Important Announcement
PubHTML5 Scheduled Server Maintenance on (GMT) Sunday, June 26th, 2:00 am - 8:00 am.
PubHTML5 site will be inoperative during the times indicated!

Home Explore INDONA ROPUI

INDONA ROPUI

Published by lkjhgfdsathurthak, 2023-08-15 06:49:58

Description: INDONA ROPUI

Search

Read the Text Version

["300 INDONA ROPUI ni; lei ror\u00eal t\u00fbrin a lo kal d\u00e2wn si a: khawv\u00eal hi fel takin ro a r\u00ealsak ang a, mi tinte chu a thutakin ro a r\u00ealsak bawk ang.\u201d (S\u00e2m 96:11- 13). Z\u00e2wlnei Isaia chuan : \u201cI mitthite chu an nung leh ang a; ka mi ruangte chu an tho leh ang. Vaivuta awmte u, harh ula, hlim takin zai rawh u: i daif\u00eem chu thlaite daif\u00eem ang a ni a, lei hian mitthite chu a paih chhuak d\u00e2wn si a.\u201d (Isaia 26:19). \u201cThihna chu a lem hlen ta; Lalpa Pathian chuan mi zawng zawng hmai ata chu mittuite a hru fai ang a; a mite hmingchhiatna chu leilung luah zawng zawng ata a la bo vang: Lalpan chu chu a sawi tawh si a. Tin, ch\u00fb mi n\u00eeah chuan, \u2018Ngai teh u, hei hi kan Pathian a nih hi; ani hi kan ngh\u00e2k reng a, a chhandamnaah chuan kan l\u00e2wmin kan hlim ang,\u2019 an ti ang.\u201d (Isaia 25:8, 9). Habakuka chuan inl\u00e2rnain a lo kal lehna a hmu a: \u201cTeman ram a\\\\angin Pathian a lo kal a, mi thianghlima chu Paran tl\u00e2ng a\\\\angin. A ropuinain v\u00e2nte khi a tuam a, A faknain lei a khat a. A tl\u00eatzia chu \u00eang ang mai a ni a; A kut a\\\\angin \u00eang z\u00e2m a lo chhuak a, chutah chuan a thiltihtheihna inthupin a awm. A ding a, lei chu a tinghing dur dur a, a hawi v\u00eal a, hnamte chu a tithlab\u00e2r a; Tl\u00e2ng hlunte chu a tidarh a, kumkhaw mualte pawh an kimk\u00ee a; A kawng chu chatuan ata a ni. Lalpa chungah chuan i thinrimin, tuipui chungah i thinur a ni maw, I sakawr, i chhandamna tawlail\u00eer chungah i chuan t\u00e2k? Tl\u00e2ng lianten an hmu chia, an hlau, tuif\u00e2wnte pawh mual an liam ta: Tui th\u00fbk takin awr\u00e2wl a chhuah, s\u00e2ng takah a ban a phar ta. T\u00fbrni, chhawrthlapui an ding reng, mahni hmunah, I thal l\u00eang chhuak \u00eangah te leh, I fei tle zawr zawr \u00eangah chuan. I mite chhandam n\u00e2n i chhuak, I hriak thiha chhandam n\u00e2n chuan; Nghahchhan lang rawtin i suasam.\u201d (Habakuka 3:3, 4, 6, 8, 10, 11, 13). Isuan a zirt\u00eerte a \\\\hen d\u00e2wn kh\u00e2n, a lo kal lehna thuin a thlamuan a, \u201cIn thinlung mangang suh se.... Ka Pa inah awmna tam tak a awm ... In t\u00e2n hmun siamin ka kal d\u00e2wn hi ... Ka lo k\u00eer leh ang a, ka hn\u00eanah ka la ang che u.\u201d (Johana 14:1-3). \u201cMihring Fapa hi chu, a v\u00e2ntirhkohte zawng zawng n\u00ean, a ropuinaa inthuama a lo kal hunah chuan, a ropuina \\\\hutphahah a \\\\hu ang a; a hm\u00e2ah chuan hnam tin","ISUA LO KALNA THU TL\u00c2NGAUPUITUTE 301 an inkh\u00e2wm ang a.\u201d (Matthaia 25:31, 32). Isua v\u00e2na a lawn kh\u00e2n, Olive Tl\u00e2nga v\u00e2ntirhkohte kh\u00e2n Isua lo kal leh thu zirt\u00eerte an hrilh a : \u201c\u2018He Isua in hn\u00ean ata v\u00e2na hruai chhohva a awm hi, v\u00e2na a chho in hmu ang bawk hian amah ngei hi a lo kal leh ang,\u2019 an ti a.\u201d (Tirhkohte 1:11). Thlarau pawlna changin, Tirhkoh Paula pawhin heti hian a sawi a, \u201cLalpa ngei chu au th\u00e2wm n\u00ean, v\u00e2ntirhkoh chungnung ber aw n\u00ean, Pathian tawtawr\u00e2wt ri n\u00ean, v\u00e2n a\\\\angin a lo chhuk d\u00e2wn si a.\u201d (1 Thessalonika 4:16). Johana chuan : \u201cNgai teh u, ani chu chh\u00fbmte n\u00ean chuan a lo kal d\u00e2wn e; mit tinr\u00eangin a hmu ang a,\u201d tiin a sawi bawk a. (Thupuan 1:7). A lo kal leh hunah chuan, \u201cMi siam\\\\hat t\u00fbr thu chu Pathianin leilung pian tirh ata a z\u00e2wlnei thianghlim awmte k\u00e2in a sawi tawh,\u201d kha a lo awm ang a. (Tirhkohte 3:21). Rei tak chh\u00fbnga sualin ro a r\u00ealna tihchhiat a ni tawh ang a, \u201ckhawv\u00eal ram chu kan Lalpa leh a Krista ram a lo ni ta, ani chuan chatuanin ro a r\u00eal ang.\u201d (Thupuan 11:15). \u201cLalpa ropuina chu tihlan a ni ang a, mi zawng zawngin chu chu an hmu tl\u00e2ng dial ang.\u201d (Isaia 40:5). \u201cLalpa Pathian chuan felna leh fakna hnam tinr\u00eang hm\u00e2ah chuan a chawrt\u00eer d\u00e2wn si a.\u201d (Isaia 61:11). \u201cLalpa chu, a mi la awm chh\u00fbnte t\u00e2n ropuina lallukhum leh mawina lukhum,\u201d at\u00e2nte a ni ang. (Isaia 28:5). Chutih hunah chuan, v\u00e2n hnuai chh\u00eenah Messia lalna ram mi tin nghahf\u00e2k chu a awm tawh ang a. \u201cLalpa chuan Zion chu a thlamuan ta si a: a hmun chhe tawhte zawng zawng chu a thlamuan a, a thlal\u00ear chu Eden angin a siam a, a ram ro chu Lalpa huan angin a siam bawk a.\u201d (Isaia 51:3). \u201cLebanon ropuina chu a hn\u00eanah p\u00eak a ni ang a, Karmel leh Saron mawina n\u00ean.\u201d (Isaia 35:2). \u201c\u2018M\u00e2k\u2019 an ti leh tawh lo vang che; i ram pawh chu \u2018Tih\\\\iau,\u2019 an ti leh tawh hek lo vang: \u2018Duhlai,\u2019 an ti tawh z\u00e2wk ang chia, i ram pawh chu \u2018Pawmlai,\u2019 an ti bawk ang: Lalpa i chungah a l\u00e2wm si a, i ram pawhin pasal a nei d\u00e2wn a ni. . . . Mo neitu chu mo chungah a l\u00e2wm angin, i Pathian chu i chungah a l\u00e2wm ang.\u201d (Isaia 62:4, 5). Lalpa lo kal lehna hi a ringtu rinawm zawng zawngten hman lai a\\\\anga an nghahf\u00e2k ber a ni a. Olive tl\u00e2nga v\u00e2na a l\u00e2wn d\u00e2wna a","302 INDONA ROPUI thutiam hnuhn\u00fbng, ka lo kal leh ang, a tih kh\u00e2n a thlamuan \u00eam \u00eam a, zirt\u00eerte thinlung chu l\u00e2wmna leh beiseinain a khat a, chu chu buaina leh lungngaihna pawhin a tibo thei lo. Tuarna leh tihduhdahna k\u00e2rah pawh Pathian ropui leh kan Chhandamtu Isua Krista lo lanna chu an beisei bulpui ber a ni a. Thessalonika mite kh\u00e2n Isua lo kal leh thlenga dam an inring a; mahse an hmangaihte an han ph\u00fbm t\u00e2k kh\u00e2n an lungngai ta \u00eam \u00eam a, an zirt\u00eertu Paulan Isua lo kal leh huna thawh lehna awm t\u00fbr a kawhhmuh a; Kristaa thi tawhte chu an tho hmasa ang; chumi hnuah keini nunga la awmte hi, anmahni n\u00ean boruakah Lalpa hmuak t\u00fbrin kan chho vang. \u201cChutichuan kumkhuain Lalpa hn\u00eanah kan awm tawh ang. Chuv\u00e2ngin h\u00eang thu hian inthlamuan tawn rawh u,\u201d a ti a ni. (1 Thessalonika 4:16-18). Patmos thliark\u00e2rah zirt\u00eer Johana chuan thutiam a hria \u201cKa lo kal thuai d\u00e2wn e,\u201d tih chu. Ngh\u00e2khlel taka a chham a,\u2019 \u201cLo kal ta che, Lalpa Isu,\u201d a tih chu, Kohhrante an vahvaih chh\u00fbng zawnga an \\\\awng\\\\aina n\u00ean a inang a ni. (Thupuan 22:20). Lei hnuai pindan a\\\\ang te, h\u00e2l hlumna a\\\\ang te, leh khai hlumna a\\\\ang tea mi thianghlim leh martarten thu dik an hriatpuina aw chu an rinna leh beiseina puanna a ni a. H\u00eang z\u00eenga Kristian pakhat chuan, \u201cIsua chu a tho leh ngei a ni tih an hriat av\u00e2ng leh A lo kal huna an la thawhleh t\u00fbr an hriat av\u00e2ngin, thihnate an ngain\u00eap a, thihna chung lamah an awm,\u201d a ti hial. - Daniel T. Taylor, The Reign of Christ on Earth: or The Voice of the Church in All Ages, p. 33. \u201cThawlehna an neih theih n\u00e2n, thl\u00e2na liam an hreh lo. \u201c -Ibid., p.54. \u201cAn Lalpa chu chh\u00fbm chunga a Pa ropuina n\u00eana a lo kal hun an thl\u00eer a, mi felte t\u00e2n Pathian ram a rawn thlen hun t\u00fbr n\u00ean.\u201d Waldenses- ho pawh kh\u00e2n hei ang hian an ring. - Ibid., p.129-132. Wycliffe-a pawhin Kohhran beisei Chhandamtu lo lanna chu a thl\u00eer \\\\h\u00een a. - Ibid., p.132-134. Luther-a chuan tihian a sawi a, \u201cRorelna N\u00ee chu kum zathum hm\u00e2 ngeia a awm ka ring a ni. Pathianin khawv\u00eal sual hi rei tak chh\u00fbng a dawh d\u00e2wn lo a ni.\u201d \u201cChu ni ropui, bawlhhlawhna ram tihchhiat hun t\u00fbr chu a hnai tawh a ni.\u201d - Ibid., p.158, 134. Melancthon-a chuan, \u201cHe khawv\u00eal tar hi a chhe thuai ang,\u201d a","ISUA LO KALNA THU TL\u00c2NGAUPUITUTE 303 ti. Calvin-a pawhin Isua lo kal lehna hi hlau lova ngh\u00e2khlel \u00eam \u00eama thil l\u00e2wmawma ngai t\u00fbrin Kristiante a fuih a. \u201cRingtu rinawm zawng zawngte chuan chu mi n\u00ee chu an thl\u00eer reng t\u00fbr a ni a.\u201d \u201cKrista chu kan zawng t\u00fbr a ni a, A ram ropui a tihlan n\u00ee thlengin kan zawngin kan ngaihtuah t\u00fbr a ni,\u201d a ti a. Ibid., pp.158, 134. Scotch Siam\\\\hatu John Knox-a chuan, \u201cKan Lalpa Isua chuan kan tisa ngei v\u00e2nah a l\u00e2wnpui a ni l\u00e2wm ni? A lo k\u00eer leh lo vang maw? A lo k\u00eer leh thuai d\u00e2wn tih kan hria,\u201d a ti a. Martar Ridley- a leh Latimer-a te kh\u00e2n Isua lo kal leh hi an beisei a. Ridley-a chuan, \u201cKhawv\u00eal t\u00e2wp a hnai a ni tih ka ring a, ka sawi bawk a ni. Pathian rawngb\u00e2wltu Johana angin, \u2018Lo kal ta che, Lalpa Isu,\u2019 tiin thinlung takin Krista chu i \u00e2u vang u,\u201d a ti a. Ibid., pp.151, 145. Richard Baxter-a pawhin, \u201cIsua lo kal lehna ngaihtuahna hian min tihlim \\\\h\u00een a ni,\u201d a ti a. - Richard Baxter, \u201cWorks,\u201d vol. 17, p. 555. \u201cA lo kal leh l\u00e2wmna leh beiseina hi rinna hnathawh a ni a, A mi thianghlimte nunphung a ni bawk a.\u201d \u201cThawhlehnaa hm\u00ealma tihboral t\u00fbr hnuhn\u00fbng ber chu thihna hi a nih chuan, ringtuten a lo kal lehna at\u00e2n \\\\awng\\\\ai leh nghahhlelh kan zir t\u00fbr a ni, chumi hunah chauh chuan he hnehna hi a awm d\u00e2wn si a.\u201d -Ibid., vol. 17, p. 500. \u201cHemi ni hi ringtu zawng zawngin an ngh\u00e2khlel t\u00fbr a ni a, an beisei ang a, an ngh\u00e2k bawk ang a, an tlanna tihfamkimna n\u00ee a ni a, an rilru duh ber tihfamkimna a ni bawk a.\u201d \u201cHe ni l\u00e2wmawm hi han thlen thuai ang che, Lalpa.\u201d -Ibid., vol. 17, pp. 182, 183. Hei hi kohhran hmasate kh\u00e2n an beisei tawh a, \u201cThlal\u00eara kohhran\u201d-ten an beisei a, Kohhran Siam\\\\hatuten an beisei bawk a ni. Hrilhl\u00e2wkna hian Isua lo kal chhan leh a lo kal d\u00e2n chauh a sawi lo va, a lo hnaiha chhinchhiahna awm t\u00fbr chenin a sawi. Isuan : \u201cN\u00eeah te, thlaah te, arsiah te chhinchhiahna a awm ang a,\u201d a ti a. (Luka 21:25). \u201cN\u00ee tihthimin a awm ang a, thla a \u00eang tawh lo vang a, v\u00e2n a\\\\angin arsite an lo tla ang a, v\u00e2na thiltihtheihna awmte chu tihnghin a ni ang. Chutih hunah chuan Mihring Fapa hi thiltihtheihna nasa tak leh ropuina nasa tak n\u00ean chh\u00fbm z\u00eenga lo kal an hmu ang.\u201d (Marka 13:24-26). Thupuan ziaktu chuan a lo kal lehna chhinchhiahna hmasate chu heti hian a ziak a : \u201cL\u00eer nasa takin a lo","304 INDONA ROPUI Kum 1755-a Lisbon lirngh\u00eeng chu Isua lo kal lehna chhinchhiahna tifamkimtu pakhat a lo ni a.","ISUA LO KALNA THU TL\u00c2NGAUPUITUTE 305 ngh\u00eeng ta a; tin, n\u00ee chu sahmul saiip puan angin a lo dum a, thla pawh chu a pumin thisen angin a lo awm ta a.\u201d (Thupuan 6:12). H\u00eang chhinchhiahnate hi kum za-bi s\u00e2wm leh pakua t\u00eer v\u00ealin a lo awm tawh a. He hrilhl\u00e2wkna hi tifamkimin kum 1755-ah hriat ph\u00e2ka lirnghing nasa ber chu a awm. Lisbon lirnghing tih a ni a, Europe ram pum deuhthaw leh Africa leh America a thleng hial a. Greenland ramah te, West Indies-ah te, Madeira-ah te leh Norway leh Sweden-ah te, Great Britain leh Ireland ram te a nghing ph\u00e2k a. M\u00eal killi maktaduai li chh\u00fbngah a ngh\u00eeng a ni. Africa rama ngh\u00eeng chu Europe rama ngh\u00eeng tluk d\u00e2wn laia nasa a ni. Algiers ram tam z\u00e2wk a tichhia a, Morocco ram bula khaw pakhat, mi s\u00eeng lai awmna khua chu a pil vek a. Tuifinriat f\u00e2wnin Spain ram leh Africa ram tuipui kama awmte chu a khuh a, chhiatna nasa tak a awm. A ngh\u00een nasatna lai ber chu Spain leh Portugal ramah a ni a. Cadiz khuaa tuipui f\u00e2wn lo l\u00fbt chu fit sawmruk laia s\u00e2ng a ni an ti. \u201cPortugal rama tl\u00e2ng liante chu a thlawn d\u00e2wn emaw tih khawpin an ngh\u00eeng a, tl\u00e2ng chh\u00eep \\\\henkhat chu nasa takin a kak a, lei luang thlate chuan a v\u00eal kawrte a hnawh khat a, h\u00eang a\\\\angte hian meialhte an lo chhuak a.\u201d - Sir Charles Lyell, \u201cPrinciples of Geology,\u201d p. 495. Lisbon khuaah chuan lei hnuai lam a\\\\angin khawpui a lo ri a, rei lo te chh\u00fbngin khawpui zatv\u00ea a chim a. Minit ruk chh\u00fbngin mi s\u00eengruk an boral hman. Tuifinriat chu a kiang duak a, lawng innghahnate a kiansan a, a lo thawk leh erawh chuan, t\u00fbn hm\u00e2a tui ch\u00eem chin aia fit sawmruk aia s\u00e2ngin a han chim hlup a. Hetih laia Lisbon khuaa thil mak tak pakhat chu lawngk\u00e2i pil thu hi a ni. Hemi chungah hian mi tam tak an ding a, in chimin a delh ph\u00e2k lohva inthiarfihl\u00eem n\u00e2n. Th\u00e2wk leh khatah a pil ta daih mai a, ruang pakhat mah a l\u00e2ng chhuak lo. - Ibid., p. 495. \u201cLirnghin \\\\an tirhah biak in zawng zawng leh convent-te leh sork\u00e2r in liante leh khua hmun l\u00eea \\\\hena hmun khat chu a chim a. Lirnghin hnu d\u00e2rk\u00e2r hnihah mei a lo chhuak a, ni thum d\u00e2wn lai khua","306 INDONA ROPUI chu a k\u00e2ng a, khua chu a ram chiang hl\u00ea. Ni serh n\u00ee taka nghing a ni a, biak in leh convent-te mihringin an khat a, mi tl\u00eam t\u00ea chauh himin an chhuak.\u201d - Encyclopedia Americana, art. \u201cLisbon,\u201d note, ed. 1831. \u201cMite thlab\u00e2r d\u00e2n chu sawiin a siak lo. |ap thei pawh an awm lo, mittui pawh a awm hek lo. Mite chu rilru mumal nei lovin an tl\u00e2n v\u00eal a, an hmaite leh an \u00e2wmte an ch\u00fbm a, \u2018Misericordia! khawv\u00eal a t\u00e2wp ta,\u2019 tiin an au va. Nuten an fate an theihnghilh a, kraws lem kengin an tl\u00e2n v\u00eal ruai a. Him n\u00e2n mi tam tak chu biak inah an tl\u00e2n lut a, Secrament-in a chhandam lo va, maich\u00e2mte an kuah a, an him chuang si lo, milim te leh puithiam te an vuan a, mahse an zain an boral tl\u00e2ng ta a.\u201d Chumi n\u00ee chuan mi s\u00eengkua an boral ni awma hriat a ni. Hrilhl\u00e2wknain lirnghing hnua thil lo thleng leh t\u00fbr - ni thima a channa leh thla a \u00ean theih loh t\u00fbr kha-kum 25 hnuah a lo awm leh a. A makna pakhat chu a lo thlen hun t\u00fbr fiah taka kawhhmuhna hi a ni. Isuan Olive tl\u00e2nga a zirt\u00eerte thu a hrilh kh\u00e2n, hun rei tak chh\u00fbng kohhran tihduhdahna - kum 1260 chh\u00fbng pope-in a tihduhdahna, tihtawia awm t\u00fbr - a hrilh zawh kh\u00e2n, a lo kal leh hm\u00e2a thil awm t\u00fbrte a hrilh ngh\u00e2l a, chutah chuan chhinchhiahna hmasa ber lo awm hun a sawi : \u201cCh\u00fbng n\u00ee a, ch\u00fbng hrehawmna hnuah chuan, ni tihthimin a awm ang a, thla a \u00eang tawh lo vang a,\u201d a ti a. (Marka 13:24). Kum 1260 kha kum 1798-ah a t\u00e2wp a. Hemi hm\u00e2 f\u00ea hian tihduhdahna chu a t\u00e2wp tih theih a ni a. Isua thusawi ang chuan he tihduhdahna zawhah n\u00ee chu a thim d\u00e2wn a ni. May 19, 1780-ah he hrilhl\u00e2wkna hi a lo thleng. \u201cThil mak tak, t\u00fbm\u00e2 la hrilhfiah theih loh chu May 19, 1780-a ni thim thu kha a ni. New England puma chin hriat hauh lohva, v\u00e2n hnuai chh\u00een thim ta mai kha.\u201d - R. M. Devens, Our First Century, p. 89. Massachusetts-a he thil hmutu sawi d\u00e2n chuan : \u201cZ\u00eeng ni chhuak chu a thiang hl\u00ea a, mahse ni chu a dul thuai a. Chh\u00fbm chu a lo dum \\\\an a, nakinah chh\u00fbm dum pui pui a\\\\ang chuan kawl a lo phe a, khawpui a ri a, ruah tl\u00eam a s\u00fbr a. D\u00e2r kua v\u00eal a\\\\angin chh\u00fbm chu a pan deuh va, nakinah chuan a sen leh ta deuh va, lei te, lung te, thing","ISUA LO KALNA THU TL\u00c2NGAUPUITUTE 307 te, in te, tui leh mi r\u00eang r\u00eang he \u00eang da rawng ang hian a tidanglam ta vek a. Rei lo t\u00eaah v\u00e2n chu chh\u00fbm dum chhahpuiin a khuh ta a, v\u00e2n mawng erawh a pawp a. Nipui laia z\u00e2n d\u00e2r kuaa a thim ang tlatin a thim ta a\u2026... \u201cMi tin mai an thlaphdng ta a. Hmeichhiate kawngk\u00e2a dingin an hawi vak vak a, lova hnathawktute an lo haw a, mistiri-in a hriamhrei a dah a, third\u00eangin a tuboh a dah a, dawrkaiin a dawr a khar a, sikulte an khar a, naupangte thlabarin an lo tl\u00e2n hawng a, khualzinin in a hmuh hmasak ber a pan a, mi tinin, \u201cEngti ta nge ni ang aw!\u201d an ti a. Thlipui a lo tleh d\u00e2wn ni-awm tak a ni a; khaw\u00eal t\u00e2wpna n\u00ee niawm tak pawh a ni. \u201cKh\u00e2wnv\u00e2r an h\u00e2l a, fav\u00e2ng thla mang lai ni-awm takin thukah mei a \u00eang hluah a. \u00c2rin chhiar an pan a, an muhil a, ranten in lam an rawn pan a, chung\u00fb an hram a, z\u00e2na sava hr\u00e2m ch\u00eete an hr\u00e2m a, b\u00e2kte an l\u00eang a. Mihringte erawh chuan z\u00e2n a la ni lo tih an hria. \u201cDr. Nathaniel Whittaker, Salem khuaa Tabernacle Church pastor chuan inkh\u00e2wmna a nei a, chuta a sermon chu, he thimna hi Pathian kutchhuak a ni tih thu a ni a. Hmun dang tam takah inkh\u00e2wmna a awm a, ch\u00fbng zawng zawng sermon chu, he thimna hi hrilhl\u00e2wkna thu tihfamkimna a ni e, tih thu a ni vek. D\u00e2r s\u00e2wm leh pakhat hnu lawkah thim chu a chhah leh zual.\u201d - The Essex Antiquarian, April, 1899, vol. 3, No. 4, pp. 53, 54. \u201cHmun tam takah chh\u00fbm chu a thim \u00eam av\u00e2ngin kh\u00e2wnv\u00e2r \u00eangah lo chuan engmah a tih theih loh. ... \u201cCh\u00fb thim chuan a huap chin chu a mak hl\u00ea mai. Thim chuan Falmouth-a thleng a, thlang lamah chuan Connecticut leh Albany t\u00e2wp a thleng a. Chhim lamah chuan tuipui kam a thleng a, hm\u00e2r lamah chuan America mite awmna t\u00e2wp a thleng.\u201d William Gordon, History of the Rise, Progress, and Establishment of the Inde- pendence of the U.S.A., vol. 3, p. 57. Ni tl\u00e2k hm\u00e2 d\u00e2rk\u00e2r hnih khat v\u00ealah v\u00e2n a han thiang deuh va, n\u00ee pawh a lang a, mahse chh\u00fbm dum pui pui kh\u00e2n a la hliah a. \u201cNi tl\u00e2k hnu chuan chh\u00fbm bawk a lo z\u00eeng leh a, rang takin a thim leh a.\u201d \u201cZ\u00e2n thim pawh chu chh\u00fbn thim ang chauhin a la r\u00e2pthlak a; thla","308 INDONA ROPUI vanglai a ni na chungin, kh\u00e2wnv\u00e2r \u00eangah lo chuan engmah a hmuh theih loh. Aigupta thimna ang mai a ni a. (Exodus 10:22). \u00cangin a \u00ean tawi thei hl\u00ea. - Isaiah Thomas, Massachusetts Spy; or Ameri- can Oracle of Liberty, vol. 10, No. 472 May 25, 1780. Mit ngeia hmutu pakhat chuan : Khawv\u00eala \u00eang thei zawng zawng hi khuh bo ta vek ila, emaw tiboral ta vek ila, chumi z\u00e2n thim aia a thim ka ring chuang lo,\u201d a ti. - Letter by Samuel Tenny, of Exeter, New Hamp- shire, December 1785, in Massachussetts Historical Society Collections, 1792, 1st series, vol. 1, p. 97. Z\u00e2n d\u00e2r kuaah thla chu a lo chhuak fel a, mahse engahmah a sawtsawhlawt lo. Z\u00e2n laiah thim chu a kiang a, thla a lo lan tirh chuan thisena bual ang a ni. May 19, 1780 chu \u201cThimna N\u00ee\u201d tih a ni hlen ta a. Mosia hnuah hei anga thim, zau leh rei hi a la awm leh ta ngai lo. He thil, mita hmutute ngeiin an sawi hi, a hm\u00e2 kum 2500 laia z\u00e2wlnei Joelan a sawi : \u201cN\u00ee thimah a chang ang a, thla thisenah a chang ang a, Lalpa ni ropui tak leh r\u00e2pthl\u00e2k tak chu a lo thlen hm\u00e2in,\u201d tih a lo thlenfamkimna a ni. (Joela 2:31). Isuan a mite chu A lo kal lehna chhinchhiahna ngaihven t\u00fbrin leh A lo kal chhinchhiahnate an hmuha hlim t\u00fbrin a fuih a. \u201cCh\u00fbng thil chu a lo thlen tirhin, en chho ula, d\u00e2k chhuak rawh u; in tlanna t\u00fbr chu a hnaih t\u00e2k av\u00e2ngin,\u201d a ti a. A zirt\u00eerte chu thing chawrno a kawhhmuh a, \u201cA chawr no v\u00ealeh chu chu in hmu a, nipui a lo thaw d\u00e2wn tih mahniin in hre \\\\h\u00een. Chutiang bawkin nangni pawhin ch\u00fbng chu a lo thleng in hmuh hun chuan Pathian ram a lo hnai tawh tih hria ang che u.\u201d (Luka 21:28, 30,31). Mahsela kohhranah hian chapona leh r\u00fbnd\u00e2l chauhva thil tihna rilru av\u00e2ngin, inngaihtlawmna leh inp\u00eak zawhna rilru a leng ta lo va, Isua hmangaihna leh a lo kal lehna beiseina a d\u00e2i zo ta a. Khawv\u00eal thila inhmang zovin, nawmsak chenna \u00e2min Pathian hnungzui intite mit chu, a lo kal leh chhinchhiahna, Isuan a kawhhmuhte lamah a lo del ta a. A lo kal leh rinna chu an thlahthlam a, a lo kal leh thu sawina Pathian thu bua mite chu a ni lo zawngin an k\u00e2i k\u00e2wi a, a t\u00e2wpah theihnghilh a ni ta a. Hei hi America ram kohhran z\u00eengah a ni zual b\u00eek. Zal\u00eanna leh nawmsakna mi tinr\u00eangin an chenna, leh","ISUA LO KALNA THU TL\u00c2NGAUPUITUTE 309 hausakna leh nawmsakna lama inpump\u00eakna chuan pawisa deh chhuahna lama inpump\u00eakna a han hring a, h\u00eangte leh challanna leh thuneih ch\u00e2kna, mi tin hmuh ph\u00e2ka lang chuan, he dam chh\u00fbng thil chauh ngaihsaknaah mite a hruai a, t\u00fbn lai khawv\u00eal awm d\u00e2n zawng zawng danglamna ni ropui chu hla takah an dah a. Isuan a lo kal lehna chhinchhiahna zirt\u00eerte a hrilh kh\u00e2n, a lo kal hm\u00e2 lawka tl\u00fbksanna awm t\u00fbr pawh a hrilh a. Tin, Nova dam laia awm angin khawv\u00eal thil uarna leh nawmsak zawnna - an hralh ang a, an lei ang a, an phun ang a, an sa ang a, an innei ang a - chu b\u00e2kah Pathian ngaihsak lohna leh thih hnu thu theihnghilhna a awm ve ang. H\u00eang hun laia damte Isua Krista zilhna chu : \u201cFimkhur rawh u, chuti lo chuan ei puar lutuk n\u00ean, zu ruih n\u00ean, dam chh\u00fbng khawsak ngaihtuah n\u00ean, in rilru a khat lutuk hlauh vang a, chu mi n\u00ee chuan thang \u00e2wk angin th\u00e2wklehkhatan in chungah a lo thleng phut ang. Ch\u00fbng thil lo thleng t\u00fbr zawng zawng chu pumpelh tl\u00e2k leh Mihring Fapa hm\u00e2a ding tl\u00e2ka ruat in nih theihna t\u00fbrin, eng lai pawhin \\\\awng\\\\ai chungin ngaihven rawh u,\u201d tih a ni. (Luka 21:34, 36). Hetih hun lai kohhran awm d\u00e2n t\u00fbr chu Isuan a sawi chiang: \u201cThi reng si a, nung hming i put hi,\u201d a ti a. Nawmsak chenna thlah duh lote vauna chu : \u201cI thu dawn leh ngaihthl\u00e2kte kha hre reng la, pawm la, sim rawh. I inv\u00ean loh zawngin r\u00fbkru angin ka lo kal ang a, eng hunah nge ka rawn ph\u00e2wk d\u00e2wn che i hre d\u00e2wn si lo.\u201d (Thupuan 3:1, 3). Mi tinin hlauhth\u00e2wnawma an awm d\u00e2n an hriat a mamawh a, ngaihdamna hun t\u00e2wpa thil hlauhawm lo awm t\u00fbr at\u00e2n an inbuatsaih t\u00fbr a ni. Lalpa z\u00e2wlneite chuan : \u201cLalpa n\u00ee chu a ropuiin a r\u00e2pthl\u00e2k \u00eam \u00eam si a, tuin nge tuar thei ang?\u201d (Joela 2:11). \u201cThil sual hmu thei lo khawpa mit thianghlima . . . verv\u00eak taka titute chu i en theih a?\u201d (Habakuka 1:13). \u201cKa Pathian, keini Israelho chuan kan hria a che,\u201d tia auva, A thuthlungte bawhchhe si, Pathian dang zawng ruai si, an bawhchhiatnate z\u00eapa khawlohna kawng zawhte t\u00e2n, Lalpa n\u00ee chu \u00eang ni lovin thim a ni ang, thim chhah leh \u00eang r\u00eang r\u00eang pawh nei lo a ni ang. (Hosea 8:2, 1; S\u00e2m 16:4; Amosa 5:20). Lalpa chuan, \u201cChumi hunah chuan heti hi a ni ang a, kh\u00e2wnv\u00e2r chh\u00eein Jerusalem","310 INDONA ROPUI ka zawng chhuak ang a; uain mawng nawi anga awm mai maia, an rilrua, Lalpa chuan a chhia a \\\\ha tih a nei ngai n\u00eam, titute chu ka hrem ang.\u201d (Zephania 1:12). \u201cKhawv\u00eal hi an sualna av\u00e2ngin ka hrem ang a, mi suaksualte chu an khawlohna av\u00e2ngin ka hrem bawk ang; tin, mi chapo \\\\awng chaltlai chu ka tireh ang a, mi hlauhawm chapona chu ka tihniam bawk ang.\u201d (Isaia 13:1 1). \u201cAn rangkachak emaw, an tangkarua emaw pawhin anmahni a chhan chhuak thei lo vang.\u201d \u201cAn sumte chu r\u00e2ll\u00e2kah a lo chang ang a, an inte chu a ram ang.\u201d (Zephania 1: 18, 13). Z\u00e2wlnei Jeremian he hun hlauhawm a thl\u00eer chuan : \u201cKa thinlung ngeiah a n\u00e2.... Ka awm hle hle thei lo, Aw ka nunna, tawtawr\u00e2wt ri, indona hawhaw i hriat av\u00e2ngin. Chhiatna chungah chhiatna a thleng ta.\u201d (Jeremia 4:19, 20). \u201cChumi n\u00ee chu thinurna n\u00ee a ni a, mangan leh hrehawm n\u00ee, chhiatna leh \\\\iauna n\u00ee, thimna leh khawdur n\u00ee, chh\u00fbm leh thim chhah mup n\u00ee, . . . tawtawr\u00e2wt leh r\u00e2l bei th\u00e2wm r\u00eekna n\u00ee a ni a.\u201d (Zephania 1:15, 16). \u201cNgai teh, ram ti\\\\iau t\u00fbr leh chuta mi sualte chu a chh\u00fbng ata tiboral t\u00fbrin Lalpa n\u00ee chu nasa takin thinrimna leh thinurna nasa tak n\u00ean, a lo thleng d\u00e2wn e.\u201d (Isaia 13:9). Ch\u00fbmi n\u00ee hlauhawmzia ngaihtuahin Pathian chuan urhs\u00fbn tak leh a \\\\awngkam thiamna hmangin, a mite chu an rilru muthilhna a\\\\anga harha, inngaitl\u00e2wm leh sima a hm\u00eal rawn zawng t\u00fbrin a s\u00e2wm a. \u201cZion- ah chuan tawtawr\u00e2wt ham ula, ka tl\u00e2ng thianghlimah chuan inr\u00e2lrinna puang rawh u; he ram chh\u00fbnga mi zawng zawngte chu kh\u00fbr rawh se: Lalpa n\u00ee chu a lo thleng m\u00eak a, a hnai tawh si a.\u201d (Joela 2:1). \u201cChaw nghei hun serh thianghlim ula, inkh\u00e2wmpui urhs\u00fbn tak siam rawh u: mipui kh\u00e2wm ula, inkh\u00e2wmho chu tithianghlim ula, putar te, naupang te, hnute hne lai te kh\u00e2wm ula: mo neitu chu a pindan a\\\\angin lo chhuak sela, mo pawh a pindan chh\u00fbngril ata lo chhuak rawh se. Puithiam, Lalpa rawngb\u00e2wltute chu, hulhliap leh maich\u00e2m ink\u00e2rah chuan \\\\ap sela.\u201d \u201cChuti chung pawhin t\u00fbnah in thinlung zawng zawngin, chaw ngheiin, \\\\apin, lungngaiin ka lam lo hawi ula: in puan ni lovin in thinlung","ISUA LO KALNA THU TL\u00c2NGAUPUITUTE 311 thl\u00ear ula, Lalpa in Pathian lam chu hawi rawh u, ani chu khawngaih thei tak leh lainatnaa khat, thin nel leh ngilneihna ngah, thil \\\\ha lo laka laml\u00eat \\\\h\u00een a ni.\u201d (Joel 2:1, 1517, 12, 13). Pathian n\u00ee ropuia him n\u00e2na inbuatsaih n\u00e2n insiam\\\\hatna nasa tak a awm t\u00fbr a ni. Pathianin, a m\u00eea inchh\u00e2l nazawng hian chatuan an thleng zo d\u00e2wn lo tih a hria, chuv\u00e2ngin an muthilhna a\\\\anga tihharha an awm n\u00e2n leh Lalpa lo kal huna inpeiha an awm theih n\u00e2n, a zahngaihna av\u00e2ngin inrinna t\u00fbra thuchah a han puang d\u00e2wn a ni. He inrinna t\u00fbr thuchah hi Thupuan 14-ah a lo lang. He thuchah hi chi hrang pathum v\u00e2ntirhkohte han puan a ni a. Mihring Fapa khawv\u00eal buh seng t\u00fbra a lo kalin a zui nghal a. Thuchah hmasa ber chuan ror\u00ealna a hnaih thu a sawi a. Zirt\u00eer Johana chuan v\u00e2nlaiz\u00e2wla v\u00e2ntirhkoh thl\u00e2wk lai, chatuan Chanchin |ha, leia awm zawng zawng, hnam tin, chi tin, \\\\awng tin leh mi tin hn\u00eana puan t\u00fbr nei a hmu a, aw ring takin \u201cA ror\u00eal hun chu a lo thlen t\u00e2k av\u00e2ngin Pathian chu hlau ula, chawimawi rawh u; v\u00e2n te, lei te, tuifinriat te, tuihna te, siamtu chu chibai b\u00fbk rawh u,\u201d a ti a. (Thupuan 14:6, 7). He thuchah hi \u201cChatuan Chanchin |ha\u201d-a chhiar tel a ni a. Chanchin |ha puan darh thu hi v\u00e2ntirhkohte kuta kawlt\u00eer a ni lo, mihringte hn\u00eana kawlt\u00eer a ni z\u00e2wk. V\u00e2ntirhkohte chuan he hnathawh","312 INDONA ROPUI hi an \\\\anpui \\\\h\u00een a, mihringte chhandamna thuah chanpual chu an nei a; mahsela puan darhna hna tak tak chu leia Krista rawngb\u00e2wltute tih t\u00fbr a ni. Ringtu rinawm, Pathian Thlarau hruaina \u00e2wihtute leh A Thu zirt\u00eerna z\u00e2wmtute chuan, he inrin l\u00e2wkna thu hi khawv\u00eal pumah an puang t\u00fbr a ni. \u201cHrilhl\u00e2wkna thu nghet lehzual chu kan nei a ni, khua a lo v\u00e2r a, v\u00e2rparh arsi chu in thinlunga a lo chhuah hm\u00e2 loh zawng chu chu kh\u00e2wnv\u00e2r hmun thima \u00eang an ngaihsak anga in ngaihsak chuan in ti\\\\ha ang.\u201d (2 Petera 1:19). Ro phumr\u00fbk zawn aiin Pathian hriatna an zawng a, \u201cTangkaraw peipun aiin a peipun chu a \\\\ha z\u00e2wk si a, A hl\u00eap pawh rangkachak \\\\ha mi aiin.\u201d (Thufingte 3:14). Lalpa chuan a ram thil ropuite an hn\u00eanah a han puang a. \u201cLalpa thur\u00fbk chu amah \\\\ihtute hn\u00eanah a awm a, A thuthlun chu anmahni a hriatt\u00eer ang.\u201d (S\u00e2m 25:14). He thu dik hre thiam t\u00fbr leh puang t\u00fbr hian Pathian thu lama inzir s\u00e2n a ngai lo. Mite hi v\u00eangtu rinawm ni sela, \\\\awng\\\\aina leh taima takin Pathian Thute hi ngaihven chu ni se, eng hun lai nge a nih an hre t\u00fbr. Thil lo awm t\u00fbrte hriat theihna chu hrilhl\u00e2wknate hian a han hawnsak t\u00fbr. Mahse hetiang hmunah an awm loh av\u00e2ngin, thuchah chu mi hnuaihnung z\u00e2wkten an puang ta z\u00e2wk a ni. Isuan, \u201c\u00cang in neih chh\u00fbng hian l\u00eang rawh u, thimin a nan lo n\u00e2n che u,\u201d a ti a. (Johana 12:35). Pathianin \u00eang a p\u00eak tl\u00e2n bosante leh, an ban ph\u00e2ka a awm laia ngaihsak duh lotute chu, thima hnutchhiahin an awm ang. Mahse Isua chuan: \u201cTupawh mi zui chu thimah a l\u00eang tawp lovang a, nunna \u00eang a nei z\u00e2wk ang,\u201d a ti a. (Johana 8:12). Pathian duhz\u00e2wng rilru pelh\u00ea lova zawnga, \u00eang a neih sa kawl \\\\hatu chuan \u00eang nasa z\u00e2wk a nei ang, v\u00e2n \u00eangin a en arsi chu a hruaitu at\u00e2n p\u00eak a ni ang a, thu dikah a hruai l\u00fbt ang. Isua lo kal hmasak lai kh\u00e2n Khaw Thianghlima puithiamte leh lehkhaziaktute, an hn\u00eana Pathian thute kawlt\u00eera awmte kh\u00e2n, a hunte hre thei an ni. A lo pian t\u00fbrte pawh tlang\u00e2upui thei t\u00fbr an ni a. Mika chuan a pianna hmun a hrilh l\u00e2wk a. (Mika 5:2). Danielan a hun t\u00fbr a sawi l\u00e2wk a. (Daniela 9:25). H\u00eang hrilhl\u00e2wknate hi Pathianin Juda hruaitute kutah a dah a: Messia lo kal a hnai tih hre","ISUA LO KALNA THU TL\u00c2NGAUPUITUTE 313 lova, mi dangte hn\u00eana an puan theih lohna thuah chhuanlam t\u00fbr r\u00eang an nei lo. An beng hawn a nih lohna chu an ngaihsak loh v\u00e2ng chauh a ni. Pathian z\u00e2wlnei thaha awmte t\u00e2n Judaten hriat rengnate an siam a, lei mi liante an ngaihs\u00e2nna chu Setana rawngb\u00e2wltute ngaihs\u00e2nna chauh a ni. Mihringte z\u00eenga thuneih theihna hmun chuhin an rilru an hmang zo va, Pathianin ropuina an hm\u00e2a a theh chu an hmu thei lo. Khawv\u00eal thil lo thleng zawng zawnga la ropui ber mihringte tlan chhuahna tifamkim t\u00fbra a lo kalna - a hmun te, a hun te leh a pian d\u00e2n t\u00fbr te chenin, Israel upate chuan kh\u00fbn tak leh zah taka ngaihtuah ngun t\u00fbr an ni a. Mi dang zawng zawngte pawhin ngaihtuah nguna, khawv\u00eal tlantu lawmtu hmasa berah ka\u2019n \\\\ang teh ang tia lo nghak reng t\u00fbr hi an ni n\u00e2a le! Mahsela ngai teh u! Nazareth tl\u00e2ng ram a\\\\angin khualzin pahnih chau tak tak Bethlehem an lo thleng a, riah hmun zawngin kawtthl\u00ear tin an han fang a, mahse an hmu zo lo, tuman kawng an hawn duh lo va, in tlaran tak, ran in at\u00e2na an siam chu an b\u00eang bel ta ringawt a, chutah chuan khawv\u00eal Chhandamtu chu a lo piang ta a ni. V\u00e2na v\u00e2ntirhkoh chuan Pathian fapain khawv\u00eal awm hm\u00e2a A Pa ropuina a \\\\awmpuizia an hmu a; leia a lan hun, mi tin t\u00e2na l\u00e2wmna sawi ph\u00e2k loh a lo thlen hun t\u00fbr chu an thl\u00eer a. Mi tupawh ngaihsak leh dawngsawng duha mi dangte pawh hrilh chh\u00e2wng duh apiangte hn\u00eana Chanchin lawmawm puang t\u00fbrin v\u00e2ntirhkohte ruat an ni a. Krista chuan a ropuina dahin mihring zia a han pu a; sual thawi n\u00e2n an thlarau a hlan hunah lungngaihna sawi s\u00ean lohvin a la han delh ang a; mahse v\u00e2ntirhkohte chuan Pathian Fapa chu a mualpho lai ber pawhin a nihna n\u00eana inph\u00fba mihringte mithmuha a lan an duh a. Khawv\u00eal mi liante chu Israelte khawpuiah rawn inkh\u00e2wmin chibai an rawn b\u00fbk ang em? V\u00e2ntirhkoh chhiar s\u00ean lohvin a beiseitute hn\u00eanah an puang ang em? V\u00e2ntirhkohvin lei a rawn fang a, Isua lo piang t\u00fbr l\u00e2wmtute hmuh chhuah a tum a. A lo pian beiseina th\u00e2wm riva reng reng a hmu lo va. Messia pian a hnai ta tia l\u00e2wmna leh fakna aw engmah a hre hek lo. Kum tam tak chh\u00fbnga Pathian ch\u00eanna \\\\h\u00een, Temple leh","314 INDONA ROPUI khawpui chungah a lo kal a, hetah pawh hian ram dang ang chauhva ngaihsak lohna a hmu a. Pharisaite chuan ring tak takin mipuite hn\u00eanah thu an sawi a, kawtthl\u00ear kilah chapo takin an \\\\awng\\\\ai a. Chhandamtu leia lo piang thuai t\u00fbr av\u00e2ngin v\u00e2n chu fakna leh lawmnain a khat a, mahse lalber inah te, mi fing awm kh\u00e2wmnaah te, rabbi-ho sikulah te pawh, khawiah mah chu thil ropui bengkhawnna a awm si lo. Krista beiseina hn\u00fbhm\u00e2 r\u00eang r\u00eang a awm lo va, Nunna Lal hmuak t\u00fbra inpuahchahna lah a awm hek lo. V\u00e2ntirhkoh chu zak taka v\u00e2n lama k\u00eer leh a tum laiin, ber\u00e2m pu rual, z\u00e2na an ber\u00e2m v\u00eang a va hmu a, v\u00e2n lam enin Messia leia lo kal t\u00fbr hrilhl\u00e2wknate an lo ngaihtuah a, khawv\u00eal Tlantu lo kal hun chu an nghakhlel hl\u00ea a. He laiah hian v\u00e2n thuchah dawng tl\u00e2k an lo awm reng mai. Th\u00e2wk leh khatah Lalpa vantirhkoh chu a inlant\u00eer ta a. Chanchin l\u00e2wmawm chu a hrilh a. V\u00e2n ropuinain phaiz\u00e2wl chu a \u00ean ta uar mai a. V\u00e2n a\\\\anga Chanchin |ha v\u00e2ntirhkoh pakhat maiin han puan chu a uihawm e ti ni \u00e2wm takin, v\u00e2n mipui chhiar s\u00ean loh an lo lang ta chiam mai a; nakina hnam tin z\u00eenga chhandam fate zawng zawngin an la sak t\u00fbr hla: \u201cChungnung berah Pathian ropui takin awm rawh se, Lei chunga a l\u00e2wm \u00eam \u00eam mihringte hn\u00eanah rem thu l\u00eang rawh se,\u201d tih chu an sa ta a. (Luka 2:14). He Bethlehem thawnthu ropui hian zir t\u00fbr tam tak min pe. Kan induh t\u00e2wkna, chapona leh kan rin lohnaah te min zilh a. Inring renga awm t\u00fbrin min t\u00eer a, kan ngaihsak lohnate avangin a hun chhinchhiahnate kan hmu \\\\helh hlauh dah ang e, chuti a nih chuan min kan hun lai kan hre lo ve mai ang.","ISUA LO KALNA THU TL\u00c2NGAUPUITUTE 315 Judai ram ph\u00fbla ber\u00e2m pute chauh hi Messia lo kal beiseitu an ni lo tih v\u00e2ntirhkoh chuan a hria. Ramhuai beho ramah pawh beiseitute an awm a; mi fing an ni a, mi hausa leh zahawm an ni, khawchhak mi fingte an ni. Khawv\u00eal thilsiam zir mi Magi-ho chuan A thilsiamte a\\\\angin Pathian an hmu a. Thuthlung Hlui a\\\\angin Jakoba thlah a\\\\anga Arsi lo chhuak t\u00fbr thu an hria a. Israelte thlamuantu t\u00fbr chauh ni lova, Jentailte ti-\u00eangtu leh k\u00e2wlkil thlenga chhandamtu ni t\u00fbr chu ngh\u00e2khlel takin an lo thl\u00eer ve reng \\\\h\u00een a. (Luka 2:25, 32; Tirhkohte 13:47). \u00cang zawng mi an ni a, Pathian \\\\hutphah a\\\\anga \u00eang chuan an kawngte a \u00ean a. Jerusalem khuaa puithiamte leh rabbite, thu dik v\u00eangtu leh hrilhfiahtu at\u00e2na ruatte kha, thimin a tuam a, v\u00e2n a\\\\anga arsi lo chhuak chuan h\u00eang Jentail hriat ngai lohte hi Lal Thar pianna hmunah a hruai a ni. Krista chu amah lo ngh\u00e2ktute hn\u00eanah sual tel lovin vawi hnihnaah a lo lang leh ang. (Hebrai 9:28). A pianna chanchin ang bawkin a lo kal lehna thuchah pawh sakhaw hruaitute hn\u00eana kawlt\u00eer a ni lo. Pathian n\u00eana an inzawmna an tichat a, v\u00e2n a\\\\anga \u00eang lo lang chu an hawisan a, chuv\u00e2ngin Paula thusawi z\u00eenga tel ve an ni lo: \u201cUnaute u, nangni zawng chu mi N\u00ee chuan r\u00fbkru anga a nanna t\u00fbr che uin thimah in awm lo ve; \u00eang fate leh n\u00ee fate in ni vek si a; z\u00e2na mi kan ni lo va, thima mi kan ni hek lo.\u201d (1 Thesalonika 5:4, 5). Zion kulh kotl\u00e2nga ding v\u00eangtute chu Isua lo kal lehna thu hre hmasa ber t\u00fbr an ni a, a lo hnaihna tl\u00e2ng\u00e2upuitu hmasa ber t\u00fbr pawh an ni a, A lo kal lehna at\u00e2na inbuatsaih t\u00fbra mipui chawk harhtu hmasa ber ni t\u00fbr an ni bawk a. Mahse an muangch\u00e2ng a, himna leh thlamuanna an suangtuah a, mipuite lah chu sualah an la muhil si. Isuan a kohhran chu theipui tl\u00e2ktlai lo, hnah duah hluaha rah pakhat pawh chhuah si lo angin a hmu a. Biak d\u00e2n p\u00e2ngngai chapo taka serhna chu a awm a, mahse Pathian pawm duhz\u00e2wng awm d\u00e2n - inngaihtl\u00e2wmna dik tak, simna dik tak leh rinna dik an tl\u00e2kchham a ni lawi si. Pathian Thlarau \\\\hatna ni lovin, chapona, a hming chauhva tihna mai mai, inngaih ropuina, mahni hmasialna, leh inhnehchhiahna a lo langs\u00e2r ta z\u00e2wk a. Kohhran hnungtawlhte chuan chhinchhiahnate chu an maimitchh\u00eensan","316 INDONA ROPUI a. Pathianin a hnuchhawn ngai lo va, A rawngb\u00e2wltu rinawmte hlawhchham a phal hek lo; mahse an hawisan a. A hmangaihna an hransan a. A thutiam tihhlawhtlinna d\u00e2n an zawm duh loh av\u00e2ngin, A thutiamte an t\u00e2n tihpuitlin a ni ta lo. Pathian hriatna leh hriatna hun remch\u00e2ng a p\u00eak hmang \\\\ha duh lote chu chutiang chu an ni \\\\h\u00een. Kohhranin Pathian thilp\u00eakte a vawn that a, \u00eang lo lang apiang a pawm a, thil tih t\u00fbr lo lang apiang a tih loh chuan sakhua hi a tla hniam ang a, tih t\u00fbr a nih av\u00e2ng chauhva tih a ni thuai ang a, a thutakna a bo thuai ang. Hei hi a dikzia chu kohhran chanchinah vawi tam tak a lang tawh. Pathianin mals\u00e2wmna leh hun \\\\ha a p\u00eak ang z\u00ealin A miten rinna hna an thawh a, A thu an \u00e2wih a ph\u00fbt a. Thu\u00e2wih t\u00fbr chuan inpump\u00eak a ngai a, kraws put a ngai bawk a; hemi av\u00e2ng hian Krista zuitu tam takin v\u00e2n a\\\\anga \u00eang lo chhuak chu an hnial \\\\h\u00een a, hm\u00e2n laia Judate angin an fan lai n\u00eete an hre lo. (Luka 19:44). An rin lohna leh an chapona av\u00e2ngin Lalpa chuan a kal p\u00eal a, A thu dikte chu, Bethlehem ber\u00e2m pute leh khawchhak mi fing, \u00eang an hmuh pawisatute ang hn\u00eanah puanin a awm a ni.","317 BUNG 18 AMERICA-A SIAM|HATU (AN AMERICAN REFORMER) Isua lo kal lehna thu puan darhna hruai t\u00fbra Pathian mi thlan chhuah chu lo nei mi, mi rinawm, Pathian Lehkha thu hi Pathian a\\\\anga chhuak a ni tih ring lo, thu dik hriat ch\u00e2k hl\u00ea lawi si a ni a. Kohhran Siam\\\\hatu dangte ang bawkin, William Miller-a hi a naupan lai chuan rethei tak a ni a, thathona leh ins\u00fbm a pawimawhzia leh \\\\angkaizia hre tak a ni. An chh\u00fbngkua hi zal\u00eanna ngais\u00e2ng mi leh intodelh tak an ni a, thil harsa tuar thei mi leh ram hmangaih chh\u00fbng an ni a, h\u00eangte hi ama nungchangah a lo lang. A pa chu America tualchh\u00fbng indo laia sipai Captain a ni a, Miller-a naupan laia an retheihna chhan pawh buai lai leh harsat v\u00e2ng lai hun a nih v\u00e2ng a ni. Amah hi taksa hris\u00eal tak a ni a, a naupan lai a\\\\angin rilru namai lo tak nei a ni tih chu a tilang fo va, a lo \\\\hanlen deuhvin hei hi a hriat lehzual. A rilru a chak \u00eam \u00eam a, thil hriat tam a ch\u00e2k bawk a. College thlengin a kal lo n\u00e2 a, thil zir a hr\u00e2tna leh ngaihtuah ch\u00eek a ch\u00een av\u00e2ngin thil suangtuah d\u00e2n leh zau taka thl\u00eer d\u00e2n thiam tak a ni. Nungchang sawis\u00ealbo a pu a, a rinawmna te, a inren thiamna te leh mi dangte \\\\anpui a peih av\u00e2ngin miten an ngais\u00e2ng hl\u00ea a. A beih peihna av\u00e2ng leh a zir taimak av\u00e2ngin mi hmantl\u00e2k tak a lo ni ta a. Sork\u00e2r hna leh sipai lama a hnathawh apiangah a tlin \u00eam \u00eam z\u00eal a, a t\u00e2n zahawmna leh hausakna kawng zau taka inhawng a ang hl\u00ea. Anu chu sakhaw mi nu fel tak a ni a, a naupan lai chuan sakhaw nunin a hneh hl\u00ea a. Mahsela a tleir\u00e2wl tirh lai a\\\\angin sakhaw ngaihsak lo, mi nun \\\\ha satliahte z\u00eengah a che tla ta a, h\u00eangho hi mi \\\\ha tak tak, mi khawngaih thei leh mi dangte t\u00e2na inphal tak tak an ni hlawm a, chuv\u00e2ng tak pawh chuan an rin d\u00e2n hian a hneh \u00eam \u00eam mai a. H\u00eangho hi Kristian dangte z\u00eengah an awm a, an nungchangte hi an v\u00eala mite tih d\u00e2n an l\u00e2k a ni a, mahse an thil \\\\ha tihte hi eng emaw z\u00e2wngin an kai k\u00e2wi a, mi tam takin Pathian thu an rin loh phah a.","318 INDONA ROPUI He mite z\u00eenga a ch\u00eattlat av\u00e2ngin Miller-a pawhin an ngaihd\u00e2nte a \\\\\u00e2wmpui a. Mite Pathian Lehkha thu hrilhfiah d\u00e2n chu a t\u00e2n hriat thiam rual lohva harsa a ni a. A rin d\u00e2n thar chuan Bible a hn\u00e2wl a, mahse a thl\u00e2ktu thil dang engmah \\\\ha a awm si lo va, rilru famkim lohna a nei reng a, hetiang hian kum s\u00e2wm leh kum hnih lai a awm. Mahse kum sawmthum leh kum li a tlinin, Thlarau Thianghlimin mi sual a nih a han hriatt\u00eer ta a. A rin d\u00e2n kh\u00e2n thl\u00e2n piah lama hlimna awm hriat fiaht\u00eerna r\u00eang a pe lo va, a hma lam chu a thim nasa mai. Hetih laia a rilru, a nakin hnua a ziah lan chu: \u201cBoralna thu han ngaihtuah chu a \\\\ihbaiawm hl\u00ea, mahni thiltih ang z\u00eala tuarna chu chhiatna famkim a ni, v\u00e2nte chu ka lu chungah ng\u00ean angin a awm a, ka ke hnuaiah lei chu kahpath\u00eer angin a awm a. Chatuan chu engnge ni? Thihna chu engvang nge ni? Ka ngaihtuah nasat poh leh ka buai mai a. Ngaihtuah, loh ka tum leh ka ngaihtuahna ka thunun thei si lo va. Ka bua ngei mai, a chhan ka hre si lo. Ka phunnawi a, t\u00fb laka phunnawi ka nih ka inhre si lo va. Eng emaw dik lo a awm tih chu ka hria, mahse a dik chu khawnge a awm a, engtia hmuh t\u00fbr nge ka hre bawk si lo va, beidawng d\u00earin ka awm,\u201d a ti a. Hetiang hian thla tam tak chh\u00fbng a awm a, mahse heti hian a ti: \u201cTh\u00e2wk leh khatah Chhandamtu nungchang chu ka thinlungah a lo chiang ta uar mai a. Kan sual hlawh hremna ata min chhandamtu leh kan bawhchhiatna min tuarsaktu mi \\\\ha tak leh mi khawngaih theitu emaw a awm zawng a nih hi tih ka lo hre ta a. Chutiang mi chu a duhawm t\u00fbrzia ka ngaihtuah nghal a, a b\u00e2n vuana a zahngaihna rin ka duh a. Mahse thil pakhat a awm. Chutiang mi chu a awm ngei tih engtin nge fiahna a awm theih ang? Bible-ah chauh lo chuan chutiang Chhandamtu a awm tih fiahna a awm si lo va, chatuan thil pawh khawi dangah mah sawina a awm lo. \u201cKa mamawh ang tak Chhandamtu chu Bible-ah a awm tih ka hmu a, lehkhabu mai maiah, khawv\u00eal sualin a chhawr \\\\hat theih ber t\u00fbr thil a chuang thei chu mak ka ti viau va. Pathian Lehkhabu thute hi Pathian a\\\\anga lo chhuak a ni ngei ang tih ring lo thei ka ni ta lo. Ka hlimpui ta a, Isua-ah \\\\hian ka chhar ta. Isua chu ka t\u00e2n","AMERICA-A SIAM|HATU 319 chhenf\u00e2kawm ber a lo ni ta a; Pathian Lehkha Thu, t\u00fbn hm\u00e2a engmah lova ka ngaih leh inkalha ka hriat \\\\h\u00een chu, ka k\u00ea at\u00e2n kh\u00e2wnv\u00e2r a lo ni a, ka kawng at\u00e2n \u00eang a lo ni ta. Ka rilru a thlamuangin a l\u00e2wm a. Lalpa chu dam lai tuipui f\u00e2wn v\u00eal z\u00eenga ka lungpui nghet a lo ni ta hial a. Bible chu ka zir ngun ta a, l\u00e2wm takin ka chhiar a, ka hriat t\u00fbr ang chanve pawh hrilhin ka lo la awm lo a ni tih ka hre chhuak a. A ropuizia leh mawizia t\u00fbn hm\u00e2a ka lo hmu chhuak lo chu mak ka ti a, ka pawm duh ngai lohte kha mak ka ti a. Ka thlarau hliam damna leh ka thinlungin a zawn \\\\h\u00een chu a lo chuang vek si a. Thil dang engmah ka chhiar a tui ta lo, Pathian a\\\\ang ngeia finna hmuh chu ka tum ta tlat a ni.\u201d - S. Bliss, Memoirs of Wm. Miller, pp. 65-67. Sakhua a hmuhsit \\\\h\u00een chu a pawm ta tih Miller-a chuan v\u00e2ntl\u00e2ng z\u00eengah a puang a. A \\\\hian ring loho kh\u00e2n tun hm\u00e2a amah ngeiin Pathian lehkhabu kalh n\u00e2na a hman \\\\h\u00eente hmangin an han bei ta a. Mahse a hnial kalh duh rih lo va; Pathian Lehkhabu thu hi Pathian chhuah a nih chuan a inrem t\u00fbr a ni a, mihringte zirt\u00eer n\u00e2na p\u00eak a nih av\u00e2ngin, mihringte hriat thiam theih a ni t\u00fbr a ni tiin a ngai tlat a. Pathian Lehkhabu zir a tum ta a, inkalha langte hi hmeh rem d\u00e2n a awm emaw tih hriat a tum ta a ni. Ngaihd\u00e2n awm sa leh Bible hrilhfiahna commentary-te hnawlin, concordance leh marginal reference-te hmangin Pathian lehkha thu chu thu dangte n\u00ean a khaikhin a, kawngro nei takin a zir \\\\an ta a. Genesis a\\\\angin a \\\\an a, ch\u00e2ng khat t\u00ea t\u00eain a chhiar a, ch\u00e2ng dangte n\u00eana khaikhina a thu a hriatfiah hm\u00e2 chu a kalsan mai lo va. Thu hriatfiah theih loh a neih chuan, bung leh ch\u00e2ng danga chutiang lam thu ziakna zawng zawng chu a en chhuak a. Thu mal t\u00ea t\u00ea chu sawi a tum tak thupuia thu hmangin, ziak danga chutiang thu chuangte n\u00eana khaikhina a ngaihd\u00e2na a inrem chuan, harsatna engmah a nei ta \\\\h\u00een lo va. Chutianga hriat thiam harsa a tawn fuhte chu hmun dangah chiang taka hrilhfiahna a hmu \\\\h\u00een. |awng\\\\aia Pathian \\\\anpuina dila a zir z\u00eal chuan a hriat thiam loh tam tak kha a lo fiah ta","320 INDONA ROPUI \\\\h\u00een a. S\u00e2m ziaktuin \u201cI thu hrilhfiah hian mite a ti\u00eang a; Mi m\u00e2wlte chu a hriat thiamt\u00eer \\\\h\u00een,\u201d a tih hi a t\u00e2n a dik tih a hria. (S\u00e2m 119:130). Daniela bu leh Thupuan a zir ta vak a, ziak dang a zira a tih d\u00e2n bawk kha a hmang a, hrilhl\u00e2wkna chhinchhiahna leh ent\u00eer n\u00e2na thil hmante hriat thiam theih a lo nih av\u00e2ngin a hlim \u00eam \u00eam a. Hrilhl\u00e2wkna lo thleng tawhte zawng zawng hi hrilhl\u00e2wknaa chuang ang chiah z\u00ealin a lo thleng famkim a; a \\\\awngkam, tehkhinthu leh ent\u00eerna \\\\awng a hmante hi a thu pumpui a\\\\anga ngaihtuahin a fiah thei a, chu lovah a \\\\awng hman d\u00e2nte hi Bible ziak dang leh bung leh ch\u00e2ng dang thuin a hrilhfiah chiang thei bawk a, chuv\u00e2ngin hriat thiam theih ngei a ni tih a hria a. \u201cBible hi thu dik puan chhuah chiang tak leh m\u00e2wl tak, mi vakvai eng anga m\u00e2wl pawhin ngaihsual theih loh a ni tih kan hriat chuan, ka hlim \u00eam \u00eam a.\u201d - S. Bliss, p. 70. Thu dik chu a hmu chhuak z\u00eal a, hrilhl\u00e2wknate chu zawi zawiin a chhui chhuak a. V\u00e2na v\u00e2ntirhkohten a rilru an hruai a, Pathian Thu hriat thiam theihna a pe a. Hrilhl\u00e2wkna thu lo thleng famkim tawhte awm d\u00e2n, a lo la thleng t\u00fbrte ngaihtuah n\u00e2na hmangin, khawv\u00eal t\u00e2wp hm\u00e2a Isua kum sang ror\u00eal t\u00fbr, mi tam tak ngaihdan hi Pathian Lehkhabu thuin a thl\u00e2wpin a hre lo va. Isua lo kal hm\u00e2a kum s\u00e2ngkhat muanna leh thianghlimna hun awma rinna hian, Pathian ni \\\\ihbaiawm tak chu a dah hla daih a. Duhawm teh mah se Isua leh a zirt\u00eerte zirt\u00eer d\u00e2n a ni lo; an zirt\u00eer d\u00e2n chuan buh l\u00e2k hun, khawv\u00eal t\u00e2wp thlengin buh tak leh a lem chu a awm d\u00fbn d\u00e2wn a; mi sual leh tihdertute chu an sual zual deuh deuh vang a; ni hnuhn\u00fbngah hun khirh tak a lo la awm ang a; Lalpa lo lan thlengin hun harsa a awm ang a, A k\u00e2a thawin a tihlum ang a, a lo kal lehna \u00eang chuan a tiboral ang. (Matthaia 13:30, 38-41; 2 Timothea 3:13, 1; 2 Thesalonika 2:8). Khawv\u00eal pum Kristiana siamna leh Isua Krista ror\u00ealna thurin hi Kristian hmasaten an zawmpui lo. D\u00e2n naranin kum zabi s\u00e2wm leh pariatna hma lama Kristianten an rinpui hek lo. Rin dik lo dangte ang bawkin thil khawlovah mite a hruai l\u00fbt a. Isua lo kal lehna chu an dah hlat \u00eam av\u00e2ngin, a lo kal hnaihzia chhinchhiahna lo langte pawh ngaihsak lo t\u00fbrin mite a khap a. Muanna leh ngaihsak lohna","AMERICA-A SIAM|HATU 321 pawh ngaihsak lo t\u00fbrin mite a khap a. Muanna leh ngaihsak lohna rilru a putt\u00eer a, an Lalpa hmuak t\u00fbra inbuatsaihna thil \\\\ulte a thlahthlamt\u00eer a. Miller-a hian, Isua chu amah ngei a lo kal tak tak dawn tih Pathian Lehkhathuin a zirtir a ni tih a hmu a. Paula chuan, \\\"Lalpa ngei chu au th\u00e2wm n\u00ean, v\u00e2ntirhkoh chungnungber aw n\u00ean, Pathian tawtawr\u00e2wt ri n\u00ean, v\u00e2n a\\\\angin a lo chhuk d\u00e2wn si a,\u201d a ti a. (1 Thesalonika 4:16). Lalpa ngei chuan : \u201cMihring Fapa hi thiltihtheihna leh ropuina nasa tak n\u00ean v\u00e2n chh\u00fbm chunga lo kal an hmu ang.\u201d \u201cK\u00e2wl, chhak lamah a lo phe chhuak a, thlang lam thleng pawhin a lang \\\\hin a, Mihring Fapa lo kal lehna chu chutiang chu a ni d\u00e2wn si a.\u201d (Matthaia 24:30, 27). V\u00e2na v\u00e2ntirhkoh zawng zawngin an han zui ang. \u201cMihring Fapa hi chu, a vantirhkohte zawng zawng n\u00ean, a ropuinaa inthuama a lo kal hunah chuan a ropuina \\\\hutphahah a \\\\hu ang a.\u201d (Matthaia 25:31). \u201cTin, A v\u00e2ntirhkohte chu, tawtawr\u00e2wt ri nasa tak n\u00ean a t\u00eer chhuak ang. Anni chuan a thlante chu k\u00e2wl kil l\u00ee ata v\u00e2n t\u00e2wp a\\\\anga a t\u00e2wp lehlam thlengin an l\u00e2wr kh\u00e2wm ang.\u201d (Matthaia 24:31). A lo kal hunah chuan mi fel thi tawhte kaihthawh an ni ang a, mi fel la damte chu tihdanglam an ni ang. Paula chuan : \u201cKan zain kan muhil kher lo vang a, nimahsela kan zain tawtawrawt hnuhn\u00fbng ber rik hunah chuan rei lo teah, mit khap k\u00e2r lovah tihdanglamin kan awm vek tawh ang; tawtawrawt chu a ri d\u00e2wn si a, chutichuan mitthite chu \\\\awih thei lova kaihthawhin an awm ang a, keini pawh tihdanglamin kan awm tawh ang. He \\\\awih thei hian \\\\awih theih lohna a sin t\u00fbr a ni a, he thi thei pawh hian thih theih lohna a sin bawk t\u00fbr a ni.\u201d (1 Korin 15:51-53). Thessalonika mite hn\u00eana Isua lo kal lehna thu a sawi kh\u00e2n: \u201cKristaa thi tawhte chu an tho hmasa ang a; chu mi hnuah chuan keini nunga lo la awm rengate hi boruakah Lalpa hmuak t\u00fbrin anmahni rualin chh\u00fbm z\u00eengah khian l\u00e2k chhohvin kan awm ang; chutichuan kumkhuain Lalpa hn\u00eanah kan awm tawh ang.\u201d (1 Thesalonika 4:16, 17). Krista a taksa ngeia a lo kal hm\u00e2 chu A miten ram an luah d\u00e2wn lo. Isua ngeiin: \u201cMihring Fapa hi chu, a v\u00e2ntirhkohte zawng zawng","322 INDONA ROPUI n\u00ean, a ropuinaa inthuama a lo kal hunah chuan a ropuina \\\\hutphahah a \\\\hu ang a; a hm\u00e2ah chuan hnam tin an inkh\u00e2wm ang a: ber\u00e2m v\u00eangtuin k\u00eal z\u00eeng ata a ber\u00e2mte a hl\u00eer angin anniho chu a hl\u00eer ang a; ber\u00e2mte chu a ding lamah a dah ang a, k\u00ealte erawh chu a vei lamah a dah ang. Chu mi hunah chuan Lalber chuan a ding lama mite hn\u00eanah chuan, \u2018Ka pa voh b\u00eekte u, lo kal ula khawv\u00eal siam \\\\antirh ata in t\u00e2na ram buatsaih chu chang rawh u,\u2019\u201d a ti ang. (Matthaia 25:31-34). Pathian Lehkha thu kan sawi t\u00e2kah kh\u00e2n h\u00eang hi kan hmu a: Mihring Fapa a lo kal veleh mitthite chu thi thei lova kaihthawh an ni a, a la damte chu tihdanglam an ni a. He danglamna hi ram luah t\u00fbra buatsaihna a ni. Paulan, \u201cTisa leh thisen hian Pathian ram chu a luah thei lo vang a; \\\\awih thei hian \\\\awih thei lo chu a luah hek lo vang,\u201d a ti a. Mihringte hi t\u00fbna kan awm ang chuan thi thei, boral thei kan ni a, Pathian ram erawh chu chhe thei lo chatuan thil a ni si a. Chuv\u00e2ngin mihring hi Pathian ramah a mihring taksa puin a lut thei lo. Mahsela Isua lo kal hunah a mite chu boral theih lohna a pe ang a, tichuan ram luah t\u00fbrin a ko tawh ang, t\u00fbnah rih chuan roluahtu t\u00fbr chauh an la ni. H\u00eang thute leh bung danga thute av\u00e2ng hian, Miller-a rilruah h\u00eang hi a lang chiang: Miten Isua lo kal hm\u00e2a thil awm t\u00fbra an rin, lei chunga Pathian ram lo thlen leh sual awm lova thlamuang taka awmna hunte hi, Isua lo kal hnua awm t\u00fbr an ni. Chu lo chu, chhinchhiahnate leh khawv\u00eal awm d\u00e2n r\u00eang r\u00eang hi, ni hnuhn\u00fbnga thil awm t\u00fbr z\u00e2wlnei sawi l\u00e2wk n\u00ean an inrem z\u00eal a. Pathian thute a ngaihtuah ngunin, tun laia kan khawv\u00eal mihringte khawsa d\u00e2n hi a t\u00e2wp a hnai ta tih ring lo thei a ni ta lo a ni. Heti hian a ti: \u201cThil dang ka rilru khawih tak chu Pathian Thu indawt chhawn d\u00e2n hi a ni. ... T\u00fbn hm\u00e2a hrilhl\u00e2wkna lo thleng famkim tawhte kha, hun bithliah chh\u00fbngah ngei z\u00eal a lo thleng tih ka hmu a. Tuil\u00eat d\u00e2wn v\u00eala kum 120 chauh dam thu te (Genesis 6:3), ni sarih hnua ni 40 ruah s\u00fbr t\u00fbr te (Genesis 7:4), Abrahama thlahteho kum 400 mi rama tihduhdaha an awm t\u00fbr te (Genesis 15:13), lal chhang siamtu leh chaw petu thua ni thum te (Genesis 40: 12-20), Pharoa","AMERICA-A SIAM|HATU 323 kum sarih thu te (Genesis 41:28-54), kum s\u00e2wmli thlal\u00eara vahvaih thu te (Number 14:43), kum thum leh a chanve \\\\\u00e2m te (1 Lalte 17: 1), kum sawmsarih sal t\u00e2nna te (Jeremia 25:11), Nebukadnezzara kum sarih te (Daniela 4:13-16) leh hapta sarih leh hapta s\u00e2wmruk leh pahnih leh hapta khat, a vaia hapta s\u00e2wmsarih Judate t\u00e2na ruat te (Daniela 9:24-27) chu. H\u00eang hun ruatte hi a t\u00eer chuan hrilhl\u00e2wkna mai a ni a, mahse hrilhl\u00e2wk ang ngeiin an lo thleng vek a ni. \u201c - Bliss, p. 74, 75. Bible ngun taka a zir a, hun indawt, a hriat d\u00e2na Isua lo kal lehna n\u00eana inzawm z\u00eal a hmuh chhuah chuan, t\u00fbn hm\u00e2a Pathianin a rawngb\u00e2wltute hn\u00eana a lo puan tawh, \u201cT\u00e2wpna hun ruat sa\u201d ni ngeiin a hre ta a. Mosia chuan, \u201cThil inthupte chu Lalpa kan Pathian ta a ni a, thil tihlante erawh chu he d\u00e2n thu zawng zawng hi kan zawm theih n\u00e2n keini leh kan thlahte ta kumkhua t\u00fbr a ni,\u201d (Deuteronomi 29:29). Lalpa chuan z\u00e2wlnei Amosa k\u00e2ah, \u201cLalpa Pathian chuan a rawngb\u00e2wltu, a z\u00e2wlneite hn\u00eanah a thur\u00fbk hrilh lovin engmah a ti lo vang,\u201d a ti a. (Amosa 3:7).","324 INDONA ROPUI Pathian Thu zirtute chuan, khawv\u00eal mihringte chanchin zawng zawnga thil lo awm t\u00fbr mak leh ropui ber chu Pathian Thu dik hian a kawhhmuh tih an hmu thei ang. Miller-a chuan, \u201cPathian Lehkha thu tinr\u00eang Pathian th\u00e2wk khuma p\u00eak tawh phawt chu ... a s\u00e2wt a,\u201d (2 Timothea 3:16) mihring thua chhuak a ni ngai lo va, Thlarau Thianghlim hruaiin mi thianghlimten an ziak a. (2 Petera 1:21). Chhelna leh thlamuanna hmua beiseina kan neih theihna t\u00fbra hm\u00e2n laia ziak apiangte chu keimahni min zirt\u00eerna t\u00fbrin ziak a ni (Rom 15:4) tih ka ring nghet tlat a ni. Pathian Lehkhabua inthlahchh\u00e2wnna ziaknate hi Pathian Thu p\u00eang an ni a. Pathian thu ch\u00e2ng dangte ang bawka ngun taka kan ngaihtuah ve a \\\\ulin ka ring lo thei lo va. Pathianin a zahngaihna av\u00e2nga kan hn\u00eana thu a han puante man chian ka tumnaah hian hrilhl\u00e2wkna hunte kal kahl\u00ean mai hi a dik lo tih ka hria, \u201c a ti a. - Ibid., p. 75. Hrilhl\u00e2wknain Isua lo kal lehna hun a sawi chianna ber chu Daniela 8:14: \u201cZ\u00eeng leh tlai s\u00e2nghnih leh zathum thlengin; tah chuan hmun thianghlim chu thenfai a ni ang,\u201d tih hi a ni. Pathian thu a zir d\u00e2n pangngai, Pathian thu chu Pathian thu bawkin a hrilhfiaht\u00eer d\u00e2n hmangin, hrilhl\u00e2wknaah chuan ni khat hi kum khat tihna a ni tih Miller- a chuan a hmu chhuak a (Number 14:34; Ezekiela 4:6), tichuan ni 2300 emaw kum 2300 emaw chuan Judate hun tawp a p\u00eal daih d\u00e2wn a, chuv\u00e2ngin Judate hmun thianghlim a kawk thei lo tih a hria a. Rin d\u00e2n tl\u00e2ngpui - Kristiante hunah chuan lei hi hmun thianghlim a ni tih chu Miller-a pawhin a rinpui a; chuv\u00e2ngin Daniela 8:14-a hmun thianghlim tihfai thu hi Isua lo kal leh huna lei hi meia tihfaina a ni ang tiin a ngai a. Chuv\u00e2ngin ni 2300 in\\\\anna kan hmuh chhuah theih chuan Isua lo kal lehna hun hi awlsam taka hriat theih a ni ang tiin a ngai a. Tichuan thil engkim t\u00e2wpna hun, tun laia kan awm d\u00e2n - \u201cchapona te, thuneih ch\u00e2kna te, ropui ch\u00e2kna leh huau huau l\u00e2wmna te, khawlohna leh inhnehchhiahna te a tawpna hun t\u00fbr chu hriat chhuah a ni thei ang,\u201d \u00e2nchhe lawhna te \u201clei a\\\\anga l\u00e2k bo hun, thihnate tihbo hun, Pathian rawngb\u00e2wltute, z\u00e2wlnei leh mi thianghlimte leh a hming zahtute hn\u00eana l\u00e2wmman p\u00eakna hun leh lei tiboraltute tihboralna hun chu a lang ang,\u201d a ti a. -Ibid., p. 76.","AMERICA-A SIAM|HATU 325 Miller-a chuan urhs\u00fbn leh zualin hrilhlawkna thute a bei zui a, nil\u00eang z\u00e2nkhuain, t\u00fbn lai at\u00e2na thil pawimawh tak anga lang leh mite ngaih pawimawh \u00eam \u00eam \\\\hin chu a zir nasa ta mai a. Daniela bung riatna-ah hian ni 2300 in\\\\anna hun t\u00fbr r\u00eang r\u00eang a hmu thei lo va; Gabriel-a lah kh\u00e2n, Daniela hriat thiamt\u00eer t\u00fbra tirh ni mah se, a hrilhfiah nial nual chauh va. Danielan Kohhrante tihduhdahna inl\u00e2rnaa a hmuh chuan, chakna r\u00eang a nei ta lo va, a tuar thei ta lo va, v\u00e2ntirhkoh pawhin a kalsan rih a. Daniela chu a chau va, ni engemaw z\u00e2t a damlo va, \u201cInl\u00e2rna chu mak ka ti \u00eam \u00eam mai a, mahse tuman an hre thiam lo,\u201d a ti a. (Daniela 8:27). Pathianin a V\u00e2ntirhkoh hn\u00eanah, \u201clnl\u00e2rna chu he mi hi hriat thiamt\u00eer rawh,\u201d tiin thu a pe a. (Daniela 8:16). He thup\u00eak hi \u00e2wih ngei t\u00fbr a ni. He thup\u00eak hi \u00e2wihin, nakin deuhvah v\u00e2ntirhkoh chu Daniela hn\u00eanah a lok\u00eer leh a, \u201cHriat thiamna fing tak neiht\u00eer t\u00fbr chein ka lo chhuak a nih hi,\u201d \u201cthil chu ngaihtuah la, inl\u00e2rna chu hre thiam rawh,\u201d a han ti a. (Daniela 9:22, 23, 25-27). Bung riatna-ah inl\u00e2rna thu pakhat pawimawh tak hrilhfiah lohva hnutchhiah t\u00e2k mai a awm a, chu chu ni 2300 hun hi a ni; V\u00e2ntirhkohvin a hrilhfiahna a rawn \\\\an lehin hun thu lam hl\u00eer a sawi : \u201cI mite leh i khawpui thianghlim t\u00e2n hapta sawmsarih ruat a ni. ... Chuv\u00e2ngin hria la, a ngaihna pawh hre thiam rawh, Jerusalem tungding leh sa \\\\ha t\u00fbra thup\u00eak chhuah a\\\\angin Messia lal lo awm thlengin hapta sarih leh hapta sawmruk leh pahnih a ni ang, kawtthl\u00ear te leh kulh te pawh siam \\\\hat a ni ang, hun buaithlakahte pawh. Hapta sawmruk leh pahnih hunah Messia chu tihbo a ni ang, a t\u00e2n engmah a nei lo vang. ... Hapta khat at\u00e2n mi tam tak hn\u00eanah thuthlung nghet tak a siam ang; hapta chanveah inthawinate leh thil hlante a tib\u00e2ng ang.\u201d1 Bung riatna inl\u00e2rna thu pakhat, ni s\u00e2nghnih leh zathum thlengin hmun thianghlim chu thenfai a ni ang, tih thu Danielan a hriat thiam theih loh hrilhfiah t\u00fbrin v\u00e2ntirhkoh hi Daniela hn\u00eana tirh a ni a. Daniela chu thilte ngaihtuaha inl\u00e2rna chu hre thiam t\u00fbrin a han ti phawt a, chumi zawha v\u00e2ntirhkoh thusawi hmasak ber chu, \u201cI mite leh i","326 INDONA ROPUI Chawlhk\u00e2r 7 I mite t\u00e2n chawlhk\u00e2r 70 (Kum 490) ruat a ni Kum 49 Chawlhk\u00e2r 62 Chawlhk\u00e2r 1 Kum 434 Kum 3\u00bd 457 B.C. 408 B.C. A.D. 27 A.D. 31 Isua baptisma Isua khenbeh Jerusalem sa \\\\ha leh Jerusalem sak chan t\u00fbra thup\u00eak chhuah \\\\hat zawh khawpui thianghlim t\u00e2n hapta sawmsarih ruat a ni,\u201d a han ti ta a. Heta \u201cruat\u201d tia lehlinna thu awmzia tak chu \u201ctan chhum\u201d emaw \u201cdah hrang\u201d emaw tihna a ni a. Hapta sawmsarih, kum 490 chu Judate t\u00e2n b\u00eeka dah hrana tan bun t\u00fbr tiin v\u00e2ntirhkohvin a sawi a. Khawi a\\\\anga tan bun t\u00fbr nge ni ang? Bung riatnaa hun thu a sawi chu ni 2300 chauh hi a ni a, chuv\u00e2ngin hapta sawmsarih hi heta \\\\anga tan bun t\u00fbr hi a ni; ni 2300 hian a huap t\u00fbr a ni a, an chhiar \\\\anna pawh a inthuhmun t\u00fbr a ni. V\u00e2ntirhkohvin hapta sawmsarih hi, Jerusalem sa \\\\ha t\u00fbr leh tungding t\u00fbra thup\u00eak chhuah a\\\\anga chhiar \\\\an t\u00fbr a ni, a ti a. He thup\u00eak hun hi kan chhui chhuah theih chuan, ni 2300 chhiar \\\\an hun pawh kan hre thei ang. Ezra bung sarihna-ah thup\u00eak chu kan hmu a. (Ch\u00e2ng 12-26). Thup\u00eak kim chu Persia lal Artazerzian BC 457-ah a p\u00eak a ni a. Mahse Ezra 6:14-ah chuan Jerusalem khuaa Temple chu Persia lal Kura leh Daria leh Artazerzia te thup\u00eak anga sak a ni a. H\u00eang lal pathumte hian thup\u00eak an siam a, an tihngheh leh a an tihfamkim hian, hrilhl\u00e2wknain kum 2300 chhiar \\\\anna t\u00fbra chhinchhiahna a","AMERICA-A SIAM|HATU 327 Biak b\u00fbk tlenfai thlengin kum 1810 Kum 3\u00bd Bible hrilhl\u00e2wkna mak Ni 2,300 (Kum) A.D. 34 A.D. 1844 Stefana den hlum Biak b\u00fbk tlenfai mamawh chu an han tipuitling a. BC 457 hi thup\u00eak t\u00e2wpna leh thup\u00eakna kumah kan hman chuan, chawlhk\u00e2r sawmsarih hrilhl\u00e2wkna hi kimchang takin a lo thleng tih kan hmu a ni. \u201cJerusalem sa \\\\ha leh tungding t\u00fbra thup\u00eak chhuah a\\\\anga Lal Messia thlengin chawlhk\u00e2r sarih leh chawlhk\u00e2r sawmruk leh pahnih a ni ang,\u201d - chu chu chawlhk\u00e2r sawmruk leh pakua, emaw kum 483 emaw a ni a. Artazerzia thup\u00eak chu BC 457 fav\u00e2ng laia \\\\an a ni a. BC 457 a\\\\angin kum 483 chh\u00fbng kal ta ila, AD 27 fav\u00e2ngah kan lo chhuak ang. He kumah hian hrilhl\u00e2wkna chu a famkim ta a ni. Messia awmzia chu \u2018Hriakthiha\u2019 tihna a ni a. AD 27-ah Krista chu Johanan a baptis a, Thlarau hriak thihna a chang a. Paula chuan: \u201cNazaret Isua chungchang thu kha, khatia Pathianin ani chu Thlarau Thianghlim leh thiltihtheihnaa a v\u00fbrzia kha,\u201d a ti a. (Tirhkohte 10:38). Isua ngeiin, \u201cLalpa Thlarau chu ka chungah a awm a, pachhiate hn\u00eana Chanchin |ha hril t\u00fbrin hriak mi thih a ni,\u201d a ti a. (Luka 4:18). Baptisma a chan zawh chuan Galiliah a kal a, Pathian ram Chanchin |ha a hril a, \u201cHun chu a thleng ta,\u201d a ti a. (Marka 1:14, 15).","328 INDONA ROPUI \u201cChawlhk\u00e2r khat at\u00e2n mi tam tak hn\u00eanah thuthlung nghet tak a siam ang.\u201d He chawlhk\u00e2r hi chawlhk\u00e2r sawmsariha chawlhk\u00e2r hnuhn\u00fbng ber a ni a, Judate kum sarih hnuhn\u00fbng ber a ni. Hemi hun chh\u00fbng AD 27 a\\\\anga AD 34 thleng hian, Judate t\u00e2n Chanchin |ha ring t\u00fbra s\u00e2wmna a awm a, a t\u00eer chuan Krista ngeiin, a hnuah zirt\u00eerten an thawk a. Zirtirte Pathian ram Chanchin |ha hrila an vah chhuah kh\u00e2n, Isua thup\u00eak chu : \u201cJentailte kawngah kal suh ula, Samari mite khua r\u00eang r\u00eangah pawh l\u00fbt suh ang che u; amaherawhchu Israel hnam ber\u00e2m bote hn\u00eanah chuan kal z\u00e2wk ang che u,\u201d tih a ni a. (Matthaia 10:5, 6). \u201cChawlhk\u00e2r chanveah inthawina leh thil hlan a tib\u00e2ng ang.\u201d AD 31-ah, baptisma a chan a\\\\anga kum thum leh a chanveah, Isua chu khenbehin a awm a. Kum s\u00e2ngli lai Pathian Ber\u00e2m No inthawina ent\u00eerna an hlan \\\\h\u00een chu Kalvariah a han tipuitling ta a. Ent\u00eerna leh a tak chu an inhmu ta a, inthawina leh thil hlante chu a t\u00e2wp ta a ni. Kan hmuh tawh angin, chawlhk\u00e2r sawmsarih, kum 490, Judate t\u00e2na hun ruat b\u00eek chu AD 34-ah a t\u00e2wp a. An ror\u00ealna Sanhedrin thup\u00eakin Judaten Chanchin |ha an hnialna chu, Stephena martara chant\u00eerin leh Kristian dangte tiduhdahin an lant\u00eer a. Chanchin |ha Judate hn\u00ean chauhva puan thu ruat kha khawv\u00eal pum hn\u00eana p\u00eak a lo ni ta a ni. Zirt\u00eerte chu tihduhdahna av\u00e2ngin Jerusalem chhuahsan a ngai ta a, an kalna apiangah Chanchin |ha thu an puang z\u00eal a. Phillipa chu Samaria lamah a kal a, Krista chanchin a puang a. Petera chuan, Pathian hruaiin Kaisari khuaa sipai zahotu, Pathian hlau mi Kornelia hn\u00eanah Chanchin |ha thu a puang a. Paula, Krista ring thar pawhin Jentailte hn\u00eanah Chanchin |ha chu a pu darh bawk a ni. (Tirhkohte 8:4,5; 22:21). Heti thleng hi chuan hrilhl\u00e2wkna chu a mal t\u00ea t\u00eain a la thleng famkim rih a, hapta sawmsarih chu BC 457-a chhiar \\\\ana AD 34- a a t\u00e2wp pawh hi hnial rual lohvin a dik a ni. Hapta sawmsarih, ni 490 chu 2300 a\\\\anga paih chuan ni 1810 a la awm a. Ni 490 t\u00e2wp hnuah ni 1810 chu la tihfamkim t\u00fbr a la ni a. AD 34 a\\\\anga chhiara 1810 chu 1844-ah a t\u00e2wp ang. Chuv\u00e2ngin Daniela 8:14-a ni 2300","AMERICA-A SIAM|HATU 329 chu kum 1844-ah a t\u00e2wp a ni. He hun t\u00e2wpah hian Hmun Thianghlim chu thenfai a ni ang, Pathian vantirhkoh chuan a ti a. Hmun Thianghlim thenfai thu hi Isua lo kal lehnaa awm t\u00fbra ngaih a ni \\\\h\u00een a, t\u00fbnah chuan a hun dik tak a lo lang ta. Miller-a leh a \\\\hiante chuan ni 2300 hi 1844 nipui laia t\u00e2wp t\u00fbrah an ngai a, mahse hrilhl\u00e2wkna chuan chumi kum fav\u00e2nga t\u00e2wp t\u00fbrin a k\u00e2wk si a. He thu ngaih dik lohna hian, Isua lo kal lehna hei aia hm\u00e2a lo bithliahtute a tibuaiin a tilungni lo hl\u00ea a. Mahsela hei hian ni 2300 chu 1844-ah a t\u00e2wp ang a, hemi kumah hian Hmun Thianghlim thenfaina pawh a awm t\u00fbr a ni tia \\\\anna chu engti kawng mahin a tinghing chuang lo. Pathian thute chu Pathian a\\\\anga thupuan an ni tih fiah tuma a zir d\u00e2n pangngaia Pathian thute a zirin, Miller-a chuan hetiang thute hi ka chhar chhuak ang tih beiseina chhet\u00ea pawh a t\u00eerah a nei lo va. A thil hmuh chhuahte chu am\u00e2 tihah a ngai lo va, Pathian thu fiah leh chiangte hi ngaih kawih theih rual lohvah a dah z\u00e2wk a ni. Bible hi kum hnih zet a zir hnuah, kum 1818-ah kh\u00e2n, t\u00fbn achin kum sawmhnih leh panga v\u00ealah Isua chu a mite chhan chhuak t\u00fbrin a lo kal d\u00e2wn tia rinna a a nei ta a. \u201cTlan sate hlimnaa tel ve ka nghahhlelhzia leh chumi hun lawmawm av\u00e2nga ka thinlung l\u00e2wmnaa a khah thu hi sawi a ngai lo ve. Bible chu ka t\u00e2n lehkhabu thar a ni a. A thu ngaihtuahte a tlaithl\u00e2k a, a thu zirt\u00eer fiah lo leh chiang lo leh hriat thiam theih lohte kha, hriat thiam theihna \u00eangin ka thinlung ata a chhun kiang vek a, thu dikte chu a \u00eangin a va ropui em! Thu inkalh leh inrem lo ka hmuh zawng zawngte kha a bo zo ta a. Khawimaw laiah chuan ka duh anga ka hriat thiam loh chu la awm mah se ka thinlung thim \u00ean t\u00fbrin \u00eang nasa tak a lo chhuak a, Pathian thu zirah l\u00e2wmna a awm tih ka hriat ngai lohte kha ka lo hre ta a.\u201d Bliss, pp. 76, 77. \u201cHun pawimawh, Pathian lehkhain a hrilh l\u00e2wk, lo thleng famkim thuai t\u00fbr rinna nghet ka neih chuan, ka thil hriatte mi dangte hn\u00eana hrilh ve t\u00fbr ka nih thu inhriatna ka nei ta tlat a.\u201d Ibid., p. 81. A thil hriat chu mi dangte hn\u00eana sawi lo thei lo niin a inhria a. Pathian ring lohovin an kalh ngei a ring a; mahse Kristianten an Chhandamtu an","330 INDONA ROPUI hmangaih an hmu t\u00fbr chu an hlim \u00eam \u00eamin a ring bawk a. An tlan chhuahna ni lo thleng thuai t\u00fbra an l\u00e2wmna lamah mi tam takin Pathian thu dikte an ngaihtuah ngun hman loh a hlau bawk si a. Ka dik lo a lo nih hlauhvin mi tam tak ka hruai sual ang tih hlauvin a puang ngam lawk lo va. A thil hmuh chhuah leh a la hriat chian theih lohte ngun takin a han ennawn leh a. Ni \u00eangin \\\\iau chh\u00fbmte a kiant\u00eer angin Pathian thu \u00eang chuan rinhlelhnate a han tikiang a. Hetianga kum nga chh\u00fbng a ngaihtuah hnuah a dinhmun chu a dik a ni tih a hre fiah ta a. T\u00fbnah chuan, Pathian lehkha thuin a zirt\u00eer ngei a, mi dangte hrilh leh chhawn chu ka tih t\u00fbr a ni tih a inhriatna chuan a han nawr leh ta a. \u201cKa hnathawhte ka thawh laiin, \u2018khawv\u00eal mite hlauhth\u00e2wnawmzia hi va hril rawh,\u2019 tiin ka bengah a ri reng mai a. He ch\u00e2ng thu hi ka rilruah a lo lang reng mai bawk a: \u2018Aw mi suaksualpa, i thi ngei t\u00fbr a ni, ka tihin, mi suaksual chu a awm d\u00e2n kalsan t\u00fbra i hrilh loh chuan mi suaksual chu a khawlohnaah a thi ang a, a thisen phuba erawh chu i lakah ka la ang. Amaherawhchu mi sual chu a awm d\u00e2n kalsan t\u00fbra i hrilh a, a awm d\u00e2n a kalsan si loh chuan, a khawlohnaah a thi ang a, nang erawh chuan i nun i humhim a ni ang.\u2019 (Ezekiela 33:8, 9). Mi sualte chu \u00e2wihawm taka ka hrilh theih chuan mi tam tak an sim ang a, ka hrilh loh chuan an thisen phuba chu ka chungah a tla d\u00e2wn a ni tia inhriatna ka nei a,\u201d -Ibid., p. 92. A hun remch\u00e2ng apiangah mi tl\u00eamt\u00ea hn\u00eanah a sawi \\\\h\u00een a, Pathian rawngb\u00e2wltu tuin emaw a pawimawhzia a la hria ang a, ani chuan a hun neih zawng zawngah a puang ang tih a beisei a. Thu puan darh chu ama tih t\u00fbr ngei a ni tih chuan a rilru a kam reng a. \u201cKal la khawv\u00eal mite va hrilh rawh, an thisen phub\u00e2 chu i chungah ka la ang,\u201d tih kha a rilruah a lo lang leh \\\\h\u00een a. Chutiangin kum kua lai a nghak a, thupuan pawimawh a tihna kh\u00e2n a nawr reng bawk a, kum 1831-ah chuan v\u00e2ntl\u00e2ng z\u00eengah a rin d\u00e2n thu chu a sawi ta hlawl a mai. Elisha chu a leileh laiin z\u00e2wlnei ni t\u00fbra koh a ni a; William Miller- a pawh a leilehna kalsana Pathian ram thur\u00fbk mipuite hn\u00eana tilang t\u00fbra koh a ni. A hnathawh chu kh\u00fbr chungin a \\\\an a, a thu ngaithlatute","AMERICA-A SIAM|HATU 331 chu zawi zawiin hrilhl\u00e2wkna thuah a hruai tl\u00e2ng a. Isua lo kal lehna a thlenpui a. A thusawia mite bengluhzia a hmuhin a huai deuh deuhvin chaknate a nei lian deuh deuh va. A unauten an ngen avang leh a ngenna az\u00e2ra Pathian kohna a hriat av\u00e2ngin Miller-a chuan a thurin chu v\u00e2ntl\u00e2ng hm\u00e2a puan a remti ta a. T\u00fbnah chuan kum sawmng\u00e2 lai a ni tawh a, v\u00e2ntl\u00e2ng zinga thusawi ngai pawh a ni lo va, chutiang thusawi tl\u00e2k pawh niin a inhre hek lo. Mahse a \\\\an tirh a\\\\angin a hlawhtling hl\u00ea a, mi tam takin chhandamna an hmuh phah a. A thusawi hmasa ber chu harhnain a zui a. Chh\u00fbngkaw sawm leh pathum, an z\u00eenga mi pahnih tih loh chu, an piang thar vek a. Hmun danga sawi t\u00fbrin an s\u00e2wm a, a sawina apiangah harhnain a zui z\u00eal a. Mi sualte an piangthar a, Kristianten inpump\u00eak leh zual an chak a. Pathian ring ngai lote pawhin Bible leh Kristian sakhaw thu dik an hre chhuakin an pawm a. A rawngb\u00e2wlnaa mite chuan, \u201cAni chuan finna thinlung ril tak a neia, midangten tih danglam mai theih a ni lo,\u201d an ti a. - Ibid., p. 138. A thusawite chu, sakhaw thil ropui z\u00e2wk lama mite rilru chawh harh leh khawv\u00eal lam uarna lo \\\\hang z\u00eal laka mite hruai l\u00eat n\u00e2na tih a ni. A khaw tlawhna apiangah mite a za t\u00eal t\u00ealin an piangthar zawih zawih z\u00eal a. Hmun tam takah Protestant kohhran hrang tam takin a t\u00e2n an biak in an hawng a, kohhran rawngb\u00e2wltu tam takin thusawiah an s\u00e2wm a. S\u00e2wmna a hmuhna hmunah chauh lo chuan thusawi a tum lo va, mahse s\u00e2wmna hmun chanvea thusawi t\u00fbr pawhin a indaih lo. Miller-an Isua lo lan hun t\u00fbra a bithliah tak rinpui lote pawhin Isua lo kal a hnai a, inbuatsaih a \\\\ul tih chu an ring vek a. Khawpui lian \\\\henkhatah chuan a thusawi chu an ngai thutak hl\u00ea. Zu zuartuten an zu zawrh b\u00e2nsain an inte inkh\u00e2wm n\u00e2n an hmang a; pawisa inkhelhna hmunte a ram a; Pathian ring lote leh mi suaksual tinr\u00eang an piangthar a, a \\\\hen phei chu kum engemaw z\u00e2t biak ina l\u00fbt tawh lo an ni a. P\u00e2wl tinin \\\\awng\\\\ai inkh\u00e2wmna an siam a, hmun tam takah sumdawng leh dawrkaiten chh\u00fbn laiah fakna leh \\\\awng\\\\ai inkh\u00e2wmna an nei a. Huau huau leh nawmsak chenna r\u00eang r\u00eang a awm lo va, mite rilru chu a thutak vek a. A thusawi hian, siam\\\\hatu","332 INDONA ROPUI dangte thusawi angin mite rilru tithlabar mai lovin, hriat thiamna a pe z\u00e2wk a ni. Miller-a hi Baptist kohhran member a ni a, hemi kohhranah hian thusawi theihna phalna kum 1833-ah a hmu a. An p\u00e2wla min- ister tam takin a hnathawh hi an remtihpui a. An remtihpuina av\u00e2ngin a hnathawh hi a chhunzawm z\u00eal a. Chhum lo chat lovin thuhrilin a zin v\u00eal a, mahse New England leh Middle States v\u00ealah chauh a chetl\u00e2 a. Rei tak chh\u00fbng chu a zin v\u00ealna senso chu am\u00e2n a tum a, chuv\u00e2ngin an s\u00e2wmna hmun apianga kal t\u00fbrin pawisa a nei t\u00e2wk \\\\h\u00een lo va. A hnathawha pawisa lama hlawk ai chuan a tikawnkaw nasa a, nakinah phei chuan a hek phah hl\u00ea a. Fa tam tak a nei a, mahse inren tak leh taima taka hna an thawh av\u00e2ngin, a lo-ah chuan amah leh a fate chawmna khawp a thar thei hr\u00e2m a. Kum 1833-ah, Miller-an Isua lo kal hnaihzia v\u00e2ntl\u00e2ng z\u00eenga a puan a\\\\anga kum hnihah, Isuan a lo kal lehna chhinchhiahna a sawi kha a lo awm a. Isuan, \u201cv\u00e2n a\\\\angin arsi an tla ang,\u201d a ti a. (Matthaia 24:29). Johana pawhin Thupuanah kh\u00e2n Pathian ni lo thleng t\u00fbr inl\u00e2rna a hmuh thu a ziak a: \u201cv\u00e2na arsite chu theipui k\u00fbng thlipuiin a nuaia a helte a \\\\il ang maiin leiah a tla ta.\u201d (Thupuan 6:13). He hrilhl\u00e2wkna thu hi November 13, 1833-a arsi tla chiam maiah kh\u00e2n a famkim a ni. \u201cHriat theih chinah chuan hei hi arsi tl\u00e2kna nasa ber a la ni, rei tak chh\u00fbng chu United States chung v\u00e2n chu meilingin a khat nuai mai a. America rama awmhmun khuar achinah v\u00e2n lam thil hetiang r\u00eang r\u00eang hi a la awm ngai lo va; \\\\henkhat chuan mawi tiin an thl\u00eer a, \\\\henkhatte erawh chu an thlab\u00e2r a.\u201d \u201cA mawi ropuizia chu mi tam takin an la hria. Ruahs\u00fbr pawh hei ang chuan a tla tam lo, chhim leh hm\u00e2r, chhak leh thlang a d\u00e2p nuai vek mai a ni. Kan chung v\u00e2n khi a insawi ta dul dul emaw chu tih mai t\u00fbr a ni. Profes- sor Silliman\u2019s Journal-a ziah d\u00e2n chu: \u201cHe thil hi America khawi laiah pawh a hmuh theih a. ... D\u00e2r hnih a\\\\anga ni chhuah hnu daih thlengin v\u00e2n a thiang \u00eam \u00eam a, thil \u00eang tle tak mai chu a s\u00fbr zut zut reng a,\u2019 a ti.\u201d - R. M. Devens, American Progress; or, The Great Events of the Greatest Century, ch. 28, pars. 1-5.","AMERICA-A SIAM|HATU 333 \u201cChu thil mawi ropuizia chu sawiin a siak lo, a hmu ve lo t\u00e2n chuan a ropuizia suangtuah ph\u00e2k pawh a ni hek lo. V\u00e2n arsi zawng zawng khi v\u00e2nlaiz\u00e2wl kiangah an awm kh\u00e2wm vek a, kil tinah \\\\\u00eak tla anga rangin an v\u00e2k darh ta chum chum mai ni awm a ni a, mahse a t\u00e2wp thei si lo. S\u00e2ng tam tak kha s\u00e2ng tam takin an zui a, hemi at\u00e2na siam ve r\u00eang an ni ang e tih t\u00fbr an ni.\u201d - F. Reed, Christian Advocate & Journal, December 13, 1833. \u201cThlipui na takin theipui rah a chh\u00eam \\\\ilh chiam aia nasa z\u00e2wkin a s\u00fbr a, en theih pawh a ni lo.\u201d - \u201cThe Old Countryman,\u201d in Portland Evening Advertiser, November 26, 1833. New York khuaa chanchin bu pakhat Journal of Commerce an tih November 14, 1833-ah chuan, he thil chanchin hi sei takin an ziak a, a \\\\hen chu : \u201cNimin z\u00eenga thil awm ang kha philosopher leh lehkhathiam tumahin an sawiin an ziak lo va. Kum 1800 lai a ni ta, z\u00e2wlnei pakhatin hei chiah hi a lo sawi l\u00e2wk tawh a; arsi tla awmzia chu arsi tla a ni tih hriat tuma kan buaipui peih chuan, hemi awmzia ang hi chuan a dik chiah a ni.\u201d Isuan a zirt\u00eerte hn\u00eana a lo kal lehna chhinchhiahna a sawi ngei kha hetiang hian a lo lang ta a ni. \u201cCh\u00fbng zawng zawng chu in hmuh hun chuan amah chu a lo hnai tawh a, kawngk\u00e2 bul ngeiah a awm tih hria ang che u.\u201d (Matthaia 24:33). Hemi chhinchhiahna hnuah Johana chuan thil lo awm leh t\u00fbr a hmu a: v\u00e2nte chu an inhl\u00eep bo ta vek a, lei a ins\u00e2wi a, tl\u00e2ngte leh thliark\u00e2rte a nghawr sawn a, mi sualte chu thlab\u00e2rin Mihring Fapa hmuh ph\u00e2k lohva tlan bo an tum a. (Thupuan 6:12-17). He arsi tia mita hmutute chuan, Ror\u00ealna N\u00ee \\\\h\u00e2wng l\u00e2wktu, \u201cchumi ni ropui leh r\u00e2pthl\u00e2k lo thlen t\u00fbr chhinchhiahna vau l\u00e2wkna leh zahngaihna chhinchhiahnaah an ngai.\u201d - \u201cThe Old Countryman,\u201d in Portland Evening Advertiser, November 26, 1833. Mi tinin hrilhl\u00e2wkna lo thlen thu lamah an beng an chh\u00ee a, A lo kal vawi hnihna thu an ngaihsak a. Kum 1840-ah kh\u00e2n hrilhl\u00e2wkna lo famkim leh chuan mi a nghawr nasa hl\u00ea. Hemi hm\u00e2 kum hnihah Josiah Litch chuan Thupuan bung kua hrilhfiahna a siam a, Ottoman Empire2 chhiat t\u00fbr thu a sawi","334 INDONA ROPUI l\u00e2wk a. Amah hi Isua lo kal lehna thusawitu tirhkoh l\u00e2r ber p\u00e2wl a ni ngh\u00ea ngh\u00ea a. A chh\u00fbt d\u00e2n chuan he ram hi August thla 1840-ah tihtlawm a ni ang a ti a; tin a lo thlen hm\u00e2 lawkin heti hian a ziak a; \u201cHun hmasa kum 150 hi, Turkey mite remtiha Deacozes lala a \\\\an hm\u00e2in a lo kim taah ngai ila, kum 391 leh ni 15 hi hun hmasa t\u00e2wpnaah in\\\\anin, August 11, 1840-ah a t\u00e2wp d\u00e2wn a, chu v\u00ealeh Constantinople khuaa Ottoman lalna hi a t\u00e2wp rin theih a ni ang. Hei hi a dikin ka ring a ni,\u201d a ti a. - Josiah Litch, Signs of the Times, August 1, 1840. A hun sawi l\u00e2wk ang chiahin Turkey sork\u00e2r chuan a ram aiawh palaite t\u00eerin Europe rama sork\u00e2r inzawm kh\u00e2wmte humna hnuaiah a indah ta a, tichuan Kristian ram thuhnuaiah a indah ta a ni. Hetah hian hrilhl\u00e2wkna chu a lo famkim chiah a ni. He thu hi hriat darh a lo nih chuan miten Miller-a leh a hote hrilhl\u00e2wkna chhui d\u00e2n hi a dik a ni tih an ring ta a, Isua lo kal lehna thu hi miten an ngaihsak leh zual a. Mi fing leh mi lian pui puiin Miller-a chu an han \\\\anpui a, a thusawite an \\\\anpui a, a rin d\u00e2nte an theh darh a. Kum 1840 a\\\\anga 1844 chh\u00fbngin hnathawh chu a kal chak hl\u00ea a ni. William Miller-a hi mi rilru chak tak a ni a, zir leh ngaihtuah th\u00fbka mahni inthunun mi a ni a; finna hn\u00e2r n\u00ean an inzawm av\u00e2ngin v\u00e2n finna a neih belhchhah a. Pa namai a ni lo va, rilru puitling leh rinawm ngaina mite chuan an zah \u00eam \u00eam a. Ngilneihna, inngaihtlawmna leh inthununna a f\u00e2wmk\u00eam a, mi tin a ngaihsak a, mi dangte ngaihd\u00e2n a ngaithla peih a, an ngaihdante a b\u00fbk a. M\u00ee ngaihd\u00e2n leh rin d\u00e2na intilungpuam mai lovin, ngun takin Pathian thu n\u00ean a khaikhin a, a ngaihtuah dikna leh Pathian lehkha thu a kip a kawia a hriatna chuan rin d\u00e2n dik lo a hmuh chhuaht\u00eer thei a, thu dik lote a tilang thei bawk a. Mahse kalhna awm lovin hna a thawk b\u00eek lo ve. Siam\\\\hatute ang bawkin, a thu zirt\u00eerte chu sakhaw hruaituten lawm takin an dawng b\u00eek lo. Ch\u00fbng mite kalhna chu Pathian thua nghahchhan nei lo a nih av\u00e2ngin, mihringte thurin leh thusawite leh pipu tih d\u00e2nte an \\\\anchhan a. Thu dik sawitute erawh chuan Pathian lehkhabu thu chauh an pawm a. \u201cBible chauh hi\u201d tih chu an thupui a ni. A hnialtuten","AMERICA-A SIAM|HATU 335 November 13, 1833-a arsi tla chiam mai chuan A lo kal lehna chhinchhiahna z\u00eenga pakhat a tifamkim a.","336 INDONA ROPUI Pathian thu \\\\anchhan t\u00fbr an haihchham t\u00e2kah chuan hmuhsitna te leh nuihzatna te an hmang \\\\h\u00een a. Lalpa lo lan l\u00e2wm taka thl\u00eer a, mi dangte pawh inbuatsaih ve t\u00fbra s\u00e2wmtute deusawn leh tihhmingchhiat n\u00e2n an finna zawng zawng leh an thil hman theih zawng zawng an hmang a. Isua lo kal lehna ngaihtuahna a\\\\anga mipuite hruai bona thil tam tak an ngaihtuah a. Isua lo kalna leh khawv\u00eal t\u00e2wpna hrilhl\u00e2wkna thu buaipui hi sual leh thil zahthl\u00e2kah an lant\u00eer a. Hetiang hian kohhran hruaitute chuan mite Pathian thu rinna an tihnual a. An zirt\u00eerna chuan rin lohna lamah mite a hruai a, mi tam tak an chakna hruai bovin an awm a. Sualna siam chhuaktu chuan Adventist-ho3 tihah a puh vek a. Mi lehkha thiam tak takte Miller-a thusawi ngaithla t\u00fbrin biak in khat khatin lo kal \\\\h\u00een mah se, kohhran chanchin buah, sawichhiat an duh ch\u00e2ng chauh lo chuan, Miller-a hming hi a lang ngai r\u00eang r\u00eang lo va. Pathian ngaihsak lo leh inthlahdahho chu kohhran hotute nungchangin a tihnual a, Miller-a leh a hnathawhah hmuhsitna leh deuna tinr\u00eang an v\u00fbr a, nuihza siam n\u00e2n an hmang a. Putar, mahni in nuam kalsan a, mahni suma khaw tin khaw tang fanga ror\u00ealna ni a hnai tia t\u00e2wpin tai awm lova mipuite inring t\u00fbra fuihtu chu, mi rilru kim lo, dawthei, leh mi bumhmang tiin an diriam a. Hmuhsitna leh d\u00e2wt muhl\u00fbm leh \u00e2nchhe l\u00e2whna chuti taka a chunga an lek chu, kohhran chanchin bu ni lo, chanchin bu dangin an la lawk ta a. \u201cHetiang thu ropui leh hlauhawm, l\u00ealo tak leh nuihza siam n\u00e2na hman chu a sawitute rilru els\u00eanna chauh a ni lo, ror\u00ealna ni chu nuihza siam n\u00e2na hmanna a ni a, Pathian ngei pawh d\u00eauna a ni a, a ror\u00ealna hlauhawm hmuhsitna pawh a ni, \u201c an ti a. -Bliss, p. 183. Thil sual paw chhuaktu hian thuchah hnial chauh a tum lo va, a sawitu pawh tihboral a tum. Miller-a chuan Pathian thu hi a ngaithlatute zawmt\u00eer a tum a, an sualte a zilh a, mahni induh t\u00e2wkna rilru a lo buai a, a thu hriam tak hian huatna a kai chhuak a. Kohhran memberten a thusawi an kalhna an tilang a, hei hian mi rilru tenawm","AMERICA-A SIAM|HATU 337 zualte a tihuai a, an tum a ruh ta hl\u00ea a; inkh\u00e2wmna a\\\\anga a lo chhuak chu thah an lo tum ta a. Mahse mipui z\u00eengah v\u00e2ntirhkoh an awm, pakhat chuan mihringa insiamin a b\u00e2n a chelh a, mipui thinur z\u00eenga ata a hruai chhuak ta a. A hna chu a la zo lo va, Setana leh a hote chuan an thil tum chu an puitlin ta lo. Kalhna chu nasa teh mah se Isua lo kal lehna thuah mite an bengl\u00fbt deuh deuh va, inkh\u00e2wm chu za tl\u00eamt\u00ea a\\\\angin s\u00e2ng tam takan lo tling ta a. Kohhran tam takte chu hip an ni a, mahse rei lo t\u00eaah ringtute kalhna a lo chhuak a, Miller-a rin zawmpuitute chu an hrem\\\\an ta a. Hemi chh\u00e2n n\u00e2n Miller-a chuan p\u00e2wl hrang hrang hn\u00eanah lehkha a ziak ta a, \u201cka rin d\u00e2n hi a dik loh chuan Pathian lehkhabu a\\\\angin min kawhhmuh rawh u,\u201d tiin. \u201cPathian lehkhabu chauh hi thiltih d\u00e2n sawina leh rin d\u00e2n kawhhmuhtu a ni in ti a, Pathian thuin rin loh t\u00fbr a tih engnge rin kan neih? Thil engnge kan tiha pulpit a\\\\angte leh in chanchin buahte min sawichhiat a, in biak ina kan (Isua lo kal lehna ringtute) kalte in khap? Kan dik lo a nih chuan kan dik lohna lai chu min hrilh ta che u. Pathian thu a\\\\angin kan dik lohna min hrilh ula; hmuhsitna kan hmu t\u00e2wk ta; hei hian kan dik lohna min hriatt\u00eer ngai lo vang; Pathian thu chauhvin kan rin d\u00e2n a tidanglam thei ang. |awng\\\\aiin Pathian thua kan hmuh angin kan rin d\u00e2n chu kan duh thu ngeiin kan siam nghet ta.\u201d Ibid., pp. 250-252. Pathianin rawngb\u00e2wltute hmanga thu a rawn puante chu hetianga rin lohna leh bengkhawn lohna n\u00eana lo ngaihthl\u00e2k a ni fo va. Hm\u00e2n laia mite an sual v\u00e2nga hrem n\u00e2n khawv\u00ealah tui a lett\u00eer d\u00e2wn kh\u00e2n, an sual simna hun an neih n\u00e2n a thil tum chu a hrilh hmasa a. Pathian thinurna an chunga a lo thlena an boral loh n\u00e2n, kum za leh sawmhnih chh\u00fbng chuan zilhna aw chu an bengin an hria a. Mahse zilhna thu chu tit\u00ee maiah an ngai a, an ring lo va. An sual av\u00e2ngin an huangtau va, Pathian palai chu an nuihzat a, a s\u00e2wmna thu chu an ngain\u00eap a, rin thilthu mai mai sawiah an puh a. Lei mi lian zawng zawng mi pakhatin engtin nge a cho ngam? Nova thusawi chu a dik a nih chuan khawv\u00eal pumin a dik tih engah nge a hriat a, a rin loh? Mi","338 INDONA ROPUI s\u00e2ng tam tak finna chu mi pakhatin a kalh a ni si a. Inbuatsaihna thuchah an ngaihsak lo va, himna zawngin lawngah an lut duh hek lo. Hmusittute chuan khawv\u00eal thilte an k\u00e2wk a; f\u00fbr leh \\\\hal a awm ngaia awm te, v\u00e2n dum ruah s\u00fbrt\u00eer ngai lo te, z\u00e2n dai tlain hlobet a tihhrin te hian, \u201cTehkhin thu a sawi a ni l\u00e2wm ni?\u201d an ti a. Hmusit takin, \u2018felna thuhriltu hi a pawng ph\u00fbr mai mai a ni,\u2019 an ti a; nawmsak chenna chu an uar z\u00eal a, an sualna chu tihpun deuh deuh an tum a, an rin lohnain thil awm t\u00fbra ruat a \\\\hulht\u00eer lo vang. Chu leh chen chu Pathianin an sualna a dawh tawh a, simna hun rei tak a pe a; mahse a hun a lo thlen chuan a zahngaihna hnialtute chungah a ror\u00ealna chu a lo thleng ta ngei a ni. Isuan a lo kal lehna thuah hei anga rin lohna hi a awm ang a ti r\u00eang a. Nova dam laia, an hriat loh hlana a tiboral vek angin, Mihring Fapa lo kal lehna hunah pawh a awm ang a ti a (Matthaia 24:39). Pathian mi intite khawv\u00eal n\u00eana an inzawm a, an nun anga an nun a, nawmsakna dik lote an tihpui a, khawv\u00eal nawmsakna chu Kohhran nawmsakna a lo nih laiin; inneihna d\u00e2rte a r\u00eek laiin, mi tinin khawv\u00eal hausakna an beisei laiin, th\u00e2wk leh khatah v\u00e2n a\\\\anga \\\\\u00eak tla ang thutin an thil nghah leh beisei zawng zawng chu a boral ang. Pathianin tuil\u00eat thu mipuite hn\u00eanah sawi t\u00fbra a rawngb\u00e2wltu a t\u00eer angin, a tirhkoh thlante chu ror\u00ealna hun a hnai ta tia puang t\u00fbrin a t\u00eer a. Nova dam laia miten a thusawi an hmusit angin, Miller-a hunah pawh Pathian thu\u00e2wih hming pute ngei pawh kh\u00e2n inrin l\u00e2wkna thuchah chu an nuihzat a. Isua lo kal lehna thurin leh sawite hi engati nge kohhranin an duh loh viau? Mi sualte t\u00e2n Lalpa lo kal lehna chuan chungpikna leh chhiatna a thlen d\u00e2wn a, mi felte t\u00e2n chuan hlim leh l\u00e2wmna n\u00ee a ni ang. He thu dik hi hman lai a\\\\anga Pathian mi rinawmte chuan an nghahf\u00e2k ber leh an inhnemna ber a ni a; Pathian hming lam ve satliahte t\u00e2n engati nge a awm chhuaht\u00eertu ang bawka, \u201ctl\u00fbkna lung leh d\u00e2lna lung,\u201d a nih? Lalpa ngei chuan a zirt\u00eerte hn\u00eanah, \u201cIn t\u00e2n hmun ka han siam chuan ka lo k\u00eer leh ang a, ka hn\u00eanah ka la ang che","AMERICA-A SIAM|HATU 339 u,\u201d a ti a (Johana 14:3). Chhandamtu lainatna ngah chuan a zirt\u00eertu khawhar t\u00fbr leh lungngaih t\u00fbr a hria a, a v\u00e2ntirhkoh anmahni thlamuana, v\u00e2na a lawn ang chiah hian a lo la kal leh d\u00e2wn a ni tih hrilh t\u00fbrin a t\u00eer a. Zirtirten v\u00e2n lam hawia amah an hmuh theih chh\u00fbng zawng an thlir lai chuan, \u201cGalili rama mite u, engati nge v\u00e2n lam ena in din reng? He Isua in hn\u00ean ata v\u00e2na hruai chhohva a awm hi, vana a chho in hmu ang bawk hian amah ngei hi a lo kal leh ang,\u201d tiin aw an hre ta a (Tirhkohte 1: 11). V\u00e2ntirhkoh thusawi chuan a tiharh leh ta a. Zirtirte chu l\u00e2wm takin Jerusalem lamah an haw leh ta a. Temple-ah Pathian fakin an awm reng a (Luka 25:52, 53). Isua an z\u00eeng ata l\u00e2k bova a awm leh, t\u00fbn chinah chuan anmahni chauhvin khawv\u00eal harsatna leh thl\u00eamnate an tawh d\u00e2wn av\u00e2nga hlim an ni lo va, v\u00e2ntirhkohvin a lo kal leh d\u00e2wn a tih av\u00e2ng a ni z\u00e2wk. Isua lo kal lehna puan darh thu chu t\u00fbnah chuan, v\u00e2ntirhkohvin Bethlehema ber\u00e2m v\u00eangtute hn\u00eana a puan laia \u201cChanchin |ha Lawmawm,\u201d ang kha a ni z\u00e2wk t\u00fbr a ni a. Isua hmangaihtu tak takte t\u00e2n chuan, A lo kal lehna, Pathian Thu ngeiin a sawi leh an chatuan nunna rawn keng t\u00fbra a lo kal chu lawm loh rual a ni lo vang; t\u00fbnah chuan a lo kal hmasak anga tihduhdah leh hnehchhiahin a awm tawh lo vang a, ropui leh thiltihtheihna nasa tak n\u00ean, A mite tlan chhuak t\u00fbrin a lo kal tawh ang a. Amah hmangaih ve lote chuan a lo kal an duh lo va, awm bo daih se an duh a; Pathian thuchah ngeiin a tihthinur leh a tihlungnih lohna hian kohhran chuan Pathian a hransan ta tih a tilang a ni. A lo kal lehna thurin pawmtute chuan simna leh Pathian ngaiha inngaihtlawmna a mamawhzia an hria a. Rei tak chh\u00fbng mi tam tak chu Krista leh khawv\u00eal k\u00e2rah tuilairapin an awm a; mahse t\u00fbnah chuan \\\\an lam neih a hun ta tih an hria. \u201cChatuan thil chu hai rual lohva chiangin an hre chhuak ta; v\u00e2nin a rawn hnaih a; Pathian mithmuha an thiam loh nasatzia an hria a.\u201d Bliss, p. 146. Kristiante chu thlarau nun thara thuamin an awm a. Hun a tawi tawhzia hriatfiaht\u00eer an ni a, an mihringpuite hn\u00eana thiltih t\u00fbr an bat chu tih thuai t\u00fbr a ni tih an hria. Lei hun a ral z\u00eal a, an hm\u00e2ah chatuan a lo lang a, thlarau chatuana nuamsa t\u00fbr emaw, kumkhuaa boral t\u00fbr emaw","340 INDONA ROPUI an ngaihtuahna chuan he dam lai thilte hi engmah lovah a chant\u00eer a. Pathian Thlarau an chungah a awm a, an unaute leh mi sualte Pathian ni ropui at\u00e2n inbuatsaih t\u00fbra an s\u00e2wmnate chu thiltihtheihna n\u00ean a \\\\anpui a. Ngawi rengin awm mah se an nungchang chu Kohhrana member ni satliah vete t\u00e2n zilhna a ni a. An nawmsak \u00fbmnate sum leh pai peipun an duhnate leh ropui theihna an zawnnaah te tihbuaia awm an duh lo va. Tichuan Isua lo kal lehna beiseina leh a puangtute huatna leh kalhna a lo chhuak \\\\h\u00een. Hrilhl\u00e2wkna hun \\\\antute \\\\anna hi hnial thl\u00e2k theih a ni lo tih an hriatin, a hnialtute chuan hrilhl\u00e2wknate hi thup leh khar a ni tawh tia tihhnual an tum a. Protestant kohhran pawhin hemiah hian Rom kohhran an zui a ni. Rom kohhran chuan Pathian thu pawimawh pakhat, kan hun lai at\u00e2na thu dik pawimawh a t\u00e2rlan chu, hriat thiam theih a ni lo an ti a. Pathian thu hriltute leh mipuiten Daniela bu leh Thupuan hi hriat thiam ph\u00e2k a ni lo zuk ti a! Mahse Isuan A zirt\u00eerte hun laia thil awm t\u00fbr thua Daniela bu a zirt\u00eerte a kawh hmuh kh\u00e2n, \u201cA chhiar apiangin a awmzia hre rawh se,\u201d a ti a (Matthaia 24:15). Thupuan thu hi thur\u00fbk a ni a, hriat thiam mi a ni lo titute chu, hemi bu thuhmahruai ngei hian a dod\u00e2l, \u201cIsua Krista thu puan chhuah, Pathianin a b\u00e2wihte hriatt\u00eer at\u00e2n a hn\u00eana a p\u00eak, ... He hrilhl\u00e2wkna bu thu chhiartu leh ngaithlaa a chh\u00fbnga thu ziak pawmtute chu an eng a thawl e; a hun chu a hnai tawh si a.\u201d (Thupuan 1:1-3). Z\u00e2wlnei chuan \u201cA chhiartu chu a nihlawh e,\u201d a ti a; chhiar duh lo an tam, an nihlawh ve lo. \u201cHre reng si a\u201d hrilhl\u00e2wkna thu ngaihsak duh lo an awm, h\u00eangte pawh hian mals\u00e2wmna chu an dawng lo vang. \u201cHe thu ziak pawmtute chu,\u201d tih zirt\u00eerna leh hrilhl\u00e2wkna thu pawisa lo tak an awm; h\u00eangte hian mals\u00e2wmna tiam chu an chang thei lo vang. Hrilhl\u00e2wkna thu diriamtute, a chhinchhiahna nuihzaburtute, Mihring Fapa lo kal lehna at\u00e2na inbuahsaih t\u00fbra an nungchang siam \\\\ha duh lote chu mals\u00e2wmin a awm lo vang. Pathian th\u00e2wk khuma hriatpuina thu a ni a, mihringin engah nge Thupuan thute hi thur\u00fbk mihring hriat ph\u00e2k loh an tih mai mai? Thur\u00fbk puan lan tawh a ni a, lehkhabu hmuh theiha ink\u00eau a ni.","AMERICA-A SIAM|HATU 341 Thupuan thu han zir hian Daniela hrilhl\u00e2wknate rilruin a man a, an pahnih hian khawv\u00eal t\u00e2wpa thil lo awm t\u00fbrte zirt\u00eer n\u00e2n Pathianin mihringte hn\u00eana a p\u00eak a ni. Johana hn\u00eanah kohhrante thil la tawh t\u00fbr ngaihnawm tak chu puan a ni a. Kohhrante harsatna leh buaina leh hlauhawmna leh Pathian mite chhan chhuaha an awm thlengin a hmu a. Thuchah hnuhn\u00fbng, leia buh seng t\u00fbr rawn tihmintu t\u00fbr, a \\\\hen t\u00e2n v\u00e2n ram at\u00e2n buhphal leh a \\\\hen t\u00e2n boralna meia chh\u00eam t\u00fbr thing t\u00eal, chanchin a ziak a. Thil pawimawh ropui tak tak a hn\u00eana puan a ni a, kohhran hnuhn\u00fbng t\u00e2n phei chuan mamawh leh zual a ni a, chu chu, dik lohna hawisana thu dik z\u00e2wmte chuan an hm\u00e2a buaina leh boralna pumpelhna zirt\u00eerna an dawng ang. Leia thil lo awm t\u00fbr hre lovin tumah an awm t\u00fbr a ni lo. Chuti chung pawha Pathian Lehkhabu thu pawimawh lai hriat lohna engati nge a la zau \u00eam \u00eam? A thu zirt\u00eer ngaihven hi engati nge miten an hreh \u00eam \u00eam? Thim lal chuan a bumna tilang thei thil laka thukru t\u00fbra a beih chiam v\u00e2ng a ni. Hei v\u00e2ng hian a ni Puangtu Krista chuan, Thupuan ngaihsaktute harsatna t\u00fbr a hriat l\u00e2wk av\u00e2nga, chhiartute, hretute leh z\u00e2wmtute hn\u00eana mals\u00e2wmna a tiam ni! 1Hei hi Mizo\\\\awng Biblea chuang n\u00ean a dang hl\u00ea tih in hmu ang a, hei ang hian King James Version leh version dang tam takah a chuang. 2Ottoman Empire hi Turkey lalna ram a ni a. Osman I-in AD 1300-a a din a ni. 3Miller-a hun laia Isua lo kal ngh\u00e2khlel taka beiseitute kha Adventists tia koh an ni.","342 INDONA ROPUI Krista a thawhleh hnua hrilhl\u00e2wknate an zir nawn leh a\\\\ang chauhvin an rinhlelhna a lo reh ta ang kh\u00e2n, 1884 v\u00ealah pawh an awm a.","343 BUNG 19 THIM K\u00c2RA \u00caNG (LIGHT THROUGH DARKNESS) Hm\u00e2n lai ata t\u00fbn thlengin Kohhran Siam\\\\hatna ropui zawng zawngah leh sakhaw hmas\u00e2wn n\u00e2na beih hona apiangah lei chunga Pathian hnathawh hian inanna a nei z\u00eal. Pathianin mihring a duh d\u00e2n hi a thuhmun fo va. T\u00fbn laia hmas\u00e2wnna t\u00fbra \\\\anrualna ang tak hi hman laiah pawh a awm a; chuv\u00e2ngin t\u00fbn lai mite hian hman lai kohhrante chanchinah zir t\u00fbr pawimawh kan nei. Pathianin a Thlarau Thianghlim hmangin leia a rawngb\u00e2wltu, chhandamna hnathawh puang darh t\u00fbra inzawm kh\u00e2wmte a hruai \\\\h\u00een tih aia zirt\u00eerna chiang z\u00e2wk Bible-ah a awm lo. Mihringte hi Pathian kuta hriamhrei, a \\\\hatna leh zahngaihna puitlin n\u00e2na rawih an ni a. Mi tinin tih t\u00fbr pual an nei vek a, \u00eang pawh a t\u00e2wk a fang chu p\u00eak an ni vek a, chu \u00eang chu a mamawh d\u00e2n ang z\u00eala siam rem theih a ni. Pathianin hnathawh t\u00fbra a p\u00eak tih theih n\u00e2n a t\u00e2wk bawk a. Mihring z\u00eengah eng ang pawhin Pathian duhsak ni mah se; tlanna ropui buatsaihna kimchang taka hre ph\u00e2k an la awm lo va, ama hun lai b\u00eek at\u00e2na Pathian thiltum kalhmang ngaihtuah dikna famkim nei ph\u00e2k an awm hek lo. Pathianin an tih t\u00fbra a p\u00eak hmangin thil engnge a rawn tihpuitlin d\u00e2wn tih lah an hre famkim hek lo; Ama hminga an chanchin puan chhuah pawh a kip a kawi chuan an hre thiam vek lo a ni. \u201cPathian chu i zawng chhuak zo vem ni? Engkimtitheia chu i hmu kim thei em ni?\u201d (Joba 11:7). \u201cKa ngaihtuahte hi i ngaihtuahte a ni si lo va, i awm d\u00e2nte chu ka awm d\u00e2n a ni hek lo, Lalpan a ti. V\u00e2n khi lei aia a s\u00e2ng z\u00e2wk angin, ka awm d\u00e2nte hi in awm d\u00e2nte aiin a s\u00e2ng z\u00e2wk si a, ka ngaihtuahte pawh hi in ngaihtuahte aiin a s\u00e2ng z\u00e2wk bawk a ni.\u201d (Isaia 55:8, 9). \u201cT\u00fbn hm\u00e2a hm\u00e2s\u00e2ng thilte chu hre reng rawh u: kei hi Pathian ka ni a, a dang r\u00eang r\u00eang an awm si lo; kei hi Pathian ka ni, keimah ang r\u00eang r\u00eang an awm lo; keiin a","344 INDONA ROPUI t\u00e2wp t\u00fbr chu at\u00eer a\\\\ang r\u00eangin ka sawi \\\\h\u00een; \u2018Ka remruat chu a ding chhuak ang a, ka duhz\u00e2wng zawng zawng chu ka ti vek ang,\u2019 ka ti a.\u201d (Isaia 46:9, 10). Z\u00e2wlnei, thlarau \u00eannaa a b\u00eeka thuam pawhin, thupuan an hn\u00eana kawlt\u00eer awmzia tak kha an hre th\u00een lo. Ch\u00fbng zirt\u00eerna thu awmzia chu, Pathian miten an mamawh hun huna la puan chhuah t\u00fbr an ni. Peteran Chanchin |ha z\u00e2ra chhandamna lo lang thu chu heti hian a ziak a: \u201cHe chhandamna chanchin hi a ni z\u00e2wlneiten an ngaihtuaha an zawn kha; Pathian khawngaihna in hn\u00eana p\u00eak t\u00fbr an sawi l\u00e2wk bawk a. Eng hunah nge a lo thlen ang a, engtiangin nge a lo thlen ang tih hriat an tum a, chumi thu chu Krista Thlarau anmahnia awm chuan a kawhhmuh a, Krista tuar t\u00fbr leh a hnua ropuina awm t\u00fbr a hrilh l\u00e2wk bawk a. An thil zawn leh ngaihtuah chu an hun lai at\u00e2n ni lovin, kan hun lai at\u00e2n a ni z\u00e2wk.\u201d (1 Petera 1:10-12 lehlin thar). Z\u00e2wlneite hn\u00eanah pawh a thu hriatt\u00eer hre thiam vek t\u00fbra hriatna p\u00eak an ni lo va, hriat thiamna Pathianin a lant\u00eer phal zawng zawng chu taima takin hmuh an tum a. \u201cAn ngaihtuah a, taima takin an zawng a.\u201d \u201cKrista Thlarau anmahnia awmin a kawhhmuh chu eng hunah nge, eng angin nge a lo thlen ang tih an zawng a.\u201d H\u00eang hrilhl\u00e2wknaa rawngb\u00e2wltute hn\u00eana a p\u00eak hi Kristian hun lai at\u00e2na p\u00eak a ni a, Pathian mite t\u00e2n zir t\u00fbr \\\\ha tak a ni. \u201cA puanna mite t\u00e2n ni lovin, kan hun lai at\u00e2n a ni.\u201d Chhuan tam tak la piang lote t\u00e2na hrilhl\u00e2wkna an hn\u00eana p\u00eak chu an ngaihtuah a, an zawng a, h\u00eang Pathian mi thianghlimte hi ngaihtuah teh u! An \\\\hahnem ngaihzia leh an hnua Pathian duhsak hnamten v\u00e2n thilp\u00eak an sawisak d\u00e2n hi a va dang em! Hrilhl\u00e2wknate hi hriat thiam theih a ni lo titu, nawmsak ngainatute leh khawv\u00eal hmangaihtute t\u00e2n zilhna a va ni tak em! Mihring rilru t\u00e2wi t\u00ea hi Pathian finna t\u00e2wp nei lo thu chhuak hre fiah t\u00fbrin a t\u00e2wk lo va, a thil tum a tihpuitlin d\u00e2n hre fiah t\u00fbr pawhin a t\u00e2wk hek lo; mahsela Pathian thuchahte an hriat fiah lohna chhan chu dik lohna emaw inthlahthlam av\u00e2ng emaw a ni fo. Mihring rilru hi, Pathian rawngb\u00e2wltute rilru ngei pawh, mihringte ngaihd\u00e2n leh mihring zirt\u00eerna dik lo hruai bovin a awm fo va, chuv\u00e2ngin Pathian","THIM K\u00c2RA \u00caNG 345 Thua thil ropui tak tak a han puante hi an hre riai ruai chauh \\\\h\u00een. Isua an z\u00eenga a awm lai ngei pawh kh\u00e2n zirt\u00eerte pawh hei ang chauh hi an ni. Messia chu khawv\u00eal lal anga a awm a, khawv\u00eal lal anga khawv\u00eal puma ror\u00eala Israelte tiropuitu t\u00fbra mite rin angin an ring tlat a, a tuar t\u00fbr leh a thih t\u00fbr thu a sawite chu a ngaihna r\u00eang an hre lo va. Isua ngeiin a t\u00eer chhuak a, \u201cHun chu a lo thleng ta a, Pathian ram pawh a lo hnai ta; sim ula, Chanchin |ha hi ring rawh u,\u201d tih thu puang t\u00fbrin thu a pe a. (Marka 1:15). He thuchah hi Daniela bung kua thu chhunzawmna a ni a. Chawlhk\u00e2r sawmruk leh pakua chu Lal Messia huap t\u00fbr a ni, tih v\u00e2ntirhkohvin a sawi a; beiseina lian tak leh nghakhlel \u00eam \u00eamin Messian Jerusalem a\\\\anga khawv\u00eal pum ro a r\u00eal hun t\u00fbr an thl\u00eer a. Isuan, \u201cSawi rawh u,\u201d a tih chu an sawi mai a, a awmzia erawh an hre lo va. Daniela 9:25 thu hman ni mah se, a ch\u00e2ng dawt leh thu Messia tihboral thu kha an hre lo va. An pian tirh a\\\\ang r\u00eangin an ram chu khawv\u00eal ram ropui a la nih t\u00fbr hl\u00eer an suangtuah a, hei hian an hriat thiamna mit a tidel a, Isua thusawi leh hrilhl\u00e2wkna thu an hre thiam lo va. Zahngaihna chang t\u00fbra Juda hnamte s\u00e2wma an tih t\u00fbr an tih lai chuan, leh an Lalpa chu Davida lal\\\\hutthleng luah mai t\u00fbra an rinlai chuan, mi sual a ni tiin an mansak ta mai a, an vua a, an nuihzat a, thiam loh an chant\u00eer a, Kalvari krawsah an kh\u00eangbet ta a. An Lalpa thl\u00e2na a mut laite kh\u00e2n zirtirte thinlung chu a nain a va beidawng \u00e2wm \u00eam! Isua chu hrilhl\u00e2wkna hrilh ang tak hunah leh an sawi d\u00e2n ang chiahin a lo kal a. Pathian Lehkhabu sawi ang takin A rawngb\u00e2wl hna tihfamkimin a awm a. Chhandamna thu a tlangaupui a. A thute chu thiltihtheihna n\u00ean a ni. A thu ngaithlatute thinlung chuan v\u00e2n lam thil a ni tih an hria. Pathian thu leh Pathian Thlarauvin A Fapa rawngb\u00e2wlna chu Pathian thu a ni tih an lant\u00eer. Zirt\u00eerte kh\u00e2n an Lalpa chu an la hmangaih \u00eam \u00eam reng a; mahse an rilru chu a buai hl\u00ea a. An rilru mangan av\u00e2ngin Isuan a tuar t\u00fbr leh a thih t\u00fbr thu a sawi kha an hre chhuak thei lo va. Nazareth Isua hi Messia a nih tak zet chuan hetianga mangang leh beidawngin an","346 INDONA ROPUI awm d\u00e2wn em ni? A thih leh a thawh leh ink\u00e2r Sabbath khawhar thl\u00e2k taka thl\u00e2na a mut laia zirt\u00eerte rilru tina bertu chu hei hi a ni. Z\u00e2n lungngaih thl\u00e2k thim chuan zirt\u00eerte han tuam mah se, tlan bosanin an awm lo. Z\u00e2wlnei chuan : \u201cThima ka \\\\hut pawhin Lalpa chu ka t\u00e2n \u00eang a ni ang.... \u00eangah mi hruai chhuak ang a, tin, a felna chu ka hmu ang.\u201d (Mika 7:8, 9). \u201cThim pawhin i lakah chuan engmah a hliah lo va, z\u00e2n hi chh\u00fbn angin a \u00eang z\u00e2wk a ni; I t\u00e2n chuan thim leh \u00eang hi thuhmun reng a ni.\u201d (S\u00e2m 139:12). \u201cMi dik t\u00e2n chuan thimah chuan \u00eang a lo chhuak \\\\h\u00een a.\u201d (S\u00e2m 112:4). \u201cMitdelte chu an hriat ngai loh kawngah ka rawn hruai ang a; an hriat ngai lohna kalkawngahte chuan ka hruai ang: an hm\u00e2ah chuan thim chu \u00eangah ka siam ang a, kawng kawi laite chu ka tingil bawk ang. Ch\u00fbng thil chu ka ti ang a, anni pawh ka thlahthlam lo vang.\u201d (Isaia 42:16). Lalpa hminga zirt\u00eerte thusawi chu a dik famkim hl\u00ea a; thil lo thleng t\u00fbr an sawite pawh a lo thleng a. \u201cHun chu a thleng ta, Pathian ram a hnai ta,\u201d tih chu an thu tlangaupui chu a ni a. Hun t\u00e2wp, Daniela 9-a chawlhk\u00e2r sawmruk leh pakua t\u00e2wp, hriakthiha awm thlenga huap kha, a lo thlen chuan, Johanan Jordan luia a baptis zawhah Thlarau hriakthihna a chang a. \u201cPathian ram\u201d a hnai ta tia an tlangaupui chu Isua thihnaah tihngheh a ni ta a. He ram hi an rin d\u00e2n anga khawv\u00eal ram a ni lo. Ram leh ror\u00ealna v\u00e2n pumpui hnuaia","THIM K\u00c2RA \u00caNG 347 ramte ropuina Chungnungbera mi thianghlimte hn\u00eana p\u00eak t\u00fbr, ram hlun, awp ram zawng zawngin a rawng an b\u00e2wl t\u00fbr ram lo la awm t\u00fbr pawh kha a ni lo va. (Daniela 7:27). Bible-ah \u201cPathian Ram\u201d tih hian Pathian khawngaihna ram leh a ropuina ram a huap a. Khawngaihna ram chu Hebrai hn\u00eana lehkha thawnah a lo lang a. Isua chu kan chak lohnate min hriatpui ph\u00e2k tia a sawi hn\u00fb kh\u00e2n, heti hian a ti a: \u201cZahngaihna kan hmuh theihna t\u00fbr leh puih kan ngaih huna \\\\anpuina khawngaihna kan hmuh theihna t\u00fbrin, khawngaihna lal\\\\hutphah chu huai takin i hnaih ang u.\u201d (Hebrai 4:15, 16). \u201cKhawngaihna Lal\\\\hutphah\u201d chuan khawngaihna Ram a ent\u00eer a; lal\\\\hutthl\u00eang a awm chuan lal ram pawh a awm tih a ent\u00eer a. Isuan tehkhin thu a sawi tam takah \u201cV\u00e2n ram\u201d a hmang a, hei hian mihring thinlunga Pathian khawngaihna hnathawh a ent\u00eer. \u201cRopuina lal\\\\hutthl\u00eang\u201d chuan \u201cRopuina Ram\u201d a ent\u00eer a; he ram hi Isuan hetiang hian a sawi a : \u201cMihring Fapa hi chu, a v\u00e2ntirhkoh zawng zawng n\u00ean, a ropuinaa inthuama a lo kal hunah chuan, a ropuina \\\\hutphahah a \\\\hu ang a; a hm\u00e2ah chuan hnam tin an inkh\u00e2wm ang a. \u201c (Matthaia 25:31, 32). He ram hi nakin lam thil a ni a, a lo kal leh hm\u00e2 chu din a ni lo vang. Khawngaihna ram chu mihring tl\u00fbk v\u00ealeha din ngh\u00e2l a ni a, mihring tlu chhe tawhte tlan chhuahna pawh r\u00eal ngh\u00e2l a ni a. Chutih lai chuan \u201cla tih t\u00fbr\u201d leh Pathian thutiam chauh a la ni a; rinna av\u00e2ngin mihringte chu, chu ram khua leh tui an ni thei a; mahse Isua thih hm\u00e2 chuan tihngheh a la ni lo. Leia a hnathawh chu rawn \\\\an tawh mah se, mihringte luhlulna leh pawisak lohna av\u00e2ngin Kalvari-a inhlanna kha a \\\\hulh thei a. Gethsemani huanah lungngaihna no chu a chelh hr\u00e2m hr\u00e2m a. A thlan thisen anga far chu hru faiin, mi sualte chu an sual chunga boral t\u00fbrin a kalsan mai thei a. Hei hi lo ti ta sela, mi sualte tlanna r\u00eang a awm lo vang. Mahse Isuan a nunna a pe ta a, a th\u00e2wk hnuhn\u00fbng berah, \u201cA kin ta,\u201d a ti a. Chu v\u00ealeh tlanna ruahmanna chu a famkim ta. Eden Huana mi sual pahnihte hn\u00eana chhandamna thutiam chu tihngheh a ni ta. Khawngaihna ram Pathian thuthiam chauhva awm kha din ngheh a ni ta a ni.","348 INDONA ROPUI Chutichuan Isua thihna, zirt\u00eerten an thil beisei zawng zawng boralnaa an ngaih kha, kumkhuaa an beisei at\u00e2na tihfamkimna a lo ni ta z\u00e2wk a. An beidawnna a nasa hl\u00ea a, mahse an rinna a dik tih fiahna lianpui a lo ni z\u00e2wk a. Beidawnna leh lungchhiatna thil kha Adama thlahte zawng zawng t\u00e2na beiseina kawng hawngtu a lo ni a, kumkhua at\u00e2na Pathian fate hlimna leh nun thar neihna hnar a lo ni ta z\u00e2wk a ni. Zahngaihna t\u00e2wp nei lo thiltih t\u00fbr tak chu a lo thleng hnai ta, zirt\u00eerte beidawnna av\u00e2ngte pawh kha a ni. Pathian khawngaihna leh Isua zirt\u00eerna chuan an thinlung a hneh a, \u201cSaw tiang r\u00eangin tuman thu an sawi lo,\u201d tih khawpin thu a sawi si a, mahse Isua an hmangaihna rangkachak thianghlim chu an chapona leh mahni hmasialna th\u00eer chhiain a chawhpawlh a. Kalhl\u00ean k\u00fbt chaw k\u00eelna pindanah, an Lalpa Gethsemani hlim hnuaia a awm \\\\an tawh lai pawhin, v\u00e2n ramah tunge lian ber ang tiin an la inhnial buai a. (Luka 22:24). An ngaihtuahnate chuan lal\\\\hutthl\u00eang leh lallukhum leh ropuina chauh a hmu a, mahse an hm\u00e2 lawkah mualphona leh huana lungaihna, ror\u00ealna piandan leh Kalvari kraws a awm si a. An thinlung chapona leh khawv\u00eal ropuina hmangaihna chuan chutih lai chuan rinna dik lovah a phuar bet tlat a, Isuan a ram awm d\u00e2n tak leh a lungngaihna leh a thih thu a sawite kha an ng\u00e2i \\\\helh a. He dik lohna hian harsatna khirh tak a thlen a, mahse he harsatna hi an dik lonate tihdik n\u00e2n an mamawh a ni. Zirt\u00eerte chuan an thuchah puan darhte awmzia hre sualin an beisei angin thil lo awm ta lo mah se, Pathianin sawi t\u00fbr thu a p\u00eak chu an sawi a, chuv\u00e2ngin Lalpa chuan an rinna l\u00e2wmman pein an thu\u00e2wihnate a chawimawi ang. Mitthi z\u00eenga tho leh an Lalpa Chanchin |ha ropui, hnam tin hn\u00eana puan darhna hna chu an hn\u00eana kawlt\u00eer a ni. He hna an thawh \\\\hatna t\u00fbra inbuatsaih l\u00e2wk n\u00e2n h\u00eang thil harsa an tawh hi phal a ni a. Mitthi z\u00eenga ata a thawh leh hnu kh\u00e2n Isua chu a zirt\u00eerte hn\u00eanah Emau kawngah a inl\u00e2r a, \u201cMosia leh z\u00e2wlneite zawng zawng lehkhaah a \\\\an a, Pathian Lehkha zawng zawnga am\u00e2 chanchin ziak apiang chu anmahni a hrilhfiah z\u00eal a.\u201d (Luka 24:27). Zirt\u00eerte thin a \\\\h\u00e2wng a. Rinna an nei tan a. An hn\u00eana Isua inpuan hm\u00e2 pawhin \u201cBeiseina","THIM K\u00c2RA \u00caNG 349 Nunga\u201d hrinin an awm leh ta a. A tum ber chu hrilhl\u00e2wkna thu thl\u00e2wn ngai lote rin ngheht\u00eer leh an hriat thiamnate tihfiah lehzual hi a ni. Thu dik chuan an rilruah th\u00fbk takin zung kai sela a duh a, Am\u00e2n a sawi av\u00e2ng mai ni lovin, Thuthlung Hlui hrilhl\u00e2wkna te leh chhinchhiahna te leh danin a ent\u00eer l\u00e2wk hnial rual lohva lo langte av\u00e2ng tak pawhin hrilh a la duh cheu va. Isua hnung zuitute t\u00e2n rinna fel tak neih a mamawh a ni, hei hi anmahni t\u00e2n chauh ni lovin, Isua Krista hriatna khawv\u00eala puang darh t\u00fbrin a mamawh a ni. He hriatna bul \\\\an n\u00e2n hian Isuan a zirt\u00eerte chu Mosia leh z\u00e2wlneite zawng zawng a kawhhmuh a. Thuthlung Hlui pawimawhzia ent\u00eer n\u00e2n mitthi z\u00eeng ata tho leh Kristan a sawi chu hei hi a ni. An Lalpa hm\u00eal duhawm tak zirt\u00eerten an han en leh chuan an rilru a dang ta \u00eam \u00eam a. (Luka 24:32). T\u00fbnah chuan Mosia leh z\u00e2wlneiten an ziaka kha an hmufiah ta tak tak a. An rinhlelhna te, an lungngaihna te, leh an beidawnna te chu hriatfiahna chiang tak leh rinna nghet takin a han thl\u00e2k ta a. A v\u00e2n l\u00e2wn hnua Temple-a awm renga Pathian an fak reng chu mak a ti a. Mipuite chuan Isua zahthl\u00e2k taka a thihzia kha an hria a, zirt\u00eerte hm\u00ealah lungngaihna te, buaina te leh tlawmna te hmuh an tum a, mahse l\u00e2wmna leh hnehna hm\u00eal an hmu z\u00e2wk a. Zirt\u00eerte chuan an hm\u00e2a hnathawh t\u00fbr awm an thawhna t\u00fbra inbuatsaihna thu an hmu a ni. An tuar theih ang t\u00e2wk harsatna t\u00e2wp an tuar a, mihringte hmuha thil zawng zawng a boral vek emaw tih hnu pawha Pathian thu chu hlena a awm lehziate pawh an hmu a. Tun chinah chuan engin nge an rinna tithlab\u00e2r thei tawh ang a, an hmangaihna chu engin nge tikiam thei ang? An lungngaih zual lai ber pawhin fuihna nasa tak leh nunna th\u00eerchakai rinawm leh nghet chu an nei a. (Hebrai 6:18, 19). Pathian finzia leh chakzia hriatpuitute an ni a. Krista hmangaihna ata chu thihnain emaw, nunnain emaw, v\u00e2ntirhkohte emaw, lalna emaw, thiltihtheihna emaw, thil awm sa emaw, thil lo la awm t\u00fbr emaw, s\u00e2nna emaw, th\u00fbkna emaw, thil siam dang r\u00eang r\u00eangin emaw kan Lalpa Isuaa awm Pathian hmangaihna ata chu a \\\\hen lo vang tih dik takin an hria a. Ch\u00fbng zawng zawngah chuan anmahni hmangaihtu av\u00e2ngin ropui taka"]


Like this book? You can publish your book online for free in a few minutes!
Create your own flipbook