["150 INDONA ROPUI leh h\u00eang av\u00e2nga mite tuarzia chu, fel tak tak leh dik tak takin a han sawi ta phiar phiar mai a. A thusawi t\u00e2wpah chuan heti hian a ti a: \u201cHei hi Rom thiltih khawlo \\\\henkhat chauh, Rom \u00e2u diriamtu an ni. Zah bosalin an duh ber chu, ... tangka! tangka! tangka! thu dik zirt\u00eertu t\u00fbrte kh\u00e2n, d\u00e2wt chauh lo chu sawi t\u00fbr an hre lo, h\u00eang hi miten an ngaithei chauh ni lovin, l\u00e2wmmante an la pe leh ta nghal, an dawt nasat poh leh an hlawk ting mai si a. He sih tui uih a\\\\ang hian tui bawlhhlawh a lo luang chhuak a. Nun bawlhlawhna-in a b\u00e2n a phar a, duh\u00e2mna a ban ph\u00e2k a. A va pawi em! Puithiamte khawlohna chuan thlarau khawngaihthl\u00e2kte chatuan thiam lohnaah a paih \\\\h\u00een siam\\\\hatna hi a awm ngei t\u00fbr a ni,\u201d a ti a. - Ibid., b. 7, ch. 4. Luther-a pawh ni sela, pope leh a hote khawlohzia demna hei aia ropui chuan a chham b\u00eek lo vang. Thusawitu hi Luther-a hm\u00ealma a ni fo va, chuv\u00e2ngin a thusawi hian mite rilru a khawih zual a ni. Ror\u00ealtute chuan hmu thei ni se, an z\u00eenga v\u00e2ntirhkoh ding an hmu ang a, dik lohna thim z\u00eengah \u00eanga a \u00ean v\u00eal lai an hmu ang a, thu dik dawngsawng thei t\u00fbra mite rilru leh ngaihtuahna a buatsaih lai pawh an hmu ang. Thu dik leh finna Pathian chuan a chaknate hmangin, kohhran siam\\\\hatna dodaltute pawh a hruai a, hnathawh ropui thawh zawh thuaina kawng a han buatsaih a ni. Martin Luther-a chu inkh\u00e2wmnaah a tel lo va; mahsela Luther-a aia ropui z\u00e2wk awr\u00e2wl chu inkh\u00e2wmnaah chuan hriat a ni. Ror\u00ealtute chuan komiti an siam ta a. He komiti hi, pope hoten German mipuite an hnehchhiahna na deuh deuh chu ziak chhuak vek t\u00fbra tirh an ni a. Kawng za leh pakhat laia an hnehchhiahna an ziah chhuah chu lalber hn\u00eanah an pe a; h\u00eang hnehchhiahnate tibo thuai t\u00fbr hian d\u00e2n siam thuai ang che tiin an dil a. Lal ber hn\u00eana dilna theh l\u00fbttute hian \u201cKristian sakhaw l\u00fb ber nun l\u00ealova a inhual v\u00eal av\u00e2ngin, Kristian thlarau boralna, inramna, inchhuhsakna te a awm a. Kan mite chhiatna leh tihmualphona khap hi kan tih t\u00fbr a ni; chuv\u00e2ngin insiam\\\\hatna thup\u00eak siam thuai t\u00fbrin kan ngen a che, chu thup\u00eak anga tih a nih leh nih loh nangmah ngeiin bengv\u00e2r t\u00fbrin kan ng\u00ean a che,\u201d a ti a. - Ibid., b. 7, ch. 4.","LUTHER-A ROR\u00caLNA HM\u00c2AH 151 Ror\u00eal p\u00e2wl chuan Luther-a chu Ror\u00ealnaa an hm\u00e2a ding t\u00fbrin an ngen leh ta a. Alexander-a kh\u00e2n ngen leh vau fawmin bei chiam mah se lalber chuan a remti ta hr\u00e2m a, Luther-a chu an hm\u00e2a ding t\u00fbrin an ko va, lal humhimna lehkha an pe bawk a, a him theihna hmun a thlen hm\u00e2 chu tuman an t\u00e2wk thei lo vang. H\u00eang thu keng hian Luther-a chu Worms khuaa rawn hruai t\u00fbrin Tlangau chu a chhuak ta a. Luther-a \\\\hiante chu an mangang ta hl\u00ea mai. An huatzia leh an duh lohzia an hre vek si a, lalber humhimna pawh an.pawisa lo mai ang tih an hlau va, a nun tiboral mai lo t\u00fbrin an ng\u00ean a. Luther-a erawh chuan, \u201cPope hote chuan Worms khuaa kal t\u00fbrin min duh lo va, thiamloh ka channa leh ka thih erawh an duh a. A pawi lo ve. Ka t\u00e2na \\\\awng\\\\ai lovin, Pathian thu at\u00e2n \\\\awng\\\\ai rawh u. H\u00eang dik lohna rawngb\u00e2wltute hneh n\u00e2n Kristan a Thlarau min pe ang. Ka nun chh\u00fbngin ka hmusit e, ka thih erawh chuan h\u00eangho hi ka hneh ang. Worms khuaah ka laml\u00eat theihna thu phiarin an buai a. Ka laml\u00eatna t\u00fbr chu hei hi a ni: hm\u00e2nah kh\u00e2n pope chu Krista aiawh ka ti a, t\u00fbnah erawh chuan pope chu Lalpa hm\u00ealma, Setana tirhkoh ka ti a ni.\u201d - Ibid., b. 7, ch. 6. A kalkawng hlauhawm takah Luther-a chu amah maiin a kal d\u00e2wn lo. Lalber mi tirh b\u00e2kah a \\\\hian bulpui pathumin zui an tum tlat a. Melanchthon-a pawhin kal ve a duh a, Luther-a n\u00ean an inpumkhat si a, Luther-a chu t\u00e2n in leh thihna thleng pawha zui a","152 INDONA ROPUI peih a. Mahsela Luthe-r-an a phal lo va. Luther-a hi boralin lo awm ta se, kohhran siam\\\\hat thuah ani hi a k\u00e2lpuia \\\\ang t\u00fbr a ni mai d\u00e2wn si a. An in\\\\hen d\u00e2wn chuan Luther-an, \u201cKa hm\u00ealmaten min tihboral a ka lo kir leh loh pawhin zirt\u00eer bang suh la, thu dikah ding nghet tlat la, ka thawh ai thawk la, nang i dam chuan kei chu thi ta mah ila a pawi lo ve,\u201d a ti a. - Ibid., b. 7, ch. 7. Zirlaite leh mipui Luther-a thlah t\u00fbra lo kalte chu an lungchhe hl\u00ea a. Mipui tam tak Chanchin |hain a hneh tawhte kh\u00e2n \\\\apin an thlah a. Hei ang dinhmunah hian Luther-a leh a \\\\hian te chuan Wittenberg khua an chhuansan a ni. An kal z\u00ea1 chuan mite rilru a hlim lovin a \\\\i hl\u00ea tih an hmu a; khaw \\\\henkhatah phei chuan tuman an l\u00e2wm lo. An z\u00e2n riahna vawi khat chu puithiam Luther-a khawngaihtu chuan a hlauhthawnpuizia ent\u00eer n\u00e2n, Italy rama kohhran siam\\\\hatu pakhat martar chang tawh thlalak a hmai bulah a lek a. A t\u00fbkah chuan Luther-a thil ziak r\u00eang r\u00eang chu Worms khuaah thiam loh chant\u00eer a nih thu an han hre leh nghal a. Lalber mi tirhte chuan lalber thup\u00eak chu an tl\u00e2ngaupui a, tupawh Luther-a thil ziak kawl apiangin D\u00e2n ror\u00ealtu hn\u00eana p\u00eak vek t\u00fbr tiin an tl\u00e2ngau va. Luther-a hruaitu Tl\u00e2ngau kh\u00e2n ror\u00ealnaah Luther- a him zo d\u00e2wnin a hre lo va, Luther-a pawhin hlauhth\u00e2wnna a neiin a hria a \u201ckal z\u00eal i duh em?\u201d tiin a zawt a. Luther-a chuan, \u201cKhaw tinah ka t\u00e2n khapna awm mah se, ka kal z\u00eal ang,\u201d a ti a. - Ibid., b. 7, ch. 7. Erfurt khuaah chuan Luther-a chu an lo lawm nasa hl\u00ea a. A kalna apiangah mipui tam takin an zui a. Kutdawhna ip kenga kutdawh t\u00fbra a vahna kawtthl\u00earte a fang a. Convent-a a awmna \\\\hin pindante a tlawh a, a rilru buai lai leh a thinlunga \u00eang lo luh laite a ngaihtuah a. T\u00fbnah chuan, chu \u00eang chuan German ram zawng zawng a han chhun \u00eang ta a. Thusawiah an s\u00e2wm ta a, hei hi a t\u00e2n phal loh a ni a; mahse a hruaitu Tl\u00e2ngau kh\u00e2n phalna a pe a. Tun hm\u00e2a hnathawh bawlhhlawh zawng zawng thing thla zotu chu, pulpitah a l\u00e2wn ta a ni. A thu ngaithla t\u00fbrin mipui tam tak an lo kal a. Isua thusawi ngei hmangin thu a han sawi a, \u201cIn chungah thlamuanna awm rawh se.","LUTHER-A ROR\u00caLNA HM\u00c2AH 153 Mi fing te, lehkha thiam te leh ziaktu ten chatuan nunna hmuh d\u00e2n kawng mite zirt\u00eer t\u00fbrin an bei a, mahse an hlawhthng lo. Keiman kan hrilh ang che u. Pathianin mi pakhat thihna ata a kaitho va, Lalpa Isua Krista chu, thihna leh sual a tihborala hremhmun kawngkh\u00e2r a kh\u00e2r theih n\u00e2n a ni. Hei hi chhandamna hnathawh chu a ni. ... Krista chuan a hneh ta! Hei hi chanchin lawmawm chu a ni. Keimahni hnathawh ni lovin, Ama hnathawh av\u00e2ngin chhandamin kan awm a ni. Kan Lalpa Isua Krista chuan, \u2018In hnenah thlamuanna awm rawh se; ka kutte hi en teh u,\u2019 a ti a. Chumi awmzia chu, Ngaiteh mihring! Keimah chauh hi a ni i sualte la bova tlan chhuaktu che chu, t\u00fbnah chuan thlamuanna i nei ta, Lalpa chuan a ti e,\u201d a ti a. Rinna dik chu nun d\u00e2n thianghlim ziaah a lo lang tih thu a hrilhfiah leh a. \u201cPathianin min chhandam ta si a, kan hnathawhte hi a lawm tl\u00e2k ang z\u00e2wngin i ti ang u. Mi hausa i ni em? I thil neihte chu mi rethei chhawmd\u00e2wl n\u00e2n hmang rawh. Rethei i ni em? I hnathawh chu mi hausate mittlung ni rawh se. I hnathawhte chu nangma hl\u00e2wkna.t\u00fbr chauh a nih chuan, \u2018Pathian rawng ka b\u00e2wl e,\u2019 i tih kha d\u00e2wt mai a ni.\u201d - Ibid., b. 7, ch. 7. Mipuite chuan aikaih ang maiin an ngaithla a. Thlarau ril\\\\\u00e2mte hn\u00eanah nunna chhang chu a phel a. An hm\u00e2ah Krista chu pope te, pope aiawh te leh lalber aia chawis\u00e2nin a awm a. Luther-an ama nun hlauhth\u00e2wnawmzia engti kawng mahin a tilang lo. Mite inkhawngaiht\u00eer leh engtot\u00eer a tum hek lo. Krista thu a ngaihtuahna lamah amah a inhre chang lo va, Kalvari tl\u00e2nga thi kha a inhliaht\u00eer tlat a ni. Isua chu mi sual Tlantu a ni tih hriatt\u00eer chauh a tum. Luther-a chu a kal z\u00eal chuan a. kalna a piangah miten an ngaihsak \u00eam \u00eam a. mipui tam takin an zui dum dum reng a. A ch\u00e2ng chuan \\\\hian \\\\henkhatin Rom mite laka f\u00eemkhur t\u00fbrin an ngen a. |henkhat chuan, \u201cJohn Huss-a angin an h\u00e2l hlum ang che, i taksate hi meiv\u00e2pah an siam mai ang,\u201d an ti a. Luther-a erawh chuan, \u201cWorms khua a\\\\anga Wittenberg khaw thlengin meipui chh\u00eam sela, a alhin v\u00e2n tawng sela, chuti chung pawhin Lalpa hmingin ka kal z\u00eal ang, an hm\u00e2ah ka ding ngei t\u00fbr a ni. Isua Krista hming chhalin he tuisamak k\u00e2ah hian ka zuang l\u00fbt ang a, a h\u00e2 te ka titliak ang, Lalpa Isua t\u00e2na","154 INDONA ROPUI dingin,\u201d a ti a. -Ibid., b. 7, ch. 7. Luther-an Worms khua a rawn hnaih tih thu a than chuan mipui chu an za ta mum mum mai a; a \\\\hianten an hlauhth\u00e2wnpui \u00eam \u00eam a, a hm\u00ealmaten an \\\\anna a rawn ph\u00eat mai an hlau bawk a. Khawpui lo l\u00fbt lo t\u00fbrin an thl\u00eam chiam a. Pope hote fuihin thu an rawt ta a: \u201cI lama \\\\ang mi ropui pakhat kulhb\u00eengah lo chawl rih la, duh ang taka inremsiamna a awm thei ang,\u201d an ti a. A \\\\hiante lah chuan a t\u00e2n a hlauhawmzia sawi uarin tihthlab\u00e2r \\\\\u00e2lh an tum a. Mahse tumah an hlawhtling lo. \u201cWorms khuaah ramhuai engzat pawh awm se ka kal ang,\u201d a ti tlat mai si a. - Ibid., b. 7, ch. 7. Worms khua a va thlen chuan mipui tam nam\u00ean lovin kawtchhuahah an lo hmuak a, chutianga tamin lalber pawh an la hmuak ngai lo. Mipui chu an helhhawlh nasa; mipui z\u00eeng a\\\\ang chuan aw pakhat chuan invuina hla a han sa a, hei hi Luther-a chan t\u00fbr chu a ni a tihna a ni a. Mahse Luther-an a tawlail\u00eer a\\\\anga a lo chhuk pah chuan \u201cPathian chu min humtu a ni,\u201d a ti a. Pope hote kh\u00e2n, Luther-a Worms khuaah a lo kal ngam tak tak ang tih r\u00eang an ring lo va, a lo kal ta mai si a, an hlauthawng ta \u00eam \u00eam mai a. Lalberin a mual kil upate a kokh\u00e2wm a, \u201cEngtia tih t\u00fbr nge ni ta ngai, i ngaihtuah tlang teh ang u,\u201d a ti ch\u00fbl a. Bishop pakhat pope miruh chuan, \u201cHe thuah hian kan inr\u00e2wn rei lutuk tawh. Lalber chuan he pa hi chawp leh chilhin tiboral rawh se. Lalber Sigismund- an John Huss-a a h\u00e2l hlumt\u00eer a ni lawm ni? He kal sual t\u00e2n hian, humhimna kan pe thei lo va, pe mah ila kan zawm thei hek lo,\u201d a ti t\u00fbn t\u00fbn mai a. Lalber erawh chuan, \u201cNi lo vang, kan thutiam chu kan hlen t\u00fbr a ni,\u201d a ti thung a.- Ibid., b. 7, ch. 8. Luther-a thu ngaihthlak chu an titlu ta a ni. Khawpuia mi zawng zawngin he mi mak tak hi hmuh an duh \\\\heuh va. A thlen in chu in l\u00eangin an khat hung reng a. Luther-a kha tun hnaia a natna a\\\\angin a la dam fel meuh lo va, hapta hnih lai kein a lo kal bawk n\u00ean a chau hl\u00ea mai a. A t\u00fbka a hmachhawn t\u00fbr khirh tak at\u00e2n inbuatsaih a \\\\ul av\u00e2ngin chawlh hl\u00ea hl\u00ea a mamawh a. Hmuh an ch\u00e2k hlawm si a, rei lo t\u00ea chu a han ch\u00e2wl hman a, mi lianho leh puithiam te leh v\u00e2ntl\u00e2ng mipuiin an han bawr ta luai luai mai si a.","LUTHER-A ROR\u00caLNA HM\u00c2AH 155 H\u00eang mi lian z\u00eenga tam tak hi chu, lal hn\u00eana dilna theh l\u00fbt a, puithiamho ch\u00eattlat d\u00e2n hi siam \\\\ha rawh, titute kha an ni, Luther- an, \u201cKa Chanchin |hain b\u00e2wih nihna a\\\\anga a chhuaht\u00eerte kha an ni vek,\u201d a tihte kha an ni. - Martyn, p. 393. He puithiam huaisen hmu t\u00fbr hian \\\\hiante leh hm\u00ealmate an lo kal a, n\u00ealawm takin a lo awm z\u00eal a, an zawhna engkim fing tak leh kh\u00fbn takin a lo chh\u00e2ng \\\\h\u00een. A hawiher d\u00e2nah engmah hlauhth\u00e2wnna a nei lo tih a lang a. A hm\u00eal ch\u00ear tak leh dang tak en-in, mi thawkrim leh na tuar a ni tih a lang a, mahse hlim hm\u00eal leh zaidam hm\u00eal a pu reng a. A thu kh\u00fbn tak leh urhs\u00fbn tak chu a hm\u00ealmate pawhin dodal harsa an ti a ni. A \\\\hiante leh a hm\u00ealmaten mak an ti a. Mi tam tak chuan Pathian Thlarau a chungah a awm a ni ngei mai an ti a. |henkhat erawh chuan, Pharisaiten Isua an tih angin, ramhuai a z\u00e2wl a ni an lo ti ve bawk a. At\u00fbkah Luther-a chu Ror\u00ealna hm\u00e2a ding t\u00fbra koh a ni a. Lal Sipai hotu pakhat Ror\u00ealna hmuna rawn hruai t\u00fbrin an t\u00eer a. Pope meuh do ngam puithiam chu mi tinin hmuh an ch\u00e2k si a, thl\u00eertu mipui an tam \u00eam av\u00e2ngin kawng keu a harsa hl\u00ea mai a, harsa takin ror\u00ealna hmun chu an lo thleng thei hr\u00e2m a. Ror\u00ealna hmun a rawn hnaih chuan Gerenal putar pakhat, indona hmun tam taka raldo tawh \\\\h\u00eentu chuan a khawngaih ta hl\u00ea a, \u201cPuithiam khawngaihthl\u00e2k! Puithiam khangaihthl\u00e2k! Indona r\u00e2pthl\u00e2k tam takah kei leh hotu dangten kan lo do tawh a; ch\u00fbng zawng zawng aia ropui z\u00e2wk hum t\u00fbrin i \\\\ang d\u00e2wn a. I \\\\anna hi a dik chuan, Pathian hmingin bei z\u00eal rawh, hlau suh, Pathianin a kalsan lo vang che,\u201d a lo ti a. \u2013 D\u2019Aubign\u00e9, b. 7, ch. 8. Luther-a chu ror\u00ealtu hm\u00e2ah a va ding ta ngei a. Lalber chu a lal\\\\hutthlengah a \\\\hu a, a ram chh\u00fbnga mi ropui zawng zawngin an hual tuau mai a. Hemi \\\\uma Luther-a a zirt\u00eer d\u00e2n chung thua a thiamna thusawi ngaithla t\u00fbra ror\u00eal p\u00e2wl inkh\u00e2wmna anga ropui hi tun hmain a la awm ngai lo. Hei ringawt pawh hi pope thuneihna hnehna a ni tawh pang mai. Pope chuan thiam loh a chant\u00eer reng tawh a, mahse Luther-a chu ror\u00ealna hm\u00e2ah a ding a; ror\u00ealtute chu pope chungah an indah tih hei hian chiang takin a ent\u00eer. Pope chuan Luther-a khapna thu a puang reng tawh a, v\u00e2ntl\u00e2ng kawmserha dah","156 INDONA ROPUI ni tawh mah se \\\\awng \\\\ha takin an bia a, khawv\u00eal zawng zawnga ror\u00eal inkh\u00e2wm ropui ber chuan an hm\u00e2ah an dint\u00eer ta a. Pope chuan ngawi chipcham reng t\u00fbrin thu a pe a, mahsela Kristian ram, ram tin a\\\\anga lo kal mi s\u00e2ng engemaw zat hn\u00eanah thu a sawi d\u00e2wn si. Luther-a hriamhrei hman chuan thil a tidanglam thei. hl\u00ea mai. Rom chu a lal\\\\hutthleng a\\\\angin a lo chhuk hniam ta a. He mualphona hi puithiam pakhat aw av\u00e2ng mai a ni. Chutiang mi ropui awm kh\u00e2wm hm\u00e2ah chuan Luther-a, daikilk\u00e2r mi chhia chu z\u00e2m hl\u00ea d\u00e2wn leh hamhaih mai d\u00e2wnin a lang. Lal \\\\henkhatin an hmuh chuan, an rawn hnaih a, pakhat chuan, \u201cTaksa tihlum a, thlarau tiboral thei lo chu hlau suh,\u201d a han ti a. Pakhat dang chuan, \u201cKa hming av\u00e2nga lalte leh hotute hm\u00e2a an hruai hunah che u, in sawi t\u00fbr chu Thlarau Thianghlimin a hrilh ang che u,\u201d a han ti ve a. Hei ang hian lei lal liante chuan Pathian rawngb\u00e2wltuin buaina a tawh laiin, amah tichak t\u00fbrin Isua thute an rawn hriat nawnt\u00eer leh a ni. Luther-a chu Lalber hm\u00e2ah an dint\u00eer a, mipui chu an ngawi \\\\huap mai a. Sipai hotu a lo ding a, Luther-a lehkha ziak an dah khawm chu a k\u00e2wk a, Luther-a chu thu pahnih chh\u00e2ng t\u00fbrin thu a pe ngh\u00e2l a, chu chu h\u00eang lehkha ziakte hi a ziak an ni ngei tiin a \\\\ang em? H\u00eang a lehkha ziaka ngaihd\u00e2n a ziah a\\\\angte hian a laml\u00eat d\u00e2wn em? tih a ni a. Luther-a chuan, \u201cZawhna pakhatna kha ka han chh\u00e2ng ang a, ka ziak an ni ka ti e,\u201d pahnihna kha erawh chu, thlarau chhandamna leh sakhaw thu, lei leh v\u00e2na thil hlu ber Pathian thu a khawih av\u00e2ngin, ngaihtuah chiang lova ka chh\u00e2n mai chuan a fel lo hl\u00ea ang. A pawimawh ang aia n\u00eapin ka sawi a ni thei a, thu dik chu ka sawi uar lutuk pawh a ni thei a, chuti a nih chuan Isua thu: \u201cTupawh mite hm\u00e2a mi phat apiang, ka Pa v\u00e2na m\u00ee hm\u00e2ah ka phat ve ang,\u201d (Matthaia 10:31) a tih kha ka bawhchhia a ni ang. Chuv\u00e2ngin Lalber ka Pu, thuhnuairawlh takin ka ngen a che, ka chh\u00e2nnain Pathian thu pawi a khawih loh n\u00e2n, hun min pe t\u00fbrin ka ng\u00ean a che,\u201d a ti a. - Ibid., b. 7, ch. 8. Hetianga Luther-an a ti hi a fing hl\u00ea a ni. A rilru lungpuamin a pawng sawi mai mai a ni lo tih ror\u00ealtuten an hriat phah a. Mangang","LUTHER-A ROR\u00caLNA HM\u00c2AH 157 lova rilru n\u00eam tak a put theih rengna hian a chakna a tipung a, zawhna tinr\u00eangte chu fel takin, chiang tak leh fing takin a chhan theih phah a, a hm\u00ealmaten mak an ti a, pawi an ti a, an chapona leh an chaltlaina a zilhna a ni bawk a. Hetiang rilru hi mi rorum leh \\\\anna thlah duh lovin a nei ang tih tuman an hre lo. A t\u00fbk chu a chh\u00e2nna hnuhn\u00fbng ber a chh\u00e2n n\u00ee a ni d\u00e2wn a. Thu dik dod\u00e2ltute zozai kha a ngaihtuah chuan a huphurh hl\u00ea mai a, a rinna te a lo zuai deuh va, hlauhawmnain a tha a han man a, hlauvin a khur a, a hm\u00e2ah thil hlauhawmte an pung tual tual a. A hm\u00ealmaten an hneh mai d\u00e2wnin, thim thiltihtheihna chu a chak d\u00e2wn ta ngeiin a hria a. Chh\u00fbmin a han bawh a, Pathian a\\\\anga hrang ta daihin a inhria a. Sipaite Lalpain a la awmpui z\u00eal a ni tih hriat chian a ch\u00e2k \u00eam \u00eam a. Rilru mangangin leiah a bawkkhup a, thinlung inchhir ngawih ngawih au aw, Pathian chauhvin a hriat thiam chu, Pathian hm\u00e2ah a phawrh ta a. \u201cAw! Engkimtithei leh chatuan Pathian! Khawv\u00eal hi a va r\u00e2pthl\u00e2k \u00eam! Ngaiteh, min lem t\u00fbrin a k\u00e2 a \u00e2ng a, ka rinna che a tl\u00eam si. Khawv\u00eal chakna maia innghat ni ila, engkim a t\u00e2wp a ni mai t\u00fbr. Ka hun hnuhn\u00fbng chu a lo kal ta, thiam loh ka channa chu puan a ni ta. Aw Pathian! Khawv\u00eal finna zawng zawng hneh t\u00fbrin min \\\\anpui la. Nangmah ngeiin han ti ang che. He hna hi ka t\u00e2 a ni lo va. I t\u00e2 a ni z\u00e2wk. Khawv\u00eal mi liante beih theihna thil engmah ka nei lo va. Mahse he hna hi i t\u00e2 a ni a, hna dik leh chatuan hna a ni. Aw Lalpa! min tanpui rawh! Rinawm leh danglam ngai lo Pathian! Tumah dang chungah ka rinna ka nghat lo. Mihring thil r\u00eang r\u00eang chu a rin ngam loh va; mihring a\\\\anga chhuak chu a hlawhtling thei hek lo. He hna thawk t\u00fbr hian min thlang ta si a, ka kiangah dingin, min \\\\anpui la, I hmangaih Isua Krista, ka himna leh ka phaw leh ka kulhpui nghet hmingin ka dil e.\u201d - Ibid., b.7, ch. 8. Ama chakna ringa hlauhawma a pawng tlan luh mai loh n\u00e2n, fing famkim Pathian chuan Luther-a chu a dinhmun hlauhawmzia, a han hriatt\u00eer a ni. Mahsela hetianga thlabara a awm hi, a taksa tawrhna a hlauh v\u00e2ng a ni lo, sawisak leh thih a hlauh vang lah a ni hek lo, chu chu a hnai hl\u00ea chuan a lang. Hun t\u00e2wp, hun buaithl\u00e2k chu a","158 INDONA ROPUI thleng ta a, chumi at\u00e2n a tl\u00e2k lo hl\u00eain a inhria a. A chak lohna av\u00e2ngin thu dik chuan a tuar mai a hlau va. Ama taksa him n\u00e2n Pathian a buan lo, Chanchin |hain a hneh theih n\u00e2n a ni z\u00e2wk. Kha mi z\u00e2na Israela ang kh\u00e2n, ani pawh a rilru a mangangin, a buai ve a. Israela angin Pathian a hneh a, hman tl\u00e2k loh t\u00e2wpa a inhriat laiin, Chhandamtu chak Krista chu a vuan a. Ror\u00ealna hm\u00e2ah amah maiin a ding d\u00e2wn ta lo tih hriatfiahna a neih t\u00e2k chuan a tichak a. Thlamuanna a rilruah a lo l\u00fbt leh a. Ram tam tak ror\u00ealtute hm\u00e2a Chanchin |ha puang t\u00fbra phal a nih av\u00e2ngin a l\u00e2wm ta \u00eam \u00eam a ni. A rilrua Pathian vuan tlatin, a hm\u00e2a thil hlauhawm t\u00e2wk t\u00fbrin a inbuatsaih ta a. A chh\u00e2n d\u00e2n t\u00fbrte a ngaihtuah a, a lehkha ziakte a ennawn a, a dinhmun thl\u00e2wp t\u00fbr Bible ch\u00e2ngte a thlang chhuak a. Tichuan Pathian Lehkhabu, a hm\u00e2a inkeu sa chungah a kut vei lam a nghat a, a kut ding lam v\u00e2n lamah a phar a, Chanchin |ha chunga ding nghet t\u00fbrin leh thisen chhuah pawh huamin, a rin d\u00e2n puang darh t\u00fbrin chhia a chham ta a. - Ibid., b. 7, ch. 8. Ror\u00ealna hm\u00e2a an han hruai leh chuan a hm\u00ealah hlauhna leh thlaph\u00e2nna r\u00eang r\u00eang a awm tawh lo va. Thlamuang tak leh huai takin, khawv\u00eal mi liante z\u00eengah Pathian hriatpuitu ni t\u00fbrin a ding a. A thurinte a laml\u00eat duh leh duh loh hotu lian chuan a han zawt leh a, Luther-a chuan thuhnuairawlh takin, thinurna awm hlek lovin a chh\u00e2ng a. A hnuaihnunzia inhre tak ni-\u00e2wmin a lang a, mahsela ror\u00ealtute","LUTHER-A ROR\u00caLNA HM\u00c2AH 159 maktih khawpa inrin t\u00e2wkna leh hlimna a hm\u00ealah a lang a. \u201cLalber, lalte leh hotute u, nimina thu mi p\u00eak angin vawiin hian in hm\u00e2ah ka ding a. Ka thu bulpui, thu dik ni ngeia hriatt\u00eera ka awm chu, chumi thu ka sawi chu, khawngaih takin, Pathian zahngaihna chh\u00e2lin, min ngaithla hr\u00e2m t\u00fbrin ka ng\u00ean a che u. Chinch\u00e2ng hriat loh av\u00e2nga he ror\u00ealnaa awm d\u00e2n t\u00fbr ang lova ka awm chuan min ngaidam ula. Lalber ina seilian ka ni lo va, Convent kilkhawra selian ka ni a. - Ibid., b. 7, ch. 8. Tin, zawhna kha ka han chhang ang a. Ka lehkha ziakte chu a thuhmun vek lo va. |henkhatah chuan rinna leh hnathawh thu ka ziak a. Ch\u00fbng chu ka hm\u00ealmate ngei pawhin pawi a khawih lo chauh ni lovin, a \\\\angkai a ni an ti a. Mi tinin thu dik a ni an tih a\\\\anga laml\u00eat chu thu dik hmuhsitna a ni d\u00e2wn a. Pahnihna chu pope kal sualna leh khawlohna puanna a ni. Hemi a\\\\anga ka laml\u00eat chuan, Pope tawrawtna a zual ang a, Pathian zah lohna kawng zau z\u00e2wkin a inhawng ang. Pathumna chu, mimal, h\u00eang suahsualna \\\\anpuitute dod\u00e2lna a ni a. H\u00eangahte hian ka lo \\\\awng na ta deuh va. Thil dik lo tihna a\\\\angin ka fihlim b\u00eek lo va, mahse h\u00eang thuahte pawh hian ka laml\u00eat lo. Chutianga ka tih chuan, thu dik hm\u00ealmate an ngawlt\u00e2wt zual ang a, Pathian mite nasa leh zuala sawisak n\u00e2n an hmang ang. \u201cPathian ka ni lo va, mihring mai ka ni a. Isua \\\\an angin kei pawh ka \\\\ang ang: \u2018Thil sual ka sawi a nih chuan, sual chu chhinchhiah ta che u,\u201d a tih kha. \u201cLalber leh hotute u, Pathian zahngaihna chhalin ka ng\u00ean a che u. Z\u00e2wlneite leh Apostol-te lehkha a\\\\angin ka lehkha ziakte a dik loh leh fiah ula, chutianga ka dik lohna ka hriat fiah veleh ka lehkha ziakte hi ka khawn kh\u00e2wm ang a, a h\u00e2l hmasa berah ka \\\\ang ang a, ka inlaml\u00eat vek bawk ang. \u201cTuna ka thusawi t\u00e2kte hian hlauhth\u00e2wnawma ka awm thu ngun takin ka ngaihtuah zo tawh tih chiang taka a tihlan ka ring. Mahse hlauh ahn\u00eakin, Chanchin |hain hm\u00e2n lai ang bawkin, buaina leh in\\\\henna a rawn thlen av\u00e2ngin ka l\u00e2wm a ni. Hei hi Pathian thu awm d\u00e2n a ni si a, hei hi a nihna t\u00fbr chu a ni. Isua Krista chuan, \u201cKhawv\u00ealah","160 INDONA ROPUI rem l\u00eant\u00eer t\u00fbra lo kal ka ni lo, khandaih l\u00eant\u00eer t\u00fbra lo kal ka ni z\u00e2wk,\u201d a ti a. Pathian thu chh\u00e2k chhuahte chu a ropuiin a hlauhawm a; fimkhur rawh u, inrem lohna tihreh tumin Pathian Thu thianghlim in rapbet hlauh ang e, hlauhawm tuar rual loh, tun laia chhiatna leh chatuana chhiatnain a tl\u00e2kbuak ang che u. Pathian Lehkhabu a\\\\angin ent\u00eerna tam tak ka siam thei - Pharoa te, Babulon lal te leh Israel te, an ram tichak t\u00fbra anmahni hnathawh chuan, fing taka lang inrawnna nei mah se, anmahni chhiatna a thlen tho. \u2018Pathianin tl\u00e2ngte a sawn a, an hre si lo.\u2019\u201d - Ibid., b. 7, ch. 8. Luther-an German \\\\awngin a sawi a, a thusawi chu Latin \\\\awnga sawi nawn leh t\u00fbrin an t\u00eer a, a hah tawh hl\u00ea n\u00e2 a, a remti a. A hm\u00e2 ang bawka fiah leh thatho tak bawkin a han sawi leh a. He thuah hian Pathian thiltihtheihna a tel a ni. Lalho tam tak rilru chu dik lohna leh Pathian hriat sualnain a hruai sual rei tawh a, a hmasa kh\u00e2n Luther-a thusawi awmzia tak an man fel thei lo va, a han sawi nawn leh chuan a thusawi awmzia tak chu an man fel thei ta a. \u00cang maimitchh\u00een khum lui hr\u00e2m leh thu dik pawm duh lo lui tlatte chuan Luther-a thusawi ropuiziaah an thinur a. A thusawi t\u00e2wpah ror\u00ealtu pakhat chuan, thinur takin, \u201cKan zawhna i la chh\u00e2ng lo. Chiang tak leh fiah takin i chh\u00e2ng t\u00fbr a ni. I laml\u00eat ang nge l\u00eat lo vang?\u201d a ti a. Luther-a chuan, \u201cLalber leh mi lianhovin chiang tak leh fiah taka ka chh\u00e2nna in hriat duh av\u00e2ngin, ka han chh\u00e2ng ang e. Ka rin d\u00e2n chu Pope hn\u00eanah emaw, ror\u00ealnaah emaw ka hl\u00e2n thei lo, an dik lo ve fovin an inkalh ve fo tih chu chh\u00fbn lai angin a chiang a ni. Chuv\u00e2ngin Pathian Lehkha thu hriatt\u00eernain emaw, ngaihtuahna chiang takin emaw ka dik lohna mi hriatfiaht\u00eer theih si loh chuan, Pathian thu ch\u00e2ng ka sawi t\u00e2kten laml\u00eat t\u00fbra min thl\u00eam thl\u00fbk theih si loh chuan; ka chhia leh \\\\ha hriatnain chutiang, tih chu Pathian thu n\u00ean a inrem tih mi hriatt\u00eer si loh chuan, ka laml\u00eat thei lo va, ka laml\u00eat hek lo vang. Kristiante t\u00e2n mahni chhia leh \\\\ha hriatna kalha thusawi hi thil hlauhawm a ni. Hei hi ka dinhmun chu a ni. Engmah dang ka ti thei lo. Pathianin min \\\\anpui rawh se. Amen.\u201d \u2013 Ibid., b. 7, ch. 8.","LUTHER-A ROR\u00caLNA HM\u00c2AH 161 Chutiang chuan mi fel chu Pathian thu lungpui nghetah a ding a. V\u00e2n \u00eangin a hm\u00ealte a han chhun \u00eang a. A nungchang ropuizia leh thianghlimzia, leh a rilru lawmzia leh thlamuanzia chu, dik lohna bulpui a dod\u00e2l a, khawv\u00eal hneh thei rinna a ropui z\u00e2wkzia a tihlan lai kh\u00e2n, mi tin hn\u00eanah a lo lang. Ror\u00ealtu zawng zawngte chu, mak tiin, engemawti chh\u00fbng chu \\\\awng zai pawh an r\u00eal lo. A t\u00eerah Luther-a chu aw rawl hniam takin a \\\\awng a, a \\\\ang rei d\u00e2wn na nge maw tihkhawpin a v\u00eala mite a zahna a tilang a. Romho lah chuan, tunah chuan a z\u00e2m ta le, an lo ti a. In ngaihtuahna hun a dil belhte kha, inlaml\u00eatna a buatsaihna chauhvah an ngai a. Lalberin Luther-a ch\u00earzia leh a thawmhnaw m\u00e2wlzia a hmuh kh\u00e2n, hmusit deuh takin, \u201cHe puithiam hian kal sualah mi siam lo vang,\u201d a ti a. T\u00fbnah erawh chuan a huaizia leh a nghehzia, leh a thusawi \u00e2wihawmzia leh fiahzia a hmuhin mak an ti \u00eam \u00eam a. Lalber pawh chuan a ngais\u00e2ng ta hl\u00ea a. \u201cHe puithiam hian thinlunga hlauhna awm hlek lova thu a sawi chu le,\u201d a ti ve hial a. German ram mi liante chuan an chipui chu an chhuang hl\u00ea a ni. Rom lama \\\\angte chu an tlawm ta hl\u00ea mai, an \\\\anna pawh a ph\u00eat zo ta a. Mahsela an thuneihna ent\u00eer an la tum ta cheu, Pathian thu \\\\an chhan an tum lo va, Rom tih d\u00e2n p\u00e2ngngai vauna bawk hman an tum a. Ror\u00ealtute aiawh thusawitu chuan, \u201cI laml\u00eat loh chuan lalber leh sork\u00e2r an inrawn ang a, nang mi sual tihdan theih loh chung thu hi an ngaihtuah ang,\u201d a ti a. Luther-a \\\\hianteho kha a thusawiah an l\u00e2wm hl\u00ea laiin an thlaph\u00e2ng \u00eam \u00eam mai bawk si a, mahse Luther-a chuan muangch\u00e2ngin, \u201cPathian chu min \\\\anpuitu ni rawh se, engmah ka laml\u00eat thei lo,\u201d a tihsan a. - Ibid., b. 7, ch. 8. Luther-a chu, \u201cLo va kal bo ta rih la, kan han inr\u00e2wn ang e,\u201d lalho chuan an ti a. Thil buaithl\u00e2k tak a awm ta tih an hria. Luther- a inlaml\u00eat duh lohna hian kum rei tak chh\u00fbng kohhran a khawih pawi d\u00e2wn tih an hria a. \u201cLaml\u00eat t\u00fbrin i nawr leh teh phawt ang,\u201d an ti a ni. An han hruai l\u00eat leh a, hei hi a hnuhn\u00fbng ber a ni ta, an zawh ngai bawk kha an han zawt leh a, \u201cKa sawi tawh loh kha chu chh\u00e2nna dang engmah ka nei lo,\u201d a ti a. Rom thuhnuaia luht\u00eer t\u00fbrin vauna","162 INDONA ROPUI emaw, vohna emaw, engmah a s\u00e2wt d\u00e2wn lo tih an hre ta a. Pope hotu liante meuh an \\\\awng chuan lalber te leh mi ropui te pawh an kh\u00fbr zawih zawih mai a ni ngai a, puithiam nar\u00e2n. maiin engahmah a ngai lo chu pope mite thin a na hl\u00ea mai, rehhlum tak an n\u00e2p a. Mahse Luther-a chuan a hlauhth\u00e2wnawmzia a hria. Kristian awm d\u00e2n dik tak puin mite a bia a. A \\\\awngk\u00e2ah chuan chapona emaw, thinurna emaw, mi dangte d\u00eausawnna emaw engmah a chhuak lo va. Amah intheihnghilhin, leh a v\u00eala mi ropui chu zozai hre chang lovin, pope leh Bishopte leh lalber te aia ropui z\u00e2wk hm\u00e2ah a ding a ni tih chauh a hria a. Luther-a hmangin Krista ngeiin thu a han sawi chu a ropui a, a \\\\hianten mak an ti a, a hm\u00ealmaten mak tiin r\u00e2pthl\u00e2k an ti bawk a. Pathian Thlarau ngei chu ror\u00ealnaah a awm a, lal te leh hotu te thinlung a khawih a, lal tam tak chuan Luther-a \\\\anna a dikzia chu huai takin an pawm ve ta a. Mi tam tak chuan thu dik an lo hre ta, \\\\henkhat hre vete erawh chuan an daih rei lo. Mi dang lehte chuan, a t\u00eerah a dik an tih leh tih loh engmah an sawi lo va, Pathian Lehkhabute an chhiar hnuah erawh chuan Kohhran siam\\\\hatna chu huai takin an \\\\an ve ta a ni. Saxony lal Frederick kh\u00e2n Ror\u00ealna hm\u00e2a Luther-a a din hl\u00e2n a nghakhlel hl\u00ea a, a thusawite chu ngun takin a lo ngaithla a; Luther-a huaizia leh nghehzia leh a inthunun theihzia a hmuh chuan a chhuang hl\u00ea a, \\\\anpui lehzual a tum ta a. A han khaikhin v\u00eal a, pope-ho te, lal te leh kohhran hotu lian te finna pawh thu dik chakna chuan engmah lovah a chant\u00eer thei tih a hmu a. Pope hneha a awmna hi hnam tinin, kumkhuain an chhawr tawh d\u00e2wn a ni. Luther-a thusawiin mite rilru a khawihzia pope aiawhin a hmuh chuan, Rom thuneihna a chuai ang tih a hlau leh zual a, theiht\u00e2wp chhuaha Luther-a tihboral d\u00e2n ngaihtuah a tum ta a. Thusawi thiam leh mi biangbiak thiam hmingthang a ni si a, hemi hmang hian lalber chu a tih\\\\haih a, he puithiam, tukhaw hriat ngai hleih loh av\u00e2nga Rom thiltithei leh ropui \\\\hian nihna han ch\u00e2n chu a \u00e2tthl\u00e2kin a hlauhawm a ni a ti a. A thusawi chu a hlawhtling: Luther-a thusawi t\u00e2k kh\u00e2n lalber Charles V chuan ror\u00ealnaah thu a chah a, \u201cCatholic Sakhua hum t\u00fbr","LUTHER-A ROR\u00caLNA HM\u00c2AH 163 leh \\\\hanlent\u00eer z\u00eal t\u00fbrin ka pipute tih d\u00e2n ka zui ang. Luther-a hian a dik lohnate a laml\u00eat duh loh av\u00e2ngin, amah leh a thu dik lo zirt\u00eerte chunga hremna nasa tak buatsaih t\u00fbr a ni. Puithiam pakhat, ama \u00e2tnain a hruai bo lehngh\u00e2l chuan Kristian ram pum a cho va, hetiang biak d\u00e2n dik lo tichat t\u00fbrin ka ram te, ka ro zawng zawng te, ka \\\\hian te, ka taksa, ka thlarau leh ka nunna te ch\u00e2n ka huam e. Luther- a hi ka kalt\u00eer d\u00e2wn a, mipuite z\u00eengah buaina chhet\u00ea pawh siam lo t\u00fbrin thu ka pe ang. Amah leh a thu z\u00e2wmtu zawng zawng te hi kal sual luhlul an ni a, ka hnawt chhuak ang a, khapna thu leh anmahni tihchhiat theihna t\u00fbr thil r\u00eang r\u00eang chu ka ti z\u00eal ang. Chuv\u00e2ngin Ror\u00ealtute zawng zawng chu Kristian rinawm ni t\u00fbrin ka s\u00e2wm e,\u201d a ti a. - Ibid., b. 7, ch. 9. Mahse lalber chuan Luther-a humhimna thu kha a paih lo va, him taka a in a thlen hm\u00e2 chu engmah tih loh t\u00fbr a ti tlat a. Ngaihd\u00e2n inkalh tak a awm ta - Pope aiawhte kh\u00e2n Luthera humhimna thu kha paih an ng\u00ean a, John Huss-a ang bawkin a v\u00e2p chu Rhine luiin l\u00ean ang hmiang an ti a. - Ibid., b. 7, ch. 9. Lalhote erawh chuan, Luther-a hm\u00ealmate ni hlawm mah se, thutiam bawhchhiat chu hnam pum hming chhiatna a ni an ti a, an remti lo va. Huss-a thiha chhiatna nasa tak lo thleng kha an la hre reng a, \u201ckhatiang thil kha German ram pum chungah leh lalber chunga thlent\u00eer lehtu nih kan duh lo ve,\u201d an ti a. Lalber Charles-an an thil rawt khawlo tak a lo hriat chuan, \u201cKhawv\u00eal zawng zawngah rintl\u00e2kna leh thutiam hlenna hi hnawng mah se, lalte thinlungah thlen in a hmu t\u00fbr a ni,\u201d a ti a. - Ibid., bk. 7, ch. 9. Luther-a hm\u00ealmaten lalber kha an la nawr ta z\u00eal a, lalber Sigismund-an Huss-a a tih ang kh\u00e2n ti ve mai la, kohhran kutah ani pawh hi pe ve mai rawh an ti a. Mahse ror\u00eal inkh\u00e2wmnaa Huss-a khaidiat bun chunga lalber hm\u00e2a a din a, \u201cHumhimna min p\u00eak hi en teh,\u201d a tiha, lal ber a sen ta awp awp kha a han hre chhuak a, lalber chuan, \u201cSigismund-a angin ka sen ve awp awp lo vang,\u201d a ti a. - Lenfant, vol. 1, p. 422. Luther-an lalber Charles-a chu thutak a kawhhmuh a, mahse ama duhthu ngeiin a hnial a, ka pipute tih d\u00e2n zui ka tum tlat a ti a. \u2013","164 INDONA ROPUI D\u2019Aubign\u00e9, b. 7, ch. 9. Felna leh thu dik kawng zawh t\u00fbr pawhin a pipute kawng kalsan a tum lo. A paten an tih angin ani pawhin pope thuneihna hi a suahsualna leh a ngilneih lohna zawng zawng n\u00eana \\\\anpui a duh a. A dinhmun chu a tinghet a, a paten \u00eang an hmuh ve ngai loh kha a duh lo va, an tih ngai loh ang thil tih a tum bawk hek lo. Tun lai pawh hian an pipute tih dan.la vuan tlat an tam mai. Pathianin \u00eang rawn p\u00eak belh mah se, an piputen an lo tih loh av\u00e2ngin anni pawhin an ti duh b\u00eek lo va. Kan pipute hunah kan awm lo va, kan tih t\u00fbr leh mawhphurhna pawh a inthuhmun hek lo. Pathian thu dikte keimahnia zawng chhuak lova, kan pipute tih d\u00e2n kan pawng zui mai chuan Pahtianin dik a ti lo vang. Kan pipute mawhphurhna aiin kan mawhphurhna a lian z\u00e2wk a. Kan rochun z\u00eal t\u00fbra \u00eang an hmuhte lakah mawhphurhna kan nei a, Pathian thu a\\\\anga \u00eang lo lang belh lakah pawh mawhphurhna kan la nei ta z\u00eal a ni. Isuan ring lo Judate hn\u00eanah, \u201cKei lo kalin an hn\u00eanah thu sawi suh ila, sual an nei lo t\u00fbr t\u00fbnah erawh zawng an sual chhuanlam t\u00fbr an nei ta lo a ni,\u201d (Johana 15:22) a ti a. He Pathian bawk hian Luther-a hmangin German lalber leh lal dangte hn\u00eanah thu a han sawi a, Pathian thu \u00eang a \u00ean laiin Pathian Thlarauvin inkh\u00e2wmnaa mite chu a s\u00e2wm a, chu chu a s\u00e2wmna hnuhn\u00fbng ber a ni ta. Hm\u00e2n laiin Pilatan chapona leh challan duh v\u00e2ngin khawv\u00eal Tlantu lakah a thinlung a khar a; Felix-a chuan thu dik TI\u00e2ngaupuitu hn\u00eanah, \u201cKal leh ta rih tawh, hun remch\u00e2ng ka neih hunah ka ko vang che, \u201c a ti a. Agrippa pawhin, \u201cRei lo t\u00ea chauh thl\u00eama Kristiana mi siam i tum a nih hi!\u201d a ti bawk a (Tirhkohte 24:25, 26:28). Mahse v\u00e2n a\\\\anga thuchah lo chhuak chu an hnial \\\\heuh va. Lalber Charles pawhin thu dik \u00eang chu hnial a tum ta a, chapona leh a rilrem z\u00e2wnga ror\u00eal a tumna chuan a thinlung a hneh t\u00e2k z\u00e2wk av\u00e2ngin. Luther-a an phiar d\u00e2n thuthang chuan ram tin a d\u00eang chhuak thuai a, khuaa mi zawng zawng an ph\u00e2wkl\u00eak a. Luther-an \\\\hian tam tak a nei a; h\u00eang a \\\\hiante hian Rom khawhlohna phawrh ngamte chunga Rom bengtl\u00e2klohzia leh verv\u00eakzia an hre vek a, Rom kuta awmt\u00eer loh an tum tlat a. Mi lian tam takin, hum t\u00fbrin thu an tiam a.","LUTHER-A ROR\u00caLNA HM\u00c2AH 165 Mi tam takin lalber thup\u00eak kha an sawis\u00eal a, hnial ngam lova, Rom thu hnuaia intukluhna chauh a ni an ti a. Ram tinah lehkhate an tar chiai chuai mai a, \\\\henkhatin Luthera an dem a, \\\\henkhatin an \\\\an a; ch\u00fbng lehkha t\u00e2r z\u00eenga pakhatah chuan, \u201cI chung a pik e, nang ram, lal naupang leh Hotute z\u00eenga ruai\\\\heh thin neitu!\u201d tiin an ziak a (Thuhriltu 10:16). German ram pumah Luther-a lama \\\\ang an tam \u00eam \u00eam tih an hriatin, lalber leh ror\u00ealtute kh\u00e2n, Luther-a hi dik lo taka an tih chuan, ram pumah buaina a awm d\u00e2wn ngei mai, lalber t\u00e2n thleng pawhin a hlauhawm ang an ti hial a. Saxony lal Frederick chu a ngawi tlat a, Luther-a chunga a rilru awm d\u00e2n tak a la tilang duh lo va, mahse ngun takin a v\u00eang ru a, a kal v\u00ealna zawng zawng leh a hm\u00ealmate ch\u00eattlat d\u00e2n te a enthla reng a. Mi tam tak chuan Luther-a an \\\\anzia an thup duh lo va. lal lian pui pui leh mi lian dang te, kohhran hruaitu lian te chu, a inah an khat khup reng a. Spalatin-a phei chuan , \u201cLuther-a pindan t\u00ea tak t\u00eaah a in l\u00eangte an leng lo,\u201d a ti hial a ni. Martyn, vol. 1, p. 404. |henkhat chuan mihring pawh a ni lo hial ang e, ti ni-\u00e2wm takin, an en tlawk tlawk a. A rin ang rinpui lote pawhin a rinawmzia leh a chhia leh \\\\ha hriatna tihbawrhb\u00e2n aia thih pawh a hnial lohziate chu an ngais\u00e2ng lo thei lo. Rom n\u00eana inremna siam t\u00fbrin Luther-a chu an thl\u00eam nas\u00e2. Lalte leh mi lian dangte an lo kal a. \u201cRor\u00ealna leh kohhran dod\u00e2la rin hran i neih chuan, he ram a\\\\anga hnawh chhuah i ni ang a, \\\\anchhan r\u00eang i nei,lo vang,\u201d an ti a. Luther-a erawh chuan: \u201cKalhna awm lovin Krista Chanchin |ha a sawi theih loh. Chuv\u00e2ngin hlauhawmnain emaw, hlauhth\u00e2wnawmnain emaw Lalpa leh a thu a\\\\angin engah nge min \\\\hen ang, chu chauh chu thu dik a ni si a. Ni lo ve, ka taksa, ka thisen leh ka nunna te ka pe e,\u201d a lo ti \\\\hin a. \u2013 D\u2019Aubign\u00e9, b. 7, ch. 10. Anih leh lalber thu hi \u00e2wih mai la, engmah hlauh t\u00fbr i nei lo vang, an ti leh a. \u201cLalberin emaw, lal dangten emaw, Kristian hnuaihnung berin emaw, ka hnathawhte hi an endik leh an r\u00eal, ka thinlung zawng zawngin, ka remti, mahse thil pakhat an tih ngei t\u00fbr chu, a dik leh dik loh teh n\u00e2n Pathian Thu hi an hmang t\u00fbr a ni.","166 INDONA ROPUI Luther-a dinhmun chu thih hlauhth\u00e2wnawmah a awm av\u00e2ngin, a \\\\hiante chuan hmun himah an hruai bo ta daih a.","LUTHER-A ROR\u00caLNA HM\u00c2AH 167 Mihringin Pathian thute awih mai loh chu tih theih engmah a nei lo. Ka chhia leh \\\\ha hriatna dodal t\u00fbrin engmah-min tiht\u00eer tum suh u, Pathian Thu n\u00eana phuar belhbawm tlat a ni,\u201d a ti a - Ibid., b. 7, ch. 10. An thl\u00eam lehna dang chu heti hian a chh\u00e2ng a: \u201cLalberin humhimna min p\u00eak chu, hmang lova paih ka hnial lo. Ka taksa leh ka nunna chu lalber kutah ka dah e, Pathian Thu erawh chu lalber kutah ka dah ngai lo vang,\u201d a ti a. - Ibid., b. 7, ch. 10. Ror\u00ealtute thu rem ang pawm a hnial lo; mahse an thu rem chu Pathian thu n\u00ean a inrem t\u00fbr a ni. Pathian thu leh rinna thuah chuan, Kristian tin hi amah \\\\antu ror\u00eal p\u00e2wl maktaduai lai pawhina an thl\u00e2wp pope ang thova ror\u00ealtu \\\\ha an ni \\\\heuh, a ti bawk a. - Martyn, vol. 1, p. 410. Tunah chuan a \\\\hiante leh a hm\u00ealmaten Rom n\u00eana inzawm leh t\u00fbra thl\u00eam mi a ni lo tih an hre chiang ta. Luther-a chuan thil chhet\u00ea pakhat mai pawh tawlh ni se, Setana leh a hoten an hneh a ni ang. A tawlh duh tlat loh av\u00e2ngin, kohhranin thawvenna a hmu a, hun thar leh hun \\\\ha z\u00e2wk \\\\anna a lo ni ta. Luther-a chuan sakhaw thu a dik leh dik lo ngaihtuah nach\u00e2ng a hria a, a dik a tih anga awm a,hlau lo va, he mi pakhat mai h\u00fb hian kohhran leh khawv\u00eal a fan chhuak a, a dam chh\u00fbng chauh ni lovin, \\\\hangthar awm chh\u00fbng zawng zawng a ni ang. A din nghehna leh rin ngama a awmna hian, hun t\u00e2wp thlengin, a tuar ang la tuar t\u00fbrte a tichak ve ang. Pathian chakna leh ropuina chuan mihringte finzia a kh\u00fbm a, Setana thiltihtheihna zawng zawng pawh a kh\u00fbm. Lalber thup\u00eakin Luther-a chu a in lama haw leh t\u00fbr a lo ni ta a, thiam loh chant\u00eerna pawhin a zui thuai d\u00e2wn tih a hria. Chh\u00fbmin a kawngte a khuh a; mahse Worms khua a chhuahsan chuan, a thinlung chu l\u00e2wmna leh faknain a khat a. \u201cPope kulh chu ramhuaiin a v\u00eang a, mahse Kristan kulh chu a tikaw huau va, Setana pawhin Lalpa chu kei ai pawhin a lo chak z\u00e2wk a nih hi ti lo thei a ni lo.\u201d - D\u2019Aubign\u00e9, b. 7, ch. 11. Worms khua a chhuahsan veleh Luther-an lalber lehkha a thawn a, a din nghehna kha lalber pawisak lohna lamah an kai ang tih a hlau va; \u201cHming \\\\hatnaah emaw hming chhiatnaah emaw, nunnaah","168 INDONA ROPUI emaw thihnaah emaw, engkimah, mihringte nun chhan Pathian thu chauh tih loh chu, i thu-awih t\u00fbrin ka inpeih reng a ni, thinlung hretu Pathian chuan min hriatpui. Tun dam chh\u00fbng thil zawng zawngah rin tl\u00e2ka ka awmna chu a nghing lo vang, he leia hl\u00e2wkna emaw hekna emaw hi chhandamna thuah engmah a ni lo. Chatuan nunna thuah erawh chuan, mihringin mihring bawk hn\u00eana inpump\u00eak chu Pathian duhz\u00e2wng a ni lo. Chutiang inpump\u00eakna chu Pathian anga biak tluk a ni a; thil zawng zawng Siamtu hn\u00eanah chauh inpump\u00eak t\u00fbr a ni,\u201d tiin. - Ibid., b. 7, ch. 11. Worms a\\\\anga a k\u00eer leh chu a kal lam ai mahin miten an lo l\u00e2wm a. Puithiam hnawh chhuah tawh chu kohhran mi lian pui puiin an lo l\u00e2wm a; lalberin a hnawh chhuah tawh chu sork\u00e2r mi lianten an lo l\u00e2wm bawk a. Thusawi t\u00fbrin an s\u00e2wm leh a, lalberin khap mah se pulpitah a lawn leh ta a. \u201cPathian thu phuarbet t\u00fbrin chhia ka chham lo, ka chham ngai bawk hek lo vang,\u201d a ti a. - Martyn, vol. 1, p. 420. Worms khua a chhuahsan hnu lawk kh\u00e2n pope-hoten lalber kha anhmin leh a, thup\u00eak an siamt\u00eer a. He thup\u00eakah hian Luthera chu \u201cSetana, mihring taksa pua puithiam kawr ha\u201d an ti a. D\u2019Aubign\u00e9, bk. 7, ch. 11. Humhimna thu a t\u00e2wp v\u00ealeh, a hnathawhte tiht\u00e2wp vek t\u00fbr tuman an thleng t\u00fbr a ni lo, ei t\u00fbr leh in t\u00fbr an pe t\u00fbr a ni hek lo, thuin emaw, thiltihin emaw, tl\u00e2ng hriatin emaw, a r\u00fbkin emaw tuman \\\\anpuina an pe t\u00fbr a ni lo. Khawiah pawh awm se, man t\u00fbr, ror\u00ealtu hn\u00eana p\u00eak t\u00fbr, a thu awihtuhote pawh lung ina khung t\u00fbr, an in leh lote chhuhsak t\u00fbr. A lehkha ziak zawng zawng tihboral t\u00fbr; tupawh he thup\u00eak anga ti lo apiang, h\u00eang hremna anga hrem ve t\u00fbr,\u201d tiin. Luther-a \\\\antu Saxony lal leh lal dangten Luther-a hnu lawkah Worms an kalsan ve a. Lalber thup\u00eak hi Ror\u00ealnain a remtihpui a. T\u00fbnah zet chuan Romho an l\u00e2wm ta, Kohhran siam\\\\hatna chu a t\u00e2wp taah an ngai a. Pathianin a rawngb\u00e2wltu him n\u00e2n he hun hlauhawmah hian kawng a rawn hawng a. Kalkawnga a kal lai ngun taka enthlatu a awm a, mi rilru ropui tak nei chuan humhim a tum tlat a. Rom lah chu a thihna ngawt lo chuan, thil dang engmahin a tilungawi d\u00e2wn lo.","LUTHER-A ROR\u00caLNA HM\u00c2AH 169 Sakeibaknei k\u00e2 a\\\\anga him theihna kawng khat chauh a awm, chu chu thuhr\u00fbk bo daih a ni mai. Saxony lal Frederick chu Luther-a humhimna ngaihtuah chhuak t\u00fbrin Pathianin finna a han pe a. |hian \\\\hate \\\\anpuiin Saxony lal hm\u00ealmate hmuh ph\u00e2k lohva thuhr\u00fbk daihin a awm ta. Kawnga a kal laia a hnungzuite n\u00eana an inhlat lai takin, Luther-a chu an \u201cman\u201d a, ngaw hnuaiah an kalpui a, tl\u00e2ng chunga lung in ropui, a f\u00e2la awm Castle of Wartburg-ah an kalpui ta daih mai a. An man d\u00e2n leh an thuhr\u00fbk d\u00e2n te an tithur\u00fbk khawp a, rei tak chh\u00fbng chu lal Frederick pawh kh\u00e2n a awmna chin a hre lo, hei hi tihpalh a ni lo va, an tum r\u00eang a ni; Luther-a awmna a hriat miau loh chuan tuma hn\u00eanah a puang lo vang. Luther-a a him tih a hriat chu a duh t\u00e2wk \u00eam \u00eam a. Nipui, f\u00fbr leh fav\u00e2ng a lo ral a, thlasik a lo thleng a, Luther-a chu \u201clung in t\u00e2ng\u201d a la ni ta reng a. Chanchin |ha \u00eang chu a lo chuai d\u00e2wn a a lan av\u00e2ngin Alexander-a leh a hote chu an hlim hl\u00ea a. A chuai d\u00e2wn lo ve, Luther-a chuan thu dik bulpui a\\\\angin a kh\u00e2wnv\u00e2rte a tui a thun khat m\u00eak a ni, tun hm\u00e2 zawng zawng aia \u00eangin a lo la \u00eang chhuak ang. Luther-a chu Wartburg kulhah him takin a awm a. Buaina leh harsatna a han kalsan thei chu a lawm hl\u00ea rih a, mahse chawlh hl\u00ea hl\u00ea chu rei nuam a ti lo va. Hnathawh leh thil harsa lo t\u00e2wk \\\\hang tawh chuan engmah ti lova awm chu hrehawm a tiz\u00e2wk mah a. Khawhar taka a awm lai chuan kohhran awm d\u00e2nte a mitthlain a hmu a, beidawng takin : \u201cA va pawi em! A thinurna ni hnuhn\u00fbngah hian Lalpa hm\u00e2ah kulh anga dinga Israelte chhan chhuak t\u00fbr tumah an awm lo,\u201d a ti a. - Ibid., b. 9, ch. 2. Amah a inngaihtuah thung a, buaina ka han kalsan mai chu dawizep min ti ang \u00e2w,\u201d a ti a. A chan chhiatna leh am\u00e2 taksa himna ngawt a ngaihtuah thuah a indem a. Mahsela chutih lai pawh chuan mi pakhat tih zawh \u00e2wm loh thil ni tin a ti a, a kawlawm chu a d\u00e2wngdah ngai lo. A hm\u00ealmaten. kan ngawiht\u00eer ta hlauh, tiin an uang a; mahse a la ngawi lo tih fiahna an hmuh chuan mak an ti a. Lehkha tam tak a ziak a, German ram pumah an sem darh ur ur mai a. A mite t\u00e2na thil pawimawh ber a ti a - Thuthlung Thar German \\\\awngin a let a. \u201cPatmos\u201d a\\\\angin kum","170 INDONA ROPUI khat d\u00e2wn lai Chanchin |ha a theh darh a, mi sualte leh chutih laia dik lohna awiihte a zilh bawk a. Pathianin a rawngb\u00e2wltu v\u00e2ntl\u00e2ng z\u00eenga a rawngb\u00e2wlna ata a l\u00e2k bo hi, a hm\u00eallmate thinurna lak ata chhanhim n\u00e2n chauh a ni lo; a thawh rimna ata chawlh hahdamt\u00eer a duh v\u00e2ng chauh pawh a ni hek lo. H\u00eang aia rah hlu z\u00e2wk seng t\u00fbr a awm. A awmna hmun tl\u00e2ng fianrialah, amah chauhva t\u00fbm\u00e2 hriat loh hmunah mite \\\\anpui ph\u00e2kin a awm lo va, t\u00fbma fakna ri a hre pha hek lo. Hlawhtlinna hian chapona leh thiltithei intihna a rawn hring ch\u00e2wk a, chumi laka v\u00ean himna t\u00fbr a ni bawk. T\u00fbnah a dinhmun a lo s\u00e2ng ta thut si a, chumi hmuna him taka a awm reng theih n\u00e2n, tuarna leh hnuaihnung taka a awm hi inbuatsaihna \\\\ha a ni r\u00eang a ni. Thu dikin thawvenna a rawn thlen chungah mite an l\u00e2wmin, dik lohna leh sakhaw dik lo biakna khaidiat tichat t\u00fbra Pathianin mihring a rawn hmante kha fak z\u00e2wk an tum \\\\hin a. Setanan miten Pathian an ngaihtuahna leh an hmangaihna l\u00e2k bova mihringte chunga bel a tum ber a; hmanrua mai kha chawi s\u00e2nga, thil engkim chingfeltu kut chu hnuchh\u00e2wn t\u00fbrin mite a hruai \\\\h\u00ee a. Hei ang hian sakhaw hruaitute pawh fak leh zah an hlawhin Pathian tel lova thil an tih theih lohzia an theihnghilh a, mahni inrin t\u00e2wkna rilru an pu \\\\h\u00een. A rah chu mipuite rilru leh ngaihtuahna thunun an tum a, annin Pathian Thu rinpuia neih aiin anmahni chu hruaituah an neih ta \\\\h\u00een a. Kohhran siam\\\\hatna pawh hi a \\\\anpuituten hetianga an tih av\u00e2ngin sawt lohna a awm fo. Hetiang hlauhawmna a\\\\ang hian kohhran siam\\\\hatna chu Pathianin a v\u00eang ang. Hna \\\\ha t\u00e2wk nia mihringten an ngaih mai hi Pahtianin a duh t\u00e2wk lo fo. Am\u00e2 mittlung ngei a duh a ni. Luther- a chu thu dik theh darhtu a nih av\u00e2ngin mite mit chu a chungah a fu a. Thu dik Siamtu chunga mite mit a f\u00fbk theih n\u00e2n Luther-a chu dah bo a ni rih a ni.","171 BUNG 9 SWISS SIAM|HATU (THE SWISS REFORMER) Kohhran din t\u00eerh laia hmanrua Pathianin a han hman ang bawk kha kohhran siam\\\\hat lehna at\u00e2n a han hmang tih kan hmu a. V\u00e2na Pathian chuan, lei mi liante leh hausate, mipuite hruaitu an nih av\u00e2nga fakna leh chawimawina dawng \\\\hangte a thlang lo va. Mipui chunga l\u00eang an nihna chhuangin an chapopuia, mi dangte lainat t\u00fbra siam theih an ni lo va, chuv\u00e2ngin Nazareth mi inngaitl\u00e2wm \\\\anpuitu an ni ve thei lo. Galili rama sangha mantute, mi thawk rim leh mi m\u00e2wl hn\u00eanah kohna a lo kal a! \u201cMi zui rawh u, tichuan mihring mantuah ka siam ang che u,\u201d (Matthaia 4:19). H\u00eang zirt\u00eerte hi an inngaitl\u00e2wm a, zirt\u00eerna dawngsawng peih mi an ni. Chutih hun laia zirt\u00eerna dik lo an \u00e2tchilh loh chuan, a hn\u00e2 thawk t\u00fbrin Isuan hlawhtling takin a zirt\u00eer thei ang. He kohhran siam\\\\hatna hna ropuiah pawh hian chu ang chauh chu a ni. Kohhran siam\\\\hatna hruaitute hi mi hnuaihnung an ni vek a, an hun laia khawv\u00eal ropuina engmah chhuan t\u00fbr nei lo, leh puithiam, an puithiamna sumdawn n\u00e2na hmangte leh sakhaw thil a dik a dawk thlu lova a ni loz\u00e2wnga puithu hlurten an thunun ph\u00e2k loh an ni a. Thil ropui tak puitlin t\u00fbra mi hnuaihnung hman hi Pathian ruat d\u00e2n a ni. Tichuan, chawimawina chu mihringte chung nghat lovin, Pathian, a duhz\u00e2wng ang taka tiht\u00eertu leh tihduhna neiht\u00eertu kha an fak z\u00e2wk ang. Saxony rama lungalhthei lai chhuakt\u00fb in t\u00ea tak t\u00eaa Luther-a a pian hnu lawk kh\u00e2n, Alps tl\u00e2ng k\u00e2ra ran v\u00eangt\u00fb in t\u00ea tak t\u00eaah naus\u00ean a lo piang ve a, a hming chu Ulric Zwingli a ni (1484-1531). Zwingli- a naupan laia an khaw dai v\u00eal thilte leh a lo seilen deuhva zirt\u00eerna a dawnte chu, nakina a hnathawh t\u00fbr at\u00e2na inbuatsaihna \\\\ha tak a lo ni reng a. Tl\u00e2ng lian pui pui, ropui tak tak leh mawi tak tak k\u00e2ra seilian a ni a, a naupan lai a\\\\angin Pathian zahawmzia, a thiltihtheih nasatzia leh a ropuiziain a thinlung a khawih hl\u00ea \\\\hin a. Ch\u00fbng lai tl\u00e2nga miten huaina thil an tihte chu tih ve a ch\u00e2k \\\\h\u00een a. A pi mi","172 INDONA ROPUI Zwingli-a rawngb\u00e2wlna chuan Pathian Thua thutak a chawis\u00e2n av\u00e2ngin, puithiamte dod\u00e2lna a chawk chhuak ta a ni.","SWISS SIAM|HATU 173 thianghlim tak chuan biak ina Bible thawnthu tl\u00eam tl\u00eam an sawi a hriatte a hrilh ve \\\\h\u00een a. Z\u00e2wlneite leh mi dangte thiltih ropui tak tak te, leh Palestina tl\u00e2nga ber\u00e2m puten an beram an v\u00ean laia v\u00e2ntirhkoh lo kal thu te, Bethlehem khuaa naus\u00ean piang Kalvaria thi t\u00e2 chanchinte ngaihnawm ti takin a ngaithla \\\\h\u00een a. Martin Luther-a pa John Luther-a angin Zwingli-a pa pawhin a fapa lehkha thiamt\u00eer a duh a, naupangt\u00ea a nih laiin khaw dangah lehkha zir t\u00fbrin a t\u00eer a. A rilru a chak hl\u00ea a, rei lo t\u00eaah zirt\u00eer thei khawp zirt\u00eertu hmuh a lo harsa ta a. Kum s\u00e2wm leh kum thum a nihin Bern khuaah a kal a, chutah chuan Switzerland rama sikul hmingthang ber a awm a. Mahsela hetah hian thil hlauhawm tak, nakin hnua a rawngb\u00e2wlna tikhawlo thei t\u00fbr a lo awm ta a. Chuta puithiam Friar-ho chuan Monastery-a luht\u00eer ve an tum ta tlat mai a. Dominican Friar leh Franciscan Friar-ho hi mipui h\u00eep tumna lamah an inel nasa mai a. An biak inte an chei mawi a, an inkh\u00e2wmna thiltih r\u00eang r\u00eang a ropui thei ang berin an ti a. Mi thianghlim limte, milim dang thil mak titheite an zawng kh\u00e2wm a, an dah khawm a. Bern khuaa Dominican Friar-ho chuan, he tlangv\u00e2l fing tak hi kan hip theih chuan kan hl\u00e2wk phahin kan zahawm phah d\u00e2wn an ti a; a la naupang hl\u00ea n\u00e2a, thusawi a thiam \u00eam \u00eam mai a, lehkha ziak mi a ni bawk a, music leh hla lam te a thiam si, kan pawisa hmuh tam theih n\u00e2na mipui h\u00eep n\u00e2na kan s\u00ean zawng zawng ai chuan, he naupang hian mi a h\u00eep nasa d\u00e2wn a ni an ti a. Tichuan, bumna n\u00ean, fak derna n\u00ean, Zwingli-a chu Convent-a l\u00fbt t\u00fbrin an thl\u00eam ta chiam mai a. Luther-a chu zirlai a la nih laiin Convent-ah a inph\u00fbm bo daih mai a. Pathian thiltihtheihnain thur chhuak lo phei se, khawv\u00ealin a chan daih t\u00fbr a ni a. Zwingli-a erawh chu chutiang hlauhawma a luh phal a ni d\u00e2wn lo. Puithiamho thil tum d\u00e2n chu a pain a hre hlauh mai a. Puithiam dawngdahho leh tl\u00e2ktlai lova khawsaho awm d\u00e2n z\u00e2wm t\u00fbrin a fapa a phal d\u00e2wn lo. A nun a tihkhawloh hm\u00e2in a theih anga ranga lo haw t\u00fbrin a pan a chah ta a. A pa thu chu a awih a, mahse tleir\u00e2wl chu an v\u00eangah rei a ngam thei lo va, a lehkha zir bawk a \\\\an leh ta a, Basel khuaah a kal ta thung a. He khuaah hian a ni Pathian \\\\hatna thil thlawn p\u00eak Chanchin","174 INDONA ROPUI |ha thu a hriat hmasak ber ni. Zirtirtu pakhat Wittembach-a chu hman lai \\\\awng zirt\u00eertu a ni a. Greek \\\\awng leh Hebrai \\\\awng a zir lai chuan Bible-ah hruai luhin a awm ta a, hetiang hian a naupang zirt\u00eerte thinlungah Pathian \u00eang chu a lo l\u00fbt a ni. Zirt\u00eertute leh mi fingte ngaihd\u00e2n mai aia thu dik th\u00fbk z\u00e2wk leh ropui z\u00e2wk a awm a ni a ti a. Chu thu dik chu Krista thihna chauh hi mi sualte tlan chhuahna a ni tih hi a ni. Zwingli-a t\u00e2n chuan h\u00eang thute hi n\u00ee lo chhuah hm\u00e2a khawf\u00eeng chat ang hi a ni. Zwingli-a chu a dam chh\u00fbng hna thawk \\\\an t\u00fbrin Basel a\\\\anga koh chhuah a ni a. A awmna khua a\\\\anga hnait\u00ea, Alpine bialah a han thawk \\\\an phawt a. Puithiam at\u00e2na nemngheh a nih hnuah, Pathian thu dikte zawng chhuak t\u00fbra a thinlung zawng zawng hman a tum ta a. A \\\\hian pakhat chuan, \u201cKrista ber\u00e2m enkawltuin eng ang chauhva zau nge hriat a mamawh tih a hre si a,\u201d a ti a. - Wylie, b. 8, ch. 5. Pathian Thu a bih th\u00fbk z\u00eal a, Pathian thu dik leh Rom kal d\u00e2n inpersanzia a hmu chiang z\u00eal a. Bible hi Pathian \\\\awngka chhuak, D\u00e2n kal sual thei lo leh huap zau t\u00e2wk a ni tih a ring tlat a, amah leh amah a inhrilhfiah chawp a ni tih pawh a hria a. Thurin siam chawp leh ngaihd\u00e2n ruat sa tinghet z\u00e2wngin Pathian thute a hrilhfiah ngam lo va, mahse a thu zirt\u00eer langs\u00e2rte hmuh chhuah chu a tih t\u00fbrah a ngai a. A awmziate dik tak leh kim taka a hriat theihna t\u00fbra \\\\anpui thei t\u00fbrte chu hmuh a tum z\u00eal a. Thlarau Thianghlim \\\\anpuina a dil bawk a, \\\\awng\\\\ai leh rilru taka diltute hn\u00eanah a awmzia a han puang d\u00e2wn a ni, a ti a. Zwingli-a chuan, \u201cPathian lehkhabu thute hi Pathian a\\\\anga lo kal an ni a, mihring a\\\\anga chhuak an ni lo, ti\u00eangtu Pathian chuan a \\\\awngka chhuakte hi Pathian a\\\\anga lo kal a ni tih a hriatfiaht\u00eer thei ang che. Pathian thu chu a hlawhchham thei lo; a \u00eang a, a inhrilfiah a, a inpuang a, hmangaihna leh chhandamna hmuh n\u00e2n thinlung a ti\u00eang a. Pathianah a thlamuan a, a inngaitlawm a, tichuan a inhloh va, a intibo va, Pathian bawk kha a lo lang ta \\\\h\u00een,\u201d a ti a. He thu dikzia hi Zwingli-a chungah ngei a lo lang. Nakin hnua chutih laia a rilru a ziah lan chu: \u201cPathian lehkhabu thu zir t\u00fbra ka inpump\u00eak tirh chuan, khawv\u00eal finna zirt\u00eerna leh Pathian thu lam zirna hian keimahah","SWISS SIAM|HATU 175 inhnialna a chawk chhuak d\u00e2wn mai \\\\h\u00een a. Heti hian ka ti ta a, \u2018h\u00eang hi chu awmt\u00eer hl\u00ea hl\u00ea la, Pathian awm d\u00e2n chu A thu m\u00e2wl leh fiah tak a\\\\ang hian zir z\u00e2wk rawh,\u2019 ka ti a. Ka rilru ti\u00eang t\u00fbrin Pathian ka dil ta a, tichuan Pathian lehkha thute hi hriat awlsam ka ti ta hl\u00ea mai a ni.\u201d - Ibid., b. 8, ch. 6. Zwingli-a thu zirtirte hi Luther-a hn\u00ean a\\\\anga a hriat a ni lo. Krista Thurin a ni. Zwingli-a chuan, \u201cLuther-an Krista chanchin a puan chuan ka tih ang a ti a ni. Ani chuan Krista hn\u00eana thlarau ka hruai aia tam daih a hruai a. A pawi lo ve. Krista hming lo chu hming dang ka chhal lo vang. A sipai ka ni si a, Amah chauh chu ka hotu a ni. Luther-a hn\u00eanah lehkha kawi khat mah ka ziak lo va, anin a ziak hek lo. Eng v\u00e2ngin? Pathian Thlarau chu pumkhat a ni tih ent\u00eer n\u00e2n a ni, inhre tawn hauh lovin Krista zirt\u00eerna thuhmun kan zirt\u00eer ve ve si a.\u201d \u2013D\u2019Aubign\u00e9, b. 8, ch. 9. Kum 1516-ah Zwingli-a chu Einsiedeln khua Convent-ah thuhriltu at\u00e2n an s\u00e2wm leh a. Hetah hian Rom khawlohna chiang leh zualin a hmu d\u00e2wn ta a ni, Kohhran siam\\\\hatu hna a thawh \\\\anna a ni bawk ang a, a h\u00fb chuan an khua Alps piah daih a thleng ang. Einsiedeln khuaa thil pawimawh tak pakhat chu Mari lim a ni a, thil mak a ti thei a ni an ti a. Convent hungna kawngka lu chungah chuan, \u201cHetah hian sual ngaihdamna hmuh theih a ni,\u201d tiin an t\u00e2r a. - Ibid., b. 8, ch. 5. A f\u00fbr a \\\\h\u00e2lin Nula Thianghlim thl\u00e2nah chuan mipui an lo kal dum dum reng a, kum tina a Hlanna K\u00fbtah phei chuan Switzerland, France leh German ram a\\\\angin mipui tam tak an lo kal kh\u00e2wm \\\\hin a. Zwingli-an ch\u00fbngho a hmuh chuan a thin a khei hl\u00ea a, h\u00eang zirt\u00eerna dik lo b\u00e2wia awmte hn\u00eanah hian, hun remch\u00e2ng denchhenin Chanchin |ha z\u00e2ra zal\u00eanna thu a sawi ta a. \u201cPathian chu A hmun siam danga awm lovin, he Biak Inah hian a awm b\u00eekin ring suh u. Khawi ram a\\\\anga lo kal pawh ni ula, in kiangah Pathian a awm, a ngaithla che u. Hnathawh tl\u00e2ktlailo te, rei tak thanga zinna te, thilp\u00eak te, milim te, Mari leh mi thianghlim dang te hn\u00eana \\\\awng\\\\aina emaw hian, Pathian khawngaihna a hmuhsak thei d\u00e2wn che u em ni? Kan \\\\awng\\\\aia thu tam tak kan sawite hi engnge s\u00e2wt? Puithiam lukhum mawi tak tak, lu k\u00e2wng taka ziah","176 INDONA ROPUI fai, kawr fual tak tak h\u00e2k leh pheikhawk rangkachaka chei mawi bunte hian s\u00e2wtna engnge a neih? Pathianin thinlung a en a, kan thinlung hi Pathian a\\\\angin a hla si. Krista chu vawi khat Krawsah a inhl\u00e2n a, Amah chu kumkhu\u00e2a ringtute sual tihdam nana inthawina a ni. \u201c - Ibid., b. 8, ch. 5. Ngaithlatu tam tak t\u00e2n he zirt\u00eerna hi thil l\u00e2wmawm a ni lo. Ram hla tak a\\\\anga hah tak leh buaithl\u00e2k taka an lo kalna chuan engmah a su thlu lo tih an hriat chuan an lungni lo \u00eam \u00eam a. Kristan ngaihdamna a thl\u00e2wna a p\u00eak chu an hre thiam lo va. Rom-in v\u00e2nkalkawng a siamah an lung\u00e2wi t\u00e2wk a, a aia \\\\ha han zawn buai chu an ngam lo va ni. Thinlung thianghlim zawn ai chuan, Pope leh puithiamte kuta an chhandamna nghah mai chu awlsam an ti z\u00e2wk a. Krista z\u00e2ra tlanna thu chu mi dangte erawh chuan l\u00e2wm takin an pawm a. Rom-in serh leh s\u00e2ng a chawhte kha rilru thlamuan n\u00e2n an hmanpui si lo va. Krista thisen chu an sual thawina a ni tih ringin an pawm ta a. H\u00eang mite hi an ram lamah an haw a, an thil hriat tharte chu mi dangte an hrilh chhawng a; thu dik chuan khaw lian leh khaw t\u00ea a fang chhuak a, nula thianghlim thl\u00e2na lo kal an tl\u00eam ta hl\u00ea a. Thawhlawmte a tl\u00eam a, Zwingli-a hlawh pawhin a tl\u00eam phah a. Mahse hei hian a til\u00e2wm z\u00e2wk a; biak d\u00e2n kal sual leh kawng dik lova \\\\hahnem ngaihna a lo chuai z\u00eal chuan a til\u00e2wm a. Kohhran hotute chuan Zwingli-a tih d\u00e2n chu an hre \u00eam \u00eam a, mahse kan lamah kan la pakait\u00eer thei mahn\u00e2 tih beiseiin an la ngawihsan mai rih a, fak derna te-in an thl\u00eam a. Thu dik erawh chuan, chumi chh\u00fbng pawh chuan mi thinlungah hna a thawk reng a. Einsiedeln-a Zwingli-a thawh rimna hi hmun zau z\u00e2wka thawhna t\u00fbra inbuatsaih l\u00e2wkna a ni, chuta \\\\ang chuan koh a ni thuai ang. Heta kum thum hna a thawh hnuin Zurich khua Cathedral-a thusawina hna thawk t\u00fba koh a ni ta a. Chutih lai chuan he khua hi Switzerland-a khaw pawimawh ber a ni a. He khuaa thiltih hian hmun zau tak a khawih thei d\u00e2wn a. A rawn kotu Kohhran hotute kh\u00e2n thil thar engmah l\u00e2kluh an duh lo va, a hnathawh t\u00fbr chu heti hian an tuk ta a.","SWISS SIAM|HATU 177 \u201cBiak In t\u00e2na pawisa lal\u00fbt tam t\u00fbrin theihtawp chhuahin i \\\\ang t\u00fbr a ni, thil chhet\u00ea pawh i hmaih t\u00fbr a ni lo. Ringtute chu pulpit a\\\\ang leh sual thupha chawina a\\\\angin, s\u00e2wma pakhat leh thil p\u00eakt\u00fbr r\u00eang r\u00eang pea Kohhran an hmangaihzia tilang t\u00fbrin i fuih t\u00fbr a ni. Damlo te, Mass te, leh Kohhran thup\u00eak r\u00eang r\u00eang a\\\\anga tangka lo l\u00fbt tipung t\u00fbrin i taima t\u00fbr a ni a. Sacrament sem leh thusawi leh ber\u00e2mte,enkawl hi Chaplain tih t\u00fbr a ni a. H\u00eang ti t\u00fbrin aiawh i ruai thei ang, thusawiah phei chuan aiawhtu i mamawh ang. Mi liante hn\u00eanah chauh lo chuan Sacrament i pe thei lo vang, chu pawh chu ti t\u00fbra tirh i nih chauhvin; tumah thlei lova i tih hi khap a ni,\u201d an ti a. - Ibid., b. 8, ch. 6. An thup\u00eak chu ngawi rengin a ngaithla a. He hmun pawimawha thawk t\u00fbra s\u00e2wm a nih chunga a l\u00e2wm thute a han sawi t\u00ea t\u00ea a, a tih d\u00e2n t\u00fbr chu a han sawi ta a. \u201cIsua Krista chanchin hi mipuite t\u00e2n thuhr\u00fbk a ni rei lutuk. Ka thusawi n\u00e2n Matthaia ziak bu pum hi ka hmang ang a, ka thusawite chu Pathian Lehkhabua mi chauh a ni ang; a th\u00fbkzia te ka han teh ang a, thu \\\\henkhat chu a dangte n\u00ean ka han khaikhin ang a. |awng\\\\aiin a awmziate hriat ka tum ang a. Pathian ropui n\u00e2n leh a Fapa fak n\u00e2n, leh thlaraute chhandama an awm a, thu dika an din ngheh reng theih n\u00e2n ka rawngbawlna chu ka hl\u00e2n e, \u201c a ti a. - Ibid., b. 8, ch. 6. Kohhran hruaitu \\\\henkhat chuan an duhz\u00e2wng a ni lo va, ti lo t\u00fbrin an thl\u00eam a, Zwingli-a erawh chuan a tum tlat a. \u201cThil thar lakluh ka tum lo, thil hlui, hman laia hun thianghlim lai Kohhrante tih d\u00e2n kha ka zui ve mai d\u00e2wn a ni,\u201d a ti a. A thu dik zirt\u00eer hi miten an lo ngaihven tawh r\u00eang a, a thusawi ngaithla t\u00fbrin mipui tam tak an lo kal a. Biak Ina kal tawh ngai lote pawh an lo kal thar leh a. A thusawi \\\\an n\u00e2n Chanchin |a a han keu phawt a, a chhiar a, tichuan a thu ngaithlatute hriat thiam theih n\u00e2n, Isua dam lai, a thu zirt\u00eer, leh a thihnate a hrilhfiah a. Einsiedeln- a a tih ang bawkin, Pathian thu chauh hi a rin ngam a, Isua thihna chu kan sual thawina famkim a ni tih a hrilhfiah a. \u201cChhandamna hnar Krista hn\u00eanah ka hruai duh che u a ni,\u201d a ti z\u00eal bawk a. - Ibid., b. 8, ch. 6. Mi chi tinr\u00eangin an rawn pan a, ror\u00ealtu te, lehkha thiam te, kut themthiam te leh lo nei mi te. A thusawi chu ngun takin an","178 INDONA ROPUI ngaithla a. Chhandamna chu mi tin t\u00e2n a thl\u00e2wna p\u00eak tih thu chauh a sawi lo va, chutih laia sualna thil \\\\ha lo awm chu a zilh bawk a. Biak in a\\\\ang chuan mi tam tak Pathian fakin an haw leh a, \u201cHe mi hi thu dik sawitu a ni. Kan tan Mosia a ni, Aigupta thim z\u00eeng ata min hruai chhuak ang,\u201d an ti a. - Ibid., b. 8, ch. 6. A t\u00eerah chuan a rawngb\u00e2lna chu an thlahlel \u00eam \u00eam a; mahsela rei lo t\u00eaah kalhna a lo awm ta a. Puithiamho kh\u00e2n a zirt\u00eernate an sawis\u00eal a, a hnathawhte tihbahlah an tum a, \\\\henkhatin an nuih zat a, an chhiat khum a, \\\\henkhatin an vau va. H\u00eang zawng zawng hi Zwingli-an a tuar hr\u00e2m hr\u00e2m a. \u201cMi sualte Isua Krista hn\u00eana hruai kan duh chuan, hetiang thil lakah kan maimitchh\u00eeng t\u00fbr a ni,\u201d a ti ve tlat a. - Ibid., b. 8, ch. 6. Hetih lai hian Kohhran Siam\\\\hatna \\\\anpui thei thil a lo awm a. Mi pakhat Lucian-a an tih chu Luther-a lehkha ziakte n\u00ean Basel a\\\\angin Reformation duh mi pakhatin a han t\u00eer a; h\u00eang lehkhabute hi zuar ila thu dik theh darhna hl\u00e2wk tak a ni thei d\u00e2wn e a ti a. Zwingli- a hn\u00eanah, \u201cHe pa hi pa tl\u00e2ktlai a ni emaw enfiah la, a nih chuan, Luther-a lehkhabute, Lal \\\\awng\\\\aina v\u00e2ntl\u00e2ng t\u00e2na ziak te hi, khawpuiah leh khaw t\u00eaah, in tinahte kaipui sela, miten an lo hriat tam chuan leitu pawh an tam ang,\u201d tiin. - Ibid., b. 8, ch. 6. Chutiang chuan \u00eangin luhna kawngk\u00e2 a hmu z\u00eal a. Pathianin sakhaw kal sualna leh benghawnlohna kawl bun tihtliah","SWISS SIAM|HATU 179 a tum lai takin, Setana chuan a theihtawp chhuahin mihringte chu thima tuama, an kawl bunte nghet leh zuala bunt\u00eer theih n\u00e2n a lo \\\\ang ve a. Isua thisen z\u00e2ra thiamchanna leh ngaihdamna hrilh darh t\u00fbra ram tam taka mi an din lai chuan Rom chuan Kristian ram zawng zawngah pawisaa sual ngaihdamna zawrh kha a han tharthawh leh a. Sual chi tinin man an nei \\\\heuh va, kohhran tangka b\u00e2wm a khah phawt chuan, sual duh duha tihtheihna mite hn\u00eanah an pe a. Beihpui pahnih a inthl\u00fbr ta - pakhat chuan sual ngaihdamna tangkaa lei t\u00fbrin an zuar a; pakhatin Krista z\u00e2ra sual ngaihdamna thl\u00e2wn p\u00eak. Rom chuan sual tih phalna lehkha an pe a, an sum deh chhuah n\u00e2n an hmang a; Siam\\\\hatute erawh chuan sual an duh lo va, sual thawina leh Chhandamtu Krista chu an kawhhmuh a. German ramah chuan sual ngaihdamna zawrh chu Dominican Friar-ho kutah an dah a, Tetzela kh\u00e2n a zuar a. Switzerlandah chuan Franciscan Friar kutah an dah a, Samson-a, Italy mi puithiam chuan a zuar a. Samson-a hian Kohhran t\u00e2n thil \\\\ha tak, pope tangka in tihkhah n\u00e2n a lo hmu tawh \\\\h\u00een a. German a\\\\angin Switzerland a han fang a, mipuiin an bawr luai luai mai a, lo neitu rethei tak takte neih chhun a l\u00e2ksak a, mi hausate hn\u00ean a\\\\angin a la \\\\awk \\\\awk bawk a. Mahse siam\\\\hatna hna hian mi rilrute a lo tidanglam hl\u00ea tawh a, an thil zawrh chu a khap thei lo n\u00e2a, an hmuh tl\u00eam phah ta hl\u00ea a ni. Samsona chu Switzerland a lo l\u00fbt a, a bungraw zawrh t\u00fbr kengin Einsiedeln kiang khuaah a lo thleng a, Zwingli-a pawh Einsiedeln khuaah a la awm a. Zwingli-an chu chu a hriatin, hnial kalh tumin a chhuak a, mahse an inhmu lo. Samson-a chu Zwingli- an a mualpho nasat av\u00e2ngin ram dangah a kal ta thuai a. Zurich khuaah chuan Zwingli-an ngaihdamna siam thiamho kha, a thusawi pahin a tim nek thin a. Samsonan ch\u00fb mi khua a rawn hnaih chuan, Council-in mi pakhat a tir a, chu mi chuan Samsona chu kal z\u00eal ttirin a va hrilh a; verv\u00eak chhuahin khua chu a I\u00fbt hr\u00e2m a, mahse ngaihdamna pakhat mah a hralh lo. Rei lo t\u00eaah Switzerland ram chu a kalsan leh ta a ni.","180 INDONA ROPUI Kum 1519-ah Switzerland ramah hri nasa tak a lo l\u00eang a. Hei hian kohhran siam\\\\hatna a \\\\anpui hl\u00ea. Tiboraltu n\u00eana an inhmatawn meuh chuan, miten ngaihdamna an lei kha engah mah a lo \\\\angkai lo tih an hre chhuak a, an rinna at\u00e2n lungphum nghet z\u00e2wk duh nachang an lo hre ta a. Zurich khuaah Zwingli-a pawh a na ve a, a na hl\u00ea mai a, dam chhuah leh rinawm lo khawpin a n\u00e2 a. A thi ta tite pawhin a thang nual a. Chutiang hunah pawh a rilru huaina leh a beiseina a nghing ngai lo. Rinin Kalvari Kraws a thl\u00eer a, sual ngaihdamna famkim chu a ring a. Thihna kawngk\u00e2 a\\\\anga a lo k\u00eer leh chuan, Chanchin |ha chu a hm\u00e2 aia uar z\u00e2wk leh thatho z\u00e2wkin a sawi a, a thusawi chuan thiltihtheihna mak tak a nei. Mipuite chuan an Pastor, thihna kawngk\u00e2 a\\\\anga lo k\u00eer leh chu an l\u00e2wm \u00eam \u00eam a. Anni pawh chu dam lote leh thichh\u00e2wgte enkawlna a\\\\anga lo kal an ni. Chanchin |ha hlutzia chu tun hm\u00e2 zawng zawng aiin an hriat phah ta z\u00e2wk a. Zwingli-a pawhin thu dikte hriat chian leh zualna a neih belh z\u00eal a. Bible thu-in i siam thar thei a ni tih chu amah ngeiin hriatna a nei ta a. Mihring tl\u00e2kna leh tlan chhuah lehna thu a sawi uar ta ber a. \u201cAdamaah hian kan thi vek a, suala pilin thiamloh kan chang. - Wylie, b. 8, ch. 9. \u201cKristan tlan chhuah lehna t\u00e2wp nei lo min leisak a. A tuarna chu chatuan inthawina a ni a, chatuan daih damna hl\u00f4 a ni a, rinna nghing thei lo nei a, a thihna chunga innghat zawng zawngte t\u00e2n Pathian ror\u00ealna chu kumkhua at\u00e2n a til\u00e2wm a.\u201d Hei pawh hi chiang takin a zirt\u00eer : Krista \\\\hatna","SWISS SIAM|HATU 181 av\u00e2ngin mihringte hi sualah kan awm reng thei lo. \u201cPathian rinna a awmna hmun apiangah Pathian pawh a awm a; Pathian awmna apiangah \\\\hahnemngaihna a zual a, he \\\\hahnemngaihna hian mite thil \\\\ha ti t\u00fbrin a fuihin a nawr \\\\h\u00een.\u201d \u2013 D\u2019Aubign\u00e9, b. 8, ch. 9. Zwingli-a thusawi chuan mite a h\u00eep nas\u00e2 a, a thusawi ngaithla t\u00fbr mipui chuan Biak In an khat tlat reng a. Tl\u00eam tl\u00eamin an hriat thiam theih t\u00e2wkin, thu dik chu a ngaithlatute a hrilh a. An ngaih thiam loh thu sawia tiph\u00e2wkl\u00eak lo t\u00fbrin a f\u00eemkhur \u00eam \u00eam a. A hnathawh pui ber chu Krista zirt\u00eerna lama an thinlungte hruai a ni, A hmangaihna thu lama an rilrute tin\u00eam a, Isua nungchangte an hm\u00e2a tarlan te a ni. Chanchin |ha thu zirt\u00eerna tl\u00e2ngpuite an lo hriat chuan, an rin d\u00e2n leh an tih d\u00e2n, ramhuai biak d\u00e2n ngaihsaktute chu tihdanglam an ni ngei ang. Zurich khuaah Kohhran Siam\\\\hatna chu zawi zawiin a \\\\hang a, hm\u00ealmaten an engto ta hl\u00ea a, an dod\u00e2l \\\\an ta a. A hm\u00e2 kum khat v\u00eal laiah kh\u00e2n, Wittenberg khua puithiam kh\u00e2n Worms khuaah pope leh lalber hm\u00e2ah \u201cni lo vang\u201d a lo ti tawh a. Zurich khuaah pawh hian pope dod\u00e2lna a awm ve ngei d\u00e2wnin a lang. Zwingli-a kha an sawis\u00eal ta chh\u00ean a. Pope lalna hmunah chuan Chanchin |ha puangtute chu h\u00e2l hlum an ni zeuh zeuh va; mahse hei hi t\u00e2wk an ti lo va, kalsualna zirt\u00eertu chu kumkhuaa ngawiht\u00eer an duh a. Tichuan Constance Bishopin Zurich ror\u00ealna Councilah palai pathum a t\u00eer a, Zwingli-an Kohhran D\u00e2n bawhchhe t\u00fbrin mite a zirt\u00eer a, hei hian v\u00e2ntl\u00e2ng z\u00eengah buaina a thlen a hlauhawm. Kohhran thuneihna hnawl a nih chuan ram pumah buaina a awm a hlauhawm, tiin an h\u00eak a. Zwingli-a erawh chuan, \u201cZurich-ah hian Chanchin |ha thu kum li ka lo zirt\u00eer ta a, ram pumah he khua anga thlamuang leh inngeih khawiah mah an awm lo. Chuti a nih chuan Kristian Sakhua hi v\u00e2ntl\u00e2ng himna t\u00fbra inv\u00eanna \\\\ha ber a ni lo vang maw,\u201d tiin a chh\u00e2ng a. - Wylie, b. 8, ch. 11. Palaiho chuan ror\u00ealtute chu an hau va, \u201cChhandamna awm lohna kohhran awm reng in phal t\u00fbr a ni lo,\u201d an ti a. Zwingli-a chuan, \u201cHe hnialna hi awih suh u. Peteran dik taka a chh\u00e2n av\u00e2nga a hming thar Petera vuahtu lungpui Krista bawk kha Kohhran innghahchhan chu a ni. Hnam tin z\u00eengah thinlung taka Lalpa Isua ringtute chu Pathianin","182 INDONA ROPUI a pawm vek a ni. Heta hi Kohhran pakhat chu a awm, chumi p\u00e2wnah chuan tumah chhandamin an awm lo vang,\u201d tiin a chh\u00e2ng a. - D'Aubign\u00e9, London ed., b. 8, ch. 11. He inbiakna av\u00e2ng hian palai pakhat chuan thu dik a pawm ve ta nghal a. Ror\u00ealna Council chuan Zwingli-a an hrem duh lo va, mahse Rom- in thil danga beih leh a tum ta a. A hm\u00ealmaten an phiarna thu Zwingli- an a hriat chuan, \u201cLo kal rawh se, Kh\u00e2m kova lung filawrin a hnuaia tuif\u00e2wn a hlauh ang chauhvin ka hlau ve,\u201d a ti a. - Wylie, b. 8, ch. 11. Kohhran hotuten tihchhiat tuma an beihna chuan, tihchhiat an tuma chu a \\\\anpui ta hlauh va. Thu dik chu a darh zau z\u00eal a. Luther- a a bo t\u00e2k daih av\u00e2nga German rama mi tam tak lunghnualte kh\u00e2n, Switzerland rama Chanchin |ha darh zauzia an hriat chuan an lo huai thar leh a. Kohhran siam\\\\hatnain Zurich khuaa zung a han kaih ngheh chuan, suahsualnate a bo va, inngeihna leh inlungrualna te a lo awm a. Zwingli-a chuan, \u201cKan khuaah chuan inremna-in awm hmun a khuar a, inhau a awm hek lo, verv\u00eakna a pil bo va, in\u00eets\u00eekna lah a bo zo ta, innghirnghona engmah a awm lo. Hetiang inpumkhatna hi Lalpa hn\u00ean a\\\\ang leh kan thurin a\\\\ang tea lo kal a ni. H\u00eang thil hian inremna rahin min han titlai a ni,\u201d a ti a. Ibid., b. 8, ch. 15. Kohhran siam\\\\hatuhovin an hneh z\u00eal av\u00e2ngin, Rom-in tihchhiat a tum leh zual a. German rama Luther-a hnathawhte tihchhiat n\u00e2n tihduhdahna a s\u00e2wt lohzia an hre tawh a; t\u00fbnah chuan siam\\\\hatuten hriamhrei an hman ang bawk hman ve an tum ta a. Zwingli-a n\u00ean inhnialna ropui an nei ang a, a buatsaihna chu an kutah a awm ang, hnehna an chan loh theih loh n\u00e2n, inhnialna hmun an thlang a, Coun- cil Memberte pawh an thlang vek ang. Zwingli-a an kuta vawi khat a awm tawh chuan an chhuah leh tawh lo vang. A hruaitu ber \\\\awng thei lova an siam chuan, a p\u00e2wl siam pawh awl taka tihr\u00eam theih a ni ang. An thil tum taka erawh hi chu an z\u00eap tlat a. Inhnialna hmun at\u00e2n Baden khua an ruat ta a. Zwingli-a erawh chu a kal ve lo. Zurich khua ror\u00ealtute chuan Pope-ho tih d\u00e2n rinhlelhna an nei a, chu lovah Pope lalna hmuna Chanchin |ha pawmtute t\u00e2na meipui an chh\u00eam an hre si a, intiboral mai t\u00fbra an","SWISS SIAM|HATU 183 pastor va kal chu an phal ta lo va. Zurich khuaah chuan pope mite chu engzat pawh lo kal se hnialpui a peih a. Baden khua erawh chu, tun hnai lawka martar thisen chhuahna a ni a, chuta va kal chu thih ngei ngeina a ni mai. Zwingli-a aiawh t\u00fbrin mi pahnih Oecolampadius leh Haller te an thlang ta a. Rom mite hruai t\u00fbr chuan mi hmingthang Dr. Eck a ni ang a, lehkha thiam tak tak dang tam tak leh sakhaw hruaitu hovin an \\\\awi-\u00e2wm ang. Inhnial Inkh\u00e2wmah Zwingli-a a tel lo n\u00e2a, h\u00fb a nei hl\u00ea. Ziaktute chu pope hote kh\u00e2n an thlang vek a, mi dangin an ziah ve chuan tihhlum t\u00fbr a ni. Mahse Zwingli-a chuan an inkh\u00e2wmna thiltihte chu famkim takin ni tin a hre thei z\u00eal a. Zirlai pakhat inhnialnaa awm ve chuan, chh\u00fbna an inhnialna thu zawng zawng chu tlai lamah a ziak chhuak vek a. H\u00eangte leh Oecolampadiusan Zwingli-a lehkha a thawnte n\u00ean, zirlai pahnih dangin an tlanpui leh ta vat a, Zwingli-a an va pe \\\\h\u00een a. Zwingli-an a chh\u00e2nna leh tih d\u00e2n t\u00fbrte leh chh\u00e2ndan t\u00fbrtea a thur\u00e2wn chu z\u00e2nah a ziak leh vek a, z\u00eengah zirlai pahnihte kh\u00e2n Baden-ah an tlanpui leh a. Khawpui kawngk\u00e2 v\u00eangtuten an rinhlelh loh n\u00e2n Arb\u00e2wmin Ar an han chhipchhuan \\\\euh va, harsatna awm lovin an lut thei z\u00eal a. Hetiang hian Zwingli-a chuan a khingpuite chu a chai hah ve a ni. Myconius-a chuan, \u201cInngaihtuaha, mutmu pawh tuah lova, tih d\u00e2n t\u00fbrte Baden khuaa thlen z\u00eal hi, amah ngei va kala, a hm\u00ealmate va hnial aiin a \\\\angkai z\u00e2wk a ni,\u201d a ti hial a. D\u2019Aubign\u00e9, b. 11, ch. 13. Rom-ho kha hneh tawh saa inngaiin Baden-ah an lo kal a ni a, an silhf\u00ean ropui berte an han inbel a, lunghl\u00fb-in a tle chuai mai a. An khawsa nuam ngei mai. An chaw-ei dawhk\u00e2n chu ei t\u00fbr tuihn\u00e2i tinr\u00eang leh uain \\\\ha thlan chhuah tinr\u00eangin a k\u00fbr l\u00fbk a. An kohhran hnathawh rit tak tihz\u00e2n n\u00e2n hlimhlawpna lam thilte an ti a. Lehlam thung chu, \u201ckutdawh zawng an nih loh hi,\u201d mipuite chuan an ti a; ei t\u00fbr an ngah lo bawk a, an chaw ei pawhin a awh rei lo hl\u00ea mai. Oecolampadius-a thlen-in pa chuan a mikhual chu a\u2019n enthla ru a, lehkha chhiara a hmuh loh leh \\\\awng\\\\aiin a hmu a, mak a ti hl\u00ea mai a, he pa hi sakhaw mi, mi \\\\ha tak a nih hi a ti hial a.","184 INDONA ROPUI Inkh\u00e2wmnaah chuan Dr. Eck-a chu, intivei takin pulpitah a han lawn a; Oecolampadius-a erawh chu kawr chhe tak hain a khingpui hm\u00e2ah thingtumah an \\\\hut luiht\u00eer a. - Ibid., b. 11, ch. 13. Dr. Eck- a chuan a aw tl\u00e2ng \\\\ha tak leh amah a inrin t\u00e2wkna chu a \\\\angkaipui hle. Hmingthanna leh sum leh paia vur t\u00fbr a nihzia a ngaihtuahin \\\\hahnem a ngai leh zual a, thurin hlawhtling taka humtute chuan l\u00e2wmman tam tak an hmu \\\\h\u00een a. A \\\\an a \\\\hat loh deuh chang chuan hmuhsitna leh \\\\awng chaltlai te a han hmang \\\\h\u00een a. Oecolampadius-a thung chu thuhnuai rawlh leh mahni inring t\u00e2wk lo a ni a, a huphurh hl\u00ea a, a thusawi \\\\an tirh berah chuan, kh\u00fbn takin, \u201cPathian thu chauh lo chu ror\u00eal dik tehna dang ka pawm lo,\u201d a ti a. - Ibid., b. 1 1, ch. 13. A hm\u00eal han lan danah chuan, a nun a n\u00eam hl\u00ea a, a \\\\awngkam pawh a \\\\ha; mahse a thei hl\u00eain a hneh hl\u00ea a. Rom-ho kh\u00e2n an din pangngaiin kohhran tih din an \\\\anchhan a; siam\\\\hatuho kha chuan Bible chauh an \\\\anchhan a. Oecolampadius- a chuan \u201c\u2018Tih d\u00e2n\u2019 hian kan Switzerland ramah thuneihna a nei lo, kan ram inawp d\u00e2n tl\u00e2ngpui n\u00ean a inrem chauh loh chuan; t\u00fbnah zawng rinna lam huah chuan Bible hi kan ram d\u00e2n tl\u00e2ngpui chu a ni ta, \u201c a ti a. - Ibid., b. 11, ch 13. He inhnialtute pahnih inan lohna hian thiltih a nei. Kohhran siam\\\\hatuin a thiam thu n\u00eam tak leh inngaitl\u00e2wm takin a sawi a, chu chuan mi rilru a khawih a; Eck-a chapo leh uangthuang leh bengchheng kha an hawisan a. Inhnialna chuan ni s\u00e2wm leh ni riat a awh a, a t\u00e2wpah pope hote chuan hnehna an chang ta a. Ror\u00ealtu tam z\u00e2wk chuan Rom an \\\\an a. \u201cKohhran siam\\\\hatute chu, hneh in ni e, nangni leh in hruaitu Zwingli-a pawh kohhran a\\\\anga hnawh chhuah in ni e,\u201d an ti ta a. Mahsela an inhnialna rah chu tunge seng, chiang takin a lang. An inhnialna chuan kohhran siam\\\\hat \\\\anpuina rilru a han tipung chiam a, a hn\u00fb rei lo t\u00eaah khaw pawimawh Bern leh Basel chu a khaw pumin Kohhran siam\\\\hatna lama \\\\ang an lo ni ta a.","185 BUNG 10 GERMAN RAMA SIAM|HATNA HMAS\u00c2WN D\u00c2N (PROGRESS OF REFORM IN GERMANY) Luther-a a bo ta daih mai si a, German ram puma mi an mangang a. Engtin nge ni ta tiin mi tin an inz\u00e2wt a; thuthang ni lo pui puite a tam bawk a, mi tam tak chuan an that ta a nih d\u00e2wn hi an ti a. S\u00fbnna nasa tak a awm a; a \\\\hianteho chauhvin an s\u00fbn lo va, kohhran Siam\\\\hat a\\\\anga \\\\anpui ve ngai lo mi s\u00e2ng tam takin an s\u00fbn a. Mi tam tak chuan thihna phuba la t\u00fbrin chhia an chham m\u00eak bawk a. Chuti taka mipuite an chungah an thinur tih Rom-hovin an hriat chuan hlauhawm an ti hl\u00ea a. A thi tih a than tirh v\u00eal lai chuan an l\u00e2wm hl\u00ea a; t\u00fbnah erawh chuan mipuite thinur bihr\u00fbk bosan tak an n\u00e2p a. An z\u00eenga a awm laia huai tak taka a thiltih aiin a bo t\u00e2kna hian Rom-ho chu a tibuai nasa ta mai a. Thinura Luther-a tihboral tumtute kha, t\u00fbna lung in t\u00e2ng, chechang thei lova a awm t\u00e2k av\u00e2ngin, an hlau leh ta \u00eam \u00eam mai a. Pakhat chuan, \u201cInhumhim kan duh chuan, meichher chhi ila, Luther-a zawngin khawv\u00eal pum dap chhuak ila, mipuite hn\u00eanah pe leh ila, hei chauh hi kan himna kawng a ni,\u201d a ti hial a ni. \u2013D\u2019Aubign\u00e9, b. 9, ch. 1. Lalber thup\u00eak lah kha tuman an pawisa hlei thei tawh lo. Luther-a ringawt mai chu mite engto a ni ta si a, Pope aiawhho kha an lungni lo \u00eam \u00eam mai a. A la dam e, mahse lung in t\u00e2ng a ni tih an hriat chuan mipuite chu an thlamuang deuh va, mahse Luther-a lama \\\\an ch\u00e2k phah n\u00e2n mipuiten an hmang a. A lehkha ziakte chhiar an ch\u00e2k lehzual a. A hm\u00ealmate ropuizia pawisa lova, a mala Pathian Thu chhantu mi huaisen \\\\anpui t\u00fbrin mi tam tak an lo chhuak a, kohhran siam\\\\hatna chu a chak deuh deuh va. Luther-a chi tuh chu hmun tinah a lo \\\\iak a. Thuhr\u00fbk bova a awmna hian, thuhr\u00fbk bova awm lova a tih theih","186 INDONA ROPUI German rama dod\u00e2ltute chuan siam\\\\hatna dod\u00e2l n\u00e2n hmanraw r\u00e2wv\u00e2 tak tak an ruai a.","GERMAN RAMA SIAM|HATNA HMAS\u00c2WN D\u00c2N 187 loh t\u00fbr thil tam tak a han tipuitling. An hruaitu a awm ta si lo va, mi dangten an ch\u00eat ve a hun ta tih an hria. Rinna thar leh thathona thar n\u00ean, hnathawh ropui tak a \\\\an tawh sa chu a bahlah mai loh n\u00e2n theiht\u00e2wp chhuahin an \\\\ang ve ta a ni. Setana pawh a d\u00e2wngdah b\u00eek lo. Siam\\\\hat tumna apianga a thiltih \\\\h\u00een chu tih a han tum leh ta a, hnathawh dik, a lema thlakthleng a, mipui buma tihboral a ni. Kristian kohhran awm tirh laia Krista der an lo chhuak angin, he kum zabi s\u00e2wm leh paruknaah hian z\u00e2wlnei der an lo chhuak a. Sakhaw insingsa v\u00eala mite rilru a ph\u00e2wkl\u00eak lai chuan mi tl\u00eamt\u00ea rilru pawh a tidanglam a; h\u00eang mite hian v\u00e2n a\\\\anga inl\u00e2rna engemaw b\u00eek hmuah an inngai a, kohhran siam\\\\hatna Luther-an chhet\u00eaa a \\\\an kha tipuitling t\u00fbra Pathian thup\u00eak kengtute kan ni an ti a. Dik tak chuan Luther-a sak sa kha an rawn \\\\hiat a ni. Kohhran Siam\\\\hatna innghah chhan bulpui, Pathian Thu, hi engkima engkim a ni tih hi an duh lo va, anmahni hruai d\u00e2n leh ngaihd\u00e2n danglam fo thei chu an ring z\u00e2wk a. Hetianga d\u00e2wt thu leh dik lohna hriat chhuahna hn\u00e2r an hnawl t\u00e2k chuan, Setanan mite rilru a duh ang anga a hruai kawi theihna kawng a inhawng ta a ni. Ch\u00fb z\u00e2wlnei der z\u00eenga pakhat chuan v\u00e2ntirhkoh Gabriel-a zirt\u00eer ka ni a ti a. Zirlai pakhat a hnungzuitu chuan a zirlaite kalsanin, Pathianin A thute hrilhfiah n\u00e2n finna min pe a ti a, amah ang bawka uar lutuk ching miten an zui a. H\u00eang mite thiltih d\u00e2n hian hna a thawk thei hl\u00ea. Luther thusawite kh\u00e2n, miten thinlungah siam\\\\hatna a \\\\ulzia a rawn thlen a; h\u00eang mite thusawi hian mi rinawm tak takte pawh a hruai sual ta hlawm a. He p\u00e2wl hruaitute hi Wittenberg-ah an kal a, Melanchthona leh a hnathawhpuite an va bia a. \u201cMipuite zirt\u00eer t\u00fbrin Pathianin mi tir a. Lalpa Pathian n\u00ean kan inbe \\\\h\u00een a; thil lo la thleng t\u00fbrte kan hria, apostolte leh z\u00e2wlneite kan ni. Dr. Luther-a hmuh kan duh,\u201d an ti a. -Ibid., b. 9, ch. 7. Anni chuan a ngaihna an hre lo hl\u00ea a, an thil tawh ngai hauh loh a la ni a, khawi lam kawng nge zawh t\u00fbr tih lah an hre hek lo. Melanchthon-a chuan, \u201cH\u00eangho hian thlarau mak tak zawng an nei","188 INDONA ROPUI maw le, mahse eng thlarau nge ni ang? Kawng khat ngaihtuahin Pathian Thlarau dod\u00e2l a hlauhawm si a; kawng dangah chuan Setana thlarauvin min hruai bo a hlauh awm si,\u201d a ti hial a. Ibid., b. 9, ch 7. Zirt\u00eerna thar rah chu a lo lang ta thuai a. Miten Bible an thlahdah \\\\an emaw, an thlahdah thuai emaw a lo ni ta a. Sikulte chuan mumal a nei ta lo va, zirlaite chuan thununna ngaithla lovin an zirlai an thlahthlam a, University-te an chhuahsan a. Kohhran Siam\\\\hatna chawk thar leh enkawl t\u00fbra fing t\u00e2wka inngaih kh\u00e2n chhiatna kotl\u00e2ng an rawn thlen ta mai a. Rom-ho lah kha an thatho thar a, \u201cVawi khat kan han bei leh ang a, engkim kan ta a ni mai,\u201d an ti a. -Ibid., b. 9, ch. 7. Wartburg a\\\\angin Luther-an a hriat chuan a lungngai hl\u00ea mai, \u201cSetanan hei ang hripui hi a la rawn t\u00eer ang tih ka ring r\u00eang a,\u201d a ti hial a ni. \u2013 D\u2019Aubign\u00e9, b. 9, ch. 7. H\u00eang z\u00e2wlnei hming invuahte awm d\u00e2n tak chu a hria, thu dik a tihchhiat theihzia pawh a hria. Pope leh lalber dod\u00e2lna pawhin heti \u00eam chuan a tibuaiin a tilungngai lo. Kohhran Siam\\\\hatna \\\\hian intite chu a hm\u00ealma lian ber an lo ni a. Thu dik a inhn\u00eamna ber leh a l\u00e2wmna ber kha, kohhran chawh buaina leh innghirnghona chawh chhuah n\u00e2n hman a ni ta si a. Kohhran Siam\\\\hatna hnathawhah hian Luther-a chu Pathian tirh a ni a, a tum aia thui a kal a. T\u00fbna a dinhmunte hi a t\u00eer a\\\\anga a tum chiah pawh a ni lo; thil nasa taka tihdanglam a tum chiah hek lo, Pathian kuta hmanrua chauh a ni a. A hnathawhin a khawih zauzia a ngaihtuah chang chuan a khur \\\\h\u00een. Vawi khat phei chu heti hian a ti a, \u201cKa thurinte hian mi pakhat chauh pawh a tina d\u00e2wn tih hria ila chu, chu mi chu eng anga hniam leh rethei pawh ni se, (Ka thurin chu Gospel hi a ni a, tumah a tina thei lo va) laml\u00eat leh loh ai chuan vawi s\u00e2wm pawh ka thi nawn duh,\u201d a ti hial a. - Ibid., b. 9, ch. 7. Kohhran Siam\\\\hatna khawpui Wittenburg khua chu t\u00fbnah chuan thlarau sual changho thu thuin a awm ta mai a, d\u00e2n l\u00eam a awm thei tawh hek lo. He buaina hi Luther-a zirt\u00eerna a\\\\anga lo chhuak a ni lo; mahse German ram puma a hm\u00ealmate chuan Luther-a an puh a. \u201cHei ang mai mai hian a ni maw Kohhran Siam\\\\hatna a t\u00e2wp d\u00e2wn?\u201d","GERMAN RAMA SIAM|HATNA HMAS\u00c2WN D\u00c2N 189 a ti \\\\h\u00een. - Ibid., b. 9, ch. 7. Pathian hn\u00eana a han \\\\awng\\\\ai vak zawngin, a thinlungah thlamuanna a lo l\u00fbt leh \\\\hin a. \u201cHe hna hi ka ta a ni lo va. I ta a ni a, \\\\\u00e2wmkailo thil mai mai hian tihbawlhhlawh phal suh ang che,\u201d tiin a \\\\awng\\\\ai a. Chutih hun lai taka awm bo daih mai chu a tuar ta ngang lo va, Wittenberg-a kal a tum ta a. Hmanhmawh takin a kal kawng hlauhawm tak chu a zawh \\\\an leh ta. Ram puma hnawh chhuah a ni si a, a hm\u00ealmate chuan an duh hun huna an thah a thiang a, a \\\\hianten kawng engmaha an \\\\anpui a thiang si lo va, an thleng thei bawk hek lo. Sork\u00e2rin a thu zirt\u00eer ringtute chungah thup\u00eak khauh tak an siam si a. Mahse Chanchin |ha a boral d\u00e2wnin a hria a, Lalpa hmingin, thu dik hum t\u00fbrin hlau lovin a chhuak ta a ni. Saxony lal hn\u00eanah lehkha a thawn a, Wartburg chhuahsan a tumna chhante a sawi hnu chuan heti hian a ti a. \u201cLalte leh Elector- te aia chungnung z\u00e2wk humhimin Wittenberg khuaah ka kal d\u00e2wn tih lo hria ang che. I \\\\anpuina dil ka tum lo va, I mi humna dil ahnehin keiman ka hum z\u00e2wk ang che. Min hum duh tih chu hria ila Wittenberg khuaah ka kal kher lo vang. He hnathawh tidarh zau thei khandaih engmah a awm lo. Mihringte remtihpui leh \\\\anpui lohvin Pathian chauhvin engkim a ti t\u00fbr a ni. Rinna nei lian bertu chu mahni inhum thei bertu a ni,\u201d tiin. Ibid., b. 9, ch. 6. Kalkawnga a kal laiin lehkha a thawn leh a, \u201cNang leh khawv\u00eal thinurna chu ka chungah hri thla rawh u, ka inpeih reng e. Wittenberg khuaa mite chu ka ber\u00e2mte an ni l\u00e2wm ni? Pathianin min kawlt\u00eer a ni l\u00e2wm ni? A \\\\ul chuan an t\u00e2na thi t\u00fbrin ka int\u00e2wk tarh mai t\u00fbr a ni l\u00e2wm ni? Chu lo chu Pathianin kan ram a hremna t\u00fbr thil r\u00e2pthl\u00e2k kan rama a lo thleng hmuh ka hlau em a ni,\u201d a ti a. - Ibid., b. 9, ch. 7. Luther-an a hnathawh chu fimkhur tak leh inngaitlawm takin, mahse rilru nghet tak siin, a han \\\\an a. \u201cTalhtum n\u00eana thilsiam chu thuin kan \\\\hiat t\u00fbr a ni. Ring lo te leh ring dik lo te chungah tihluihna ka hmang lo vang. Tumah tihluih t\u00fbr an ni lo. Zal\u00eanna hi rinna laimu a nisi a,\u201d a ti a. - Ibid., b. 9, ch. 8.","190 INDONA ROPUI Luther-a a lo thleng ta a, thu a sawi d\u00e2wn tih chu Wittenberg khuaah a thang chhuak rang hl\u00ea mai. Ram tin a\\\\angin mipui an lo kal a, biak in an khat tlat a. Pulpitah a han lawn a, fing tak leh nunn\u00eam takin mipuite chu a zirt\u00eer a, a fuih a, a hlu bawk a. Mass tihbo thua kut tum lo lekte thu chu heti hian a ti a. \u201cMass hi a \\\\ha lo. Pathian duhz\u00e2wng a ni lo, b\u00e2n t\u00fbr r\u00eang a ni. Khawv\u00eal pumah hian Chanchin |ha z\u00e2nriahin thl\u00e2k se ka duh a ni a; mahsela tihluihna hmangin, Mass a\\\\angin tumah kai chhuak suh u. He thu hi Pathian kutah kan dah t\u00fbr a ni. Keini ni lovin, A thu chuan hna thawk rawh se. Engv\u00e2ngin in ti maw? Belvawtuin a kuta hlumte a keng angin mite thinlung ka kutin ka keng lo. |awng theihna thu kan nei, tih theihna thu kan nei lo. Thu i sawi ang, a b\u00e2k chu Pathian ta a ni. Tihluihna lo hmang ta ila ka t\u00e2n engnge s\u00e2wt? Chhiatkhumna, a hming maia tih ve mai maina, nuihzat n\u00e2na mi tih d\u00e2n zirna, mihring d\u00e2n siam leh verv\u00eakna chauh ka hmu ang. Mahsela thinlunga tihtakna, rinna leh hmangaihna r\u00eang a awm lo vang. H\u00eang thil pathum tl\u00e2kchham hi thil zawng zawng tl\u00e2kchhamna a ni, chutianga awmt\u00eer n\u00e2n engmah, ka s\u00eang lo vang. Nang leh kei leh khawv\u00eal zawng zawng chakna \\\\angrual aiin Pathian thu maiin thil a tiropui thei z\u00e2wk. Pathianin thinlung a han vawn a, thinlung a l\u00e2k tawh chuan engkim hnehin a awm \\\\h\u00een. \u201cThu ka sawi ang a, ka ziak bawk ang, mahse tumah ka tilui lo vang, rinna hi tihluiha neih thil a ni lo. Ka tih d\u00e2n hi en ula, pope ka dod\u00e2l a, sual ngaihdamna zawrh ka dod\u00e2l bawk a, pope \\\\huihruaite pawh ka dod\u00e2l a ni, mahsela kut thl\u00e2k leh buaina chawk chhuakin a ni lo. Pathian thu chu ka t\u00e2rlang a; thu ka sawi a, ka ziak bawk a, hei mai hi a ni ka tih. Mahsela ka muthilh hl\u00e2nin ka thusawite chuan pope thilte chu a hneh a, lal leh lalberin chutiangin an ti thei lo. Ka tih a ni lo va, Thuin a tih a ni. Tihluihna hmang ta ila, German ramah thisen a luang a ni ang. Engnge a rah? Taksa leh thlarau boralna. Chuv\u00e2ngin ka ngawihsan a, thu chu amaha khawv\u00eala tlan v\u00eal t\u00fbrin ka hnutchhiah,\u201d a ti a. - Ibid., b. 9, ch. 8.","GERMAN RAMA SIAM|HATNA HMAS\u00c2WN D\u00c2N 191 Luther-a chuan ni tin hapta pumhl\u00fbm thu a sawi a, Pathian thu chuan hlimna dik lovin a phuarte a tichat a. Chanchin |ha chakna chuan kal sualte chu dikna kawng a han zawht\u00eer leh a. Luther-an h\u00eang hlim sualte n\u00eana inhmatawn hi a duh lo, an tih d\u00e2n hi sual tihpunna chauh a ni. Mi ngaihtuahna t\u00e2wi leh mahni inthunun thei lo an ni tih a hria. V\u00e2n a\\\\anga hriatt\u00eera awm kan ni ti mah se kalhna chhet\u00ea emaw, zaidam taka zilhna leh hrilhna emaw an ngaithei d\u00e2wnin a hre lo va. Thuneihna s\u00e2ng ber neiin an insawi a, mi tinin chu chu phun lo va awih mai t\u00fbrin an ph\u00fbt a. Inbiak an ngen t\u00e2k tlat chuan a remti ta a. An dik lohna a han tih d\u00e2n zet chuan, h\u00eang z\u00e2wlnei derte hi rang takin Wittenberg a\\\\angin an kal bo ta a. He hlim sualna hi t\u00fbnah chuan dan chah a ni a, mahse kum tam tak hnuah a lo lang l\u00eah a, chutah phei chuan thil a khawih pawi nasa. An hruaitute chanchin hi Luther-an tihian min hrilh a; \u201cPathian Lehkhabu hi an t\u00e2n chuan lehkhabu thi a ni a. \u2018Thlarau! Thlarau!\u2019 tiin an au va. An thlarauvin a hruaina lamah ka kal lo vang. Zahngai thei Pathian chuan chutiang kohhran, mi thianghlimte chauh awm theihna lakah min humhim rawh se. Kei zawng mi hnuaihnung, mi chak lo, damlo, sual nei tih inhria, Pathian \\\\anpuina leh thlamuanna ng\u00eana an rilru th\u00fbk ber a\\\\anga au \\\\h\u00eente kianga awm hi a ni a ka duh \\\\h\u00een,\u201d a ti a. -Ibid., b. 10, ch. 1 0. H\u00eang hlim sualho z\u00eenga an chelek ber chu Thomas Munzer-a a ni a, thiltithei tak a ni, kawng dikah kal phei se \\\\angkai tak t\u00fbr a ni, mahse sakhaw dik awm d\u00e2n hi chhet\u00ea pawh a hre lo. Khawv\u00eal siam\\\\hat duhnain a khat a, mahsela mi dang hlim thar thutte ang bawkin, Kohhran Siam\\\\hatna chu mahniah a in\\\\an hmasa phawt t\u00fbr a ni tih a theihnghilh a. - Ibid., bk. 9, ch, 8. Thuneih theihna hmuna awm a ch\u00e2k a, khawiah mah pahnihna nih a duh lo, Luther-a lakah pawh. Rom thuneihna chu Bible thuneihnaa an thl\u00e2k hian pope nihna dang an siam lek a ni a ti a. Siam\\\\hatna dik tak \\\\an chhuak t\u00fbra Pathian tirh ka ni a ti a. \u201cTupawh he thlarau nei chuan Pathian lehkhabu chu hmuh pawh hmu ngai lo mah se rinna dik a nei a ni,\u201d a ti a ni. -Ibid., b. 10, ch, 10.","192 INDONA ROPUI H\u00eang kal sualho zirt\u00eertute hian pawimawh nia an hriatte chu an zui mai a, an rilru ngaihtuahna lo chhuak apiang kha Pathian aw-ah an ngai a, chuv\u00e2ngin an kal thui lutuk vak \\\\h\u00een. A \\\\hen phei chuan Bible an h\u00e2l a, \u201cLehkhain a that a, Thlarauvin nunna a pe,\u201d tiin an au va. Munzer-a zirt\u00eerna hi thil mak danglam deuh deuh, mite duhz\u00e2wng a ni a; mihringte ngaihd\u00e2n leh riruat d\u00e2n Pathian Thu aia dah chungnun chu an chapona remz\u00e2wng a ni. A thurin hi mi tam takin an pawm. V\u00e2ntl\u00e2ng Pathian biaka tih d\u00e2n hi a han sawis\u00eal phawt a; lalho thuawih pawh hi Pathian leh Beliala \u00e2wih kawp tum ang a ni a ti bawk. Mite rilru chuan pope nghawngkawl chu an hl\u00eep \\\\an ta a, sork\u00e2rin khapna thup\u00eak an siamte pawh an ngaithei ta lo va. Munzer-a thu zirt\u00eer danglam, Pathian remtih a ni a tih kh\u00e2n, mipuite a hruai kawi a, thunun hleih theih lohvin an awm a, an duh ang angin an awm ta a. Hei hian intualvuakna a han thlen a, German ramah thisen a luang ta ngh\u00ea ngh\u00ea a ni. Kal sualte thiltih av\u00e2nga chhiatna lo awmah Kohhran Siam\\\\hatna an hman tel av\u00e2ngin, Luther-a chu Erfurt-a a awm laia a rilru lungngaihna ang khan nasa leh zualin a han delh a. Pope lama \\\\ang lalho kh\u00e2n, he helna hi Luther-a thurin av\u00e2nga lo awm a ni an ti a. Hei hi chhan awm hauh lova puh ni mah se, Luther-a a tilungngai \u00eam \u00eam a. Thu dik leh \u00e2tna thiltih angkhata an ngai chu tuar har a ti \u00eam \u00eam mai a. Kal sualhote thurin a dod\u00e2lin Pathian hruai kan ni an tihte chauh kha dod\u00e2l lovin, sork\u00e2r chunga hel in ni a tih av\u00e2ngin, helho kh\u00e2n Luther-a an haw \u00eam \u00eam mai bawk si a. Lalho leh v\u00e2ntlang huat thu a sawi a ang ta hl\u00ea. Kohhran Siam\\\\hatna a chhiat thuai beiseiin Rom-ho an lawm \u00eam \u00eam a; thiltih dik loh Luther-an tihdik a tum hr\u00e2m hr\u00e2mte kha Luther-a tihah an puh a. A helho kh\u00e2n, dik lo taka hremin kan awm a ni an ti bawk a, mi tam takin an vuipui a. A dik lo lama \\\\angte chunga lo awm fo tawh \\\\hin angin, martar changah te an ngai a. Siam\\\\hatna theiht\u00e2wpa dotute chu, nunr\u00e2wnna leh hnehsawhna av\u00e2ng chauhva tuar tiin khawngaih an hlawh a. Hei hi Setana hnathawh a ni. Helna rilru hi hm\u00e2nah v\u00e2nah a lang tawh a, chu rilru bawk chuan he hel lehna hi a chawk chhuak a ni.","GERMAN RAMA SIAM|HATNA HMAS\u00c2WN D\u00c2N 193 Setanan sual hi felna, felna hi sualna ti t\u00fbrin mite hruai bo a tum reng a, a hlawhtling hl\u00ea. Thu dik hum t\u00fbra hlau lova an \\\\an \\\\h\u00een av\u00e2ngin, Pathian rawngb\u00e2wltu rinawmte chuan mite anchhia leh hmuhsitna an dawng fo va. Setana thawhpuite chuan fak an hlawh a, martar te an ti a; Pathian chunga rinawm, zaha \\\\anpui z\u00e2wk t\u00fbrte kha, rinhlelh kaiin, a malin an ding fo \\\\h\u00een a ni. Thianghlimna lem leh tihthianghlimna derin tun thlengin bumna hna a la thawk fo va. Luther-a dam laia mi bawk kha, hm\u00eal dang dang puin a lo la lang \\\\h\u00een a, Pathian thu a\\\\angin mite a hruai bovin, Pathian D\u00e2n awihna lama inpe lovin, mahni ngaihd\u00e2n leh hriat d\u00e2n zui t\u00fbrin a la hruai fo va. Thianghlimna leh thu dik deus\u00e2wna a awm theih n\u00e2n, hei hi Setana hriamhrei \\\\ha ber a la ni fo. Chanchin |ha dod\u00e2lna kil tin a\\\\anga lo kal chu Luther-an huai takin a lo do va. Inbeihna hmun apiangah Pathian Thu thiltihtheihzia a lo lang a. He thu hmang hian Pathian thuneihna pope-in a chhuhsak chu a do va, lehkha thiamte thil suangtuahte a do va; kal sualho, Kohhran Siam\\\\hatna \\\\anpui tumte lakah lungpui angin a ding nghet a. H\u00eang dod\u00e2ltute zawng zawng hian Pathian lehkhabu hi, hn\u00e2wl khat chuan an hn\u00e2wl vek a, mihring finna hi hriatna leh sakhaw dik hriatna bulpui a ni tiin an chawi s\u00e2ng a. Khawv\u00eal awm d\u00e2n p\u00ealin thilmak a awm lo va, thlarau hruaina a awm hek lo tih ringtute chuan ngaihtuah chhuah theihna an chawi s\u00e2ng a, sakhaw dik leh dik lo chhui n\u00e2n an hmang bawk \\\\h\u00een. Rom-ho chuan, pope hian Pathian th\u00e2wk khumna a chang a, chu chu zirt\u00eerte a\\\\anga chhum lo chat lova a rochun, englai maha danglam ngai lo a ni an ti a; hei hian khawlohna chi tinr\u00eang leh tih lutukna chi tinr\u00eang, zirt\u00eerte hn\u00eana thup\u00eak thianghlim lam sia tihr\u00fbk theihna hun remch\u00e2ng \\\\ha tak a siam a ni. Munzer-a leh a \\\\hianten Pathian th\u00e2wkkhumna kan chang an tih pawh hi, an rilru kal v\u00eal mai mai a\\\\anga lo chhuak a ni a; a rah chu Pathian leh mihring thuneihna dod\u00e2lna a ni. Kristian dikte chuan Pathian Lehkhabu hi Pathian th\u00e2wk khum, thu dik rob\u00e2wm at\u00e2n leh Pathian th\u00e2wk khum nia inchh\u00e2l mi dangte fiahna at\u00e2n an pawm tlat thung a.","194 INDONA ROPUI Wartburg a\\\\anga a lo k\u00eer hnu rei lo t\u00eaah Luther-an Thuthlung Thar a lehlin kha a zo ta a. Chanchin |ha chu German mite hn\u00eanah, anmahni \\\\awng ngeia p\u00eak a lo ni ta. Thu dik ngainatute chuan l\u00e2wm \u00eam \u00eamin an pawm a; mihringte thup\u00eak leh pipute tih d\u00e2n z\u00e2wmtute erawh chuan an hmusitin an duh ve lo va. V\u00e2ntl\u00e2ng mi naranin Pathian D\u00e2n thup\u00eakte an hnialpui thei d\u00e2wn tih puithiamten an ngaihtuah chuan an thlamuang lo hl\u00ea a, an hriat lohzia a lang mualpho mai d\u00e2wn a. Mihringte ngaihtuahna ralthuam chu thlarau khandaih lakah a him zo d\u00e2wn lo. Rom chuan Pathian Lehkhabu darh zauna dang t\u00fbrin a mite zawng zawng chu thu a pe ta a, mahsela thup\u00eak te, \u00e2nchhia te, sawisakna tein a dang zo lo. Bible chu a sawis\u00eala a khap nasat poh leh miten a thu zirt\u00eer hriat ch\u00e2kna an nei zual a, a chhiar theite chuan chhiara zir hl\u00e2n an nghakhlel a; an kalna apiangah an keng a, an chhiar an chhiar a, bung leh ch\u00e2ng thu tam tak en lova an sawi theih hm\u00e2 chu an duh t\u00e2wk lo va. Thuthlung Thar miten an ngaihhlutzia Luther-an a hriat chuan Thuthlung Hlui lehlin pawh a \\\\an nghal a, a rang thei ang berin, a bu hrang t\u00ea t\u00eain a chhuah ta a ni. Luther-a thil ziakte chu khaw lianah leh khaw t\u00eaah an lawm \u00eam \u00eam a. \u201cLuther-a leh a \\\\hianten an phuah kh\u00e2wm a, mi dangin an sem darh a. Puithiamhote pawhin, Monastery-a an luh dawna an thutiamte kha a dik lo a ni tih hriain, engmah ti lova hman tl\u00e2k lohva awm mai mai aiin, thawh rim an thlang ta z\u00e2wk a, mahse Pathian thu sawi t\u00fbrin engmah an hre si lo. Luther-a leh a \\\\hiante lehkhabu hralhin ram tin an fang a, in tin an tlawh a. Geman ram chu hetiang lehkhabu zuar mi huaisenin a lo khat ta a.\u201d - Ibid., b. 9, ch, 11. H\u00eang lehkhabute hi, lehkha thiam te leh thiam lo te, mi hausa leh rethei, mi tinrcngin ngun takin an zir a. Z\u00e2nah zirtirtuten meilum ai kh\u00e2wmte hn\u00eanah an chhiar thin a. Thu dik mantute chuan Pathian Thu chu lawm takin an pawm a, mi dangte an hrilh chhawng ve z\u00eal a. Pathian Thu chu Pathian th\u00e2wk khuma p\u00eak a ni tihte an enfiah a. \u201cI thu hrilhfiah hian mite a ti\u00eang a; Mi m\u00e2wlte chu a hriat thiamt\u00eer \\\\h\u00een.\u201d (S\u00e2m 119:130). Pathian Thu zirna hian mite rilru leh thinlung a tidanglam nasa \u00eam \u00eam a. Pope ror\u00ealna kh\u00e2n a khua leh tui te chu kahpath\u00eer ngh\u00e2wng- kawl a baht\u00eer a, zahthl\u00e2k tak leh engmah hriatna","GERMAN RAMA SIAM|HATNA HMAS\u00c2WN D\u00c2N 195 nei lova chelh behin an awm a. Thil serh t\u00fbr an siam chawpte chu khermei takin an z\u00e2wm a, mahse an rawngb\u00e2wlna zawng zawngah hian thinlung leh ngaihtuah theihnain hmun a chang lo. Luther-a chuan Pathian Thu dik chu m\u00e2wl tak leh fiah takin a zirt\u00eer a; Pathian Thu ngei mipuite kutah a han dah kh\u00e2n, mipuite ch\u00e2kna lo muhil tawh chu a han kai harh a, an thlarau lam nungchangte a tithianghlimin a timawi a, thutak ngaihtuahnaah chakna thar leh thathona thar a han pe leh a. Mi tinr\u00eangin, mi hausa leh rethei, a lian a t\u00eain, Bible an keng \\\\heuh va, Kohhran Siam\\\\hatna thurin an hum vek a. Pope hote chuan Pathian thu zir chu puithiamte kutah an dah a, zirt\u00eerna thar hnial t\u00fbrin an ko chhuak ve ta a. Pathian thu leh Pathian thiltihtheihzia engmah an hre si lo va, mi kal sual leh tlawktlaw tia an nuihzat \\\\h\u00eente kh\u00e2n puithiam leh rawngb\u00e2wltu te chu an chhang dang ta z\u00eal mai a. Catholic ziaktu pakhat chuan, \u201cLuther-an a hnungzuitute hi Pathian Lehkhabu chauh lo chu, thu dang r\u00eang r\u00eang engmah ring lo t\u00fbra a thunun vek hi chu a pawi a nih hi,\u201d a ti hial a. -Ibid., b. 9, ch, 11. Lehkha thiam mang lote pawhin thu an sawi a, an thusawi ngaithla t\u00fbrin mipui tam tak tak an lo kal a; Pathian thu hria inti mi lian pui puite an hnialpui a. H\u00eang mi ropuite hnialna at\u00e2n Bible zirt\u00eer thu m\u00e2wl tak an han chhan chuan, an hriat tl\u00eamzia chu zahthl\u00e2k takin a lo lang ta \\\\h\u00een. Lehkha thiam ropui tak takte leh puithiamte ai pawhin","196 INDONA ROPUI inhlawhfa mi te, sipai te leh hmeichhia leh naupang te pawhin Bible thu zirt\u00eer chu an hre z\u00e2wk. Chanchin |ha ringtute leh pope zirt\u00eerho danglamzia chu, mipui vantl\u00e2ng zing ai mahin zir s\u00e2ngho z\u00eengah a lang. \u201cPuithiamho zirna lam ngaihsak lo leh \\\\awng zirna thlahthlamho dod\u00e2ltu tlangv\u00e2l \\\\henkhat an awm a. H\u00eang tlangv\u00e2lte hi rilru zau tak, zir peih tak, Pathian Lehkhabu thu chhui peih tak leh hm\u00e2n lai thil \\\\hate hria an ni a. Rilru taima, nungchang s\u00e2ng leh thinlung huaisen an nei a. H\u00eang tlangv\u00e2lte hian hriatna zau tak an nei a, rei tak chh\u00fbng chu tuman an chelh lo. H\u00eang tlangv\u00e2l siam\\\\hatna \\\\antute hian Rom kohhran lehkha thiamte inkh\u00e2wmnaa hnial an tawh ch\u00e2ngin awl taka an hnial thlak theih \\\\hin av\u00e2ngin, hriatna nei tl\u00eamhote chu an buai ta \\\\h\u00een a, mite nuihzatin an awm ta \\\\h\u00een. Inkh\u00e2wm t\u00fbr an lo tl\u00eam ta deuh deuh va, puithiamte chuan ror\u00ealtute \\\\anpui an ng\u00ean ta a, an theiht\u00e2wpin an thu ngaithla \\\\hintute chu hruai k\u00eer leh an tum a. Mahse mipuite chuan zirt\u00eerna tharah an thlarau ril\\\\\u00e2m ch\u00e2wmna chaw \\\\ha an hmu a, mihring d\u00e2n siam chawpna buhs\u00ee ei tl\u00e2k lohva rei tak lo ch\u00e2wmtute chu an kalsan ta a. Tihduhdahna a lo thlenin thu dik zirt\u00eertute chuan Isua thu, \u201cHe khuaah hian an tihduhdah hunah che u, khaw dangah tlansan ang che u,\u201d (Matthaia 10:23) a tih kha an ngaithla a. \u00cang chuan hmun tin a chhun \u00eang tawh a. Tl\u00e2nchhiate kh\u00e2n an t\u00e2na kawng lo hawng ch\u00e2k tak tak an tam tih an hria a, chutah chuan an riak a, Krista chanchin an sawi a, a ch\u00e2ng chuan biak inah te, biak in an hmuh zawh loh leh m\u00ee inah te, khawlaiah, te, khawiah pawh ngaithlatute awmna hmun chu an t\u00e2n hmun thianghlim a ni. Thu dik thatho taka an thlangaupui chu dan rual lohvin a lo darh zau ta a ni. Thu dik chu kohhranin an tichhe thei lo va, sork\u00e2rin an tichhe thei hek lo. Lung in te, sawisakna te, khandaih te leh meipui te thawh mah se a chhe thei chuang lo. Mi tam takin an rin nghehna chu thisen chhuahin ch\u00e2r mah se thu dik chu a kal z\u00eal. Tihduhdahna chu thu dik tihdarh zauna chauh a ni z\u00e2wk. Setanan tihboral a tumna hmanruate kh\u00e2n, Pathian hnathawh leh Setana hnathawh a danglamzia a tilang chauh a ni.","197 BUNG 11 LALHO HNIALNA (PROTEST OF THE PRINCES) Kohhran siam\\\\hatna \\\\anpuina t\u00fbra aw chhuak ropui ber chu, lalberin kum 1529-a Spires khuaa Ror\u00ealna, Diet of Spires a koh \\\\uma German rama Kristian lalho aw kha a ni. H\u00eang Pathian lama \\\\ang lalho huaina te, an rinawmna te leh an din nghehna te av\u00e2ngin, an hnua mi zawng zawngin mahni rilrua \\\\ha tihz\u00e2wng anga awm theihna zal\u00eanna kan hmu a ni. Kohhran siam\\\\hata awmte chu, t\u00fbn thlengin an hnialkalhna av\u00e2ngin \u201cProtestant\u201d tih an la ni ta reng a; an \\\\anchhan thu bulpui chu, \u201cProtestant thurin bulpui bawk kha a ni.\u201d \u2013 D\u2019Aubign\u00e9, b. 13, ch. 6. Kohhran Siam\\\\hatnain hun harsa a thleng ta. Lalber thup\u00eak, Edict of Worms-ah kh\u00e2n Luther-a chu hnawhchhuah a ni a, thu a zirt\u00eer khap a ni a, a thurinte pawh khap a ni a, chutichung pawhin sakhaw thua inhmuhmawhna khawiah mah a la awm lo va. Pathian thiltihtheihnain thu dik dod\u00e2ltute a dang tlat z\u00eal a. Lalber Charles V chuan Kohhran Siam\\\\hatna hi tihchhiat a tum tlat a, tichhe t\u00fbra a kut a lek apiangin, a talhtum lo la kawi t\u00fbr thil eng emaw a awm ziah \\\\h\u00een. Vawi tam tak chu, Rom dod\u00e2ltute chu tihboral an ni d\u00e2wn ta ngei an ti \\\\h\u00een a; mahse a hun takah khawchhak lam a\\\\angin Turkey sipaite an lo thawk a, a ch\u00e2ng leh France lal, a ch\u00e2ng chuan pope ngei pawh, German lal a lo ropui z\u00eal av\u00e2ngin a \u00eets\u00eek a, a do ta a nih kha; hetianga ram buaina k\u00e2rah Kohhran Siam\\\\hatna chu tawh buai lohvin a awm a, a lo chak deuh deuh va, a darh zau z\u00eal bawk a. A t\u00e2wpah chuan pope leh a hnuaia lalho an inhmuhmawhna bengdaiin Kohhran Siam\\\\hatna bei t\u00fbra inthurual an tum ta a. Kum 1526-a Spires khuaa ror\u00eal inkh\u00e2wm Diet inkh\u00e2wmna lian z\u00e2wk awm leh hm\u00e2 chu, ram bung hranga mite sakhaw zal\u00eanna an pe \\\\heuh va. Mahse engmah hlauhthawn thilte a awm t\u00e2k loh chuan, lalberin kum 1529-ah Spires khuaah bawk Ror\u00ealna Diet a ko nawn leh a, a tum","198 INDONA ROPUI ber chu Kohhran Siam\\\\hatna tihchhiat a ni a. Lalhote chu Kohhran Siam\\\\hatna dodal t\u00fbrin, a theih chuan tihluihna hmang lova thl\u00eam thl\u00fbk tum t\u00fbr a ni a, a theih loh erawh chuan lalber chuan chemsen lek mai t\u00fbrin a inbuatsaih a. Pope-hote chu an hlim hl\u00ea a. Spires khuaah an lo kal \\\\euh va. Kohhran siam\\\\hatute leh anmahni lawmtute an huatzia an tilang nasa hl\u00ea a ni. Melanchthon-a chuan, \u201cKeini chu le, m\u00ee kamchhe tleuhna mai leh khawv\u00eal bawlhhlawh phiah kh\u00e2wm mai kan ni a; mahse Krista chuan a mi khawngaihthl\u00e2kte hi a han thl\u00eer ngei ang a, a hualhim ang,\u201d a ti a. - Ibid., b. 13, ch. 5. Kristian Lal, Ror\u00ealna Diet-a lo kalte kha an thlen ina Chanchin |ha thu sawi khap tlat an ni a. Mahsela Spires khaw mipuiten Pathian thu hriat an ch\u00e2k ve si a, khap ni mah sela, Saxony lal chapelah Pathian thu ngaithla t\u00fbrin mi s\u00e2ng tam tak an lo kal thuai a. Hei hian thu t\u00e2wp a han thlen thuai a. Ror\u00ealtute hn\u00eanah lalber thuchah a lo thleng a, mahni duh anga sakhaw biak phalna hian buaina chauh a rawn thlen av\u00e2ngin \\\\hiat leh t\u00fbr, tiin thu a han pe a. Thu dik ngaihtuah lova thup\u00eak hian Kristian lalte kha a tilungni lo \u00eam \u00eam a. Pakhat chuan: \u201cKrista chu Kaiapha leh Pilata kutah a awm leh ta,\u201d a ti hial r\u00eang a. Rom-ho kha an pawngpawrh zual a. Pope mi pakhat chuan, \u201cLuther-a hote ai, chuan Turkey-ho pawh an \\\\ha z\u00e2wk; Turkey-ho chuan chawnghei n\u00eete pawh an nei a, Luther- a hote erawh chuan an bawhchhia a. Pathian lehkhabu thianghlim leh kohhran dik lohna hluite hi, a engemaw z\u00e2wk thlan t\u00fbr lo ni ta se, a hmasa z\u00e2wk hi kan hn\u00e2wl t\u00fbr a ni,\u201d a ti a. Melanchthon-a chuan, \u201cNi tinin, ror\u00eal inkh\u00e2wm kim lai takin, Faber-a chuan, keini Chanchin |ha mite min vawmna t\u00fbr lungtum thar a nei reng, \u201c a ti a. \u2013 D\u2019Aubign\u00e9, b. 1 3, ch. 5. Sakhaw inngaihtheih tawnna kha d\u00e2n rema siam a ni a. Kristian ram bung hranga Chanchin |ha ringtute chuan an zal\u00eanna tihkh\u00e2wbawna chu do tlat an tum a. Worms thup\u00eak angin Luthera kha hnawhchhuah a ni a, Spires khuaa a kal phal a ni ta lo va, mahse a hnathawhpui \\\\henkhat leh lal \\\\henkhat Kohhran Siam\\\\hatna \\\\anpui t\u00fbra Pathianin a kohte kh\u00e2n a ai an awh a. Luther-a hum \\\\hintu, Saxony lal ropui Frederick kha a thi ta si a, mahse a unaupa,","LALHO HNIALNA 199 amah thl\u00e2ktu Duke John kha l\u00e2wm takin Kohhran Siam\\\\hatna lamah a \\\\ang a; inremna ngaina mi a ni n\u00e2a, Kohhran Siam\\\\hatna chungch\u00e2ng thuah a huaiin a \\\\angkai hl\u00ea a ni. Puithiamhovin, rin d\u00e2n thar zawmna ram zawng zawngte hi pope hn\u00eanah an intul\u00fbt t\u00fbr a ni an ti a. Kohhran siam\\\\hatute erawh chuan zal\u00eanna an neih \\\\hin kha an chuh ve tlat a. Pathian thu l\u00e2wm taka hmu tawh ramte Rom hnuaiah kan lo l\u00fbt thei lo an ti tlat a. Hetiang hian thu an rawt ta a ni: Kohhran Siam\\\\hatna awm lohna hmunah chuan Worms Thup\u00eak hi hman t\u00fbr; Kohhran Siam\\\\hatna awmna ramah pawh, helna chawh chhuah hlauhawm lova an tih theih d\u00e2wn loh chuan, mi dangte \u00e2wiht\u00eer an tum t\u00fbr a ni lo va, inhnial buai theihna thil an sawi t\u00fbr a ni lo va, Mass-te an dod\u00e2l t\u00fbr a ni lo va, Roman Catholic miten Luther-a rin d\u00e2n an zawm an phal t\u00fbr a ni hek lo. \u2013 D\u2019Aubign\u00e9, b. 13, ch. 5. He thu hi Diet-in a remti a, pope puithiamho leh kohhran hruaitute chu an hlim \u00eam \u00eam a. He thup\u00eak hi hman t\u00fbr lo ni ta sela, Kohhran Siam\\\\hatna thu chu a la hre ngai lote hn\u00eanah a darh zau thei lo ang a, a thlen tawhna hmunah pawh ... hmun a khuar nghet thei lo vang. D\u2019Aubign\u00e9, b. 13, ch. 5. Zal\u00ean taka thusawite khap a ni ang a. P\u00e2wl dang zawm khap a ni ang a. Hetiang khapna leh inn\u00eak ch\u00eapna pawm t\u00fbrin kohhran siam\\\\hatute chu an ph\u00fbt a. Khawv\u00ealin a thil thl\u00e2khlelh kha a boral d\u00e2wn ta a ang hle. \u201cRom thuneihna siam ngheh leh a nih chuan an d\u00e2n bawhchhiatna bawk kha a lo k\u00eer leh ngei ang a; hnathawh, in\\\\henna leh kal sualnain a tihbahlah hl\u00ea tawh, tihchhiat vekna t\u00fbr chhuanlam engemaw an hmu ngei bawk ang. - Ibid., b. 13, ch. 5. Kristian-ho inr\u00e2wn t\u00fbra an han \\\\hu kh\u00e2wm chu an thlaph\u00e2ng hl\u00ea mai. \u201cEngtia tih t\u00fbr nge ni ta ngai le?\u201d tiin an inen v\u00eal a. Eng ang z\u00e2wng pawhin thu titlu s\u00ea, khawv\u00eal pum a nghawr d\u00e2wn a ni. \u201cKohhran Siam\\\\hatna hruaitute chuan intul\u00fbtin, Thup\u00eak chu an pawm mai em ni ang? He hun, nam\u00ean lova buaithl\u00e2kah hian, Kohhran siam\\\\hatute t\u00e2n kawng zawh sual a awl \u00eam \u00eam a. Thup\u00eak pawm chu lo titlu ta pawh ni se, chhan \\\\ha tak tak leh chhuanlam t\u00fbr \u00e2wihawm tak tak an hre \\\\euh vang. Luther-a p\u00e2wl lalhote kha,"]
Search
Read the Text Version
- 1
- 2
- 3
- 4
- 5
- 6
- 7
- 8
- 9
- 10
- 11
- 12
- 13
- 14
- 15
- 16
- 17
- 18
- 19
- 20
- 21
- 22
- 23
- 24
- 25
- 26
- 27
- 28
- 29
- 30
- 31
- 32
- 33
- 34
- 35
- 36
- 37
- 38
- 39
- 40
- 41
- 42
- 43
- 44
- 45
- 46
- 47
- 48
- 49
- 50
- 51
- 52
- 53
- 54
- 55
- 56
- 57
- 58
- 59
- 60
- 61
- 62
- 63
- 64
- 65
- 66
- 67
- 68
- 69
- 70
- 71
- 72
- 73
- 74
- 75
- 76
- 77
- 78
- 79
- 80
- 81
- 82
- 83
- 84
- 85
- 86
- 87
- 88
- 89
- 90
- 91
- 92
- 93
- 94
- 95
- 96
- 97
- 98
- 99
- 100
- 101
- 102
- 103
- 104
- 105
- 106
- 107
- 108
- 109
- 110
- 111
- 112
- 113
- 114
- 115
- 116
- 117
- 118
- 119
- 120
- 121
- 122
- 123
- 124
- 125
- 126
- 127
- 128
- 129
- 130
- 131
- 132
- 133
- 134
- 135
- 136
- 137
- 138
- 139
- 140
- 141
- 142
- 143
- 144
- 145
- 146
- 147
- 148
- 149
- 150
- 151
- 152
- 153
- 154
- 155
- 156
- 157
- 158
- 159
- 160
- 161
- 162
- 163
- 164
- 165
- 166
- 167
- 168
- 169
- 170
- 171
- 172
- 173
- 174
- 175
- 176
- 177
- 178
- 179
- 180
- 181
- 182
- 183
- 184
- 185
- 186
- 187
- 188
- 189
- 190
- 191
- 192
- 193
- 194
- 195
- 196
- 197
- 198
- 199
- 200
- 201
- 202
- 203
- 204
- 205
- 206
- 207
- 208
- 209
- 210
- 211
- 212
- 213
- 214
- 215
- 216
- 217
- 218
- 219
- 220
- 221
- 222
- 223
- 224
- 225
- 226
- 227
- 228
- 229
- 230
- 231
- 232
- 233
- 234
- 235
- 236
- 237
- 238
- 239
- 240
- 241
- 242
- 243
- 244
- 245
- 246
- 247
- 248
- 249
- 250
- 251
- 252
- 253
- 254
- 255
- 256
- 257
- 258
- 259
- 260
- 261
- 262
- 263
- 264
- 265
- 266
- 267
- 268
- 269
- 270
- 271
- 272
- 273
- 274
- 275
- 276
- 277
- 278
- 279
- 280
- 281
- 282
- 283
- 284
- 285
- 286
- 287
- 288
- 289
- 290
- 291
- 292
- 293
- 294
- 295
- 296
- 297
- 298
- 299
- 300
- 301
- 302
- 303
- 304
- 305
- 306
- 307
- 308
- 309
- 310
- 311
- 312
- 313
- 314
- 315
- 316
- 317
- 318
- 319
- 320
- 321
- 322
- 323
- 324
- 325
- 326
- 327
- 328
- 329
- 330
- 331
- 332
- 333
- 334
- 335
- 336
- 337
- 338
- 339
- 340
- 341
- 342
- 343
- 344
- 345
- 346
- 347
- 348
- 349
- 350
- 351
- 352
- 353
- 354
- 355
- 356
- 357
- 358
- 359
- 360
- 361
- 362
- 363
- 364
- 365
- 366
- 367
- 368
- 369
- 370
- 371
- 372
- 373
- 374
- 375
- 376
- 377
- 378
- 379
- 380
- 381
- 382
- 383
- 384
- 385
- 386
- 387
- 388
- 389
- 390
- 391
- 392
- 393
- 394
- 395
- 396
- 397
- 398
- 399
- 400
- 401
- 402
- 403
- 404
- 405
- 406
- 407
- 408
- 409
- 410
- 411
- 412
- 413
- 414
- 415
- 416
- 417
- 418
- 419
- 420
- 421
- 422
- 423
- 424
- 425
- 426
- 427
- 428
- 429
- 430
- 431
- 432
- 433
- 434
- 435
- 436
- 437
- 438
- 439
- 440
- 441
- 442
- 443
- 444
- 445
- 446
- 447
- 448
- 449
- 450
- 451
- 452
- 453
- 454
- 455
- 456
- 457
- 458
- 459
- 460
- 461
- 462
- 463
- 464
- 465
- 466
- 467
- 468
- 469
- 470
- 471
- 472
- 473
- 474
- 475
- 476
- 477
- 478
- 479
- 480
- 481
- 482
- 483
- 484
- 485
- 486
- 487
- 488
- 489
- 490
- 491
- 492
- 493
- 494
- 495
- 496
- 497
- 498
- 499
- 500
- 501
- 502
- 503
- 504
- 505
- 506
- 507
- 508
- 509
- 510
- 511
- 512
- 513
- 514
- 515
- 516
- 517
- 518
- 519
- 520
- 521
- 522
- 523
- 524
- 525
- 526
- 527
- 528
- 529
- 530
- 531
- 532
- 533
- 534
- 535
- 536
- 537
- 538
- 539
- 540
- 541
- 542
- 543
- 544
- 545
- 546
- 547
- 548
- 549
- 550
- 551
- 552
- 553
- 554
- 555
- 556
- 557
- 558
- 559
- 560
- 561
- 562
- 563
- 564
- 565
- 566
- 567
- 568
- 569
- 570
- 571
- 572
- 573
- 574
- 575
- 576
- 577
- 578
- 579
- 580
- 581
- 582
- 583
- 584
- 585
- 586
- 587
- 588
- 589
- 590
- 591
- 592
- 593
- 594
- 595
- 596
- 597
- 598
- 599
- 600
- 601
- 602
- 603
- 604
- 605
- 606
- 607
- 608
- 609
- 610
- 611
- 612
- 613
- 614
- 615
- 616
- 617
- 618
- 619
- 620
- 621
- 622
- 623
- 624
- 625
- 626
- 627
- 628
- 629
- 630
- 631
- 632
- 633
- 634
- 635
- 636
- 637
- 638
- 639
- 640
- 641
- 642
- 643
- 644
- 645
- 646
- 647
- 648
- 649
- 650
- 651
- 652
- 653
- 654
- 655
- 656
- 657
- 658
- 659
- 660
- 661
- 662
- 663
- 664
- 665
- 666
- 667
- 668
- 669
- 670
- 671
- 672
- 673
- 674
- 675
- 676
- 677
- 678
- 679
- 680
- 681
- 682