tripitaka_87

พระอภิธรรมปฎก ปฏ ฐาน เลม ๗ ภาค ๓ - หนา ท่ี 680 [๒๑๐๓] ๒. อชั ฌัตตธรรม เปนปจจัยแกพหิทธาธรรม ดว ยอาํ นาจของอาหารปจ จยั คือ กวฬกี าราหารทเ่ี ปนอัชฌตั ตธรรม เปนปจ จัยแกก ายทเ่ี ปนพหิทธาธรรม ดว ยอํานาจของอาหารปจจยั . [๒๑๐๔] ๓. พหิทธาธรรม เปนปจ จยั แกพหิทธาธรรม ดว ยอํานาจของอาหารปจจัย พงึ กระทาํ ปวตั ติ ปฏิสนธิ. กวฬีการาหารทเี่ ปน พหิทธาธรรม เปนปจ จัยแกก ายทเี่ ปน พหิทธา-ธรรม ดวยอํานาจของอาหารปจจัย. [๒๑๐๕] ๔. พหทิ ธาธรรม เปน ปจ จัยแกอัชฌตั ตธรรม ดวยอํานาจของอาหารปจ จัย คอื กวฬีการาหารท่ีเปน พหทิ ธาธรรม เปน ปจ จัยแกก ายทีเ่ ปนอัชฌัตตธรรม ดวยอํานาจของอาหารปจ จยั . [๒๑๐๖] ๕. อชั ฌัตตธรรม และพหทิ ธาธรรม เปนปจจัยแกอ ชั ฌตั ตธรรม ดวยอาํ นาจของอาหารปจ จัย คือ กวฬกี าราหารท่ีเปนอัชฌัตตธรรม และพหทิ ธาธรรม เปนปจ จยัแกกายทเ่ี ปน อัชฌัตตตธรรม ดวยอาํ นาจของอาหารปจจยั .

พระอภิธรรมปฎ ก ปฏฐาน เลม ๗ ภาค ๓ - หนาท่ี 681 [๒๑๐๗] ๖. อัชฌัตตธรรม และพหทิ ธาธรรม เปนปจ จยัแกพหทิ ธาธรรม ดวยอํานาจของอาหารปจจัย คือ กวฬกี าราหารที่เปน อชั ฌตั ตธรรม และพหทิ ธาธรรม เปนปจจยั แกก ายท่ีเปนพหิทธาธรรม ดวยอาํ นาจของอาหารปจจัย. ๑๖. อนิ ทริยปจจยั ฯลฯ ๑๙. สมั ปยตุ ตปจ จัย [๒๑๐๘] ๑. อชั ฌัตตธรรม เปน ปจจยั แกอ ัชฌตั ตธรรม ดว ยอาํ นาจของอนิ ทริยปจ จัย อินทรียท ้งั หลายทีเ่ ปนอชั ฌตั ตธรรม กด็ ี, รูปชวี ติ นิ ทรยี  กด็ ี พงึใหพ สิ ดาร. เปนปจจยั ดว ยอาํ นาจของฌานปจจัย เปนปจจยั ดวยอาํ นาจ-ของมคั คปจ จัย เปน ปจ จยั ดวยอํานาจของสมั ปยตุ ตปจจยั . ๒๐. วิปปยตุ ตปจ จัย อชั ฌัตตธรรมเปน ปจ จัยแกอ ชั ฌตั ตธรรม ดว ยอาํ นาจของวิปยตุ ตปจ จยั . มี ๓ อยาง คือท่เี ปน สหชาตะ ปุเรชาตะ และ ปจฉาชาตะ บทมาตกิ าทั้งหลาย ผมู ีปญญา พงึ ใหพ ิสดาร. [๒๑๐๙] ๒. พหิทธาธรรม เปน ปจ จยั แกพหทิ ธาธรรม ดว ยอํานาจของวปิ ปยุตตปจ จัย มี ๓ อยา ง คอื ที่ สหชาตะ ปเุ รชาตะ และ ปจ ฉาชาตะ ฯลฯ.

พระอภิธรรมปฎ ก ปฏ ฐาน เลม ๗ ภาค ๓ - หนาท่ี 682 ๒๑. อัตถปิ จ จัย [๒๑๑๐] ๑. อัชฌัตตธรรม เปน ปจจัยแกอัชฌตั ตธรรม ดว ยอํานาจของอตั ถิปจ จยั มี ๕ อยาง คอื ท่เี ปน สหชาตะ ปุเรชาตะ ปจฉาชาตะ อาหาระและ อนิ ทรยิ ะ ทเ่ี ปน สหชาตะ ไดแ ก ขนั ธ ๑ ท่ีเปนอัชฌัตตธรรม เปนปจจยั แกขนั ธ ๓ และจติ ตสมฏุ ฐาน-รปู ท้ังหลาย ฯลฯ ขนั ธ ๒ ฯลฯ. ในปฏสิ นธิขณะ ขันธท ง้ั หลายเปน ปจจัยแกหทยวตั ถุ, หทยวตั ถเุ ปนปจ จยั แกขนั ธทั้งหลาย. มหาภตู รปู ๑ ฯลฯ สว นอสัญญสตั วทัง้ หลาย มหาภูตรปู ๑ เปนปจจยั แกมหาภตู รปู ๓ฯลฯ. ทเี่ ปน ปเุ รชาตะ ไดแ ก จักษุ ฯลฯ หทยวตั ถุ ฯลฯ เหมอื นกบั ปุเรชาตปจ จัย. หทยวัตถุ เปนปจ จยั แกขนั ธทง้ั หลายท่ีเปนอัชฌตั ตธรรม ดวยอํานาจของอัตถิปจจยั . ทีเ่ ปน ปจฉาชาตะ ไดแก ขันธทงั้ หลายทเ่ี ปน อชั ฌตั ตธรรมท่เี กดิ ภายหลัง และ กวฬีการาหารท่ีเปนอชั ฌตั ตธรรม เปนปจ จยั แกก ายทเ่ี ปน อัชฌตั ตธรรม. รปู ชีวิตินทรีย เปน ปจจยั แกกฏัตตารูปทัง้ หลาย

พระอภธิ รรมปฎก ปฏฐาน เลม ๗ ภาค ๓ - หนาท่ี 683 [๒๑๑๑] ๒. อัชฌัตตธรรม เปนปจจัยแกพ หิทธาธรรม ดวยอาํ นาจของอตั ถปิ จจัย มี ๒ อยาง คือที่เปน ปเุ รชาตะ และ อาหาระ ทเ่ี ปน ปเุ รชาตะ ไดแ ก บคุ คลอน่ื พิจารณาเห็นจักษทุ ี่เปนอชั ฌัตตธรรม ฯลฯ หทยวัตถุ โดยความเปนของไมเทย่ี ง ฯลฯ. เหน็ รูปดวยทพิ ยจกั ษุ ฟงเสยี งดวยทิพโสตธาต.ุ รูปายตนะทีเ่ ปนอัชฌัตตธรรม ฯลฯ โผฏฐัพพายตนะ เปน ปจจยั แกกายวิญญาณทีเ่ ปน พหิทธาธรรม ดว ยอํานาจของอัตถปิ จ จัย. กวฬีการาหาร ทเ่ี ปน อชั ฌตั ตธรรมเปน ปจจัยแกก ายที่เปนพหิทธา-ธรรม ดว ยอาํ นาจของอัตถิปจ จัย. [๒๑๑๒] ๓. พหทิ ธาธรรม เปน ปจจัยแกพ หิทธาธรรม ดวยอาํ นาจของอตั ถปิ จ จยั มี ๕ อยาง คอื ทเี่ ปน สหชาตะ ปเุ รชาตะ ปจ ฉาชาตะ อาหาระและ อินทรยิ ะ พหทิ ธาธรรม ไมมีอะไรแตกตางกัน บทมาตกิ าทงั้ หลาย พึงใหพ สิ ดาร. [๒๑๑๓] ๔. พหิทธาธรรม เปนปจจยั แกอ ชั ฌัตตธรรม ดว ยอาํ นาจของอตั ถิปจ จัย

พระอภิธรรมปฎก ปฏฐาน เลม ๗ ภาค ๓ - หนาท่ี 684 มี ๒ อยา ง คือท่เี ปน ปเุ รชาตะ และ อาหาระ ทเี่ ปน ปเุ รชาตะ ไดแ ก จกั ษุทเ่ี ปนพหิทธาธรรม ฯลฯ หทยวัตถุ ฯลฯ. เหน็ รูปดวยทิพยจักษุ ฟงเสยี งดว ยทิพโสตธาตุ. รูปายตนะทเี่ ปนพหทิ ธาธรรม ฯลฯ โผฏฐัพพายตนะ เปน ปจ จัยแกกายวญิ ญาณที่เปน อัชฌัตตธรรม ดวยอาํ นาจของอัตถิปจ จัย. กวฬกี าราหารทเ่ี ปน พหทิ ธาธรรม เปน ปจ จัยแกกายท่ีเปนอชั ฌตั ต-ธรรม ดวยอาํ นาจของอัตถิปจ จยั . [๒๑๑๔] ๕. อชั ฌตั ตธรรม และพหทิ ธาธรรม เปนปจจยั แกอชั ฌัตตธรรม ดว ยอํานาจของอัตถปิ จจัย มี ๒ อยาง คือท่ีเปน ปเุ รชาตะ และ อาหาระ ที่เปน ปุเรชาตะ ไดแก รปู ายตนะทเ่ี ปน พหิทธาธรรม และจกั ษทุ ีเ่ ปน อัชฌัตตธรรม เปนปจ จัยแกจกั ขุวญิ ญาณท่เี ปน อัชฌัตตธรรม ฯลฯ โผฏฐัพพายตนะที่เปน พหิทธา-ธรรม และกายายตนะท่เี ปน อัชฌัตตธรรม เปน ปจจยั แกก ายวิญญาณที่เปนอัชฌตั ตธรรม ดวยอํานาจของอตั ถิปจ จยั . รูปายตนะทเ่ี ปน พหิทธาธรรม และหทยวัตถทุ ่ีเปน อชั ฌตั ตธรรม ฯลฯโผฏฐพั พายตนะ ท่ีเปนพหทิ ธาธรรม และหทยวตั ถุที่เปนอัชฌตั ตธรรม เปนปจจยั แกขันธทั้งหลายทีเ่ ปน อชั ฌัตตธรรม ดว ยอาํ นาจของอตั ถปิ จจยั .

พระอภิธรรมปฎ ก ปฏฐาน เลม ๗ ภาค ๓ - หนา ท่ี 685 ท่ีเปน อาหาระ ไดแ ก กวฬีการาหารทเี่ ปนอัชฌตั ตธรรม และพหิทธาธรรม เปนปจจัยแกกายท่เี ปนอชั ฌัตตธรรม ดว ยอาํ นาจของอัตถิปจจัย. [๒๑๑๕] ๖. อัชฌัตตธรรม และพหทิ ธาธรรม เปนปจ จยั แกพหิทธาธรรม ดวยอํานาจของอตั ถปิ จ จัย มี ๒ อยาง คือทเี่ ปน ปเุ รชาตะ และ อาหาระ ท่ีเปน ปเุ รชาตะ ไดแก รูปายตนะที่เปน อชั ฌตตธรรม และจกั ขายตนะทเ่ี ปนพหทิ ธาธรรมเปน ปจ จยั แกจ ักขุวญิ ญาณที่เปน พหทิ ธาธรรม ดวยอํานาจของอัตถปิ จจัยฯลฯ โผฏฐพั พายตนะทีเ่ ปน อชั ฌตั ตธรรม และกายายตนะทเี่ ปน พหิทธาธรรมเปน ปจ จยั แกก ายวญิ ญาณทเ่ี ปนพหทิ ธาธรรม ดว ยอํานาจของอตั ถปิ จจัย. รูปายตนะทเี่ ปน อชั ฌตตธรรม และหทยวตั ถุท่ีเปนพหทิ ธาธรรม เปนปจ จัยแกขนั ธทงั้ หลายที่เปนพหทิ ธาธรรม ดวยอํานาจของอัตถปิ จ จยั ฯลฯโผฏฐัพพพายตนะท่เี ปนอัชฌตั ตธรรม และหทยวัตถทุ ีเ่ ปนพหิทธาธรรม เปนปจจยั แกข นั ธท ้ังหลายทเ่ี ปนพหทิ ธาธรรม ดว ยอาํ นาจของอตั ถิปจจัย. ท่เี ปน อาหาระ ไดแ ก กวฬีการาหารทเี่ ปนอชั ฌัตตธรรม และกวฬีการาหารท่ีเปน พหทิ ธา-ธรรม เปนปจจัยแกกายทเี่ ปนพหทิ ธาธรรม ดวยอํานาจของอัตถิปจจยั .

พระอภธิ รรมปฎก ปฏ ฐาน เลม ๗ ภาค ๓ - หนาท่ี 686 ๒๒. นัตถปิ จจัย ฯลฯ ๒๔. อวคิ ตปจ จัย [๒๑๑๖] อชั ฌัตตธรรม เปน ปจจยั แกอ ัชฌัตตธรรม ดวยอํานาจของนตั ถิปจจยั , เปนปจจยั ดวยอาํ นาจของวิคตปจ จยั , เปนปจ จยัดว ยอาํ นาจของอวคิ ตปจ จยั . การนบั จาํ นวนวาระในอนโุ ลม [๒๑๑๗] ในเหตุปจจยั มี ๒ วาระ ในอารมั มณปจจัย มี ๔ วาระในอธปิ ติปจ จยั มี ๔ วาระ ในอนนั ตรปจ จยั มี ๒ วาระ ในสมนนั ตรปจ จัยมี ๒ วาระ ในสหชาตปจ จัย มี ๒ วาระ ในอญั ญมญั ญปจ จยั มี ๒ วาระในนิสสยปจ จัย มี ๒ วาระ ในอุปนิสสยปจจยั มี ๔ วาระ ในปเุ รชาตปจ จยัมี ๖ วาระ ในปจฉาชาตปจจยั มี ๒ วาระ ในอาเสวนปจ จยั มี ๒ วาระในกมั มปจจัย มี ๒ วาระ ในวิปากปจจยั มี ๒ วาระ ในอาหารปจ จัย มี๖ วาระ ในอนิ ทริยปจจยั มี ๒ วาระ ในฌานปจจยั มี ๒ วาระ ในมคั ค-ปจ จยั มี ๒ วาระ ในสัมปยตุ ตปจจัย มี ๒ วาระ ในวปิ ปยตุ ตปจจัย มี ๒วาระ ในอตั ถปิ จ จัย มี ๖ วาระ ในนตั ถปิ จจัย มี ๒ วาระ ในวิคตปจจัยมี ๒ วาระ ในอวิคตปจ จยั มี ๖ วาระ. พึงนับอยางน้ี. อนโุ ลมนยั จบ

พระอภธิ รรมปฎก ปฏฐาน เลม ๗ ภาค ๓ - หนา ที่ 687 ปจจนยี นัย การยกปจจัยในปจ จนยี ะแหง ปญหาวาระ [๒๑๑๘] ๑. อชั ฌตั ตธรรม เปนปจ จัยแกอชั ฌัตตธรรม ดว ยอํานาจของอารัมมณปจ จยั , เปน ปจ จยั ดว ยอํานาจของสหชาตปจ จัย,เปน ปจจยั ดวยอํานาจของอปุ นสิ สยปจจยั , เปน ปจจัยดว ยอํานาจของปุเร-ชาตปจจยั , เปนปจ จัยดว ยอาํ นาจของปจฉาชาตปจจยั เปนปจจัยดว ยอํานาจของกัมมปจจัย, เปน ปจจัยดว ยอํานาจของอาหารปจจยั เปนปจ จยั ดว ยอํานาจของอินทรยิ ปจจัย. [๒๑๑๙] ๒. อัชฌตั ตธรรม เปน ปจ จัยแกพ หิทธาธรรม ดวยอาํ นาจของอารัมมณปจจัย, เปนปจ จยั ดว ยอาํ นาจของอปุ นสิ สยปจจัย,เปน ปจจัยดวยอาํ นาจของปเุ รชาตปจ จยั , เปน ปจจยั ดว ยอาํ นาจของอาหารปจจยั . [๒๑๒๐] ๓. พหิทธาธรรม เปน ปจจยั แกพ หทิ ธาธรรม ดวยอาํ นาจของอารัมมณปจ จยั เปน ปจ จัยดว ยอาํ นาจของสหชาตปจจัยเปนปจ จัยดวยอํานาจของอปุ นิสสยปจ จยั เปน ปจ จยั ดวยอาํ นาจของปเุ ร-ชาตปจจยั เปน ปจ จยั ดวยอาํ นาจของปจ ฉาชาตปจ จัย เปนปจ จยั ดว ยอาํ นาจของกมั มปจจยั เปนปจ จยั ดว ยดวยอํานาจของอาหารปจ จัย เปนดวยอาํ นาจของอินทริยปจจยั .

พระอภิธรรมปฎก ปฏ ฐาน เลม ๗ ภาค ๓ - หนาที่ 688 [๒๑๒๑] ๔. พหิทธาธรรม เปน ปจจยั แกอัชฌัตตธรรม ดว ยอํานาจของอารมั มณปจ จยั , เปนปจ จัยดว ยอาํ นาจของอุปนสิ สยปจ จยัเปน ปจ จยั ดวยอํานาจของปเุ รชาตปจจยั เปนปจ จยั ดว ยอาํ นาจของอาหารปจจัย. [๒๑๒๒] ๕. อัชฌตั ตธรรม และพหทิ ธาธรรม เปน ปจ จยัแกอชั ฌัตตธรรม ฯลฯ มี ๒ อยา ง คือที่เปน ปเุ รชาตะ และ อาหาระ [๒๑๒๓] ๖. อัชฌัตตธรรม และพหทิ ธาธรรม เปนปจจยั แกพหิทธาธรรม ฯลฯ มี ๒ อยา ง คอื ทเี่ ปน ปุเรชาตะ และ อาหาระ การนบั จาํ นวนวาระในปจจนียะ [๒๑๒๔] ในนเหตปุ จจยั มี ๖ วาระ ในนอารัมมณปจจัย มี ๖ วาระในนอธปิ ตปิ จจยั มี ๖ วาระ ฯลฯ ในปจจยั ทั้งปวงพึงกระทาํ เปน ๖ วาระในนวิปปยุตตปจจยั มี ๖ วาระ ในโนอตั ถปจจยั มี ๔ วาระ ในโนนตั ถิปจ จัยมี ๖ วาระ ในโนวิคตปจ จัย มี ๖ วาระ ในโนอวคิ ตปจ จัย มี ๔ วาระ. พึงนบั อยา งน้.ี ปจจนยี นัย จบ

พระอภธิ รรมปฎก ปฏฐาน เลม ๗ ภาค ๓ - หนาที่ 689 อนโุ ลมปจจนียนยั การนับจํานวนวาระในอนุโลมปจ จนยี ะ [๒๑๒๕] เพราะเหตุปจ จัย ในนอารมั มณปจจยั มี ๒ วาระ...ในนอธปิ ติปจจัย มี ๒ วาระ ในนอนันตรปจจัย มี ๒ วาระ ในนสมนันตร-ปจจัย มี ๒ วาระ ในนอญั ญมัญญปจจัย มี ๒ วาระ ในนอุปนิสสยปจจัยมี ๒ วาระ ฯลฯ ในปจ จยั ทั้งปวง มี ๒ วาระ ในนสัมปยตุ ต ปจ จัย มี ๒ วาระในนวปิ ปยุตตปจจยั มี ๒ วาระ ในโนนัตถิปจ จยั มี ๒ วาระ ในโนวิคต-ปจ จัย มี ๒ วาระ. พึงนับอยางน้.ี อนโุ ลมปจจนียนยั จบ ปจจนยี านโุ ลมนัย การนับจํานวนวาระในปจ จนยี านโุ ลม [๒๑๒๖] เพราะนเหตปุ จจัย ในอารมั มณปจ จัย มี ๔ วาระ...ในอธปิ ติปจ จยั มี ๔ วาระ พงึ กระทาํ การนบั บททเ่ี ปน อนโุ ลม ในอวคิ ตปจจยั มี ๖ วาระ. พึงนบั อยา งน้ี. ปจ จนียานุโลมนัย จบ ปญหาวาระ จบ อัชฌัตตตกิ ะท่ี ๒๐ จบ

พระอภธิ รรมปฎก ปฏ ฐาน เลม ๗ ภาค ๓ - หนาที่ 690 อรรถกถาอชั ฌตั ตติกะ อัชฌตั ตบท และ พหิทธาบท ไมท รงถือเอาใน อัชฌตั ตตกิ ะ.จริงอยู หมวดธรรมทั้งสอง คอื อัชฌัตตธรรมและพหทิ ธาธรรม ยอมไมเปนปจจัยและปจจยบุ บัน เพราะฉะนน้ั ผศู กึ ษาพึงทราบวา แมสีของเมล็ดผักกาดท่ีอยูใ นฝา มือ ยอมไมเปนอารมณอ นั เดยี วกันกบั สีของฝามือ. อรรถกถาอัชฌตั ตติกะ จบ

พระอภิธรรมปฎก ปฏ ฐาน เลม ๗ ภาค ๓ - หนา ที่ 691 ๒๑. อชั ฌัตตารัมมณติกะ ปฏจิ จวาระ อนุโลมนยั ๑. เหตปุ จจัย [๒๑๒๗] ๑. อัชฌัตตารมั มณธรรม อาศยั อัชฌตั ตารมั มณ-ธรรม เกิดขึ้น เพราะเหตุปจจัย คอื ขันธ ๓ อาศัยขนั ธ ๑ ท่เี ปนอัชฌตตารมั มณธรรม ฯลฯ ขันธ ๒ ในปฏิสนธขิ ณะ ขันธ ๓ อาศัยขันธ ๑ ทเ่ี ปนอัชฌัตตารัมมณธรรมฯลฯ ขนั ธ ๒ ฯลฯ [๒๑๒๘] ๒. พหิทธารัมมณธรรม อาศยั พหิทธารัมมณธรรมเกิดข้นึ เพราะเหตุปจจยั คอื ขันธ ๓ อาศยั ขนั ธ ๑ ท่ีเปน พหทิ ธารมั มณธรรม ฯลฯ ขนั ธ ๒ฯลฯ ในปฏสิ นธิขณะ ขนั ธ ๓ อาศัยขันธ ๑ ท่ีเปน พหิทธารัมมณธรรมฯลฯ ขนั ธ ๒ ฯลฯ.

พระอภิธรรมปฎก ปฏ ฐาน เลม ๗ ภาค ๓ - หนาท่ี 692 ๒. อารัมมณปจจยั ฯลฯ อวิคตปจจัย [๒๐๒๙] อชั ฌตั ตารมั มณธรรม อาศัยอัชฌตั ตารัมมณธรรมเกดิ ข้นึ เพราะอารมั มณปจ จยั ฯลฯ เพราะอวิคตปจจัย. การนบั จาํ นวนวาระในอนโุ ลม [๒๑๓๐] ในเหตุปจ จยั มี ๒ วาระ ในอารัมมณปจ จัย มี ๒ วาระ ฯลฯในปจ จัยทง้ั ปวง มี ๒ วาระ ในอวคิ ตปจ จัย มี ๒ วาระ. พึงนบั อยางน้ี. อนุโลมนัย จบ ปจจนียนยั ๑. นเหตปุ จจัย [๒๑๓๑] ๑. อชั ฌัตตารมั มณธรรม อาศยั อชั ฌัตตารัมมณ-ธรรม เกดิ ข้นึ เพราะนเหตปุ จจัย คอื ขันธ ๓ อาศยั ขนั ธ ๑ ที่เปน อชั ฌัตตารัมมณธรรม ซ่ึงเปนอเหตกุ ะ ฯลฯ ขนั ธ ๒ ฯลฯ ในอเหตุกปฏสิ นธิขณะ ขันธ ๓ อาศยั ขันธ ๑ ท่เี ปน อัชฌัตตารัมมณ-ธรรม ฯลฯ ขนั ธ ๒ ฯลฯ โมหะ ที่สหรคตดวยวิจิกจิ ฉา ทีส่ หรคตดวยอทุ ธจั จะ อาศัยขนั ธทั้งหลายท่ีสหรคตดว ยวิจกิ จิ ฉา ที่สหรคตดวยอุทธัจจะ.

พระอภธิ รรมปฎก ปฏฐาน เลม ๗ ภาค ๓ - หนา ท่ี 693 [๒๑๓๒] ๒. พหิทธารมั มณธรรม อาศยั พหิทธารัมมณธรรมเกิดขึ้น เพราะนเหตปุ จจัย คอื ขันธ ๓ อาศัยขนั ธ ๑ ทเ่ี ปน พหิทธารมั มณธรรม ซ่ึงเปนอเหตกุ ะฯลฯ ขนั ธ ๒ ฯลฯ ในอเหตุกปฏิสนธขิ ณะ โมหะ ทสี่ หรคตดวยวจิ ิกจิ ฉา ทส่ี หรคตดวยอุทธจั จะ อาศยั ขันธทง้ั หลายทสี่ หรคตดว ยวิจิกจิ ฉา ทส่ี หรคตดว ยอุทธัจจะ. ๒. นอธปิ ตปิ จ จัย ๓. นปเุ รชาตปจจัย [๒๑๓๓] ๑. อชั ฌัตตารมั มณธรรม อาศัยอชั ฌัตตารมั มณ-ธรรม เกดิ ขน้ึ เพราะนอธิปตปิ จ จยั เหมอื นกับสหชาตปจ จัยในอนโุ ลมไมมีแตกตางกนั . เพราะนปเุ รชาตปจจยั คือ ในอรูปภมู ิ ฯลฯ อาศัยขนั ธ ๑ ทีเ่ ปน อัชฌัตตารมั มณธรรม ฯลฯ ในปฏสิ นธขิ ณะ ฯลฯ [๒๑๓๔] ๒. พหิทธารมั มณธรรม อาศัยพหิทธารมั มณธรรมเกิดข้นึ เพราะนปุเรชาตปจจยั คือ ในอรปู ภูมิ ฯลฯ อาศัยขันธ ๑ ท่เี ปน พหิทธารมั มณธรรม

พระอภธิ รรมปฎ ก ปฏ ฐาน เลม ๗ ภาค ๓ - หนา ที่ 694 ๔. นปจ ฉาชาตปจจยั ฯลฯ ๕. นอาเสวนปจจยั เพราะนปจฉาชาตปจจยั เพราะนอาเสวนปจ จยั เหมือนกบัสหชาตปจจยั . ๖. นกมั มปจจยั ๑. อชั ฌัตตารมั มณธรรม อาศัยอัชฌตั ตารมั มณ-ธรรม เกิดข้ึน เพราะนกัมมปจ จัย คือ เจตนาท่ีเปนอชั ฌตั ตารัมมณธรรม อาศัยขันธทง้ั หลายท่ีเปนอัชฌตั ตารัมมณธรรม. [๒๑๓๕] ๒. พหิทธารัมมณธรรม อาศยั พหิทธารัมมณธรรมเกิดข้นึ เพราะนกัมมปจจัย คอื เจตนาทเี่ ปน พหทิ ธารมั มณธรรม อาศัยขนั ธท ง้ั หลายทีเ่ ปน พหทิ ธารัมมณธรรม. ๗. นวิปากปจ จัย ฯลฯ ๑๐. นวปิ ปยตุ ตปจ จยั [๒๑๓๖] ฯลฯ อาศยั อัชฌัตตารัมมณธรรม ฯลฯ เพราะน-วปิ ากปจจัย ปฏสิ นธิไมม.ี เพราะนฌานปจ จยั คอื ฯลฯ อาศยั ขนั ธ ๑ ทเ่ี ปนอชั ฌตั ตารัมมณธรรม ซ่งึ สหรคตดว ยปญ จวิญญาณ ฯลฯ. [๒๐๓๗] ฯลฯ อาศัยพหทิ ธารมั มณธรรม ฯลฯ เพราะนฌาน-ปจ จัย คือ ฯลฯ อาศยั ขนั ธ ๑ ที่เปนพหทิ ธารัมมณธรรม ซึ่งสหรคตดวยปญ จวิญญาณ ฯลฯ.

พระอภิธรรมปฎ ก ปฏฐาน เลม ๗ ภาค ๓ - หนาท่ี 695 เพราะนมัคคปจ จัย เหมอื นกับนเหตุปจจยั โมหะไมม .ี เพราะนวิปปยุตตปจจัย คอื ในอรปู ภมู ิ ฯลฯ อาศยั ขันธ ๑ ทเ่ี ปน อชั ฌัตตารัมมธรรม ฯลฯ. [๒๑๓๘] ฯลฯ อาศยั พหิทธารมั มณธรรม ฯลฯ เพราะนวิป-ปยตุ ตปจ จยั คอื ในอรูปภูมิ ฯลฯ อาศัยขันธ ๑ ทเี่ ปนพหทิ ธารัมมณธรรม ฯลฯ การนับจาํ นวนวาระในปจจนียะ [๒๐๓๙] ในนเหตุปจ จยั มี ๒ วาระ ในนอธิปตปิ จจยั มี ๒ วาระในนปุเรชาตปจจัย มี ๒ วาระ ในนปจ ฉาชาตปจ จัย มี ๒ วาระ ในน-อาเสวนปจจยั มี ๒ วาระ ในนกัมมปจ จัย มี ๒ วาระ ในนวิปากปจจยั มี๒ วาระ ในนฌานปจ จัย มี ๒ วาระ ในนมัคคปจ จยั มี ๒ วาระ ในน-วปิ ปยตุ ตปจจยั มี ๒ วาระ. พงึ นับอยา งน.้ี ปจจนยี นัย จบ อนโุ ลมปจจนียนยั การนบั จํานวนวาระในอนโุ ลมปจ จนยี ะ [๒๑๔๐] เพราะเหตปุ จจยั ในนอธปิ ติปจจัย มี ๒ วาระ...ฯลฯในนวปิ ากปจ จัย มี ๒ วาระ ในนวิปปยตุ ตปจ จยั มี ๒ วาระ. พงึ นับอยา งนี้. อนโุ ลมปจ จนียนัย จบ

พระอภิธรรมปฎ ก ปฏ ฐาน เลม ๗ ภาค ๓ - หนาท่ี 696 ปจจนยี านโุ ลมนยั การนับจํานวนวาระในปจจนยี านโุ ลม [๒๑๔๑] เพราะนเหตปุ จจัย ในอารมั มณปจ จัย มี ๒ วาระ... ในอนันตรปจ จัย มี ๒ วาระ ในสมนันตรปจ จัย มี ๒ วาระ ฯลฯ ในมคั คปจจัยมี ๒ วาระ ฯลฯ ในอวิคตปจจัย มี ๒ วาระ. พงึ นบั อยางน.้ี ปจ จนยี านุโลมนยั จบ ปฏิจจวาระ จบ สหชาตวาระก็ดี ปจจัยวาระกด็ ี นิสสยวาระก็ดี สังสฏั ฐวาระก็ดีสมั ปยตุ ตวาระกด็ ี เหมอื นกบั ปฏิจจวาระ.

พระอภธิ รรมปฎก ปฏฐาน เลม ๗ ภาค ๓ - หนาที่ 697 ปญหาวาระ อนุโลมนัย ๑. เหตปุ จ จยั [๒๑๔๒] ๑. อัชฌตั ตารัมมณธรรม เปนปจจยั แกอ ชั ฌตั ตา-รมั มณรรม ดว ยอํานาจของเหตปจ จัย คือ เหตุทั้งหลายทเี่ ปน อชั ฌตั ตารมั มณธรรม เปนปจ จัยแกสัมปยตุ -ขนั ธท ง้ั หลาย ดว ยอํานาจของเหตุปจ จัย. ในปฏิสนธขิ ณะ เหตทุ ้งั หลายท่เี ปนอัชฌตั ตารมั มณธรรม เปน ปจ จยัแกสัมปยตุ ตขันธท ้ังหลาย. [๒๑๔๓] ๒. พหทิ ธารมั มณธรรม เปน ปจจัยแกพ หทิ ธารัมมณ-ธรรม ดว ยอาํ นาจของเหตุปจจัย คือ เหตุทงั้ หลายที่เปนพหทิ ธารัมมณธรรม ฯลฯ ในปฏิสนธิขณะ ฯลฯ ๒. อารมั มณปจ จยั [๒๑๔๔] ๑. อชั ฌตั ตารมั มณธรรม เปน ปจจยั แกอชั ฌัตตา-รมั มณธรรม ดวยอํานาจของอารมั มณปจจัย คอื บคุ คลพจิ ารณาวิญญาณญั จายตนะท่เี ปน อชั ฌัตตารมั มณธรรม,พิจารณาเนวสัญญายตนะสัญญายตนะ พิจารณาทพิ ยจักษทุ ่ีเปน อัชฌัตตธรรม-

พระอภธิ รรมปฎก ปฏ ฐาน เลม ๗ ภาค ๓ - หนา ที่ 698ซึง่ เปน อัชฌัตตารัมมณธรรม พิจารณาทิพยโสตธาตุ ฯลฯ พจิ ารณาอทิ ธิวิธญาณฯลฯ พจิ ารณาปุพเพนิวาสานุสสตญิ าณ ฯลฯ พิจารณาอนาคตงั สญาณ. พระอริยะทงั้ หลายพจิ ารณากิเลสทลี่ ะแลว ทเี่ ปนอัชฌตั ตารมั มณธรรม,พิจารณากิเลสที่ขมแลว ยอ มรกู ิเลสทั้งหลายทเ่ี คยเกดิ ขึน้ แลว ในกาลกอ นฯลฯ. บุคคลพิจารณาเหน็ ขันธทัง้ หลายทเ่ี ปนอัชฌตั ตธรรม ซ่งึ เปน อชั ฌัตตา-รัมมณธรรม โดยความเปน ของไมเท่ยี ง ฯลฯ ยอ มยนิ ดี ยอ มเพลิดเพลนิ ยิ่งเพราะปรารภขันธน ั้น ราคะทีเ่ ปนอัชฌัตตารัมมณธรรม ฯลฯ โทมนัส ยอ มเกิดขึน้ . ขนั ธทัง้ หลายที่เปน อชั ฌตั ตธรรม ซ่ึงเปนอัชฌัตตารมั มณธรรม เปนปจจัยแกป ุพเพนิวาสานุสสตญิ าณ แกยถากัมมูปคญาณ แกอ าวัชชนะ ดว ยอาํ นาจของอารัมมณปจ จัย [๒๑๔๕] ๒. อัชฌัตตารมั มธรรม เปน ปจ จยั แกพ หทิ ธา-รมั มณธรรม ดว ยอํานาจของอารมั มณปจจยั คอื บคุ คลอืน่ พิจารณาวิญญาณัญญจายตนะที่เปน อชั ฌตั ตารัมมณธรรมฯลฯ พจิ ารณาเนวสญั ญานาสญั ญายตนะ ฯลฯ บุคคลอื่นพิจารณาทิพยจักษุ ท่ีเปนอัชฌตั ตธรรม ซ่งึ เปนอชั ฌัตตารมั มณธรรม พจิ ารณาทพิ โสตธาตุ ฯลฯ-พิจารณาอทิ ธวิ ธิ ญาณ ฯลฯ พิจารณาปุพเพนิวาสานสสตญิ าณ ฯลฯ พจิ ารณาอนาคตงั สญาณ.

พระอภิธรรมปฎ ก ปฏฐาน เลม ๗ ภาค ๓ - หนา ท่ี 699 บคุ คลพิจารณาเหน็ ขันธท้งั หลาย ที่เปน พหิทธาธรรม ซึง่ เปนอัชฌตั ตารัมมณธรรม โดยความเปน ของไมเ ที่ยง เปนทุกข เปนอนตั ตา. บุคคลรูจติ ของบคุ คลผพู รอ มเพรียงดว ยจติ ทเี่ ปน อัชฌตั ตธรรม ซึ่งเปนอัชฌตั ตารัมมณธรรม ดว ยเจโตปริยญาณ. ขันธท้งั หลายท่เี ปน พหทิ ธาธรรม ซ่งึ เปนอชั ฌัตตารมั มณธรรม เปนปจจยั แกเ จโตปรยิ ญาณ แกปุพเพนวิ าสานุสสตญิ าณ แกยถากมั มูปคญาณ แกอนาคตคังสญาณ แกอาวัชชนะ ดวยอํานาจของอารัมมณปจจยั . [๒๑๔๖] ๓. พหิทธารัมมณธรรม เปน ปจจัยแกพ หทิ ธารมั มณ-ธรรม ดวยอํานาจของอารมั มณปจ จยั คอื บุคคลอืน่ พจิ ารณาทพิ ยจกั ษทุ ี่เปน พหิทธาธรรม ซึ่งเปน พหิทธา-รมั มณธรรม ทพิ โสตธาตุ ฯลฯ อทิ ธิวิธญาณ ฯลฯ เจโตปริยญาณ ฯลฯ ปพุ เพ-นวิ าสานุสสตญิ าณ ยถากัมมปู คญาณ ฯลฯ พิจารณาอนาคตงั สญาณ. บคุ คลอ่นื ๑พิจารณาเห็นขนั ธท ัง้ หลายท่ีเปนพหทิ ธาธรรม ซึง่ เปนพหทิ ธารมั มณธรรม โดยความเปนของไมเท่ียง เปนทุกข เปนอนตั ตา. บุคคลรูจติ ของบุคคลผูพรอมเพรียงดว ยจิตทีเ่ ปน พหทิ ธาธรรม ซึง่ เปนพหทิ ธารมั มณธรรม ดวยอาํ นาจของเจโตปริยญาณ. ขันธทง้ั หลายทีเ่ ปน พหทิ ธาธรรม ซึ่งเปนพหทิ ธารัมมณธรรม เปนปจจัยแกเ จโตปริยญาณ แกปพุ เพนิวาสานุสสตญิ าณ แกยถากมั มูปคญาณ แกอนาคตังสญาณ แกอ าวชั ชนะ ดว ยอาํ นาจของอารมั มณปจจัย.๑. ม. ไมม บี คุ คลอ่ืน

พระอภิธรรมปฎก ปฏ ฐาน เลม ๗ ภาค ๓ - หนาที่ 700 [๒๑๔๗] พหทิ ธารัมมณธรรม เปน ปจ จัยแกอัชฌตั ตารมั มณ-ธรรม ดว ยอํานาจของอารมั มณปจ จยั คือ บคุ คลใหทาน สมาทานศีล กระทําอโุ บสถกรรมแลว พิจารณากศุ ลกรรมนั้น. บคุ คลพจิ ารณากุศลกรรมทัง้ หลายทเี่ คยส่งั สมไวแ ลวในกาลกอ น. บุคคลออกจากฌาน พิจารณาฌาน. พระอรยิ ะทง้ั หลายออกจากมรรค พิจารณามรรค พจิ ารณาผลพิจารณากิเลสที่ละแลว พจิ ารณากิเลสทขี่ มแลว ฯลฯ ยอมรกู ิเลสทง้ั หลายท่ีเคยเกิดขน้ึ แลว ในกาลกอน ฯลฯ. บุคคลพจิ ารณาทิพยจกั ษุท่เี ปน อัชฌตั ตธรรม ซึง่ เปน พหทิ ธารัมมณ-ธรรม พจิ ารณาทิพโสตธาตุ ฯลฯ พิจารณาอิทธิวธิ ญาณ ฯลฯ พจิ ารณาเจโต-ปรยิ ญาณ ฯลฯ พิจารณาปพุ เพนวิ าสานุสสตญิ าณ ฯลฯ พจิ ารณายถากมั มปคญาณฯลฯ พิจารณาอนาคตังสญาณ ฯลฯ. บุคคลพจิ ารณาเปนขันธทง้ั หลายท่เี ปนอัชฌัตตธรรม ซึ่งเปน พหิทธา-รัมมณธรรม โดยความเปนของไมเ ทีย่ ง ฯลฯ ยอมยนิ ดี ยอ มเพลิดเพลินย่ิงเพราะปรารภขันธน้ัน ราคะที่เปน อัชฌตั ตารัมมณธรรม ฯลฯ โทมนัส ยอ มเกดิ ขึน้ . ขนั ธท งั้ หลายทเี่ ปนอัชฌตั ตธรรม ซงึ่ เปน พหิทธารมั มณธรรม เปนปจจัยแกอิทธวิ ธิ ญาณ แกปุพเพนิวาสานุสสตญิ าณ แกยถากัมมปู คญาณ แกอนาคตังสญาณ แกอ าวัชชนะ ดวยอาํ นาจของอารัมมณปจ จัย.