tichau t\u00fbrin a kut a han phar leh a ni. \u201cHlauhna r\u00eang r\u00eang awm lohnaah chuan hlau \u00eam \u00eamin an awm a: Pathianin bei tuma eptu che ruhte chu a tidarh ta si a; Pathianin anni chu a paih thl\u00e2k av\u00e2ngin i timualpho ta a.\u201d (S\u00e2m 53:5). Pope hnungzuihote chuan tihluiha hneh mi niin an hre ta lo va, \\\\awngkam thiam lam an ruai ta a. Thuthlung an siam pui ta a, chutah chuan Bohemia miten duh anga sakhaw biak t\u00fbr zal\u00eanna nei ang chu an ni n\u00e2a, Rom huangah an intukluhna a ni mai. Rom n\u00eana inrem n\u00e2n Bohemiaho chuan thil pali an ngiat a: Duh duha Bible sawi theih, Lalpa zanriaha chhang leh uaina kohhran pum tel theih, Pathian biaknaah mahni \\\\awng hman theih, sork\u00e2r thuneihnaa puithiamhote inrawlh loh t\u00fbr, thil tihsual hremnaah sork\u00e2ra thuneituten v\u00e2ntl\u00e2ng leh puithiam inang renga en t\u00fbr tihte hi. Pope upate chuan, \u201cHe thil pali hi an remti a, mahsela hemiin a huap chin r\u00eal felna chu council kutah a awm t\u00fbr a ni - chu chu Lalber leh pope an ni mai,\u201d -Wylie, bk. 3, ch. 18. Hemiah hian inremna an siam ta a, Rom chuan tihdernain, r\u00e2l beiha a hmuh theih loh kha a hmu ta a ni. An thil ngen hrilhfiahna leh Bible hrilhfiahna Rom kuta a awm chuan a duh ang angin a awmzia a la kawi thei ang. Bohemia rama mi tam tak chuan an zal\u00eanna khawih pawia an hriat av\u00e2ngin, an remti thei lo va, in\\\\henna a lo chhuak ta a, buaina leh thisen chhuahna hialin a han zui a. He buainaah hian Procopius- a pawh a thi a, Bohemia zal\u00eanna pawh a boral ta. Sigismund-a, Huss-a leh Jerome-a chunga verv\u00eak taka titu kha, Bohemia lalberah a \\\\ang ta a. Bohemia mite zal\u00eanna thu tiam mah se pope thuneihna din thar a tum a. Mahsela Pope tlawn a tumna hi a hl\u00e2wkpui lo. Kum sawmhnih zet chh\u00fbng chu buai tak leh hlauhth\u00e2wnawm takin a awm a. A sipaite an riral zo va, indonain a sum zawng zawng a ei zo va, kum khat a lal hman a, a thi ta a, a ram chh\u00fbngah tualchh\u00fbng indona a inpuahchah m\u00eak a, hming hliauna chauh lo chu \\\\hangthar t\u00e2n hnutchhiah engmah a nei lo.","JOHN HUSS-A LEH JEROME-A 119 Buaina leh thisen chhuahna a awm reng a, hnam dangin an han r\u00fbn bawk a. Chanchin |ha rinawm taka vuantute kh\u00e2n tihduhdahna an tuar a. An unaute, Rom n\u00eana inremna siamte kh\u00e2n Rom dik lohna an \\\\awm ve ta si a, rinna dik la vuante zawng chu inzawm kh\u00e2wmin kohhran dang an din a. \u201cUnited Brethren\u201d an ti a. Hei hi miten an haw viau va. Mahse an ding nghet tlat. Ramhnuaiah leh p\u00fbkahte himna zawng lo thei an ni ta lo va; mahse Pathian be t\u00fbra inkh\u00e2wm leh a thu chhiar an \\\\hulh chuang lo. A r\u00fbkin ram tam takah mi an t\u00eer chhuak a, chu mite a\\\\ang chuan, khawi lai laiah emaw chuan thu dik z\u00e2wmtute an la awm tih an hria, khaw pakhatah tl\u00eam, a dangah tl\u00eam, anmahni ang bawka tihduhdah an ni ve hlawm a; Alp tl\u00e2ngah chuan kohhran a ding a. Chu kohhran chu Pathian thu dika innghat a ni a, Rom kohhran khawlohna chu an z\u00e2wm ve duh lo va. - Ibid., b. 3, ch. 19. H\u00eang chanchin an hriat hian an l\u00e2wm \u00eam \u00eam a, Waldenses Kristianhote n\u00ean lehkha inthawn pawhna an nei \\\\an ta a. Chanchin |ha zirt\u00eernaa ding nghet tlatin, Bohemia mite chuan tihduhdahna k\u00e2rah, hun thim bera an awm lai pawhin, miin zanlaia khaw \u00eang a nghak angin, anni pawhin z\u00eeng khaw \u00eang t\u00fbr an thl\u00eer \\\\h\u00een a. \u201cHun harsa ber laiah an awm a, mahse Huss-a thusawi, Jerome- a pawhin a sawi nawn, \u2018Ni chhuah hmain kum za v\u00eal a ral ang,\u2019 a tih kha an hre reng a. H\u00eang thute hi Huss-a hote t\u00e2n chuan, Israelte Aigupta a\\\\anga Josepha\u2019n, \u2018Ka thi ang a, Pathianin a han kan ngei ang che u a, a la hruai chhuak ang che u,\u2019 a tih ang deuh a ni a.\u201d Ibid., bk. 3, ch. 19. \u201cKum zabi s\u00e2wm leh pangana t\u00e2wp lamah chuan, United Brethren Kohhran chu zawi zawiin a lo pung z\u00eal a. Tihduhdahna a\\\\angin an la fihlim lo n\u00e2a, an thlamuang thawkhat hl\u00ea tawh a. Kum zabi s\u00e2wm leh parukna t\u00eer lamah chuan Bohemia leh Moravia ramah biak in zahnih lai an nei ta.\u201d - Ezra Hall Gillett, Life and Times of John Huss, vol. 2, p. 570. \u201cMipui leh khandaih boralna pumpelhte chuan, Huss-a sawi l\u00e2wk ni chhuak chu an hmu ta a ni.\u201d \u2013 Wylie, b. 3, ch. 19.","120 INDONA ROPUI BUNG 7 LUTHER-A'N ROM A HRANSAN (LUTHER\u2019S SEPARATION FROM ROME) P ope thuneihna thim z\u00eeng a\\\\anga Kohhrante rinna thianghlim \u00eanga hruai chhuaktute z\u00eengah Martin Luther-a hi a l\u00e2r ber a. |hahnemngai, thatho, inpe zo, Pathian lo chu hlauh engmah nei lo, Sakhaw innghahchhan n\u00e2na Bible chauh lo chu innghahchhan dang engmah duh lo, Luther-a hi a hun dik takah a lo lang a. Luther- a hmangin Pathianin Kohhran siam\\\\hatna ropui tak leh khawv\u00eal tih\u00eanna chu a han thlen a ni. Chanchin |ha tlangaupuitu hmasate ang bawkin, Luther-a chu rethei taka lo piang a ni a. German rama loneitu pakhat fapa a ni a. A pa chuan lungalhthei laih chhuahna hmuna hna thawkin a lehkha zirna senso t\u00fbr a hlawh chhuak thei hr\u00e2m a. D\u00e2n hre mia awmt\u00eer a duh a., mahse kum za tam tak chh\u00fbnga Temple zawi zawia lo ding, sa puitling t\u00fbrin Pathiana a thil zirt\u00eerte chu: harsatna, khawharna, leh mahni inthunun theihna a ni. Luther-a pa chu rilru khauh tak, mi chaldelh thei tak, rinawm tak, a thil tum tawh chu ti tlat mi, dik a tih chu tlang taka sawi mi a ni a. Tih t\u00fbr nia a hriat chu, hnu leh t\u00fbr pawisa lova ti mai mi a ni. Hetiang rilru fel tak pu mi a nih av\u00e2ngin, puithiamho awm kh\u00e2wmna Monastery-a inkharkhum tlatte hi a rilremz\u00e2wng a ni lo. A phalna lova Luther-a Monastery-a a lo lut ve mai kh\u00e2n, a lungni lo \u00eam \u00eam a, a fapa n\u00ean chuan kum hnih zet an inbe lo, an inbiak hnuah pawh a ngaihd\u00e2n a dang chuang lo. Luther-a nu leh pa ten an fate enkawl thu leh an lehkha zir thu hi an fimkhur \u00eam \u00eam a. Kristian nun mawi leh Pathian hriatna neiht\u00eer an tum tlat a. A pa \\\\awng\\\\aina chu a fapaa beng hriat ngeiah Pathian hn\u00eanah a chhovin, a fapain Lalpa hming hre renga, engtikah emaw chuan A thu hril darhtua a \\\\an theih n\u00e2n \\\\anpui t\u00fbra a \\\\awng\\\\ainate pawh a hre fo va. An rilru \\\\hatna leh an ngaihtuahnate a zau theih n\u00e2na an thiltih theih t\u00e2wk chu an nu leh pa te hian an ti hr\u00e2m a. An","LUTHER-AN ROMAHRANSAN 121 fate sakhaw nun dik leh hman tl\u00e2ka an awm theihna t\u00fbra an zirt\u00eerna chu an thlahthlam ngai lo, a ch\u00e2ng phei chuan an ti lutuk mah a; mahsela Luther-a pawh hian, a ch\u00e2ng chuan a nu leh pa chuan dik lohna nei mah se, an thununna kawngah dem t\u00fbr ai chuan fak t\u00fbr a hre tam z\u00e2wk. Sikul a kal tirh chuan naupang t\u00ea a la ni a. Sikulah chuan an tiduhdah viau mai a. A nu leh a pa te chu an rethei \u00eam \u00eam a, khaw danga sikul a va kal chuan, in tina zai lawrin ei t\u00fbr a hlawh chhuak \\\\h\u00een a, a ril a \\\\\u00e2m thei hl\u00ea \\\\hin. Chutih laia an sakhaw ngaihd\u00e2n duhawm lo tak chuan a rilru a tihlau thei \u00eam \u00eam mai a. Z\u00e2na a mutnaahte a ngaihtuahin, nakin hnu lama a la hrehawm t\u00fbr av\u00e2ngtein a lungngai thei \u00eam \u00eam \\\\h\u00een. Pathian thinchhe tak, zahngai lova mite hrem hmang, mi tihduhdah hmang nia ngaihtuahin a hlau thei \u00eam \u00eam a, v\u00e2na Pathian chu zahngai thei a ni tih reng a hre lo. Heti chung pawhin Luther-a chuan rilru leh ngaihtuahna thianghlim leh s\u00e2ng tak nei t\u00fbrin a bei chiam a, chu chu a rilru duhz\u00e2wng a ni tlat si a. Hriatna zau neih a duh a, mahse hriatna pawnl\u00e2ng leh hman theih loh a duh lo va, hriatna tak-nei leh hman tl\u00e2k chauh a duh a ni. Kum s\u00e2wm leh kum riat a nihin University of Erfurt-ah a l\u00fbt a. T\u00fbnah chuan tun hma aiin a chan a \\\\ha ta z\u00e2wk a, beiseinate pawh a lo s\u00e2ng ta z\u00e2wk. A nu leh pa kh\u00e2n thawk rim leh ins\u00fbmin an lo khawsa thei ta deuh va, \\\\anpui a ngaihna zawng zawngah an \\\\anpui thei ta a. |hian bengv\u00e2r tak takte kawmin tunah chuan a hlim ve ta hle mai. Lehkhabu \\\\ha berte chauh a zir a, an ngaihd\u00e2nte ngun takin a ngaihtuah a, ch\u00fbng mi fingte finna chu ama finna at\u00e2n a nei ve a. Tun hm\u00e2a zirt\u00eertu khirh takte hnuaia a awm lai pawh kh\u00e2n, mi hman tl\u00e2k tak la ni thei \u00e2wma lanna a nei a, tuna zirna hmun remch\u00e2nga a awm chin phei chu a rilru a zau sawt viau va. Thil hre reng thei mi a ni a, thil ngaihtuah chak tak a ni bawk a, thil dik leh dik lo, thil \u00e2wm leh \u00e2wm lo hre chak mi a ni bawk a, h\u00eang av\u00e2ng leh a zir peih av\u00e2ngin, a \\\\hiante z\u00eengah mi l\u00e2r ber p\u00e2wl a lo ni ta a. Finna a zirna hian a ngaihtuahna a tizau va, thu harsa hriat thiam theihna a siam bawk a, hei hi nakina thil buaithl\u00e2k a la tawh t\u00fbr at\u00e2na inbuatsaihna \\\\ha tak a ni.","122 INDONA ROPUI Pathian t\u00e2na mi inpump\u00eak tak leh inhl\u00e2n zo tak Luther-a chuan Rom ropuina leh nuamt\u00e2wlna chu r\u00e2pthl\u00e2k a ti hial a.","LUTHER-AN ROMAHRANSAN 123 Pathian hlauhna Luther-a thinlungah a awm reng a, hei av\u00e2ng hian a tum tawh chu a tum nghet tlat thei a, Pathian mithmuhah inngaitl\u00e2wm takin a awm thei bawk a. Pathian \\\\anpuina lovin thil engmah a ti thei lo tih a inhria, Pathian \\\\anpuina leh hruaina dila a \\\\awng\\\\ai phawt loh chuan engmah a ti \\\\an ngai lo. \u201cTheiht\u00e2wpa \\\\awng\\\\ai hian kan thil zir t\u00fbr chanve chu kan zir zo tawh a ni,\u201d a ti \\\\h\u00een. \u2013 D\u2019Aubign\u00e9, b. 2, ch. 2. Vawi khat chu lehkhabu dah kh\u00e2wmnaah lehkhabute an en vel lai chuan Latin Bible a hmu fuh ta a. Chutiang lehkhabu r\u00eang r\u00eang a la hmu ngai lo va, a awm tih pawh a hre hek lo. V\u00e2ntl\u00e2ng inkh\u00e2wmnaa Chanchin |ha leh Thuthawna mi tl\u00eamt\u00ea an chhiar chhuah chauh a hria a, hei zawng hi Bible a nih d\u00e2wn hi a ti mai \\\\h\u00een a. T\u00fbnah erawh chuan Bible pum a han hmu ta a. |ih tak leh mak ti chungin, a han keu va, a thinte chu a phu zawih zawih mai a, a thute chu a han chhiar l\u00e2wr a, a chhiar pah chuan, \u201cAw! Pathianin hei ang lehkhabu hi min han pe ve se ka va ti em!\u201d a ti \\\\h\u00een. - Ibid., b. 2, ch. 2. V\u00e2ntirhkohten an din hual a, Pathian lal\\\\hutthleng a\\\\anga \u00eang lo chhuak chuan thu dik chu a han hriat thiamt\u00eer a ni. Pathian tihvui hi a hlauhz\u00e2wng a ni fo va, t\u00fbnah zet chuan mi sual a nihzia a inhre leh zual ta. Sual kalsana Pathian n\u00eana inrema awm a thlahlel ta \u00eam \u00eam a, chu thl\u00e2khlelhna chuan puithiam niha, puithiamho awmna Monas- tery-ah awm ve t\u00fbr chuan a hruai lut ve ta a. Chutah chuan chhiahhlawh hnathawh hnuaihnung tak tak leh, kutdawha in tin fan lawrte a lo ngai ta a. Tlangval, mite zah leh ngaihs\u00e2na awm ch\u00e2k lai tak a ni si a, tlawm thl\u00e2k a ti \u00eam \u00eam \\\\h\u00een, mahse a sual at\u00e2n thil \\\\ul nia a rin av\u00e2ngin h\u00eang mualphonate hi a tuar hr\u00e2m hr\u00e2m a. A hun \u00e2wl hlekah chuan thil zir a \\\\an vat z\u00eal a, mut hun pawh ni se a mu lo mai a, a chaw ei chh\u00fbng takngial pawh \\\\hulh rei lutuk a in ti a. Pathian Lehkhabu chhiar hi a duhz\u00e2wng ber a ni a. Bible awm chhun chu bangah khaidiata hlin beh tlat a ni a, he lamah hian a kal tlut tlut a. Sual nih a inhriatna a th\u00fbk deuh deuh va, am\u00e2 kut chhuakin, sual ngaihdamna leh thlamuanna zawn a tum ta a. Chaw te a nghei a, zanlaiah \\\\awng\\\\ai t\u00fbrin a tho va, sual ch\u00e2kna rilru tihbo n\u00e2n a","124 INDONA ROPUI taksate a sawisa a; mahse a s\u00e2wt chuang lo. Pathian duhsakna hmuh n\u00e2na thinlung thianghlim neih theihna nia a rin lakah a tim ngai lo. Nakin hnuah heti hian a sawi, \u201cPuithiam thianghlim tak ka ni, puithiam d\u00e2n z\u00e2wmna lama ka khermeizia chu ka sawi thiam lo. Puithiam hna thawka v\u00e2n ram kai theih a nih chuan, ka kai ve ngei ang. La awm rei deuh phei ila ka thih phah ngei ang.\u201d - Ibid., b. 2, ch. 3. Hetiang lutuka a ins\u00fbmna leh a intihretheihna av\u00e2ngin a lo chak lo ta \u00eam \u00eam a, chauh thut changte a nei ta a, he natna a\\\\ang hian a dam fihlim ta lo. Hetiang meuhva a beih chung pawhin muanna reng a nei lo va, a t\u00e2wpah phei chuan a beidawng ta hl\u00ea a ni. Luther-a a beidawn der hnuin, Pathianin \\\\hian leh \\\\npuitu a han siamsak a. Mi thianghlim tak mai Staupitz-a chuan Luthera thinlungah Pathian thu a han tuh a, Isua chauh ena, mahni inhnuchhawna, Pathian d\u00e2n bawhchhiat av\u00e2nga hremna t\u00fbr ringawt ngaihtuah lo t\u00fbrin a fuih a. \u201cI sualna av\u00e2nga mahni insawisa lovin, Chhandamtu chu vuan la. Amah chu ring la, A felna leh A thihna az\u00e2ra tlanna chu ring bawk la. Pathian Fapa chu ngaithla la. Pathian duhsakna hriatfiahna pe t\u00fbr chein mihringah a lo chang a. A hmangaih hmasak che av\u00e2ngin Ani pawh hmangaih rawh,\u201d tiin a fuih a. - Ibid., b. 2, ch. 4. He zahngaihna thu hriltu hian hetiang hian a hrilh a. A thusawi chuan Luther-a rilru a khawih hl\u00ea. A sualna n\u00eana rei f\u00ea an inbeih hnu chuan thu dik chu a man fuh thei ta a, a rilru mangangah chuan thlamuanna a lo thleng ta a. Luther-a chu puithiama nemngheh a ni a, an awmna hmun Mon- astery a\\\\angin Wittenberg University-a professor ni t\u00fbrin an ko chhuak a. Hetah hian Pathian lehkhabu zir kha a bei ngun leh zual a - a t\u00eera ziakna \\\\awng bulin a zir a. Bible thu a zirt\u00eer \\\\hin a. S\u00e2m bu te, Chanchin Tha bu te, leh Tirhkohte thuthawn te miten an hriat fiah chuan an lawm \u00eam \u00eam mai a. A \\\\hianpa leh a zirt\u00eertu Staupitz-a kh\u00e2n pulpit a\\\\anga Pathian thu sawi t\u00fbrin an nawr ta a. Luther-a chuan Krista ai awha mipuite hn\u00eana thusawi tl\u00e2k meuh niin a la inhriat loh av\u00e2ngin a han tawi deuh va. Rei f\u00ea a inngaihtuah hnu chuan a \\\\hiante fuihna ang chuan a ti ta a. Pathian thu chu a hre \u00eam \u00eam tawh mai a, Pathian thiltihtheihna pawh a chungah a awm a. Thusawi a","LUTHER-AN ROMAHRANSAN 125 thiam hl\u00ea mai bawk n\u00ean , ngaithlatu pawh a hmu hnem thei hl\u00ea \\\\hin; a thusawi chiang tak leh nung tak chuan mite a hnehin, a tihtakna chuan an thinlung a khawih a. Luther-a chu Pope Kohhran fapa dik tak a la ni a, kawng danga kal tumna r\u00eang a nei lo. Pathian hruaiin Rom khua a zuk tlawh a, kein a kal a, kalkawngah Monastery-ah a thleng z\u00eal a. Italy ram Convent pakhat hausakzia, ropuizia leh an nawmsakzia a hmuh chu mak a ti hl\u00ea mai a. Pawisate an hmuh tam av\u00e2ngin puithiamho chu pindan ropui tak takah an ch\u00eang a, silhf\u00ean ropui leh man tam tak tak an inbel a, chaw tuihnai tinr\u00eang an ei a. Ama nun harsatzia leh tl\u00e2kranzia n\u00ean a tehkhin chuan a ngaithiam to hl\u00ea a. A rilru a buai \\\\an ta a ni. A t\u00e2wpah chuan tl\u00e2ng pasarih chunga awm khawpui chu r\u00e2lkhat a\\\\angin a hmu a. Urhs\u00fbn takin leiah a bawkkhup a, \u201cRom khaw thianghlim, chibai ka b\u00fbk a che,\u201d a ti a. - Ibid., b. 2, ch. 6. Khawpui a lut a, Biak in hrang hrang a tlawh a, puithiam leh rawngb\u00e2wltuten thu mak tak tak an sawite a ngaithla a, Chhamphual thiltih t\u00fbr zawng zawng pawh a ti a. A kalna apiangah a rin loh ang tak tak thil a hmu ta fo mai a. Puithiamho z\u00eengah suahsualna a awm tih a hmu phawt a. Mi lianhoten fiamthu bawlhhlawh tak tak sawi an ching a, Mass lai meuh pawhin \\\\awng tlahawlh leh bawlhhlawh an ching a hmuh chuan r\u00e2pthl\u00e2k a ti a. Puithiamte leh v\u00e2ntl\u00e2ng mipui a kawmna apiangah bawlhhlawhna bawk a hmu a. A hawina lam apiangah, hmun thianghhmah pawh, \\\\awng bawlhhlawh bawk a hria a. Hetiang hian a ziak hial a: \u201cRom khuaa thil sual leh thil zahthl\u00e2k tih hi tuman an ngaihtuah ph\u00e2k lo vang. Mahni mit ngeia hmuh loh phei chuan awihawm to khawp a ni. \u2018Hremhmun a awm ngai a nih phei chuan, Rom khaw hnuaiah a awm ang, chumi khuarkhurum a\\\\ang chuan sualna chi tinr\u00eang a lo chhuak,\u2019 tihte hi an \\\\awng ch\u00eenz\u00e2wng a ni a,\u201d tiin. - Ibid., b. 2, ch. 6. Rom khuaah chuan kailawn pakhat a awm a, \u201cPilata Kailawn\u201d an ti a. Kan Lal Isua chuan Pilata ror\u00ealna pindan a\\\\anga a chhuah kh\u00e2n he kailawnah hian a kal a ni, Pathian thiltihtheihnaa Jerusalem a\\\\anga Rom khuaa sawn a ni an ti a. Pope-in thup\u00eak thar a siam a,","126 INDONA ROPUI tupawh \\\\hing\\\\hia he kailawn kai chhuak chu an sual ngaihdam a ni ang tiin. Ni khat chu Luther-an urhs\u00fbn taka \\\\hing\\\\hi chungin he kailawn hi a zawh lai takin, awin, khawpui ri ang mai hian, \u201cMi fel chu rinnain a nung ang,\u201d (Rom 1:17) tia rawn sawiin a hria a. A zuang tho lawk a, hlau leh zak tak chungin chumi hmun ata chu a kal bo ta daih a. He ch\u00e2ng thu hi a dam chh\u00fbngin a theihnghilh leh ngai tawh lo. Chumi d\u00e2r a\\\\ang chuan chhandamna hmuh n\u00e2n mihringte kut hnathawh rin a dik lohzia leh Krista \\\\hatna vawn tlat a \\\\ulzia a hre chhuak a. Pope tihderna thuah a mit a lo v\u00e2r ta a, a maimitchhinsan leh tawh ngai lo vang. Rom khua a hnuchhawn chuan, a thinlung pawhin a hnuchhawn nghal a, chumi d\u00e2r a\\\\ang chuan Rom Kohhran n\u00eana an inhranna chu a zau z\u00eal a, a t\u00e2wpah a hrang fihlim ta a ni. Rom khua a\\\\anga a lok\u00eer leh chuan Luther-a chu University of Wittenberg-in Doctor of Divinity degree an pe a. T\u00fbnah chuan a duh t\u00e2wka Pathian thu ngaihtuahna hun a nei ta. Pathian thu ngun leh zuala zira, pope-ho thu phuah chawp mai mai sawi lova, a dam chh\u00fbnga Pathian thu dik chauh sawi t\u00fbrin chhia a chham a. T\u00fbnah chuan puithiam namai leh professor naran mai a ni tawh lo va, Bible tl\u00e2ngaupui t\u00fbra thuneihna p\u00eak a ni ta. Pathian ber\u00e2m rual, thu dik ch\u00e2k huam huamte enkawl t\u00fbra koh a ni ta. Kristianten Pathian Lehkhabua thurin chauh lo chu, thurin dang r\u00eang r\u00eang an pawm t\u00fbr","LUTHER-AN ROMAHRANSAN 127 a ni lo a ti tlat a. Hei hian pope thuneitu lian ber a nihna chu a lungphum a\\\\angin a han nawr chim d\u00e2wn a ni. Siam\\\\hatna innghahchhan pawh a ni bawk. Luther-a chuan Pathian thu aia mihringte ngaihd\u00e2n chawis\u00e2n z\u00e2wk a hlauhawmzia a hria. Pathian thu hria intihote rinna neih loh thuah a hau va, an Pathian thu ngaihd\u00e2n, rei tak chh\u00fbng mipuite rilru phuar bettu kha a kalh bawk a. Hetiang zirt\u00eernate hi a tl\u00e2ktlai lo chauh ni lovin thil tikhawlotu a ni a ti a, chuv\u00e2ngin Pathian thu zir mite leh thu ngaihtuah ch\u00eek mite thu suangtuah lama beng chhi lova, z\u00e2wlneite leh zirt\u00eerten an sawi \\\\h\u00een Pathian chatuan thu dik lam hawi t\u00fbrin mipuite a fuih a. A thusawi ngaithlatu mipuite chuan a thusawite chu hl\u00fb an ti \u00eam \u00eam a, tun hm\u00e2in chutiang thu r\u00eang r\u00eang an la hre ngai lo. Chhandamtu hmangaihna Chanchin |ha leh a tlanna thisen z\u00e2ra thlamuanna leh ngaihdamna thlawn p\u00eak thute chuan an thinlung a til\u00e2wm \u00eam \u00eam mai a, beiseina thi thei lovin an thinlung a khat liam a. Wittenberg-a \u00eang lo chhuak chuan khawv\u00ea1 kil tin a \u00ean chhuak ang a, hun t\u00e2wp thlengin a \u00eang zual z\u00eal ang. Mahsela thim leh \u00eang hi an ink\u00e2wmngeih lo, thu dik leh thu dik lo ink\u00e2rah inkalhna a t\u00e2wp thei lo. A \u00eang z\u00e2wk z\u00e2wka pawh hi kan t\u00e2na kan hum chuan, a dangte hi kan dovin kan tiboral a ni z\u00eal a. Isua ngeiin, \u201cRem l\u00eant\u00eer t\u00fbra lo kal ka ni lo va, khandaih l\u00eant\u00eer tora lo kal ka ni z\u00e2wk,\u201d a ti a (Matthaia 10:34). Siam\\\\hatna a \\\\an hm\u00e2 lawk kh\u00e2n Luther-a chuan tihian a sawi a: \u201cPathianin min hruai a ni lo, min nem chhuak z\u00e2wk a ni. Min hn\u00fbk chhuak a. Ka duh thuin ka awm thei lo. Hahdam taka awm hle hle ka duh a, buaina leh helna z\u00eengah min theh l\u00fbt a.\u201d \u2013 D\u2019Aubign\u00e9, b. 5, ch. 2. T\u00fbnah chuan intihsiaknaah a l\u00fbt ve d\u00e2wn ta ngei le. Roman Kohhran chuan Pathian khawngaihna chu sumdawn n\u00e2n a hmang a. Tangka thlengtute dawhk\u00e2n chu (Matthaia 21:12) maich\u00e2m bulah an h\u00fbng a, a hralhtute leh a leitute aw chu a ri nuai nuai a. Rom khuaa Petera Biak In sak n\u00e2na chhuanlamin, pope thup\u00eakin sual ngaihdamna chu v\u00e2ntl\u00e2ng z\u00eengah an zuar ta dur dur mai a. Sual manin Pathian biakna temple chu sak t\u00fbr a ni a, bawhchhiatna hlawhin a lungph\u00fbmte ph\u00fbm t\u00fbr a nih chu. Rom","128 INDONA ROPUI Kohhran ropuina t\u00fbra thiltih ngei chu, a ropuina leh a chakna su nghingtu a lo ni ta z\u00e2wk. Hei hian pope thiltih, nam\u00ean lova dod\u00e2lna a han siam a, pope lal\\\\hutthleng leh lallukhum tihchhiat hlauhawm khawpa buaina a lo chhuak ta a ni. German rama sual ngaihdamna zuartu Tetzel-a chu Pathian D\u00e2n bawhchhiat leh v\u00e2ntl\u00e2ng chunga a thil tihsual nasat av\u00e2nga hrem a ni a; mahsela a thil tihsual v\u00e2nga hremna chu a pumpelh a, pope pawisa l\u00e2kluhna hna bawk a thawk leh a. Zah nach\u00e2ng hre hauh lovin, mipui chinch\u00e2ng hre lo, mim\u00e2wlho bum n\u00e2n dawt muhlum, mak pui pui a sawi a. Pathian Lehkhabu chu nei se, tumah bumin an awm lo t\u00fbr. Pope thu hnuaia an awm theih n\u00e2n, leh a hnungzuite hausakna leh thuneihna a pun n\u00e2n, Bible chu an hmuh ph\u00e2k lohvah dah bo a ni si a. - John C. L. Gieseler, A Compendium of Ecclesiastical History, per. 4, sec. 1, par. 5. Khawpui a luh d\u00e2wn apiangin Tetzel-a chuan a hm\u00e2ah palai a t\u00eer hmasa a, chu chuan, \u201cPathian \\\\hatna leh pa thianghlim \\\\hatna chu in kawngk\u00e2 bulah a awm e,\u201d tiin a au va. \u2013 D\u2019Aubigne, b. 3, ch. 1. Mipuite lah chuan v\u00e2n a\\\\anga Pathian ngei lo chhuk ang maiin an lo l\u00e2wm a. An sumdawnna chu biak in chh\u00fbngah an ti a, Tetzel-a chu pulpitah a han lawn a, sual ngaihdamna lei a \\\\hatzia leh Pathian thilp\u00eak hlu ber a nihzia a han sawimawi ta a. Sual ngaihdamna Certificate neite chu, tun hnu lama an sual thlenga ngaihdam a nih b\u00e2kah sim pawh a ngai lo vang,\u201d a ti a. Ibid., bk. 3, ch. 1. \u201cHei lo pawh hi,\u201d an ti leh a, \u201che sual ngaihdamna hian nung damte chauh a chhandam a ni lo va, mitthite pawh a chhandam a ni, in pawisain thingrem mawng a den rik kauh veleh, in p\u00eaksak thlarau kha hremhmun (purgatory) kalsanin v\u00e2n lam a pan vang vang ang,\u201d a ti a. - K. R. Hagenbach, \u201cHistory of the Reformation,\u201d vol. 1, p. 96. Simonan zirt\u00eerte hn\u00ean a\\\\anga thilmak tihtheihna tangkaa lei a tum kh\u00e2n, Peteran, \u201cI tangka hi i boral rualin boral ve rawh se, Pathian thilp\u00eak tangka suma lei i tum av\u00e2ngin,\u201d a ti a. (Tirhkohte 8:20). Mahsela Tetzel-a thil zawrh chu an inchuh huai huai mai a, tangka leh rangkachak chu a thingremah an chh\u00fbng l\u00fbt ruih ruih mai a. Sima, rinna neiha, englai pawha sual dova chhandamna neih ai chuan pawisaa han lei mai chu a lo awlsam si a.","LUTHER-AN ROMAHRANSAN 129 He sual ngaihdamna a leia lei chi hi, Rom Kohhran chh\u00fbnga mi chinch\u00e2ng hria tam takin an kalh a; Pathian thu leh mahni pianpui finnaa ngaihtuah pawha thil dik lo pui a ni tiin mi tam takin engah mah an ngai lo va. Kohhran mi lian tumahin kalhna aw an chhuah ngam si lo va, mahse mite rilru a buai \\\\an a, Pathian hian hmanraw dang hmangin A kohhran hi a tithianghlim \\\\ha d\u00e2wn l\u00e2wm ni aw! titein an ngaihtuah a. Chutih lai chuan Luther-a chu Pope mi ruh a la ni a, mahsela he sual ngaihdamna buaipuitute tih d\u00e2n hi a haw hle mai a. A kohhran mi tam takin an lo lei ve leh nghal a, an pastor hn\u00eanah an lo kal a, an sualte thai bo a nih theih n\u00e2n an sualte an han hrilh a, sima nungchang thar put an duh v\u00e2ng a ni lo va, sual ngaihdamna lehkha an neih v\u00e2ng chauh a ni a. Luther-a chuan an sual mawhphurhna a\\\\anga fihlimna a lo pe duh lo va, in sualte in sim a, nun thianghlima in nun loh chuan, sual nei rengin in boral ang a lo tihsan \\\\hin a. Anni kha mangangin Tetzel-a hn\u00eanah an kal a, kan pastorin certificate min pe duh lo an va ti a, a \\\\hen phei chuan an pawisa l\u00e2k k\u00eer leh an tum a. Tetzel-a thung chuan \u00e2nchhe tinr\u00eang a lawh a, khawlaiah awmtual a chh\u00eam a, \u201cHe sual ngaihdamna thianghlim dod\u00e2ltute zawng zawng h\u00e2l hlum thu pope hn\u00ean a\\\\angin ka hmu a ni,\u2019 a ti a. \u2013 D\u2019Aubigne, b. 3, ch. 4. T\u00fbnah chuan Luther-a chu thu dik chhanna hna thawk \\\\an t\u00fbrin huai takin a chhuak ta. Thu dik tl\u00e2ngaupuina chu pulpit-ah a \\\\an a, mipuite chu sual awm d\u00e2n \\\\hat lohziate hrilhin, mihring tumahin kut hnathawhin, a thiam lohna a tiz\u00e2ngkhai thei lo va, a sual hremna a pumpelh thei hek lo tiin a zirt\u00eer a. Sual sima Krista rinna chauh lo chu, sual ata chhandam thei engmah a awm lo. Krista \\\\hatna chu suma lei chi a ni lo, thilthl\u00e2wn p\u00eak a ni, tiin a zirt\u00eer a. Sual ngaihdamna lei lovin khenbeh Chhandamtu lam hawi t\u00fbrin mipuite a s\u00e2wm a. Amah ngeiin a lo hriat hnu, chhandamna zawnga thil zahthl\u00e2k tam tak a tih a a s\u00e2wt lohzia, mahni inen lova, Krista lam hawia, ringa, muanna leh l\u00e2wmna a hmuh d\u00e2nte a hrilh a. Tetzel-a kh\u00e2n a sumdawnna kha a la tih z\u00eal av\u00e2ngin, Lutheran tihrehna kawng a ngaihtuah ta a. Hun remch\u00e2ng a awm ta hlauh mai. Wittenberg Biak Inah kh\u00e2n mi thianghlim lim tam tak a awm a,","130 INDONA ROPUI a ch\u00e2ng ch\u00e2ngin ni serh nia mipuite en phal a ni a,. chumi nia biak ina kala an sualte thupha chawi chu sual ngaihdamna p\u00eak an ni a, mipui tam tak an lo kal \\\\h\u00een a. Ni pawimawh tak \u201cMi Thianghlim Zawng Zawngte K\u00fbt Ni,\u201d a lo hnai ta a. Chumi ni hmain Luther-a chu Biak in lam pana kal mipuite z\u00eengah a kal ve a, biak in kawngkh\u00e2rah chuan, sual ngaihdamna thurin dodalna \u201cthu s\u00e2wm kua leh pang\u00e2\u201d a t\u00e2r ta a. Tupawh hnial duh an awm chuan, \u201cNaktukah University- ah inhnialna a awm ang a, kei pawh ka \\\\ang ve ang,\u201d a ti a. A thu theh chhuah chu a darh zau chak hle. Hmun tinah an chhiar a, an chhiar nawn a, an chhiar leh \\\\h\u00ee a. Khawpui pumah leh,University-ah mi rilru a chawk tho nasa mai. He thu hian h\u00eangte hi a ti-lang chiang: Sual ngaihdamna leh sual av\u00e2nga hremna paih bo t\u00fbra thuneihna t\u00fb hn\u00eanah mah, pope hn\u00eanah pawh kawlt\u00eer a ni ngai lo. Chutianga zirt\u00eerna chu dawt mai, tangka hmuh n\u00e2na mipuite bumna, he dawt thu ringtu zawng zawngte thlarau tihboral n\u00e2na Setana ruat chhuah a ni. Ch\u00fb bakah Krista Chanchin |ha hi kohhran thil neih hlu ber a ni a, Pathian khawngaihna, chumi bua lo lang chu, rinna leh simna n\u00eana zawngtute hn\u00eana thil thl\u00e2wn p\u00eak a ni tih hi. Luther-a thupui theh chhuah chuan hnial a cho hl\u00ea a ni. Zawhna thu a siamte kh\u00e2n German ram a fang chhuak thuai a, chawlhk\u00e2r hnih khat hnuah Kristian rama mi zawng zawngin an hre chhuak vek a. Rom Kohhran chh\u00fbnga mi \\\\ha tak takten kohhran a khawloh deuh deuh av\u00e2ngin pawi an ti a, tihreh ngaihna an hre si lo va; h\u00eang mi \\\\hate hian he thu hi an chhiarin an lawm \u00eam \u00eam a, Pathian aw a tel niin an hria. Rom a\\\\anga suahsualna lo chhuak pung tulh tulh tireh t\u00fbrin Pathianin a kut a thawh ta ngei niin an hria. Lal mi lian leh ror\u00ealtuten, pope mi chapote thuneihna d\u00e2n ch\u00eapa awm t\u00fbr chu an l\u00e2wm rilru hle a, a thuneihna phelh thei tumah an awm si lo va. Mahsela mipui tam tak, thil sual ngainaho chuan, tihderna, an inhnemna ber a lo chhe d\u00e2wna an hriat chuan an hlauthawng a. Puithiam fing verv\u00eakho kha, thil sual tih an phalna tihbuaia a awm- leh, an hl\u00e2wkna hlauhthawnawma a awm t\u00e2kah chuan an thinur \u00eam \u00eam a, bumna thu tibahlah lo t\u00fbrin an bei nasa a. Luther-a chuan dotu tam tak a nei ta. |henkhat chuan ngaihtuah famkim lovin a","LUTHER-AN ROMAHRANSAN 131 Luther-an a hun laia sakhaw dik lohna cho n\u00e2n, Wittenberg Biak In kawngkh\u00e2rah Thu s\u00e2wmkua leh pang\u00e2 a t\u00e2r a.","132 INDONA ROPUI pawng tih mai a ni an ti a. |henkhat chuan, rin thilthu mai mai a ni, Pathian kut hn\u00fbhm\u00e2 awm lo, a chapo leh induh vang mai a ni an ti bawk a. Luther-a chuan \u201cThil thar ngaihtuah chhuaktu chuan chapo anga lanna a nei fo, tih leh, inhnialna chawh chhuah n\u00e2n a ti mai mai a ni, tia puh an ni fo tih hre lo tunge awm? Krista leh martar zawng zawngte kha engah nge thah an nih? An hun lai finna ngain\u00eaptu nia an lan v\u00e2ng a ni l\u00e2wm ni? Hman lai mite ngaihd\u00e2n inngaitl\u00e2wm taka rawn lova, thil thar an puak chhuah \\\\hin v\u00e2ng a ni l\u00e2wm ni? \u201cKa thiltih apiang chu mihringte remhriatna ni lovin, Pathian remtih ang z\u00eala tih a ni ang. Thiltihte chu Pathian ta a nih chuan tunge dang thei ang? Pathian ta a nih loh chuan tunge tihlawhtling thei ang? Kan pa, v\u00e2na Mi Thianghlim, ka duh ang ni lovin, an duhz\u00e2wng pawh ni lovin, kan duhz\u00e2wng pawh ni hek lovin, I duhz\u00e2wng chu tih ni rawh se,\u201d a ti a. - Ibid., b. 3, ch. 6. Pathian hruaiin Luther-a chuan a hnathawh chu a han \\\\an na a, buaina leh manganna a t\u00e2wk lo thei d\u00e2wn lo. A hm\u00ealmate hmuhsitna, a thiltumte a ni loz\u00e2wnga l\u00e2k kawisakna, a nungchang leh a thiltihte sawichhiatna leh tihbawrhb\u00e2n an tumna te, h\u00eang hian tuilian angin an han v\u00fbr a, a rilru a timangang thei \\\\hin hl\u00ea. Kohhran leh Sikul lama hruaituten he Siam\\\\hatna hnathawhah hian an puih loh a ring lo va. Mi liante \\\\awngkam \\\\ha a hmuhte chuan a til\u00e2wm thei \u00eam \u00eam a. Kohhran t\u00e2n ni chhuak mawi a lo chhuak ngei d\u00e2wnin a hria. Mahsela, fuihna thute kha hmuhsitna thu leh thiam loh chant\u00eerna thuah a lo chang ta a. Kohhran hruaitu mi lian leh sork\u00e2r mi lianten a thu chu a dik a ni tih an hria; mahse a thu an pawm chuan insingsakna nasa tak a awm d\u00e2wn tih an hre si a. Mipuite tihfina an rin d\u00e2n tihdanglam chu, pope thuneihna tihng\u00eatna a ni d\u00e2wn a, tangka b\u00e2wma tangka l\u00fbt zozai kha a t\u00e2wp ang a, pope mi liante nawmsak ch\u00eanna a t\u00e2wp hlauh d\u00e2wn a. Chu lo pawh chu, mipuite chu puitlinna rilru zirt\u00eera, an chhandam n\u00e2na Isua lam chauh an en chuan, pope lalna a lo hniam ang a, anniho thuneihna thlengin a han khawih pawi d\u00e2wn a. H\u00eang av\u00e2ng hian Pathianin finna a rawn p\u00eak chu hnialin, an rilru ti-\u00eang t\u00fbra a tirh an lo hnial av\u00e2ngin, thu dik leh Krista do t\u00fbrin an \\\\ang rual ta a ni. Khawv\u00eal pum thiltithei ber berte mi pakhat maiina han do chu,","LUTHER-AN ROMAHRANSAN 133 Luther-an a inngaihtuah chuan a thauvah a man a, a kh\u00fbr \\\\h\u00een. Kohhran ka do hi Pathian hruai ka ni tak ang em aw! tia rinhlelhnate a nei thut thut \\\\hin a. A lehkha ziak pakhatah phei chuan, \u201cTunge maw nia ka inhriata pope mi ropui ka han do chu aw! A hm\u00e2ah lei chunga lal zawng zawng leh mi zawng zawng an kh\u00fbr si a. ... A hmasa kum hnih chh\u00fbnga ka rilru retheihzia leh ka beidawnzia tuman an hre ph\u00e2k lo vang,\u201d a ti hial a. - Ibid., b. 3, ch. 6. Mahsela chau let derin a awm lo. Mihring \\\\anpuinain a tlin t\u00e2k loh chuan Pathianah a innghat a, Pathian engkimtithei kutah zet chuan himna a lo awm tih a hre \\\\h\u00een. Luther-an a \\\\hian pakhat, siam\\\\hatna duh mi hn\u00eana lehkha a thawn chu: \u201cPathian lehkhabu hi zir ngawta a ngaihna hriat mi a ni lo va, ngaihtuah theihna n\u00ean pawha hriat thiam mi a ni hek lo. I tih t\u00fbr hmasa ber chu \\\\awng\\\\aiin i \\\\an phawt t\u00fbr a ni. Lalpa hn\u00eanah A thu hriat thiam theihna chu A zahngaihna nasa tak pe t\u00fbr chein dil la. Pathian thu hrilhfiah t\u00fbrin a Petu chauh lo chu tumah an awm lo, amah ngeiin \u2018Pathian zirt\u00eerin an awm ang,\u2019 a tih kha. Nangma hriat thiam theihna leh hnathawhah beiseina engmah nghat suh, Pathian leh Thlarau Thianghlim hruaina chauh chu ring la. Hei hi hriatna lo nei tawhtu thu a ni a, ring mai rawh,\u201d tiin. - Ibid., b. 3, ch. 7. Tun lai hun at\u00e2n thu dik ropui mi dangte hrilh ve t\u00fbra Pathianin a kohte t\u00e2n hei hi zirt\u00eer \\\\ha a ni. He thu dik hian Setana leh a d\u00e2wt thu phuah chawp ngainahote thinurna a chawk chhuak ang a. Sual thiltihtheihna do t\u00fbrin mihringte finna leh ngaihtuah theihna aia lian z\u00e2wk a mamawh a ni. Hm\u00ealmain pipute d\u00e2n emaw, pope thup\u00eakte leh a thuneihnate emaw a han t\u00e2rlan chuan, Luther-a chuan Bible thu chauhvin a chh\u00e2ng a. H\u00eang a hnialnate hi an chh\u00e2ng thei lo, chuv\u00e2ngin r\u00fbn d\u00e2l chauhva rilrua pawisakna chhete pawh nei loho chuan, Judaten Isua thisen an ng\u00ean angin, Luther-a thisen an ng\u00ean ve a ni. Rom mi tawrawtho chuan, \u201cKal sual a ni. Hei ang kal sual bawlhhlawh, d\u00e2rk\u00e2r khat chauh pawh a nunna zuah hi kohhran dod\u00e2lna a ni,\u201d an ti a. - Ibid., b. 3, ch. 9. Mahse Luther-a zawng an thangah a \u00e2wk d\u00e2wn lo. Pathianin a hnatawh t\u00fbr tam tak a la neih av\u00e2ngin, v\u00e2na v\u00e2ntirhkohte amah humhim t\u00fbrin an lo kal a. Luther-a zirt\u00eena a\\\\anga thu dik","134 INDONA ROPUI chhar fuh tam tak erawh chuan Setana thinurna an tuar a, thu dik av\u00e2nga sawisak leh tihhlumin an awm a. German rama thil ngaihtuah ch\u00eek mite chu Luther-a thu zirt\u00eerah an be,ngl\u00fbt \u00eam \u00eam a. A sermon leh a lehkha ziak dang a\\\\angin mi tam tak t\u00e2n harhna \u00eanna a lo chhuak a. T\u00fbnah chuan rinna nungin, biak d\u00e2n thi, rei tak mipuite lo chelhbettu kha, a han l\u00e2n ta a. Romho puithu d\u00e2n chu mipuiten dikin an hre thei ta lo va. Thinhrikna bang chu a lo chim ta a. Luther-an Pathian thu hmanga thurin dangte leh tih d\u00e2n dangte dik lohna a tihlan kh\u00e2n, khandaih hriam tawn angin mite thinlung a chhun a. Hmun tinah thlarau lama hmasawn duhna a lo chhuak a. Tun hm\u00e2 zawng zawng pawha awm ngai lo, felna ch\u00e2ka a h\u00e2la h\u00e2l huam huam leh a \\\\\u00e2ma \\\\\u00e2m huam huamna, a.lo awm ta a ni. Mipuite chuan mihring ve mai bawk ngensakna leh hnathawhte hawisanin, sim leh ringin Isua lam an lo hawi ta z\u00e2wk a. Thu dik lama mite an lo harh chhuah t\u00e2k huai huaiah chuan pope thuneituhote kha an mangang ta a. Luther-a chu Rom khuaah, kal dik lova puhna thu chh\u00e2ng t\u00fbrin an ko va. Hei hian.a \\\\hiante a timangang hl\u00ea mai. He khawpui hi Isua v\u00e2nga martar changte thisenin an rui tih an hre si a, Luther-a t\u00e2n a hlauhawmzia pawh an hre \u00eam \u00eam a. Roma a kal chu an hnial ta a, German ramah a thu ngaihtuah ni rawh se an ti a. Chutiang chuan an buatsaih ta a, Pope aiawhin a thu a ngaithla ang. A aiawh hn\u00eana pope-in thu a p\u00eakah chuan Luther-a chu thiam loh chant\u00eer a ni reng tawh a. A aiawh chuan \u201ca ngaihtuah ang a, chawp leh chilhin a tilui ang.\u201d A thute a lamlet duh lohva, a aiawhin Luther-a a kuta a dah theih loh chuan, German ram puma awm thei lo t\u00fbrin a puang ang a, a hote pawh a hnawt chhuak ang a, \u00e2nchhia an lawh ang a, kohhran a\\\\angin a hnawt chhuak vek ang. - Ibid., b. 4, ch. 2. Chu lo pawh chu pope thup\u00eak a la awm: Romin phuba a l\u00e2k theih n\u00e2n, Luther-a leh a hote mana, Rom kuta pe duh lo chu, kohhran mi lian pawh ni se, sork\u00e2r mi lian pawh ni se, hnawt chhuak vek t\u00fbrin a aiawh chu thu a pe a ni. Pope zia dik tak chu hetah hian a lang. A thup\u00eak pumah hian Kristian han tih\u00e2wm leh thil dik leh dik lo han dawnna r\u00eang r\u00eang a","LUTHER-AN ROMAHRANSAN 135 awm lo. Luther-a lah chu Rom khua a\\\\anga hla takah a awm a, a thiam thu sawina hun engmah pawh a la awm lo va, a thu an ngaihthl\u00e2k hm\u00e2 hauhvin kal sualah an puh nghal mai a, ni khat thil thu-ah an zilh a, an puh a, a thu an titlu a, thiam loh an chant\u00eer a; chu chu pa thianghlim, thuneitu s\u00e2ng ber, kohhran leh sork\u00e2ra thuneitu, thil tisual thei lo tia inchh\u00e2lin a tih a ni. Hetih lai, \\\\hian \\\\hate khawngaihna leh fuihna a mamawh lai tak hian, Pathianin Wittenberg-ah mi pakhat Melanchthon-a chu a han t\u00eer hlauh mai a. A la naupang hle a, inngaitl\u00e2wm tak, tl\u00e2ngn\u00eal lo tak a ni a, mahsela a finzia, a hriatna zauzia, thusawi leh \\\\awnghmang a thiamzia, a felzia leh a rinawmzia av\u00e2ngin, mite zah leh ngainat a ni a. A zaidamzia hi a finzia ai mahin a langs\u00e2r. Chanchin |ha hnungzuiah a \\\\ang thuai a, Luther-a \\\\anpuitu leh \\\\hian rintl\u00e2k a ni . A zaidamna leh a fimkhurna, leh thil ni chiah lo chu a duh loh d\u00e2n, leh Luther-a rorumna leh hmatihmawhna an infin hian thil tih d\u00e2n \\\\ha tak a lo awm thei a ni. Hnathawh thua an inpumkhatna hian Kohhran Siam\\\\hatna a tis\u00e2wt a, Luther-a pawh a tithatho zual a. A thu ngaihtuahna hmun at\u00e2n Augsburg khua ruat a ni a, Luther-a pawh chu khaw lam pan chuan a chhuak ta a, kein a kal a. Mi tam takin an hlauhpui a. Kalkawngah mi \\\\henkhatin an lambun ang a, an lo that d\u00e2wn tih thuthangte a awm si a, a \\\\hiante chuan kal lo t\u00fbrin an thl\u00eam a. Wittenberg khua pawh chhuahsan riha, a taksa him n\u00e2n, amah hum duhtute hn\u00eana awm rih t\u00fbrin an ngen bawk a. Mahsela Pathianin kawng a ruatsak chu kal p\u00eansan a tum lo. Thlipuiin rawn nuai v\u00eal mah se, thu dik chu rinawm taka vawn tlat a tum a. A thu chhak chhuah duhz\u00e2wngte chu: Jeremia anga harsatna t\u00e2wk r\u00eang r\u00eangin ka awm a; mahsela min vauna a nasat zawh poh leh ka hlimna a pung ting mai. Ka hming zawng an tichhe ta ngei mai. Thil pakhat chauh a la awm - ka taksa chaklo tak hi; an duh leh la sela, ka nunna chu d\u00e2rk\u00e2r tl\u00eamt\u00ea zawngin an titawi deuh vang chu. Ka thlarau erawh chu an khawih thei lo. Isua Krista Chanchin |ha khawv\u00eala puan darh tumte chuan englai pawhin thih inbeisei rawh se.\u201d - Ibid., b. 4, ch. 4. Augsburg khuaah Luthera a lo thleng tih a hriat chuan pope aiawhtupa chu a l\u00e2wm hl\u00ea a. Mi kal sual huatthlala, khawv\u00eal zawng","136 INDONA ROPUI zawngin an thl\u00eer chu, Rom thiltihtheihna k\u00e2rah a lut ta ngei mai le, pope aiawh lah chuan chhuah a tum si lo va. Luthera lahin lalber humhimna thup\u00eak a la bawk si lo. Lal hn\u00ean a\\\\anga humhimna thu hmu lo chuan pope aiawh hm\u00e2a ding lo t\u00fbrin a \\\\hianten an ng\u00ean a, lal humhimna thu chu anmahni chuan an hmuhsak ta a. Pope aiawh thiltum chu: Luther-a chu ka laml\u00eatt\u00eer phawt ang a, a theih loh chuan Rom khuaah ka hruai lui ang a, chutah chuan Huss-a leh Jerome-a chan ang kha a chang ang tih a ni a. Tichuan mi a t\u00eer a, Luther-a chu lalber humhimna lehkha tel lova, pope aiawh zahngaihna ringa a hm\u00e2a ding t\u00fbrin an thl\u00eam a. Mahse Luther-an a duh lo. Lal humna a hmuh hm\u00e2 chu a hm\u00e2ah a ding lo. Rom-hovin, Luther-a hneh d\u00e2n t\u00fbra an suangtuah d\u00e2n chu, thinurna tilang lovin, n\u00ealawm taka h\u00eep an tum a. Pope aiawh n\u00eana an inbiak chhinnaah pawh \\\\hian \\\\ha tak hm\u00eal a lo pu a; mahsela Luther-a chu kohhran thuneihna hnuaiah a intul\u00fbt pumhl\u00fbm t\u00fbr a ni a, a rin hrannate pawh phunnawi lovin a laml\u00eat vek t\u00fbr a ni tiin a ph\u00fbt tlat a. A khingpuipa nungchang a hre lo hl\u00ea mai. A chh\u00e2nnaah chuan Luther-an kohhran a ngaihs\u00e2nzia te, thu dik a ngaihhlut thu te, leh a thu zirt\u00eer an remtih lohz\u00e2wngte hrilhfiah a duhzia te a sawi a; tin, a thurinte pawh Pathian Thu zirna hmuna miten ngaihtuah sela a ti a. Mahsela ka dik leh dik loh hriat hm\u00e2a laml\u00eat t\u00fbra mi tur ringawt hi zawng ka remti thei lo a ti ve tlat a. Ani chh\u00e2nna ve thung chu, \u201cLaml\u00eat rawh, laml\u00eat rawh,\u201d tih ngawt a ni a. Luther-a chuan a dinhmun a dik a ni tih Pathian thu a\\\\angin a ent\u00eer a, chuv\u00e2ngin Thu dik ka tl\u00e2nsan thei lo a ti tlat a. Pope aiawh chuan Luther-a hnialna chu leh thl\u00e2k d\u00e2n a hre si lo va, sawichhiatna n\u00ean, hmuhsitna n\u00ean, a ch\u00e2ng leh fak derna n\u00ean a \u00e2ng ta chiam mai a, a ch\u00e2ng leh tun hm\u00e2 pipute thusawi te leh an tih d\u00e2n te a han sawi a. Luther-a chu \\\\awng hun r\u00eang r\u00eang a pe ve la lo va. Inbiakna chu hetiang hi a nih d\u00e2wn chuan a \\\\ha d\u00e2wn lo tawp mai tiin Luther-an a ngaihtuah ta a, ka chh\u00e2nna zawng zawng chu ziakin ka han pe ang e, a ti ta a, ani pawh chuan duh lo zet chungin a phal ta hr\u00e2m a. Luther-an a \\\\hian pakhat lehkha a thawnnaah chuan, \u201cHetianga","LUTHER-AN ROMAHRANSAN 137 ziaka ka p\u00eak hian tihduhdah tuara chuan hl\u00e2wkna pahnih a nei, pakhatnaah chuan ka thu ziakte chu, mi dangten a dik leh dik loh an chhui thei ang a; pahnihnaah chuan, he mi chapo, a dik a dawk thlu lova p\u00e2wng p\u00e2wt mai mai tihthlab\u00e2rna thil remchang tak a ni a. a tawng chapo hi aman a awih leh roh si a,\u201d tiin. Martyn, Life and Times of Luther, pp. 271-272. An inbiak lehnaah chuan, Luther-an a thurin a ziak, chiang tak, famkim tak leh a tawi thei ang ber, hnial rual loh, Pathian thu n\u00eana inrem vek chu chiang tak leh ring taka a chhiar hnu chuan pope aiawh Cardinal kutah a pe a; ani chuan hmusit takin a theh kiang a, \u201cThu lawilo awm kh\u00e2wm, Pathian thu hman loh loh t\u00fbra hmanna mai mai,\u201d a ti a. Luther-a chu a za ve ta zak mai a, Cardinal chu ama tanna ngei pipu d\u00e2n leh kohhran zirt\u00eernaah a chh\u00e2ng dang leh ta \u00eam \u00eam mai a. Cardinal chuan Luther-a hnialna chu chh\u00e2n rual a ni lo tih a hriat chuan, a thinur a ins\u00fbm zo ta lo va, thinur takin, \u201cIn laml\u00eat rawh, a nih loh chuan Romah ka kalt\u00eer ang che, chutah chuan i thu ngaihtuah b\u00eek t\u00fbra ruat ror\u00ealtu hm\u00e2ah i ding ang. Ka hnawl chhuak ang che a, i thu ringtute zawng zawng n\u00ean, i lama la \\\\ang t\u00fbr zawng zawngte n\u00ean, kohhran a\\\\angin ka theh chhuak ang che u,\u201d a tih khum a. A t\u00e2wpah chuan, \u201cLaml\u00eat rawh, i laml\u00eat duh loh chuan lok\u00eer leh tawh suh,\u201d a ti a. \u2013 D\u2019Aubign\u00e9, London ed., b. 4, ch. 8. Luther-a leh a \\\\hianteho chu an chhuak ta thuai a, laml\u00eatna chu beisei t\u00fbr a ni lo tih fiahna a ni mai a. Hei hi Cardinal thil tum d\u00e2n a ni ta hauh lo mai le. Luther-a chu tih\\\\haihin ka tithlab\u00e2rin ka thu hnuaiah ka dah thei tiin a uang v\u00eal a. Tunah chuan a hote n\u00ean chauh an awm ta a, a hlawhchham chianzia an hmuh chuan lungni lo deuhvin an inmelh ta hruk hruk hlawm a. Hemi \\\\uma Luther-a hnathawh hi a hlawhchham lem lo ve. Thl\u00eertu mipui tam tak an awin a. H\u00eang mite hian mi pahnihte nungchang leh an dinhmun ngheh leh dik d\u00e2n ve ve kha an han tehin an khaikhin a. An va inang lo em! Luther-a chu m\u00e2wl tak, thuhnuairawlh tak leh nghet tak, Pathian chaknaa dinga, thu dik vuan","138 INDONA ROPUI nghet a ni a; pope aiawh chu induh tak, chapo tak, mi zawng zawng chunga l\u00eang ka ni tihna rilru pu a nih hriat tak, hnial kh\u00e2n hre lo tak, Pathian thu \\\\anchhan t\u00fbr pakhat mah hre lo, \u201cLaml\u00eat rawh, chuti lo chu Rom khuaah hrem t\u00fbrin ka t\u00eer ang che tih chauh hria a ni thung. Luther-an lalber humhimna thu hmu mah se Romhoten mana lung ina tant\u00eer thu an phiar a. A \\\\hianteho kh\u00e2n Luther-a chu, heta i awm reng hi s\u00e2wtna a awm lo. Wittenberg-ah kir leh thuai la a \\\\ha e tiin an nawr a. Chu chu tuma hriat lohva a r\u00fbk t\u00eaa tih t\u00fbr a ni a. A t\u00fbk z\u00eengah ni chhuah hmain Augsburg khua a chhuahsan a, sakawr chunga chuangin ror\u00ealtu pakhatin hnung zuitu a p\u00eak n\u00ean an chhuak ta a. Ngaih\\\\ha lo chungin, khawpui kawtthler chu thimthamah an kal chhuak a. A hm\u00ealmate kh\u00e2n tihboral tumin an chang ve r\u00e2n bawk si a. An thangah \u00e2wk tak ang maw! Hetih lai hi mangan hun a ni a, \\\\awng\\\\ai hun a ni bawk. Khawpui kulh kawngk\u00e2 an va thleng a, an lo hawnsak a, a hnungzui n\u00ean buaina awm lovin an chhuak ta a. P\u00e2wn an thlen ve leh hmanhmawh takin an tl\u00e2n a. Pope aiawhin a hriat chuan man ph\u00e2k rual an ni tawh lo va. Setana hote an che sual ta, b\u00eal chh\u00fbnga sa anga an ngaih tawh, savain thangkamtu thang a thlawhsan angin ani pawh a tlang ta daih si a. Luther-a a tlan bo ta daih tih pope aiawhin an hriat chuan, a thin a \\\\h\u00e2wngin a thinur nangiang mai. Luther-a ka han khuahkhirh ang a, ka han ching chau vang a, zahawmna leh lawmman ka hmu nasa ang chu tih a inbeisei n\u00e2k alaia, a hlawhchham tak der mai chu. A thinur chu lal pakhat, Saxony lal Frederick-a chungah a hrithla a. Luther-a thlavang a hau va, Rom khuaah i han t\u00eer t\u00fbr a ni, a nih loh leh Saxony a\\\\angin i hnawt chhuak t\u00fbr a ni tiin a vau va. Luther-a thung chuan, pope-in emaw, pope aiawhin emaw, Pathian lehkhabu a\\\\angin ka dik lohna mi han kawhhmuh phawt sela, Pathian thu ka kalhna mi ent\u00eer theih phawt chuan, ka rin d\u00e2n zawng zawng hi ka hn\u00fbk l\u00eat vek ang tiin a tiam a. Pathian thu av\u00e2nga tuar tl\u00e2ka ruat a nih av\u00e2ngin Pathian chungah lawmthu a sawi a. Lal chuan rin d\u00e2n thar thu hi engmah hriat chianna a la nei lo va, mahse Luther-a thusawi chianzia leh awihawmzia kh\u00e2n a thin a","LUTHER-AN ROMAHRANSAN 139 khawih hl\u00ea a, Luther-a thiam lohna hriat chhuah a nih hm\u00e2 chu Lal chuan hum a tum a, pope aiawh chu heti hian a chh\u00e2ng a: \u201cDr. Martin chu Augsburg khuaah i hm\u00e2 ngeiah a ding a, chu chu i duh t\u00e2wk t\u00fbr a ni. A dik lohnate kawhhmuh t\u00fbr hre si loyin, laml\u00eatt\u00eer tumin i bei ang tih kan beisei lo. Kan rama mi thiam tumahin, Luther-a thurinte hi a dik lo va, Krista dod\u00e2lna a ni a, kal sualna a ni bawk tih min hrilh lo,\u2019 a ti a. Chu lovah chuan Lal chuan Luther-a hnawh chhuah emaw Roma tirh emaw a tum lo.\u201d - Ibid., b. 4, ch. 10. Lal chuan v\u00e2ntl\u00e2ng nun d\u00e2n khawloh z\u00ealzia leh insiam \\\\hatna nasa tak a mamawh ta tih a hria a. Miten Pathian d\u00e2n an zawm a, mi \\\\hate hruaina an zui chuan, mite khawlohna dan chah n\u00e2n leh sualte hrem n\u00e2na buaithl\u00e2k tak leh tangka tam tak senga buatsaih a ngai d\u00e2wn lo tih a hre bawk a. Luther-a hian chu tak chu a tum a ni tih a hria a, kohhran thli \\\\ha a lo tleh, chu a l\u00e2wm rilru viau ngh\u00ea ngh\u00ea a. Luther-a chuan University-a Professor hna a thawh chu a hlawhtling hl\u00ea tih pawh a hria. A thupui Biak in kawngkh\u00e2ra a t\u00e2rna kha kum khat ch\u00ea ch\u00ea chauh a la ni a, mahse \u201cMi Thianghlim Zawng Zawngte K\u00fbt Ni\u201d laia mi lo kal kh\u00e2wm an tl\u00eam phah hl\u00ea tih pawh a hria. Romho chuan thawhlawm leh Pathian betute tam tak an ch\u00e2n ta a, mahse p\u00e2wl dangin an ai an han awh thung a, Wittenberg-a lo kalte chu mi thianghlim lim be t\u00fbra lo kal an ni ta lo va, zirtu, zirna pindante luah khat t\u00fbra lo kalte an ni z\u00e2wk. Luther-a lehkha ziakte av\u00e2ngin ram tina miten Pathian thu hriat ch\u00e2kna an nei thar a, h\u00eangho hi German rama mi chauh an ni lo va, ram dang tam tak a\\\\anga lo kal an ni. Tlangv\u00e2lte chuan Wittenberg khaw dai an lo thlenin, an hmuh hmasakna ber a la nih chuan, v\u00e2n lam hawiin an kut an phar a, hm\u00e2n laia Zion a\\\\anga \u00eang lo chhuakin khawv\u00eal pum a \u00ean angin, he khua a\\\\anga thu dik \u00eang chhuaht\u00eertu Pathian chu an fak \\\\h\u00een a ni. - Ibid., b. 4. ch. 10. T\u00fbnah rih chuan Luther-an Rom dik lohna tl\u00eamt\u00ea chauh a la hransan a. Mahsela pope thup\u00eakte leh a inr\u00ealb\u00e2wlna d\u00e2nte leh Pathian \\\\awngka chhuakte a khaikhin chuan mak a ti hl\u00ea \\\\h\u00een. Heti hian a","140 INDONA ROPUI ziak a: \u201cPope thup\u00eakte ka han chhiar a, pope hian Krista nge a dodal a, a zirt\u00eerte ka hre thei lo. H\u00eang thup\u00eakahte hian Krista chu dik lo taka lant\u00eera awmin khenbeh nawnin a awm,\u201d a ti a. - Ibid., b. 5, ch. 1. Mahsela Luther-a chu Rom Kohhran nghet tak a la ni reng a, ka la hransan d\u00e2wn tih ngaihtuahna r\u00eang a la nei lo. Luther-a thu ziakte leh a thurinte chuan Kristian ram zawng zawng a fang chhuak ta a. Switzerland leh Holland ramah a l\u00fbt a; a lehkha ziakten France ram leh Spain ram a thleng bawk a; England-ah phei chuan a thu zirt\u00eerte chu nunna thu angin an pawm thlap a ni. Bel- gium leh Italy a thleng bawk a, thim zinga th\u00fb mi s\u00e2ng tam takin nunna d\u00e2nte an chhar chhuak a, an l\u00e2wm \u00eam \u00eam a. Luther-an a dod\u00e2lna thuah Rom a mangang deuh deuh va; a hm\u00ealma ruh zual deuh deuh leh zirna hmun liana zirt\u00eertu liante pawhin, he puithiam ninawm thah hi thiltihsualna a ni lo ve an ti hial a. Ni khat phei chu pa pakhatin Luther-a a va hnaih a, a puan hnuaiah puakruk a thukru a, engv\u00e2nga mahni maia awm nge a nih a va zawt a. Ani chuan, \u201cPathian kuta awm ka ni a, Amah chu ka chakna leh ka phaw a ni, mihringin engnge min tih theih ang?\u201d a lo ti a. - Ibid., bk. 6, ch. 2. Chu thu a hriat chuan, chu pa chu a d\u00e2ng s\u00e2wp s\u00e2wp a, v\u00e2na v\u00e2ntirhkohte hlauva tl\u00e2n bo ni\u00e2wm takin a tlan bo ta a. Rom-in Luther-a tihboral a tum tlat a, Pathian lahin a v\u00eang tlat bawk a, \u201cA thu zirt\u00eerin ram tin hmun tin a fan chhuak a, ... chh\u00fbngkua te, Convent te, mi lian in te, zirna hmun lian te leh lalber in te.\u201d Mi lian tam takin humhima \\\\anpui an peih bawk a. - Ibid., b. 6, ch. 2. Hetih lai tak hian Luther-an Huss-a lehkha ziakte a chhiarah chuan, rinnaa thiamchan thu a ziak chu a hmu a, hei hi ani pawhin hawlhlawr leh zirt\u00eer a tum tak chu a ni a. \u201cTirhkoh Paula, Augustine leh kei hi kan hriat lohvin Huss-a hnungzuite kan lo ni reng mai.\u201d \u201cTun hm\u00e2 kum za laiah kh\u00e2n thu dik chu puan a ni tawh a, hal boral a ni bawk tih thu-ah Pathianin khawv\u00eal a la chachhuah ngei ang,\u201d tiin a ziak a. - Wylie, b. 6, ch. 1. Kristian kohhran siam\\\\hat thu-a Luther-an lalber leh lal khawnb\u00e2wl mi \\\\hate lehkha thawna a s\u00e2wmnaah chuan pope thu","LUTHER-AN ROMAHRANSAN 141 heti hian a ziak a: \u201cKrista hmuna \\\\h\u00fb inti si, lalberte ai pawha intiropui hi chu, a r\u00e2pthl\u00e2k a ni. Hei hi mi rethei Isua anna em ni? Mi inngaitlawm Petera anna em ni? Khawv\u00eal lalpa alawm an ti a. Mahsela Krista, a aiawh chu ka ni tia a chapopui, chuan, \u2018Ka ram he khawv\u00eala mi a ni lo,\u2019 a ti si. A aiawhtu chuan Isua aiin ram a nei zau z\u00e2wk a ni maw?\u201d \u2013 D\u2019Aubign\u00e9, b. 6, ch. 3. Lehkha zirna hmunpui University-te chungchang chu heti hian a ziak bawk a: \u201c|halaite Pathian thute taima taka an zirtira, an thinlungah nemkai a nih loh chuan, University-te hi hremhmun kawngka z\u00e2u mai an ni ang tih ka hl\u00e2uth\u00e2wng hl\u00ea a ni. Pathian th\u00fbte thupui ber a nih lohna hmunah tumah an fate dah t\u00fbrin ka fuih lo. Pathian thu, bahlah lo leh urhs\u00fbn taka bei mite awm lohna zirna hmun chu a kal khawlo ngei ang.\u201d - Ibid., b. 6, ch. 3. Luther-an lalber leh mi liante a s\u00e2wmna khan German ram pum a fang chhuak thuai a, mite rilru a hneh \u00eam \u00eam a. T\u00fbnah chuan ram pum a chawk tho ta, mi tam tak Kohhran Siam\\\\hatna thu-ah an ph\u00fbr a. A hm\u00ealmate lah kha phuba l\u00e2k ch\u00e2kin an z\u00e2 an z\u00e2 a, thu khauh tak siam t\u00fbrin pope an ng\u00ean a. Ani chuan Luther-a thurinte chu chawp leh chilha thu dik lova ngaih t\u00fbr tiin thu a pe a. Ni s\u00e2wmruk chh\u00fbng Luther-a leh a hote an laml\u00eat vek loh chuan, hnawh chhuah vek t\u00fbr a ti bawk a. Chu chu kohhran siam\\\\hat n\u00e2n thil buaithl\u00e2k tak a ni. Tun hm\u00e2 kum za tam tak chh\u00fbng kh\u00e2n lal ropui tak takte pawhin hnawh chhuah nih hi an lo hlau nasa a, Sork\u00e2r ropui tak takten an hlau va, an chhiat phah rem rum a. An hnawh chhuahate lah kha miten an \\\\ih \u00eam \u00eam a, tumah kawm ngam leh be ngam pawh an awm lo va, ran anga zawna tihboral mai t\u00fbr an ni a. Luther-a pawhin a chunga buaina lo thleng t\u00fbr hlauhawmzia chu a hai lo, mahse a ding nghet tlat a. Isua chu a \\\\anpuitu leh a phaw at\u00e2n a hmang a. Hetianga a thuziakah hian a huaizia a lang: \u201cThil engnge lo awm d\u00e2wn ka hre lo, ka hre ch\u00e2k bawk hek lo. Hremna chu lo kal ang hmiang, ka hlau lo. Thinghnah pakhat t\u00ea pawh kan Pa Pathian hriat lohvin an tla lo va. Mi ngaihtuah nasa z\u00e2wk d\u00e2wn l\u00e2wm ni? Thu dik \\\\ana thih chu thil awl-ai a ni, Thu, tisaa lo chang meuh pawh a thi si a. A hn\u00eana kan","142 INDONA ROPUI thih chuan, A hn\u00eanah kan nung leh ang. Kan hm\u00e2a a lo tuar tawh zawng zawng kan tuar ve chuan, A awmnaah kan awm ang a, A ch\u00eannaah kumkhuain kan ch\u00eang ve ang.\u201d -Ibid., 3rd London ed., Walther, 1840, b. 6, ch. 9. Pope thup\u00eak \u201cBull\u201d-in Luther-a hn\u00ean a lo thlen chuan, Luther- a chuan, \u201cD\u00e2wt thu leh thu bawlhhlawh a nih av\u00e2ngin ka hmusitin ka do ve. Heta thiam loh an chant\u00eer chu Krista a ni z\u00e2wk. |anna \\\\haa ka \\\\an av\u00e2nga huat ka hlawh av\u00e2ngin ka hlim a ni. Zal\u00eanna ropui z\u00e2wk ka nei ta tih ka thinlungin a hria. Pope chu Krista Dod\u00e2ltu a ni tih ka hriat t\u00e2k chu! a lal\\\\hutthleng pawh Setana ta a ni tih ka hre ta, \u201c a ti a. \u2013 D\u2019Aubign\u00e9, b. 6, ch. 9. Pope thup\u00eak hi thil n\u00eap a ni lo. Lung in, sawisakna leh khandaihte an han hman chuan an awih leh nge nge \\\\h\u00een. Pope-in thu a p\u00eak meuh chuan, mi chaklo leh sakhaw nghet nei lote chu an khur zawih zawih z\u00eal a ni. Mi tinin Luther-a chu an lainat a; mi tam tak chuan, kohhran siam\\\\hat n\u00e2na nun han ch\u00e2n \u00eam chu a na lutuk al\u00e2wm maw, an ti a. Luther-a hnathawh chu a lo t\u00e2wp d\u00e2wn ta a ang hl\u00ea. Mahse Luther-a chuan a lo hlau awzawng lo mai a. Rom chuan \u00e2nchhia a lawh a, khawv\u00ealin an thl\u00eer \\\\huap a, lam\u00eat luiht\u00eer a nih loh chuan a boral d\u00e2wn ngei tih chu hai rual a ni lo. Mahsela Luther-a chuan hlauhna r\u00eang r\u00eang nei lovin, thiam loh an chant\u00eerna chu an chungah a theh l\u00eat a, v\u00e2ntl\u00e2ng hriatin he kohhran a\\\\ang hian ka hrang kumkhua tawh ang, a ti a. Zirlai te, zirt\u00eertu te leh khuaa mi lian leh mi t\u00ea, mipui tam tak hm\u00e2ah Pope thup\u00eak \u201cBull\u201d leh Kohhran D\u00e2n leh pope thup\u00eak dangte a h\u00e2l a: \u201cKa hm\u00ealmate chuan ka lehkhabute an h\u00e2l av\u00e2ngin mipuite rilrua thu dik intuhte an tiboralin an thlaraute an tiboral a; kei pawhin an lehkhabute ka tiboral e. Buaina nasa chu a in\\\\an ta. Tun thlengin pope n\u00ean chauh kan la inchai a. Tunah he hna hi Pathian hmingin ka thawk \\\\an e, ka tel lovin a t\u00e2wp ang, mahse Pathian chaknain a bei z\u00eal ang,\u201d a ti a. - Ibid., b. 6, ch. 10. \u201cI \\\\anna hian mumal a nei lo ve,\u201d tia hm\u00ealmate tih-elna leh sawichhiatna Luther-an a chh\u00e2nna chu: \u201cPathianin min thlang a, min ko a ni lo tih tunge hria; kei mi hmusit hian, Pathian an hmusit tih hlauhna an nei lo a ni maw? Aigupta an chhuahsan lai kh\u00e2n Mosia","LUTHER-AN ROMAHRANSAN 143 chu amahin a awm a, lal Ahaba lal laiin Elija chu amahin a \\\\ang a, Isaia chu Jerusalemah amahin a awm a, Ezekiela pawh Babulonah amahin a awm bawk a. Pathianin A z\u00e2wlnei at\u00e2n puithiam lal emaw, mi lian dang emaw a thlang ngai lo; mi mai mai, miten engahmaha an ngaih lohte a ni a thlan \\\\h\u00een. Vawi khat phei chu ber\u00e2mpu Amosa a thlang, mi thianghlimte hian an nun ch\u00e2n huamin lalber te, lal te, puithiam te leh mi fing te an zilh fo va. Kei hi z\u00e2wlnei ka ni ka inti lo. Anni an tam a, kei, keimah chauh ka nih av\u00e2ng tak pawhin an hlau t\u00fbr a ni. Hei hi ka hre chiang: Pathian thu chu ka hn\u00eanah a awm a, an hn\u00eanah a awm lo.\u201d - Ibid., b. 6, ch. 10. Luther-an kohhran a hransan d\u00e2wn meuh chuan a inngaihtuah nasa mai. Hetih laia a lehkha ziak chu: Naupan lai a\\\\anga kan lo tihdawklak tawh han bansan chu harsa ka ti ngei mai. Pathian thu dik angin ka ti a ni tih inhriatna nei mah ila, mahni inthiam chawpa, mahni chauhva dinga Pope ka han do ngam t\u00fbr leh Pope chu Krista dod\u00e2ltu a ni tih han tihlan chu na ka ti ngei mai. Ka thinlungin a tuar nasatzia chu! Pope \\\\antuten zawhna an zawh fo \\\\h\u00een chu vawi tam ka inzawt a: \u201cNang chauh hi em ni fing? Mi dang zawng zawng hi an dik lo a ni ang maw? A dik lo chu nangmah hi lo ni ta la, thlarau tam tak i hruai sual, chatuana boral t\u00fbte hi engtin nge ni ta ang? Chutiang chuan keimah leh keimah ka indo va, Setana ka do bawk a, a t\u00e2wpah Kristan a thu dik lo thei lo hmangin ka rinhlelhna lak ata ka thinlung a han tichak ta a.\u201d - Martyn, pp. 372, 373. Pope-in Luther-a kha, i thu i laml\u00eat loh chuan hnawh chhuah i ni ang, tiin a vau tawh r\u00eang a, chu chu t\u00fbnah a lo thleng ta. Pope-in thup\u00eak \u201cBull\u201d dang a han siam leh a, Luther-a chu v\u00e2n \u00e2nchhe dawng, Rom Kohhrana tel tawh lo t\u00fbra thup\u00eak a ni a, a thu zirt\u00eer dawng zawng zawng pawh chu a anga hrem t\u00fbr tiin. T\u00fbnah chuan inkalhna ropui a in\\\\an ta. An hun laia thu dik \\\\angkai leh pawimawh b\u00eek sawi t\u00fbra Pathianin a tirhte chuan, kalhna leh dona an. t\u00e2wk chawk a. Luther- a hun lai chuan thu dik, chutih lai at\u00e2na pawimawh b\u00eek a awm a; tun lai kohhrante t\u00e2n thu dik pawimawh b\u00eek a awm bawk a. A duh ang taka thil engkim Titu-a kh\u00e2n, an hun laia mihring nun d\u00e2n boruaka","144 INDONA ROPUI th\u00fb leh, an hun laia thiltih t\u00fbr pawimawh b\u00eek, leh thil harsat leh harsat loh ang zela thawk t\u00fbrin mite a ruat a. An hn\u00eana \u00eang p\u00eak an ngaihhlut chuan thu dik hriat thiamna zau z\u00e2wk pawh p\u00eak a ni ang. Luther-a dotu pope-hovin thu dik an ngais\u00e2ng lo ang chauhvin, tun laia mi tam z\u00e2wkin thu dik an ngais\u00e2ng lo. Hm\u00e2n laia miten mihringte thu ruat chhuah mai leh pipute tih d\u00e2n, chu Pathian thu aia an ngais\u00e2ng angin, tun lai pawhin chutiang rilru chu a awm. Tun lai at\u00e2na pawimawh b\u00eek thu dik theh darhtuten hm\u00e2n laia Kohhran Siam\\\\hatute aia duhsakna an beisei t\u00fbr a ni lo. Thu dik leh dik lo ink\u00e2rah leh Krista leh Setana ink\u00e2ra inkalhna nasa chu khawv\u00eal t\u00e2wp thlengin a zual z\u00eal ang. Isuan a zirt\u00eerte hn\u00eanah: \u201cNangni khawv\u00eala mi ni ula, khawv\u00ealin amaha mi a hmangaih t\u00fbr; khawv\u00eal mi in ni si lo va, khawv\u00eala mi ka thlan chhuah z\u00e2wk che u av\u00e2ng hian khawv\u00ealin a hua che u a ni a. \u2018B\u00e2wih a pu aiin a ropui lo,\u2019 tih thu ka hrilh tawh che u kha hre reng rawh u. Annin kei mi tihduhdah tawh chuan nangni pawh an tiduhdah ang che u; ka thu an zawm tawh chuan nangni thu pawh an z\u00e2wm ang,\u201d (Johana 15:19, 20). Hetiang hian a sawi leh thung: \u201cMi zawng zawngin an fak hunah che u in chung a la pik ang, chutiang bawkin an thlahtuten z\u00e2wlnei derte chunga an tih kha,\u201d (Luka 6:26). Tun lai rilru hi hman lai mite rilru aiin Krista n\u00ean a inrem chuang lo. Tun laia Krista thu dik, dik taka puangtute chu, hm\u00e2n laia miten an lawm aiin an lawm chuang lo vang. Thu dik dod\u00e2l d\u00e2n a dang a ni thei. Huatna chu fing taka tih a nih d\u00e2wn av\u00e2ngin hmuh theiha tih-lan a ni lo thei. Mahse h\u00eang ang dod\u00e2lna hi a la awm ta reng a, hun t\u00e2wp thlengin a awm ang.","LUTHER-A ROR\u00caLNA HM\u00c2AH 145 BUNG 8 LUTHER-A ROR\u00caLNA HM\u00c2AH (LUTHER BEFORE THE DIET) Charles V chu German ram lalberah a \\\\ang ta a. L\u00e2wmpuina thu sawi t\u00fbrin Rom-in palai a t\u00eer vat a, Kohhran Siam\\\\hatna pawh hi a thuneihna hmanga dod\u00e2l t\u00fbrin an fuih bawk a. Lalber Charles hi Saxony lal Frederick-a av\u00e2nga lalber ni thei a ni a. \u201cLuther-a hi nangmah ngeiin a thute i ngaihthl\u00e2k hm\u00e2 chu engmah tih suh,\u201d a lo ti ve bawk a. Lalber t\u00e2n chuan a khawlhkham hl\u00ea mai. Pope \\\\huihruaite lah kha, Luther-a chu tihhlum aia t\u00ean\u00e2u z\u00e2wka hrem a nih chuan an lungni lo hl\u00ea d\u00e2wn si a. Saxony lal chuan nghet takin: \u201cLuther-a thuziakte hi tuman, lalber pawhin a dik lohna an hre lo. Chuv\u00e2ngin lal humhimna thu p\u00eaka, mi thiam, rilru dik leh \\\\an lam nei lo ror\u00ealna hm\u00e2ah a thu ngaihtuah t\u00fbr a ni,\u201d a ti a.- D\u2019Aubign\u00e9, b. 6, ch. 11. Charles V lalbera a \\\\an hnu lawkah Worms khawpuiah ram chh\u00fbng thupui ngaihtuahna Inkh\u00e2wmpui han a awm a. German ram bung hrang a\\\\angin palai tam tak an lo kal a. He inkh\u00e2wmpuiah hian thu pawimawh ngaihtuah t\u00fbr a tam mai. Lal tam tak chuan, an lal thar chu ror\u00ealnaa an telpui vawi khatna a la ni ang, naupang tak a la ni. Ram bung hrang zawng zawng a\\\\angin kohhran mi lian leh sork\u00e2r mi lian an lo kal kh\u00e2wm a. Lal lian tak tak, thiltithei tak tak leh an nihna inhre tak tak; sakhaw hruaitu lian, kei lo liam hi tunge awm ti \u00e2wm tak taka chapo, leh mi lian dang leh an \\\\huihruaite n\u00ean, ram hla tak tak a\\\\angin sork\u00e2r dang palaite n\u00ean Worms khuaah an lo kal kh\u00e2wm a. H\u00eang mi zawng zawngte ti-ti ber chu Saxon Reformer Luther-a kha a ni. A hmain lalberin Saxony lal hn\u00eanah, \u201cRor\u00ealnaah Luther-a rawn hruai la, humhimin a awm ang, mi chinch\u00e2ng hriate n\u00ean a thu kan lo sawi ho d\u00e2wn nia,\u201d a ti a. Luther-a chuan lalber hm\u00e2a din a ch\u00e2k hl\u00ea a, mahse hetih lai hian a hris\u00eal loh av\u00e2ngin, Saxony lal hn\u00eanah lehkha a thawn a; \u201cHris\u00eal taka Worms khuaa ka kal theih loh chuan, damlo","146 INDONA ROPUI Worms khuaa Diet Ror\u00ealna hm\u00e2ah thu dik \\\\anin huai takin Luther-a a ding a.","LUTHER-A ROR\u00caLNA HM\u00c2AH 147 chunga z\u00e2wn talin ka kal ang. Lalberin min ko va, Pathian ngei kohna a nih ka ringhlel lo. Ka chunga kut an thl\u00e2k duh chuan an thl\u00e2k ngei pawh ka ring, (anmahni zirt\u00eer t\u00fbrin min ko si lo), engkim Lalpa kutah ka dah e. Meialh z\u00eenga tlangv\u00e2l pathum humtu kha a la dam a, ro a la r\u00eal a. Min humhim lo pawh ni se ka nunna chu thil l\u00ealo mai a ni. Mi sualte diriam theihz\u00e2wngin Chanchin |ha hi i dah suh ang, kan thisente pawh s\u00eang z\u00e2wk ila; kan hm\u00ealmate hi hnehtu an ni hlauh dah ang e. Ka nun hian nge mite chhandam n\u00e2n ka \\\\angkai anga ka thihin, hei hi ka sawi theih thu a awm lo va. Thil engpawh ti t\u00fbrin min ring thei ang - tl\u00e2nchhiat leh laml\u00eat tih loh chu. Tl\u00e2nchhiat ka thei lo, laml\u00eat ka thei lo leh zual,\u201d tiin. - Ibid., b. 7, ch. 1. Worms khuaah Luther-a Diet hm\u00e2ah a ding d\u00e2wn tih thu a han than v\u00eal chuan, mipuite chu an z\u00e2uthau va. Pope aiawh, Cardinal Alexander-a, a thusa ber t\u00fbra pope-in a ruat kh\u00e2n a hlauth\u00e2wngin a thinur hl\u00ea a. Pope \\\\anhmun chhiatna a ni mai d\u00e2wnin a hria a. Pope- in thiam loh a chant\u00eer tawh hnu, a thu han ngaihtuah thar leh chu, pope thuneihna hmuhsitna a ni mai a. Chu lo pawh chu, he pa hian thiam tak leh \u00e2wih-awm takin thu a han sawi ang a, lal tam tak hi pope a hawisant\u00eer thei ngei d\u00e2wnin a hria a. Hmanhmawh takin lalber hn\u00eanah a kal a, Luther-a Worms khuaa luht\u00eer lo t\u00fbrin a han vau va. Hetih lai hian Luther-a hnawh chhuah a nih thu puan a ni tawh a. H\u00eang av\u00e2ngte hian Alexandera chuan lalber chu a hmin ta a. Lalber chuan Saxony lal lehkha a thawn a, \u201cLuther-a a inlaml\u00eat duh loh chuan Wittenberg-ah awm reng rawh se,\u201d a ti a. Hei mai hi a duh t\u00e2wk lo va, Alexander-a chuan finrawl chhuahin, a theih tawpin Luther-a chu thiam loh chant\u00eer t\u00fbrin a bei a, t\u00e2wpin tai awm lovin a \\\\ang a - thil \\\\ha z\u00e2wk tih n\u00e2n a \\\\ha teh e, lal te, sakhaw hotu te leh member dang te k\u00e2rah a vir v\u00eal a, Luther-a chu sork\u00e2r mite tihmingchhia, helna chawk chhuaktu, sakhaw tihchhiat tum leh Pathian sawi chhiaah a puh a. Mahse a \\\\hahnemngaihna chuan a rilru tak chu a han tilang mai a. \u201cA thinlung chu huatna leh phuba l\u00e2k ch\u00e2kna-in a khat a, rilru \\\\ha leh \\\\hahnemngaihna \\\\ha a nei lo,\u201d tih hi ror\u00ealtute ngaihd\u00e2n tl\u00e2ngpui chu a ni a. - Ibid., b. 7, ch. 1. Diet member tam z\u00e2wk chuan Luther-a \\\\anna chu an pawm ta z\u00e2wk","148 INDONA ROPUI mah a. Alexander-a chuan \\\\an a khawh leh zual a, pope thup\u00eak anga ti t\u00fbrin lalber a nawr a. Mahse German ram d\u00e2nin lalhovin an remtih ve hm\u00e2 chuan tih theih a ni lo va. A tih sek av\u00e2ngin lalber chuan, \u201cI thu chu Ror\u00ealnaah sawi ang che,\u201d a ti a. Pope aiawh t\u00e2n ni ropui a ni. Inkh\u00e2wmpui lian a ni a, a thusawi t\u00fbr lah a ropui. Kohhran zawng zawngte nu, Rom aiawhin Alexander-a chu a \\\\ang d\u00e2wn a ni a. Kristian ram puma lalhote hm\u00e2ah Petera lalna a fiah d\u00e2wn a ni. \u201cThusawi a thiam nasa mai si a, chutiang hun leh hmuna ding tl\u00e2k a ni. Rom chu thiam loh chant\u00eer a nih hm\u00e2in, a thusawi thiam berin chu ror\u00ealnaah chuan a thiamthu sawi t\u00fbrin Pathian \\\\hatna chuan a ruat a ni.\u201d - Wylie, b. 6, ch. 4. Luther-a \\\\antute kh\u00e2n hlauthawng takin Alexander-a thusawi chu an ngaithla d\u00e2wn a ni. Saxony lal kha hemi \\\\um chuan a tel lo va, mahse a upa \\\\henkhat Alexander-a thusawite chhinchhiah t\u00fbrin an awm ve a. Thusawi thiam leh a zir tamna hmangin Alexander-a chuan thu dik \\\\hiat a tum ta a. Luther-a chu sualna tinr\u00eang tiah a puh a - Kohhran hm\u00ealma, sork\u00e2r hm\u00ealma, dam lai leh mitthi te hm\u00ealma, kohhran hruaitu leh a member nar\u00e2n te hm\u00ealma, ror\u00ealna leh Kristian te hm\u00ealmaah a puh a. Luther-a dik lohna av\u00e2ngin kohhran kal sual mi s\u00e2ng emaw zat h\u00e2l hlum tl\u00e2k an awm a ni a ti a. A t\u00e2wpah chuan Luther-a thu zirt\u00eer ringho a han deus\u00e2wn leh a, \u201cH\u00eang Luther-ahote hi engnge an nih? Zirt\u00eertu kawhmawh b\u00e2wlho, puithiam suaksual leh rilru mumal nei lo, d\u00e2n hremi engmah hre lo, mi lian nun tl\u00e2ktlai lo zir leh mipui hruai sual mai an ni lawm ni? Catholic Party ropuizia - tam lamah te, thiamna leh thiltihtheih lamah te, kan ropui hlei \u00eam mai. Ror\u00ealtuten thup\u00eak in siam ang a, chu thup\u00eak chuan mim\u00e2wlte a tifing ang a, mi fimkhur lote a tifimkhur ang a, tuilairapa awmte kalna kawng a hriatt\u00eer ang a, chaklote a tichak ang,\u201d a ti a. \u2013 D\u2019Aubign\u00e9, b. 7, ch. 3. Thu dik puangtute chu hetiang hriamhrei hmanga dodal an ni fo va. Pathian Thu dik zirt\u00eera, kalkawng dik lova kal \\\\h\u00eente dodal ngamte chuan, hetiang hnialna hi an la t\u00e2wk fo \\\\h\u00een: \u201cH\u00eang thurin thar sawitute hi tute nge ni? Mi rethei t\u00ea t\u00ea, mi tl\u00eamte, engmah","LUTHER-A ROR\u00caLNA HM\u00c2AH 149 thiamna nei lo an ni l\u00e2wm ni? Thu dik kan hria an ti a, Pathian mi thlan kan ni te an la inti leh ngh\u00e2l a. Engmah hre lo an ni a, tihderin an awm a nih hi. Kan kohhran chu kan tamin kan ropui si. Mi lian leh lehkha thiam kan ngah si. Thiltihtheihna kan neih hleihzia hi.\u201d Hetiang z\u00e2wnga \\\\anna hian khawv\u00eaI a hneh thei hl\u00ea, mahsela Luther- a dam lai pawhin \\\\anna dik a ni lo va, t\u00fbnah pawh a dik chuang hek lo. Mi \\\\henkhatin kohhran siam\\\\hatna hi Luther-a china t\u00e2wp mai t\u00fbra an ngai hi a dik lo; khawv\u00eal t\u00e2wp hm\u00e2 loh chuan a kal z\u00eal ang. Luther-a hian hnathawh t\u00fbr ropui tak a nei, Pathianin \u00eang a han p\u00eak chu, mi dangte hn\u00eanah a sem darh ve t\u00fbr a ni; mahse chutih laiin Pathianin khawv\u00eala \u00eang a p\u00eak t\u00fbr zawng zawng erawh a la hmu vek rih lo. Chutih lai a\\\\angin tun thlengin, Pathian thute chhun \u00eang t\u00fbrin \u00eang thar a lo la chhuak z\u00eal a, thu dik tharte pawh a lo la lang z\u00eal a ni. Pope aiawh thusawi chuan roreltute chu a hneh hl\u00ea mai. Pathian thu dik hmanga pope aiawh hneh theitu ber Luther-a a awm si lo va. Luther-a chu tuman \\\\anpui an tum lo va. Ngaihd\u00e2n tl\u00e2ngpui chu, Luther-a hi a thiam lo a ni, kal sualna a zirt\u00eer pawh hi a zung a\\\\anga phih chhuah vek t\u00fbr a ni tih a ni a. Rom-in a thiamthu sawina hun remch\u00e2ng \\\\ha tak a nei a, thiamchanna t\u00fbra sawi t\u00fbr a neih chu a sawi ta bawk a, a hneh ta ngei pawhin a lang a, mahse hneha a awmna a la nih phah z\u00e2wk ang. V\u00e2ntl\u00e2ng z\u00eengah mahni thiamthu an la han sawi ve ve ang a, tun chinah chuan thu dik leh thu dik lo chu a la lang chiang deuh deuh d\u00e2wn a ni. Chumi n\u00ee a\\\\ang chuan, tun hm\u00e2a Rom nghing thei lova a ding ang kh\u00e2n a ding tawh d\u00e2wn lo. Member tam z\u00e2wk chuan Luther-a chu Rom kuta p\u00eak mai an hnial lo vang a, mahse mi tam takin kohhran l\u00ealohzia an hmu a, an duh lo \u00eam \u00eam a, puithiamho duh\u00e2m leh hl\u00eamhl\u00eat av\u00e2nga German mipuiin an tuar nasat av\u00e2ngin, thuneihna hman khawlohna hi tihreh an duh a. Pope aiawhtu chuan pope ror\u00ealna chu duhawm takin a han t\u00e2rlang ta a. T\u00fbnah erawh chuan Lalpa Pathian chuan, Ror\u00ealna member pakhat, pope tawrawtna-in thil a khawih pawi d\u00e2n dik taka sawi t\u00fbrin a han hmang ve ta thung a. Lalho awm kh\u00e2wm z\u00eengah Duke George of Saxony a han ding ta a, pope tenawmna leh bumna"]


Like this book? You can publish your book online for free in a few minutes!
Create your own flipbook