tripitaka_87

พระอภิธรรมปฎก ปฏ ฐาน เลม ๗ ภาค ๓ - หนา ท่ี 301 ๑๕. ฯลฯ อาศัยอเสกขธรรม และเนวเสกขานาเสกข-ธรรม มี ๓ วาระ เหมือนกบั เสกขธรรม (วาระท่ี ๑๕-๑๖-๑๗). ๒. อารมั มณปจ จัย [๑๒๐๖] ๑. เสกขธรรม อาศยั เสกขธรรม เกิดขึน้ เพราะอารัมมณปจ จัย มี ๑ วาระ ๒. อเสกขธรรม อาศัยอเสกขธรรม มี ๑ วาระ. ๓. เนวเสกขานาเสกขธรรม อาศยั เนวเสกขานา-เสกขธรรม มี ๑ วาระ. คอื ขนั ธทงั้ หลายท่เี ปน เนวเสกขานาเสกขธรรม อาศัยหทยวัตถุ. จกั ขุวิญญาณ อาศัยจกั ขายตนะ ฯลฯ กายวญิ ญาณ อาศัยกายายตนะ. ขนั ธทั้งหลายทเ่ี ปนเนวเสกขานาเสกขธรรม อาศยั หทยวตั ถุ. ๔. เสกขธรรม อาศัยเนวเสกขานาเสกขธรรม ฯลฯเพราะอารัมมณปจ จัย คือ ขนั ธทง้ั หลายทเี่ ปนเสกขธรรม อาศยั หทยวัตถุ. ๕. อเสกขธรรม อาศัยเนวเสกขานาเสกขธรรม ฯลฯเพราะอารัมมณปจจยั คอื ขนั ธทัง้ หลายท่ีเปนอเสกขธรรม อาศัยหทยวตั ถ.ุ [๑๒๐๗] ๖. เสกขธรรม อาศยั เสกขธรรม และเนวเสกขานา-เสกขธรรม ฯลฯ เพราะอารมั มณปจ จยั

พระอภิธรรมปฎ ก ปฏฐาน เลม ๗ ภาค ๓ - หนาที่ 302 คอื ขันธ ๓ อาศยั ขนั ธ ๑ ท่เี ปนเสกขธรรม และหทยวัตถุ ฯลฯขันธ ๒ ฯลฯ [๑๒๐๘] ๗. อเสกขธรรม อาศัยอเสกขธรรม และเนวเสก-ขานาเสกขธรรม เกดิ ขนึ้ เพราะอารมั มณปจจัย คอื ขนั ธ ๓ อาศยั ขนั ธ ๑ ท่ีเปนอเสกขธรรม และหทยวัตถุ ฯลฯขนั ธ ๒ ฯลฯ ๓. อธปิ ติปจ จัย ฯลฯ ๑๑. อาเสวนปจจัย [๑๒๐๙] ๑. เสกขธรรม อาศยั เสกขธรรม เกดิ ขึ้น เพราะอธิปติปจจยั , เพราะ อนันตรปจ จัย, เพราะ สมนันตรปจ จัย, เพราะสหชาตปจ จัย, เพราะ อญั ญมัญญปจ จัย, เพราะ นิสสยปจจยั , เพราะอุปนิสสยปจจยั , เพราะ ปุเรชาตปจ จัย, เพราะ อาเสวนปจ จัย คือ ขนั ธ ๓ อาศัยขนั ธ ๑ ท่ีเปนเสกขธรรม ฯลฯ [๑๒๑๐] ๒. เนวเสกขานาเสกขธรรม อาศัยเนวเสกขานา-เสกขธรรม เกิดขึ้น เพราะอาเสวนปจ จยั คือ ขนั ธ ๓ อาศยั ขนั ธ ๑ ทีเ่ ปน เนวเสกขานาเสกขธรรม ฯลฯ ขันธท ง้ั หลาย ทีเ่ ปน เนวเสกขานาเสกขธรรม อาศยั หทยวัตถ.ุ ๓. เสกขธรรม อาศยั เนวเสกขานาเสกขธรรมขึน้ เกดิ ฯลฯ คือ ขนั ธทง้ั หลายทเ่ี ปน เสกขธรรม ฯลฯ

พระอภธิ รรมปฎก ปฏฐาน เลม ๗ ภาค ๓ - หนาท่ี 303 [๑๒๑๑] ๔. เสกขธรรม อาศัยเสกขธรรมและเนวเสกขานา-เสกขธรรม เกดิ ขึ้น เพราะอาเสวนปจจยั คือ ขนั ธ ๓ อาศยั ขนั ธ ๑ ที่เปนเสกขธรรม และหทยวัตถุ ฯลฯขันธ ๒ ฯลฯ ๑๒. กัมมปจ จัย ฯลฯ ๒๓. อวคิ ตปจจยั [๑๒๑๒] ๑. เสกขธรรม อาศยั เสกขธรรม เกิดข้ึน เพราะกมั มปจจัย, เพราะวปิ ากปจ จยั คือ ขันธ ๓ อาศัยขันธ ๑ ทีเ่ ปน เสกขธรรม ซึง่ เปน วบิ าก ฯลฯ เพราะ อาหารปจ จยั , เพราะ อินทริยปจ จยั , เพราะ ฌานปจจยั ,เพราะ มคั คปจ จยั , เพราะ สัมปยตุ ตปจ จัย, เพราะ วิปปยตุ ตปจจยั ,เพราะ อตั ถปิ จจยั , เพราะ นิตถิปจจยั , เพราะ วคิ ตปจจยั , เพราะอวิคตปจ จยั . การนับจํานวนวาระในอนุโลม [๑๒๑๓] ในเหตุปจจัย มี ๑๗ วาระ ในอารมั มณปจ จยั มี ๗ วาระในอธปิ ติปจจยั มี ๑๗ วาระ ในอนนั ตรปจ จยั มี ๗ วาระ ในสมนนั ตร-ปจจัย มี ๗ วาระ ในสหชาตปจ จัย มี ๑๗ วาระ ในอญั ญมัญญปจจยั มี๗ วาระ ในนสิ สยปจจยั มี ๑๗ วาระ ในอปุ นิสสยปจจัย มี ๗ วาระ ในปเุ รชาตปจจัย มี ๗ วาระ ในอาเสวนปจจยั มี ๔ วาระ ในกัมมปจจยั มี

พระอภิธรรมปฎก ปฏฐาน เลม ๗ ภาค ๓ - หนาที่ 304๑๗ วาระ ในวปิ ากปจ จัย มี ๑๗ วาระ ในอาหารปจ จัย มี ๑๗ วาระ ในอนิ ทริยปจ จัย ในฌานปจจยั ในมัคคปจจยั แตละปจ จยั มี ๑๗ วาระ ในสัม-ปยุตตปจจัย มี ๗ วาระ ในวคิ ตปจ จัย มี ๑๗ วาระ ในอตั ถิปจจัย มี ๑๗วาระ ในนตั ถปิ จจยั มี ๗ วาระ ในวคิ ตปจจยั มี ๗ วาระ ในอวิคตปจจัยมี ๑๗ วาระ. พึงนับอยา งน.้ี อนุโลมนยั จบ ปจจนยี นัย ๑. นเหตปุ จจัย [๑๒๑๔] ๑. เนวเสกขานาเสกขธรรม อาศัยเนวเสกขานา-เสกขธรรม เกิดข้นึ เพราะนเหตปุ จ จยั คือ ขนั ธ ๓ และจติ ตสมฏุ ฐานรูป อาศยั ขันธ ๑ ทเ่ี ปนเนวเสก-ขานาเสกขธรรม ซึง่ เปนอเหตุกะ ฯลฯ ขันธ ๒ ฯลฯ ในอเหตกุ ปฏิสนธขิ ณะ หทยวัตถุ อาศัยขันธทั้งหลาย, ขันธท้ังหลายอาศัยหทยวัตถ.ุ ฯลฯ อาศยั มหาภูตรูป ๑ ฯลฯ พาหิรรูป...อาหารสมฏุ ฐานรปู ... อตุ สุ มฏุ ฐานรูป ฯลฯ สวนอสัญญสตั วทัง้ หลาย ฯลฯ จกั ขุวิญญาณ อาศยั จักขายตะ ฯลฯ กายวญิ ญาณ อาศยั กายายตนะ.

พระอภธิ รรมปฎ ก ปฏ ฐาน เลม ๗ ภาค ๓ - หนา ท่ี 305 ขนั ธท งั้ หลายทเ่ี ปน เนวเสกขานาเสกขธรรม ซ่งึ เปนอเหตุกะ อาศยัหทยวัตถุ โมหะ ท่ีสหรคตดวยวิจกิ ิจฉา ทีส่ หรคตดวยอุทธัจจะ อาศยั ขันธท้ังหลายทสี่ หรคตดวยวจิ กิ ิจฉา ทส่ี หรคตดว ยอุทธจั จะ และหทยวัตถุ. ๒. นอารัมมณปจ จัย ๑. เนวเสกขานาเสกขธรรม อาศัยเสกขธรรม ฯลฯเพราะนอารมั มณปจจัย ฯลฯ ๓. นอธิปตปิ จจยั [๑๒๑๕] ๑. เสกขธรรม อาศัยเสกขธรรม ฯลฯ เพราะน-อธิปติปจจยั คือ อธิปตธิ รรมท่ีเปน เสกขธรรม อาศัยขันธท งั้ หลายทีเ่ ปนเสกข-ธรรม. ๒. อเสกขธรรม อาศยั อเสกขธรรม ฯลฯ เพราะนอธิปตปิ จจยั คอื อธปิ ติธรรมทีเ่ ปนอเสกขธรรม อาศัยขันธท้ังหลายทเี่ ปนอเสกข-ธรรม. ๓. เนวเสกขานาเสกขธรรม อาศยั เนวเสกขานา-เสกขธรรม ฯลฯ เพราะนอธปิ ติปจจยั พึงใสใหเ ต็ม

พระอภธิ รรมปฎก ปฏฐาน เลม ๗ ภาค ๓ - หนา ท่ี 306 คือ สวนอสญั ญสัตวท้งั หลาย ฯลฯ จกั ขายตนะ ฯลฯ ๔. เสกขธรรม อาศยั เนวเสกขานาเสกขธรรม ฯลฯเพราะนอธิปตปิ จ จยั ๕. อเสกขธรรม อาศยั เนวเสกขานาเสกขธรรม ฯลฯเพราะนอธิปตปิ จจัย คอื อธิปติธรรมท่เี ปนอเสกขธรรม อาศัยหทยวตั ถ.ุ [๑๒๐๖] ๖. เสกขธรรมอาศัยเสกขธรรม และเนวเสกขานา-เสกขธรรม ฯลฯ เพราะนอธปิ ตปิ จ จัย คือ อธปิ ตธิ รรมทเี่ ปน เสกขธรรม อาศยั ขนั ธท้งั หลายท่เี ปน เสกข-ธรรมและหทยวัตถ.ุ ๗. อเสกขธรรม อาศยั อเสกขธรรม และเนวเสก-ขานาเสกขธรรม ฯลฯ เพราะนอธปิ ตปิ จ จยั คอื อธิปตธิ รรมทเี่ ปน อเสกขธรรม อาศัยขนั ธท้งั หลายทเ่ี ปน อเสกข-ธรรมและหทยวัตถ.ุ ๔. นอนันตรปจจยั ฯลฯ ๑๐. นอาเสวนปจ จยั [๑๒๑๗] เนวเสกขานาเสกขธรรม อาศัยเสกขธรรม ฯลฯเพราะนอนันตรปจจัย เพราะนสมนนั ตรปจจัย เพราะนอญั ญมัญญ-

พระอภิธรรมปฎ ก ปฏฐาน เลม ๗ ภาค ๓ - หนา ที่ 307ปจจยั เพราะนอุปนสิ สยปจจัย เพราะนปุเรชาตปจ จยั เพราะนปจ ฉาชาตปจ จยั มี ๗ วาระ. เพราะนอาเสวนปจจยั ฯลฯ ๑๑. นกมั มปจจยั [๑๒๑๘] ๑. เสกขธรรมอาศยั เสกขธรรม ฯลฯ เพราะนกมั ม-ปจจยั คือ เจตนาท่เี ปน เสกขธรรม อาศัยขันธทง้ั หลายทเ่ี ปน เสกขธรรม. ๒. เนวเสกขานาเสกขธรรม อาศัยเนวเสกขานา-เสกขธรรม ฯลฯ เพราะนกัมมปจจยั คือ เจตนาท่ีเปน เนวเสกขานาเสกขธรรม อาศยั ขนั ธท ัง้ หลายทีเ่ ปนเนวเสกขานาเสกขธรรม. พาหริ รปู ...อาหารสมฏุ ฐานรูป...อุตุสมฏุ ฐานรูป ฯลฯ เจตนาท่เี ปน เนวเสกขานาเสกขธรรม อาศัยหทยวตั ถุ. ๓. เสกขธรรม อาศยั เนวเสกขานาเสกขธรรม ฯลฯเพราะนกมั มปจจัย คือ เจตนาที่เปน เสกขธรรม อาศยั หทยวัตถุ. ๔. เสกขธรรม อาศยั เสกขธรรม และเนวเสกขา-นาเสกขธรรม ฯลฯ เพราะนกัมมปจจยั คือ เจตนาทเี่ ปน เสกขธรรม อาศัยขันธทัง้ หลายทเี่ ปน เสกขธรรมและหทยวตั ถุ.

พระอภธิ รรมปฎ ก ปฏ ฐาน เลม ๗ ภาค ๓ - หนาท่ี 308 ๑๒. นวปิ ากปจ จัย [๑๒๑๙] ๑. เสกขธรรม อาศยั เสกขธรรม ฯลฯ เพราะนว-ิปากปจ จยั ในเสกขมูลกะ มี ๓ วาระ (วาระที่ ๑-๓) ๔. เนวเสกขานาเสกขธรรม อาศัยเนวเสกขานา-เสกขธรรม ฯลฯ เพราะนวิปากปจจัย ในเนวเสกขานาเสกขมูลกะ มี๓ วาระ (วาระท่ี ๔-๖) ๗. เสกขธรรม อาศัยเสกขธรรม และเนวเสกขา-นาเสกขธรรมเกดิ ข้ึน เพราะนวปิ ากปจจยั ในปจจัยสงเคราะห แหงเสกขธรรมท้ังหลาย มี ๓ วาระ (รวมนวิปากปจ จัย มี ๙ วาระ) ๑๓. นอาหารปจ จยั ฯลฯ ๒๐. โนวคิ ตปจจัย [๑๒๒๐] เนวเสกขานาเสกขธรรม อาศยั เนวเสกขานาเสกข-ธรรม ฯลฯ เพราะนอาหารปจจยั , เพราะนอนิ ทริยปจจัย, เพราะนฌานปจจัย, เพราะนมัคคปจ จัย, เพราะนสัมปยตุ ตปจจัย, เพราะนวิปปยตุ ตปจจัย, เพราะโนนัตถปิ จ จัย, เพราะโนวิคตปจจยั . การนับจํานวนวาระในปจ จนยี ะ [๑๒๒๑] ในนเหตปุ จ จยั มี ๑ วาระ ในนอารัมมณปจจัย มี ๕ วาระในนอธปิ ติปจจยั มี ๗ วาระ ในนอนนั ตรปจจัย มี ๕ วาระ ในนสมนนั ตรปจ จยัมี ๕ วาระ ในนอัญญมญั ญปจ จัย มี ๕ วาระ ในนอุปนิสสยปจจยั มี ๕ วาระ

พระอภธิ รรมปฎก ปฏฐาน เลม ๗ ภาค ๓ - หนา ท่ี 309ในนปเุ รชาตปจ จยั มี ๗ วาระ ในนปจฉาชาตปจจยั มี ๑๗ วาระ ในนอาเสวน-ปจ จัย มี ๑๗ วาระ ในนกัมมปจจัย มี ๔ วาระ ในนวิปากปจจยั มี ๙ วาระในนอาหารปจจัย มี ๑ วาระ ในนอนิ ทริยปจ จยั มี ๑ วาระ ในนฌานปจ จยัมี ๑ วาระ ในนมคั คปจจยั มี ๑ วาระ ในนสัมปยตุ ตปจ จัย มี ๕ วาระในนวิปปยุตตปจ จยั มี ๓ วาระ ในโนนตั ถิปจจัย มี ๕ วาระ ในโนวิตตปจจัยมี ๕ วาระ พงึ นับอยางนี้. ปจ จนยี นยั จบ อนุโลมปจจนียนยั การนับจํานวนวาระในอนุโลมปจ จนียะ [๑๒๒๒] เพราะเหตุปจ จยั ในนอารัมมณปจจัย มี ๕ วาระ. . .ในนอธปิ ตปิ จจัย มี ๗ วาระ ในนอนนั ตรปจจยั ในนสมนนั ตรปจจยั ในน-อัญญมัญญปจ จยั ในนอุปนสิ สยปจ จัย แตล ะปจจัยมี ๕ วาระ ในนปเุ รชาตปจจยัมี ๗ วาระ ในนปจ ฉาชาตปจ จยั มี ๑๗ วาระ ในนอาเสวนปจจัย มี ๑๗ วาระในนกมั มปจ จัย มี ๔ วาระ ในนวปิ ากปจ จยั มี ๙ วาระ ในนสัมปยตุ ตปจจยัมี ๕ วาระ ในนวิปปยตุ ตปจ จยั มี ๓ วาระ ในโนนัตถปิ จจัย มี ๕ วาระ ในโนวิคตปจจัย มี ๕ วาระ. พึงนบั อยา งน.้ี อนโุ ลมปจ จนยี นัย จบ

พระอภธิ รรมปฎ ก ปฏ ฐาน เลม ๗ ภาค ๓ - หนา ที่ 310 ปจจนียานโุ ลมนยั การนับจํานวนวาระในปจจนยี านโุ ลม [๑๒๒๓] เพราะนเหตปุ จจัย ในอารัมมณปจจยั มี ๑ วาระ...ในอนนั ตรปจ จยั ในสมนันตรปจจยั ในสหชาตปจ จยั ในอญั ญมญั ญปจ จยั แตละปจจัย มี ๑ วาระ ฯลฯ ในอวคิ ตปจ จยั มี ๑ วาระ. พึงนับอยา งน้.ี ปจ จนยี านุโลม จบ ปจจยวาระ จบ นสิ สวาระ เหมือนกบั ปจจยวาระ.

พระอภธิ รรมปฎ ก ปฏฐาน เลม ๗ ภาค ๓ - หนาท่ี 311 สงั สฏั ฐวาระ อนุโลมนยั ๑. เหตุปจจัย [๑๒๒๔] ๑. เสกขธรรม เจือกับเสกขธรรม เกิดขึน้ เพราะเหตุปจจัย คอื ขันธ ๓ เจือกบั ขนั ธ ๑ ที่เปนเสกขธรรม ฯลฯ ขันธ ๒ ฯลฯเหตุปจ จัย ๒. อเสกขธรรม เจอื กับอเสกขธรรม เกดิ ข้นึ เพราะเหตปุ จจยั คอื ขนั ธ ๓ เจือกับขันธ ๑ ทเี่ ปนอเสกขธรรม ฯลฯ ขนั ธ ๒ ฯลฯ. ๓. เนวเสกขานาเสกขธรรม เจือกบั เนวเสกขานาเสกขธรรม เกดิ ข้ึน เพราะเหตุปจ จยั คอื ขนั ธ ๓ เจอื กับขันธ ๑ ที่เปน เนวเสกขานาเสกขธรรม ฯลฯ ขันธ๒ ฯลฯ. ในปฏิสนธิขณะ ฯลฯ ๒. อารัมมณปจจยั ฯลฯ ๒๓. อวคิ ตปจจัย [๑๒๒๕] เสกขธรรม เจอื กับเสกขธรรม เกิดขน้ึ เพราะอารมั มณปจจยั เกิดขึ้น เพราะอธิปตปิ จจัย เกิดขึ้น เพราะปเุ รชาต-ปจ จยั (ทุกปจ จยั มี ๓ วาระ) เพราะอาเสวนปจ จยั พึงกระทาํ เปน ๒ วาระ ฯลฯ เพราะอวคิ ตปจจัย.

พระอภิธรรมปฎ ก ปฏฐาน เลม ๗ ภาค ๓ - หนาท่ี 312 การนับจํานวนวาระในอนโุ ลม [๑๒๒๖] ในเหตปุ จจัย มี ๓ วาระ ในอารัมมณปจจยั มี ๓ วาระในอธปิ ตปิ จ จัย มี ๓ วาระ ในอนันตรปจจยั ในสมนนั ตรแจจยั ในสหชาต-ปจ จัย ในอัญญมญั ญปจ จยั ในนิสสยปจ จยั ในอุปนิสสยปจจัย ในปเุ รชาต-ปจจัย แตล ะปจ จัยมี ๓ วาระ ในอาเสวนปจ จัย มี ๒ วาระ ในกมั มปจ จัยมี ๓ วาระ ฯลฯ ในอวิคตปจ จัย มี ๓ วาระ. อนุโลมนัย จบ ปจจนียนัย ๑. นเหตุปจ จยั [๑๒๒๗] เนวเสกขานาเสกขธรรม เจอื กบั เนวเสกขานาเสกข-ธรรม เกิดข้ึน เพราะนเหตปุ จ จยั คอื ขนั ธ ๓ เจอื กับขันธ ๑ ทีเ่ ปน เนวเสกขานาเสกขธรรม ซึ่งเปนอเหตุกะ ฯลฯ ขนั ธ ๒ ฯลฯ. ในอเหตุกปฏสิ นธิขณะ โมหะทีส่ หรคตดวยวิจกิ ิจฉา ที่สหรคตดวยอทุ ธัจจะ เจือกับขนั ธท ัง้ หลายที่สหรคตดวยวิจกิ จิ ฉา ที่สหรคตดวยอทุ ธจั จะ. ๒. นอธิปติปจ จยั [๑๒๒๘] ๑. เสกขธรรม เจือกบั เสกขธรรม เกดิ ขึน้ เพราะนอธปิ ตปิ จ จัย

พระอภิธรรมปฎก ปฏฐาน เลม ๗ ภาค ๓ - หนา ท่ี 313 คอื อธิปติธรรมที่เปนเสกขธรรม เจือกบั ขันธท ้งั หลายท่เี ปน เสกข-ธรรม. ๒. อเสกขธรรม เจอื กบั อเสกธรรม ฯลฯ คือ อธปิ ติธรรมท่ีเปนอเสกขธรรม เจอื กันขนั ธท งั้ หลายที่เปน อเสกข-ธรรม. ๓. เนวเสกขานาเสกขธรรม เจือกับเนวเสกขานา-เสกขธรรม เกดิ ขนึ้ เพราะนอธปิ ติปจจยั พงึ ใสใ หเตม็ ๓ วาระ. ๓. นปเุ รชาตปจ จัย ฯลฯ ๑๐. นวิปปยตุ ตปจจยั [๑๒๒๙] เสกขธรรม เจอื กับเสกขธรรม เกดิ ขน้ึ เพราะนปเุ รชาตปจ จยั , เพราะนปจฉาชาตปจจัย, เพราะนอาเสวนปจ จัย,เพราะนกัมมปจ จยั พึงกระทํา ๒ วาระ. เพราะนวปิ ากปจจัย พงึ กระทํา ๒ วาระ. เพราะนฌานปจจยั , เพราะนมคั คปจจัย (๒ ปจจัยน้ีมี ๑ วาระ) เพราะนวิปปยุตตปจจยั (มี ๓ วาระ) การนับจาํ นวนวาระในปจจนยี ะ [๑๒๓๐] ในนเหตปุ จ จยั มี ๑ วาระ ในนอธปิ ติปจจัย มี ๓ วาระในนปเุ รชาตปจจยั มี ๓ วาระ ในนปจ ฉาชาตปจ จยั มี ๓ วาระ ในนอาเสวน-ปจจัย มี ๓ วาระ ในนกมั มปจ จัย ๒ วาระ ในนวปิ ากปจจยั มี ๒ วาระในนฌานปจจยั มี ๑ วาระ ในนมคั คปจ จัย มี ๑ วาระ ในนวิปปยตุ ตปจ จัยมี ๓ วาระ. พึงนบั อยางนี้ ปจจนียนัย จบ

พระอภธิ รรมปฎ ก ปฏ ฐาน เลม ๗ ภาค ๓ - หนา ที่ 314 อนโุ ลมปจจนยี นัย การนบั จํานวนวาระในอนุโลมปจ จนยี ะ [๑๒๓๑] เพราะเหตุปจ จัย ในนอธปิ ติปจจยั มี ๓ วาระ... ในน-ปุเรชาตปจ จยั มี ๓ วาระ ในนปจฉาชาตปจจัย มี ๓ วาระ ในนอาเสวนปจจยัมี ๓ วาระ ในนกัมมปจจัย มี ๒ วาระ ในนวิปากปจ จยั มี ๒ วาระ ในน-วปิ ปยตุ ตปจจยั มี ๓ วาระ. พึงนับอยางน้.ี อนโุ ลมปจ จนียนยั จบ ปจจนียานโุ ลมนัย การนบั จาํ นวนวาระในปจ จนียานุโลม [๑๒๓๒] เพราะนเหตปุ จจยั ในอารัมมณปจ จยั มี ๑ วาระ ... ในอนันตรปจจยั ในสมนันตรปจ จัย ในสหชาตปจ จยั ในอัญญมญั ญปจจัย ในนสิ สยปจจยั ในอปุ นสิ สยปจจยั ในปุเรชาตปจ จยั ในอาเสวนปจ จัย ในกมั ม-ปจ จยั ในวปิ ากปจจัย ในอาหารปจจัย ในอนิ ทริยปจจัย ในฌานปจ จัย ในมคั คปจจยั ในสมั มปยตุ ตปจ จยั ในวปิ ปยุตตปจจัย ในอัตถิปจ จัย ในนัตถิปจ จยั ในวคิ ตปจจยั ในอวิคตปจ จยั แตล ะปจจัย มี ๑ วาระ. พงึ นบั อยา งน้ี ปจ จนยี านุโลมานัย จบ สงั สัฏฐวาระ จบ สัมปยตุ ตวาระ เหมือนกับสงั สัฏฐวาระ.

พระอภธิ รรมปฎ ก ปฏ ฐาน เลม ๗ ภาค ๓ - หนา ที่ 315 ปญ หาวาระ อนโุ ลมนยั ๑. เหตุปจ จยั [๑๒๓๓] ๑. เสกขธรรม เปน ปจ จัยแกเ สกขธรรม ดว ยอาํ นาจของเหตุปจ จัย คอื เหตุทั้งหลายท่ีเปน เสกขธรรม เปนปจจยั แกส ัมปยุตตขนั ธท ง้ั หลายดว ยอาํ นาจของเหตุปจจยั . [๑๒๓๔] ๒. เสกขธรรม เปน ปจจยั แกเ นวเสกขานาเสวกข-ธรรม ดว ยอํานาจของเหตุปจ จยั . คือ เหตทุ ้ังหลายท่ีเปน เสกขธรรม เปน ปจจยั แกจ ติ ตสมุฏฐานรปูทง้ั หลายดว ยอํานาจของเหตปุ จ จยั . [๑๒๓๕] ๓. เสกขธรรม เปนปจ จัยแกเ สกขธรรม และเนว-เสกขานาเสกขธรรม ดวยอํานาจของเหตปุ จจยั . คือ เหตุท้ังหลายท่เี ปน เสกขธรรม เปนปจจัยแกสมั ปยตุ ตขนั ธ และจติ ตสมุฏฐานรูปทั้งหลาย ดว ยอาํ นาจของเหตปุ จจัย. [๑๒๓๖] ๔. อเสกขธรรม เปนปจ จยั แกอ เสกขธรรม เกดิ ข้ึนมี ๓ วาระ (วาระที่ ๔-๕-๖)

พระอภธิ รรมปฎก ปฏฐาน เลม ๗ ภาค ๓ - หนาท่ี 316 ๗. เนวเสกขานาเสกขธรรม เปนปจ จยั แกเนวเสก-ขานาเสกขธรรม ดว ยอํานาจของเหตุปจจัย คอื เหตทุ ัง้ หลายท่ีเปน เนวเสกขานาเสกขธรรม เปน ปจจัยแกสัมปยุตตขันธ และจิตตสมุฏฐานรูปทง้ั หลาย ดว ยอาํ นาจของเหตปุ จ จัย. ในปฏสิ นธขิ ณะ ฯลฯ ๒. อารัมมณปจ จัย [๑๒๓๗] ๑. เสกขธรรม เปนปจ จัยเนวเสกขานาเสกข-ธรรม ดว ยอาํ นาจของอารมั มณปจจัย คือ พระอริยะทง้ั หลายออกจากมรรค พจิ ารณามรรค พิจารณาผลท่ีเปนเสกขธรรม. รจู ิตของบุคคลผพู รอมเพรยี งดวยจิตท่ีเปนเสกขธรรม ดวยเจโตปริย-ญาณ. ขันธท ้งั หลายที่เปน เสกขธรรม เปนปจจยั แกเจโตปรยิ ญาณ แกป พุ -เพนิวาสานสุ สตญิ าณ แกอนาคตงั สญาณ แกอ าวัชชนะ ดว ยอาํ นาจของอารมั มณปจจัย. [๑๒๓๘] ๒. อเสกขธรรม เปน ปจ จัยแกเนวเสกขานาเสกข-ธรรม ดว ยอํานาจของอารัมมณปจ จยั คอื พระอรหนั ตพ ิจารณาผลท่ีเปนอเสกขธรรม.

พระอภธิ รรมปฎก ปฏฐาน เลม ๗ ภาค ๓ - หนาท่ี 317 รจู ิตของบุคคลผพู รอ มเพรยี งดวยจิตท่เี ปน อเสกขธรรม ดว ยเจโตปริย-ญาณ ขันธทั้งหลายท่ีเปน อเสกขธรรม เปน ปจจยั แกเ จโตปรยิ ญาณ แกปพุ เพนิวาสานสุ สติญาณ แกอนาคตังสญาณ แกอาวัชชนะ ดว ยอาํ นาจของอารัมมณปจจัย. [๑๒๓๙] ๓. เนวเสกาขาเสกขธรรม เปน ปจ จยั แกเนวเสก-ขานาเสกขธรรม ดวยอํานาจของอารมั มณปจ จัย คือ บุคคลใหท าน สมาทานศีล กระทาํ อุโบสถกรรมแลว พิจารณากศุ ลกรรมนนั้ . พจิ ารณากศุ ลกรรมทง้ั หลายที่เคยสัง่ สมไวแ ลว ในกอ น ออกจากฌาน พิจารณาฌาน. พระอริยะทง้ั หลายพิจารณานิพพาน. นิพพาน เปน ปจ จัยแกโ ดยโคตรภู แกโ วทาน แกอ าวัชชนะ ดว ยอาํ นาจของอารมั มณปจจยั . พระอรยิ ะทงั้ หลายพิจารณากิเลสทีล่ ะแลว พิจารณากิเลสทีข่ ม แลว รูซง่ึ กเิ ลสทัง้ หลายที่เคยเกดิ ขนึ้ แลว ในกาลกอ น. พิจารณาเหน็ จักษุ โดยความเปน ของไมเ ท่ยี ง เปน ทุกข เปน อนตั ตายอ มยนิ ดี ยอ มเพลดิ เพลินยงิ่ เพราะปรารภจักษนุ ้นั ราคะยอมเกิดข้นึ ทฏิ ฐิยอ มเกิดข้ึน.

พระอภิธรรมปฎก ปฏฐาน เลม ๗ ภาค ๓ - หนา ที่ 318 พิจารณาเหน็ โสตะ ฯลฯ หทยวัตถุ ขนั ธท งั้ หลายทีเปน เนวเสกขานา-เสกขธรรม โดยความเปน ของไมเ ทย่ี ง เปน ทุกข เปน อนตั ตา, ยอ มยินดียอมเพลดิ เพลินย่ิง ฯลฯ โทมนัสยอมเกดิ ขึ้น. บคุ คลเห็นรปู ดว ยทพิ ยจกั ษ,ุ ฟง เสยี งดว ยทพิ โสตธาต.ุ รูจ ติ ของบุคคลผูพรอ มเพรยี งดว ยจติ ทเ่ี ปน เนวเสกขานาเสกธรรมดว ยเจโตปรยิ ญาณ. อากาสานญั จายตนะ เปน ปจ จยั แกว ิญญาณณัญจายตนะ, อากญิ จญั ญาย-ตนะ เปน ปจ จยั แกเ นวสัญญานาสัญญายตนะ ดวยอํานาจของอารัมมณปจจยั . รปู ายตนะ เปน ปจ จัยแกจ กั ขวุ ญิ ญาณ ฯลฯ โผฏฐพั พายตนะ เปนปจจัยแกกายวิญญาณ. ขนั ธท ง้ั หลายที่เปนเนวเสกขานาเสกขธรรม เปนปจจยั แกอ ทิ ธวิ ิธญาณแกเ จโตปริยญาณ แกปพุ เพนวิ าสานุสสตญิ าณ แกย ถากัมมูปคญาณ แกอ นาค-ตังสญาณ แกอ าวัชชนะ ดว ยอาํ นาจของอารมั มณปจจยั . [๑๒๔๐] ๔. เนวเสกขานาเสกขธรรม เปน ปจ จัยแกเสกข-ธรรม ดวยอาํ นาจของอารัมมณปจ จัย คอื นพิ พาน เปนปจจยั แกม รรค แกผล ทีเ่ ปน เสกขธรรม ดว ยอํานาจของอารมั มณปจ จยั [๑๒๔๑] ๕. เนวเสกขานาเสกขธรรม เปนปจ จัยแกเสกข-ธรรม ดว ยอํานาจของอารมั มณปจ จยั

พระอภธิ รรมปฎ ก ปฏ ฐาน เลม ๗ ภาค ๓ - หนา ที่ 319 คือ นิพพาน เปน ปจ จยั แกผลทเ่ี ปน อเสกขธรรม ดวยอํานาจของอารมั มณปจจัย. ๓. อธิปติปจ จัย [๑๒๔๒] ๑. เสกขธรรม เปนปจจยั แกเ สกขธรรม ดว ยอาํ นาจของอธปิ ติปจจัย อยางเดยี ว คือท่เี ปน สหชาตาธปิ ติ ไดแ ก อธปิ ตธิ รรมที่เปนเสกขธรรม เปนปจจัยแกส มั ปยตุ ตขันธท ั้งหลายดวยอาํ นาจของอธปิ ติปจ จยั . [๑๒๔๓] ๒. เสกขธรรม เปนปจ จยั แกเ นวเสกขานาเสกข-ธรรม ดวยอํานาจของอธิปตปิ จจยั มี ๒ อยาง คอื ทีเ่ ปน อารัมมณาธิปติ และ สหชาตาธปิ ติ ที่เปน อารมั มณาธปิ ติ ไดแก พระอริยะท้งั หลายออกจากมรรคกระทาํ มรรคใหเปนอารมณอ ยางหนักแนน แลว พจิ ารณา, กระทาํ ผลท่เี ปน เสกขธรรมใหเ ปน อารมณอยางหนกั แนนแลว พิจารณา. ที่เปน สหชาตาธิปติ ไดแ ก อธิปติธรรม ท่ีเปนเสกขธรรม เปน ปจจยั แกจิตตสมฏุ ฐานรูปทงั้ หลายดวยอํานาจของอธปิ ตปิ จ จยั .

พระอภิธรรมปฎก ปฏฐาน เลม ๗ ภาค ๓ - หนา ที่ 320 [๑๒๔๔] ๓. เสกขธรรม เปนปจ จยั แกเ สกขธรรม และเนว-เสกขานาเสกขธรรม ดว ยอาํ นาจของอธิปตปิ จจัย มีอยางเดยี ว คือทีเ่ ปน สหชาตาธิปติ ไดแก อธปิ ติธรรมที่เปนเสกขธรรม เปน ปจจัยแกส ัมปยตุ ตขันธ และจติ ต-สมฏุ ฐานรูปทั้งหลาย ดวยอาํ นาจของอธปิ ตปิ จจัย. [๑๒๔๕] ๔. อเสกขธรรม เปนปจจัยแกอเสกขธรรม ดวยอํานาจของอธิปตปิ จจัย มีอยางเดียว คือท่ีเปน สหชาตาธิปติ ไดแก อธปิ ติธรรมทีเ่ ปนอเสกขธรรม เปนปจจยั แกสมั ปยุตตขันธทง้ั หลายดวยอํานาของอธิปติปจ จัย. [๑๒๔๖] ๕. อเสกธรรม เปน ปจ จยั แกเนวเสกขานาเสกข-ธรรม ดวยอาํ นาจของอธปิ ติปจ จัย มี ๒ อยา ง คือทเ่ี ปน อารมั มณาธิปติ และ สหชาตาธปิ ติ ท่เี ปน อารัมมณาธิปติ ไดแ ก พระอรหันตก ระทาํ ผลท่เี ปน อเสกขธรรมใหเ ปน อารมณอยา งหนักแนนแลว พิจารณา. ทเ่ี ปน สหชาตาธิปติ ไดแ ก อธิปติธรรมทีเ่ ปนอเสกขธรรม เปนปจ จยั แกจติ ตสมฏุ ฐานรูปทัง้ หลายดวยอาํ นาจของอธปิ ตปิ จจยั .

พระอภธิ รรมปฎก ปฏ ฐาน เลม ๗ ภาค ๓ - หนาท่ี 321 [๑๒๔๗] ๖. อเสกขธรรม เปนปจจัยแกอ เสกขธรรม และเนวเสกขานาเสกขธรรม ดวยอํานาจของอธิปติปจจยั มีอยางเดยี ว คือทเ่ี ปน สหชาตาธิปติ ไดแ ก อธิปตธิ รรมทเ่ี ปนอเสกขธรรม เปน ปจจัยแกสมั ปยุตตขนั ธ และจิตต-สมฏุ ฐานรปู ทั้งหลาย ดว ยอาํ นาจของอธปิ ติปจ จัย. [๑๒๔๘] ๗. เนวเสกขานาเสกขธรรม เปน ปจจัยแกเนวเสก-ขานาเสกธรรม ฯลฯ มี ๒ อยาง คือทเ่ี ปน อารัมมณาธปิ ติ และ สหชาตาธิปติ ทเ่ี ปน อารมั มณาธิปติ ไดแ ก บุคคลใหทาน สมาทานศีล กระทาํ อโุ บสถกรรมแลว กระทาํ กุศล-กรรมนนั้ ใหเ ปนอารมณอยา งหนักแนนแลว พจิ ารณา. กระทํากุศลกรรมท้ังหลายที่เคยสั่งสมไวแลวในกาลกอ น ใหเปนอารมณอยางหนักแนน แลว พิจารณา. ออกจากฌาน กระทาํ ฌานใหเ ปน อารมณอ ยา งหนักแนน แลว พิจารณา. พระอรยิ ะทัง้ หลายกระทํานพิ พานใหเ ปน อารมณอ ยางหนกั แนน แลวพิจารณา. นพิ พาน เปนปจจยั แกโคตรภู แกโ วทาน ดวยอํานาจของอธปิ ต-ิปจ จยั .

พระอภิธรรมปฎก ปฏฐาน เลม ๗ ภาค ๓ - หนา ที่ 322 บคุ คลยอมยินดี ยอมเพลดิ เพลินยง่ิ เพราะกระทาํ จักษใุ หเปนอารมณอยา งหนกั แนน ครั้นกระทาํ จักษนุ ัน้ ใหเปนอารมณอ ยางหนักแนนแลว ราคะยอมเกดิ ข้ึน ทิฏฐ ยอ มเกิดขนึ้ . บคุ คลยอมยนิ ดี ยอมเพลดิ เพลินยิ่งเพราะกระทาํ โสตะ ฯลฯ หทยวัตถุขันธท้งั หลายที่เปนเนวเสกขานาเสกขธรรมใหเ ปน อารมณอยางหนักแนน ครั้นกระทาํ โสตะเปนตนน้ันใหเ ปนอารมณอ ยา งหนักแนน แลว ราคะ ยอ มเกดิ ข้ึนทิฏฐิ ยอมเกิดขึน้ . ทเี่ ปน สหชาตาธปิ ติ ไดแก อธิปติธรรมท่ีเปน เนวเสกขานาเสกขธรรม เปนปจ จยั แกส มั ปยตุ ตขนั ธและจติ ตสมุฏฐานรูปทัง้ หลาย ดวยอํานาจของอธิปตปิ จ จัย. [๑๒๔๙] ๘. เนวเสกขานาเสกธรรม เปนปจจยั แกเ สกธรรมดวยอํานาจของอธิปตปิ จจัย มอี ยางเดียว คือท่เี ปน อารัมมณาธิปติ ไดแก นิพพาน เปน ปจจยั แกมรรค แกผ ล ทเ่ี ปน เสกขธรรม ดว ยอาํ นาจของอธปิ ติปจจัย. [๑๒๕๐] ๙. เนวเสกขานาเสกขธรรม เปนปจ จัยแกอเสกข-ธรรม ดวยอาํ นาจของอธิปตปิ จจัย มอี ยา งเดยี ว คอื ท่เี ปน อารมั มณาธิปติ ไดแก