Пайғамбарлар тарихы

Ратбек қажы Нысанбайүлы



Ратбек қажы ІІысанбайу.іы ПАЙҒАМБАВЛАР ТАРИХЫ Алматы 202(1

әож 2» ЬБК N62 Р22 ҚР Укиаряі жәнс коіамді.ік.іаму мніінсір.іІіі ДІн істсрі комнтеіінін іініану сараліамясмнмн он кормтмн.імсм бсрІлгеи Кііліі Ч.імап.і облысы әкімі А. Баія.юяі ілц ко.і.пьымсн жярмк коріп оіыр Ратбек кажы Нысанбаііұлы Іілйг.імбар іар ъірнхі.і - Алм.ігы: «Мунара» басппсы. 2020. 60Х беі. ІХН\\ 97Х-601-7X12-29-4 БүлкітшпаАлалШ ііданбистаііМухаммс.ікеіінанАіілапын саіаулты меи сә.ісмі болсын) лстпніі барлык наніачбарліір.тын тарихы бняндштнды Күдаіиіын жүктеісн елшіаіж кытмстін аікарулл орын хіган кнынпіы.іыктар мен с.ісулі окнпшар же.тісі Кұран ляіт-арымсн сурсттследі Әрбір пайгамбардын омір жм.ты айгылтанниіі кеііін а.іынатын нспзіі пібрііпнр керсстілсді. I нбск жа-іііы окырман қауыміа зрналған ӘОЖ28 Ы.К Х6.2 !ЬВ\\ 978-601-7X12-29-4 V Мүнара баспясы

КІРК ІІЕ Мснірім.ц. рахымлы Лллшіын зіымсн басіаіімын Иаинімбар.іар гарнхы Ллам (ғ.с.) атадан бастзлын. н.ііііамбарымыз Мүхаммел (С.і.с.) мен анкталады. Ислам гарнхшы.іары осы аралыкга отжен лэуірді үш кезенгс бояеді. Ьірінші ксісп адам баласынын нәрссіс.пк іпаіын бсйнелейтін керініс. Екінші ксичі адам баласынынбалалык. кастык іиаіын кврссгсді, Үіпінші кекп алам баласыныц жігітгік шаіын бсннсжйді. Осы үшінші кезсцді ксмеддсну. шынга шыіу дәуірі леуіе де батады. Томснле осы үш кезспгс явске- жске галлау жаса.тады. ЬіріншІ ксіен адіім баласыныи кэрестелік икн ы секі.тлі даіуат. үггг. наснхагіын лл карапішым түрле отетііілігінсн дсрск бсрсді. I) Даіуагшскіелгсн шаі ын жвмаіиггаөткі іілні отырітш ()л Ибраһнм. Лут, Нсмайл. Ыскак секілді ііаінамбарлар.іып гана жамаішы бомтын. О.тар оі огбасына. аз жамштпгсі гана лшуаг. үгіг, наснхлг жүрггігсм Оіікені ил лдам.ыр.іын саиы .хіі л і. жаішдан есіпчнііп ксле жагкан ксі оалаіын 2) Дагупт та. үі іт. наснхпі га бір Аллаіа іана сеиугс шлкырыіі. коіі хүдаЙга. нұтка күлшылык стулі іыкма карсы күрсс жүрігіілген. 3) Ол уакыіта дагузт жасауга ашык-анык жазылпін кпшпар ла болмаіпн Гск жүі ішракгий г.ніа насихат. кейбір Жазуы бар гакгалар іана бо.нин Әрі ол алам.ыртын әлі ру. гайпа. халык. үлтка болінбепгн кезі болліын. 4) Ол шманда іүр.ті діндердс жок*ты. Нухгын. һудгын іінінін каіпан кпй жылдары боліаіи.і да нісктсп ашык айтылмаглн. Ссбсбі гарнхтын оіі де алі кзлыіпаскан жок слі. ЕкһішІ кегсн іі адам ба.тасынын бала.іык. жастык шагымся салысі ырупі бодалы. I) Ьанн Исрайл снякіы рулар, ганпалар, халыктар. у.тттпр пзйла батып. даіуатка ксн жо.і аіпылды 3

2) Дагуаікэ ксйбір гал.тау іар. шарніагтар сне бпсталы. Лримиа •< ифрупасннх» (орыс: Віороздшіне) леіин кпаіпын 34- пірзуынын 16-тарм.ті ындакЬа.іал.ірүшні лке.тсрөлі ірілмеіілі. окслер үшін балалар в.тгірілмсіілі, зр алам езілін істегсн кылмысынэ. жібергсн катссінс карай оягірі.теді» - лслінгсн. Еісрала.млар арасында жанжал. келіспсушілік туа калса согка шаі ыныи. жүгінстін боліан Бұл істі казы.іар карэп. ак-карасын ажыратып отырғпн. Лк болса актап. кы.імыскер болса жззалііу үкімін іпыгарған 3) Дагуа үшін кігяшар пайла болды. < )лар Тдурит. Забур. Інжіл кпаігпіры еді. Ллладан гүсксн а.тіашкы нүскалары га<а болатын Кейін бұ.і кгтзпіар бүрмшіанын. озгсрпліп. ауыстыру. цуыткуга түсс бастіиы. Оларга пенделік соідер араласты. 4) Бұл ксзенде тприх та паила бслын кслс жаггы. 5) Квп гасырбоны Бэнн Исрайл Алланынбірлн ін татык түсіне коітмалы. Үшііініі кезеп адам бзлзсынын жіііттік ніагыніі ұкспііды. Бұл жетілу, .шму. кррытындылзу кс іені слі. I) Алланын бірліп. барлыіы анык түсінікті болды Пұпар кнратылып жермсн жексен егіллі. Ислам дінінін келуімен жшіа дэуір, жаца нманлылык омір басіалды Ада.м бл. іасы отка. пүтка. ку ніс. айга. жұлдызга. тзбигат күшінет.б іабынудші гыйылып. іек бір Аллага күлпіы.іык еіетііі, содэн і апа пана, ж.трдем сүраіпын сн жогары д.трсжелі им.тндылык жолыиа түсті 2) Дагуа снлі бүкьт чалыккз арналлы. Мұхаммсд (с.ғ.с.) бүкі і әлем пайгамбарынз аниатды. Оған Ллла Ташланын Сәба сүресініи 28-аягынла: V о-й» >іі і о-ші аііі уі иэ 28. «Бһ сені б\\кі.і алам іар.іы куаи.іырушы және қоркыгушы сіііі жібсрдІк». - леісні дэлсл 4 «ь.

--------------------------------- <5><. --------------------------------- 3) Бұрынғы түскен Таурат. Зәбур. Інжіл кіталтарынын <і,>рі Мұхаммед панғамбар (с.ғ.с.)-нын дагуасымен аякталлы. Һүл даіуаның ө і піеі іне жсі кснін бі.тдіреді. Ойі кені Мүхаммед (с.і.с.) нан кеііін сан гасыр өтсе дс Кұран бұрмалауға, оисріекс. ауыстыруга. ауыткуіа ұшыраған жоқ. Алладан кд.тай түскен болса. солай сакталуда. Бүіан Лл.іа Таіалинын Һижір сүресінін 9-аятында: 9. □зЬаіхІ <3 иіз Ц «Біз Құранды өзіміз түсірдік, Біз оны сактанмыз»,- дсгені дәлел. Яі ни. Алла Тағала оны озі сақтап кслсді. Гаурат. Інжілдср снякты бүрмаланган да. әзгертілген де. ауысгырыльпі. ауыткыған ла жок. Бүл Алланын ІІслам дінінс жасаған камқорлығы, жәрдемі дсуіе болады. Мүхаммед (с.г.с.) жақсы. гура жо.імен жүрі ендерді куандырушы. жаман. геріс жолмен жүргеидсрді коркытушы болды. Жақсылыққа шакырып. жамандықтан тыйды. Пайғамбарлардын бар.іыі ы мүсылман Пангамбарлардын міндсгі - Алладан келгсн уахиды. паракшалар мен кі гаптарды хал ыккаі олыкжс і кізу. адамдарды жаксы жоліа бастау. жамандықтан тыю. А.тланын б.үйрыі ын бү.тжытпай орындан отыру. Мұса (ғ.с.)-ның дініне сенген сол замандагы адамдардың бәрі арабша муслиму Мусабн (казакша Мұса мүсылманлары) деп агалады. Яғни. Таурзі бұрмаланбай гұрған кездеіт сснісн кауымдар мсн адамдар Мұса мұсылмандары деп аталған. Ал. Таурат озісріске түскеннен кейінгі сснушіяерді әһлі кітап, яғни кігап нелсрі деп атаііды. Иса (ғ.с.)-ның кітабы - Інжілдің Алладан гүскеи таза кезіндегі сепушілерді арабша муслиму Исаби деп атаиды. Ал. озгерту, ауыстыру, бүрмалау, ауыткуға іүскенііси кейін ■<& 5

сснушілерэһлі кі гап. япш кігап иелері неыесс кі гап түскендср лслінелі Мүхаммсл (с.г.с )-іа түсксн Күранга сснушілср арабша муслнму Мухам.мііли. яғііи Мухаммед мүсылмшілары деп аталды. Акикагында іізйгамбарларлыіі бәрініи ліні - Нс.іам Адам (г.с.)-нын өи :іс Ислам лінінлс болган. ІІІіни (і .с.). Ыдырыс ( г.с.) пайі амбарлар ліі іик* мүсылманлзр еді. Оган лэлсл Кұрандшы: (213). 3-0» ціі «Адимдардын бәрі бір діи.іс баиян». - дсісн аяі (Ііакдра сүрссі. 213-аят ). Л.І.ІД Таіал» Әлн Имран сүресііни 19-аиіында: (&ЛП аді дх- □Зі» 3) « Ис.іам - Ч.і.іинын \\»к діні», • дсгсп. Алланын хак ліні ІІслам екен. онда баскл діндср кай.іан келлі. калай ііанда бодды? Алдм. Шиш. Ылырыстар уакытынла кэпір. күпірлеі ен создср болмагав да. сстілмсісн ле. Ьүл лінлср саіар лүнислсн отксннсн кснін, аіп.н ын айткшіда Адам (г.с.) дүіінелсн огкен сон мын жыллдн кснін ішйла бола бастады. Діндсрдіи гүрі кобсніп. неше түрлі сенімлсргс жүпргті. А.іамдар пүтқа. кои кулайіа, огқа, .іііга. кунгс. жүлдыіга. тибніатқа. іаска, .тншіка і.б ссиетім болды. ІСүпірлік іе. кәпірлік іссаі кссіен басгзлды Сөйііи. күпірлік. кзпірлік нешс түрлі .іінлср іііыіыіі. халык бір Адлжны үмыіып »»иері білгсн жо.хілріа і \\сс бастады Акырында I Іүх (і .с.) клпірлсрге. і үрлі діндергс карсы бірінші паіііамбар бо.іыгі кслді. Бірініпі пайгамбар леи аталуынын себсбі ат огка, иұткд. көп күддісшріа г.б габынушылдрды бір Лллага шакырлы Нү.\\ 950 жыл омір сүрін. бар омірін Алла жолына саріі еггі. Бұл күпірлік, кәпірлік. оисрі жасаган дшгс сенудін соны тонан суғз экеліп сокгырлы. Хллыктгр ішіан суга кстіп қырылды Нүхтан ксйін ІІбраһим (і .с.) кс.і п Ол ліі Нүхтын жо.тып жйлгастырды. 6

ІІбрлһнм (г.с.) жұллыпа т.б. іабыиуніы.шрга карсы күрес *)■ргпді. Иброһим дс коп корлык-горлык КОрДІ Бірінші кезсң Адам (г.с.)-нан бастлу алып. Пбрлһнм (і с Һгп .іеііін жеггі. Адам (і с.) мсн Ибраһнм (г.с.) арасын.іл «іжсн осы дэуірлср алғашкы кстсн дсп атжлады. Бірінші кс існдеі і окиғаяардии хзбардар болыны ііар. Бүл ксзенде ру. । .ніна. хдлык. ү-'Ч боліан жок, сші себепт1 іаі уа. үі і і. наенхлт іск кана оі басынліі. кауымдар мен жамлппт.ір арасыісы «үргіыдді. Ол кеідс дінн кітлпгар ілна смес. тарнхтын ла <ні імаіаіідыі і.іііан жылдар мен іасыр.іар гуралы интылмады < кетдсн бері кслс жаткан отка, ііұіка. коіі күданга. күиге. дііға. жұлдына. тзскд. ліаиікл. кабірге. табнтзгка іл6ынуіііы.іыкпен элі күиге дсйін күрсс жүруде. Қаншама іһііігамбарлир кслін. канша дагуа. үгіт. наснхат жүргһілес іс одам баласм осы адасуніы.н.іктан элі арыла алмаіі ке.іе.іі ІІднізмдлрымыз Му.хаммсл (с.ғ.с.)-ішн дүннедсн канпы пайгамбар опсснін сүрагандп 124 мын дсп жауан бсргсн сксн Қгшшасм расул дсп сүраіан.іл 313 деіігі дс, каліандарын нэбклср дсп атапіы Расу.і мсн нәбнлпі айырмлшылығын іа гүсінлірні бернтті. Расул - арабсо н. қазакшаелші дсгсн магыншіы біддірсді I .'ішіінн кызмсгі ел.тер арасындагы мәсслелерді шешііі. бір- біріне жакыиласгырыіі. досімк карым-клтынаска шакыру болып тлбы.іады. Ал. Алпанын рзсулынын кыіметі - Аллалан і үскен кі глп гы. уахилы халыккл жст кі ин. опы іолык іүсінд іру, жаксы жолды корсспп. хак жолына басіау. А і. нәби араб соті, казакшасы хабаршы Нәбндін мін.ісгі - өзіне жүкте.тісн ісгі дер ксііиде жсткізіп. хабар бсру Оган бзска тлпсырма міндетге.імеген Расулге ширигат плракшалары немссс кігаптзр іүскен Нэби баіса озііісн бүрын оікеи расул.іын шаригзтын катлаіілы Расу.пе уахн Жебірсйіл псрінпс пркылы келеді. Лл. набнге лауыс есіу немесс гүс аркы.іы бсріледг Расул Жсбіреньт нсріштені корелі ж.зне соіілеселі. Ксрек ксинле Жебірсни псршпе тікслсй хабар.іасып түралы. Нәбнгс Жсбірсіпл псріштс корінбейлі іе. кслмси.іі де. уахн

да әкелмейді. /Хл, пайгамбар деісн парсы созі, арабтын расул, нәби деген екі сөзінің орпына колданылады. Пзйғамбар дегенде расул мсн нәбиді түсінеміз. ІІайі амбарлық шаргтары I > Ер кісі болуы. 2) Өз заманындағы халықтын ішіндсгі акыл-ойы, парасаты жағынан сң кемеллісі. танымал адам болуы. 3) Зеректігі.пікірі.күш-куагыжагыпанзамандастарынын бәрінен аргык болуы. 4) Жаман іс, жа.ман сөздін бэрінен таза болуы. 5) Мейірімсіз, катігез болмауы. 6) Денесі кемістіксіз. шыныккан және жұпар ністі болуы. Расул мен нәбидін аЙырмашылыгы әрбір расул нэби бола алады, ал нәби расул бола алмайды. Бұл расулдын дәрежесі нәбидсп жоғары деген сөз. Алла Тагала періштелер мен адамдар арасынан расулдсрді таңдайды. Періш гелсрден расул Жёбірейіл, ал адамдардан қанша ексніп жоғарыда айтын оггік. Жебірейіл перішіснің слшілігі Алла мсн расулдер арасында болса, расулдердің елшілііі Жсбірсйіл періште мен адамдар арасында аткарылады. Пайгамбарлар барлык уакытга шындыкгы сөйлейді. Өтірік. осектен аулак болалы. I Іайі амбарлардын габиғагында кызганшактык. көрс алмаушылык. күншілдік. пайлакорлык. алдау-арбау. зорлык-зомбылык. шағыстыру. осек-аян дсген болмайды. Олар Жсбірейіл аркылы іек Алладан кслгсн сөздерді айтады да, оз жанынан бірде-бір соз коспаііды. Міне. олардыи артыкшылыгы осында. Егер де өз жанынан бірдеңе косар болса кате кетуі анык. оіігкені ол да біз снякгы пендс. Ьүл олардын табиғатында бар срекше касиег ден білуіміз керек Түсінігі нашар. бірнеше реі каііталап айтқанда да зорға ұғатын адамлардан пайі амбарлар шыкпайды. Пайгамбарлар 8

ісрск. аліыр, айткан сездін акыры немен бітетінін алдын .іла сезіп. біліп гүраіын дана адамдардан болады. Олардын күпірлікген. үлкенді-кішілі күнәдан аулақ баіуымен катар аманатқа княнаі жасамайтын, айткан созінде түратын бір созді адамлар болуы заңдылык. Олар жамандық, надандык. коркактык. тұраксыздык. саткындық. іпағыстыру, опасыздык снякты жат кылықтардан мүлде аулак болулары тніс. ГІайгамбарлар ұрлыктын үлкенді-кішілі гүрінсн. карта. құмар ойынынан. ішімлікген. алам баласын бұззтын баска іа жаманлыктардан жас кезінен аулак. газа, пәк аламдарлан болады. Олар - А.іла әу бастан-ак сактап келісндер. Олар жасынан-ак халык сені.міне боленулері тиіс. Оган д.тлсл найгамбарымыз Мұхаммсд (с.ғ.с.) жас кезінен-ак халыкка сснімді болған, сондыкган оны «Әмнн». яінн сснімді деп .паи кетксн. Мұхаммед (с.ғ.с.)-ның жасынан-ак түрлі ойын- сауыктан. арактан аулак болганы ІІслам гарихынан мәлім. Әл-Мнсақ деісн не? Ә.т-Мнсак - араб созі. Қазакша мағынасы шарт, озара кслісі.м дегенді білдіреді. Бұл Адам атадан гарайгын бар.іык үрпакіың элі Лдам атанын белікдс гұрган ксзіндеіі ке.чісім сді, яіни алі бірдс- бір адам баласы дүниеге келмей түрган уакыгта жасалған келісім. Пайгамбарымыз Мүхаммед (с.ғ.с.)- пын хадисінде былаіі делінген: «Ақиқатында, А:і:іа Арафа күні <?р адамды Адамның де.іінен пннаңдаи епііп қаннан ажыратын шыгарып. 9

алдына қонып олардан сендердіц Тэңіріцмен емеспін бедеп сурағанда олар монындап, жауан берді». Бүдан Ада.мның белінде тұрған, әлі дүниеге келмеген кезден-ак Алла оларға озінің бір Жарагушы екенін таныстырғаны байқалады. Ягнн. Адамнын қиямст күніне дейін келетін үрпактарымсн озара кслісім - Әл-Мнсак жасалғаи. Әл-Мисактың қазақшасы шарт, озара келісім болғанда Арафа дегеніміз не? Арафа да араб созі. Қазакша млні тану. білу дсгенді білдіреді. Ал, Йаум араб созі. Қазакша күи деген соз. Арабша Йаум арафа дегеніміз қазакша Арафа күні болыіі шығады. Ягни, адам баласынын Алланың бірлігін танып-білген күні - Арафа күні. Нақты айтқанда бір Алланы танып. біліп. мойындап, езара жасалған келісім Әл-Мисақ деп аталалы. Осылайша Алла оларға бір өзінін ғана бар екендігінс куалік сткізді. Оларды жаратқан бір Аллаға гана сенулері керектігін білдірді. Бұдан біз адам баласының Адамнын бслінде тұрған кезінде-ақ Арафа күні бір Алланы танып, Одан озгс Қүдай жок деп айтқанын үгамыз. Міне. осындайбір Алланымойыпдап, иманайтканнанкейінәр гүрлі діндерге, сснімдсрге бөлініп жүргендер - озара келісімнен гайып, айнып жүргсндер. Иайғамбарымыз Мүхаммсд (с.і .с.)- ның хадис шәрифінде: АдІС- куі -л' 3'^ «...® «Әрбір шуылгин бала Исламда болын піуы.іады», - делінген. Ойтксні Әл-Мнсактағы келісім бойынша балалар кімнсн гуылса да ол Ислам дінінде дүнисгс келеді. Ал, ер жсткен сон әр турлі дінге ажырайды. Біздер, мұсылмандар, пайғамбарларды бір-бірінсн ажыратнаймыз. Ойткені олардың бәрі ле Ислам дінінде. Оған Құран аяттары дәлсл. ^иАІ^иі ІһвІ 10

ОяАі з ь.э ъи-йіэ 3^)3 (84). йЭ^Д АІ ^ал ДлІ ^хі 3>] &а «(Ен, Мүхаммед!) Сси айі: «Біз бір Қүдайға нман кг.нірдік. Біз озімізге түсірілген (Қүраіна), Ибраһнмгс, Ікмяйлға.Искакка.Жақыіікажәнеолардынүрпактарына цсірі.іген (аяттарға), сонымен бірге Мүса мен Исаға. Ілнірі жібергсн паніамбарлардын бәріне имап келтірдік. О.шрдың еніқансысын алаламаймыз. Біз Аллаға бой р ыні андармыз» - де» (Ғимран сүресі. 84-аят). «Ис.іам дініііен баска дінді коксейтінлердін еінқай- сысынын гілегі кабыл болманлы, о.і киямеіте зардап шсгеді» (Ғи.мран сүресі. 85-аят). Қорытааитканда,пайғамбарпардынбәрідеАлланыцжалын үсіаіан. Олардың бәрі мұсылман, мақсаггары ла. міндеггері де бір. Оларга Алла Тағаланың лінін жеткізу, жэрдсмдесу. комекгесу, ынтымак. бірліккс шақырып. халыкты хақ жолына снлу жүктелген. Бүл аса жоідры міндст. Алла Тағала Адам ( і ,с.)-іа болашакта одан тарайтын ұрпакгарга карауды эмір стгі. Сонда Адам олардын шіінде байлар, кедсіілер, корікгілер т.б. бар екенін корді. Ол Алладан: «Тәнірім. барлық пендслсрді бірдей. теңетіп жаратеан кантер сді?» - лсп еүрады. Сонла Алла: «Менің калағаныма шүкірлік ет». - дсді. Адам олардын ішіндс шырақснякты нүр шашыл гүрган адамдарды коріп олардыц кім скенін сүраганда Алла: «Олар келешекте сенін үрпақтарыннан шығагын пайғамбарпар»,-делі. Мүнынбәрі Алланың Адамныц белінен шыгарып. гозаңдай етіп жарагып көрссткен кезі елі. Ол-Мисақган сон оларды каіггадан Адамның белінс қайтарып сшізіп қойды. Олардын әркайсысы қашан уакыттары келгснде адам болып дүинегс келіп. осылайша киямег күніпе лейін 11

жалгаса бсрмск. Қашаннан бсрі мұсылмансың дегендс О.і- Мисактан деуіміздің мэні, міне. осында. Барлык мактау-мадак мсйірімді. рахымды Лллаға болсын’ БІР1ІІШ1 БО.ПМ Бірінші бөлімнін алғапіқы кезсңі Алланын Адамды жаратуы туралы сөз көіергсн уакытынан басгалады. Алла ііеріпп слері с жакын уақыттарда Адамды жарату гуралы ойын білдіреді.Жербетіндехалифаболып.басшылықстетінәкімдік иссіжайын баянданды. Мүиы естіген періштелер таң кала.іы. Аспаи паптпалығы тазалык, пәктік. мейірім. рахымга сай басқарылады. Лл. адам ұрпактары жердс аспан натшалыгыпа қайшы келмейтіндей патшалық құра ала ма ексн дсген онға кследі. Олар: «Мәртебелі ұлы Тэңірім, бұл жаратпақшы адамыңның балалары жсрдін бетін күпәға толтырмас па скен? Біі сеиі пәктейміз. мактап. мадактаймыз. эр уакытта озіңе шүкіршілік етсміз. Лл. бүл адам балалары сенін үлы мэртебеңе сай келер мс екен?» - деп сүрайды. Періштелер оздерін болашақта болатын халнфалардан жоғары санаіан еді. Алла оларга: «Ғамыптың сырын білсгін мен емеспін бе? Олай болса мснін адамды даналыкпен жаратып отыріаныма калай шәк ке.п іресіңдер? Мүны даналык иесі білмсйді ден отырсыңдар ма?» • деп жауап берді. 30. Ь* (кіс-і 4^1 31$ «Ей. Мүхам.мед! Сенін Тәнірің кезіндс перііптелерге «Жер бетінле ха.інфа (орынбасар) жаратамын» - леген 12

гіі. С онда періштелср: «Біз сеніц дацкыңды дәріптеп. киснстіңді арггырып жүрсск, жер бетінде күнә жасап. кин юіеіін бір бүзық жарагііаксын ба?» - деді. «Менін коксйімде нс жагкапып білмейсііщср гой», - деді Алла о.іирға» (Бакара суресі. 30-аят). аіІІ АіШІі > £ 1$І£ Э 31. й! «Содаи Адам (і.с.)-га Алла бар нәрсенін аітарын уйретті дс, әліі затгарды ііеріііпе.іеріе корсетіп: «Қане. бі.и ііп болсандар мыналардыцаттарын атап беріндеріпІ». - дсді (Бакара сүресі, 31 -аят). АДАМІІЫҢ ДӘРЕЖЕСІ Алла Адамды жаратканнан кейіп оған табиғаттаіы іатгардың аггарын үйрегіі. Содан сон оны періштелеріе корсетуді ұйғарды. Алла жске-жеке затгардын аггарын эуелі періштелерден сұрады. бірак олар жауап бере алман: «УаЛәңірім, біздін озіц үйреткеннен басканы айтуға шамамыз жок. Бірак сені пәктейміз, саған макіау. мадак лйіамыз. Біздс озін бергеннен басқа білім жок. Бәрін білуніі лрі дана сен ғанасым»,- дсйді. Сонда Алла Адамды шақырып. періштелерғс койғап сұрактарын кояды. Адам періштеяер жауап бере алмаган сұрактарға іркілмсн жауап береді. Сонда Алла періштелерге: «Мен аспандағы, жсрдсгінін бәрін білсгінімді ссндерге антпадым ба? Ссндер ашык сөйдендер. мейлі жасырын ісгендср, мсн бәрібір білемін. Әрбірден сон ойыңды. сырыңды. мақсатыңды ашык айгсаң да. ай ікасан да бі.чемін демеп пе едім?» - дсді. 13

--------------------------------- <3=*= --------------------------------- ( 32). ^'' И4І& С» ^І Ілі ^І£> V ЛЙ.хиІ 15^5 «Ү.чы мәртебелім, - деді перінггелер, - бізде озін үйреткеннен баска білім жок. Әрі галым, әрі дана гек Сен ғана» (Бакара сүресі. 32-аят). ^£1 »1 'л- -і(аАЦіі і_а1І >1 АлЛа ^41 Ь ££ ^З А^'3 сиІ^Іл^І ^и£- ^І (33). «Ен, Адам! Мыналарға олардыц атгарын аіігып бср».- лслі Ллла. Адам бәрін атап бсрлі. «Аспаннын да. жердіц де күпняларын білемін деп едім ғой мен сендерге. - дсді Алла. - Тііігі сендердің ішкі сырларын да маған анн бо.іын түрады» (Бакара сүрёсі. 33-аят). Періштслср Адамды жогары баіалан, мойындауға мәжбүр болды. Олардын айга алмаған аітарын айті.іп бсру Лдамның дәрежесін котеріп жібсрді. Алла аргык жараткан күлын осылай танытгы. Ада.мды қүр.мсттсу Алла Таіала Қүран Кәрімде адамды матернядан жаратканы туралы хабар берсді. іЗД (71). І^Іи ^І АІіМаҺ Зі (72). ’ ‘ Г-\" > М ^^3 «ІІІынын айіаііын. мсн топырактан бір адам жасаймын. - деді кезінлеТәнірін періштслсрге. - Мсн 14

ініын жараіы.іуын жеті.тдірген інакта, оган жан кіргізгеіі ксіімде, сенлер оган бас ніцдер!» (Сад сүресі, 71-72- .іятгар), ( 26). Ся иілмлуі 11111 ДІІ^ в• » «Сыціырлап тұратын кепксн балшыкган гиісті мүсінге келтіріп адамды Біз топырақтан жарагіык» (һижір сүрссі. 26-аят). ОЦЛ' (14). Зи-аЬ-а оі-цуі ^11 (15). «Адамды Алла (шертсс шык-ніык стетіи) кепкен ба.тіныктан, жындарды огіан жарагты» (Рахман сүресі, 14-15 аяттар). ІАЛ, о» I4^1 АІЙІаі! ЛІ^ (28). «Кезінде неріінтелсрге Гәцірлерін былан деген болатын: «Мен сыцгырлап гүратын кспкен баліныкты мүсінге кслгіремін де, гоныракіан адам жасанмын» (һнжір сүресі, 28-аят). (29) . ц^4>и.и 41 15*12 ^^55 <«5— іЗіІ «Оны голык жасан, жан бігіртен кезде сендер оган бас ніңдер (сәжде кылыіцар)» (һижір сүрссі. 29-аят). Алла Тағаланыц ада.мды кұрмет иесі етуінін себебі мынадай: 1) Адамды өз қолымсн жаратуы. 2) Ада.мі а оз рухын үрлсуі. 15 <г^-'

3) Оган «Бол!» - деп бұйрык бергсиде Адам бола калуы. 4) Алла Тағаланың періш і елерге Адамга сәжде жасауды бұйыруы. Адамиын жаратылғ ан кездсгі бойыныцұзындығы алпыс ксз. жауырыкы жеті кез болған. Адам (г.с.) бүл дүннеде 930 жыл омір сүрлі. Періштелердін сәжде жасауы. Ібілістін сәждсден бас гартуы Псріштелердің бэрі Апланың әміріне бойсүнын Адамғв^ сәжде жасады. Ал, Ібіліс сэжде жасаудан бас тартты. Алла Тағала одан себсбін сұрады. Ібіліс: «Мен Адамнан артыкпын, ойткені отган жаратылғанмын, ал Адам лайдан жаратылған», - ден тәкәгшарлықтаньпты. Күпірлігі үшін Аллаоны жүмактан куып жібсрді. Қиямет күнінедейін лағынеггс калды. (74). «Перііпіе.іердін бірі калмай бас нді. Тек Ібіліс кана тоңмойындык жасап, дінсіз болыи шыкты» (Сад сүресі, 73-74-аятгар). Сй4X1 СхАІі. ІАІ (2)і Ь» ь (75). > «Ей. Ібіліс! - де іі Ал.іа.- Менін оз қолыммен жасаган адамыма бас нюге не кедергі болып тұр? Әлде бас нюіе озімніілдігін жібермен гүр ма? Әйгпесе, мәртебем жогары деп гурсын ба?» (Сал сүресі, 75-аят). 16

«Мен одан артыклып, - деді Ібіліс. - Мені огтан • ірпгіын. а.і оны гопырактан жарагып тұрсыц» (Сад сүресі. 76-аят). ея (77). ці* зіз (78). «Шыкжәннатган!-деді Алла.-Сен нагыікуалан.іы болдын. Қияметкс лсйін мен саі ан карі ыс айтамын» (Сад гүресі, 77-78- аяттар). Бұдан күпірліктін неге анарып сокгыратынын коруге болады. Бұл сөз шайтанга айтылганмсн адамдар үшін де үлкен мысал болып табылады. Адам мсн Ібіліс Ібілістін күпірлігі мен адамга сәждс егуден бас гарткан тәкәппарлыгы жүмактан куылуына себеп боллы. Ол Тәцірден киямеі күнінс дсйін тірі калдыруын сүрады. Ол бар күшін. кулык-сүмдығын Адам балаларын азгырып адасгыруға, гура жолдан гандыруға жүмсап, оларды ансыздык, әлсіздік кезінде алдап-арбап. Аллага дегсн сснімнен шығару үшін эрекет стугс бекінді. Онын бұл оііын білгсн Алла оны жәннатган куып. озінің рахымынан кағатынын ескертті. Ал, Ібіліс гозакты адам балаларымен толтыруға ані ішті. ЗІЗ (13).

«Сеи бүл жсрден (жүмактан) шығып кеі. - деді Алла Ібіліске. - Бүл жерлс сен озінді асіам үстауына баімаіііы. Жоіал. Сен барып гүріан онбаіансың!» (Өғраф сүресі, 13-аят). (М). оЛі ел і?! «Маған адамдар кайіа іірілстін ксзгелсйін (кня.мегке дейін) мәулеі бер», - іе.іі Ібі.ііс» (Әіраф сүресі, 14-аят). (15) . «Саган мәу.теі берілді». - дсді» (Оіраф сүресі, 15-аят). (16) . ЗЬі «Мені гура жолдан ахтырганың үніін мен сенін тура жолына ко.тденсц гүрамын» (Әіраф сүресі, 16-аяі). . , . ...................... • - , . , .. , (17) . > -- . . . «Сонан сон созсіз олардын алдынан, сонынан. онынан. солынан (жан-жаіынан) піабуыл жасаіімын. Олардын басым кобі піүкірлік стстіндер емес скенін козінмен коресін» (Әғраф сүрссі. 17-аят). і21хіі О-ОІ |І4^3І4 Ц-І4 ^ІІ (ЗІЭ (18) . 0^-4’ «Жәннаттан күнәлі іүрдс және канырымнан 18

мпідрым қалған жан ретінде шыгасын. Адамдардын іійііііі і.іескендсрін косып, іозақтын қазанын бәріцмсн ЛІр іік іолтырамын» (Әграф сүресі, 18-аят). Ібілістіц Адам балаларын азғыруға бекінгені Құран корімде осылай баявдалған. Ллайда Алланын пендслсрішн Нііінлсгі салнхтары ондай азғыру, алдауга түспейді. Оған к.үріін аятгары дәяел. 4-ІІ Зіі V} І (61) . гАК «Кемнде ііеріііие.ісрге: «Адаміа бас ніндер», -делік. Ібіліеген баскасы бас нді. Ал, Ібіліс: «Ссн тоііырақіан к.ірнікаіна (аламга) қа.іай бас имекпін?» - деді» (ІІсра і үрсеі. 61-аят). (62) . VI 6*^ «Менен үсгсм стксн адамдарыц осы скен гон, - дсді Ібі.ііс. - Егср маган киямеі күнінс деііін мэулеі берсен (оіан іейін қүртып жібермесен), Адам әу.теггерініц бірам.іііан басқасын (аздырын) гүп гамырымен мен күргып жібсремін» (Исра сүресі, 62-аяг). (63) . Ціз «Бара бер! - деді А.і.іа.- Егер саган і.тесегіндер бо.іса. оларіа да, саған да то.іык жаза (тозақ) бар» (Исра сүрссі. 63-аят). , । 1> л і**‘Л іі ‘мі 19

?! ІІЫІІІ и3 з 3 а* (64) . Ьл> «Мейлі, үніцмен (зымняндык созінмен) азғырасыц ба, мейлі атты-жаяу колмен шабуыл жасайсын ба, ііпті олардын малдарына, ба.іа- шағасына (арамдық араластырып) шян жасайсыц ба, жалган уәделср бересіц бе. білгенінді істе. Бірак мснін (сенімі бексм) күлдарыма октемдігін жүрмейгіні хак. Шайганнын серті алдаудан баска ешгене де болып піыкнаіі.іы» (Исра сүресі. 64-аят). (65) . «МенІн (сенім бексм) неніе.іеріме гүк ге жасай алмайгыпыц даусыз. Тәціріпін кенілдік жасауға күші жетсді» (ІІсра сүресі, 65-аяі). Ііүл аяітарлан нманы берік, іпынайы мұсылмандарды іпайтаннын азі ыра алмантыны айқын керінсді. Хауанын жаратылуы Алла Тагала Адамға жұл стіп Хауаны жаратты. Хауаны жарагардан бүрын Ллла Тағала Адамлы үныктатып.онын сол жактағы қабыргиііарынан бірін алып. одан Хауаны жаратгы. Адам ұйкыдан оянгзнда бас жагында огырган әйелді корді. (I). дЫІ 0І Аи 20

«ЕЙ, адамзат! Ссндсрді әуелі бір адам етіп йнрііікйіі, оіан серік стіп оз касынан жүп іііыіарып. іһічінгіі копгеген еркск-әйел үрпак іараткан Тәцірден һііркі.ініар. Біреуіцнен біреуін алдс бірдеце сүрай •....... ія есімі ауыздарыннан түспейтін Тэнірдсн ыіркыңдар, туысқандык карым-катынасты үзіп а.іудан । ін. болыцдар. Аныі ын аіігсак,бір Қүдай бәріңді бакылап цри іы» (Ннса сүресі. І-аят). Адам ата-анасыз жаралган болса. Хауа осылай анасыз • .іріпыллы. Мінс, мү-нын бәрі бір Алланыц қүдырст-күшін бі ідірсді. ібі.іісіін Адамды азгыруы Алла Адам мен әйелі Хауа анані.і жәпнатта гұріызып. гксуіне қалаған жемістсрін жсуте ерік бсрді. Тск бір ағапіка і.ша жакындауға тыйым саллы. Жемісінен жел, дәмін татса күнэһар болатындарын ескертін, Алланыц э.міріне кұлак аспағандар болудан сактанлырды. Алланын омірін бүчса .іаізаланып, азапталатындарын айі іы. Мұны ссііісн Ібіліс куанын. Адам мсн Хауаны азіырын. тыйым саліан ағаиггыи лссмісін жеуге үгігген басзады «Алланың мұндаіі гынымы сксуін перііптсге айналып кстіп. жәннагга мәнгі калын коймасып дсгсні». - ден Адам мсн Хауаны алдады. Сонтіп, ол мақсатына жетті. □ I дІідіі <*>}% АІхіІ ихіІ 3^*\"' (19) . сУ4 ооАА «Еіі. Адам! Сен зайыбыц екеуіц бірге жүмакга түра беріндер. жәіінзг жемістерінен ка.тагандарыціпа жсндер. 21

Тек мыиа бір аіашқа жакындамаңдар, (өйтссңдср) күнәһар боласБінлар». - іеді Ллла» (Әғраф сүрссі. 19-аят). Ся и» □іҺьйіі ьф ^>-52 Ц^£5 71 3 >хД]І аІА Ід£ііа£Ц-і іа (20) . <> У «Бірак олардыц абнырын апп үшін інайіан азгыра бастады. «Бұл ағаіш ыц жемісін жсудсн ссндерді тыюы - Тәнір сендерді (псріпгтс) болын кстпесін. жүмакта мәціі іүрып калмасын .іегеііпен баска іүк іс смсс». - дсді» (Әіраф сүресі. 20-аят). (21) . (ХіУаиШ) (/?! «Сонымен бірі с:« Мсн сендері е адал акылшымын», - ден аіп ішіі» (Әіра<|> сүрссі, 21-аяі). Адамныц катесі Адам мен Хауа Ібілістіц дұшпан екснін үмытып какпанына іүеіп, ағаштын жемісін жсді. Сол кеаде ексуіпің ұятты жерлері ашылып кетті. Екеуінін әураттары бұрын бір-біріне корінбеіітін сді. Ашылып калған үятгы жерлерін жабу үінін аіаштардын жанырактарын іздей басгады, ексуі істегендеріне окініп, оздерін кінапады. Екеуі де Алланын алдыида кінәлі болгандарын іүсінді. Қатты өкініп іәңіргс жалбарына басгады. «Ей. тәнірім. бұйрыіыіыы бұзын озімізгс-очіміз зұлымдық жасалық. кешір бізді. рахым кыл бізге», - деп жалына бастады. 22

ІІІЪ5 Ьофі 0»--‘11 13'3 І4ІЗ »>«□ іаА^^З цС- іа%? ІА$-а^ ІлАһиЗ 4-іаЛ (Ул 1.4$ Мр ^ІАиак? (22) . Згг-4 ^ЬІЛІІ £)| іаі! ЗзІз $»-121 1-іАГі «Сейтіп. оларды (алдап) іүсірді. Әлгі аіаштын жемісін жсген сәтте-ак о.іардын абныры аніылып калды. Олар енді абш.ірын жәппаі аіаштарынын жапырақтарымен жабуга іырысты. Тәнірі келіп оларіа: «Бұл ағаштын жемісін жсугс гыным салғаным қаііда? ІІІайтаннын ссндергс наіыз дүшпан скскін ангпап на едім?» - дсді» (Әграф сүрссі. 22-аят). 11! |ХІ 11»аІІІ IІАІІЗ (23). «Тәніріміз! Ьіз озімһге озіміз кссір жасадык. Егер бізгс озін кешірім етіл, рам.ім қы.імасан, ондабіздінсозсіз кұрыіанымыз», - дсді Адам мсн Хауа» (Әкраф сүрссі. 23- аят). Адамныц ж.міняттан іпыіарылуы (37). _>!' 4^1>4 АІІ АаІР <-^>113 «Адам рухтанын кегіі дс. тәуба кслтіріп. Жара- тушысына жалбарыныш создерін айга бастады. Ол тәубасын кабыл етті. Ойгксні іәубаны кабылдау да, менірімділік егу де Ал.іаі а гән» (Бакара сүрссі. 37-аят). Бірақ Алла Адам мсн Хауаны жәннаттан жерге түсірді. <5^ 23

Үрііақтарыныңарасындашайтандүшпанболыпкалабсретінін айггы. Олар жерде өмір сүріп. қашан ажалы жегіп о.пспге дейін онын игіліктерін пайлаланатын болды. Шындығында Алла барііык кезде гуралыққа, жақсы жолға бастайды. Кімде- кім Алланын көрсстксн жолымен жүрсе бұл дүннеде күнәга душар болмайды. жамандықгап аулақ болады. >2-^4 іАЛі (24). СлР- (>! «Сенлср біріие-біріц қас болын (адам мен іпаіі- тан) жаіа.іасқан боііы жерге гүсіцдер. Лжалдарың жсткснше жердс түрасындар және коптсгсн (рнзыкіы) паііда.іанасыіыар», - деді Ллла» (Әіраф сүресі. 24-аят). (25). Ч-ЙЭ «Жер жүзіііде түрасындар, жер бетінде ө.тесііыер. кейін жср астынан піі.нарыласыіідар (княметте каііта і ірі.іесініер)» (Оғраф сүрссі, 25-аят). Ілй _9^£- Ьилх Ц-ід ІһдА' (123). сһАі «Біріңе-бірііідүіііііаііболіаіікүіілс бәріңдежумактан шыі ыңдар! - деді Лл.іа оларіа.- Ллда-жалда мен сендері е бір тура баі ыі жібере ка.ісам. кімде-кім сол тура жо.імен жүрсс. о.і адаснайды. княмсггс қасіреі корменді» (Та-һа суресі, 123-аят). 24

Дэріс және і ибрат Алла Тағала адамды күрмет нссі етіп жаратты. Адамды сонпіа жогары дәрсжсгс көтергсн Алланын сыйындай сыйға сіпбір философия. дін. қоғамдык ілімдер жеікізе а.нан жоқ. (70) . МдміаІа IІІІ4 З-4-0 ^хі£ іХіі пһіі «Соз жок. Біз адам бала.тарын ардактялык. Күры.тыкга. тсііііле а.тын жүр.іік. тәтті тағамдармен қамтамасыз сттік. Жан біікеннін кобінен оларды үсіем еттік» (Исра сүресі, 70-аят>. Мінс, бүдан Алланыңадамға кан.тай күрмез корсеткенін керсміз. Алла Тағала адам балаларынын арасын жіккс бөлген смсс. Мәселен, әр түрлі нәсіллсрді, арилер мсн самиттерді. ерлср мен әйелдерді, күіпплер мсп әлсіздерді бірдсй көрді. Біч бұдан сабак псн ғибраі алсак керек. Адам баласын жерде де, суда да. аспанда да жүре а.іатын етіп, жер бетіндсгі дәмді нәрсснің бәрін солар үпіін жаратты. Жср астындағы да. жер үстіндегі де каншама банлықтар адам игілігінс арналған. Алла Тағаланын алам баласына берісн сана-ссзімінін езі негс түра.ты! Осы.іардын борі үпіін адам баласы Аллаға риза болуга тністі смес ие? Ьұл Алланын шексіз мейірім. рахым иссі екенін көрсетеді. Меіімсіідіктііі зняны Менмендік Аллаға жақпантын аса жаман қылык. Алла Тагала Ібіліске ада.міа сэжде жаса дегенде бас тартып, менменсуі ссбепті лағынетке ұшырап. жәннаттан куылды. 25

Бұл тек шаитан ғана смсс, Адам балаларына да гән. еш пайла бсрмейтін кылық. Пайғамбарымыз Мұхаммед (с.ғ.с ,6) ^5 З\"4» _$ АдІС. <6)1 <6)1 ЗЗ ^=£1 ІиааЛ. Л _>£1' 3-0 (*^^3 ШІСІ <зи-іэ_$ _>^£= «Кімде-кім Алланың алдында қарапайым, кішінейіл бо.іса, оның длрежесі оседі, ал озін жогары усніагандар зарар коріп, қор бюлады», - деген. Панғамбарымыз (с.г.с) тағы да: ІЙХАС. іЗ^ІІ _? <ДІС- зіі -611 3'іЭ «^іііі «Купір.іік шындықліы жоққа шыгариды, адамдардың үндемеуі әлсіздігі, кушінің жоқтыгы», - дсйді. Бұл шын- дығында іпсктен шықкан озімшілдік. жске басын ғана жогары, артық санаушылық. £ > ■ ’ ' • I .. «■ I • . I ■. . \" » • 4^ V А6І 3^11*4 1* (ХІяи А»І о< (»» 7 (23). Ц4^Д-І1І «Олардыи жасырғандарын, ашық істерін Гәнірі гүге.і білсді. Менмендерді <ніне жакын гу гпанды» (Нахыл сүресі, 23-аят). Алла Тағаланын менмендерді жаксы көрмейтіні осы аятга анык айтылған. 26

Адам гы.іымн козкарас бойынша Ада.м матернядан жаралған деген гыяымн козқарасгы Қүран да куаттайды. Материя дсп огырғанымыз топырак. Ғылым алам денесінін де. жер жемісінін де гопырак эяементтерінен кұралатынын айтады. Адам мен оның үрпақтарының материядан жаралганы туралы Құран ла хабар береді: (7і) . зіи 3) (72) . М <^3— І-ЯІ «Шынын антанын, мсн гонырактан бір адам жасаймын. - дсді ксйндс Тәнірін неріштелерге. - Мен онын жаратылуын жсгілдірісн шакта. оған жан кірі іисіі ксймде, ссндср оған бас ніндер!» (Сад сүресі. 71-72 аяттар). Адамнын негізі гопырак псн судан түрады. Адамнын жарагылысы жонінде ғылым мен Құран арасында кайшылык жок. Жамандыктан сактану Ібіліетің атамы.і Адамды азғырып ағанггын жемісін жегізіп. күнәға батырганына коса жэннаттан інығын калуға жеткһген дұшнандығы эяі күпге дейін үзілмей ұрпактан- ұрпакка жалгасуда. Бұл дұшпандык кня.мст күніне дсйін осы.тай жалғаса бермек. 27

і^л АІиі^ дЛ I *,ми1 I а^.ІС- ^іЫдЛіі Шжа, йі (27). <ЛН»ЗІ V о^ііі «ЕЙ, Адам үрпакгары! Шайтанның сендердіц ага- бабаларывды аздырып, жәнняпан шыгарғаны сиякты оляр сеидсрді де аздырын жүрмесін. Абиырын озлеріис керсету үіпін шайтан олардын киімдерінде шеіиіндірген (жа.іаңанпаган). Шайіан да, оныц ыкпа.іындаі ылар да ссвдер көре алмайіын жерлен сендерді кореді. Аныіына келсек, шайтандарды біз іімансыздармсн дос сгіік» (Әғраф сұресі. 27-аяг). Шантанның алдау, арбау, аныруына ергендср жаман- дыққа ұшырап. зарар корсді Ал, онын аиыруынан аулак болып. сақганып жүріендср екі дүнпснін бақытына пе болады. Ібі.іістін габиғаты және інаіітандар ібіліс шайтандардын әкесі. олардын гүи нсгізі. Ібіліс псн онын ұрпактары жын әлемінін әсксрлері. Жын керінбёйді. олардың накгы айкын бейнссі жок. Жынтоі11аргабөлінеді Олардыңжақсы.чык істейііндсрі дс. бұзықгык істейтіндері ле. адасушылары да бар. (27) V '^\\^л 4^1 «Шайтян да. оның ыкпалындагылар да сен.тер коре алмайтын жерден кореді». (Әграф сүрссі 27) (II), 12ДЗ 1і£ 21]3 /^2 ИоИа ІІІ з «Бізлін арамызда жаксылар ла, гоменірек гүря- 28

іындар да бар. Біг әр түрлі жо.іларга жіктелгенбіз» (Жын сүресі, I І-аят). Жындар адамдарга оз бейнееіцде корінбсйді. Олар түрлі іүекс, әр іүр.іі кейіпкс снс бсреді. Олардыц накгы суреггелін айіылмайтыны сондықтан. Шаніан - адамныц дүніпаны Ібіліс пен шайтан адам баласынын кас жауы. Шайтан барлык ксздс жамандыкка, бұзыктыкка, отірік-осекке, алдау- арбауга игермеленді. «ЬІ іІХЬ IX. іэіі ц-ІІІІ 1^1 ц (168). 0ІЪа^1І «Ей. адамзат! Жер бстінде өздеріце арналған адал нэрселерді жеіілер. інайтаннын азгыруына ермсіыер, онткені о.і сендердіц қас дүшііандарыц» (Бакара сүрссі, 168-аят). Іа АІІІ 1^1 ІАЭІ (169). «Шайіан ссндсрді жамандык жасауға. сүмдық кылмысқа. зейіндеріц жстпсйіін нәрселсрлі Аллаға қарсы айтқызуға бүнырхты» (Бакара сүресі. 169-аят). сЯ*1Із ІІІЖА (ЖАэ5ІхЗ и 21а^ РІМ ЗІІІІ ^5^3 цЬІи ^І 29

(112). «Сол снякты. эр нангамбарга ла адамдярды, жын- ііыіі шайтандарын (каі ынітнідарын) дуіііііан еттік. Лллямніылык жасап, олар бір-бірін сукит соиермсн азғырады. Егер Қудаіі іыііым салса. шіар бүіііпес сіі. Мей.іі. олар нг кылса о кы.ісын (саган Жараткан ждр бшісын)» (Әнгим сүресі. 112-лят) IIIэн і і*н - жамііндыктын нсіііі Жер бстіндс алпмды жамандыкка. бұзыктыкка шантандар ніермеленді Тіпіі ояар бір тупш аіаГіынлыдар прасын да ажыриіып. жік салоды Ер.п-заііыпіыларды пйыралы. Үлпык іоіггар мснкрғам, жамағаі іардың іпгісріне іріткі салын, жік-жіккс бшісді. Олардын максаты қалан болпінда д.і адам ба.іасып бұзу. күнэга батыру. (2ы<). э гиаіз «Шшітаіі сснісріе кс.іенлікті ко.іденсн іэртып. жаман ісісріс нгсрмелей.іі. Лл.іи ссндсріе юр кешірім мсн каііырымыи усынмлы. Лллэііыіі рахымы мол жэне блрін бітіп іура.іы» (Бакара сүрссі. 26Х-зят) Лдамды. лсіресс арак псн күмарга кагіы нгермсленді. Олар үшін бұл аіпарудын сц онай да тнімді жолы 30

(90). Діхі э «Ей, ііман ке.піргендер! Арак ініу, күмар оннау, пүтка іабыну, окнен бал аінып бәсекелесу - інайган ісі, жнренішті кылыкіар. Бақыіка жетем деіендер іпайтан ісінеіі ау.іак болыңдар» (Маънда сүрссі. 90-аят). эй' фІһхЛІІ іаэі ^І э^ійаіі дйі >«И4ІІЗ >һаЛ (91). «Сол арак, күмар ойнау арқы.іы інайіан сендердін араларыңа дүніпандык - ғадауат іудырады, сенлердін намаз окуларына кедеріі жасамак болады. Тэнірді естеріннен шығаруга іырысяды. Арак пен күмар ойнаудан сонда да беібейсііиер ме?» (Маъида сүресі. 91- аят). Лрак псн құмардын зиянды скені Қүранда осылай айқын көрсеті.нсн. Шайтан Адам ата мсн Хауа анамызды азіырып. жәннатган іпьиартканы сиякіы бүгінгі адамдарды да адастырг ысы келеді. Тек Аллага шынайы сенгсн мүминдер гана онын алдау. азі ыруына ермсйді. дегенінс конбейді. (98), □іЗІІІ (ХіІ іЗіІ «Қүран окысан (ен әуелі) қаріыс атқан іиайтанныи азгыруынан сақга ден Құдайіа сынын, одан пана ііле» (Нахыл сүресі. 98-аят).

(99). аАА» сЛ іА 641 «Күмәндарыц болмасын, шайтан мүминдер үсгінсн. Аллаға сүненгендер үстінен октемдік ете алмайды» (Нахыл сүресі, 99-аят). йіз <_£ііЬ АЛА МІ І^іиі 0^11 0І (201). «Діндар ада.мдар шайтаннан сойкан байкаса А.і.іа- ны естеріне ала.ты да, піындыкка коздсрін жеткізіп, жандары жай табады» (Өғраф сүресі. 201-аят). (36). М2 Ш1и*і <1 «Алланы еске алудзн (яіни. Қүранііан) кімде-кім бас тартса, Бһ оііыіі сонына ніайтанды салып коямыз, інайтан оны (азғырып), мэнгі біргежүреді»(3уһруфсүресі, 36-аят). Лдам денссіне микроб калай снстін болса інайтан да солай сніп. адамды анналдырумен болады. Сөйтін. оны жамандыкка нтермелейді де гұрады. Мүныц акыры адасу. шагасу. кор.чық. азапқа душар егсді. (200). дйЬ іУ» иііс-5^ іаі «Егср сені шайтан азғырса Аллаға сыйын. соднн медет гіле. Шынын айткандя, Алла соныц бәрін есгіп, білін іүрады» (Әграф сүресі. 200-аяі). 32

(ХіхоаЛіЗІІ АІЙ ,а— 3. (^АІИ 431 2. ‘“^■4 !• О“^' 'т*Л у* 5. о-ЛЛ сн>^э^ ц$^' 4. о-іііЛ' 6, (^ДІІІ з <1x11 «Лдамдардын иесі, адамдардын патінасы, адамдардын жаратуніысы - Л.ілаға сынынып. адамдар- дын жүрегіне әзәзілдік са.таіын жындардан жәнс адамдардан шыккан белгісіі іііанганнын азғыруынан сакіа деп, Тәңірім, сенен нана гіленмін» де» (ІІәс сүресі, )-6 аятгар), Кұранда азгыру. бұзу іек шайгандардан гана смсс, әрбірдсн сон інаіітаіна ұксас адамдардан да болагынын осылай ескертеді. (19). 4->>х й! V' «О.гарды ніантан билсн а.пан да. Ллланыц тікірін (нман. Қүранлы) үмытгырган. Демек, олар іпаніан юбындаі ы.іар. Еегерінде бо.тсын. ніантан тобындаі ы.іар каінан да іиян гаріады» (Мужадала сүресі. 19-аят). Шантапның арбауына түскендер сиікаінан ойлағанына жетс алмай зарар. зиян інегсді. Қулык-сүмдык ешкашан жеңіске жеткізбейді. Хак жолынан баска жолдын бәрі тск жамандыкка жетслсйді. Хак жолы қнын. ауыр болса да оныц акыры қайырлы, жемісті. түракты. 33

Тәубе інайтанды қуады Шайтанға алдаиып. катесін іүсіпген Адам Ал.іага жалынып- жалбарынып гілск тілей бастады. Акыры іілегі кабыл боллы. Жаксы гілек женіске жеткізген кезде жаманлык несі шайтан кашан да женіліске ұшырайды. Шын нистпен тілеген гілек сртс мс. кеш пс. әйтеуір жаксылыкка жсткізеді. Ада.м мен Хауанын шын жүректен жасаіан гәубесі мен тілегін Алла кабыл етті. иі ііміііі ИаіЬ иі^ (23). «Тәціріміз! Біз озімізге өзіміз кесір жасадық. Егср озіи бізге кешірім етіп, ряхым кылмасан. онда біздін созсіз күрыіаш.імі.н», - деді Адам мен Хауа» (Әғраф сүресі. 23-аят). (37), ролАІІ ‘йІС Оід1£ 41 «Адам рухтянып кеггі де, гәуба келтіріп, Жаріу- шысына жалбарыныш сөздерін айга бастады. Ол тәубасын кабы.і егіі. Онікені гәубаны кабы.ідал да, мсйірімділік сту де Ал.іага тән» (Бакара сүресі, 37-аят). Гәубеге келу мсн жаксылык жамандыкты жояды. Жақсылык жамандықіы жеңгенде шайтан үтылады. Адамдар Алланын тура жолына түседі. 34

Қабыл мсн Әбі.і кнссасы Адам (г.с.)-ныи Қабыл жәнс Әбіл ссімді скі үлы болган. Қабып мсн Әбіл қнссасы Құранда баяндалған. Ол киссада мүмнндер үпііп пайдалы нібраггар мсн хикметтербар. Қабыл іштар. кызганшак, біреулі коре алмайтын. жампндықкабейім. дэмешіл, күнәға жакын. шындык. ақикат үкімдсрге карсы адам болі ан. Онын інісі Әбі.ч керісінше тура. іакуа. шындық пен акикатгы мойындайтын кұдайшыл еді. Лганынлы сксуінін арасындағы келіспеуиіілік, гартыс әлеттсгі адамдар зрасыплағы сиякты болатын. Ол жаксылық псн жамандык арасындағы іаріыс еді. Күрестін акыры Қабылдың Әбіллі олтіруімсн аякталады. Осы жағдай екі гүрлі баяндалады. Біріншісі бойынпіа Обі.і койшы. ал Қабыл днқан болган. Құрбандык беру уақыты келгендс Әбі.і койынын ішіндсгі сн жаксы қошқарын құрбандық егеді Кабыл күрбандыкка астыгының нашарын берсді. Сойііп. сксуі дс Аллаға арнап күрбандықтарынкояды. Құрбандыккойыліанжсргеаспаннан нүр іүсіп. Әбілдіц құрбандығын алып ксгелі. Ал. Кабылдын құрбандыгы қалын кояды. Қабыл бауырыны н кұрбаиды і ы 11 ын кабы.т етілгенін, ал отінікінін кабыл болмаганын гүсініп, ашу-ыза ксрнсн інісі Әбілді олііріп тынады. ЕкіншіхнкаябоныншаХауабосангандабірұл.бірқыздан сгіз туады. Адам а.ідышы гуылган кыіды кейініі іуылган ұлға, кейінгі гуылган кызды алдышы ұлга коснақ болады. Қабылдың сынары сұлу болады да. оның Әбіліс косылуыпа Қабыл карсы болады. «Оған мсн үйленугс гиістімін. Обід огі сыцарына үнленсін. Бұл Алла Тағаяадан смес, сенін онын гана», - дсйді әкссіне. Адам (ғ.с.) ексуінс кұрбандык шалулары керекгігін айтады. Қансысының кұрбандығы кабыл болса. кыіды соіан косатыпын мэлімдейді. Алла Тагала Әбілдін 35

--------------------------------- ------------------------------------------------- күрбандығын қабыл алады. Қабыл кызғаныштан інісі Өбілді елттрді. Бұл туралы Күранда бы.іай баяндалған: 3-° 2111237 сА1' Ці ^АІс- ЗІІ ЛІІІ ЗДЬ іаіі >5.7' 3-0 Заіи І-йАЛхі (27) . зД^' «Ен, Мүхаммел! Сен оларға мына бір екі адамнын (Әбі.і мен Қабылдыц ) оқиғасын гәіпіштеп окып бер. Кезіиде оііыіі екеуі де күрбандык шалған. Бірақ бірінікі (Өбілдікі) қабыл бо.іды да, ен.іі бірінікі (Қабылдікі) кабы.і болмады. «Мен сенін козінді қүрінаіі конманмын»,- деді (Қабы.т Әбілге). «ІІеіе?» - деді Әбіл. «Қүдай сенін күрбандыгынды кабыл еііі де, меніц күрбандыгымды кабыл етпеді».- деді Қабыл» (Маьида еүресі, 27-аят). 211237 21211 ИІ Іл 2& ^І' Сіһ*.и (28) . 3^*1иі^ дйі хіШ «Сен мені о.п іруге ко.і жүмсасан да, мен сені о.ггіруіе қо.т жүмсамаймын. Теіінле. мен әлемнін Тәцірі - Алладан ніыіі коркатын жанмын» (Маънда сүресі. 28-аят). 2113^ ^ЙІІ і1 %.г>І 3-а 35^ 21лаІ^ 3» (29) . ЗааМііі ^ІЗ^ «Мснін гіленгінім - маған байланысты жасаған күнән.іы ла. өзіннін бүрынгы күнәларынды да мойнына алып, юіаққа і үріын бо.туын ғана. А и ындардыц жазасы 4^= 36

іо.і Гхьтуіа ініс» (Маънда сүресі, 29-аяг). (30) . й\"4 ^.Пй0! <р.' 4_йіі а2 иа£- ^ІаІ «Нәнсі <>і ан гуысканын елтірудіжақсы сгіп корссггі. Сонымсн. оны өлтірді лс (екі дүннеде ) знян тартушы болып піыі а ке.ілі» (Маі.ида сүресі. 30-аяі). Бұл киссадан Алланын такуалардын құрбандығып кабыл ететінін корсміз. Мұнда такуалыктын мысалы Әбіл дс. озіне жамандык іздеушіпін мысалы Қабыл болып табылады. Тақуалар тек жаксылык жасайды, ешкашан ла жамандыкка барманлы. Ал, жамандык ойлаушылар - Алладан корыкпаіітын. қатігез, гасмсйірлср. Қабыл - озініц нәпсісіне ергсн акылы кыска адам. Күрсс негізінен Қабыл мен Әбіл арасында емес. Кабыл мен оныц нәпсісі арасында болып отыр. Қабы.і іпггар. қыианіпак кана смес, нәпсіеіме іпамасы келмейтін әлсіз жан. Осылайша біріипіі күнэ кокге жасалса. скінші күнл жердс жасалды. Коктсгі күнл Ібілістін көре алмауынан пайда болған Адамнын күнәсі болса. жсрдсгі күнә Қабылдын көре алмауынан іуі ан Обілдін олтірі.туі сді. Қарі аііі.ін сабаі ы Кабыл бауыры Әбілді өгггірген сон нс істерін бі.імеіі іұріанда А.іла скі карғаны жіберіп бір-бірімен гобелесгіріп коііды да. бірсуі скіншісін өлтіріп тастады. Тірі калған карға о.ігсн қарғаны кому үшін түмсыгы. аяіымсн жерді казып. сол шұнкырға оны комді. Қабыл гірі карғанын олгсн қарганы комгенін коргснпсн ксйін өзінін карға кұрлы ла болмағанына күйініп. бауыры Әбілді жср астына тапсырды. Ол озінін істеген ісінс қатіы өкінін опык жсді. 37

(31). «Сонсон. ә.ііі іуысынын деиесіи каляіі жясыруды корссп үшін Л.ыа оған бір каргаиы жіберді. Каріа (цмсык. іыріиікіярымсн) жер каш басіаіы. «Оу. пыскаііымиыи .іеііссін мына карпі күрлы жасыра а.імаганым ка.іаіі?» - .іеп ойла.іы ол. Сонііп. ол окініініе калды» (Міп.нда сүрссі. 31 -ият). Мұвдада үлкси іибраг. улгі бар. Олпси аламлы міндепі гүрлсжсрасгына жасыру. жсрлеу керск екенін Ашіаадамларға каргааркылы көрсстіп огыр. !»үдан Iіслам дініндег і жерлсудіц әу бастаіы Адам мен онын балаларынаи бері келе жзтклнын корсміз. 38

ЫДЫРЫС ПАЙҒАМБАР Ыдырыс - Құран.та аты аталіан пайғамбарлардын бірі. (85). і, . . ; і 'э д* 3* 3^1' «Исмагү.т. Ыдырыс жэне Зү.ікафил: бәрінде ле сабыр мол еді» (Әнбня сүресі. 85- аят). (56). ІАиД-а О*Ц^! с-іН£Л «Кітаптағы Ыдырыс окиғасын да ескср, ол да наі ыз шыншыл пайғамбар болган» (Мәриям сүресі, 56-аяг). (57), йіс- Ііііл оіа2 «Біз ош.і жоі ары мэртсбег с когердік» (Мәрням сүресі. 57-аят). Ыдырыстын Қүрандагы снпаты сабырлылык. шын- шылдык, Гүламалар оны бірінші уахн келген пайгамбар дсйді. Қабыл үрпакгарын надандыктан, күпірліктсн кайгын. Аллағатәубагакелуге,.Оныпэмірінесайболуғабіріншіболыіі шакырган пайгамбар деп саиайды. Құранда онын тағылым- тәрбиесі. омірі жайлы айкын ештене айтылмаған. Оміріне дәлел боларлык тарнхн дерек те жок. Әрбірден сон онын гуылған жылы, осксн жері туралы даналар пікірі лс гүрліше. Галымдардыц бір юбы ол Мысырда Манаф дсп аталатын жерде дүниеге келген дсседі. Ол уакытта паішалыкты һармис, Әл-һарамнс дсп атаған дсйлі. Кейбіреулсрдін 39

айтуынша Грешіяда туылған. Грекше Армнс, арабтарша һармис деген ой айтады. Алла Тағала Құранда оны Ыдырыс деп атаған. Екінші бір гоп Ыдырысты Бабылда гуып-оскен. алғашкы білімді Адамнын баласы Шиштсн алған, ал ІІІнш Ыдырыстыц әкссінің бабасының бабасы дейді. Ыдырыс үлкейген кеіде Алла оған пайғамбарлык бергсн. Адамдардын біразы оған бонсұнса. біразы карсы келген. Ыдырыс пен оны жактаушылар Мысырда гұрды. Халыкты жақсылыкка шакырып. жамандыктан аулақ болуға үгіттеді. Алланыи дінін, бірлігін танып, жаратушы бір Аллаға кұлшылық ету, ақирст атабынан қүты.чу, бұл дүпнеде жақсылык іеген. гибалат кылу, кияметтс киналмау жолын түсіндірумен болды. Олардын әрбірін намаз окуіа шақырып, әрбір айда бслгілі бір күндері ораза гұтуды бұнырды. Адамдарды дін дұшпандарынан сақтануға шақырды. Кедейлерге карасып, байлыктарынан оларга зскеі беруді үсынлы. Сол еңбегіне карай Алла Тагала Ыдырыстын дәрсжссін өсірді. Ыдырыс сөзі арабша коп окыған, коп білім аліап деген мағынаиы білдіреді. Ыдырыстын дәуірі Адам баласынын нәрсстслік шағындағы кезен болатын, Сондыктан ол ксзде әлі гарих га, діни кігаптар да жок болатын. Сол себепті Ыдырыстын кай жылдары кай жерде омір сүргсні гуралы нақгы дерек шамалы. 40

НҮХ ҚИССАСЫ Нух (г.с.)заманы пұгтар мсн кеп кұдайларға табынатын уакыт сді. Нұх (ғ.с.) сол пұтгар мен коп кұданга құлшылык стуіпіқауымынааДасуданеакгандыруүпіінжібсрілгснбірінші елші болатын. Құранда пұттардын агтары да аталған. (23) . І>41 «(Сонымен бірге) олар «тәцір.терінді гәрк етпендер, Уядтян, Суаідан. Ягустан, Ягукган жәнс Насырдан (бұлярдын бәрі пұттардыц атгары) сіпкапіаіі безбецдер» - дсді» (Нұх сүресі. 23-аят). (24) . VI ^иліііаіі 4^5 *Уз ।І^Цаі «Шынында олар коп адамды жолдан гандырлы. Со.і галымдарды одан әрі алжастыра гор!» <1 Іұх сүресі, 24-аят). Нұх қауы.мы пұттармен қатар жұлдыздарга да габынатын. Нұх 950 жыл омір суріп, кауымын Аллаға і ибадаіка шақырумен болды. ІлІС' V' Аіьи і_ІВ А Лй 4^3 (14). «Шынын айтайык, Нұхты біз от жұртыня (паіігам- бар)етіпжібердік.Солкауымыііыііарасында1Іұх(ііаснхат 41

айтыи) елу жы.іы кем мынжыл (яғнн. югы гжүзслу жыл) жасады. Енггенсге конбсген тоцмойын кауымды (акыры) Алла гопан суына батырып тынды (пайғамбардын созіне иланбай. пүтка табынып кетксні үніін жер беіінен жойын жіберді)» (Әнкабут сүресі, 14-аят). А.ілага іиакыру ІІұхқауымынаозінінАлланыңазабынансактандырушы, одан кұгылу жолын нұскаушы екендігін айтып, бір Аллаға ғана құлшылық етуге, Огаи серік қоспауға шақырды. Егер Аллаға басканы серік келтіретін болса. онда кия.мет күні каіты азапта калатындарын сскертгі. (25) . ^11 Цк-і «Аныгы Пүүгы біі оз журіына паіігамбар етіп жібсргенбіз. «Мсн, ніынында, сендсріе апіык хабаріпы- мын» (һуд сүресі. 25-аят). (26) . іиІІлІ ц^іі А»І ^І ।ЗДАІ 7 О* «Бір Қүдай.іан баскаға кулдык үрмандар. сендердін ката.і күнде каһаріа үіііырау.іарыннан коркамын» - делі о.і» (һуд сүресі. 26-аят). Нұх оларіа: «Сендер Аллаға бойсұнсаңдар. жаман істердсн аулак болсандар сендердін бүрынғы өткен күнәларынды кеіпіреді. Сендергс ойлансын дсп уакыі берлі. Алла не істснмін дссс де күші жетеді, ажалдарыц жеткеніс денінгі гағдырларын Сонын колында тұр. Бірақ күнэ жасасацдар сшканлай кенші.чік етпейді, керісінше азапты 42

жакындаіады. Онын калам. қан жсрден келгепін сезбеіі дс қаласындар», - дсді. (2). Ч «Ей. кауымым! -дсді ІІүх. Шынынла, мен сендсрге иніыкескертушімін» (Нұх сүресі, 2-аят). (3). оэ&Із дУІ І^-і^І ёй «Қудаііііі іибадаі стіцдер, одан корқыцдар және маіаи бонс.үпыцдар!»(Нүх сүресі. 3-аят). іЗі 4й)І 3^1 Зэ»І ^І <>» >£□ (4). «(О.і) сендердін кенбір күнәларыңды кешіреді. Сендсрді мәлім мсрзімге дейін кеіпіктіреді (ұзак іүмыр береді). Біле білссндер, А.і.іа жіберген ажа.і келген піакга оған еінкім юктау сала алмаііды» (Нұх сүресі, 4-аят). Кәнірлсрдін аскындауы Окінішкс орай Пұх жамагаты онын насихатына қүлак аспады, Алланын ескерту.тсріне коніл аудармады. Өздері секілді ішііьжейтін жәй адам калай пайғамбар болмак деп ІІұхп.іи пайғамбарлығына сенімсічдік келтірді. Олардын ойынпіа пайғамбар адамнан емсс, перііптедеп болуы тиіс. Нұхқа ергендерді элсіздергс саналы. Әлсіздер деп о.іар кедейлерді, жұмысшыларды, шаруаларды. днқандарды. жалпы айгканда. кара жұмыспсн айналы-сатындарды 43

есеігтейтін. Ііұхқа ергендерді акыл-ойы төмендер. өйткені олар ұлыктардан. ак сүйектерден емес. оикей надан. топастар дсп таныды. Нұхты айлакер. алаяк, отірікші стіп корсетугс гырысты. Әрбірден сон Нухтын озін амыптал, жұртгы онын сөздеріне сенуден калатындай жағдайга жеткізуге күш салды. Шха IVI Іл 4-0^3 {ул I і (27). «Бізше болғанда, ссн бәріміз секіллі ғана бір жаксыц. - деді кәпірлердін басшылары. - Біз білсек. саіан біздін арамызда жеіесіз. жені.пекісрі ғаяа Ілескен, біз білсск сендердіц біцен сшкандан артықшылыктарын жоқ. керісінше. біз сен іерді суанттар деп ойлаймыз», - деді» (Һул сүресі. 27-аят). Кұраннын баска аяттарында аскактаған. Нұхка карсыласкан қауым сурсттеледі. Нүхтын дағуасына жауап бсрмей қайтарғаядықтарын айтады. Олар Нұхты адасушы. қауым арасына жік салушы деп амынтайды. Нүх оларға өзінің адасушы еместігін, бүкіл әлемніц Тәнірініц елшісі. Онын осиегтсрін. үкімдерін жсткізуші, насихятгаушы, жамандыктан сактандырушы екенін түсіндірумен болды. (60). і ■ * . \\ ' * .« і .• ' ; Ц) х<1і Зіа «Біз сені. наі ыз азғырушы і үрінде коріп тұрмыз»,- деді оған оз қауымы іпііндеі і шонжарлары» (Әграф сүресі. 60-аят). 44

(бі). 4*5 ся о-Л^ (* и «Ей, кауымым! - деді Нұх, - мен гіпгі де азғырушы смсспін. Керісініпе. мен әлемнін тәнірі Ллла жібергеи паніамбармын» (Өғраф сүресі. 61-аят). (62). «Сендсрге Тәнірдін елінілігін жеткізе.м, ссндерге насихат айтамын. Маган Алла аян береді дс, сендердін білмейтіндеріцді мен біліп гүрмын» (Әіраф сүресі. 62-аят). і 54 о' э' (63). «Сендерге ескергу үііііп, сақтануларын жәнс Лл.іанын ракымына бөленулерін үінін, өздсріңніц ара.іарыіиагы бір кісі аркылы Тәнірден анн ке.ііп гүрса, соган да танданасындар ма?» (Әғраф сүрссі, 63-аят). Нұх дагуасын жалғастыруы Нүх дағуасын жалғастыра берді. Олармсн сөз жарыстырып: «Маган ііаіігамбарлык, меЙірімділік, үлықтык бергсн Тәнірі.мнсн ашык дәлсл келтіре аламын. Сендср надандыктан немесе менмсндіктен. байлыкган асып-тасып гуралыктан гайып кетпесеңдер скеіі деймін. Ссндсрді күштеп юрлай алмаймын. Корсстксн гура жолым үпіін сендсрден байлык та. акы да талап стпеймін. Онын сауабын 45

<_>-= =х^_р- бір Алладан күтемін». - деді. Нұхгың бүл созі кауымға әсер ете бастағанымен. оған сргендер тек кедейлер. әлсіздер і ана еді. Ал. байлар меп аксүйектер. үстем тап екілдері кедейлер мсн апсізлерге мснсінбей карап, Нү.чка ергендерді акылсыз, акымак санап, мұкатып келемеждейтін. Аксүйектср мен шоижарлар кедейлер мен әлсіздерді дағуадан алыстату үпіін «Біз отырған жсргеолар кслмейтін болсын. Бізолармен катар гұра алмаймыз. олар біздің іеңіміз смес. осыны макұл дссең біз ойланып керсйік». - деген шарт коя бастады. Нүх оларға имаша кслемін деген адамнын ешкайсысын қумайтынып. маңыздысы оның кедей нс бай екендіі і емес, иманға келуі сксндігін мәлімдеді. Олардың. нманға келгсндсрдін, Аллаіа жақындаушылар скснін, қия.мст күні Тәңірінс ксздссетінін. сол кезде оларіа сауапты Алланың озі беретінін. жаксы мен жаман, кімнін кім екені сонда ажырагылатыпып айтты. «Алланын казынасы мснің колымда, не істегім келсе соны ісісй аламын дсн айта алмаймыи. Мсн псріште емеснін, іек адаммын. Алла оларга жаксы.іык қыла ма. жок кылмай ма. оны тск Озі біледі. Ал. мен сендердін калағандарыцды істесем күнэһарлардыц гобынан боламын. Алла мені ондай қате.ііктен сактасын». - деді. 3 Ап-І Ь (28) . 51иі ^УіІР ГпдіЙ «Ей. жүріілм! Қане, айгындаршы, егер мен Тәнірі.м жіберісн айкын дәлелге сүйенсем, онын ракымына (ііайғамбар.іыі ына) ие бо.ісам. бү.іардын бәрін сендерге күпия болса, тіпгі оны сендср жек корсеңдер, соны қабылда деп сендерді кашан зор.іадык» (һуд сүресі, 28- аяг). 46

1ІіІ ай' 71 £>І 7Ь» ^іІ**мІ 7 Ьэ (29) . ьіац^э 4^ э&А <4^ іэіді о^' «О, жүргым! Насихатым үшін мен сендерден акніа сүраған жоқпын, менің снбсгімнін бодауы Алладан кантады. Ал нман айіқандарды міінайымнан, гіші де қуаламак смсспін, оііікені олар Тәңірімен жүі коріссді. А.і бірақ мен сендерді мешеу қауым регінде кордім» (Һуд сүресі, 29-аят). (30) . 0! б4 ғэ* Чз «О, жүртым! Ғ.гер мен оларды кусам, онда мені Қүдаіідын каһарынан кім күгқармак? Осыларды оііламаксындар ма?» (һуд сүресі, 30-аят). Лэ*' ‘т^1 а»' Ся'5* Зэ*' Циі д»І О1 (31) . ЦАІ іЗі ^І 4-мІіІ «Сен.іерге мен езімлс күдаіідын казынасы бар демеймін, іайынгы білуші едім деп те айгііаіімын, мен псрііпте едім дсгімде келмеііді, сонымен біргс, сендер козге ілмеіігін жандарға Алла жаксылык бүнырмайды демек те смсспін. Жарзткан адамдардын жүреі індеіісін біледі. Әйгпесе, азғын болын шыіз келсіінім акикат» (һудсүресі, 31-аят).

Қатгы қарсылық I Іұхтың создері қауымына мүлде әсср етпеді. Керісіншс Нұхпсн ерегісіп, коркытатын азапты көрсетуін талап стті. Нұх азап беру Аллапын ғана колындагы іс екепін, қаласа азапты Алланын өзі жеткізстінін. сомда оларды құтқарушы ғабылмайтынын. ол уакытта озінін дс еш жәрдем бере алмайтынын, аласкандары. шындыкты кабыл етпегенлері үшін қиямет күні каіііа гірілген кезде Алланын жазаларын беретіні анык ексііін жсткізді. (Ул Сы£ Ьи ІхіІІ ІІІІЛх ІЛІЛІл ДЗ Ь 1 (32) . а^ь-^і «Ей. Нұх! - деді онын кауымы, сен бізбен дауға түсгіц, гіпіі коп таластың. Егер айгканын рас болса, бізді корқытқан каһарыңды көрсетіп бақшы» (Һуд сурссі. 32- аят). (33), 0І діі! Аи рімІ-і ІдйІ «(Нұх антты:) «Оны сгер қаласа Қүлай гана корссге алады. Сендер одан болса да құтыла алмайсыңдар» (һуд сүресі, 33-аят). 0І дііі £і£ 0І (»£] £)І £|Д(2)1 й >; (34). «Меп сендерге насичат айтпак болсам да. егер Қүлай сендерді асуіа жазса, онда менің насихатымның 48