tripitaka_87

พระอภธิ รรมปฎก ปฏ ฐาน เลม ๗ ภาค ๓ - หนาท่ี 701 ๓. อธิปติปจจยั [๒๑๔๘] ๑. อัชฌตั ตารมั มณธรรม เปนปจจัยแกอัชฌัตตา-รมั มณธรรม ดวยอํานาจของอธิปตปิ จจยั มี ๒ อยาง คือทเ่ี ปน อารมั มณาธิปติ และ สหชาตาธิปติ ท่เี ปน อารมั มณาธิปติ ไดแ ก บคุ คลกระทาํ วิญญาณัญจายตนะ ทเี่ ปน อชั ฌัตตธรรม ซ่ึงเปน อัชฌตั -ตารมั มณธรรมใหเ ปน อารมณอยา งหนกั แนน แลว พิจารณา กระทาํ เนวสัญญานาสัญญายตนะใหเ ปนอารมณอยางหนกั แนน ฯลฯ กระทาํ ทพิ ยจกั ษทุ ่เี ปน อัชฌัตต-ธรรมซ่ึงเปนอชั ฌตั ตารมั มณธรรม ใหเ ปนอารมณอ ยางหนกั แนน, ฯลฯ กระ-ทําทพิ โสตธาตุ ฯลฯ กระทําอิทธิวิญญาณ ฯลฯ กระทาํ ปพุ เพนิวาสานุสสติญาณฯลฯ กระทาํ ยถากัมมูปคญาณใหเปนอารมณอยางหนกั แนน ฯลฯ. บุคคลยอ มยนิ ดี ยอ มเพลิดเพลนิ ยิ่ง เพราะกระทําขนั ธท ้ังหลายทเ่ี ปนอชั ฌตั ตธรรม ซึ่งเปนอัชฌัตตารมั มณธรรมใหเ ปน อารมณอยา งหนักแนนครั้นกระทาํ ขนั ธน น้ั ใหเปน อารมณอ ยางหนกั แนน แลว ราคะทีเ่ ปน อชั ฌตั ตา-รมั มณธรรม ฯลฯ ทิฏฐิ ยอมเกดิ ข้นึ . ทเี่ ปน สหชาตาธปิ ติ ไดแ ก อธปิ ตธิ รรมทเ่ี ปนอชั ฌตั ตารัมมณธรรม เปน ปจจยั แกส มั ปยตุ ตขันธทง้ั หลาย ดว ยอาํ นาจของอธปิ ติปจจัย. [๒๑๔๙] ๒. พหทิ ธารมั มณธรรม เปนปจจัยแกพหทิ ธารมั มณ-ธรรม ดวยอํานาจของอธิปติปจจัย

พระอภธิ รรมปฎก ปฏ ฐาน เลม ๗ ภาค ๓ - หนาท่ี 702 มีอยา งเดียว คอื ทีเ่ ปน สหชาตาธิปติ ไดแก อธิปตธิ รรมท่เี ปนพหิทธารมั มณธรรม เปน ปจจัยแกสมั ปยุตตขนั ธท้งั หลาย ดวยอาํ นาจของอธปิ ตปิ จ จยั . [๒๑๕๐] ๓. พหิทธารมั มณธรรม เปนปจจยั แกอ ชั ฌัตตา-รัมมณธรรม ดวยอํานาจของอธิปตปิ จ จยั ท่อี ยางเดียว คือท่ีเปน อารมั มณาธปิ ติ ไดแก บุคคลใหท าน สมาทานศลี กระทําอโุ บสถกรรมแลว กระทํากุศล-กรรมนน้ั ใหเ ปนอารมณอยางหนักแนน แลว พิจารณา. พจิ ารณากุศลกรรมทัง้ หลายท่ีเคยสง่ั สมไวแ ลวในกาลกอ น ฯลฯ. ออกจากฌาน ฯลฯ พระอริยะทงั้ หลายออกจากมรรค พจิ ารณามรรค ฯลฯ กระทาํ ผลใหเปน อารมณอยางหนกั แนน ฯลฯ กระทาํ ทิพยจกั ษุท่เี ปน อชั ฌตั ตธรรมซึง่ เปนพหทิ ธารมั มณธรรมใหเ ปนอารมณอ ยางหนกั แนน ฯลฯ ทพิ โสตธาตุ ฯลฯอทิ ธิวิธญาณ ฯลฯ เจโตปริยญาณ ฯลฯ ปพุ เพนิวาสานุสสติญาณ ฯลฯ ยถากมั ม-ปคญาณ ฯลฯ บคุ คลกระทําอนาคตงั สญาณใหเปน อารมณอยา งหนกั แนน แลวพิจารณา. บคุ คลยอ มยินดี ยอมเพลิดเพลินย่ิง เพราะกระทําขนั ธท ั้งหลายทเ่ี ปนอัชฌตั ตธรรม ซ่งึ เปน พหิทธารมั มณธรรมใหเปนอารมณอ ยา งหนกั แนนครนั้ กระทําขนั ธน ั้นใหเปน อารมณอ ยา งหนกั แนน แลว ราคะทีเ่ ปน อชั ฌัตตา-รัมมณธรรม ยอ มเกิดขึ้น ฯลฯ ทิฏฐิ ยอ มเกดิ ขน้ึ .

พระอภธิ รรมปฎก ปฏฐาน เลม ๗ ภาค ๓ - หนาท่ี 703 ๔. อนนั ตรปจ จัย [๒๑๕๑] ๑. อชั ฌัตตารัมมณรรม เปนปจจัยแกอ ชั ฌัตตา-รัมมณธรม ดวยอํานาจของอนันตรปจ จัย คือ ขนั ธทัง้ หลายทเี่ ปน อัชฌตั ตารัมมณธรรม ทเ่ี กิดกอ น ๆ เปนปจจัยแกขันธทัง้ หลายทเี่ ปนอัชฌัตตารัมมณธรรม ท่เี กิดหลัง ๆ ดวยอาํ นาจของอนันตรปจจัย. [๒๑๕๒] ๒. อัชฌตั ตารมั มณธรรม เปน ปจจยั แกพหทิ ธา-รมั มณธรรม ดว ยอํานาจของอนนั ตรปจจยั . คือ จตุ จิ ิตทเ่ี ปนอัชฌตั ตารมั มณธรรม เปนปจ จัยแกอ ุปปต ตจิ ิตท่เี ปนพหทิ ธารัมมณธรรม ดวยอาํ นาจของอนนั ตรปจจยั . ภวงั คท ่ีเปนอชั ฌัตตารัมมณธรรม เปน ปจจัยแกอาวัชชนะท่ีเปน พหทิ -ธารมั มณธรรม ดวยอาํ นาจของอนนั ตรปจ จัย. ขันธท ้ังหลายทอ่ี ชั ฌัตตารมั มณธรรม เปนปจจัยแกว ฏุ ฐานะทีเ่ ปนพหิทธารัมมณธรรม ดวยอํานาจของอนันตรปจ จยั . อนุโลมทีเ่ ปนอัชฌตั ตารมั มณธรรม เปน ปจจัยแกโ คตรภู. อนุโลมเปน ปจ จยั แกโวทาน, อนุโลม เปนปจ จยั แกผลสมาบัต,ิ เนวสัญญานาสัญญายตนะของบุคคลผูอ อกจากนโิ รธ เปนปจ จัยแกผล-สมาบัติ ดว ยอํานาจของอนนั ตรปจจัย.

พระอภิธรรมปฎก ปฏฐาน เลม ๗ ภาค ๓ - หนาที่ 704 [๒๑๕๓] ๓. พหิทธารัมมณธรรม เปนปจ จัยแกพหทิ ธารัมมณ-ธรรม ดว ยอาํ นาจของอนันตรปจจัย คอื ขนั ธทัง้ หลายทเ่ี ปน พหทิ ธารัมมณธรรม ทเี่ กิดกอ น ๆ เปนปจ จยัแกข นั ธท ง้ั หลายท่เี ปน พหทิ ธารมั มณธรรม ทเี่ กิดหลังๆ ดว ยอาํ นาจของอนันตร-ปจ จยั . อนโุ ลมที่เปนพหิทธารัมมณธรรม เปน ปจจยั แกโ คตรภ.ู อนโุ ลม เปนปจ จัยแกโ วทาน, โคตรภู เปน ปจจยั แกม รรค, โวทาน เปนปจจัยแกมรรค, มรรค เปนปจจัยแกผ ล, ผล เปนปจ จยั แกผ ล, อนโุ ลม เปน ปจ จัยแกผ ลสมาบัติ ดว ยอํานาจของอนันตรปจ จัย. [๒๑๕๔] ๔. พหทิ ธารมั มณธรรม เปน ปจ จยั แกอชั ฌัตตา-รัมมธรรม ดวยอาํ นาจของอนันตรปจ จยั คือ จตุ ิจติ ท่ีเปน พหิทธารัมมณธรรม เปนปจ จัยแกอ ปุ ปต ตจิ ติ ที่เปนอชั ฌตั ตารมั มณธรรม ดวยอาํ นาจของอนนั ตรปจ จัย. ภวังคท เ่ี ปนพหิทธารัมมณธรรม เปน ปจ จยั แกอ าวัชชนะทเ่ี ปนอชั ฌัตตารมั มณธรรม ดวยอาํ นาจของอนนั ตรปจจัย. ขันธท ั้งหลายทเี่ ปนพหิทธารมั มณธรรม เปน ปจจยั แกวฏุ ฐานะที่เปนอัชฌัตตารมั มณธรรม ดวยอาํ นาจของอนันตรปจจัย.

พระอภธิ รรมปฎ ก ปฏฐาน เลม ๗ ภาค ๓ - หนา ที่ 705 ๕. สมนนั ตรปจจยั ฯลฯ ๘. นสิ สยปจ จัย [๒๑๕๕] ๑. อชั ฌัตตารัมมณธรรม เปน ปจ จัยแกอ ชั ฌตั ตา-รัมมณธรรม ดวยอาํ นาจของสมนนั ตรปจ จัย, เปนปจจยั ดว ยอาํ นาจของสหชาตปจจยั , เปนปจ จัย ดว ยอาํ นาจของอัญญมญั ญปจ จัย เปนปจ จัย ดว ยอํานาจของนิสสยปจจัย ๙. อุปนสิ สยปจ จยั ๑. อัชฌตั ตารมั มณธรรม เปนปจ จัยแกอ ชั ฌัตตารมั มธรรมดว ยอาํ นาจของอุปนสิ สยปจ จยั มี ๓ อยาง คือที่เปน อารมั มณปู นสิ สยะ อนันตรูปนสิ สยะ และปกตปู นสิ สยะ ที่เปน ปกตูปนสิ สยะ ไดแ ก อนจิ จานปุ ส สนาท่เี ปนอชั ฌตั ตารัมมณธรรม ทกุ ขานปุ ส สนา อนัตตา-นุปสสนา เปน ปจจยั แกอ นิจจานปุ สสนาทีเ่ ปน อัชฌัตตารมั มณธรรม แกท ุกขานุ-ปส สนา แกอ นัตตานุปส สนา ดว ยอาํ นาจของอุปนสิ สยปจจยั . [๒๑๕๖] ๒. อัชฌตั ตารมั มณธรรม เปน ปจจัยแกพหทิ ธา-รัมมณธรรม ดวยอาํ นาจของอปุ นิสสยปจ จยั มี ๒ อยา ง คือที่เปน อนนั ตรูปนิสสยะ และ ปกตปู นิสสยะ ท่ีเปน ปกตปู นิสสยะ ไดแ ก อนจิ จานปุ ส สนาทเี่ ปน อชั ฌตั ตารมั มณธรรม ทกุ ขานุปสสนา อนัตตา-นุปส สนา เปน ปจจัยแกอ นจิ จานปุ สสนาท่เี ปนพหิทธารัมมณธรรม แกทุกขานุ-ปส สนา แกอ นัตตานปุ ส สนา ดวยอํานาจของอปุ นิสสยปจ จัย.

พระอภิธรรมปฎก ปฏ ฐาน เลม ๗ ภาค ๓ - หนาที่ 706 [๒๑๕๗] ๓. พหิทธารัมมณธรรม เปนปจจัยแกพ หิทธา-รมั มณธรรม ดว ยอาํ นาจของอุปนสิ สยปจจยั มี ๒ อยาง คอื ที่เปน อนันตรปู นสิ สยะ และ ปกตปู นิสสยะ ท่ีเปน ปกตูปนิสสยะ ไดแ ก อนิจจานปุ สสนาทเี่ ปน พหทิ ธารัมมณธรรม ทกุ ขานปุ ส สนา อนตั ตาน-ุปสสนา เปน ปจ จัยแกอนิจจานุปสสนาท่ีเปนพหิทธารมั มณธรรม แกทุกขาน-ุปสสนา แกอนัตตานปุ ส สนา ดว ยอํานาจของอุปนสิ สยปจ จยั . [๒๑๕๘] ๔. พหิทธารมั มณธรรม เปนปจจัยแกอ ัชฌัตตา-รมั มฌธรรม ดวยอํานาจของอุปนิสยยปจ จัย มี ๓ อยาง คือทเ่ี ปน อารมั มณูปนิสสยะ อนนั ตรปู นิสสยะ และปกตูปนิสสยะ ที่เปน ปกตูปนิสสยะ ไดแ ก อนจิ จานุปส สนาท่เี ปน พหทิ ธารัมมณธรรม ทุกขานปุ ส สนา อนัตตานุ-ปสสนา เปน ปจจัยแกอนจิ จานปสสนา ที่เปนอชั ฌัตตารมั มณธรรม แกท กุ ขานุ-ปส สนา แกอนัตตานุปส สนา ดวยอาํ นาจของอุปนิสสยปจ จยั . ๑๐. อาเสวนปจจยั [๒๑๕๙] ๑. อัชฌัตตารมั มณธรรม เปน ปจจยั แกอ ัชฌตั ตา-รัมมณธรรม ดว ยอาํ นาจของอาเสวนปจ จยั

พระอภิธรรมปฎ ก ปฏฐาน เลม ๗ ภาค ๓ - หนาท่ี 707 คือ ขันธท ง้ั หลายท่เี ปน อัชฌตั ตารมั มณธรรม ทีเ่ กิดกอ น ๆ เปน ปจ จัยแกขันธท ้งั หลายทเ่ี ปนอัชฌัตตารัมมณธรรม ทีเ่ กิดหลัง ๆ ดว ยอาํ นาจของอาเสวนปจ จัย. [๒๑๖๐] ๒. อัชฌตั ตารมั มณธรรม เปนปจ จยั แกพหทิ ธา-รัมณธรรม ดว ยอํานาจของอาเสวนปจจยั คือ อนุโลมที่เปน อัชฌตั ตารัมมณธรรม เปนปจจยั แกโ คตรภู. อนโุ ลมเปน ปจ จยั แกโ วทาน ดวยอํานาจของอาเสวนปจจยั . [๒๑๖๑] ๓. พหทิ ธารัมมณธรรม เปน ปจจยั แกพหทิ ธา-รมั มณธรรม ดวยอาํ นาจของอาเสวนปจจยั คือ อนุโลมทเี่ ปน พหิทธารัมมณธรรม เปน ปจจัยแกโ คตรภู. อนุโลมเปน ปจจัยแกโ วทาน. โคตรภู เปน ปจ จัยแกม รรค. โวทาน เปนปจจยั แกมรรค ดว ยอาํ นาจของอาเสวนปจจัย. ๑๑. กัมมปจจัย [๒๑๖๒] ๑. อัชฌตั ตารัมมณธรรม เปน ปจจัยแกอ ัชฌัตตา-รมั มณธรรม ดว ยอํานาจของกัมมปจจัย มี ๒ อยาง คอื ท่ีเปน สหชาตะ และ นานาขณิกะ ทเ่ี ปน สหชาตะ ไดแก

พระอภิธรรมปฎก ปฏฐาน เลม ๗ ภาค ๓ - หนา ที่ 708 เจตนาทเ่ี ปนอัชฌัตตารัมมณธรรม เปนปจจยั แกสัมปยุตตขนั ธทัง้ หลาย ดวยอํานาจของกมั ปจจยั . ท่เี ปน นานาขณิกะ ไดแ ก เจตนาท่เี ปน อัชฌตั ตารัมมณธรรม เปนปจจยั แกข นั ธท งั้ หลายท่เี ปนอชั ฌตั ตารมั มณธรรม ซงึ่ เปน วิบาก ดวยอํานาจของกมั มปจจยั . [๒๑๖๓] ๒. อัชฌัตตารัมมณธรรม เปนปจจยั แกพ หทิ ธา-รัมมณธรรม ดวยอาํ นาจของกมั มปจ จัย มีอยา งเดยี ว คือท่เี ปน นานาขณกิ ะ ไดแ ก เจตนาที่เปนอชั ฌัตตารัมมณธรรม เปนปจจัยแกข นั ธทงั้ หลายที่เปนพหิทธารัมมณธรรม ซงึ่ เปนวิบาก ดวยอาํ นาจของกมั มปจ จยั . [๒๑๖๔] ๓. พหิทธารัมมธรรม เปนปจ จยั แกพหิทธา-รัมมณธรรม ดวยอาํ นาจของกัมมปจจัย มี ๒ อยาง คอื ทเี่ ปน สหชาตะ และ นานาขณิกะ ท่เี ปน สหชาตะ ไดแก เจตนาที่เปนพหิทธารมั มณธรรม เปนปจจัยแกส ัมปยตุ ตขันธทัง้ หลายดวยอาํ นาจของกมั มปจจัย. ที่เปน นานาขณิกะ ไดแก เจตนาทเ่ี ปน พหิทธารมั มณธรรม เปน ปจ จยั แกข ันธท ั้งหลายที่เปนพหทิ ธารมั มณธรรม ซึง่ เปน วบิ าก ดว ยอาํ นาจของกัมมปจจัย.

พระอภธิ รรมปฎก ปฏฐาน เลม ๗ ภาค ๓ - หนา ที่ 709 [๒๑๖๕] ๔. พหทิ ธารัมมณธรรม เปน ปจจยั แกอ ัชฌัตตา-รัมมณธรรม ดว ยอํานาจของกัมมปจจยั มอี ยางเดียว คอื ทเี่ ปน นานาขณกิ ะ ไดแก เจตนาที่เปนพหิทธารัมมณธรรม เปน ปจ จัยแกขนั ธท ัง้ หลายทเ่ี ปนอัชฌัตตารมั มณธรรม ซ่งึ เปน วิบาก ดวยอํานาจของกมั มปจจยั . ๑๒. วิปากปจจยั ฯลฯ ๒๑. อวคิ ตปจ จัย [๒๑๖๖] อชั ฌัตตารัมมฌรรม เปน ปจจยั แกอัชฌัตตารัมมณ-ธรรม ดว ยอาํ นาจของวปิ ากปจจัย เปนปจจัย ดว ยอาํ นาจของอาหาร-ปจจยั , เปนปจ จัย ดว ยอาํ นาจของอนิ ทรยิ ปจ จยั , เปน ปจ จยั ดวยอาํ นาจ-ของฌานปจ จยั , เปน ปจ จัย ดวยอาํ นาจของมัคคปจ จยั , เปน ปจจยัดว ยอาํ นาจของสัมปยตุ ตปจจยั เปนปจ จัย ดวยอาํ นาจของอัตถปิ จ จยั ,เปนปจจยั ดว ยอาํ นาจของนัตถปิ จ จัย, เปนปจจยั ดวยอาํ นาจของวิคต-ปจจยั , เปนปจ จยั ดวยอาํ นาจของอวคิ ตปจ จัย. การนบั จาํ นวนวาระในอนโุ ลม [๒๑๖๗] ในเหตุปจ จัย มี ๒ วาระ ในอารัมมณปจ จยั มี ๔ วาระในอธิปตปิ จจยั มี ๓ วาระ ใหอนนั ตรปจ จยั มี ๔ วาระ ในสมนนั ตรปจ จยัมี ๓ วาระ ในสหชาตปจ จยั มี ๒ วาระ ในอญั ญมัญญปจ จัย มี ๒ วาระในนสิ สยปจ จัย มี ๒ วาระ ในอุปนิสสยปจ จยั มี ๔ วาระ ในอาเสวนปจจยัมี ๓ วาระ ในกัมมปจจัย มี ๔ วาระ ในวปิ ากปจจยั มี ๒ วาระ ในปจ จยัท้งั ปวง มี ๒ วาระ ในสมั ปยตุ ตปจ จยั มี ๒ วาระ ในอัตถปิ จ จยั มี ๒ วาระ

พระอภธิ รรมปฎ ก ปฏ ฐาน เลม ๗ ภาค ๓ - หนาที่ 710ในนตั ถปิ จ จัย มี ๔ วาระ ในวคิ ตปจจยั มี ๔ วาระ ในอวคิ ตปจจัย มี ๒ วาระ. พงึ นบั อยา งน.้ี อนุโลมนยั จบ ปจจนียนัย การยกปจ จยั ในปจจนียะแหง ปญ หาวาระ [๒๑๖๘] ๑. อชั ฌัตตารัมมณธรรม เปนปจจยั แกอ ัชฌตั ตา-รัมมณธรรม ดว ยอาํ นาจของอารมั มณปจ จยั เปน ปจจยั ดว ยอํานาจของสหชาตปจจัย, เปน ปจ จยั ดวยอาํ นาจของอุปนิสสยปจจัย, เปนปจจัยดวยอํานาจของกัมมปจ จยั . [๒๑๖๙] ๒. อัชฌัตตารัมมณธรรม เปนปจ จยั แกพ หิทธารัมมณ-ธรรม ดวยอาํ นาจของอารมั มณปจจยั , เปน ปจ จัย ดวยอํานาจของอุปนสิ สยปจจยั เปน ปจจยั ดวยอํานาจของกมั มปจจยั . [๒๑๗๐] ๓. พหทิ ธารมั มณธรรม เปนปจ จยั แกพ หิทธารมั มณ-ธรรม ดว ยอํานาจของอารัมมณปจจยั , เปนปจ จยั ดว ยอํานาจของสหชาตปจ จัย, เปน ปจ จยั ดวยอาํ นาจของอุปนสิ สยปจ จยั เปน ปจ จัยดว ยอํานาจของกัมมปจ จยั . [๒๑๗๑] ๔. พหิทธารัมมณธรรมเปนปจจยั แกอัชฌัตตารัมมณ-ธรรม ดว ยอํานาจของอารมั มณปจ จยั , เปน ปจจยั ดว ยอาํ นาจของอุปนิสสยปจ จัย, เปน ปจจยั ดว ยอาํ นาจของกมั มปจ จยั .

พระอภธิ รรมปฎก ปฏ ฐาน เลม ๗ ภาค ๓ - หนาที่ 711 การนบั จาํ นวนวาระในปจ จนยี ะ [๒๑๗๒] ในนเหตปุ จจยั มี ๔ วาระ ในนอารมั มณปจจัย มี ๘ วาระในนอธปิ ตปิ จจยั มี ๔ วาระ ในนอนนั ตรปจจยั มี ๔ วาระ ในปจ จัยทง้ัปวง มี ๔ วาระ ในนปุเรชาตปจ จัย มี ๔ วาระ ในนปจฉาชาตปจจยั มี ๔วาระ ในนอาเสวนปจจยั มี ๔ วาระ ฯลฯ ในนวิปปยตุ ตปจ จัย มี ๔ วาระฯลฯ ในโนอวิคตปจจัย มี ๔ วาระ. พึงนบั อยางน้.ี ปจจนีนยั จบ อนโุ ลมปจ จนียนัย การนบั จํานวนวาระในอนโุ ลมปจ จนยี ะ [๒๑๗๓] เพราะเหตปุ จจัย ในนอารมั มณปจ จัย มี ๒ วาระ...ในนอธิปติปจจยั มี ๒ วาระ ในนอนันตรปจจยั มี ๒ วาระ ในนสมนันตรปจ จัยมี ๒ วาระ ในนอุปนสิ สยปจ จยั มี ๒ วาระ ในนอาเสวนปจจัย มี ๒ วาระในนกัมมปจจยั มี ๒ วาระ ฯลฯ ในโนนัตถิปจ จัย มี ๒ วาระ ในโนวคิ ต-ปจ จัย มี ๒ วาระ ในปจ จยั ทงั้ ปวง มี ๒ วาระ. พงึ นบั อยา งน้ี. อนุโลมปจ จนียนัย จบ