tripitaka_87

พระอภิธรรมปฎ ก ปฏฐาน เลม ๗ ภาค ๓ - หนาที่ 401 [๑๔๓๗] ๗. อปั ปมาณธรรม เปน ปจ จยั แกปรติ ตธรรม และอปั ปมาณธรรม ดวยอาํ นาจของอธปิ ติปจ จัย มีอยางเดยี ว คือทเ่ี ปน สหชาตาธปิ ติ ไดแ ก อธปิ ติธรรมที่เปนอปั ปมาณธรรม เปนปจจัยแกส มั ปยุตตขันธ และจติ ตสมฏุ ฐานรูปท้ังหลาย ดวยอาํ นาจของอธปิ ติปจจยั . ๔. อนันตรปจ จัย [๑๔๓๕] ๑. ปริตตธรรม เปนปจจัยแกป รติ ตธรรม ดว ยอาํ นาจของอนนั ตรปจจยั คือ ขันธท ั้งหลายที่เปน ปรติ ตธรรมทีเ่ กดิ กอน ๆ เปนปจ จัยแกข ันธทง้ั หลายทเ่ี กดิ หลงั ๆ ดวยอาํ นาจของอนันตรปจจัย. อนุโลม เปน ปจ จัยแกโคตรภ,ู อนุโลม เปน ปจ จัยแกโ วทาน,อาวัชชนะเปนปจจยั แกขันธท้งั หลายทเ่ี ปน ปริตตธรรม ดว ยอํานาจของอนันตร-ปจ จัย. [๑๔๓๖] ๒. ปรติ ตธรรม เปนปจ จยั แกม หคั คตธรรม ดว ยอํานาจของอนนั ตรปจ จยั คือ จุติจติ ทีเ่ ปน ปรติ ตธรรม เปนปจจัยแกอปุ ปตติจติ ท่ีเปนมหัคคต-ธรรม ดวยอาํ นาจของอนนั ตรปจ จัย. ขนั ธท้ังหลายทเ่ี ปน ปรติ ตธรรม เปน ปจ จยั แกว ฏุ ฐานะทเี่ ปนมหัคคต-ธรรม.

พระอภิธรรมปฎก ปฏ ฐาน เลม ๗ ภาค ๓ - หนา ที่ 402 บริกรรมแหงปฐมฌาน ฯลฯ บริกรรมแหง เนวสญั ญานาสัญญายตนะฯลฯ. บริกรรมแหงทพิ ยจักษุ ฯลฯ บรกิ รรมแหงอนาคตังสญาณ เปนปจจัยแกอ นาคตังสญาณ ดวยอํานาจของอนันตรปจ จัย. [๑๔๓๗] ๓. ปริตตธรรม เปน ปจ จยั แกอ ัปปมาณธรรม ดว ยอํานาจของอนนั ตรปจ จยั คือ โคตรภู เปน ปจ จัยแกม รรค, โวทาน เปน ปจจัยแกมรรค. อนโุ ลมเปน ปจ จยั แกผ ลสมาบัติ ดวยอํานาจของอนันตรปจจัย. [๑๔๓๘] ๔. มหัคคตธรรม เปนปจจัยแกม หคั คตธรรม ดว ยอํานาจของอนันตรปจจัย คอื ขันธท งั้ หลายที่เปนมหคั คตธรรม ท่ีเกิดกอ น ๆ เปนปจจยั แกขันธท ั้งหลายทเี่ ปน มหัคคตธรรม ที่เกิดหลงั ๆ ดว ยอํานาจของอนนั ตรปจจยั . [๑๔๓๙] ๕. มหัคคตธรรม เปน ปจจยั แกป ริตตธรรม ดวยอํานาจของอนนั ตรปจจัย คอื จตุ จิ ติ ทเี่ ปน มหคั คตธรรม เปนปจ จยั แกอ ปุ ปตตจิ ติ ทเี่ ปน ปริตต-ธรรม ดวยอํานาจของอนนั ตรปจจัย.

พระอภธิ รรมปฎ ก ปฏฐาน เลม ๗ ภาค ๓ - หนา ท่ี 403 ภวงั คท ี่เปนมหัคคตธรรม เปน ปจจยั แกอาวชั ชนะ ดวยอาํ นาจของอนนั ตรปจ จัย. ขันธทงั้ หลายท่ีเปน มหคั คตธรรม เปน ปจจยั แกว ุฏฐานะทเี่ ปนปริตต-ธรรม ดวยอํานาจของอนนั ตรปจ จยั . [๑๔๔๐] ๖. มหคั คตธรรม เปนปจจัยแกอปั ปมาณธรรม ดว ยอํานาจของอนนั ตรปจ จยั คอื เนวสัญญานาสญั ญายตนะ เปนปจจยั แกผ ลสมาบตั ขิ องบุคคลผูออกจากนิโรธ ดวยอํานาจของอนนั ตรปจ จยั . [๑๔๔๑] ๗. อัปมาณธรรม เปนปจจัยแกอ ปั ปมาณธรรมดว ยอํานาจของอนันตรปจ จัย คือ ขันธท้งั หลายทเี่ ปน อปั ปมาณธรรมท่ีเกดิ กอน ๆ เปน ปจจยั แกขันธท งั้ หลายทีเ่ ปนอปั ปมาณธรรมที่เกิดหลงั ๆ ดว ยอํานาจของอนันตรปจจัย. มรรค เปน ปจจัยแกผ ล, แกเปนปจ จยั แกผล ดวยอํานาจของอนนั ตร-ปจจัย. [๑๔๔๒] ๘. อปั ปมาณธรรม เปนปจจยั แกปรติ ตธรรม ดว ยอํานาจของอนันตรปจ จยั คอื ผล เปนปจจัยแกว ุฏฐานะทเ่ี ปน ปรติ ตธรรม ดว ยอาํ นาจของอนนั ตรปจ จยั .

พระอภิธรรมปฎ ก ปฏฐาน เลม ๗ ภาค ๓ - หนาที่ 404 [๑๔๔๓] ๙. อปั ปมาณธรรม เปน ปจ จยั แกม หัคคตธรรมดว ยอาํ นาจของอนนั ตรปจจยั คอื ผลเปนปจจยั แกว ฏุ ฐานะทีเ่ ปน มหัคคตธรรม ดว ยอํานาจของอนันตรปจจยั . ๕. สมนนั ตรปจจยั เหมือนกับ อนนั ตรปจ จัย. ๖. สหชาตปจ จยั [๑๔๔๔] ๑. ปรติ ตธรรม เปน ปจจัยแกปรติ ตธรรม ดวยอาํ นาจของสหชาตปจจยั คือ ขันธ ๑ ท่ีเปน ปริตตธรรม เปนปจ จัยแกข ันธ ๓ และจติ ตสมุฏ-ฐานรปู ทั้งหลาย ดว ยอํานาจของสหชาตปจ จัย ฯลฯ ขนั ธ ๒ ฯลฯ. ในปฏิสนธิขณะ ขันธท ้งั หลาย เปน ปจ จัยแกห ทยวตั ถุ, หทยวัตถุเปน ปจ จยั แกข นั ธท งั้ หลาย ดวยอํานาจของสหชาตปจจัย. มหาภูตรูป ๑ ฯลฯ สวนอสญั ญสัตวท ัง้ หลาย ฯลฯ. [๑๔๔๕] ๒. ปริตตธรรม เปน ปจจยั แกมหัคคตธรรม ฯลฯ คือ ในปฏิสนธขิ ณะ หทยวตั ถุ เปนปจจยั แกขันธท ้ังหลายท่ีเปนมหคั คตธรรม ดว ยอํานาจของสหชาตปจ จัย. [๑๔๔๖] ๓. มหัคคตธรรม เปน ปจ จยั แกมหคั คตธรรม ฯลฯ

พระอภิธรรมปฎ ก ปฏฐาน เลม ๗ ภาค ๓ - หนาที่ 405 คอื ขนั ธ ๑ ท่ีเปนมหัคคตธรรม เปน ปจจัยแกข นั ธ ๓ ฯลฯ ขนั ธ๒ ฯลฯ. ในปฏสิ นธิขณะ ฯลฯ. [๑๔๔๗] ๔. มหคั คตธรรม เปนปจ จัยแตป ริตตธรรม ฯลฯ คอื ขันธท้ังหลายทีเ่ ปนมหคั คตธรรม เปน ปจ จยั แกจติ ตสมฏุ ฐานรูปทั้งหลาย ดวยอาํ นาจของสหชาตปจจัย. ในปฏสิ นธขิ ณะ ขนั ธทงั้ หลายทเี่ ปน มหคั คตธรรม เปน ปจจยั แกกฏตั ตารูปทง้ั หลาย ดว ยอํานาจของสหชาตปจ จัย. [๑๔๔๘] ๕. มหคั คตธรรม เปนปจ จัยแกป ริตตธรรม และมหัคคตธรรม ฯลฯ คือ ขนั ธทเี่ ปน มหคั คตธรรม เปนปจ จัยแกข นั ธ ๓ และจิตตสมุฏ-ฐานรูปทัง้ หลาย ดวยอํานาจของสหชาตปจจัย ฯลฯ ขนั ธ ๒ ฯลฯ. ในปฏสิ นธขิ ณะ ฯลฯ [๑๔๔๙] ๖. อัปปมาฌธรรมเปนปจจัยแกอัปปมาณธรรม ฯลฯ คือ ขนั ธ ๑ ทเ่ี ปนอปั ปมาณธรรม เปน ปจ จยั แกข ันธ ๓ ดว ยอาํ นาจของสหชาตปจจัย ฯลฯ.

พระอภิธรรมปฎ ก ปฏ ฐาน เลม ๗ ภาค ๓ - หนา ท่ี 406 [๑๔๕๐] ๗. อปั ปมาณธรรม เปนปจจัยแกป ริตตธรรม ฯลฯ คือ ขันธทง้ั หลายท่เี ปนอัปปมาณธรรม เปนปจ จยั แกจติ ตสมฏุ ฐานรปูทั้งหลาย ดวยอํานาจของสหชาตปจ จยั . [๑๔๕๑] ๘. อปั ปมาณธรรม เปนปจจยั แกปริตตธรรม และอปั ปมาณธรรม ฯลฯ คอื ขันธ ๑ ที่เปนอปั ปมาณธรรม เปน ปจ จัยแกขันธ ๓ และจติ ต-สมุฏฐานรปู ทัง้ หลาย ดว ยอํานาจของสหชาตปจจยั ฯลฯ. [๑๔๕๒] ๙. ปรติ ตธรรม และอปั ปมาณธรรม เปน ปจ จัยแกปริตตธรรม ฯลฯ คือ ขันธท เี่ ปนอปั ปมาณธรรม และมหาภูตรปู ทงั้ หลาย เปนปจจัยแกจ ติ ตสมฏุ ฐานรปู ทั้งหลาย ดวยอาํ นาจของสหชาตปจ จัย. [๑๔๕๓] ๑๐. ปริตตธรรม และมหคั คตธรรม เปนปจ จัยแกปรติ ตธรรม ฯลฯ คอื ขนั ธท ่เี ปนมหัคคตธรรม และมหาภูตรปู ทั้งหลาย เปน ปจ จัยแกจติ ตสมุฏฐานรปู ทั้งหลาย ดว ยอาํ นาจของสหชาตปจ จัย. ในปฏสิ นธิขณะ ขันธท ่ีเปน มหัคคตธรรม และมหาภูตรปู ทั้งหลายเปนปจ จยั แกก ฏัตตารปู ท้งั หลาย ดวยอํานาจของสหชาตปจ จยั .

พระอภธิ รรมปฎก ปฏฐาน เลม ๗ ภาค ๓ - หนา ท่ี 407 [๑๔๕๔] ๑๑. ปริตตธรรม และมหคั คตธรรม เปน ปจจัยแกมหคั คตธรรม ดว ยอํานาจของสหชาตปจ จัย คอื ในปฏิสนธิขณะ ขันธ ๑ ทเ่ี ปนมหคั คตธรรม และหทยวัตถุเปนปจจัยแกข ันธ ๓ ดว ยอาํ นาจของสหชาตปจจยั ฯลฯ. ๗. อญั ญมัญญปจจัย [๑๔๕๕] ๑. ปรติ ตธรรม เปน ปจจัยแกป ริตตธรรม ดว ยอาํ นาจของอญั ญมัญญปจ จัย คอื ขันธ ๑ ทเ่ี ปนปรติ ตธรรม เปน ปจ จยั แกข นั ธ ๓ ดว ยอํานาจของอญั ญมญั ญปจ จยั ฯลฯ. ในปฏิสนธิขณะ ขันธท้งั หลาย เปนปจจัยแกห ทยวตั ถุ หทยวตั ถเุ ปนปจ จัยแกขนั ธท ้ังหลาย ดวยอํานาจของอญั ญมัญญปจจยั มหาภตู รปู ๑ ฯลฯ. สวนอสญั ญสัตวท งั้ หลาย ฯลฯ. [๑๔๕๖] ๒. ปริตตธรรม เปนปจ จัยแกมหัคคตธรรม ดว ยอํานาจของอญั ญมญั ญปจจัย คอื ในปฏิสนธขิ ณะ หทยวตั ถุ เปน ปจ จัยแกข ันธท งั้ หลายท่เี ปนมหคั คตธรรม ดว ยอาํ นาจของอญั ญมญั ญปจ จัย. [๑๔๕๗] ๒. ปริตตธรรม เปน ปจ จัยแกมหัคคตธรรม ดว ยอาํ นาจของอญั ญมญั ญปจ จัย คอื ในปฏสิ นธขิ ณะ หทยวตั ถุ เปนปจจัยแกข ันธท ้งั หลายทเี่ ปนมหัคคตธรรม ดวยอาํ นาจของอัญญมญั ญปจจยั . [๑๔๕๗] ๓. มหคั คตธรรม เปนปจ จัยแกม หัคคตธรรม ฯลฯ

พระอภธิ รรมปฎก ปฏฐาน เลม ๗ ภาค ๓ - หนา ที่ 408 คอื ขนั ธ ๑ ทเ่ี ปน มหคั คตธรรม เปนปจ จยั แกข ันธ ๓ ดว ยอํานาจของอญั ญมญั ญปจ จยั ฯลฯ ในปฏสิ นธิขณะ ฯลฯ [๑๔๕๘] ๔. มหคั คตธรรม เปน ปจจัยแกป ริตตธรรม ฯลฯ คอื ในปฏิสนธิขณะ ขันธท้งั หลายทเี่ ปนมหัคคตธรรม เปนปจ จัยแกหทยวตั ถุ ดว ยอาํ นาจของอญั ญมัญญปจ จัย. [๑๔๕๙] ๕. มหคั คตธรรม เปนปจจยั แกป รติ ตธรรม และมหคั คตธรรม ฯลฯ คือ ในปฏสิ นธิขณะ ขันธ ๑ ท่เี ปนมหคั คตธรรม เปน ปจจัยแกขนั ธ ๓ และหทยวตั ถุ ดวยอาํ นาจของอัญญมัญญปจ จยั ฯลฯ [๑๔๖๐] ๖. อัปปมาณธรรม เปนปจ จยั แกอ ัปปมาณธรรม ฯลฯ คือ ขนั ธ ๑ ทเ่ี ปนอัปปมาณธรรม เปน ปจ จยั แกขันธ ๓ ดวยอํานาจของอัญญมัญญปจ จยั ฯลฯ ขันธ ๒ ฯลฯ [๑๔๖๑] ๗. ปรติ ตธรรม และมหัคคตธรรม เปน ปจ จยั แกมหัคคตธรรม ดว ยอํานาจอญั ญมัญญปจจยั คือ ในปฏิสนธิขณะ ขนั ธ ๑ ทเี ปนมหคั คตธรรม และหทยวตั ถุเปนปจ จยั แกขนั ธ ๓ ดวยอาํ นาจของอัญญมญั ญปจ จัย ฯลฯ

พระอภธิ รรมปฎก ปฏ ฐาน เลม ๗ ภาค ๓ - หนาที่ 409 ๘. นิสสยปจ จยั [๑๔๖๒] ๑. ปรติ ตธรรม เปนปจจัยแกป ริตตธรรม ดวยอํานาจของนสิ สยปจ จัย คอื ขันธ ๑ ท่เี ปนปรติ ตธรรม เปนปจจยั แกข ันธ ๓ และจติ ตสมฏุ -ฐานรปู ทั้งหลาย ดวยอาํ นาจของนสิ สยปจจัย ฯลฯ ขนั ธ ๒ ฯลฯ ในปฏิสนธิขณะ ขนั ธท ั้งหลาย เปน ปจจัยแกห ทยวตั ถุ, หทยวตั ถุเปน ปจจัยแกข นั ธทง้ั หลาย ดวยอํานาจของนิสสยปจ จยั . มหาภูตรปู ๑ ฯลฯ สวนอสัญญสตั วทงั้ หลาย ฯลฯ มหาภูตรูป ๑ ฯลฯ จักขายตนะ เปน ปจ จัยแกจกั ขุวญิ ญาณ ฯลฯ กายายตนะ เปนปจ จยัแกกายวญิ ญาณ. หทยวตั ถุ เปน ปจ ยั แกขนั ธทัง้ หลายท่ีเปนปริตตธรรม ดว ยอาํ นาจของนิสสยปจจัย. [๑๔๖๓] ๒. ปรติ ตธรรม เปนปจจยั แกม หัคคตธรรม ฯลฯ คือ หทยวตั ถุ เปน ปจจัยแกข ันธท งั้ หลายท่ีเปนมหัคคตธรรม ดว ยอํานาจของนิสสยปจ จัย. ในปฏสิ นธขิ ณะ หทยวัตถุ เปน ปจจยั แกข ันธทง้ั หลาย ทเี่ ปนมหัคคต-ธรรม ดว ยอํานาจของนสิ สยปจจัย. [๑๔๖๔] ๓. ปริตตธรรม เปน ปจ จัยแกอ ปั ปมาณธรรม ฯลฯ คอื หทยวัตถุ เปน ปจจัยแกข ันธทั้งหลายทเี่ ปน อัปปมาณธรรม ดว ยอาํ นาจของนิสสยปจจัย.

พระอภิธรรมปฎ ก ปฏฐาน เลม ๗ ภาค ๓ - หนา ที่ 410 [๑๔๖๕] ๔. มหัคคตธรรม ฯลฯ เปน ปจจยั แกมหคั คตธรรมฯลฯ คอื ขนั ธ ๑ ที่เปนมหคั คตธรรม เปน ปจ จัยแกขนั ธ ๓ ฯลฯ๒ ฯลฯ ในปฏิสนธิขณะ ฯลฯ [๑๔๖๖] ๕. มหคั คตธรรม เปนปจจัยแกปรติ ตธรรม ฯลฯ คือ ขนั ธท ง้ั หลายท่เี ปน มหคั คตธรรม เปนปจจัยแกจ ิตตสมุฏฐานรูปทั้งหลาย ดวยอํานาจของนิสสยปจ จัย. ในปฏิสนธขิ ณะ ขันธท้งั หลายท่เี ปน มหัคคตธรรม เปน ปจจยั แกกฏตั ตารปู ท้ังหลาย ดวยอํานาจของนสิ สยปจจัย. [๑๔๖๗] ๖. มหคั คตธรรม เปน ปจ จยั แกปรติ ตธรรม และมหคั คตธรรม ฯลฯ คอื ขนั ธ ๑ ท่เี ปนมหคั คตธรรม เปนปจจัยแกข นั ธ ๓ และจิตต-สมฏุ ฐานรปู ท้งั หลาย ดว ยอํานาจของนสิ สยปจ จยั ฯลฯ ขันธ ๒ ฯลฯ ในปฏิสนธิขณะ ฯลฯ [๑๔๖๗] ๗. อปั ปมาณธรรม เปน ปจจัยแกอ ปั ปมาณธรรมฯลฯ

พระอภธิ รรมปฎ ก ปฏ ฐาน เลม ๗ ภาค ๓ - หนาที่ 411 คือ ขันธ ๑ ท่ีเปนอปั ปมาณธรรม เปน ปจจยั แกขันธ ๓ ดว ยอาํ นาจของนสิ สยปจ จยั . [๑๔๖๙] ๘. อัปปมาณธรรม เปนปจ จัยแกป รติ ตธรรม ฯลฯ คือ ขันธทัง้ หลายทีเ่ ปนอัปปมาณธรรม เปน ปจ จัยแกจติ ตสมฏุ ฐานรูปท้ังหลาย ดว ยอํานาจของนสิ สยปจจัย. [๑๔๗๐] ๙. อัปปมาณธรรม เปน ปจ จยั แกป ริตตธรรม และอปั ปมาณธรรม ฯลฯ คือ ขันธ ๑ ทเ่ี ปน อปั ปมาณธรรม เปน ปจจยั แกขนั ธ ๓ และจติ ต-สมฏุ ฐานรปู ท้ังหลาย ดวยอาํ นาจของนสิ สยปจ จัย ฯลฯ [๑๔๗๑] ๑๐. ปรติ ตธรรม และอปั ปมาณธรรม เปน ปจจัยแกอ ัปปมาณธรรม ฯลฯ คอื ขนั ธท เ่ี ปนอปั ปมาณธรรม และมหาภตู รูปท้งั หลาย เปน ปจจยัแกอ ปั ปมาณธรรม ฯลฯ [๑๔๗๒] ๑๑. ปริตตธรรม และอปั ปมาณธรรม เปนปจจัยแกอ ปั ปมาณธรรม ฯลฯ คอื ขนั ธ ๑ ท่ีเปนอปั ปมาณธรรม และหทยวัตถุ เปน ปจ จยั แกขันธ๓ ดวยอํานาจของนสิ สยปจจัย ฯลฯ ขนั ธ ๒ ฯลฯ

พระอภิธรรมปฎก ปฏ ฐาน เลม ๗ ภาค ๓ - หนา ที่ 412 [๑๔๗๓] ๑๒. ปรติ ตธรรม และมหคั คตธรรม เปน ปจ จยั แกปรติ ตธรรม ฯลฯ คอื ขนั ธท เ่ี ปนมหคั คตธรรม และมหาภูตรปู ท้งั หลาย เปนปจจยั แกจติ ตสมุฏฐานรูปท้ังหลาย ดว ยอํานาจของนิสสยปจจยั . ในปฏิสนธขิ ณะ ขนั ธท ี่เปน มหคั คตธรรม และมหาภูตรปู ท้ังหลายเปน ปจ จยั แกก ฏัตตารูปทงั้ หลาย ดว ยอาํ นาจของนิสสยปจ จัย. [๑๔๗๔] ๑๓. ปริตตธรรม และมหัคคตธรรม เปน ปจจยั แกมหัคคตธรรม ฯลฯ คอื ขนั ธ ๑ ท่เี ปนมหัคคตธรรม และหทยวตั ถุ เปน ปจ จัยแกข นั ธ๓ ดว ยอาํ นาจของนิสสยปจจยั ฯลฯ ในปฏสิ นธขิ ณะ ขนั ธ ๑ ทเ่ี ปน มหัคคตธรรม และหทยวัตถุ เปนปจจยั แกข ันธ ๓ ดว ยอาํ นาจของปจ จยั ฯลฯ ขันธ ๒ ฯลฯ. ๙. อปุ นสิ สยปจ จัย [๑๔๗๕] ๑. ปรติ ตธรรม เปนปจ จัยแกป ริตตธรรม ดว ยอาํ นาจของอปุ นสิ สยปจ จัย มี ๓ อยา ง คือท่เี ปน อารมั มณูปนสิ สยะ อนนั ตรปู นสิ สยะ และปกตูปนิสสยะ ทีเ่ ปน ปกตปู นิสสยะ ไดแ ก

พระอภิธรรมปฎก ปฏฐาน เลม ๗ ภาค ๓ - หนา ท่ี 413 บคุ คลเขาไปอาศยั ศรัทธาทีเ่ ปน ปริตตธรรมแลว ใหท าน สมาทานศีลกระทําอโุ บสถกรรม ยังวปิ สสนาใหเ กิดข้นึ กอมานะ ถอื ทิฏฐ. บุคคลเขา ไปอาศัยศลี ท่ีเปนปริตตธรรม ฯลฯ ปญ ญา ราคะ ฯลฯ ความปรารถนา สุขทางกาย ฯลฯ เสนาสนะแลว ใหทาน สมาทาน ศลี ฯลฯอโุ บสถกรรม ฯลฯ ยงั วิปสสนาใหเ กิดขนึ้ ฆา สัตว ฯลฯ ทาํ ลายสงฆ. ศรัทธาทีเ่ ปนปริตตธรรม ฯลฯ ปญ ญา ราคะ ฯลฯ ความปรารถนา สุขทางกาย ฯลฯ เสนาสนะ เปน ปจ จัยแกศรทั ธาท่เี ปน ปริตตธรรม ฯลฯ แกปญ ญาแกร าคะ ฯลฯ แกความปรารถนา แกสขุ ทางกาย แกทุกขท างกาย ดวยอาํ นาจของอุปนิสสยปจ จัย. กุศลกรรม อกุศลกรรม เปนปจ จยั แกว บิ าก ดว ยอาํ นาจของอุปนิสสย-ปจ จัย. ปาณาติบาต เปน ปจ จัยแกปาณาตบิ าต ดวยอาํ นาจของอุปนสิ สยปจ จยัฯลฯ พงึ กระทําจักรนัย. มาตฆุ าตกรรม เปน ปจจัยแกมาตฆุ าตกรรม ดวยอาํ นาจของอปุ นสิ สย-ปจ จยั . พงึ กระทําจักรนยั เหมือนกบั กุสลติกะ. [๑๔๗๖] ๒. ปรติ ตธรรม เปน ปจจัยแกมหัคคตธรรม ฯลฯ มี ๒ อยาง คือทเี่ ปน อนันตรูปนสิ สยะ และ ปกตปู นิสสยะ ที่เปน ปกตูปนิสสยะ ไดแ ก

พระอภิธรรมปฎก ปฏ ฐาน เลม ๗ ภาค ๓ - หนาที่ 414 บุคคลเขา ไปอาศยั ศรทั ธา ทีเ่ ปน ปรติ ตธรรมแลว ยงั ฌานท่ีเปนมหัคคตธรรม ใหเกดิ ขน้ึ ยังอภญิ ญา ฯลฯ ยังสมาบัตใิ หเ กดิ ขนึ้ . บคุ คลเขาไปอาศัยศลี ท่ีเปนปริตตธรรม ฯลฯ ปญญา ราคะ ฯลฯเสนาสนะแลว ยังฌานทีเ่ ปน มหัคคตธรรม ใหเ กดิ ขน้ึ ยังอภญิ ญา ฯลฯ ยังสมาบตั ใิ หเกดิ ขน้ึ . ศรทั ธาที่เปน ปริตตธรรม ฯลฯ เสนาสนะ เปน ปจ จยั แกศ รัทธาทเ่ี ปนมหัคคตธรรม ฯลฯ แกปญ ญา ดวยอาํ นาจของอุปนิสสยปจ จยั . บริกรรมแหงปฐมฌาน ฯลฯ บริกรรมแหง เนวสญั ญานาสัญญายตนะเปนปจจยั แกเ นวสัญญานาสญั ญายตนะ ดวยอํานาจของอปุ นิสสยปจ จยั . บริกรรมแหงทิพยจักษุ ฯลฯ บรกิ รรมแหงอนาคตงั สญาณ เปน ปจ จยัแกอนาคตตงั สญาณ. [๑๔๗๗] ๓. ปรติ ตธรรม เปน ปจจัยแกอ ปั ปมาณธรรม ดวยอํานาจของอุปนสิ สยปจจยั มี ๒ อยา ง คือที่เปน อนนั ตรปู นิสสยะ และ ปกตูปนสิ สยะ ท่ีเปน ปกตปู นสิ สยะ ไดแก บคุ คลเขาไปอาศัยศรทั ธา ท่เี ปน ปรติ ตธรรมแลว ยงั ฌานท่ีเปนอปั ป-มาณธรรมใหเ กดิ ข้ึน ยงั มรรค ฯลฯ ยงั สมาบตั ิใหเ กดิ ขึน้ . บุคคลเขาไปอาศยั ศีลท่เี ปนปริตตธรรม ฯลฯ ปญญา ราคะ ความปรารถนา สขุ ทางกาย ฯลฯ เสนาสนะแลว ยงั ฌานทเ่ี ปน อปั ปมาณธรรมใหเกดิ ขึ้น ยงั มรรค ฯลฯ ยังสมาบัติใหเกดิ ข้นึ .

พระอภธิ รรมปฎก ปฏฐาน เลม ๗ ภาค ๓ - หนา ที่ 415 ศรัทธาทเ่ี ปน ปรติ ตธรรม ฯลฯ เสนาสนะ เปนปจจัยแกศรทั ธาทเ่ี ปนอัปปมาณธรรม ฯลฯ แกปญ ญา แกมรรค แกผลสมาบตั ิ ดว ยอาํ นาจของอปุ นิสสยปจ จยั . บรกิ รรมแหง ปฐมมรรค เปน ปจ จยั แกป ฐมมรรค ฯลฯ บริกรรมแหงจตตุ ถมรรคเปน ปจจยั แกจ ตตุ ถมรรค ดวยอํานาจของอปุ นสิ สยปจจยั . [๑๔๗๘] ๔. มหัคคตธรรม อนนั ตรปู นิสสยะ และ ปกตูนสิ สยะอาํ นาจของอุปนิสสยปจจัย มี ๒ อยา ง คอื ทเี่ ปน อนันตรูปนสิ สยะ และ ปกตนู ิสสยะ ท่เี ปน ปกตปู นิสสยะ ไดแ ก บุคคลเขา ไปอาศยั ศรทั ธาทีเ่ ปนมหคั คตธรรมแลว ยงั ฌานท่เี ปนมหคั คตธรรมใหเ กดิ ข้ึน ยังอภญิ ญา ฯลฯ ยงั สมาบตั ิใหเ กิดข้นึ . บคุ คลเขาไปอาศยั ศลี ทเ่ี ปนมหัคคตธรรม ฯลฯ ปญญาแลว ยงั ฌานท่ีเปนมหัคคตธรรม ฯลฯ ยงั อภญิ ญา ฯลฯ ยงั สมาบตั ใิ หเกิดข้นึ . ศรทั ธาท่เี ปน มหัคคตธรรม ฯลฯ ปญญา เปนปจ จยั แกศ รัทธาที่เปนมหัคคตธรรม ฯลฯ แกป ญญา ดวยอาํ นาจของอุปนิสสยปจ จัย. ปฐมฌาน เปน ปจจยั แกทตุ ิยฌาน ฯลฯ อากญิ จัญญายตนะ เปน ปจจัยแกเ นวสญั ญานาสัญญายตนะ ดว ยอาํ นาจของอุปนิสสยปจ จัย. [๑๔๗๙] ๕. มหัคคตธรรม เปนปจ จัยแกปรติ ตธรรม ฯลฯ

พระอภธิ รรมปฎ ก ปฏฐาน เลม ๗ ภาค ๓ - หนาท่ี 416 มี ๓ อยา ง คอื ที่เปน อารมั มณปู นสิ สยะ อนนั ตรปู นิสสยะ และปกตปู นสิ สยะ ทเ่ี ปน ปกตปู นิสสยะ ไดแก บคุ คลเขา ไปอาศัยศรัทธาท่ีเปนมหคั คตธรรมแลว ใหทาน สมาทานศีล กระทําอุโบสถกรรม ยังวปิ สสนาใหเ กิดขึน้ กอ มานะ ถอื ทิฏฐิ. บคุ คลเขา ไปอาศัยศลี ท่ีเปน มหัคคตธรรม ฯลฯ ปญ ญา แลว ใหทานฯลฯ ยงั วปิ สสนาใหเ กิดขนึ้ ฯลฯ. ศรทั ธาท่เี ปน มหัคคตธรรม ฯลฯ ปญญา เปนปจ จยั แกศ รัทธาทเ่ี ปนปรติ ตธรรม แกปญ ญา แกส ุขทางกาย แกทกุ ขทางกาย ดวยอาํ นาจของอปุ นิสสยปจจยั . [๑๔๘๐] ๖. มหัคคตธรรม เปน ปจจยั แกอัปปมาณธรรม ฯลฯ มี ๒ อยา ง คอื ท่เี ปน อนันตรปู นิสสยะ และ ปกตปู นิสสยะ ที่เปน ปกตปู นสิ สยะ ไดแก บคุ คลเขา ไปอาศยั ศรัทธาที่เปนมหัคคตธรรมแลว ยังฌานท่เี ปน อปั ป-มาณธรรมใหเกดิ ข้นึ ยังมรรค ฯลฯ ยังผลสมาบัตใิ หเกิดขน้ึ . บุคคลเขาไปอาศยั ศลี ท่ีเปนมหัคคตธรรม ฯลฯ ปญ ญาแลว ยงั ฌานทเ่ี ปนอัปปมาณธรรม ฯลฯ ยังมรรค ฯลฯ ยงั ผลสมาบัตใิ หเกิดข้นึ . ศรัทธาท่เี ปนมหัคคตธรรม ฯลฯ ปญ ญา เปนปจ จัยแกศ รัทธาทเ่ี ปนอปั ปมาณธรรม แกป ญญา ฯลฯ แกม รรค แกผ ลสมาบัติ ดว ยอํานาจของอปุ นสิ สยปจ จัย.

พระอภิธรรมปฎก ปฏฐาน เลม ๗ ภาค ๓ - หนาท่ี 417 [๑๔๘๑] ๗. อัปปมาณธรรมเปนปจ จัยแกอัปปมาณธรรมฯลฯ มี ๓ อยาง คือทเี่ ปน อารมั มณูปนสิ สยะ อนันตรปู นิสสยะ และ ทเ่ี ปน ปกตูปนิสสยะ ไดแก บุคคลเขา ไปอาศยั ศรัทธาท่ีเปน อัปปมาณธรรมแลว ยังฌานท่เี ปนอัปปมาณธรรมใหเกิดขึน้ ยงั มรรค ฯลฯ ยังผลสมาบัติใหเ กดิ ขึน้ . บคุ คลเขาไปอาศัยศีลทเ่ี ปนอัปปมาณธรรม ฯลฯ ปญญาแลว ยังฌานทเ่ี ปนอัปปมาณธรรม ฯลฯ ยังมรรค ฯลฯ ยงั สมาบตั ิใหเกิดขนึ้ . ศรทั ธาท่ีเปน อปั ปมาณธรรม ฯลฯ ปญญา เปนปจจยั แกศรทั ธาท่ีเปน อปั ปมาณธรรม ฯลฯ แกป ญ ญา ดวยอํานาจของอปุ นสิ สยปจจัย. ปฐมมรรค เปนปจจัยแกทุติยมรรค ฯลฯ ตตยิ มรรค เปน ปจ จยั แกจตุ ตถมรรค. มรรค เปนปจ จยั แกผ ลสมาบัต.ิ [๑๔๘๒] ๘. อัปปมาณธรรม เปน ปจจัยแกปริตตธรรม ดวยอํานาจของอปุ นสิ สยปจจัย มี ๓ อยา ง คอื ทเ่ี ปน อารมั มณปู นสิ สยะ อนันตรูปนสิ สยะ และปกตูปนิสสยะ ทเี่ ปน ปกตนู ิสสยะ ไดแก บุคคลเขาไปอาศยั ศรทั ธาทเ่ี ปนอัปปมาณธรรมแลว ใหทาน ฯลฯ ศลีฯลฯ อโุ บสถกรรม ฯลฯ ยงั วิปส สนาใหเกดิ ขน้ึ .

พระอภิธรรมปฎ ก ปฏฐาน เลม ๗ ภาค ๓ - หนา ที่ 418 บคุ คลเขา ไปอาศัยศีลท่เี ปน อปั ปมาณธรรม ฯลฯ ปญ ญาแลว ใหทานฯลฯ ศีล ฯลฯ อุโบสถกรรม ฯลฯ วปิ สสนา ฯลฯ. ศรัทธาทเี่ ปน อปั ปมาณธรรม ฯลฯ ปญญา เปนปจจยั แกศรัทธาที่เปนปริตตธรรม ฯลฯ แกปญ ญา แกส ขุ ทางกาย แกท กุ ขท างกาย ดว ยอาํ นาจของอุปนิสสยปจ จยั . ผลสมาบัติ เปนปจ จยั แกส ุขทางกาย ดวยอาํ นาจของอุปนสิ สยปจจยั . พระอริยะทงั้ หลายเขาไปอาศัยมรรคแลว พจิ ารณาเห็นสงั ขารโดยความเปนของไมเทยี่ ง ฯลฯ มรรค เปนปจ จยั แกอตั ถปฏิสัมภิทา แกธ มั มปฏิสัมภิทา แกน ริ ุตต-ิปฏสิ ัมภทิ า แกปฏิภาณปฏิสมั ภิทา แกความฉลาดในฐานะและอฐานะของพระ-อริยะทง้ั หลาย ดวยอํานาจของอุปนสิ สยปจจยั . [๑๔๘๓] ๙. อัปปมาณธรรม เปนปจจัยแกม หคั คตธรรมดว ยอาํ นาจของอปุ นสิ สยปจจัย มี ๒ อยา ง คือทีเ่ ปน อนันตรูปนสิ สยะ และ ปกตปู นิสสยะ ที่เปน ปกตปู นสิ สยะ ไดแ ก บคุ คลเขาไปอาศยั ศรทั ธาทีเ่ ปน อปั ปมาณธรรม ยงั ฌานทเ่ี ปน มหัคคต-ธรรม ฯลฯ อภญิ ญา ฯลฯ ยงั สมาบัตใิ หเกดิ ขนึ้ . บคุ คลเขา ไปอาศยั ศีลทเี่ ปนอปั ปมาณธรรม ฯลฯ ปญ ญา ยังฌานทเ่ี ปนมหคั คตธรรม ฯลฯ ยังอภญิ ญา ฯลฯ ยงั สมาบัตใิ หเกิดขึ้น. ศรทั ธาที่เปนอัปปมาณธรรม ฯลฯ ปญญา เปน ปจจยั แกศรทั ธาที่เปนมหคั คตธรรม ฯลฯ แกปญญา ดวยอาํ นาจของอุปนิสสยปจ จัย.

พระอภิธรรมปฎก ปฏฐาน เลม ๗ ภาค ๓ - หนาที่ 419 พระอรยิ ะท้ังหลายเขา ไปอาศัยมรรคแลว ยังสมาบตั ทิ ีย่ งั ไมเกิดใหเ กดิขนึ้ เขาสมาบัตทิ เ่ี กดิ ขึน้ แลว . ๑๐. ปเุ รชาตปจ จยั [๑๔๘๔] ๑. ปรติ ตธรรม เปนปจ จัยแกปริตตธรรม ดวยอาํ นาจของปุเรชาตปจจัย มี ๒ อยาง คือท่ีเปน อารัมมณปเุ รชาตะ และ วตั ถุปเุ รชาตะ ที่เปน อารัมมณปุเรชาตะ ไดแก บคุ คลพิจารณาเห็นจกั ษุ โดยความเปน ของไมเ ทย่ี ง ฯลฯ ยอ มยินดียอ มเพลิดเพลนิ ยงิ่ เพราะปรารภจกั ษนุ นั้ ราคะ ฯลฯ โทมนสั ยอมเกดิ ขึ้น. บุคคลพิจารณาเหน็ โสตะ ฯลฯ หทยวตั ถุ โดยความเปน ของไมเที่ยงฯลฯ โทมนสั ยอมเกิดข้ึน. รปู ายตนะ เปนปจ จยั แกจกั ขุวิญญาณ ฯลฯ โผฏฐพั พายตนะ เปนปจจัยแกกายวิญญาณ ดว ยอํานาจของปเุ รชาตปจ จยั . ทเี่ ปน วัตถปุ เุ รชาตะ ไดแ ก จักขายตนะ เปนปจ จยั แกขันธท งั้ หลายทเ่ี ปนปรติ ตธรรม ดว ยอํานาจ หทยวตั ถุ เปน ปจ จัยแกข นั ธทัง้ หลายทปี่ ริตตธรรม ดว ยอาํ นาจของปเุ รชาตปจ จยั . [๑๔๘๕] ๒. ปรติ ตธรรม เปน ปจ จัยแกม หคั คตธรรม ดว ยอาํ นาของปุเรชาตปจ จัย