Important Announcement
PubHTML5 Scheduled Server Maintenance on (GMT) Sunday, June 26th, 2:00 am - 8:00 am.
PubHTML5 site will be inoperative during the times indicated!

Home Explore INDONA ROPUI

INDONA ROPUI

Published by lkjhgfdsathurthak, 2023-08-15 06:49:58

Description: INDONA ROPUI

Search

Read the Text Version

["50 INDONA ROPUI Ramhuai biakna chu hneha awm ni-\u00e2wmin a lang a, mahse hnehtu a lo ni ta z\u00e2wk. A thlarau chuan kohhran a thunun a. A thurin te, a tih d\u00e2n te leh a puith\u00fbna te chu Krista zuitu hming putute rin d\u00e2n leh biak d\u00e2nah telh a lo ni ta hial a. Kristian sakhua leh ramhuai biakna sakhua inchawhpawlhna hi,.hrilhl\u00e2wknain a lo sawi l\u00e2wk, D\u00e2n bawhchhepa, Pathian dova, Pathian aia s\u00e2nga indah tumtu rawn tipuitling t\u00fbra buatsaihna a ni a. Chu sakhaw dik lo, ropui taka rawn inr\u00eal chhuak ta chu, Setana hnathawh ropui, khawv\u00eal zawng zawng, a duh ang anga a r\u00ea1 theihna t\u00fbra lal\\\\hutthlenga in\\\\hutt\u00eer tuma a beihna lang chhuak chu a ni. Vawi khat chu Setanan Krista n\u00eana thuthlung siam a tum a, khawv\u00eal zawng zawng leh a ropuinate a han ent\u00eer a, \u201cH\u00eang zawng zawnga thuneitu chungnung ber ka ni tih hi pawm la, a vaiin ka pe vek ang che,\u201d a ti a. Isuan thl\u00eamtu zak thei lo chu a hau a, a hnawt bo lui ta a. Chu thl\u00eamtu bawk chuan mihringte a han thl\u00eam thlu ta. Khawv\u00eal thila hl\u00e2wkna leh ropuinate a hmuh theih n\u00e2n, kohhran chuan lei mi liante \\\\anpuina leh duhsakna a zawng a; Krista hawisanin Setana aiawh Rom khaw Bishop n\u00eana inzawmkh\u00e2wm t\u00fbra thl\u00eam thl\u00fbk a lo ni ta. Roman kohhran thurin bulpui pakhat chu: pope hi khawv\u00ea1 puma Krista kohhran 1\u00fb ber hmuh theih chu a ni a; khawv\u00ea1 ram tina pastor-te leh bishop-te chunga thuneihna s\u00e2ng ber p\u00eak a ni tih a ni a. H\u00eang aia ropui z\u00e2wk chu pope hian Pathian hming ngei a pu - \u201cLalpa Pathian Pope chu\u201d tih a ni a, thil sual tithei lova ngaih a ni bawk. Mi zawng zawng a hn\u00eana dawv\u00e2n kai t\u00fbrin a ph\u00fbt a. Setanan thlal\u00eara Isua a thl\u00eama a thu phuh chhuahte kha Rom kohhran hmangin a la phuh chhuak ta reng a, mi tam tak chu a hn\u00eana, dawv\u00e2n kai t\u00fbrin an inpeih reng a ni. Pathian hlaua zahtute chuan h\u00eang nih theih rual loh nia inchh\u00e2lte an chh\u00e2nna chu, Isuan thl\u00eamtu verv\u00eak a chh\u00e2nna: \u201cLalpa i Pathian chibai b\u00fbk la, am\u00e2 rawng chauh b\u00e2wl rawh,\u201d tih bawk kha a ni (Luka 4:8). Pathian chuan, A lehkhabu khawi laiah mah hian, a lei kohhran 1\u00fb ber at\u00e2n mihring a ruat tih thu r\u00eang a sawi lo. Pope chu a chungnung lawr a ni tia zirt\u00eerna hi Pathian Lehkhabu thu zirt\u00eer n\u00ean","TL\u00dbKSANNA 51 a inkalh a ni. Pope-in kohhran chh\u00fbnga Krista thuneihna a chhuhsakte a nih si loh chuan, Pope-in kohhran chungah thuneih theihna r\u00eang a nei lo. Rom kohhranin Protestant kohhran hi kohhran dik zirt\u00eena a\\\\anga kal sual leh kohhran dik a\\\\anga kal p\u00eang luiah an puh \\\\h\u00een a. H\u00eang an puhnate hi anmahni awm d\u00e2n a ni z\u00e2wk. Krista puan z\u00e2r paihin \u201cmi thianghlimte hn\u00eana rinna vawi khat kawlt\u00eer\u201d a\\\\angin an tl\u00e2n bo a ni (Juda 3). Setana chuan Pathian lehkhabu hi a thiltihtheihna do n\u00e2n, leh a bumnate hriat theih n\u00e2n a \\\\angkai d\u00e2wn \u00eam \u00eam a ni tih a hria. Isua pawhin Setana thl\u00eamnate kha Pathian Lehkhabu thuin a dod\u00e2l a, a thl\u00eamna apiangah, \u201cChutiangin ziak a ni,\u201d tiin a hnial z\u00ea1 a. Thl\u00eamtu thu chh\u00e2k chhuah apiang chu Pathian thu ngei hmangin a hnial thla z\u00eal a ni. Setanan mihringte chunga a thuneihna vawn reng a, chhuhsaktu pope thuneihna siam ngheh a duh chuan, miten Pathian Lehkha thu an hriatna a d\u00e2lsak a ngai a ni. Pathian Lehkhabuin Pathian chawimawi a, mihringte chu an awmna t\u00fbr hmun takah a dah d\u00e2wn av\u00e2ngin Bible thu thianghlim thup a, a khuahkhirh a \\\\\u00fbl a ni. Hetiang hian Roman kohhran chuan an ti ta r\u00eang a. Kum za tam tak chh\u00fbng chu Bible sem darh an khap tlat a. T\u00fbm\u00e2 chhiar an phal lo va, an ina kawl pawh phal a ni lo; puithiam leh bishop, thu dik pawisakna nei 1\u00eam loten an thiltih d\u00e2n rem z\u00e2wngin an hrilhfiah a. Tichuan khawv\u00eal ram tina miten pope chu lei chunga Pathian aiawh, kohhran leh sork\u00e2r chunga thunei theia ngaih a lo ni ta a ni. Mite thil dik lo tih hmuh chhuahna t\u00fbr awm ta hek lo, Setana chuan anawm am\u00e2kin hna a han thawk ta a. Hrilhl\u00e2wknain, pope thuneihna chuan, \u201chunte leh d\u00e2nte tihdanglam a tum ang,\u201d tiin a sawi a (Daniela 7:25). Hei hi rei a rial lo. Milem be mi Kristian sakhuaa lo pakait\u00ean an milem biak thl\u00e2kthleng n\u00e2n, a hminga Kristian an lo nih ve der der theih n\u00e2n, milemte leh mi thianghhm limte ngaihs\u00e2nna Kristian biak d\u00e2nah a lo l\u00fbt deuh deuh va. Inkh\u00e2wmpui chuan he milem biakna chi bawk hi d\u00e2n nghetah an siam ta. Sakhaw tihbawrhb\u00e2nna tifamkim t\u00fbrin Rom chuan Pathian Thu s\u00e2wm p\u00eak z\u00eenga a pahnihna milem biak khapna kha a thai chhia a, a nambar a","52 INDONA ROPUI la kim theih n\u00e2n thup\u00eak s\u00e2wmna kha \\\\hen darh a tum tihna a ni. Ramhuai beho tih d\u00e2n \\\\\u00e2wmpuina hian v\u00e2n thuneihna pawisak lohna kawng dang a han hawng leh a. Setana chuan kohhran hruaitu inpump\u00eak lote hmangin Thu s\u00e2wm p\u00eak pal\u00eena a han khawih khawlo leh a, Pathianin, a tihthianghlim tawh leh mal a lo s\u00e2wm tawh Sabbath n\u00ee chu tihboral a tum ta a, (Genesis 2:2,3), a aiah ramhuai beho \u201cN\u00ee biakna ni zahawm,\u201d an k\u00fbt n\u00ee chu dah a tum ta a. A t\u00eer chuan hei hi alang apauva tih a ni lo va. Kum zabi khatna laiah kh\u00e2n Sabbath hi Kristian zawng zawngin an serh a. Pathian chawimawi n\u00e2n an khermei h1\u00ea a, Pathian thup\u00eakte chu tihdanglam theih ngaiah an ruat lo va, a d\u00e2n thup\u00eakte chu \\\\hahnemngai takin an z\u00e2wm a ni. Mahse Setana chuan mite hmangin, a duh ang taka thil lo awm t\u00fbrin, ang takin hna a han thawk ta a. Miten Sunday hi an uar theih n\u00e2n Isua thawhlehna hriat rengna k\u00fbtah an hmang ta a. Hemi n\u00ee hian biak ina inkh\u00e2wmnate a awm a; mahsela intihhlimna n\u00ee ang chauhva ngaih a la ni a, Sabbath n\u00ee erawh chu thupui takin an la serh ta tho va. A thil tumte a tihpuitlin theih n\u00e2n, Isua pian hm\u00e2a Judate chuan Setana hruaiin Sabbath an p\u00e2wng serh hlur a, Sabbath serh chu phur rit nam\u00ean lo a lo ni ta z\u00e2wk a. Chutianga a dik lo lama ngai t\u00fbra a hruai kawi theih denchhenin, Sabbath chu Judate t\u00e2n chauh a ni tiin a hmusit leh ngh\u00e2l a. Chutiang Sunday chu hlimhlawp n\u00ee at\u00e2n Kristianten an hman lai chuan, Sabbath n\u00ee chu chawnghei n\u00ee, lungngaihna leh buaina n\u00eea hmang t\u00fbrin Setanan a hruai a, Juda sakhua an huatzia tilang t\u00fbrin. Lalber Constantine-a'n kum zabi pal\u00eena v\u00ealah thup\u00eak a siam a, Rom ram chh\u00fbng zawng zawnga Sunday hi v\u00e2ntl\u00e2ng k\u00fbt n\u00eea hman t\u00fbr tiin. Ni biakna n\u00ee chu a khua leh tuia ramhuai beho chuan an serh a, Kristiante pawhin an chawimawi ta a ni. Lalber ror\u00ea1 d\u00e2n kalhmang chu Kristian sakhua leh ramhuai biakna sakhuaa inkalhna lai apiang tihrema chawh rual a ni a. Kohhran mi lian bishop-ho kh\u00e2n an thuneihna a zau theihna ngaihtuahin, Kristian leh Kristian lovin sakhaw ni thuhmun kan serh chuan, Kristian lo t\u00e2n pawh a hminga Kristian lo nih ve mai chu a harsa lo vang a, tichuan kohhran","TL\u00dbKSANNA 53 a lo ropuiin a thiltihtheihna a lo zau ang tih ngaihtuahin lalber kha an nawr ta a ni. Kristian dik tam tak chuan Sunday hian thupuina t1\u00eam- a-z\u00e2wng chu a nei ve e tih lo ring mah se, Sabbath erawh chu Lalpa ni thianghlim a ni tiin Thu s\u00e2wm p\u00eak pal\u00eena awihin an la serh ta reng a. Bum thiama chuan a hnathawh a la tifamkim lo. Kristian zawng zawng chu a puan z\u00e2r hnuaia khalh kh\u00e2wma, a kh\u00e2wnb\u00e2wl min ber, pope, Krista aiawha inchh\u00e2l kha hmanga a thuneihna lant\u00eer a duh ta a. Ramhuai be mi Kristiana inpe, ramhuai biakna rilru la thlah chuang lo te, bishop duh\u00e2m tak takte leh kohhrana mi lian khawv\u00eal hmangaih tak takte hmangin a thiltum chu a puitlin ta a. Inkh\u00e2wmpui lian pui pui an nei fo a; chutah chuan kohhran mi lian \\\\ha zawng zawng chu khawv\u00ea1 pum a\\\\angin an lo kal a ni. Inkh\u00e2wmpui apiangah Pathian ngeiin a ruat Sabbath chu an dah hniam deuh deuh va, ni biakna n\u00ee chu an dah s\u00e2ng deuh deuh va, at\u00e2wp at\u00e2wpah chuan ramhuai beho k\u00fbt n\u00ee chu Pathian ngeiin a han ruat ni-\u00e2wm taka serh a ni ta, Bible Sabbath erawh chu Judate d\u00e2n la ch\u00e2mb\u00e2ng ve mai maiah an dah lek fang a, a serhtute pawh \u00e2nchhe dawng an ni e an ti ta hial a. Tl\u00fbksanna awmt\u00eertu chu a hlawhtling ta ngei mai, Pathian leh pathian anga biakte aia s\u00e2ngah a inchawimawi ta a (2 Thesalonika Lalber Constantine-a'n Sunday serhna thupek a chhuah","54 INDONA ROPUI 2:4). Pathian d\u00e2n, hai rual lohva mihringte Pathian nung lam min kawhhmuhtu hial pawh a tidanglam ngam ta a. Thup\u00eak pal\u00eenaah chuan Pathian chu lei leh v\u00e2n Siamtu tiin a lo lang a, hei hi pathian lemte n\u00eana a danglamna chu a ni. Pathian nung chu thil zawng zawng hn\u00e2r, zah t\u00fbr leh biak t\u00fbr a ni tih englai pawha mihringte thinlunga A awm reng theih n\u00e2n, he \u2018Nisarih N\u00ee\u2019 hi ruat a ni. Mihringten Pathian an kawpna leh A d\u00e2nte an zawmna a\\\\angin Setanan hruai kawi a tum a; chuv\u00e2ngin he thup\u00eak, Pathian chu thil zawng zawng Siamtu a ni tih k\u00e2wktu hi a han mal thl\u00fbr ta a ni. Protestant kohhran pawhin Krista chu ni biak n\u00eea a thawh leh av\u00e2ngin Kristiante Sabbath-ah a rawn siam ta a ni tiin an \\\\ang a. Mahse Pathian lehkhabu khawi laiah mah chutiang a awm lo. Krista leh a zirt\u00eerte pawhin chumi n\u00ee chu an chawis\u00e2ng hek lo. Kristianten he n\u00ee biakna n\u00ee hi Pathian biakna n\u00ee at\u00e2n serh t\u00fbr a ni tia an \\\\anna bul chu \u201cD\u00e2n bawhchhiatna thur\u00fbk\u201d (2 Thesalonika 2:7) a\\\\anga lo chhuak lek a ni a. Chu d\u00e2n bawhchhiatna thur\u00fbk chu Paula dam lai a\\\\anga in\\\\an tawh a ni. He thil Pope thuneihnain a hrin hi, khawi laiah leh englai kh\u00e2n nge Lalpa Pathian chuan a lo ch\u00e2wm ve? Pathian lehkhabu thuin a remtih pawh ni lo, lo tihdanglam ngawt mai chu engnge a chhan \\\\ha taka kan puh t\u00e2k ang le? Kum zabi parukna chh\u00fbngah kh\u00e2n Pope nihna hmun chu nghet takin a lo ding ta a. Ror\u00ealna chu Rom khuaah, Rom khaw bishop chu khawv\u00eal pum kohhran l\u00fb ber at\u00e2n an siam a, ramhuai biakna pawh pope biaknain a l\u00e2n ta. Dragon chuan Sakawlh hn\u00eanah a thiltihtheihna leh a lal\\\\hutphah leh thuneihna nasa tak a pe ta hial a ni (Thupuan 13:2). Z\u00e2wlnei Daniela leh Thupuanin a sawi l\u00e2wk, pope leh a \\\\huihruaiten kum 1260 chh\u00fbnga tihduhdahna an lek t\u00fbr kha a lo awm \\\\an ta a (Daniela 7:25; Thupuan 13:5-7). Kristiante t\u00e2n thil pahnih chauh thlan t\u00fbr a awm: Thu dik chunga rinawmna kalsana pope thup\u00eak engkim zawm ve mai nge, meialha h\u00e2l hlum leh sawisak hlum. Isuan, \u201cIn nu leh in pa te, in unau te, in laich\u00een te, in \\\\hiante pawhin an mant\u00eer ang che u; a \\\\hen an tihhlumt\u00eer ang che u. Keima hming av\u00e2ngin mi zawng zawng huat in ni ang,\u201d a lo ti a (Luka 21:16,17). Rinawm taka la awmte chungah tihduhdahna rip z\u00e2wk a","TL\u00dbKSANNA 55 lo thleng a, khawv\u00eal hi insawisakna hmun zau tak a ni ta mai a. Kum zabi tam tak chh\u00fbng chu Krista kohhrante chuan hmun biru leh fianrialahte kalin himna an hmu a. Z\u00e2wlnei chuan, \u201cHmeichhia chu thlal\u00eara Pathian buatsaih hmun a neihnaah chuan a tl\u00e2n bo va, chutah chuan ni 1,260 an ch\u00e2wm theihna t\u00fbrin,\u201d a lo ti tawh a (Thupuan 12:6). Rom kohhranin thuneihna a lo neih a\\\\angin \u201cHun Thim\u201d chu a in\\\\an a ni. A thuneihna a lo pun z\u00ealin thimna pawh a chhah z\u00eal a. Rinnate chu lungphum dik tak Krista chhuhsaka pope hn\u00eana p\u00eak a lo ni ta a. Chatuan chhandamna leh sual ngaihdam n\u00e2n Pathian Fapa rin aiin pope leh a \\\\huihruai, pope thup\u00eak dawngtute chungah rinna an nghat ta z\u00e2wk a. Lei chungah hian pope hi Pathian leh mihring k\u00e2ra palai a ni a, pope-a kal lo chuan tuman Pathian hn\u00ean an thleng lo ang tih leh pope hi mihringte t\u00e2n Pathian aia ding a ni a, a thu chu awih mai t\u00fbr a ni tiin an zirt\u00eer a. Thup\u00eak awih lote chu an taksa leh an thlarau chungah hremna nasa theih t\u00e2wp a lo thleng ang an ti a ni. Hei ang hian mihringte rilru chuan Pathian hawisanin, mihring ve mai bawk, mi nun r\u00e2wng, mihringte chak lohna ang zawng zawnga fihl\u00eem chuang lo, thim lalin a duhz\u00e2wng tih n\u00e2na a hman lamah an hawi ta z\u00e2wk a. Sual chuan thianghlimna kawr hain a inchei danglam a. Pathian lehkhabute rahbeh a nih a, mihringin pope chu chungnung bera a ngaih chuan, bumna leh hlemhl\u00eatna leh sualna tenawm lo chu engmah beisei t\u00fbr a awm lo. Mihringte d\u00e2n siam chawp chungnung ber a lo nih kh\u00e2n khawlohna a lo lang a, chu khawlohna chuan Pathian d\u00e2nte a hn\u00e2wl bo ta a ni. Ch\u00fbng hun lai chu Krista kohhrante t\u00e2n hun hlauhawm a ni. Pathian puanz\u00e2r lektu rinawmte an tl\u00eam si a. Thu dik chu \\\\antu nei lovin a awm ngai lo n\u00e2 a; a ch\u00e2ng chuan dik lohna leh Pathian biakna lem chuan hnehna changin, sakhaw dik hi lei pum a\\\\anga tihbo a ni d\u00e2wn emaw tih khawpin a awm \\\\h\u00een. Chanchin |ha chu hmuh ph\u00e2k lohvin a awm a, biak d\u00e2n eng eng emaw a pung a, mite t\u00e2n phur rit nasa tak a han siam a. An thu zirt\u00eerte chu: Pope chu Pathian leh mihring k\u00e2ra palaiah chauh en t\u00fbr a ni lo, an sual tlanna chu mi tinin an thawk chhuak t\u00fbr","56 INDONA ROPUI a ni tih a ni a. Tichuan hmun thianghlim tlawha rei tak tak thang te, sual sim ent\u00eer n\u00e2na taksa tihhrehawm te, mi thianghlim lim chibai b\u00fbk te, biak in te, thl\u00e2n leh maich\u00e2m sak te, kohhran t\u00e2na tangka tam tak p\u00eakte leh thil dang tam tak Pathian duhsaka awm n\u00e2n tih a lo ngai ta a - mihringte ang ziaz\u00e2nga thil chhet\u00eaa thinura, thilp\u00eak emaw taksa tihhrehawm emawa tlawn lungawi leh mai theih Pathian em ni d\u00e2wn ni le? Chutichung pawhin sualna chu a pung z\u00eal a, Rom kohhran hruaitute z\u00eengah pawh a lawr deuh deuh z\u00eal a. Kum zabi pariatna t\u00e2wp lamah kh\u00e2n pope \\\\huihruaite chuan, \u201cKohhran awm tirh a\\\\angin Rom khaw bishop chuan t\u00fbn laia a thuneihna ang hi a nei tawh r\u00eang a ni,\u201d tiin an \\\\ang a. Hemi tihngheh n\u00e2n thil engemaw ent\u00eer theih a awm t\u00fbr a ni a. D\u00e2wt pa chuan d\u00e2wt t\u00fbr a hmai lo. Puithiam \\\\henkhatin t\u00fbn hm\u00e2a thil ziak hlui ni awm takin an ziak a, \u201cInkh\u00e2wmpui thur\u00eal\u201d t\u00fbn hm\u00e2a tukhaw hriat ngai lohte an \u201chmu chhuak\u201d thar a. Hei hian a t\u00eer a\\\\angin pope chuan khawv\u00eala thuneihna s\u00e2ng ber a nei a ni tih tihngheh n\u00e2n an hmang a. H\u00eang bumna thute hi thu dik angin kohhranin a pawm. Rinna dik lo awm kh\u00e2wmin an hnathawhte a rawn tihbuai t\u00e2k chuan, lungph\u00fbm dik chunga innghat mi rinawmte pawh an chi-ai h1\u00ea a. Nehemia hova Jerusalem kulh sa \\\\hatute ang deuhvin, a \\\\hen chuan, \u201cThawktute tha a chau zo tawh a, bawlhhlawh lah a nasa si a; kulh chu kan siam thei d\u00e2wn ta lo a nih hi.\u201d tih ve mai an duh a (Nehemia 4:10). Englai pawhin tihduhdahna, bumna, bawhchhiatna leh an hnathawh kal \\\\ha lai tihkhawlohna leh Setana thil phiar tinr\u00eang tuar r\u00eang r\u00eangin an awm a, an chau hle a; chuv\u00e2ngin in satu rinawm \\\\henkhat chu an lo z\u00e2m \\\\an ta a. Thlamuang taka awm theih n\u00e2n leh an sum leh paite a him theih n\u00e2n, lungph\u00fbm dik chu an kalsan ve ta hlawm a. |henkhat erawh chu an hm\u00ealm\u00e2te dod\u00e2l chungin z\u00e2m lo leh hlau lovin, \u201cAnmahniho chu hlau hauh suh ula, Lalpa ropui tak leh hlauhawm tak mai chu hre rengin,\u201d an ti ta z\u00e2wk a ni (Nehemia 4:14). An hna chu an thawk z\u00eal a, an thlarau ng\u00fbnhn\u00e2mte an vawng reng a (Efesi 6:17). Englai pawhin thu dik huatna leh dod\u00e2lna thlarau chuan Pathian hm\u00ealm\u00e2te a han fuih huai ch\u00e2wk a; chuv\u00e2ngin Pathian zuitute chu","TL\u00dbKSANNA 57 inring renga awmin an rinawmna an thlahthlam t\u00fbr a ni lo. Isuan a zirt\u00eer hmasate hn\u00eana a sawi kha, khawv\u00eal t\u00e2wp thlenga hman a \\\\\u00fbl ang: \u201cIn hn\u00eana ka sawi hi mi zawng zawng hn\u00eana sawi ka ni. Inring rengin awm rawh u.\u201d (Marka 13:37). Thim a lo chhah tulh tulh a, milem biakna pawh tih\u00e2wm r\u00eanga ngaih a lo ni ta a. Milem hm\u00e2ahte sathau kh\u00e2wnv\u00e2r an h\u00e2la \\\\awngtainate milim hm\u00e2ah an hl\u00e2n a. Thil tih\u00e2wm loh tak tak leh puith\u00fbna dik lo tak tak a lo chhuak a. A dik loz\u00e2wnga puithunain mi rilru a hneh nasat av\u00e2ngin, ngaihtuahna tluangtlamte pawh a bo zo ta niawm tak a ni. Puithiamte leh Bishopten hlimhlawpna leh hurna leh rilru bawlhhlawhna lam an thlahlel si a, anmahni entawntu mipuite chu chinch\u00e2ng hriat lohna leh sualna lama pil \u00e2wm r\u00eang an ni. Pope thiltih d\u00e2na kal thui lutukna pakhat chu: kum zabi s\u00e2wm leh pakhatna v\u00ealah Pope Gregory VIII chuan Rom kohhran chu 'dik lo thei lo' a nih thu a puang a. A thu chhuah \\\\henkhat chu: \u201cPathian lehkha thu angin he kohhran hian dik lohna engmah a nei ngai lo a, a nei bawk hek lo ang,\u201d tih a ni a. Mahse he thu hi Pathian lehkhabu khawi laiah nge a hmuh tih engmah a sawi lo. A dang chu: \u201cPope-in lal berte b\u00e2n theihna thuneihna a nei, hremna thu a phuhchhuah chu t\u00fbm\u00e2n an tidanglam thei lo; Pope erawh chuan t\u00fb thu pawh tihdanglam theihna a nei,\u201d tih a ni leh a. Thil tisual thei lova inchh\u00e2l nungchang chhiatzia chu German Lalber Henry IV-na a nghaisak d\u00e2nah a lang chiang. Pope thuneihna a pawisa lo tih thuah he lal hi kohhran a\\\\angin a hnawt chhuak a, a lalna a b\u00e2n bawk a, a laich\u00een unauten an hnuchhawn ta a, Pope thup\u00eak anga a chunga helte an tum a. Ani mangang chu Rom n\u00eana inremna siam loh theih niin a hre ta lo va. A nupui leh chhiahhlawh pakhat hruaiin, thlasik v\u00e2nglai takah Alp tl\u00e2ng v\u00fbr z\u00eenga kal tlangin, pope hm\u00e2ah chhiahhlawh anga va inlan a tum ta a. Pope awmna in a va thlen chuan, a v\u00eangtu sipai tel lovin, hung chh\u00fbngah an hruai l\u00fbt a. Chutah chuan lukhum khum lovin, pheikhawk bun hek lovin, v\u00fbr z\u00eengah pope biak phalna ngh\u00e2kin a ding ta reng mai a. Chutianga chaw ngheia nil\u00eanga ni thum a din hnu chuan pope-in a ngaidam ta a. Chutichung pawhin pope-in thu a p\u00eak hm\u00e2 chu lalber anga","58 INDONA ROPUI thuneihna a nei lo vang a, lal inthuamin a inthuam thei hek lo ang. Pope Gregory chuan chapo takin, \u201cLal chapote hnuh thl\u00e2k hi ka hna a ni\u201d a ti leh ngh\u00e2l. He pope induhzia leh chapozia hi Krista nunn\u00eamzia leh inngaihtlawmzia n\u00ean chuan a dang teh e! Krista chu mi thinlung kawngka p\u00e2wnah luh d\u00eelin A ding a, A luh phaltute hn\u00eanah thlamuanna leh ngaihdamna A rawn pe. A zirt\u00eerte hn\u00eanah, \u201cTupawh in z\u00eenga hmasa ber nih duh apiang chu in chhiahhlawhah a awm bawk t\u00fbr a ni,\u201d a ti leh ngh\u00e2l a (Matthaia 20:27). Hun a kal z\u00eal a, Rom pawhin rind\u00e2n dik lo a siam belh z\u00eal a. Pope nihna hmun siam hm\u00e2 pawhin ramhuai beho mi fingte zirt\u00eerna chuan kohhran a thunun thei hl\u00ea. Kristiana inlet \\\\henkhatin an sakhaw rin d\u00e2n \\\\henkhat an la vuan ta reng a. An la zirt\u00eer ta z\u00eal chauh pawh ni lovin, ramhuai behote hruai theih n\u00e2n tiin mi dangte pawh zir ve t\u00fbrin an ph\u00fbt \\\\h\u00een. Hetiang hian Kristian sakhuaah thil dik lo pawi nasa tak a lo l\u00fbt a ni. H\u00eang rinna dik lo z\u00eenga l\u00e2r berte chu, mihring thi thei lova rinna leh thih hnu pawha chinch\u00e2ng la hre thei renga awma rinna hi a ni. Hei anga rinna hian Rom kohhran thurin - mi thianghlimte hn\u00eana \\\\awng\\\\aina hlante leh nula thianghhm Mari chawimawina t\u00fbra thurinte innghahchhanah a han siam a. Heta \\\\ang bawk hian mi sual sim duh lote kumkhuaa hremna thurin a lo chhuak a. H\u00eang thurin hi Rom kohhran rin d\u00e2n bulpuia hm\u00e2s\u00e2nga telh tawh a ni. Ramhuai beho rin d\u00e2n kohhrana l\u00e2kl\u00fbh t\u00fbr a la awm: Purgatory an tih chu. Hei hi mipui chinch\u00e2ng hre lo, awl taka hruai k\u00e2wi theihte tih\\\\haih n\u00e2n an hmang \\\\h\u00een. He rin d\u00e2na thu ang hi chuan, hremhmun pakhat a awm a, chutah chuan chatuana hremna khawpa thil tisual lote kh\u00e2n an sual hrem n\u00e2n an tuar ang a, an bawlhhlawhnate tihfai an nih hnuah v\u00e2nah hruai an ni ang an ti a. Hei lo pawh hi an hote thil tihsual leh an hlauhna a\\\\anga hl\u00e2wkna an hmuh theihna t\u00fbr thil pakhat phuahchawp t\u00fbr a la awm - Indul- gences (chhandamna ticket) hi. T\u00fbn hm\u00e2a sual te, t\u00fbn laia sual te leh nakin lama sualte ngaihdam hlauhna, natna tinr\u00eang a\\\\ang leh thil","TL\u00dbKSANNA 59 sual tih v\u00e2nga hremna a\\\\anga fihl\u00eemna - h\u00eang zawng zawng hi, tupawh, pope ram tihzau n\u00e2n leh a hm\u00ealm\u00e2te hrem n\u00e2n leh a thuneihna kalhtute hrem n\u00e2na Pope indonaa do t\u00fbra rawn inpe apiang hn\u00eanah tiam a ni. Chu lo chu tupawh kohhrana pawisa han pete chu-sual lakah an fihl\u00eem ang a, an \\\\hiante meid\u00eela awm, chatuan hrem t\u00fbrte pawh an chhuaht\u00eer thei tiin mite an zirt\u00eer a. Chutiang chuan Rom kohhran chuan an tangka b\u00e2wmte an tikhat a. Lu nghahchhan pawh nei lo aiawhtua inchh\u00e2l chu, chutianga ropui, nuam t\u00e2wl leh khawlo tak chuan a khawsa a ni. Pathian thup\u00eak Lalpa zanriah hi milem biakna lam hawi z\u00e2wng mass-ah an la kawi bawk. Pope hnuaia puithiamte chuan engemaw tia chhampualin tui m\u00e2wl mai leh chhang m\u00e2wl mai chu tisa leh thisen tak taka chant\u00eer theiah an insawi a. --Cardinal Wiseman, The Real Presence of the Body and Blood of Our Lord Jesus Christ in the Blessed Eucharist, Proved From Scripture, Lecture 8, sec. 3, par. 26. Thil zawng zawng siamtu Pathian chu siam theiah an inngai tihna a ni. Kristian zawng zawngin an ring t\u00fbr a ni a, an rin loh chuan tihlum t\u00fbr a ni a, ring duh lo tam tak chu h\u00e2l hlumin an awm r\u00eang a ni. Kum zabi s\u00e2wmpathumna v\u00ea1ah kh\u00e2n pope thiltih r\u00e2pthl\u00e2k ber chu siam a ni - thim lal leh pope \\\\huihruaite an inthurual a, an ror\u00ea1 r\u00fbkna z\u00eengah Setana leh a hote chuan mi sualte rilru an duh ang z\u00e2wng z\u00e2wngin an kuai her a; mahse an hmuh theih lohvin v\u00e2ntirhkoh an ding ve a, an d\u00e2n siam bawlhhlawh leh an thiltih mihringte hmuh at\u00e2na r\u00e2pthl\u00e2k lutuk chanchinte an lo ziak z\u00ea1 a. Babulon khaw ropui chu mi thianghlimte thisenin a rui ta. Mi tam tak m\u00e2rtara thite thisen chu thil sual titute chunga phuba la t\u00fbrin Pathian hn\u00eanah an au a ni. Pope chu khawv\u00eal pumah a lal ta hlur mai a. Lal ber tumah a thu hnial ngam an awm ta lo a. Dam chh\u00fbng leh chatuana mihringte chan t\u00e2wka khawr\u00ealte pawh chu anawm am\u00e2ka a r\u00ealb\u00e2wl theih ni \u00e2wm tak a lo ni ta a. Rom thurin chu kum zabi tam tak chh\u00fbng hnial lova zawm a ni a, thil tih d\u00e2n a ruatte pawh zah taka tih an ni a, k\u00fbt n\u00ee, a ruatte pawh serh an ni. A puithiamte pawhin zah an kaiin,","60 INDONA ROPUI hnianghnara ch\u00e2wm leh hrai an ni a. Rom kohhran chu chutih laia a ropuizia te, a zahawmzia te leh a thiltihtheihziate ang chuan engtik lai mahin a awm leh ta lo. \u201cMahsela Pope nihna chh\u00fbn lai chu khawv\u00eal t\u00e2n zan lai a ni,\u201d \u2013 J.A. Wylie, The History of Protestantism, bk. 1, ch. 4. Pathian lehkhathu hi, mipuite chu sawi loh, puithiamte pawhin an hre lo tih theih a ni. Hm\u00e2n laia Pharisaite ang bawkin, pope \\\\huihruaite chuan an sual tilangtu \u00eang chu an hua a; Pathian d\u00e2n, dikna tehna chu l\u00e2k bo a lo nih t\u00e2kah chuan, an duh t\u00e2wk t\u00e2wkin thu an nei a, ins\u00fbmk\u00e2rna nei lo hrimin suahsual an b\u00e2wl a. Hlemhl\u00eatna te, duh\u00e2mnate leh hurnate a pung a. Hausaknate leh thuneihnate a nih d\u00e2wn phawt chuan tuman sual engmah tih an t\u00eem lo. Pope leh a mi lianho in chu ran ang maia ch\u00eat bawlhhlawhna hmun a ni a. Pope thenkhat thil sual tihte phei chu a \u00e2wm lo lutuk a, hetiang \u00eam hi chu mihring han tih\u00e2wm pawh a ni lo ve tiin ror\u00ealtu \\\\henkhat chuan hnawh chhuah an tum hial a. Kum rei tak chh\u00fbng chu Europe ramah thil zirna lamah te, kut themthiamna lamahte leh hnam changk\u00e2nna lamahte hmasawnna r\u00eang r\u00eang a awm lo; Kristian ram chu a zeng a, nunmawina leh inzir finna lamah hmas\u00e2wnna a t\u00e2wp hlauh a ni. Rom kohhran v\u00e2ng laia khawv\u00eal awm d\u00e2n chu z\u00e2wlnei Hosea thusawi hian a k\u00e2wk chiang hl\u00ea: \u201cKa mite chu hriatna tl\u00e2kchham av\u00e2ngin tihboral an ni a, hriatna i hnar av\u00e2ngin kei pawh ka puithiam i nihna ata ka hnar tawh ang che. I Pathian d\u00e2n i theihnghilh ve a, kei pawh hian i fate ka theihnghilh ve ang. He ramah hian thutak leh khawngaihna leh Pathian hriatna a awm loh av\u00e2ngin Lalpa chuan ram luahtute beihna t\u00fbr a nei. Chhechham te, inbum te, inthah te, r\u00fbkr\u00fbk te, uire ch\u00een te a punlun a, thisen a inphaman reng a ni.\u201d (Hosea 4:6,1, 2).","61 BUNG 4 WALDENS-HOTE (THE WALDENSES) Rei tak pope a lal \u00eam \u00eam chh\u00fbng zawng khawv\u00eal chu thimin tuam mah se, thu dik meichher chu tihmih vek a ni thei ngai lo va. Eng hun lai pawhin Pathian t\u00e2na \\\\ang ngam an awm reng a ni. H\u00eang mite hian Krista chauh chu Pathian leh mihring k\u00e2ra palai a ni tih an rinna chu an ngaihl\u00fb a, Bible chauh hian nunna d\u00e2n a kawhhmuh a ni tih an ring a, Sabbath dik tak chu an vawng thianghlim a. Khawv\u00eal mite hian h\u00eang mite chungah hian engz\u00e2t chauh nge kan bat tih hi \\\\hangtharte\u2019n kan hre ph\u00e2k lo vang. Kal sual luiah an puh a, an thiltihte an ngaisual lui a, an nungchangte an sawi chhia a, an lehkha ziakte an khap a, thil khawlo ziakah an puh a, an pawh chhiat sak a. Mahsela nghet takin an ding a, an pipute a\\\\anga thangtharte thlengin an rin d\u00e2n chu thianghlim takin, a nih d\u00e2n ang t\u00fbr takin, \\\\hangthar zawng zawngte rochun ve at\u00e2n an vawng z\u00eal a ni. Rom lal zual laia hun thim z\u00eenga Pathian mite chanchin chu v\u00e2nah kim taka ziak a ni a, leiah erawh chuan ziakt\u00eer tham a awm lo. A h\u00eaktuten an h\u00eakna an ziak tih loh phei chu ziak hmuh t\u00fbr a tam lo. Rom mite tih d\u00e2n chu, an thup\u00eak leh rin d\u00e2n rinpui lohna hnuhma r\u00eang r\u00eang chu thai bo vek a ni a. Rin d\u00e2n leh ngaihd\u00e2n hran nei r\u00eang r\u00eang chu mihring pawh ni se, lehkha ziak pawh ni se, tihboral ngei an tum z\u00eal a ni. Pope-in thurin a siam rinhlelhna tihlan mai pawh mi lian leh mi t\u00ea, mi hausa leh retheite t\u00e2n nun ch\u00e2nna a ni a. Hetianga mi an sawisakna ziaka awm r\u00eang r\u00eang chu tihboral an tum tlat a. Pope-in ror\u00ealtu council a ruatte kh\u00e2n, lehkhabu emaw, lehkha ziak emaw, hetiang thil chuanna tawh phawt chu h\u00e2l z\u00eal t\u00fbr tiin thu an pe a. Kh\u00e2wlchhutna hmuh chhuah hm\u00e2 chuan lehkhabu tl\u00eam t\u00ea chauh a awm a, hnawksak tham tak an nih av\u00e2ngin thuhr\u00fbk bo a remch\u00e2ng lo va, tihchhiat tuma zawngtu Rom mi tirhte t\u00e2n hmuh chhuah a harsa lo. Romho khawih ph\u00e2ka kohhran awmte chuan buaina an han","62 INDONA ROPUI t\u00e2wk thuai a. Mahni chhia leh \\\\ha hriatna anga sakhaw biak zal\u00eanna an han tibuai ta a. Pope-in thuneihna a duh t\u00e2wk a han nei t\u00ea t\u00ea a, a thu awih duh loho chu a han hrual ta maia leh. Kohhrante chu Pope hnuaiah an kun ta thliah thliah mai a ni. S\u00e2p ramah chuan Kristian sakhua chuan zung a lo kai daih tawh a. S\u00e2p-hovin Kristian sakhua awm tirh v\u00eal laia Chanchin |ha an dawn chu pope kal sualna chuan a la tibawlhhlawh hman lo va. Pathian hre lo lalten Kristian an tihduhdahna chuan h\u00eang ram hla tak takte pawh hi a rawn thleng ph\u00e2k a; hei chauh hi a ni, s\u00e2p ram kohhran hmasaten Rom a\\\\anga thilp\u00eak an dawn ve chu. England-a tihduhdahna tl\u00e2nsanin Kristian tam tak chu Scotland-ah an tl\u00e2n a; chuta \\\\angin Chanchin |ha chuan Ireland a thleng a. H\u00eang ram zawng zawngah hian Chanchin |ha chu l\u00e2wm \u00eam \u00eamin mipuiin an lo dawng z\u00eal a. Saxon-hovin Britain an va r\u00fbn a, tichuan ramhuai biakna bawk chu a chungnung leh ta a. Rom hnehtute chuan an bawihte zirt\u00eer nih chu tl\u00e2wmah an neih av\u00e2ngin Kristiante t\u00e2n chuan ramhnuai lam leh tl\u00e2ng lamte pana tl\u00e2n chhuah a ngai ta hial a. Mahse \u00eang chu rei lote chh\u00fbng thuhr\u00fbk ni mah se, a la alh ta reng a. Kum za lai hnua Scot- land ram a\\\\anga \u00eang nasa tak chhuak chuan ram hla tak tak a \u00ean a. Ireland ram a\\\\angin mi thianghlim Columba-a leh a hnungzuite an lo chhuak a. Kristian tl\u00e2n darhte chu Iona thliark\u00e2rah an kh\u00e2wm a, chutah chuan awm hmun an khuar a, missionary hnathawhna hmunpuiah an siam ta a ni. H\u00eang tirhkohho z\u00eengah hian Bible Sab- bath serh \\\\h\u00een mi pakhat a awm a, chu chuan mi dangte pawh a serht\u00eer a. Iona-ah chuan sikul an siam a, chuta \\\\ang chuan Scot- land-ah te, England-ah te, Germany-ah te, Switzerland-ah te leh Italy-ahte thlengin missionary an t\u00eer chhuak a. Rom chuan Britain ram lamah a mit a han l\u00ean a, a lalna hnuaia dah a tum ta a. Kum zabi ruknaah kh\u00e2n a missionary-te chuan Saxon- ho Kristiana siam t\u00fbrin an bei \\\\an a. H\u00eang mi m\u00e2wlho hian thu chu l\u00e2wm takin an lo dawng a, mi s\u00e2ng tam tak Rom sakhuaah an hruai thei a. Nakinah pope missionary-te leh Saxon-ho Kristiana an siamte kh\u00e2n Kristian dikte kha an tawng ta a. An inang lo hl\u00ea mai. Anni","WALDENS-HOTE 63 chu an inngaitl\u00e2wm a, an nungchang leh an ch\u00eat d\u00e2nte leh an hawiher d\u00e2n r\u00eang r\u00eang chu Pathian thu n\u00ean a inrem a; mi dang thung erawh chu pope hnungzui ni\u00e2wm r\u00eangin, a langa intisakhaw mi siin, an induh a, an indah ropui a. H\u00eang Rom mi tirhte tum ber chu, h\u00eang Kristian hmasate pawh hian pope chu thuneitu s\u00e2ng berah pawm ve se tih an ph\u00fbt a ni. Anni erawh chuan, mi zawng zawng hmangaih kan duh, mahse kohhranah pope chu thuneitu s\u00e2ng ber a nih theihna a awm lo. Krista zuitu dangte kan en ang chauh lo chuan kan en thei lo an ti a. Rom n\u00eana inzawm t\u00fbrin vawi tam tak an bei a; mahse h\u00eang Kristian inngaitl\u00e2wmte hian pope \\\\huihruaite chapozia chu mak an ti a. Krista lo chu hotu dang tumah kan hre lo an ti tlat a. T\u00fbnah chuan pope chuan a zia tak tak chu a han chhuah ta a; an hotu ber chuan : \u201cRemna kenga h\u00eang unaute hi in lo lawm loh chuan, indona keng hm\u00ealm\u00e2 in hmu tawh ang a. Saxon-ho nunna kawng kawhhmuh t\u00fbra min \\\\anpui loh chuan an hn\u00ean a\\\\angin thihna in hmu ang,\u201d a ti a. - J. H. Merle D\u2019Aubign\u00e9, History of Reformation of the Sixteenth Century, b. 17, ch. 2. Hei hi vauna satliah mai a ni lo. Pope thuhnuaia an intukluh vek hm\u00e2 emaw, Britain rama kohhran a chhiat vek thlengin, rinna dik neite chungah chuan indona, inphiar r\u00fbkna leh bumna an han l\u00ean ta a ni. Rom khawih ph\u00e2k loh ram \\\\henkhatah kum za tam tak chh\u00fbng Kristian an awm a, h\u00eang Kristiante hi pope khawlohnain a khawih ph\u00e2k meuh lo va. Ramhuai beho k\u00e2rah an awm a, n\u00ee-khua a lo rei a, an tih d\u00e2n \\\\henkhatte an la ve hlawm a; mahsela Bible chauh hi sakhaw r\u00ealb\u00e2wl d\u00e2n bulpui a ni tih an ring a, a chh\u00fbnga thute tam tak an z\u00e2wm a. H\u00eang Kristiante hian Pathian d\u00e2nte chu kumkhua at\u00e2n a ni tih an ring a, Thup\u00eak pal\u00eena Sabbath pawh an serh a. Hetiang ring Kohhrante hi Africa ramah leh Armenia ramah an awm. Pope han inrawlh v\u00eana dod\u00e2ltute z\u00eenga l\u00e2r ber chu Waldens-ho hi an ni. Pope-in a lal\\\\hutthl\u00eang a h\u00fbnna ram ngeiah chuan a dik lohna leh a khawlohna an kalh tlat a. Kum zabi tam tak chh\u00fbng chu Piedmont kohhrante chu a hranga awm an ni a, mahse a t\u00e2wpah chuan Rom-in a thuhnuaia l\u00fbt t\u00fbrin a ph\u00fbt ta a. Rei f\u00ea chh\u00fbng chu an dod\u00e2l a, mahse an tlin ta ngang lo va, hreh chungin pope thuhnuaiah","64 INDONA ROPUI an l\u00fbt ta a, t\u00fbnah chuan khawv\u00ealin an tlawn a ni tawh mai si a. Mahsela pope leh a mi liante thuneihna pawm duh lo an la tam a, Pathian chunga an rinawmna chu thlah an tum chuang lo. An sakhua chu thianghlim tak leh m\u00e2wl taka kalpui z\u00eal an tum tlat a ni. Tichuan in\\\\henna a awm ta. An awmna ram Alp kalsanin an tl\u00e2n chhuak a, mi ramah thu dik puan z\u00e2r chu an va z\u00e2r ta a. A \\\\hen chu tl\u00e2ngah te, lungpuite leh kh\u00e2m k\u00e2rahte an tl\u00e2n bo va, chutah chuan thlamuang takin an duh ang takin an Pathian chu an be \\\\h\u00een. Waldens Kristianten rei tak an lo chelh tawh an sakhaw rin d\u00e2na an zirt\u00eer \\\\hin chu, Rom thurin n\u00ean a dang hl\u00ea. An sakhaw rin d\u00e2n chu Pathian thu a\\\\anga an hmuh a ni a, hei hi Kristian sakhaw tih d\u00e2n dik tak a ni. Kohhran kal sualte rin d\u00e2n leh tih d\u00e2n ang lo tak, h\u00eang lo nei mi inngaitl\u00e2wm, khawv\u00eal mi dangte tlawh ph\u00e2k loh ram pilrila awm, k\u00e2wla ni chhuak chhiara an ran leh an gr\u00eap huante enkawl \\\\h\u00eente rin d\u00e2n dik chu anmahni ruat chhuah mai a ni lo, an hmuh thar pawh a ni hek lo, an pipute hn\u00ean a\\\\anga an rochun a ni. \u201cMi thianghlimte hn\u00eana rinna vawi khat kawlt\u00eer,\u201d (Juda 3) zirt\u00eerte dam laia rinna ngei kha neih an tum tlat a. Khaw ropuia lal\\\\hutthl\u00eanga \\\\hu kohhran ni lovin, \u201cThlal\u00eara Kohhran\u201d chu Krista kohhran dik tak, thu dik rob\u00e2wm, mi dangte hn\u00eana sem ve t\u00fbra Pathianin a mite hn\u00eana a kawlt\u00eer, v\u00eangtu dik tak an ni. Rom kohhran a\\\\anga he kohhran dik an inhranna chhan bulpui ber chu - Rom kohhranin Bible Sabbath a huat v\u00e2ng a ni ber. Z\u00e2wlnei hrilh l\u00e2wk angin pope-in thu dik chu leiah a paih ta a. Pathian d\u00e2n chu chirhdiakah rahbehin a awm a, d\u00e2n leh tih d\u00e2n siam chawp chu chawimawiin a awm ta z\u00e2wk a. Pope hnuaia kohhran awm r\u00eang r\u00eang chu Sunday n\u00ee hi ni thianghlima hmang t\u00fbra tihluih an ni daih tawh a. Chutiang teh nuaia thil a awm av\u00e2ng chuan Pathian hnung zuitu dikte pawh chuan a ngaihna an hre ta lo va, Sabbath chu an serh a, Sunday-ah pawh hnathawh an ch\u00e2wl a. Hei hian pope leh a hote a tilungni t\u00e2wk lo va, Sunday n\u00ee serh mai chu t\u00e2wk an ti lo va, Sabbath n\u00ee chu tibawlhhlawh t\u00fbrin thu an pe a, a lak a\\\\anga tl\u00e2n bo theite chauhvin thlamuang takin Pathian d\u00e2n an z\u00e2wm thei a ni.","WALDENS-HOTE 65 Waldens-ho hiEurope rama Pathian lehkhabu letling hmasa berte z\u00eenga mi an ni a. Kohhran Siam\\\\hat hm\u00e2 kum zabi engemaw z\u00e2tah Bible hi anmahni \\\\awnga kuta ziakin an nei tawh a. Pathian thu dik chu tihhm\u00ealhem lohva dik taka an neih av\u00e2ngin mite huat an kai a, tihduhdahnate an tuar phah bawk a. Rom kohhran chu Thupuanin Babulon khawpui suaksual a tih kha a ni an ti a, an nunna ch\u00e2n huamin an khawlohnate chu an dod\u00e2l \\\\h\u00een. Tihduhdaha an awm t\u00e2k rengah chuan a\\\\hen az\u00e2r chu an lo hmin ta a, an rin d\u00e2n dik tak chu zawi zawiin an thlah a. A \\\\hen erawh chu an ding nghet tlat thung a. Thimna hun chh\u00fbng zawng zawng kh\u00e2n Waldens mi tam tak chuan pope lal b\u00eekna chu an pawm lo va, mi thianghlimte lem biak chu milem biakna chauh a ni tiin an pawmpui lo va, Sabbath dik tak an serh a. Dod\u00e2lna khirhkh\u00e2n ber hnuaiah pawh an rinna chu an vuan tlat a. Feia chhunin an awm a, meia rawhin an awm a, mahse Pathian thu dik chu an tl\u00e2nsan ngai lo. Hnehchhiah leh tihduhdaha awmte t\u00e2n h\u00eang tl\u00e2ng s\u00e2ng pui puite hi englai pawha an inhumhimna a ni a, chumi ph\u00eanah chuan Waldenses-hote chuan bihr\u00fbkna an hmu a. Thimin hual v\u00eal mah se, hetah hian thu dik mei chu an chhawm nung reng a; hetah hian Chanchin |ha hriltute chuan kum s\u00e2ngkhat zet an pipute rin d\u00e2n chu an hril chh\u00e2wng z\u00eal \\\\h\u00een a ni. Pathianin a mite inhumhim n\u00e2na a siamsak tl\u00e2ng lian pui puite chu an mawiin an ropui \u00eam \u00eam a, thu ropui a kawlt\u00eer n\u00ean pawh inhmeh tak a ni. Thu dik av\u00e2nga in leh lo kalsantute t\u00e2n h\u00eang tl\u00e2ngte hi Jehova felna danglam ngai lo ent\u00eerna a ni a. H\u00eang tl\u00e2ngte hi zirt\u00eer n\u00e2na hmangin, danglam tawh ngai lo, hawisan ngai lo, leh tl\u00e2ng ang maia a thu chatuan daih chanchinte chu an fate an hrilh \\\\h\u00een a. Pathianin tl\u00e2ngte a dah nghet a, chaknain a \\\\\u00e2wn a, Pathian thiltihtheihna t\u00e2wp nei lo chauh lo chuan, tuman an awmna hmun a\\\\anga suanin an dah sawn thei lo. Chu ang chuan a d\u00e2nte a siam a, chu d\u00e2n ang chuan lei leh v\u00e2n ro a r\u00eal a. Mihring b\u00e2n hian a mihringpuite a ban ph\u00e2kin an nunnate a tihboralsak thei; mahse chu b\u00e2n bawk chuan Jehova d\u00e2n thup\u00eak pakhat, tihdanglam theih loh chu a tidanglam a. A duhz\u00e2wng titute t\u00e2na a thutiam pakhat a thai","66 INDONA ROPUI bo thei angin tl\u00e2ngte, an awmna ata chawi sawnin, tuipuia paih hial a duh thei. Pathian d\u00e2n chunga rinawmnaah hian Pathian rawngb\u00e2wltute chu tl\u00e2ng sawn theih loh ang chu an ni t\u00fbr a ni. Tl\u00e2ng sang pui pui phaiz\u00e2wl hual v\u00ealtute kh\u00e2n Pathian thiltih theihzia an tilang a, Pathianin a mite a hum peihzia tilangtu thl\u00e2wn ngai lo an ni. H\u00eang v\u00e2kvaihote hian, Jehova\u2019n a mite a awmpuina chhinchhiahna tilangtu ngawi renga dingte hi an ngaina \u00eam \u00eam a. V\u00e2kvai an ni a, an khawsakte a harsat av\u00e2ngin an phunnawi ngai lo va, tl\u00e2ng k\u00e2r hmun fianrialahte awm mah se an khawhar ngai hek lo; mihringte thinurna leh tihduhdahna laka himna A han siamsak av\u00e2ngin Pathian chungah an l\u00e2wm \u00eam \u00eam z\u00e2wk a ni. An duh ang takin Pathian biak theihna zal\u00eanna an neih chungah an l\u00e2wm \u00eam \u00eam bawk a. An hm\u00ealmaten an um ch\u00e2ng pawhin tl\u00e2ngte chu humhimtu \\\\ha an lo ni a. Kh\u00e2m s\u00e2ng pui pui chh\u00eep a\\\\angtein Pathian fakna an sawi rual a, fakna hla an sakte chu Rom sipaite pawhin an ngawiht\u00eer thei lo. H\u00eang Krista zuitute sakhaw nun d\u00e2n chu a thianghlim a, a m\u00e2wl a, tihtakna rilru an pu a. Thu dik chu an ram te, an in te, an \\\\hian te, an laich\u00een unaute leh an nunnate hial ai pawhin an ngaihlu a. H\u00eang thute hi naupangte thinlungah pawh dah ngheh ve tlat an tum a. |halaite chu t\u00eat t\u00ea a\\\\angin Pathian thu an zirt\u00eer a, Pathian d\u00e2nte pawisa t\u00fbrin an zirt\u00eer a. Pathian lehkhabute la v\u00e2ng \u00eam \u00eam mah se, a thute chu en lova sawi theih an zirt\u00eer a; mi tam tak chuan Thuthlung Hlui leh a Thar thute sei tak tak en lovin an sawi thei. An v\u00eala thil mawi tinr\u00eang leh n\u00ee tina mals\u00e2wmna an dawn \\\\h\u00eente hian Pathian a ngaihtuaht\u00eer a. Pathian chu nawmsakna leh duhsakna petu a nih av\u00e2ngin a chunga l\u00e2wm fo t\u00fbrin naupangte an zirt\u00eer \\\\h\u00een a ni. Nu leh pate chuan an fate duat \u00eam \u00eam \\\\hin mah se, fate hmangaih d\u00e2n an thiam a, an duh ang anga an tlat an phal lo. Harsatna leh buaina tam tak, martara thihna hial pawh, an hm\u00e2ah a la awm a. An naupan t\u00eat a\\\\angin tuar chhel d\u00e2n te, thununna hnuaia k\u00fbn thiam d\u00e2n te an zirt\u00eer a, mahni inngaihtuaha inr\u00ealb\u00e2wl d\u00e2n an zirt\u00eer bawk a. An naupan lai a\\\\angin mawhphurhna l\u00e2k d\u00e2n te, \\\\awng thlahdah loh d\u00e2n te, ngawih leh zaidawh a \\\\angkaiziate an zirt\u00eer a. An hm\u00ealmate hriata","WALDENS-HOTE 67 \\\\awng thlahdah \\\\awngkam khat mai pawhin a sawitu chauh lo, a unau za tam takten nun chan phah n\u00e2n an hmang thei. Chinghniain saseh t\u00fbr a zawng angin, thu dik hm\u00ealmate chuan sakhaw zal\u00eanna sawi ngamte chu an \u00fbm \\\\h\u00een. Waldens-ho hian thu dik an duh av\u00e2ngin, khawv\u00eal thila an hlawhtlinna an tl\u00e2nsan a, an ni tin ei khawp chauh pawh thawk chhuak t\u00fbrin thawsa ph\u00fblkaiin n\u00ee tin v\u00e2nvuaia thawh hr\u00e2m hr\u00e2m a lo ngai ta a. Tl\u00e2ng rama leileh theih chhun chu ngun takin an enkawl a, kawr ruam leh tl\u00e2ng pang ram \\\\ha mang lovahte pawh rah seng t\u00fbr chu an nei thei z\u00eal. Naupangten zir thiam t\u00fbra an rochun \\\\henkhat chu: inren d\u00e2n leh ins\u00fbmna a ni. Inthununna hi nun d\u00e2n t\u00fbra Pathian ruat a ni a, kut kea hna thawha, ngaihtuaha, enkawla, rinnate neih chauhvin kan mamawhte kan phuhru thei a ni tih an zirt\u00eer a. An rimtawngin a hahthl\u00e2k n\u00e2 a, mahse hris\u00ealna a ni, mihring a lo tl\u00e2k china a thil mamawh ber a ni a, a zir n\u00e2n leh hmas\u00e2wn n\u00e2na Pathianin sikul a han siamsak a ni. Tleir\u00e2wlte chu an thawhrim leh thil harsa tuar chu ngaiah an neih a, mahse finna ngaituahna lam an thlahthlam lo. An chakna leh theihna zawng zawng chu Pathian ta a ni a, a rawngb\u00e2wl n\u00e2n tih\\\\hanlen z\u00eal t\u00fbr a ni tih an zirt\u00eer. Vaudois kohhrante chu an nun thianghlim leh tluangtlam d\u00e2nah zirt\u00eerte dam laia kohhran ang tak kha an ni. Pope leh a mi liante lal","68 INDONA ROPUI lawr d\u00e2n hi an pawm lo va. Bible hi chungnung ber leh dik berah an pawm a. An pastor-te chuan Rom puithiam, indah chungnungte tih d\u00e2n zir lovin, an Lalpa, rawngb\u00e2wlsak t\u00fbr ni lova, rawngb\u00e2wl t\u00fbra lo kal tih d\u00e2n an zui a. An ber\u00e2mte an ch\u00e2wm a, hlobet hmun hring hmunah an hruai a. Chapona khawih ph\u00e2k lohvah leh huau huau lam thil tawh ph\u00e2k lovah mipuite chu an inkh\u00e2wm a. Biak in ropuiahte an inkh\u00e2wm lo va, tl\u00e2ng s\u00e2ng hlimah te, kawr ruamah te, a r\u00e2l\\\\it lai chuan lungpui k\u00e2rah te, an inkh\u00e2wm a, chutah chuan Krista rawngb\u00e2wltu rinawmten Pathian thu dik an sawi chu mipuiten an ngaithla \\\\h\u00een. Pastor-te chuan Chanchin |ha thu sawi chauh chu an hna a ni lo va, dam lote an kan a, naupangte Pathian thu an zirt\u00eer a, thil tisualte an zilh a, thu buai an \\\\helh a, inlungrualna leh inhmangaihna an chawis\u00e2ng a. R\u00e2lmuan lai chuan mipuite thilp\u00eak an ring a. Mahsela puan in siamtu Paula angin kut themthiam hna thil engemaw an zir vek a, a lo \\\\\u00fbl t\u00e2ka mahni intodelh n\u00e2n. |halaite chuan pastor-te hn\u00ean a\\\\angin zirt\u00eerna an dawng a. Thil chi hrang hrang zir mah se; an zir bulpui ber chu Bible a ni. Matthaia ziak te, Johana ziak te, lehkhathawn \\\\henkhatte en lovin an sawi thei vek. Pathian lehkhabute an ziak chh\u00e2wng bawk a. Ch\u00fbng an ziak chh\u00e2wn \\\\henkhatte chu Bible pum a ni a, a dangte chu thu pawimawh lai lai thlan kh\u00e2wm an ni, hrilhfiah thiamin a hrilhfiahna m\u00e2wl t\u00ea t\u00ea an ziah belh bawk a. Chutiang chuan Pathian aia chungnunga inchawimawi tumtuten ro \\\\ha an thuhr\u00fbk chu an phawrh chhuak a. Hah lovin, ning lo leh chau lovin, a ch\u00e2ng chuan lei khuarkhurum th\u00fbk takah meichher n\u00ean, Pathian thu thianghlim chu, a ch\u00e2ng t\u00ea t\u00ea leh a bung t\u00ea t\u00eain an ziak chh\u00e2wng a. An thawh rimna av\u00e2ng chuan, mihringte hn\u00eana Pathianin a duhz\u00e2wng thil a puan chu, rangkachak thianghlim angin a lo \u00eang chhuak thei a ni. Harsatna hnuaia an hnathawh rah a \u00eanzia te, a fiahzia te, leh a chakzia te chu a thawktute chauh hian an hre thei. V\u00e2na v\u00e2ntirhkohte chuan h\u00eang thawktu rinawmte hi an din hual tlat a. Setanan Pathian thu dik chu, dik lohna te, thurin kal sualte leh puithunate hnuaia ph\u00fbm t\u00fbrin pope puithiam te leh a mi lian te","WALDENS-HOTE 69 chu a fuih a; mahse thimna hun chh\u00fbng zawngah mak takin tihbawlhhlawh lohva vawn \\\\hat a ni a. Mihring chhinchhiahna pu lovin Pathian chhinchhiahna a pu. Pathian thu m\u00e2wl leh hriatthiam awl tithim t\u00fbrin mihringten hah an hre lo va, an thusawite n\u00eana inkalht\u00eer an tum bawk a; mahse tuipui th\u00fbk f\u00e2wn v\u00eal chunga lawng a l\u00e2ng angin, Pathian thu chu tihboral tumna tuif\u00e2wnin a tipil thei lo. Lei hnuaiah rangkachak leh tangkarua, p\u00e2wn lam a\\\\anga hmuh theih lohvah a inthukru angin, Pathian lehkhabu thianghlim hian thu dik rob\u00e2wmte a pai a, ngun tak leh inngaitl\u00e2wm taka \\\\awng\\\\aia zawngtute chauh hmuh theihin a awm. Pathianin Bible hi mihringte zir t\u00fbr bu at\u00e2n a ruat a, naupan lai te, tleir\u00e2wl lai te, leh puitlin hnuah te, englai pawha zir ngun t\u00fbr a ni. A thute chu mihringte hn\u00eanah Pathianin amah hriafiah theih n\u00e2n a p\u00eak a ni a. Thu dik hriat chhuah thar apiang chu Pathian lehkhabu awmt\u00eertu nungchang tihlanna thar a ni. Pathian thu ngaihtuaha zir hi mihringten an siamtu an kawm bulf\u00fbkna kawng at\u00e2na Pathian ruat a ni, a duhz\u00e2wng an hriat chian lehzualna a ni bawk. Pathian leh mihring inbiak tawnt\u00eerna lehkhabu a ni bawk a. Waldens-ho chuan Lalpa hlauh chu finna bulah an ngai nachungin, an rilru z\u00e2u n\u00e2n leh chinch\u00e2ng hriat n\u00e2n, an awmna ram p\u00e2wn lama mite z\u00eenga khawsak leh mi dangte awm d\u00e2n leh khawsak d\u00e2n hriat a pawimawhzia an hria. An tl\u00e2ng ram sikul a\\\\angin Italy leh France rama zirna hmuna kal t\u00fbrin, an tleir\u00e2wl \\\\henkhat an t\u00eer a, an awmna hmun Alps v\u00eala an zir b\u00e2k, zir t\u00fbrte, ngaihtuah t\u00fbrte zau z\u00e2wk a awm av\u00e2ngin. Hetianga tleir\u00e2wl tirh chhuahte hian thl\u00eamna an va t\u00e2wk \\\\h\u00een a, m\u00ee nungchang sualte an va hmu a, Setana tirhkoh fing verv\u00eak tak te, rin d\u00e2n dik lo dik thlap anga sawi thei te, leh tihderna hlauhawm tak takte an va t\u00e2wk a. Mahsela an naupan t\u00eat a\\\\anga an thil zirte chu hetiang hun at\u00e2na buatsaih l\u00e2wkna a lo ni. An va kalna sikulah thur\u00fbk tumah an hrilh t\u00fbr a ni lo. An silhf\u00eante chu an rohlu ber Pathian thu bu zeb bo theihna r\u00eamch\u00e2nga \\\\hui a ni a. H\u00eang bute hi kum engemaw z\u00e2t rim taka an thawh chhuah a ni a, an kalna apiangah an keng z\u00eal a, thu dik pawm ve duh \u00e2wma an hriatte hmuh theih ngei t\u00fbrin an lehkhabu ph\u00eak \\\\henkhat an dah a, hei pawh hi hun remch\u00e2ngah, t\u00fbm\u00e2 rinhlelh kai lo t\u00fbra fimkhur taka","70 INDONA ROPUI tih a ngai a. An nute mal chunga an la awm lai a\\\\angin, Waldenses tleir\u00e2wlte chu hetiang ti t\u00fbra zirt\u00eer an ni, an tih t\u00fbr chu an hria a, rinawm takin an ti bawk a. Hetiangin an zirna hmunah mi tam tak kawng dikah an hruai thei a; a ch\u00e2ng phei chuan an zirt\u00eerna hian an sikul pum a fan chhuak \\\\h\u00een. Pope hote chuan a lo chhuahna zawng chiam \\\\hin mah se an hmu chhuak thei ngai lo. Krista rilru chu Missionary rilru a ni. Thinlung siam tharte chuan a hmasa berin Chhandamtu hn\u00eana mi dangte hruai ve an ch\u00e2k ch\u00e2wk a. Vaudois Kristiante rilru pawh hei ang hi a ni. Anmahni kohhran chh\u00fbngah rinnate thianghlim taka an vawn b\u00e2kah, Pathianin thil dangte pawh ti t\u00fbrin min ph\u00fbt a ni tihna rilru an nei a; thima awmte \u00eantu ni t\u00fbra bul tumtu an nih an inhria, Pathian thiltihtheihna ringin, Rom-in mite a phuarna khaidiat chu tichat t\u00fbrin an \\\\ang a. Vaudois z\u00eenga rawngb\u00e2wltute chu a hmasain missionary an niht\u00eer phawt a, tupawh rawngb\u00e2wlna hnaa luh tumte chu tirhkoh hna thawkin, chinch\u00e2ng hriatna an han neiht\u00eer phawt a. An rama kohhran an enkawl theih hm\u00e2in field-ah a tl\u00eam berah kum thum hna an thawk phawt t\u00fbr a ni. He rawngb\u00e2wlnaah hian a t\u00eer a\\\\angin mahni nawmsakna hnuchh\u00e2wna inpump\u00eak a ngai phawt a. Hei hi ch\u00fbng hun harsat laia pastor nun zir \\\\an n\u00e2na thil tih \u00e2wm r\u00eang a ni. Pathian hna thawk tura tlangv\u00e2l nemnghehte chuan, khawv\u00eal thila hausakna leh ropuina ni lovin, thawhrimna hlauhth\u00e2wnawma awmna, leh martarna hial pawh an hmabak a ni tih an hre chiang \u00eam \u00eam a. Isuan a zirt\u00eerte a tirh angin missionary-te chu pahnih z\u00ealin an kal a, pakhat z\u00e2wk chu chinch\u00e2ng lo hre sil tawh a ni z\u00eal a, chu chuan a r\u00e2wlthar chu a kaihruaiin, a zirt\u00eer ang a, a naupang z\u00e2wk pawh chuan a upa z\u00e2wk thu chu a ngai t\u00fbr a ni. He mi pahnihte hi englai pawhin an awm d\u00fbn a ni lo va, \\\\awng\\\\ai t\u00fbr leh inbiakr\u00e2wnna nei t\u00fbr chuan an awm d\u00fbn a, tichuan rinna lamahte an intichak tawn \\\\h\u00een a. A t\u00eer a\\\\anga an tih t\u00fbr an puan nghal chuan an hlawhchham a ni mai, chuv\u00e2ngin an thil tum tak chu an ngawihpui tlat a. Rawngb\u00e2wltu tinin thil thiam engemaw an nei vek a, missionaryte chuan hna dang thawkin an thil tih tum tak chu an hliahkhuh \\\\h\u00een. D\u00e2n naranin d\u00e2wrkaiah emaw, sumd\u00e2wnga in tin tlawh l\u00e2wr miah emaw te an","WALDENS-HOTE 71 \\\\ang a. \u201cMaimaw puan te, lungman tama cheimawi thil te leh tlereuh ilo te leh thil dang chumi hmuna awm lo, hla taka kala lei ch\u00ee te an zuar a. Missionaryte anga an kh\u00e2wk \\\\alhna t\u00fbrah kh\u00e2n sumd\u00e2wng ang chuan miten an lo lawm hl\u00ea si a.\u201d - Wylie, b. 1, ch. 7. Englai pawhin an thinlung chuan Pathian lam a hawi a, khawv\u00eal thil hl\u00fb aia hl\u00fb, ro \\\\ha mite an sem theih n\u00e2n finna an d\u00eel a. An zain, a r\u00fbkin, Bible an keng \\\\heuh va, a \\\\hen chuan Bible pum an keng a, a \\\\hen erawh chuan Bible-a bu hrang tl\u00eam chauh. Hun remch\u00e2ng a awm ve leh, an thil leitute chu Bible an kawhhmuh a, a duh apiangte hn\u00eanah Bible thute an hnutchhiah \\\\h\u00een. H\u00eang missionaryte hian anmahni awmna tl\u00e2ng bul phaiz\u00e2wl v\u00ealah hna an han thawk \\\\an phawt a, an kal zau deuh deuh va. Pheikhawk lovin silhfen phawkphawhraw pui pui n\u00ean, an Lalpa anga khualzin tih hriat takin, khawpuite kal tlangin, ram hla tak tak an thleng a. An kalna apiangah chi hl\u00fb chu an tuh z\u00eal a, an hnuhm\u00e2ah kohhran a ding z\u00eal a, martarte thisen chuan thu dik chu a tl\u00e2ngaupui a. Lalpa n\u00ee chuan, h\u00eang mi rinawmte thawhrimna az\u00e2ra thlarau rah hlu takte hi a la tilang d\u00e2wn a ni. A langa tl\u00e2ngaupui lovin, Pathian thu chuan a fang chhuak a, mi tam takin l\u00e2wm \u00eam \u00eamin an lo dawngsawng a. Waldens-ho hian Bible hi hm\u00e2n lai mite Pathianin a k\u00eelkawi d\u00e2n ziahna bu mai leh t\u00fbn lai mite khawsa d\u00e2n t\u00fbr leh thil tih t\u00fbr bithliahna lehkhabu maiah an ngai lo va, nakin huna boralna leh ropuina lo la awm t\u00fbr tihlanna a ni bawkin an ring. Thil zawng zawng t\u00e2wpna chu a hla lovin an ring a, mittui n\u00eana \\\\awng\\\\ainate chuan an thinlung a khawih \u00eam \u00eam a. Chhandamna thu mi dangte hriatt\u00eer ve chu an puala lum a ni tih an hre bawk a. Pathian lehkhabu chh\u00fbngah hian chhandamna buatsaihna thil chu chiang taka puanin a awm tih an hria. Isua rinnaah nawmsakna te, beiseina te, leh lungmuannate an hmu a. \u00cangin an hriat thiamnate a han chhun \u00ean a, an thinlungte a han tihl\u00e2wm chuan, pope dik lohna thim hnuaia \\\\hute pawh, \u00eang chhunt\u00eer ve an ch\u00e2k \u00eam \u00eam a ni. Pope leh a puithiamte zirt\u00eerna hnuaiah chuan, mi tam tak an sual ngaihdamna hmuh n\u00e2n, an taksate an sawisa \\\\h\u00een tih an hria a. An thiltih \\\\hata chhandam nih theihna zirt\u00eer an ni a, anmahni an inen a,","72 INDONA ROPUI an rilruin sual an nih chu an inhre si, Pathian thinurna hnuaiah an awm tih pawh an hai lo, an nunna leh an taksate an tirethei a, mahse muanna engmah an hmu si lo. Chutianga ngaihtuahna hmang mite pawh chu Rom thurin chuan a phuar bet a. Mi tam takin \\\\hiante leh chh\u00fbngte kalsanin, an dam chh\u00fbng nun chu convent pindanahte an hmang zo va. Mi tam takin rilru thlamuanna chu chawnghei r\u00eang r\u00eangin, taksate sawisain, z\u00e2nlaia \\\\awng\\\\aiin, rei tak tak lung hnawng vawt tak chunga bawkkhupin, rei tak tak hmun thianghlim tlawha thangin, sim ent\u00eer n\u00e2na chawnghei leh taksa tihrehawmin an zawng a, mahse rilru muanna engmah an hmu thei lo. Sual inhriatna av\u00e2nga mangangin, Pathian thinur phuba l\u00e2kna hlau siin, mi tam takin an tuar a, an taksain a tlin t\u00e2k ngang loh chuan, beiseina leh \u00eang chhet\u00ea pawh nei lovin thl\u00e2nah an liam leh \\\\h\u00een. Waldens-ho chuan h\u00eang thlarau ril\\\\amte t\u00e2n nunna chhang p\u00eak an ch\u00e2k \u00eam \u00eam a, Pathian thutiam thlamuanna thuchah chu hrilh an duh a, Kristaah chauh thlamuanna an hmu thei tih hrilh an duh a. Hnathawh \\\\hatin Pathian d\u00e2n bawhchhiatna lakah min chhandam thei tih thurin chu, rinchhan dik lo a\\\\anga lo chhuak a ni tih an hria. Chhandam n\u00e2na mihringte thiltih \\\\hata innghahna chuan Krista hmangaihna sawi s\u00ean loh thl\u00eerna chu a dang chat a. Mihringte hian Pathian hn\u00eanah chhuan t\u00fbr engmah kan neih loh av\u00e2ngin, Isua chu mihring sual thawi n\u00e2n a thi ta a ni. Khenbeha tho leh ta Chhandamtu thil \\\\ha tihah, Kristiante sakhua hi a innghat a ni. Kan nunnain Krista a rinchhan d\u00e2n leh Krista a zawm d\u00e2n chu kan fukein kan taksa a zawm ang leh thingz\u00e2rin a kungpui a zawm ang tlat hi a ni t\u00fbr a ni. Pope-te leh puithiamte zirt\u00eerna hian Pathian leh Isua awm d\u00e2n chu th\u00fbr \\\\iau \\\\uau, thinchhe tak, n\u00ealawm lo tak ni \u00e2wmin mite a rint\u00eer \\\\h\u00een a. Chhandamtu chu mihring sula tlute lainatna chhet\u00ea pawh nei lo angin an lant\u00eer a, chuv\u00e2ngin mi sual chuan puithiamte leh mithianghlimte ngenpui chiam a mamawh ta \\\\h\u00een a. Pathian thuin thinlung a chhun \u00eante kha chuan, h\u00eang mite hn\u00eanah hian, Isua chu khawngaih thei, hmangaihnaa khat Chhandamtu, kut phara dinga mi zawng zawng an sual phur r\u00eet leh an manganna zawng zawng leh, an","73 Waldens-hote chuan sumd\u00e2wng angahte insiamin, an rinna chu hmun tinah an theh darh \\\\h\u00een a.","74 INDONA ROPUI hahna n\u00ean, a hn\u00eana lo kal t\u00fbra s\u00e2wmtu chu kawhhmuh an ch\u00e2k \\\\h\u00een. Pathian thutiam an hmuhna dal t\u00fbra Setanan hn\u00e2wmhnawk a dah kh\u00e2wm chu thenfai an ch\u00e2k a \u2013 Pathian hn\u00eana an lo kal a, an sual thuph\u00e2te an chawi a, thlamuanna leh ngaihdamna an hmuh theih n\u00e2n. A hre duh apiangte hn\u00eanah Vaudois missionary-te chuan Chanchin |ha thu chu an puang a. Pathian lehkhabu ch\u00e2ng \\\\henkhat ngun taka an ziah chu an han phawrh a, sual nih inhriate hn\u00eana beiseina thu an han thlen thei chu an hlimna ber a ni; anni kha chuan Pathian chu phuba l\u00e2k hmang, phuba la t\u00fbra inpeih reng niin an ngai si a. |hing\\\\hiin, mittui n\u00ean, mi sualte t\u00e2na beisei theih thutiam chu an unaute chuan an hrilh a. Chutiang chuan thutak \u00eang chuan, thimna chh\u00fbm dum chu a kiant\u00eer a, felna ni chhuak chuan thinlung a chhun \u00eang a, chu \u00eang chuan damna a thlen \\\\h\u00een. Pathian lehkhabu ch\u00e2ng \\\\henkhat chu chhiar nawn sek a ngai a, a ngaithlatuin hriat nawn a ch\u00e2k v\u00e2ng a ni a, ka hre dik ngei emaw tih hriat a duh a ni ang chu. \u201cA Fapa Isua thisenin kan sual zawng zawng min tlenfaisak \\\\h\u00een,\u201d (1 Johana 1:7) tih leh \u201cMosian thlal\u00earah r\u00fbl a khaik\u00e2n ang kh\u00e2n, Mihring Fapa hi khaik\u00e2nin a awm bawk t\u00fbr a ni; tupawh a ring apiangin amah av\u00e2nga chatuana nunna an neihna t\u00fbrin,\u201d (Johana 3:14, 15) te hi chhiar nawn zin p\u00e2wl an ni. Rom-ho thu nazawng chu mi tam takin an ring lo. Mi sual aia mihring emaw v\u00e2ntirhkoh emawin a ngensak hi engmah lo mai a ni tih an hria. \u00cang dik takin an thinlung a chhun \u00ean chuan, \u201cIsua Krista chu ka Puithiam, A thisen chu ka inthawina, A maich\u00e2m chu ka sual thupha chawina a ni,\u201d tiin an lo au chhuak \\\\h\u00een. Isua thiltihtheihnaa innghatin, \u201cRinna lovin ama l\u00e2wmzawng mi nih rual a ni lo,\u201d (Hebrai 11:6), \u201cV\u00e2n hnuaia mihring sak z\u00eengan, min chhandam t\u00fbr hming dang r\u00eang a awm lo,\u201d an ti \\\\h\u00een a ni (Tirhkohte 4:12). Chhandamtu hmangaihna thl\u00e2wn ngai lo chu, h\u00eang mite, thl\u00eamna thlipui nuai v\u00ealte t\u00e2n, hriatfiah s\u00ean a harsa hl\u00ea a. Mahsela Chhandamtu hmangaihna an hrefiah a, muanna an neih chu a nasa a, \u00eang nasa takin a han chhun a, v\u00e2na awm ta daih angin an inhria a. An kutin Krista kut a chelh nghet a, an ke chu Chatuan Lungpuiah a","WALDENS-HOTE 75 innghat a. Thih hlauhna zawng zawng a bova. An Tlantu hming an tihropui theihna a nih d\u00e2wn phawt chuan, lung in t\u00e2n leh meipuia rawhte an thlang a ni. Hmun fianrialah an Bible-te an han phawrh a, \u00eang leh thu dik hre duhte hn\u00eanah an chhiar a, a ch\u00e2ng chuan mi pakhat chauh hn\u00eanah, a ch\u00e2ng chuan mi tam z\u00e2wk hn\u00eanah. A ch\u00e2ng chuan z\u00e2nkhua khuain an chhiar a. Ngaithlatute chuan mak an tiin, \\\\ha an tih \u00eam \\\\h\u00een av\u00e2ngin, chhandamna chanchin chu chiang taka an hriatfiah hm\u00e2 chu, zahngaihna tirhkoh chuan ch\u00e2wl lova a chhiar nawn sek a ngaih ch\u00e2ng a tam. Hetiang zawhnate hi a awm fo va : Ka thil p\u00eak hi Pathianin a pawm ve duh ang em? Ka sualte hi min ngaidam ve duh ang em? H\u00eang chh\u00e2nna at\u00e2na an chhiar \\\\hin chu : \u201cNangni thawk rim leh phurrit phur zawng zawngte u, ka hn\u00eanah lo kal ula, keiman ka chawlht\u00eer ang che u,\u201d tih hi a ni (Matthaia 11:28). An rinnain Pathian thutiamte a man ngheh hnu chuan l\u00e2wmna au ri a lo chhuak a, \u201cSakhaw hmun tlawha rei tak tak thang a ngai ta lo, thl\u00e2n thianghlim tlawha hrehawm taka zin a \\\\ul ta hek lo. Isua hn\u00eanah ka sual n\u00ean ka kal ang a, mi sual sim \\\\awng\\\\aina a hnar lo vang. \u2018I sual ngaihdam a ni ta,\u2019 ka sualna, keima sualna ngei pawh ngaihdam a ni ang,\u201d tiin. L\u00e2wmnain an thinlung a khat a, l\u00e2wm thu sawi leh fakin Isua hming an chawimawi a. H\u00eang mi hlim leh lawmte hi, nunna kawng dik tak an hmuh thu leh an thil hriat tharte an theih anga sawi leh chhawnga, \u00eang chu tidarh t\u00fbrin mahni in lamah an k\u00eer leh \\\\h\u00een. Pathian lehkhabu thuah chuan thiltihtheihna mak tak a awm a, chu thu thiltithei chuan thutak ngainatute thinlungah thu a han sawi a. Pathian aw ngei a ni a, a hretute thinlung chu a khawih lo thei lo. Thutak tirhkoh chu a kal tumna lamah a kal z\u00eal a; mahse rei tak chh\u00fbng chu a inngaihtl\u00e2wm d\u00e2n te, an takzia te, a \\\\hahnem ngaihzia te chu mite ti ti ber a ni a. Ngaithlatute chuan khawi lam a\\\\anga lo kal nge a nih a, khawi lamah nge a kal d\u00e2wn tih an z\u00e2wt ngai hek lo. A thusawi chu a t\u00eerah mak an ti a, nakinah hlimna leh l\u00e2wmnaa an khah \\\\h\u00een av\u00e2ngin, chutiang thil zawh nach\u00e2ng t\u00fbman an hre lo a ni. Kan in lamahte pawh lo l\u00eang ve la tia an s\u00e2wmin, \u201cBer\u00e2m hote ka","76 INDONA ROPUI zawng d\u00e2wn,\u201d tiin a chh\u00e2ng a. V\u00e2na v\u00e2ntirhkoh emaw ni d\u00e2wn chu le aw? titein an ngaihtuah \\\\h\u00een a. H\u00eang thutak tirhkoh hi an hmu leh zen zen tawh ngai lo. Ram dangah a kal ta daih a ni ang e, a nih loh leh khawi lai hriat ngai loh lung inah a th\u00e2m ral ta a ni ang, a nih loh leh thu dik a hriatpuina hmun ngeiah kh\u00e2n martarna changin a ruh rote chauh a awm tawh a ni mai thei. Mahse a thu hnutchiahte chu tihboral theih an ni lo va, mite thinlungah hna a thawk a, eng ang chauhva nasain nge hna a thawh, tih chu ror\u00ealna n\u00eeah hriat a la ni chauh d\u00e2wn a ni. Waldens missionary-te hian Setana lalna ram an r\u00fbn a, thim thiltihtheihna pawh a lo inring ve a. Thutak tihhmas\u00e2wnna t\u00fbra an thawhna engkim chu sualna lalpa chuan a lo enthla ve reng a, a hnungzuitute pawh a chawktho a. Pope mi liante pawhin hlauhthawnna an nei ta a. H\u00eang mi hnuaihnung, mi v\u00e2kvaiho hnathawh hian an hnathawhte a han tikhaw lo mai d\u00e2wnin an hria a. Thu dik \u00eang chu tihmih lohva a \u00ean reng chuan, dik lohna chh\u00fbm, mipuite z\u00een hnantu kha tihkianin a awm mai ang a, mite rilru chuan Pathian lam chauh a hawi ang a, a t\u00e2wpah chuan Rom lalna hi a tichhe ngei ang. Mi hetiang, hm\u00e2n lai kohhrante rinna ang tak vuante an lo la awm hlauh hian, Rom kal sualna a lant\u00eer a ni, chuv\u00e2ngin huatna leh tihduhdahna a rawn thlen a. Pathian lehkhathu an thlah duh lohnate hi, Rom ngaiha thil sual, an ngaih theih loh chi a ni a. Lei chung a\\\\anga nuai bo vek an tum ta a. Tichuan Pathian mite chu an awmna tl\u00e2ng rama an inahte an rawn luhkhung a. An thu ngaihtuaha thiam loh chant\u00eer ngh\u00e2l t\u00fbrin ror\u00ealtuin an hnu a rawn chhui a, sualna nei lo Abela, Kainan a thaha thisen luang ang kha a lo thleng leh ta a ni. An ram \\\\halaite an tihchhiatsak \\\\h\u00een a, an in leh biak inte an \\\\hiatsak a. Lo \\\\ha tak takte leh mi taima leh nuntluangte awmna hmun te chu ram ro mai an chang zo ta. Ramsa kohamin thisen a tem a a kawlh zual ta ang hian, Pope hotuten mite tuar an hmuh chuan an thinur zual sauh va. H\u00eang rinna dik \\\\antute hi tl\u00e2ngahte \u00fbm bo niin, an bihr\u00fbkna ruam chenin luhchilh an ni a, ngaw pik leh lungpui","WALDENS-HOTE 77 zingzumte chu an inhumhimna a lo ni ta a. H\u00eang mi thiam loh changa an puhte nungchang hi an hm\u00ealmate pawhin sawisel t\u00fbr an hre lo, mi pawikhawih lo, awm hl\u00ea hl\u00ea, sakhaw mi tak an ti ve tho va. An sualna lian ber chu pope duh ang z\u00e2wngin Pathian an be lo. He \u201cthiltihsualna\u201d av\u00e2ng hian mualphona tinr\u00eang, indeuna tinr\u00eang leh insawisakna, ramhuai leh mihring hmuh chhuaha hrehawm thei ber chu, an chungah a lo tla ta a ni. Th\u00e2wk khat lai, Romin h\u00eang a hnam huatz\u00e2wng tihchimih a tum lai kh\u00e2n, Pope-in thup\u00eak a chhuah a. H\u00eang mite hi kohhran kal sual, kohhran chawk buaitua puhin, r\u00e2wt vek mai t\u00fbrin thu a pe a. Hemi thup\u00eakah hian thatchhia, rinawm lo leh buaina siam hmangah an puh lo va, sakhaw mi leh mi thianghlim anga an lanna hian, \u201cber\u00e2m huang dika awmte\u201d a thl\u00eam thlu \\\\h\u00een an ti a. Chuv\u00e2ngin pope thup\u00eak chuan, \u201cCh\u00fbng suahsual b\u00e2wl hnam bawlhhlawh leh mi deu hmangte chu an inlaml\u00eat loh chuan r\u00fbl t\u00fbr nei anga chhut sawmin an awm t\u00fbr a ni,\u201d tiin thu a pe a. - Wylie, b. 16, ch. l. He lal chapo hian h\u00eang thute hi la hmachhawn leh a inring em? V\u00e2n lehkhabuah a inziak vekin, ror\u00ealna n\u00eeah a la hmachhawn leh d\u00e2wn tih a hria em? \u201cH\u00eang ka unau t\u00ea berte z\u00eenga mi pakhat chunga in tih chu ka chunga ti in ni,\u201d Isuan a ti (Matthaia 25:40). He thup\u00eak hian kohhran member-te zawng zawng chu \\\\ang hova h\u00eang kal sualte do t\u00fbrin a ko va. He hnathawh r\u00e2pthl\u00e2k hi miten thawh an ch\u00e2k theih n\u00e2n, he thup\u00eak hian, \u201cKohhranin a hremna zawng zawng a\\\\angin a ngaidam a; he indonaa tel apiang chu chhechhama thu an tiamna zawng zawng a\\\\angin a ngaidam a; d\u00e2n lo anga sum leh pai, in leh lo an neihte chu d\u00e2n anga neiah a chant\u00eer a; h\u00eang kal sual thattu apiang chu an sual zawng zawng ngaihdam a tiam a; Vaudois-ho n\u00eana thuthlunna r\u00eang r\u00eang chu a phelh vek a, an chhiahhlawhte pawh chhuah vek t\u00fbrin thu a pe a. T\u00fbman \\\\anpuina an p\u00eak a phal lo va; an rote chu tupawhin an chhuhsak a phal a.\u201d - Wylie, b. 16, ch 1. He thup\u00eak hmuh theih loh thuneihna a\\\\anga aw lo chhuak hi Krista aw a ni lo va, dragon r\u00fbm ri a ni z\u00e2wk. Pope \\\\huihruaite hian Pathian d\u00e2n remin an nungchang an siam","78 INDONA ROPUI lo vang, an rilrem z\u00e2wngin nungchang awm d\u00e2n t\u00fbr an siam chawp z\u00e2wk a. Rom thup\u00eak a nih av\u00e2ngin mi zawng zawng zawm luiht\u00eer an tum a. Chhiatna r\u00e2pthl\u00e2k tak a lo awm ta. Puithiamte leh pope rilru dik loho chuan Setanan an tih t\u00fbra a duh ngei kha an han puitlin ta a. An nungchangah zahngaihnain hmun a chang lo. Isua khenbeh duhna nungchang, zirt\u00eerte thah duhna nungchang, a hun laia mi rinawmte thisena tuihal - Nero-a nungchang ang bawk kha a lo che leh a, Pathian duhsakhote chu khawv\u00eal ata tihboral vek a tum ta a ni. Pathian miten, kum zabi tam tak chh\u00fbng an chunga tihduhdahna lo thleng chhel tak leh rilru nghet taka an tuarna hian, an Chhandamtu an chawimawi a ni. Indopui chu an chungah lo thlengin, mihring kut chhuak ni lova mawi - intan bun rem rumna tuar mah se, Chanchin |ha theh darh t\u00fbrin missionary an tirh chhuah an \\\\hulh chuang lo. An hm\u00ealmaten thah tumin an \u00fbm a, mahse an thisen chu an chi tuh chawmtu ruahtui a lo ni a, rah a han chhuahpui ngei \\\\h\u00een. Hetiang hian Waldens-ho hian Luther-a pian hm\u00e2 daihin Pathian t\u00e2n an lo \\\\ang tawh a. Ram tam takah an kal darh a, Wycliffe-a hun lai a\\\\anga in\\\\an tawh Siam\\\\hatna chi chu an phun a, Luther-a dam laiin a lo buk ta luai a ni. \u201cPathian thu leh Isua Krista hriatt\u00eerna,\u201d (Thupuan 1:9) at\u00e2n eng pawh huama tuar ngamte chuan, hun t\u00e2wp thlengin thutak hi an kalpui z\u00eal t\u00fbr a ni.","79 BUNG 5 JOHN WYCLIFF-A (JOHN WYCLIFFE) Kohhran siam\\\\hat hm\u00e2 eng hun lai emaw kh\u00e2n Bible hian v\u00e2n hl\u00ea lai a nei a, mahse A thute chu Pathianin tihboral vek a phal lo. Thutakte chu kumkhuaa thuhr\u00fbk a ni d\u00e2wn hek lo. A rawngb\u00e2wltute chhuaht\u00eer t\u00fbra th\u00eer kawngkh\u00e2rte leh lung in kawngkh\u00e2rte awlsam taka a hawng \\\\h\u00een angin, nunna thu pawh chu a phawrh chhuak thei a. Europe ram hrang hrangah chuan, ro phum r\u00fbk anga Pathian thutakte zawng t\u00fbrin, Pathian Thlarauvin mite rilru a hruai a, Pathian Thlarau ngeiin Pathian Lehkhabuah a hruai l\u00fbt a, a ph\u00eak tina thute ngun takin an zir a, an rilru a khawih \u00eam \u00eam a. An thil hmuh chhuahte z\u00e2wm t\u00fbrin eng pawh an huam ta a. Thu tinr\u00eang chu a awmzia an hrefiah nghal mai lo ve; mahse thu dik la puan ngai loh tam tak an hre chhuak a. Pathian tirh ngei nia inhriain an v\u00e2k chhuak a, dik lohna khaidiatte an tichat z\u00eal a; rei tak dik lohna bawia t\u00e2ngte chu, an zal\u00eanna hum ve t\u00fbrin an fuih a. Waldens-ho kh\u00e2n anmahni \\\\awngin Bible an nei tih loh chu, Bible hi \\\\awng hriat loh, lehkha thiamte chauhvin an hriata inziak a ni a; t\u00fbnah erawh chuan Pathian Lehkhabu lehlina, mahni \\\\awng \\\\awnga ram tina mite p\u00eak hun a lo thleng ta. Khawv\u00ealin a zanlai a pel ta. Khawv\u00e2r \u00eang a lo hnai deuh deuh va, ram tam takah khawv\u00e2r \u00e2r a lo khuang ta. Kum zabi s\u00e2wm leh palina (AD 1320- 84) ah kh\u00e2n Englandah \u201cKohhran. Siam\\\\hatna v\u00e2rparh arsi,\u201d a lo chhuak a. John Wycliffe- a chu Kohhran siam\\\\hatna tl\u00e2ngau a ni a, England at\u00e2n chauh ni lovin, Kristian ram pum at\u00e2n a ni. Rom tih d\u00e2n kalhna ropui a chh\u00e2k chhuak a, a ngawihpui leh mai d\u00e2wn lo. Hei hian \\\\an khawhna a han \\\\an a. Chu chu mimal, kohhran, leh hnam pum chhuahna rawn thlentu kha a ni d\u00e2wn a ni. Wycliffe-a chu lehkha thiam tak a ni a. A t\u00e2n chuan Lalpa \\\\ih chu finna bul a ni. College-a a awm lai a\\\\angin a sakhaw mi av\u00e2ng","80 INDONA ROPUI te, a fin av\u00e2ng te, leh a thiam theih av\u00e2ng tein a hmingthang hle a. Thil hriat zau a duh a, mi thil zir theih ang chu a thiam ve vek. Khawv\u00eal thila finna te, Kohhran d\u00e2nte leh an ram sork\u00e2r d\u00e2n te a zir zo vek a, h\u00eang hi a t\u00e2n nakinah a la \\\\angkai \u00eam \u00eam ang. Chutih laia mi rilru kal d\u00e2nte a hriatfiah av\u00e2ngin an dik lohna te a tilang thei a. An ram d\u00e2n leh kohhran d\u00e2n a zir hi, nakina vantl\u00e2ng nun d\u00e2n leh sakhaw zal\u00eanna a la sual t\u00fbr at\u00e2na inbuatsaih l\u00e2wkna a ni. Pathian thu chu a hriamhrei a ni a, Sikul lam mite rilru kal d\u00e2n a hriat av\u00e2ngin, an laka inv\u00ean d\u00e2n pawh a hria a. A fin leh a hriatna a zau av\u00e2ngin a \\\\hianten an zah a, a hm\u00ealmaten an zah bawk a. A hnung zuitute chuan mi lian z\u00eengah pawh a la lawr av\u00e2ngin an chhuang a. A hm\u00ealmateho chak lohna leh hriat lohzia a tihlan \\\\h\u00een av\u00e2ngin, Kohhran siam\\\\hat thute pawh hi an nuihzat ngam lo. Wycliffe-a chuan College-a a awm lai a\\\\angin Pathian thu a zir \\\\an a. Chutih lai chuan Bible hi hman lai \\\\awng chauhva a la awm av\u00e2ngin, lehkha thiamte chauhvin thu dik tuikhur chu an thleng ph\u00e2k a, mi dangte t\u00e2n chuan kh\u00e2r a ni. Chuta \\\\ang chuan Kohhran siam\\\\hatna hnaah a lo inbuatsaih tawh r\u00eang a ni. Lehkha thiamte chuan Pathian thu hi an chhiarin an zir thei a, chutah chuan zahngaihna thil thlawn p\u00eak inziak chu an hmu chuak \\\\hin a. An zirt\u00eer pahin h\u00eang thu dik hi an theh darh a, mi dangte pawh Pathian thu lamah an bengl\u00fbt ve \\\\h\u00een. Wycliffe-a Pathian Lehkhabu thua a lo bengluh hian, a lehkha zirlai a beih nasat ang bawk kh\u00e2n a bei nasa a. T\u00fbnah rih chuan kim lohna engemaw nei tlatin a inhria, chu chu lehkha thiamna leh Kohhran zirtirna-in tiphuisui theiin a hre lo va. Pathian Lehkhabuah, tun hm\u00e2a a zawn a hmuh theih ngai loh kha a hmu ta a. Hetah hian Pathian chhandamna leh Krista chauh chu mihringte t\u00e2na ngensaktu a ni tih chiang takin a intarlangin a hmu a. Krista rawngb\u00e2wl t\u00fbrin a inpe ta a, thu dik a hmuh chhuah chu puan darh a tum ta bawk a ni. A hnua siam\\\\hatute ang bawkin, a tirah chuan khawi lam kawngah nge a thiltih hian a hruai d\u00e2wn tih Wycliffe-a hian a hre lo va. Rom kalh hi a tum pawh a ni hek lo. Mahsela thu dik kawng zawhna hian dik lohna n\u00ean mi a chaltauht\u00eer ngei \\\\h\u00een. Pope dik","JOHN WYCLIFFE-A 81 lohna a hmu chiang deuh deuh va, Bible thu zirt\u00eerte a sawi uar ve sauh sauh va. Rom kohhran chu Pathian thu kalsanin mihring d\u00e2n siam chawpah an pakai hlauh tih a hmu a. Huai takin puithiam-hote chu Pathian Lehkhabu hn\u00e2wl bovah a puh a, mipuite hn\u00eanah Bible p\u00eaka, a thu zirtirte chu kohhranah thuneihna s\u00e2ng bera hman t\u00fbr tiin a ph\u00fbt a. Zirtirtu thiam leh zirt\u00eer peih mi a ni a, thusawi thiam a ni bawk a, a thusawi leh a nungchang chu a inrem z\u00eal a. Pathian Lehkhabu thu a hriatzia, ngaihd\u00e2n a sawi awih-awm theihzia, a nun d\u00e2n thianghlimzia, a huaizia leh a rinawmzia chu miten an ngaisang a, an mi rinz\u00e2wng a ni bawk a. Rom Kohliranah sualna thiltihte a awm \\\\hin av\u00e2ngin mi tam tak chu an sakhuaah an lungni tawh lo va, Wycliffe-a thu zirt\u00eerte chu l\u00e2wm \u00eam \u00eamin, a lang a pauvin an pawm nghal a; miten an thu aiin a thu an pawm z\u00e2wk av\u00e2ngin Pope \\\\huihruaite chu a chungah an thinur \u00eam \u00eam thung a. Wycliffe-a hi thiltih dik lo hmu chhuak thei tak a ni a, Pope thup\u00eaka thil dik lo tihte a dodal tlat a. Lalber puithiam a nih lai kh\u00e2n, Pope-in lalber hn\u00eana chhiah a ph\u00fbt chu a dodal tlat bawk a; Pope-in lalberte chunga thuneihna neia a inngai hi a dik theihna a awm lo tiin a \\\\ang bawk a ni. Pope thil ph\u00fbt hian mi tam tak a tilungni lo va, Wycliffe-a zirt\u00eer d\u00e2n hi mi liante pawm z\u00e2wng a ni bawk a. Lalber leh a kh\u00e2wnb\u00e2wl upate an \\\\angrual a, sakhaw thu b\u00e2ka pope thuneihna chu an dodal a, a thil ngente pawh an pe duh lo va. Tichuan Englandah chuan Pope lal lawrna chuan chhiat a t\u00e2wk ta a ni. Wycliffe-an thil \\\\ha lo pakhat rei tak a dodal chu, puithiam chi khat Mendicant Friar an tihho kha a ni. H\u00eangho hi Englandah an lokal chiam mai a, ram hmas\u00e2wnnate an rawn tikhawlo va. Thil siamna hmun te, lehkha zirna hmun leh v\u00e2ntl\u00e2ng nunin a tuar nasa. Hna thawk lova kut dawh an ni a, h\u00eang hian mite a tihek chauh ni lovin kut hnathawhte hmuhsit a lo ni ta a. Tlangv\u00e2lte an thatchhiain nun khawlo an ching a. H\u00eang puithiam hian mi tam tak chu an awm anga Monastery-a an dam chh\u00fbnga awm ve t\u00fbrin an thl\u00eam thlu a; h\u00eang hi an nu leh pa remtihna pawh a ni lo va, hriat pawh an hre hek lo. Hm\u00e2n lai deuhva Roman Father pakhatin, nu leh pa te \\\\anpui aia","82 INDONA ROPUI puithiamho awmna Monastery-a dam chh\u00fbnga awm a pawimawh z\u00e2wkzia a sawi chu: \u201cI pa chu i kawngk\u00e2ah \\\\apin leh lus\u00fbnin mu mah.se, I nuin i pianna hl\u00eem khum chein, a chawm lenna che hnut\u00ea te pawh ent\u00eer che mah se, i kein i chil ang a, Krista hn\u00eanah i kalsan daih t\u00fbr a ni,\u201d tiin. Lutheran, \u201cMihring tih \u00e2wm lohva thil r\u00e2pthl\u00e2k, Kristian leh mihring ni lovin chinghne rimnam an ni,\u201d a tih ang hmangin tlangv\u00e2lte chuan an nu leh pa te chungah an rilru. an tisak \\\\h\u00een.- Barnas Sears, The Life of Luther, pp. 70, 69. Hetiang hian puithiamhote chuan, hman laia Pharisaite angin, pi pu d\u00e2n z\u00e2wmin Pathian thu chu engmah lovah an chant\u00eer a ni. Hetiang hian chh\u00fbngkua an in\\\\hen darh a, nu leh pa ten an fanu an fapa te an ch\u00e2n \\\\h\u00een a ni. University zirlaite hial pawh puithiamho chuan an bum thei a, puithiama \\\\ang t\u00fbrin an thl\u00eam thlu thei hlawm a. Mi tam tak chu an inchhir leh a, mahsela anmahni nun a tichhiain an nu leh pa te an tilungngai zo tawh si a; chu lovah vawi khat an thanga awh tawh chuan chhuah leh rual a ni tawh lo. Nu leh pa tam tak chuan puithiamhovin an hruai khawlo ang tih hlauvin an fate university-ah an t\u00eer duh lo hial a. Zirna hmun lian pui puite a ruak hiai huai a, Sikulte an chul zovin, lehkha thiam pawh an v\u00e2ng tulh tulh a. Pope-in h\u00eang puithiamho hi mite sual thuphachawi ngaihthl\u00e2ka ngaihdamna p\u00eak theihna thu a pe a. Hei hi sualna hnar lianpui a lo ni ta. Puithiamte hian an pawisa hmuh tamna lamah \\\\hahnem ngaiin, mi sual eng ang pawh an lo ngaidam z\u00eal a, chu chuan sualna chi tinr\u00eang a tipung a. Damlote leh retheite chuan mahni tuar tuarin an tuar ngawt ngawt mai a, an chhawr theih t\u00fbr thilp\u00eakte lah puithiamte hn\u00eanah a kal vek z\u00eal si a; anni lah hian vauna n\u00ean mipuite thilp\u00ea an ph\u00fbt a, a pe duh lote chu an hnehchhiah a. Mi rethei kan ni an ti a, an hausa tulh tulh a; in ropui tak tak an sakte leh an chaw-ei dawhk\u00e2na thil tuihnai zozaite hian v\u00e2ntl\u00e2ng retheih tulh tulhna a tilang zual a ni. An, hunte nawmchen n\u00e2na an khawhral laiin, kut dawh t\u00fbra mi an tirhte chu mim\u00e2wl tak tak, thawnthu mak tak tak sawi thei, pi pute thawnthu hria leh fiamthua mipuite tinui dur dur thei hlir an ni a, chutiangin mipuite chu puithiamin an duh t\u00e2wkin an bum thei","JOHN WYCLIFFE-A 83 a ni. Puithiamho hian h\u00eang mipui, sakhaw lam thil serh takho hi an duh ang angin an la chawk z\u00e2n thei a; an sakhaw biaknaa an thiltih t\u00fbr chu, pope hi a chungnung ber tia ngaihna, mi thianghlimte chawimawina, puithiamte hn\u00eana thilpek, h\u00eangte hi v\u00e2nram kai n\u00e2n a t\u00e2wk \u00eam \u00eam a ni tih an rint\u00eer thei tlat reng a. Mi lehkha thiam leh rilru dik puten puithiamte awm d\u00e2n siam \\\\ha t\u00fbrin an bei \\\\hin a, an hlawhling ngai lo. Wycliffe-a erawh chuan a cheng tak a han dek fuh a, h\u00eang puithiamho lo awm v\u00eana ngawt hi a bilh a tho lo r\u00eang r\u00eang a, d\u00e2wt mu hl\u00fbm a ni, b\u00e2n vek t\u00fbr an ni a ti a. Chuta \\\\angin miten chinch\u00e2ng an hre deuh deuh va. H\u00eang puithiam-hovin pope ngaihdamna zuara ram tin ram tanga an vah laiin, mi tam takin sual ngaihdamna tangka suma lei a sawtsawhlawt lova rinna an nei \\\\an a. Mi tam takin, Pathian ngaihdamna dil lovin, Rom khaw Bishop ngaihdamna kan dil chu engtizia nge tih ngaihtuah nach\u00e2ngte an hre ta a. H\u00eang puithiamte huamhauh d\u00e2nah mi tam tak an lungni lo \\\\an a; an duh\u00e2mna chu tihtawngkhawp rual a ni lo. \u201cRawngb\u00e2wltute leh Rom puithiamho hian cancer angin min ei zo d\u00e2wn, Pathianin min chhan chhuak t\u00fbr a ni, chuti a nih si loh chuan kan boral vek ang,\u201d an ti a. \u2013 D\u2019Aubign\u00e9, b. 17, ch. 7. \u201cAn duh\u00e2mzia","84 INDONA ROPUI khuh bo n\u00e2n, h\u00eang puithiamho hian, Isua leh a zirt\u00eerte pawh kha mi thilp\u00eaka khawsa an ni,\u201d an ti a. Hei hi an insawi chhia a ni, hlauh mai; mi tam takin Bible hian eng ang chauhvin nge a sawi tih hriat ch\u00e2kna an neih phah a, chu chu Rom duh lohz\u00e2wng a ni si a. Mite rilruin thu dik hn\u00e2r a rawn pan a, chu tak chu thuhr\u00fbk an duh chu a ni si a. Wycliffe-a chuan puithiamte demin lehkha a ziak \\\\an ta, inhnialna chawh chhuah a duh vang a ni lo va, miten Bible zirt\u00eerna leh Bible petu chanchinah. an beng rawn chhi ve se a tih v\u00e2ng a ni a. Thu ziakin a puang ta a. \u201cSual ngaihdamna leh Kohhran a\\\\anga hnawh chhuah theihna thuneihna hi puithiam naran aiin pope-in a nei lian chuang lo; Pathian d\u00e2n bawhchhiain, Pathianin thiam loh a chant\u00eer si loh chuan, tumahin hnawh chhuah theihna thu an nei lo,\u201d\u2019 a ti a. Mite thlarau lam leh an taksa thilte rahbeh n\u00e2na pope-in rip a siam, chumia mi tam tak a khung tawh \\\\hiat n\u00e2n hei aia hriamhrei \\\\ha hi a awm chuang lo. Rom-in S\u00e2pram lal thuneihna chhuhsak a tum thu-ah Wycliffe- a ch\u00eat a ngai leh ta a; Lalberin palai at\u00e2n a ruat a, Netherlands-ah kum hnih zet a va awm a, chumi chh\u00fbng chuan Pope aiawhte n\u00ean inbiak hona an nei fo va. Chu lo chu, France, Italy leh Spain a\\\\anga kohhran hruaitu lian pui pui n\u00ean ti-ti hona an nei fo bawk a. H\u00eangho hn\u00ean a\\\\ang hian kohhran chh\u00fbng lam thil, p\u00e2wnl\u00e2nga hmuh theih loh leh England-ah la awm ni se a hriat ph\u00e2k loh t\u00fbr thil tam tak a hriat phah a. Nakin lama a la kher t\u00fbr thil tam tak a hmu chhuak a ni. H\u00eang pope mi tirhte \\\\awngka a\\\\ang hian he p\u00e2wl rilru leh a tum d\u00e2n tak a hmu chhuak a. England-a a k\u00eer leh chuan a thu zirt\u00eer bawk kha a \\\\an leh a, t\u00fbnah erawh chuan a lang a pauvin a ni ta, Rom mite pathian chu, bumna, chapona, leh awhna a ni tiin a tl\u00e2ngau ta a ni. A lehkha ziak pakhatah, pope leh a chhiahkhawntute thu a sawinaah chuan: \u201cSacrament leh thlarau lam thil at\u00e2n tiin, kan ram a\\\\angin mi retheite ei leh bar t\u00fbr leh lalber tangka s\u00e2ng tam tak kum tinin an thiar bo va; hei hi mahni intihhausakna thil tenawm a ni. Kristian ram pumin an remtihpuiin he kawng dik lo hi an zawhpui a.","JOHN WYCLIFFE-A 85 Kan ram hian rangkachak tlang lian pui nei sela, tuman khawih lovin, he puithiam khawv\u00eal mi, mi chapo chhiahkhawntu chauh hian la \\\\hin sela, chuti pawhin rei lo teah a la zo mai ang. Kan ram pawisa zawng zawng a thiar fai a, a duh\u00e2m av\u00e2nga Pathian \u00e2nchhia chauh lo chu engmah a han pe kir lo,\u201d- John Lewis, History of the Life and Suffering of John Wycliffe, p. 37. England-a a lokir hnu rei lo t\u00eaah Lalberin Lutterworthah puithiam (Rector) hna a pe a. Hei hian hlau lova thu dik sawi tlang a ch\u00een thu-ah Lalber a thinur lo tih a ent\u00eer. Wycliffe-a hian lal ror\u00ealna kal d\u00e2n leh an ram pum sakhaw rin d\u00e2n a khawih her thei hl\u00ea. Pope khawpui chuan a han r\u00eek khum ta a. Thup\u00eak pathum a han thawn a - pakhat chu lalber hn\u00eanah, pakhat University-ah, pakhat chu puithiamho hn\u00eanah. He dik lohna zirt\u00eertu tihngawihna thil hi rang taka ngaihtuah t\u00fbr tiin thu a pe \\\\heuh va. - Augustus Neander, General History of Christian Religion and Church, period 6, sec. 2, pt. 1, par. 8. H\u00eami thup\u00eak lo thlen hm\u00e2 hian, Bishopho hian, an nghakhlel lutukin, a thu ngaihtuah t\u00fbrin Wycliffe-a chu an ko va; mahsela lal laich\u00een pahnih thu nei thei tak takin an kalpui a; mipuiin an awmna in chu an hual a, an lo tlan lut ta zung zung mai a. Bishopho chuan an hlau va, \\\\ha takin an kalt\u00eer leh ta a. Nakin lawkah lalber Edward III a thi a. He lal hi Bishopho kh\u00e2n Wycliffe-a hrem t\u00fbrin an nawr fo va; Wycliffe-a hum \\\\hintu chu lal aiawhah a lo awm ta a ni. Pope thup\u00eak chu a lo thleng ta ngei a. England chu sawi set set lova Wycliffe-a chu mana lung ina khung t\u00fbrin thu a han pe ngat mai a, hei hi thinga phuar beha hal hlum tihna a ni mai. Rom phuba l\u00e2kna chu a tuar d\u00e2wn ta ngeiin a lang. Mahsela, \u201cHlau suh, kei hi i phaw ... ka ni asin,\u201d (Genesis 15:1) titu kh\u00e2n a rawngb\u00e2wltu humhim n\u00e2n a kut a han phar a, thihna a lo awm ta. Wycliffe-a a ni lo ve, tiboral t\u00fbra thu petu Gregory XI-na kha a ni thi chu, Wycliffe-a thu nghaisak t\u00fbra inkh\u00e2wmte pawh an darh sarh zo ta a ni. Kohhran siam\\\\hatna a kal tluan z\u00eal theih n\u00e2n Pathianin kawng dang a han ruat a. Pope Gregory a thih kh\u00e2n a thl\u00e2ktu Pope pahnih","86 INDONA ROPUI an inchaltauh nghal a. Mi pahnih inhal tak, thil dik lo tithei lova inchh\u00e2l ve ve, chuan lal an inchuh ta a. Pope dang do t\u00fbrin Kristiante an s\u00e2wm ve ve a, theih t\u00e2wpin \u00e2nchhia an inlawh a, an hote ve ve chu v\u00e2nah l\u00e2wmman tam tak p\u00eak an tiam a. Hei hian pope chakna a tikiam hl\u00ea. Anni pahnih lah chu \u00e2nchhia an inlawh tawn a. He buaina av\u00e2ng hian Wycliffe-a pawhin rei lote chh\u00fbng chu hahdamna a lo hmuh ve phah a. Pakhatin, kei hi pope ka ni a ti a, pakhatin a lo ti ve bawk a, tichuan thisen chhuahna hial a lo thleng ta a, thisen tam tak a luang. Kohhran sualna leh insawichhiatna a pung a. Chutih chh\u00fbng chuan Siam\\\\hatu chuan Lutterworth a\\\\angin, mipuite chu Pope insual lam hawi lova Isua, Remna lal lam hawi z\u00e2wk t\u00fbrin a s\u00e2wm ve bawk a. Chutia kohhran a lo in\\\\hen t\u00e2k chuan buaina leh hlemhl\u00eatnain a rawn zui a. Hei hi, miten pope hi eng ang chauh nge an nih tih an hmuh fiah t\u00e2k av\u00e2ngin, kohhran siam\\\\hat n\u00e2n kawng remch\u00e2ng tak a ni. Wycliffe-a chuan \u201cPope in\\\\henna thu\u201d tih lehkhabu t\u00ea tak t\u00ea a ziak a, chutah chuan, he puithiam pahnihte hian, Krista dodal i ni tiin an inpuh ve ve a. Thu dik an sawi nge sawi lo ngaihtuah teh u. \u201cPathianin ramhuai chu mi pakhat mai chunga ror\u00eal a phal lo va, mi pahnih a siamsak a, mi tupawhin Krista hminga awl taka an pahniha an hneh theih n\u00e2n,\u201d tiin. - R. Vaughan, Life and Opinions of John de Wycliffe, vol. 2, p. 6. A Lalpa ang bawkin Wycliffe-a chuan Chanchin Tha chu mi retheite hn\u00eanah a sawi \\\\h\u00een a. Am\u00e2 bial chh\u00fbng mite hn\u00ean chauhva Chanchin |ha puan chu a duh t\u00e2wk lo va,England ram chh\u00fbng zawng zawnga theh darh a tum ta a. Thuhriltute a ruat a. H\u00eang mite hi mim\u00e2wl, inpezo tak, Chanchin |ha puan darh loh chu rilru dang engmah nei lo an ni a. He mite hian ram tin an fang a, dawr hmunah te, kawtthl\u00earah leh kawm k\u00e2rah te an zirt\u00eer a. Pitar putar, damlo te leh mi rethei te an zawng chhuak a, Pathian \\\\hatna thu l\u00e2mawm chu an hrilh \\\\h\u00een. Wycliffe-a chu Oxford-ah Pathian \u2018Thu zirt\u00eertu a ni a. Chutah chuan Pathian thu a sawi \\\\hin a. Zirlaite hn\u00eanah Pathian thu dik","JOHN WYCLIFFE-A 87 ngun taka a zirt\u00eer \\\\hin av\u00e2ngin \u201cChanchin |ha Doctor\u201d tiin a hming an vuah hial a. A hnathawh ropui ber la ni t\u00fbr chu S\u00e2p\\\\awnga Pathian lehkhabu lehlin a ni. A lehkha ziak pakhatah chuan, \u201cBible, Pathian hnathawh ropui hi ka let ang a, S\u00e2p rama mi tinin anmahni pianpui \\\\awng ngeiin an chhiar ang,\u201d tiin a ziak a. Mahsela a hnathawhte chu a lo t\u00e2wp ta thut a. Kum 60 pawh a la tlin hmain, a thawhrim lutuk av\u00e2ng leh a hm\u00ealmaten an tihbuai rengna chu a taksain a tuar ta lo va, a hun lovah a lo tar ta viau mai a, natna hlauhawm tak a vei ta a. Ch\u00fb thu an hriat chuan puithiamho kha an l\u00e2wm \u00eam \u00eam a, t\u00fbnah chuan kohhran a tihbuai \\\\hin kha a va inchhir d\u00e2wn \u00eam tiin, a inchhirna thu ngaithla t\u00fbrin a pindanah an va kal a. Kohhran aiawh pali leh mi lian dang paliin an va din hual a, \u201cI thi d\u00e2wn ta a ni a, i thil tihsual hi inchhir la, min sawichhiatna zawng zawng kha kan hm\u00e2 ngeiah la kir leh vek rawh,\u201d an ti a. Ani chuan ngawi rengin a ngaithla a, a bawihs\u00e2wmtu hn\u00eanah chuan, \u201cMin han tung teh,\u201d a ti a, puithiam, a inchhirna thu ngh\u00e2ka dingte chu a en a, aw rawl \\\\ha tak maiin, \u201cKa thi lo vang. Ka dam leh ang, puithiamte khawlohna chu ka la puang leh ang,\u201d a ti a. D\u2019Aubign\u00e9, b. 17, ch. 7. Anni chuan makti tak leh zak takin an chhuahsan ta thuai a. A sawi ang takin Wycliffe-a chu a lo dam leh a. Rom tukdaihna hriamhrei \\\\ihbaiawm bera. Bible, Pathianin thlarau lung in t\u00e2ngte chhuah n\u00e2n, rilru thimte tih\u00ean n\u00e2n, mi tinin Chanchin |hate an pawm n\u00e2na a p\u00eak chu, a chipuite zawng zawngin an neih vek thlengin a dam. Pathian Lehkhabu a lehlinnaah hian buaina lianpui pui leh harsatna khirh tak tak sut tlang t\u00fbr a tam mai. Wycliffe-a chuan chak lohna a vei ta a, kum rei lo t\u00ea chauh a thawk thei d\u00e2wn tih a hria; dod\u00e2ltu an tam si, mahse Pathiam thutiamin a tirorum a, engmah hlau lovin a bei z\u00eal a. A rilru leh a ngaihtuahna a chak.vanglai takin, kawng tam taka hriatnate neiin, he a hnathawh ropui ber thawk t\u00fbr hian Pathianin a buatsaihin a hum tlat a. Kristian ram tin mai a buai luai luai tain, he siam\\\\hatu hian Lutterworth-a a hnathawhna hmunah, p\u00e2wn lama buaina pawisa lovin, a hnathawh chu a thawk tlat tlat a.","88 INDONA ROPUI Kum tam tak chh\u00fbng chu, Bible nei t\u00fbr chuan lung in t\u00e2n leh nunna ch\u00e2n huam a \\\\ul a ni.","JOHN WYCLIFFE-A 89 T\u00fbnah chuan a peih ta - S\u00e2p \\\\awnga Bible awm hmasa ber! S\u00e2p ram t\u00e2n Bible a inhawng ta. T\u00fbnah chuan meialh leh lung in pawh a hlau ta lo. Tihmih leh tawh loh t\u00fbra \u00eang chu a chipuite kutah a dah tawh si a. A chipuite t\u00e2na Bible a siam hian, indona hmuna hnehna ropui tak tak pawhin a tihtheih loh, a ram chawis\u00e2na leh zal\u00eanna a thlen a, sualna leh hriat lohna kawlpui an bun chu a khen tl\u00e2ksak ta a ni. Chutih laiin kh\u00e2wlchhut an la thiam si lo va, harsa tak leh muang taka Bible chu ziak chhawn a ngai a. Miten Bible neih an nghakhlel \u00eam \u00eam a, mi tam tak ziak chhawng t\u00fbrin an inpe a, chutianga harsa taka an tih chuan a lei duhtute mamawh zat an ziak thei hr\u00e2m a. Mi hausa deuh chuan Bible pum an duh a, \\\\henkhat chuan a bu \\\\hen chauh, chh\u00fbng tam tak inthurualin an lei bawk a. Hetiang hian Wycliffe-a Bible chu in tinah a l\u00fbt a ni. Tun hm\u00e2 chuan Pope-in rin d\u00e2n t\u00fbr a siam apiang kha an zawm mai a, tunah chuan mahni chhia leh \\\\ha hriatna hmanga mahnia thil ngaihtuah nach\u00e2ngte an lo hre ta a. Tunah chuan Wycliffe-an Prot- estant zirtirna tak tak, Rom rin d\u00e2n n\u00eana danglam tak chu a zirt\u00eer ta - \u201cKristaah rinna azira chhandamna leh, mihring ni lovin, Bible chauh hi dik lo thei lo a ni.\u201d Thu hril t\u00fbra tirhte kh\u00e2n Bible chu an theh darh z\u00eal a, a lehkha ziak dangte pawh an sem darh bawk a, a hlawhtling \u00eam \u00eam a, tunah chuan England ram mi zatve laiin rin d\u00e2n thar chu an ring ta. Bible sem darhna chuan kohhran hotute a tithlaph\u00e2ng a. Tunah chuan Wycliffe-a aia thiltithei z\u00e2wk do t\u00fbr an nei ta, hemi do n\u00e2n an hriamhrei neihte a tl\u00e2ktlai mang lo vang. Tunah tak chuan England ramah Bible khapna d\u00e2n engmah a la awm lo va, t\u00fbn hm\u00e2in anmahni \\\\awngin Bible a la awm ngai si lo va. Nakin hnuah hetiang d\u00e2n hi siam a ni a, khermei taka zawm a ni bawk. Chumi hm\u00e2 chuan puithiamhovin khap tum mah se, Pathian lehkhabu chu sem darh a la ni ta z\u00eal a. Pope hote chuan Wycliffe-a ka hup theihna an han zawng leh a. Ror\u00ealna hm\u00e2ah vawi thum a ding a, mahse engtin mah an tih thei lo. A hmasa berah chuan a lehkha ziakte chu thiang lovah bishop awm kh\u00e2wm chuan an ngai a, lalber Richard II kh\u00e2n a \\\\anpui bawk a,","90 INDONA ROPUI lalber thup\u00eakin, rin d\u00e2n thar ring apiang chu lung ina khung t\u00fbrin thup\u00eak a chhuah a. Wycliffe-an Parliamentah a thlen ta a. Huai takin puithiamho chu a khing a, kohhranin thil khawlo tih a phal zawng zawng hi siam\\\\hat t\u00fbr tiin a ng\u00ean a. Pope leh a \\\\huihruaite khawloh d\u00e2n chiang takin a t\u00e2rlang a, a hm\u00ealmateho an buai a. A hmain Wycliffe-a \\\\antute kha an lo thunun zo tawh a. Tunah chuan \\\\hian nei lovin, a mala dingin, lalber leh puithiamho tangrual hi a do zo tawh lo ngei ang tia rin \\\\heuh a ni a. Mahse ,puithiamho chuan an hneh ta lo. Parliament-in an h\u00eakna thu kha an paih a; tichuan a him leh ta a ni. A vawi thumna chu lal ram chh\u00fbnga kohhran ror\u00ealna sang ber hm\u00e2ah a ni a. Hetah hi chuan an dim tawh d\u00e2wn lo va, tunah chuan Rom a che d\u00e2wn al\u00e2wm, Wycliffe-a chu a t\u00e2wp chaih mai ang, puithiamho chuan an ti rilru a. An duh anga thil a awm theih chuan, Wycliffe-a chu a rin d\u00e2n b\u00e2n luiht\u00eer a ni ang a, a b\u00e2n duh loh chuan meipuiah paih nghal a ni ang an ti a. Mahse Wycliffe-a chu a laml\u00eat duh awz\u00e2wng lo mai a, a pha der duh hek lo. Huai takin a thu zirt\u00eerte a \\\\an a, a hektute a hnial thla z\u00eal a. A thiam thu a han sawi ve ta a, tunge ka nih a, khawiah nge ka awm tih pawh a hre tawh lo va, a thu ngaithlatute chu Pathian ror\u00ealna hm\u00e2ah a dint\u00eer a, an sualna leh verv\u00eakna te chu chatuan thu dik b\u00fbknaah an han b\u00fbksak a. Ror\u00ealna pindan chu Thlarau Thianghlim tliiltihtheihnain a khat a, thu ngaithlatute chu Pathian phuarin an awm a, an \\\\hutna a\\\\anga tho t\u00fbr pawhin chakna neiin an inhre lo. Wycliffe-a thusawite chuan Pathian thal kah angin an thinlung a chhun a. Rin d\u00e2n dik lova an puhna chu, hnial rual lohvin an chungah a han theh l\u00eat a. An dik lohnate hi engtia puang darh ngam nge an nih? Hausak n\u00e2n a ni l\u00e2wm ni? Pathian \\\\hatna chu sumdawn n\u00e2n an hmang a ni l\u00e2wm ni? a ti a. \u201cIn do hi tunge nia in rin? Putar thi mai t\u00fbr maw? Ni lo! Thu dik in do a ni. Thu dik, in aia chak z\u00e2wk in do va, thu dikin a hneh ang che u,\u201d a ti a. - Wylie, b. 2, ch. 13. Hemi a sawi zawh hian ror\u00ealna hmun ata a chhuak a, tumahin an khawih ngam lo.","JOHN WYCLIFFE-A 91 Wycliffe-a hnathawh chu a lo t\u00e2wp d\u00e2wn ta; thu dik puanzar hna rei tak a put tawh chu a thlah d\u00e2wn ta, nimahsela Chanchin |ha \\\\anin vawi khat chu a la ding leh ang. Tunah chuan Thu dik chu dik lohna hmun bulpui ber a\\\\anga puan a ni d\u00e2wn. Tunah chuan a thu ngaihtuah t\u00fbrin Rom khuaa koh a ni ta a. Tun hmain mi thianghlimte thisen tam tak an luant\u00eer tawh a, Wycliffe-a pawhin a t\u00e2n a hlauhthawnawmzia a hai lo. Mahsela kal ngei a tum a, mahsela a zeng ta tlat mai a, a kal thei ta lo va. Rom khuaa miten a awrawl an hre d\u00e2wn ta lo chu a ni a, mahse lehkha a la ziak thei a, lehkha ziakin a aw a la hriatt\u00eer thei a, hei hi tih a tum ta tlat a. A awmna hmun a\\\\ang chuan pope hn\u00eanah lehkha a thawn ta a. A lehkha thu chu Kristian \\\\awngkam dik tak pope zahderna pawh tilang tak ni mah se, pope chapona leh a ropuina zilhna na f\u00ea a ni. Heti hian a ziak a: \u201cKa rin d\u00e2nte mi tin hn\u00eana ka hriatt\u00eer theih av\u00e2ngin ka l\u00e2wm a. Rom Bishop hn\u00eana ka hriatt\u00eer theih av\u00e2ngin ka l\u00e2wm leh zual a; ka rin d\u00e2n hi a dikin ka hria a, ani pawhin a dik a tiin ka ring, dik lo a nih erawh chuan tidik sela. \\\"A hmasa berin Krista Chanchin |ha hi Pathian D\u00e2n famkimah ka ngai a ni. Mi dang zawng zawng aiin Rom Bishop, he leia Krista aiawh chu, h\u00eang Chanchin |ha d\u00e2n z\u00e2wm t\u00fbra phuar ngheh b\u00eekah ka ngai a. Krista zirt\u00eerte zinga lian ber a nih theihna chu khawv\u00eal ropuina leh zahawmnaah a awm lo va, Krista nun d\u00e2n leh a chet d\u00e2n ang dik taka zui hi a ni z\u00e2wk. Isua leia a lo awm lai kh\u00e2n mi rethei tak a ni a, khawv\u00eal ropuina a ngais\u00e2ng lo va, a hnuchhawn z\u00e2wk a nih kha. \u201cKristian dik tumahin pope emaw, mi thianghlim dangte emaw pawh, tumah an zui t\u00fbr a ni lo va, Krista an anna kawngah chauh lo chuan. Petera leh Jebedea fapateho kh\u00e2n Krista zirt\u00eerna ang lo, khawv\u00eal ropuina an duh a, Krista an tilungni lo va; chuv\u00e2ngin hetianga an dik lohnaah hian, zirt\u00eerte pawh ni se kan zui t\u00fbr a ni lo. \u201cPope-in khawv\u00eal lalte ror\u00ealna leh thuneihna a khawih buai t\u00fbr a ni lo, a puithiam dang zawng zawngte pawh chutianga ti t\u00fbrin a fuih z\u00e2wk t\u00fbr a ni, hetiang hian Isua leh zirt\u00eerten an ti si. H\u00eang","92 INDONA ROPUI kawngahte hian dik lohna ka nei a nih chuan, inngaitlawm takin tihdiknaah ka inhlan e, a \\\\ul chuan thihna thleng pawhin, ka duh angin awm thei ila Rom Bishop hm\u00e2a keimah ngei din chu ka duhthus\u00e2m a ni a, mahse Lalpa chuan a remti lo, mihring thu aia Pathian thu z\u00e2wm z\u00e2wk lo thei lovin min siam ta.\u201d A lehkha ziak t\u00e2wpah chuan ti hian a sawi a, \u201cPope Urban VI, pope a nih tirh a\\\\anga Pathianin a rilru a han chawh harh a, amah leh a \\\\huihruaite zawng zawngin Lalpa Isua Krista chu a nun d\u00e2n leh a chet d\u00e2n ang taka an han zui theih n\u00e2n, leh chutianga an awma awihawm taka mipuite an zirt\u00eer theih a, mipuite pawhin an awm d\u00e2nte an zir ve z\u00eal theih n\u00e2n, Pathian hn\u00eanah i \\\\awng\\\\ai ang,\u201d tiin. - John Foxes, Acts and Monuments, vol. 3, pp. 49, 50. Wycliffe-an pope leh a mi lianho Krista zaidawh d\u00e2n leh a inngaihtl\u00e2wm d\u00e2n a sawi hian, khawv\u00eal puma Kristiante hn\u00eanah Krista nungchang leh Krista rawngb\u00e2wltua inchh\u00e2lte nungchang danglamzia a ent\u00eer a ni. Thu dik \\\\ana a din nghehnaah hian a nun a la ch\u00e2n d\u00e2wn tih Wycliffe-an a hre reng a. Lal leh pope leh bishop-hovin a chhiatna an phiar a, rei lo t\u00eaah h\u00e2l hlumin a awm ngei ang tih rin theih a ni a. Mahsela a z\u00e2m chuang lo. \u201cMartar channa zawnga hla tak tak kal a ngai lo. Krista Chanchin |ha chu h\u00eang bishop chapoho hi va hrilh ula, martar-a channain a hmaih lo vang che u. Dam renga awmin ka ngawi mai mai ang maw? Teuh lo mai! Ka tuar t\u00fbr chu lo thleng ang hmiang, ka inpeih reng e,\u201d a ti tiin. \u2013 D\u2019Aubign\u00e9, b. 17, ch. 8. Pathianin a rawngb\u00e2wltu chu a hum tlat a. Thu dik \\\\anin huai takin a dam chh\u00fbngin a ding a, a nunna chu englai pawha ch\u00e2n mai thei ni mah se, a hm\u00ealmate kutah a nunna chu a ch\u00e2n d\u00e2wn lo. Wycliffe-an englai mahin a nun humhim a tum ngai lo himna zawngin a tlanchhiain a biru ngai hek lo, a Lalpa Pathian chu hualhimtu a ni. A hm\u00ealmaten an duh ang taka sawisa thei d\u00e2wna an inrin lai takin Pathianin an kutthl\u00e2k ph\u00e2k lohvin a dah a. Lutherrworth Biak ina Lalpa zanriah a sem d\u00e2wn lai takin a tlu a, a zeng ta a, rei lo t\u00eaah a thi ta a ni.","JOHN WYCLIFFE-A 93 Wycliffe-a hnathawh hi Pathian ruat a ni. Thu dik chu a k\u00e2ah a dah a, he thu dik hi mi dangte hn\u00eana a hrilh chh\u00e2wn theih n\u00e2n Pathianin a v\u00eang tlat a. Kohhran siam \\\\hatna hna ropui lungphum nghet tak a ph\u00fbm hm\u00e2 chu a nunna leh a hnathawhte chu humhimin a awm reng a. Wycliffe-a hi thimna Hun laia tuma puih lohva lo chhuak a ni a. A hmain hetiang lo ti tawh tumah an la awm hek lo. Chuv\u00e2ngin entawn t\u00fbr leh innghahchhan engmah a nei lo a ni. Baptistu Johana anga hnathawh b\u00eek thawk t\u00fbra koh a ni a - hun thar lo thleng t\u00fbr at\u00e2na au-r\u00e2wl a ni. A thu suangtuahte hi a th\u00fbkin a famkim a, a hnua Kohhran siam\\\\hatute pawhin hemi b\u00e2k chu engmah an ti lo, a hnu kum zaliah pawh kh\u00e2n an la thleng ph\u00e2k lo z\u00e2wk a ni. A lungphum chu a zauva, a th\u00fbkin a nghet a, a hnua Kohhran Siam\\\\hatute t\u00e2n pawh sak \\\\hat ngai engmah a awm lo. He hnathawh ropui Wycliffe-an a \\\\an, mite chhia leh \\\\ha hriatna leh ngaihtuahna zal\u00eanna thlent\u00eertu leh, Rom tawlail\u00eera phuarbeh chhuaht\u00eertu hi Bible a\\\\anga lo chhuak a ni. Hei hi, AD 1300 v\u00eal a\\\\anga nunna tui anga lo luang, mals\u00e2wmna lui hn\u00e2r a ni a. Wycliffe- a chuan Bible hi Pathian thawk khuma p\u00eak, thiltih leh rinna d\u00e2n famkim tiin a pawm a. Rom Kohhran chu Pathian ruat, thil tisual thei lo tia lo zir tawh \\\\hin a ni a, an tih d\u00e2n kalhmang r\u00eang r\u00eang chu","94 INDONA ROPUI \u00ee-h\u00ea lova pawm mai t\u00fbra zirt\u00eer a ni a; mahse Pathian thu ngaithla t\u00fbrin h\u00eang zawng zawng hi a hawisan a, hei hi a ni mipuite hn\u00eana awm d\u00e2n t\u00fbr an kawhhmuh chu. Kohhranin Pope hmanga thu sawi ni lovin, Pathianin a lehkhabu hmanga thu a sawi chauh hi rin ngam a ni tiin a puang a. Bible hi Pathian duhz\u00e2wng puanna famkim a ni tih chauh hi a zirt\u00eer a ni lo va, Thlarau Thianghlim chauhvin a hrilhfiah thei a, mi tinin a thu zirt\u00eerte zira ngaihtuahin mahni tih t\u00fbrte kan zawng chhuak t\u00fbr a ni tihte a zirt\u00eer a. Heti hian mite rilru chu Rom Kohhran leh pope a\\\\anga laml\u00eatin Pathian thu lamah a hawit\u00eer a. Wycliffe-a hi Kohhran Siam\\\\hatute zinga ropui ber pakhat a ni a. A finna zauziaah te, a ngaihtuahna fimziaah te, thu dika a din nghehziaah leh thu dik hum t\u00fbra a huaiziaah te hian, a hnua mite z\u00eengah amah ang chu tl\u00eam t\u00ea an ni. Nun thianghlima nung, hnathawh leh zirnaa chau ngai lo, nungchang tihbawlhhlawh theih loh nei, rawngb\u00e2wlnaa Krista hmangaihna leh rinawmna ang nei - hei hi Kohhran Siam\\\\hatu hmasa ber nungchang chu a ni. Hei pawh hi thimna hun leh suahsual hun laia lo chhuak a ni leh nghal. Pathian lehkha thuin mite rilru leh awm d\u00e2n a tihdanglam theihzia chu Wycliffe-a nungchang a\\\\angin a lo lang. Hetiang mi a nih theihna hi Bible v\u00e2ng a ni. Thu.dik man chiang t\u00fbra a beihna hian, a ngaihtuah theihna zawng zawngah thathona a han siam a, tha thar a han pe bawk a. Rilru a tizau va, hriat thiamnate a tichak a, a dik leh dik lo hriat thiamna te a tipuitling bawk. Bible zir leh ngaihtuahna hian, thil dang engmahin a tih theih loh, rilru hriatna leh duhna te a tis\u00e2ng a. Thil tum b\u00eek neihna te, ngaihtuahna te, rilru huaina te leh tuar theihna te a tinghet a, nungchang a tif\u00eem a, rilru a tithianghlim a ni. Bible hi ngun tak leh thatho taka zira, a zirtu rilru leh t\u00e2wp nei lo rilru a lo in.zawm chuan, khawv\u00ealah hian, mihring finnain a zirt\u00eer theihna s\u00e2ng berin a zirt\u00eer pawha a siam theih loh, mi fing leh ngaihtuahna chak, leh thil engkima a \\\\ha ber leh s\u00e2ng ber chauh duh mi an lo chhuak ang. I thu hrilhfiah hian mite a ti\u00eang a; Mi m\u00e2wlte chu a hriat thiamt\u00eer \\\\h\u00een (S\u00e2m 119:130).","JOHN WYCLIFFE-A 95 Thurin Wycliffe-an a zirt\u00eer kha a la darh z\u00eal rih a, a hnungzui Lollard-ho kh\u00e2nEngland ram chauhva theh darh chu an duh t\u00e2wk lo va, ram dangahte kalin Chanchin |ha hi an puang z\u00eal a. An hotu a thi ta si a, urhs\u00fbn lehzualin Chanchin |ha hnathawh chu an bei a, mi tam takin an thu zirt\u00eerte an ngaithla a, mi ropui tak tak, lalber nupui hial pawhin, an thu zirt\u00eerte an pawm a. Hmun tam takah mipuite nungchangin a danglam phah \u00eam \u00eam a; Rom Kohhran thil, milem biakna lam kawk r\u00eang r\u00eang chu an biak in a\\\\angin an paih bo vek a. Mahsela rei lo t\u00eaah an hruaitu at\u00e2na Bible hmang ngamtu te chu, zahngaihna tel hauh lo, tihduhdahna thlipuiin a han nuai ta a. S\u00e2p ram lalberten an thuneihna a len leh zual theih n\u00e2n Rom \\\\anpuiah an s\u00e2wm a, Kohhran siam\\\\hatute chu chawp leh chilha hrem an ni ta a. Chanchin |ha ringtute chu tupawh hal hlum t\u00fbra thup\u00eak an ni ta, hei hi England-ah a hmasa ber a la ni, tichuan martara thi an indawt ta zut mai a. Thu dik humtute chuan, hnawh chhuah leh sawisakna tuar chungin Sipaite Lalpa hn\u00eanah chauh an manganna an thlen thei a. Kohhran hm\u00ealma leh ram chhiatna thlentuah an puh a, an zawng chhuak a; mahse hmun fianrialah Chanchin |ha chu an la puang z\u00eal tho. Mi rethei inahte him n\u00e2n an biru a, a chang chuan ramhnuai p\u00fbkahte an biru a. Tihduhdahna chu lo zual deuh deuh mah se, kum tam tak chh\u00fbng chu kohhran kal dik lohna leh a tenawmna dod\u00e2lna chu a kal z\u00eal a. Chutih lai phei chuan Kristiante pawhin Pathian thu hi an la hre tl\u00eam hl\u00ea a, mahse a thute an ngaina a, a thu av\u00e2nga tuar t\u00fbrin an inpeih reng a. Zirt\u00eerte dam laia Kristiante angin, mi tam takin Krista hnung zui t\u00fbrin an khawv\u00eal hausaknate an chan a. Mahni ina la awm t\u00fbra an phalsakte chuan unau in leh lo nei lote chu an thleng a, anni pawh hnawh chhuah an nih ve t\u00e2k chuan lawm takin vahvaihna chan chu an pawm ve \\\\hin a. Tihduhdahna a r\u00e2thl\u00e2k \u00eam av\u00e2ngin mi tam tak chuan an rinna chu an phat a, lung in a\\\\angin an lo chhuak a, an rinna an phatsan ent\u00eerna silhf\u00ean an inbel a. Mahse thu dik t\u00e2na lung ina t\u00e2ngte an tl\u00eam lo, an z\u00eengah mi langs\u00e2r \\\\ha tam tak an awm, mi rethei lah an tam. Sawisakna leh meipuia hal hlumna z\u00eengah pawh","96 INDONA ROPUI an Lalpa tuar ang tuar tl\u00e2ka ruat an nih av\u00e2ngin an hlimin an l\u00e2wm a. Pope-hoten a dam laiin Wycliffe-a kha an duh angin an siam thei lo, a ruang thlana a awm chh\u00fbng chuan a chunga an thinur a reh d\u00e2wn bawk hek lo. A thih hnu kum sawmliah a ruang chu thl\u00e2n ata laih chhuaha, h\u00e2l rala, a v\u00e2pte a kiang luia paih t\u00fbrin Council of Constance-in a r\u00eal a. Ziaktu pakhat chuan, \u201cHe lui hian a v\u00e2p chu Avon-ah a l\u00ean l\u00fbt a, Avon chuan Savern-ah, Savern-in tuipuiah, tuipuiin tuifinriatah a l\u00ean l\u00fbt a. Tichuan Wycliffe-a tisa v\u00e2te chu a thurin khawv\u00eal khuha darhte ent\u00eerna a lo ni ta z\u00e2wk,\u201d tiin. - T. Fuller, Church History of Britain\u201d b. 4, sec. 2, par. 54. A hm\u00ealmate hian an \u00eets\u00eekna thiltih awmzia hi an va hre lo tak em! Bohemia rama John Huss-a chuan Wycliffe-a lehkha ziakte a chhiar a, Rom Kohhran dik lohna kalsanin Kohhran siam\\\\hatna a \\\\an ta a. Tichuan he ram pahnih, ink\u00e2r hlat tak takah hian thu dik chi chu theh a ni a, Bohemia ram a\\\\angin ram dangah a darh z\u00eal a. Pathian thu, rei tak.theihnghilh tawh lamah mite thinlung a laml\u00eat leh a. Kohhran Siam\\\\hatna ropui tak chu Pathian kutin a han buatsaih ta a ni.","97 BUNG 6 JOHN HUSS-A LEH JEROME-A (HUSS AND JEROME) Bohemia ramah hian AD 800 v\u00eal lai a\\\\anga Kristian sakhua hi lo l\u00fbt tawh a ni a, Bible pawh anmahni \\\\awngin a awm tawh a, inkh\u00e2wmnaahte pawh anmahni \\\\awng hman a ni a. Mahse pope thuneihna a s\u00e2ng z\u00eal a, Pathian thu erawh a hniam z\u00eal at. Gregory VII, Lalberte mualpho taka siamtu kh\u00e2n mipuite pawh hnehsawh a tum a, thup\u00eak (Bull) a chhuah ta a, Biak ina inkh\u00e2wmnaa Bohemia \\\\awng hman a khap a, \u201c|awng hriat loh hman a nih loh av\u00e2ngin sualna chi tam tak leh rinna lama kal sualna a lo chhuak \\\\h\u00een a, chuv\u00e2ngin Pathian biaknaa \\\\awng hriat loh hman hi Engkimtitheia duhz\u00e2wng a ni e,\u201d tiin. - Wylie, b. 3, ch. 1. Hetianga thu a p\u00eak hian Rom chuan Pathian thu \u00eang chu tihmiha, mipuite chu thim z\u00eenga kh\u00e2r khum t\u00fbr a ni a tihna tluk a ni. Mahse kohhran him n\u00e2n Pathianin kawng dang a siam a. Italy leh France a\\\\angin Waldens-ho leh Albigens-ho tihduhdah tuar tam tak Bohemia-ah an tlanchhia a. A lang a pauvin an zirt\u00eer ngam lo n\u00e2a, a r\u00fbkin \\\\hahnemngai takin an thawk a. Hetiang hian rinna dik chu a kal z\u00eal a ni. Huss-a awm hm\u00e2 pawhin Bohemia ramah hian, mi \\\\henkhatin v\u00e2ntl\u00e2ng hriatin kohhran bawlhlawhna leh mipuite khawlohna hi tlang takin an lo h\u00e2u tawh \\\\h\u00een a. An thusawite chu mi tam takin an ngai pawimawh a. Puithiamhovin an hlau ta a, Chanchin |ha tirhkohte chungah tihduhdahna an thl\u00e2k ta a ni. Ramhnuai leh tl\u00e2ng lama Pathian be t\u00fbra an kalna lamah sipaiten an \u00fbm zui a, mi tam tak chu an that a. Nakin deuhvah phei chuan Rom biak d\u00e2n z\u00e2wm lo chu meia hal hlum t\u00fbr tih thup\u00eak a awm ta hial a. Kristiante chuan an nunna p\u00eak huam mah se, Chanchin |hain a la hneh hun t\u00fbr an thl\u00eer reng a. Mi pakhat, \u201cChhandamtu Khenbeh rinna av\u00e2ng chauhva chhandamna hmuh theih,\u201d tia zirt\u00eer \\\\h\u00een pakhat chuan a thih d\u00e2wn chuan, \u201cThu dik hm\u00ealmate thinurna chuan min la hneh rih a, mahsela","98 INDONA ROPUI Wycliffe-a zirt\u00eerte chuan mipui hmuh theih t\u00fbrin lem ziakin Prague khuaah an rinna an t\u00e2rlang a.","JOHN HUSS-A LEH JEROME-A 99 kumkhuain a ni lo vang; hnamchawm z\u00eeng a\\\\angin mi pakhat a lo la chhuak ang a, khandaih a keng lo vang a, thuneihna a nei hek lo vang; hei hi chu an la hneh lo vang,\u201d tiin. - Ibid., b. 3, ch. 1. Luther- a kha t\u00fbnah chuan a la hla hle a, mahse tunah mi pakhat chu a ding reng tawh, Rom kohhran a vauna chuan hnam tin a chawk tho vang. John Huss-a chu daikilk\u00e2r mi a ni a, a naupan t\u00eat laiin a pain a thihsan a. A nu Pathian mi tak mai chuan lehkha thiam leh Pathian hlauh hi thil \\\\ha ber niin a hria a, hei hi a fapa neiht\u00eer a tum tlat a. Huss-a chu sikulah a lut ve ta a, chumi a zawh chuan mi chawmin, Prague khuaah College-ah a lut ve ta a. Prague-ah chuan a nu n\u00ean an kal d\u00fbn a, hmeithai rethei a ni a, a fapa v\u00fbrna t\u00fbr khawv\u00eal thil engmah a nei lo va; mahse khawpui an lo hnaih chuan, \\\\hing\\\\hiin an Pa v\u00e2na mi mals\u00e2wmna a dilsak a. He nu hian eng anga nasain nge a \\\\awng\\\\aina hi Pathianin a la chh\u00e2n d\u00e2wn a hre ph\u00e2k lo. College-ah Huss-a chuan a ti\\\\ha thei hl\u00ea a, a fel si a, a zaidam si a, \\\\hian p\u00e2wl a thiam si a, a l\u00e2r hl\u00ea a ni. Rom kohhran mi nghet tak a ni a, kohhranin pe theia a insawi thlarau mals\u00e2wmna zawng ngun mi a ni a. Jubilee vawi khat chu thuphachawinaah a kal ve a, a pawisa tiam neih chu a pe vek a, sual ngaihdamna a chan theih n\u00e2n mipui kawng zawh z\u00eengah a tel ve a. College a zawh chuan puithiam hnaah a l\u00fbt a, puithiam l\u00e2r tak a ni thuai a, lalber ror\u00ealnaah puithiam hna thawkin a awm ta a. Professor-ah a kai a, nakin lawkah a lehkha zirna hmun University ngeiah Rector hna a thawk ta a. Kum rei lo t\u00eaah mi chawmhl\u00e2wm mai maia lehkha zir kha, an rama mite chhuan tl\u00e2kin a lo awm ta a, Europe ram zawng zawngah a hming a thang ta a. Huss-an Kohhran Siam\\\\hatna hna a \\\\an d\u00e2n chu kawng dangin a ni. Puithiam hna a thawh hnu kum rei f\u00eaah Bethlehem Biak ina thu hriltua ruat a ni a. He Biak in satu hian mipuite hriat thelhz\u00e2wng \\\\awnga thusawi leh Biak in rawngb\u00e2wl hi a ngaih pawimawhz\u00e2wng a ni a. Hei hi Rom duh lohz\u00e2wng ni mah se, Bohemia ramah ban thuai a ni mai lo. Pathian Lehkha thu an hre lo \u00eam \u00eam a, a mi lianten suahsualna chi tinr\u00eang an ching a. H\u00eang hi dimdawih miah lovin Jerome-a chuan a zilh phiar phiar mai a, nun thianghlim leh dika nun"]


Like this book? You can publish your book online for free in a few minutes!
Create your own flipbook