tripitaka_87

พระอภธิ รรมปฎ ก ปฏ ฐาน เลม ๗ ภาค ๓ - หนาที่ 501 ปญ หาวาระ อนโุ ลมนัย ๑. เหตปุ จจัย [๑๖๘๗] ๑. มิจฉตั ตนยิ ตธรรม เปนปจ จัยแกมิจฉตั ตนยิ ต-ธรรม ดว ยอํานาจของเหตุปจจยั คือ เหตุทงั้ หลายทเี่ ปนมจิ ฉัตตนยิ ตธรรม เปนปจจัยแกส มั ปยุตตขันธทั้งหลาย ดว ยอาํ นาจของเหตปุ จจัย. [๑๖๘๘] ๒. มิจฉัตตนิยตธรรม เปนปจ จัยแกอ นิยตธรรมดว ยอํานาจของเหตปุ จ จัย คือ เหตุทั้งหลายท่เี ปนมิจฉตั ตนิยตธรรม เปน ปจจัยแกจติ ตสมฏุ ฐาน-รูปท้งั หลาย. [๑๖๘๙] ๓. มิจฉัตตนยิ ตธรรม เปนปจ จัยแกมจิ ฉตั ตนยิ ต-ธรรม และอนิยตธรรม ดว ยอาํ นาจของเหตุปจจัย คือ เหตทุ ง้ั หลายที่เปนมิจฉัตตนยิ ตธรรม เปน ปจ จัยแกส มั มปยุตตขันธและจิตตสมุฏฐานรปู ท้ังหลาย ดวยอํานาจของเหตุปจจยั . [๑๖๙๐] ๔. สมั มตั ตนิตตธรรม เปนปจ จัยแกสมั มัตตนยิ ต-ธรรม ดวยอํานาจของเหตปุ จ จัย

พระอภธิ รรมปฎ ก ปฏฐาน เลม ๗ ภาค ๓ - หนา ท่ี 502 [๑๖๙๑] ๕. อนยิ ตธรรม เปน ปจ จยั แกอนยิ ตธรรม ดว ยอาํ นาจของเหตุปจ จัย คอื เหตทุ ้ังหลายทีเ่ ปน อนยิ ตธรรม เปนปจ จยั แกส มั ปยตุ ตขนั ธ และจิตตสมฏุ ฐานรปู ท้งั หลาย. ในปฏิสนธขิ ณะ ฯลฯ ๒. อารมั มณปจ จัย [๑๖๙๒] ๑. มิจฉตั ตนยิ ตธรรม เปนปจ จยั แกอนิยตธรรมดว ยอํานาจของอารัมมณปจ จัย คือ พระอรยิ ะทง้ั หลายพจิ ารณากิเลสทีล่ ะแลว ทีเ่ ปน มิจฉตตานิยต-ธรรม รกู เิ ลสท้ังหลายทเ่ี คยเกดิ ข้นึ แลว ในกาลกอ น. พจิ ารณาเห็นขันธทง้ั หลายทเี่ ปน มจิ ฉตั ตนิยตธรรม โดยความเปนของไมเ ทย่ี ง ฯลฯ รจู ิตของบคุ คลผูพ รอมเพรยี งดวยจติ ท่เี ปน มจิ ฉตั ตนยิ ตธรรม ดวยเจโตปรยิ ญาณ. ขนั ธทงั้ หลายที่เปน มิจฉตั ตนิยตธรรม เปน ปจ จยั แกเจโตปรยิ ญาณแกปุพเพนวิ าสานุสสตฌิ าณ แกยถากัมมูปคญาณ แกอนาคตงั สญาณ แกอาวัชชนะ ดวยอาํ นาจของอารมั มณปจจัย. [๑๖๙๓] ๒. สัมมตั ตนยิ ตธรรม เปนปจจัยแกอ นิยตธรรมดวยอาํ นาจของอารัมมณปจจัย

พระอภิธรรมปฎ ก ปฏ ฐาน เลม ๗ ภาค ๓ - หนา ท่ี 503 คอื พระอรยิ ะท้งั หลายออกจากมรรค พจิ ารณามรรค. รูจิตของบคุ คลผูพรอ มเพรยี งดว ยจติ ท่ีเปน สมั มัตตนิยตธรรม ดว ยเจโตปรยิ ญาณ. ขันธทงั้ หลายทเ่ี ปนสมั มตั ตนยิ ตธรรม เปน ปจ จยั แกเจโตปรยิ ญาณแกปพุ เพนิวาสานสุ สตญิ าณ แกอนาคตังสญาณ แกอ าวัชชนะ ดว ยอํานาจของอารัมมณปจจัย. [๑๖๙๔] ๓. อนิยตธรรม เปน ปจ จัยแกอนิยตธรรม ดวยอํานาจของอารมั มณปจ จยั คอื บคุ คลใหท าน สมาทานศีล กระทําอโุ บสถกรรมแลว พจิ ารณากศุ ลกรรมนั้น. พิจารณากุศลกรรมท้ังหลายทเี่ คยสัง่ สมไวแ ลว ในกาลกอ น ฯลฯ ออกจากฌาน พิจารณาฌาน. พระอริยะท้ังหลายพจิ ารณาผล พจิ ารณานิพพาน. นิพพาน เปน ปจ จัยแกโ คตรภู แกโวทาน แกผล แกอ าวัชชนะดว ยอาํ นาจของอารมั มณปจ จัย. พระอริยะทง้ั หลายพิจารณากเิ ลสทล่ี ะแลว ท่เี ปนอนยิ ตธรรม กเิ ลสที่ขมแลว ฯลฯ กเิ ลสท้งั หลายทเี่ คยเกิดขึน้ แลวในกาลกอน ฯลฯ พิจารณาเหน็ จักษุ ฯลฯ หทยวตั ถุ ขันธท้ังหลายท่เี ปนอนยิ ตธรรมโดยความเปนของไมเ ทีย่ ง เปน ทุกข เปน อนัตตา ยอมยินดี ยอ มเพลดิ เพลนิ

พระอภธิ รรมปฎ ก ปฏ ฐาน เลม ๗ ภาค ๓ - หนาที่ 504ยิ่ง เพราะปรารภจักษเุ ปน ตนนนั้ ราคะทีเ่ ปน อนิยตธรรม ยอมเกดิ ขึ้น โทมนสัยอ มเกดิ ขนึ้ . บุคคลเหน็ รูปดวยทิพยจักษุ ฟงเสยี งดว ยทิพโสตธาต.ุ บุคคลรจู ติ ของบคุ คลผูพรอมเพรียงดว ยจติ ท่ีเปนอนิยตธรรม ดว ยเจโตปริยญาณ. อากาสานญั จายตนะ เปน ปจ จยั แกว ิญญาณัญจาตนะ, อากญิ จัญญาย-ตนะ เปน ปจ จยั แกเ นวสัญญานาสญั ญายตนะ ดว ยอํานาจของอารัมมณปจ จัย. รปู ายตนะ เปน ปจ จยั แกจ ักขุวญิ ญาณ ฯลฯ โผฏฐพั พายตนะ เปนปจ จยั แกกายวิญญาณ ดวยอํานาจของอารัมมณปจจยั . ขนั ธท ัง้ หลายท่ีเปน อนยิ ตธรรม เปนปจจยั แกอ ทิ ธวิ ญิ ญาณ แกเ จโต-ปริยญาณ แกปุพเพนวิ าสานสุ สตญิ าณ แกย ถากัมมปู คญาณ แกอ นาคตังสญาณแกอาวัชชนะ ดวยอํานาจของอารมั มณปจ จัย. [๑๖๙๕] ๔. อนยิ ตธรรม เปน ปจจยั แกมจิ ฉตั ตนิยตธรรมดว ยอาํ นาจของอารัมัมณปจ จยั . คอื รูปชวี ติ ินทรีย เปน ปจจัยแกม าตุฆาตกรรม แกปต มุ าตกรรมแกอ รหนั ตฆาตกรรม แกร ุหิรุปปาทกรรม ดว ยอํานาจของอารัมมณปจจยั . ขันธทงั้ หลายท่ีเปนมิจฉตั ตนิยตธรรมเกิดข้ึนแกบคุ คลผูลูบคลาํ ซ่งึหทยวัตถใุ ด หทยวตั ถุนั้น เปน ปจ จยั แกขันธท้งั หลายทเี่ ปนมิจฉัตตนยิ ตธรรมดว ยอาํ นาจของอารัมมณปจ จยั .

พระอภิธรรมปฎก ปฏฐาน เลม ๗ ภาค ๓ - หนาท่ี 505 [๑๖๙๖] ๕. อนยิ ตธรรม เปน ปจจัยแกส มั มัตตนิยตธรรมดวยอํานาจของอารมั มณปจจยั คือ นิพพาน เปน ปจจัยแกม รรค ดวยอาํ นาจของอารมั มณปจ จยั . ๓. อธิปติปจจยั [๑๖๙๗] ๑. มิจฉตั ตนยิ ตธรรม เปน ปจ จัยแกมจิ ฉัตตนิยต-ธรรม ดวยอาํ นาจของอธิปติปจ จัย มีอยา งเดียว คอื ท่ีเปน สหชาตาธปิ ติ ไดแ ก อธปิ ติธรรมทเ่ี ปนมิจฉตั ตนยิ ตธรรม เปนปจ จัยแกส มั ปยุตตขันธท้ังหลาย ดวยอํานาจของอธิปตปิ จ จยั . [๑๖๙๘] ๒. มจิ ฉัตตนยิ ตธรรม เปน ปจจัยแกอ นยิ ตธรรม ดว ยอาํ นาจของอธิปตปิ จ จยั มอี ยางเดยี ว คอื ที่เปน สหชาตาธปิ ติ ไดแก อธปิ ติธรรมท่เี ปนมิจฉัตตนิยตธรรม เปน ปจ จัยแกจ ิตตสมฏุ ฐานรปูทง้ั หลาย ดวยอํานาจของอธปิ ติปจ จัย. [๑๖๙๙] ๓. มจิ ฉัตตนยิ ตธรรม เปนปจจยั แกมจิ ฉตั ตนยิ ต-ธรรม และอนิยตธรรม ดว ยอํานาจของอธิปตปิ จ จยั มีอยางเดียว คือที่เปน สหชาตาธปิ ติ ไดแก

พระอภธิ รรมปฎก ปฏฐาน เลม ๗ ภาค ๓ - หนาที่ 506 อธิปตธิ รรมท่เี ปน มจิ ฉัตตนยิ ตธรรม เปน ปจ จยั แกส มั ปยตุ ตขันธ และจติ ตสมุ ฏฐานรปู ทง้ั หลาย ดว ยอํานาจของอธปิ ตปิ จ จยั . [๑๗๐๐] ๔. สมั มตั ตนยิ ตธรรม เปน ปจ จัยแกสัมมตั นยิ ต-ธรรม ดวยอาํ นาจของอธปิ ติปจจยั มีอยางเดยี ว คือท่ีเปน สหชาตาธิปติ ไดแ ก อธิปตธิ รรมทีเ่ ปนสมั มตั ตนิยตธรรม เปนปจจัยแกสมั ปยตุ ตขันธทงั้ หลาย ดว ยอาํ นาจของอธปิ ตปิ จจยั . [๑๗๐๐] ๕. สมั มัตตนยิ ตธรรม เปนปจ จยั แกอ นยิ ตธรรมดว ยอาํ นาจของอธปิ ติปจจยั มี ๒ อยาง คอื ทเ่ี ปน อารมั มณาธปิ ติ และ สหาตาธปิ ติ ทีเ่ ปน อารัมมณาธิปติ ไดแก พระอรยิ ะท้ังหลายออกจากมรรค กระทาํ มรรคใหเปน อารมณอยา งหนักแนนแลว พจิ ารณา. ท่ีเปน สหชาตาธปิ ติ ไดแ ก อธปิ ติธรรมทเ่ี ปนสมั มัตตนิตยธรรม เปนปจ จยั แกจ ิตตสมุฏฐานรูปทั้งหลาย ดว ยอํานาจของอธปิ ติปจ จัย. [๑๗๐๒] ๖. สมั มัตตนยิ ตธรรม เปน ปจ จัยแกสัมมตั ตนยิ ต-ธรรมและอนยิ ตธรรม ดวยอํานาจของอธปิ ตปิ จจัย

พระอภธิ รรมปฎก ปฏฐาน เลม ๗ ภาค ๓ - หนา ท่ี 507 มอี ยา งเดียว คอื ทีเ่ ปน สหชาตาธปิ ติ ไดแ ก อธปิ ตธิ รรมที่เปน สัมมตั ตนยิ ตธรรม เปน ปจจยั แกสัมปยตุ ตขนั ธ และจติ ตสมฏุ ฐานรปู ท้ังหลาย. [๑๗๐๓] ๗. อนยิ ตธรรม เปนปจ จยั แกอ นยิ ตธรรม ดวยอํานาจของอธปิ ตปิ จ จัย มี ๒ อยา ง คอื ที่เปน อารัมมณาธปิ ติ และ สหชาตาธปิ ติ ท่ีเปน อารัมมณาธปิ ติ ไดแก บคุ คลใหทาน สมาทานศลี ฯลฯ อุโบสถกรรม ฯลฯ กระทาํ กศุ ล-กรรมน้นั ใหเปนอารมณอ ยางหนักแนนแลว พจิ ารณา. กระทาํ กุศลกรรมทั้งหลายทีเ่ คยเกิดข้นึ แลวในกาลกอ นใหเ ปนอารมณอยางหนักแนน แลว พิจารณา. พระอรยิ ะทัง้ หลายกระทาํ ผลใหเ ปน อารมณอ ยา งหนักแนนแลวพิจารณา กระทํานิพพานใหเปน อารมณอ ยา งหนกั แนน ฯลฯ นิพพาน เปนปจจัยแกโ คตรภู, แกโวทาน, แกผล ดว ยอาํ นาจของอธิปตปิ จ จยั . บคุ คลยอมยนิ ดี ยอมเพลดิ เพลนิ ยิ่ง เพราะการทําจกั ษุ ฯลฯ หทยวตั ถุขันธท ้งั หลายที่เปน อนยิ ตธรรมใหเ ปน อารมณอยางหนักแนน ครัน้ กระทาํ จักษุเปน ตน นนั้ ใหเ ปนอารมณอยา งหนักแนน แลว ราคะทีเ่ ปนอนิยตธรรม ยอ มเกิดขน้ึ ทิฏฐิ ยอ มเกิดข้ึน. ทเี่ ปน สหชาตาธปิ ติ ไดแ ก

พระอภิธรรมปฎ ก ปฏ ฐาน เลม ๗ ภาค ๓ - หนาท่ี 508 อธปิ ตธิ รรมทเ่ี ปน อนยิ ตธรรม เปน ปจจยั แกส มั ปยุตตขันธ และจิตต-สมุฏฐานรูปทั้งหลาย ดว ยอํานาจของอธิปตปิ จ จัย. [๑๗๐๔] ๘. อนิยตธรรม เปน ปจจยั แกส ัมมัตตนิยตธรรมดว ยอาํ นาจของอธิปติปจจัย มอี ยางเดียว คือทเ่ี ปน อารมั มณาธิปติ ไดแก นิพพาน เปนปจ จัยแกม รรค ดว ยอํานาจของอธิปตปิ จ จยั . ๔. อนันตรปจ จยั [๑๗๐๕] ๑. มิจฉัตตนยิ ตธรรม เปน ปจจยั แกอ นยิ ตธรรม ดวยอาํ นาจของอนนั ตรปจ จัย คอื ขันธท้งั หลายท่ีเปน มจิ ฉัตตนยิ ตธรรม เปนปจ จัยแกวฏุ ฐานะดว ยอาํ นาจของอนนั ตรปจ จยั . [๑๗๐๖] ๒. สมั มตั ตนยิ ตธรรม เปนปจ จยั แกอ นยิ ตธรรมดวยอํานาจของอนนั ตรปจ จยั คอื มรรค เปน ปจจยั แกอ นิยตธรรม ดวย [๑๗๐๗] ๓. อนยิ ตธรรม เปนปจจัยแกอนิยตธรรม ดวยอํานาจของอนันตรปจจัย

พระอภธิ รรมปฎ ก ปฏ ฐาน เลม ๗ ภาค ๓ - หนาท่ี 509 คือ ขันธทัง้ หลายท่ีเปนอนยิ ตธรรม ที่เกิดกอน ๆ เปนปจ จัยแกขันธท้ังหลายทเ่ี ปน อนิยตธรรม ท่ีเกดิ หลงั ๆ ดว ยอาํ นาจของอนนั ตรปจจัย. อนโุ ลม เปนปจ จัยแกโคตรภู อนุโลม เปน ปจจัยแกโ วทาน. ผล เปนปจ จยั แกผล. อนโุ ลม เปน ปจ จยั แกผ ลสมาบตั .ิ เนวสญั ญานาสัญญายตนะของบุคคลผูอ อกจากนิโรธ เปนปจจยั แกผ ลสมาบัติ ดว ยอํานาจของอนันตรปจจยั . [๑๗๐๘] ๔. อนิยตธรรม เปนปจ จยั แกม ิจฉตั ตนยิ ตธรรมดวยอํานาจของอนนั ตรปจจยั คือ โทมนสั ท่เี ปนอนิตยธรรม เปนปจ จยั แกโทนสั ทีเ่ ปน มจิ ฉัตต-นิยตธรรม ดวยอํานาจของอนันตรปจ จัย, มจิ ฉาทฏิ ฐิทเี่ ปนอนยิ ตธรรม เปนปจจัยแกม ิจฉาทฏิ ฐิทเ่ี ปน นิยตธรรม ดว ยอํานาจของอนนั ตรปจจยั . [๑๗๐๙] ๕. อนิยตธรรม เปนปจ จยั แกสัมมัตตนยิ ตธรรมดวยอํานาจของอนนั ตรปจ จัย คอื โคตรภู เปน ปจจยั แกม รรค, โวทาน เปน ปจ จัยแกม รรค ดว ยอํานาจของอนันตรปจ จัย.

พระอภิธรรมปฎ ก ปฏ ฐาน เลม ๗ ภาค ๓ - หนา ท่ี 510 ๕. สมนนั ตรปจ จัย ฯลฯ ๘. นสิ สยปจจยั [๑๗๑๐] ๑. มิจฉตั ตนยิ ตธรรม เปน ปจจัยแกอนยิ ตธรรมดวยอาํ นาจของสมนนั ตรปจจัย เหมือนกบั อนันตรปจจยั . เปนปจ จยั ดว ยอํานาจของสหชาตปจ จยั เหมอื นกบั ปฏจิ จวาระ มี๙ วาระ. เปน ปจ จยั ดว ยอาํ นาจของอัญญมญั ญปจจยั เหมอื นกบั ปฏจิ จวาระมี ๓ วาระ. เปนปจจัยดว ยอํานาจของนสิ สยปจจยั เหมอื นกับ กุสลติกะ มี๑๓ วาระ. ๙. อุปนิสสยปจ จยั [๑๗๑๑] ๑. มิจฉตั ตนยิ ตธรรม เปน ปจจยั แกม ิจฉัตตนยิ ต-ธรรม ดวยอาํ นาจอุปนิสสยปจจยั มอี ยา งเดียว คือทเ่ี ปน ปกตูปนิสสยะ ไดแก มาตุฆาตกรรม เปนปจจัยแกม าตุฆาตกรรม ดว ยอาํ นาจของอปุ นสิ สย-ปจ จัย. มาตฆุ าตกรรม ฯลฯ ปต ฆุ าตกรรม ฯลฯ อรหันตฆาตกรรม ฯลฯรุหิรุปปาทกรรม ฯลฯ สงั ฆเภทกรรม ฯลฯ เปนปจจัยแกนิตยมจิ ฉาทฏิ ฐิ ดวยอาํ นาจของอปุ นิสสยปจจัย. พึงกระทาํ จกั รนยั .

พระอภธิ รรมปฎ ก ปฏ ฐาน เลม ๗ ภาค ๓ - หนาที่ 511 นิยตมจิ ฉาทฏิ ฐิ เปน ปจจยั แกน ิยตมจิ ฉาทฏิ ฐิ ดว ยอํานาจของอุปนสิ สยปจ จยั . นิยตมจิ ฉาทฏิ ฐิ เปนปจจยั แกมาตุฆาตกรรม ฯลฯ แกสงั ฆเภทกรรมดวยอํานาจของอุปนิสสยปจจัย. [๑๗๐๒] ๒. มจิ ฉัตตนิยตธรรม เปนปจจยั แกอ นยิ ตธรรมดว ยอํานาจของอปุ นิสสยปจ จัย มี ๒ อยา ง คอื ที่เปน อนนั ตรปู นิสสยะ และ ปกตปู นสิ สยะ ทีเ่ ปน ปกตปู นสิ สยะ ไดแก บคุ คลปลงชวี ิตมารดาแลวเพือ่ ปองกันกรรมนัน้ ยอมใหทาน สมาทานศลี กระทําอุโบสถกรรม ปลงชีวติ บดิ า ฯลฯ ปลงชีวิตพระอรหันต ฯลฯ ยงั โลหิตของพระ-ตถาคตใหหอ ดวยจิตประทุษรา ย ฯลฯ ทาํ ลายสงฆแ ลว เพ่ือปอ งกนั กรรมนน้ัยอ มใหทาน สมาทานศีล การทาํ อุโบสถกรรม. [๑๗๑๓] ๓. สมั มัตตนยิ ตธรรม เปน ปจจัยแกส มั มัตตนยิ ต-ธรรม ดว ยอํานาจของอุปนสิ สยปจ จัย มอี ยางเดียว คือท่ีเปน ปกตปู นิสสยะ ไดแ ก ปฐมมรรค เปน ปจ จัยแกท ตุ ยิ มรรค ดว ยอาํ นาจของอปุ นิสสยปจ จยัฯลฯ ตตยิ มรรค เปนปจ จัยแกจตตุ ถมรรค ดวยอาํ นาจของอุปนิสสยปจ จัย.

พระอภธิ รรมปฎก ปฏ ฐาน เลม ๗ ภาค ๓ - หนาท่ี 512 [๑๗๑๔] ๔. สัมมัตตนิยตธรรม เปนปจ จยั แกอนยิ ตธรรมดว ยอํานาจของอุปนสิ สยปจจัย มี ๓ อยาง คอื ทเ่ี ปน อารัมมณปู นสิ สยะ อนนั ตรปู นสิ สยะ และปกตูปนสิ สยะ ท่ีเปน ปกตปู นสิ สยะ ไดแ ก พระอรยิ ะท้งั หลายเขา ไปอาศยั มรรค แลว ยังสมาบัตทิ ่ียังไมเ กิดใหเ กิดขึน้ เขาสมาบัติท่เี กิดขึ้นแลว ยอมพิจารณาเห็นสงั ขาร โดยความเปนของไมเทยี่ ง เปนทุกข เปน อนัตตา. มรรค เปนปจจัยแกอตั ถปฏสิ ัมภทิ าของพระอรยิ ะทั้งหลาย ฯลฯ แกความฉลาดในฐานะและอฐานะ ดว ยอาํ นาจของอุปนสิ สยปจ จัย. มรรค เปนปจ จัยแกผ ลสมาบตั ิ ดวยอาํ นาจของอุปนสิ สยปจจยั . [๑๗๑๕] ๕. อนิยตธรรม เปน ปจ จัยแกอ นยิ ตธรรม ดวยอํานาจของอปุ นสิ สยปจ จัย มี ๓ อยาง คือทเ่ี ปน อารมั มณูปนสิ สยะ อนันตรรูปนสิ สยะ และปกตูปนสิ สยะ ท่เี ปน ปกตปู นสิ สยะ ไดแก บุคคลเขาไปอาศัยศรัทธาท่ีเปน อนยิ ตธรรมแลว ยอ มใหทาน สมาทานศีล กระทําอโุ บสถกรรม ยังฌาน ฯลฯ ยังอภญิ ญา ฯลฯ ยังสมาบตั ิใหเ กดิ ขึน้ยอมกอ มานะ ยอ มถอื ทฏิ ฐิ.

พระอภธิ รรมปฎก ปฏฐาน เลม ๗ ภาค ๓ - หนา ที่ 513 บุคคลเขา ไปอาศยั ศีลที่เปนอนิยตธรรม อาศยั สตุ ะ จาคะ ปญญา ราคะฯลฯ ความปรารถนา สุขทางกาย ทุกขทางกาย อตุ ุ โภชนะ เสนาสนะแลวยอ มใหทาน ฯลฯ ฆาคนในนิคม. ศรทั ธาทเี่ ปน อนยิ ตธรรม ฯลฯ ปญ ญา ราคะ ฯลฯ เสนาสนะเปนปจ จยั แกศ รัทธาทเี่ ปน อนิยตธรรม ฯลฯ แกส ขุ ทางกาย แกทกุ ขทางกาย แกผลสมาบัติ ดว ยอํานาจของอุปนสิ สยปจจยั . บรกิ รรมแหง ปฐมฌาน เปนปจ จัยแกป ฐมฌานนั้นแหละ ฯลฯ บร-ิกรรมแหงเนวสัญญานาสัญญายตนะ เปนปจจัยแกเนวสัญญานาสญั ญายาตนะน้นั แหละ. ปฐมฌาน เปน ปจ จยั แกท ตุ ยิ ฌาน ฯลฯ อากญิ จญั ญายตนะ เปนปจ จยัแกเนวสัญญานาสญั ญายตนะ ฯลฯ ปาณาตบิ าต เปน ปจ จยั แกปาณาตบิ าต ดว ยอํานาจของอุปนสิ สย-ปจจยั . พึงกระทําจักรนยั . [๑๗๑๖] ๖. อนยิ ตธรรม เปนปจจัยแกม จิ ฉตั ตนิยตธรรมดวยอํานาจของอุปนิสสยปจ จยั มี ๒ อยา ง คอื ทเี่ ปน อนนั ตรปู นสิ สยะ และ ปกตูนสิ สยะ ทเ่ี ปน ปกตปู นิสสยะ ไดแ ก

พระอภิธรรมปฎ ก ปฏฐาน เลม ๗ ภาค ๓ - หนา ที่ 514 บคุ คลเขา ไปอาศัยราคะท่ีเปนอนิยตธรรมแลว ปลงชีวิตมารดา ฯลฯ ทาํลายสงฆ. บคุ คลเขาไปอาศัยโทสะที่เปนอนิยตธรรม ฯลฯ อาศยั ความปรารถนาฯลฯ อาศยั สุขทางกาย ฯลฯ อาศัยเสนาสนะแลว ปลงชวี ิตมารดา ฯลฯ ทําลายสงฆ. ราคะทีเ่ ปนอนิยตธรรม ฯลฯ เสนาสนะ เปนปจจยั แกม าตุฆาตกรรมแกป ต ุฆาตกรรม แกอรหันตฆาตกรรม แกรหุ ริ ปุ ปาทกรรม แกสงั ฆเภทกรรมแกน ยิ ตมิจฉาทฏิ ฐิ ดว ยอํานาจของอปุ นิสสยปจ จยั . [๑๗๑๗] ๗. อนยิ ตธรรม เปน ปจจยั แกส ัมมัตตนยิ ตธรรมดวยอํานาจของอุปนิสสยปจ จยั มี ๓ อยาง คอื ทีเ่ ปน อารัมมณปู นิสสยะ อนันตรูปนิสสยะ และปกตปู นสิ สยะ ที่เปน ปกตปู นสิ สยะ ไดแ ก บริกรรมแหงปฐมมรรค เปนปจจัยแกป ฐมมรรค ฯลฯ บริกรรมแหงจตตุ ถมรรค เปน ปจจยั แกจตุตมรรค ดว ยอํานาจของอปุ นิสสยปจ จยั . ๑๐. ปุเรชาตปจจยั [๑๗๑๘] ๑. อนิยตธรรม เปน ปจจยั แกอ นยิ ตธรรม ดวยอาํ นาจของปุเรชาตปจจัย

พระอภธิ รรมปฎ ก ปฏฐาน เลม ๗ ภาค ๓ - หนา ท่ี 515 มี ๒ อยา ง คอื ท่เี ปน อารัมมณปุเรชาตะ และ วตั ถปุ เุ รชาตะ ทเี่ ปน อารัมมณปเุ รชาตะ ไดแก บคุ คลพิจารณาเห็นจักษุ ฯลฯ หทยวตั ถุ โดยความเปนของไมเท่ยี ง ฯลฯยอมยินดี ยอ มเพลิดเพลนิ ยงิ่ เพราะปรารภจกั ษเุ ปนตนนน้ั ราคะท่ีเปนอนยิ ต-ธรรม ยอ มเกดิ ขน้ึ ฯลฯ โทมนสั ยอ มเกดิ ข้นึ . บคุ คลเหน็ รปู ดว ยทพิ ยจกั ษุ ฟงเสียงดว ยทิพโสตธาต.ุ รูปายตนะ เปนปจจยั แกจักขวุ ญิ ญาณ ฯลฯ โผฏฐัพพายตนะ เปนปจจัยแกก ายวิญญาณ ดว ยอาํ นาจของปุเรชาตปจ จัย. ที่เปน วตั ถปุ ุเรชาตะ ไดแ ก จักขายตนะ เปนปจจัยแกจ ักขุวญิ ญาณ ฯลฯ กายายตนะ ฯลฯ. หทยวตั ถุ เปนปจ จัยแกข ันธท ั้งหลายทเ่ี ปนอนยิ ตธรรม ดวยอาํ นาจของปุเรชาตปจจัย. [๑๗๑๙] ๒. อนยิ ตธรรม เปนปจ จัยแกมจิ ฉตั ตนิยตธรรมดว ยอํานาจของปเุ รชาตปจจัย มี ๒ อยา ง คือทเี่ ปน อารัมมณปเุ รชาตะ และ วตั ถปุ ุเรชาตะ ท่ีเปน อารมั มณปเุ รชาตะ ไดแ ก รปู ชวี ิตินทรีย เปนปจจยั แกมาตุฆาตกรรม แกปตุฆาตกรรม แกอรหันตฆาตกรรม แกร หุ ริ ปุ ปาทกรรม ดวยอํานาจของปุเรชาตปจ จยั . ทีเ่ ปน วตั ถปุ เุ รชาตะ ไดแก

พระอภธิ รรมปฎ ก ปฏฐาน เลม ๗ ภาค ๓ - หนา ที่ 516 หทยวตั ถุ เปน ปจ จยั แกข ันธทั้งหลายท่เี ปนมิจฉัตตนยิ ตธรรม ดว ยอํานาจของปุเรชาตปจ จัย. [๑๗๒๐] ๓. อนิยตธรรม เปน ปจจัยแกส มั มัตตนยิ ตธรรมดว ยอาํ นาจของปุเรชาตปจจยั มีอยา งเดยี ว คอื ท่เี ปน วัตถุปุเราตะ ไดแก หทยวัตถุ เปน ปจ จยั แกขันธทัง้ หลายทเ่ี ปน สัมมตั ตนยิ ตธรรม ดว ยอํานาจของปุเรชาตปจ จยั . ๑๑. ปจ ฉาชาตปจจัย [๑๗๒๑] ๑. มจิ ฉตั ตนิยตธรรม เปนปจ จัยแกอนิยตธรรมดว ยอํานาจของปจฉาชาตปจจยั คอื ขันธท ้ังหลายที่เปนมิจฉตั ตนยิ ตธรรมทเี่ กิดภายหลงั เปน ปจ จยัแกก ายนที้ เี่ กดิ กอน ดวยอาํ นาจของปจ ฉาชาตปจ จยั . [๑๗๒๒] ๒. สมั มตั ตนิยตธรรม เปนปจจยั แกอ นยิ ตธรรมดวยอาํ นาจของปจ ฉาชาตปจ จยั . คอื ขนั ธท งั้ หลายท่เี ปนสมั มัตตนิยตธรรมที่เกิดภายหลัง เปนปจจัยแกกายน้ีท่เี กดิ กอน ดวยอาํ นาจของปจ ฉาชาตปจจยั .

พระอภิธรรมปฎ ก ปฏฐาน เลม ๗ ภาค ๓ - หนา ที่ 517 [๑๗๒๓] ๓. อนยิ ตธรรม เปน ปจจัยแกอนิยตธรรม ดวยอํานาจของปจ ฉาชาตปจจัย คือ ขันธท ง้ั หลายทเ่ี ปน อนยิ ตธรรมที่เกดิ ภายหลัง เปน ปจจยั แกกายนที้ ่เี กิดกอน ดว ยอํานาจของปจ ฉาชาตปจ จัย. ๑๒. อาเสวนปจ จยั [๑๗๒๔] ๑. อนิยตธรรม เปนปจจยั แกน ยิ ตธรรม ดว ยอํานาจของอาเสวนปจจยั คือ ขนั ธท ้ังหลายที่เปนอนิยตธรรมท่ีเกิดกอ น ๆ เปนปจ จัยแกข ันธท้งั หลายท่ีเปนอนยิ ตธรรมทีเ่ กดิ หลงั ๆ ดวยอํานาจของอาเสวนปจ จยั . อนุโลม เปนปจจยั แกโคตรภู อนุโลม เปนปจจัยแกโวทาน ดวยอํานาจของอาเสวนปจ จยั . [๑๗๒๕] ๒. อนยิ ตธรรม เปนปจ จยั แกมจิ ฉัตตนิยตธรรมดว ยอํานาจของอาเสวนปจจัย คือ โทมนัสท่ีเปนอนิยตธรรม เปนปจ จยั แกโ ทมนัสที่เปนมิจฉัตตนยิ ต-ธรรม ดวยอํานาจของอาเสวนปจ จยั อนิยตมิจฉาทฏิ ฐิ เปน ปจ จัยแกนิยต-มิจฉาทฏิ ฐิ ดวยอาํ นาจของอาเสวนปจจัย. [๑๗๒๖] ๓. อนิยตธรรม เปนปจ จยั แกสัมมัตตนยิ ตธรรมดวยอํานาจของอาเสวนปจจัย