O Megas Alexandros tou Ellinismou_Dimitrios Kougioumtzoglou

Ο Μέγας Αλέξανδρος του Ελληνισμού 601 πρότυπα επιμονής, θάρρους και αγωνιστικότητας, ακατάβλητης στην περίπτωσή του, για όποιο σκοπό έχει ο καθένας μας. Θα μας διακήρυττε την αξία της αριστείας, που τόσο ανάγκη έχει ο τόπος μας, μια αριστεία, που για τον ίδιο αποτελούσε υπέρτατο πρότυπο - έχοντας για ίνδαλμα έναν Αχιλλέα - και ταυτόχρονα καθημερινή επιδίωξη. Θα μας μιλούσε για τη σημασία της μεγαλοψυχίας, της ευσέβειας απέναντι στο Θεό, του σεβασμού στους γονείς και δασκάλους. Θα αποτελούσε, ιδιαίτερα η μυθική μορφή του, που ξεπέρασε την ιστορική, πρότυπο διαμόρφωσης ενός σύγχρονου χρηστού ηγέτη (πρωθυπουργού, προέδρου, πολιτικού εν γένει), που με αίσθημα ευθύνης υπηρετεί και καθοδηγεί το λαό, ο οποίος δημοκρατικά τον εξέλεξε. Άλλωστε, ήδη διαπιστώσαμε το πόσο θετικά λειτούργησε το αλεξάνδρειο πρότυπο για τις πράξεις των αυτοκρατόρων του μεσαιωνικού ελληνισμού, πράξεις σωτήριες για την ύπαρξή του. Αλλά, ακόμα κι αν δεν προκύψει –τηρουμένων των σύγχρονων αναλογιών – κάποιος «νέος Αλέξανδρος» στην πολιτική σφαίρα του ελληνισμού, δεν έχουμε τεράστιο όφελος ως κοινωνία από τα διδάγματα που μας δίνει ο λαϊκός και συλλογικά διαμορφωμένος ανά τους αιώνες Αλέξανδρος; Αν ο καθένας από εμάς στον τομέα του προσπαθήσει να πιάσει κάτι, έστω, από το μεγαλείο του αρχαίου βασιλιά μας, στη βάση των αξιών που δημιούργησε και των αρετών του, αν καταφέρουμε μέσα από το εκπαιδευτικό μας σύστημα να βγάλουμε αρκετούς «μικρούς Μεγαλέξανδρους» -για να δανειστώ τα λόγια του ποιητή μας – δε θα έχουμε πετύχει ως σύγχρονος ελληνισμός; Αν η Ελλάδα μπολιαστεί σήμερα με αρκετούς μικρούς Αλέξανδρους και Αλεξάνδρες, θα έχει κάνει το πρώτο και μεγάλο βήμα για πρόοδο και προκοπή. Όμως ο Αλέξανδρος κατακρίθηκε από τους πιστούς του Μακεδόνες και τους υπόλοιπους Έλληνες, διότι φόρεσε την περσική Τιάρα, έβαλε Πέρσες στο στρατό και στη διοίκησή του, ζήτησε να τον προσκυνούν ως ανατολίτη ηγεμόνα. Ακόμη, παντρεύτηκε ο ίδιος ξένες γυναίκες και πάντρεψε και τους αξιωματικούς και τους στρατιώτες του αντίστοιχα. Ξένα, όλα αυτά για τα ελληνικά ήθη και έθιμα της εποχής; Κι όμως! Αυτό που ανέκαθεν χαρακτήριζε τους Έλληνες ήταν η διαρκής αφομοίωση ξένων στοιχείων και η σύνθεσή τους, μαζί με τη δική τους δημιουργική πνοή, στο κράμα που ονομάζουμε ελληνισμό, με βάση πάντα την ελληνική κοσμοθεωρία, την ελληνική γλώσσα και πνεύμα. Αυτό ακριβώς έκανε κι ο Αλέξανδρος: προσπάθησε να παντρέψει την ομηρικού τύπου βασιλεία της Μακεδονίας με την ανατολική δεσποτεία, ανταποκρινόμενος στις νέες, οικουμενικές διαστάσεις που λάμβανε το κράτος του. Έκτισε παντού ελληνίδες πόλεις, διέταξε να μάθουν οι νέοι Πέρσες ελληνικά και ταυτόχρονα τους έδωσε θέσεις στο στρατό του και θυσίασε στους θεούς τους. Κανείς δεν ξέρει πόσο πιο ισχυρός και βαθύς θα γινόταν ο εξελληνισμός της ανατολής, πόσο πιο ευρύς θα ήταν ο ελληνιστικός πολιτισμός, αν ζούσε περισσότερα χρόνια ο Αλέξανδρος. Εκείνο πάντως που γίνεται αντιληπτό, είναι πως και στα σχέδιά του αυτά

Δημήτριος Κ. Κουγιουμτζόγλου 602 για συγκερασμό Δύσης και Ανατολής ο Αλέξανδρος εξέφρασε άριστα, όσο κανείς άλλος, την ιδιότητα του ελληνικού. Συνοψίζοντας, η καθολικότητα της μορφής του Μακεδόνα βασιλιά στο πλαίσιο του ελληνισμού υπήρξε διαχρονική: η καλλιτεχνική απόδοση της μορφής του στην αρχαιότητα έγινε η νέα εκδοχή του κούρου και του ιδανικού ηγέτη, στο Βυζάντιο εξεικόνισε το βυζαντινό αυτοκράτορα και προεικόνισε το Χριστό, στη νεότερη Ελλάδα εξέφρασε τη λεβεντιά, τον πατριωτισμό και τη σύνδεση με το ένδοξο παρελθόν των Ελλήνων. Ο Αλέξανδρος στην αρχαιότητα έγινε ο Νέος Αχιλλέας, ο Νέος Ηρακλής, κεραυνοφόρος και «13 θεός», τελευταία άμυνα του παγανισμού έναντι του ος χριστιανισμού. Επιπλέον, διαχρονικά στάθηκε ως προστάτης - ήρωας και φύλακας – άγιος του λαού, βασικό μοτίβο των παραδόσεών του, δρακοντιάδης και δρακοκτόνος, σύμβολο της αθανασίας αλλά και –μέσα από μια αντίθετη, φιλοσοφική και χριστιανική οπτική - της ματαιότητας των μεγαλείων έναντι του αναπόφευκτου θανάτου. Παράλληλα, υπήρξε σημείο αναφοράς στην ελληνική αρετολογία από την αρχαιότητα ως σήμερα και προβλήθηκε ως διαχρονικό πρότυπο των Ελλήνων ηγετών αλλά και γενικότερα ως πρωταγωνιστής του ελληνισμού, αρχαίου, μεσαιωνικού και νεότερου. Η ιστορία του έγινε το πρώτο μυθιστόρημα στην παγκόσμια λογοτεχνία, με διασκευές και μεταφράσεις αντάξιες ενός οικουμενικού βασιλιά. Με τα κριτήρια και την οπτική του 21 αιώνα, μπορούμε να πούμε πως τέσσερις ου υπήρξαν οι «παγκόσμιοι» αρχαίοι Έλληνες: ο Όμηρος (και μέσω αυτού οι ομηρικοί ήρωες και θεοί), ο Πλάτωνας, ο Αριστοτέλης και ο Αλέξανδρος. Από αυτούς, ο πρώτος κωδικοποίησε την αρχαιότατη μυκηναϊκή παράδοση του ηρωικού έπους, δίνοντάς μας το πρώτο ευρωπαϊκό λογοτέχνημα, το έργο που αποτέλεσε διαχρονικό κτήμα ελληνικής παιδείας εντός και εκτός των ορίων του ελληνισμού. Ο δεύτερος και ο τρίτος αντιπροσωπεύουν μια κορυφαία προσφορά του ελληνικού πνεύματος στην ανθρωπότητα, τη φιλοσοφία και η σκέψη τους αποτέλεσε θεμέλιο λίθο για τις περισσότερες πνευματικές κατακτήσεις της ανθρωπότητας. Από τους τέσσερις παγκόσμιους Έλληνες είναι μόνο ο Αλέξανδρος αυτός που έγινε γνωστός και επηρέασε την πορεία της ανθρωπότητας τόσο με τις πράξεις του όσο και με το όραμά του και βέβαια ο άνθρωπος αυτός γαλουχήθηκε με το ομηρικό πνεύμα της Ιλιάδας και τη διδασκαλία του Αριστοτέλη. Δε νομίζω να υπάρχει μεγαλύτερο παράδειγμα για τη δυναμική της ελληνικής παιδείας από τον Αλέξανδρο κι αυτό είναι το τελευταίο και σπουδαιότερο δίδαγμα που οφείλουμε να κρατήσουμε από την ιστορία του. Philosophia Ancilla/ Academica V

603 ΠΙΝΑΚΕΣ –ΧΑΡΤΕΣ ΠΙΝΑΚΑΣ A΄ ΚΑΛΛΙΤΕΧΝΙΚΟΙ ΤΥΠΟΙ ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΥ ΣΤΗΝ ΑΡΧΑΙΟΤΗΤΑ ΤΕΚΜΗΡΙΑ κεφαλές Αθηνών, τέλη 4ου –αρχές 3ου αι. π.Χ., κεφαλή Αλέξανδρος –Ηρακλής με λεοντή Βοστώνης (;) τέλος 4ου αι. π.Χ., μικρογραφική ελεφαντοστέϊνη κεφαλή από Τατζικιστάν, 3ος αι. π.Χ., αργυρά 4δραχμα Αγαθοκλέους Βακτρίας 185-170 π.Χ., κεφαλή Εφέσου, 1ος μ.Χ., νομίσματα Αλεξάνδρειας Κιλικίας 2ος αι. π.Χ. κ.ε., χάλκινα νομίσματα Αιγών Κιλικίας 217 μ.Χ. κ.ε., νομίσματα 32 πόλεων στην Ανατολική Λεκάνη της Μεσογείου 325 π.Χ. -165 μ.Χ., χάλκινα νομίσματα Απολλωνίας της Πισιδίας αρχών 3ου αιώνα μ.Χ., νομίσματα Κοινού Μακεδόνων 218-246 μ.Χ., «βαρβαρικές» απομιμήσεις Θρακών, Κελτων, Αράβων 3ου -1ου π.Χ., χρυσά μετάλλια Ταρσού αρχών 3ου αι.μ.Χ., περικεχαραγμένο ρωμαϊκό μετάλλιο β΄ μισού 4ου αι. μ.Χ., χάλκινο μετάλλιο από Ρώμη 4ου -5ου αι. μ.Χ. Αλέξανδρος –Ηρακλής –Άμμων (λεοντή και κέρατα) σαρκοφάγος του Αλέξανδρου τέλους 4ου αι. π.Χ., χρυσό δαχτυλίδι τέλους 4ου αι. π.Χ. (Μητροπολιτικό Μουσείο Νέας Υόρκης), χρυσό μετάλλιο Ταρσού αρχών 3ου αι.μ.Χ. Αλέξανδρος κερασφόρος –Άμμων χάλκινα νομίσματα Πτολεμαίου Α΄ 315 π.Χ., νομίσματα Λέσβου τέλη 4ου π.Χ. (;), δαχτυλιόλιθος μουσείου Ashmolean τέλη 4ου π.Χ., ασημένιες δραχμές και τετράδραχμα Λυσιμάχου 297 - 281 π.Χ., πήλινο ειδώλιο δορυφόρου από οίκο “Christies” 3ου αι. π.Χ., μακεδονικά ρωμαϊκά αργυρά 4δραχμα 90 -70 π.Χ., χρυσά μετάλλια Αμπουκίρ Αιγύπτου αρχών 3ου αι. μ.Χ., νομίσματα Κοινού Μακεδόνων 218-246 μ.Χ., χρυσό περίαπτο 3ου -4ου αι. μ.Χ. (Βαλτιμόρη), περικεχαραγμένο ρωμαϊκό μετάλλιο β΄ μισού 4ου αι. μ.Χ. Αλέξανδρος –Άμμων + κυρίαρχος Ινδίας –Ασίας με κέρατα χρυσό μετάλλιο Mir Zakah 325-323 π.Χ. (;), ασημένια 4δραχμα Άμμωνα και χαυλιόδοντες ελέφαντα Πτολεμαίου Α΄ 320 π.Χ., χρυσοί στατἠρες Πτολεμαίου Α΄ 315 π.Χ., κεφαλή μουσείου Κοπεγχάγης (ρωμαϊκό αντίγραφο ελληνιστικού πρωτότυπου) Αλέξανδρος - Διόνυσος Απουλικός αμφορέας 330 π.Χ., νομίσματα Πτολεμαίου Α΄ 315 π.Χ. (με μίτρα –ταινία Διονύσου + κέρατα Άμμωνα, δορά ελέφαντα), ζωγραφικός πίνακας του Απελλή με πορεία Αλεξάνδρου –Διονύσου στην Καρμανία –παραγγελία Πτολεμαίου, πίνακας Πρωτογένη (με Πάνα), άγαλμα Αλέξανδρου με κισσό σε πομπή γιορτής Πτολεμαίων 275-274 π.Χ.

604 Αλέξανδρος –Ταύρος (Διόνυσος) με μικρά κέρατα ασημένια νομίσματα Σελεύκου (301 π.Χ.;), κεφαλή Ταρσού Κιλικίας 1ου αι. μ.Χ. Αλέξανδρος –Ήλιος πήλινο ανάγλυφο αγγείου από Αμισό Πόντου (3ος -2ος π.Χ.), ελληνιστικά ορειχάλκινα αγαλματίδια Αλεξάνδρειας, περικεχαραγμένο ρωμαϊκό μετάλλιο β΄ μισού 4ου αι. μ.Χ. πίνακας Απελλή σε ναό Αρτέμιδος Εφέσου (Κούρτιος Ρούφος, Αλέξανδρος κεραυνοφόρος Πλίνιος), ασημένιο 10δραχμο Βαβυλώνας, 325-323 π.Χ., χρυσοί στατήρες Πτολεμαίου Α΄ 305-298 π.Χ., ως Αιγίοχος σε «πετράδι του Νείσου» 3ου αι. π.Χ., άγαλμα σε ιερό Διός Ολυμπίας (;) Παυσανίας), τοιχογραφία οικίας Vetii Πομπηίας 1ου αι. μ.Χ., νομίσματα Νίκαιας Βιθυνίας 181-184 μ.Χ. και 222-235 μ.Χ, αναφορές Πολύβιου Αλέξανδρος -Δίας: → πίνακας Απελλή σε Έφεσο, άγαλμα σε Κόρινθο από ανώνυμο Έλληνα το 44 π.Χ. Αλέξανδρος – Παν με μικρά κέρατα άγαλμα Πέλλας, πρώιμη ελληνιστική εποχή Αλέξανδρος –Αχιλλέας Αλέξανδρος «Ροντανίνι» ρωμαϊκό αντίγραφο υστεροκλασικού πρωτοτύπου (;) Αλέξανδρος με δορά ελέφαντα (κατακτητής της Ασίας) χάλκινα νομίσματα Πτολεμαίου Α΄ 315 π.Χ. (+ Αιγίδα), χρυσοί στατήρες Αγαθοκλέους Συρακουσών 310 π.Χ., χρυσά και χάλκινα νομίσματα Σελεύκου 302-298 π.Χ., νομίσματα Πτολεμαίου Ε΄ (205-180 π.Χ.), ορειχάλκινο αγαλματίδιο Μητροπολιτικού Μουσείου Νέας Υόρκης Αλέξανδρος ως κατακτητής της Ασίας: → χρυσό άγαλμα Αλεξάνδρου σε άρμα με ελέφαντες σε πομπή γιορτής Πτολεμαίων 275-274 π.Χ. (Καλλίξεινος ο Ρόδιος) οφιογενής Αλέξανδρος (με φίδι /δράκοντα) καμέος ελληνιστικών χρόνων Βιέννης, νομίσματα Κοινού Μακεδόνων 218-246 μ.Χ., ψηφιδωτό Baalbek Λιβάνου τέλους 4ου –αρχές 5ου μ.Χ. Αλέξανδρος διαδηματοφόρος ασημένιες δραχμές και τετράδραχμα Λυσιμάχου 297 - 281 π.Χ. (+κέρατα Άμμωνα), άγαλμα Αλεξάνδρειας (ελληνιστική εποχή), άγαλμα Μαγνησίας Μ. Ασίας 3ος αι. π.Χ., καμέο από σαρδώνυχα Αλεξάνδρειας (Ερμιτάζ) 3ου αι. π.Χ., κεφαλή από Ερμούπολη Αιγύπτου (Princepton) 3ου αι. π.Χ., νομίσματα Αλεξάνδρειας Κιλικίας, χάλκινα νομίσματα Αιγών Κιλικίας 1ου -3ου αι. μ.Χ., νομίσματα Νίκαιας Βιθυνίας 181-184 μ.Χ. και 222-235 μ.Χ., χάλκινα νομίσματα Γέρασας Δεκαπόλεως (τέλη

605 2ου –αρχές 3ου αιώνα μ.Χ.), νομίσματα Κοινού Μακεδόνων 218-246 μ.Χ., χρυσά μετάλλια Ταρσού αρχών 3ου αι. μ.Χ., χρυσά μετάλλια Αμπουκίρ Αιγύπτου αρχών 3ου αι. μ.Χ., κεφαλή από Tivoli ρωμαϊκών χρόνων, περικεχαραγμένο ρωμαϊκό μετάλλιο β΄ μισού 4ου αι. μ.Χ., χάλκινο μετάλλιο από Ρώμη 4ου -5ου αι. μ.Χ. Αλέξανδρος δορυφόρος ορειχάλκινο πρωτότυπο έργο Λυσίππου, άγαλμα Μαγνησίας Μ. Ασίας 3ος αι. π.Χ., μπρούτζινο ελληνιστικό αγαλματίδιο Λούβρου, μπρούτζινο ρωμαϊκό αγαλματίδιο Πάρμας, ανάγλυφο σε Μύρα Λυκίας, αγάλματα Εθνικού Αρχαιολογικού Μουσείου Αθήνας, ασημένιο 10δραχμο Βαβυλώνας 325-323 π.Χ. (;), τοιχογραφία οικίας Πομπηίας 1ου αι. μ.Χ., νομίσματα Νίκαιας Βιθυνίας 181-184 μ.Χ. και 222-235 μ.Χ, νομίσματα Κοινού Μακεδόνων 218-246 μ.Χ., λατρευτικά ανάγλυφα Σκοπού και Κάτω Κλεινών Φλώρινας 3ου αι. μ.Χ., κ.α. σε τύπο Ρωμαίου στρατηγού: → ορειχάλκινα αγαλματίδια Εθνικού Αρχαιολογικού Μουσείου Αθηνών Αλέξανδρος Αιγίοχος και δορυφόρος Πετράδι του Νείσου (ως αιγίοχος), χρυσοί στατήρες Πτολεμαίου Α΄ 305-298 π.Χ. (σε άρμα με ελέφαντες μόνο ως αιγίοχος), τοιχογραφία από Kom Madi Αιγύπτου (;) τέλη 2ου αι. π.Χ., ειδώλιο Βρετανικού Μουσείου και 16 άλλα παραδείγματα (πολλά από Αίγυπτο), υστεροελληνιστικές πήλινες προτομές Θεσσαλονίκης (αιγίοχος), αναφορές Πολύβιου Αλέξανδρος δορυφόρος και κεραυνοφόρος ασημένιο 10δραχμο Βαβυλώνας, 325-323 π.Χ. (;), νομίσματα Νίκαιας Βιθυνίας 181-184 μ.Χ. και 222-235 μ.Χ. έφιππος Αλέξανδρος ορειχάλκινος έφιππος πολεμιστής σε μάχη Γρανικού από Λύσιππο, ασημένιο 10δραχμο Βαβυλώνας 325-323 π.Χ. (σαρισοφόρος), πίνακας Απελλή σε Αρτεμίσιο Εφέσου, αφιέρωμα Ηλείων σε Ολυμπία (Παυσανίας), έφιππος Αλέξανδρος –κτίστης σε Αλεξάνδρεια (Νικόλαος από τα Μύρα), μπρούτζινος έφιππος Αλέξανδρος Βαβυλώνας (Μαλάλας), ορειχάλκινο μικρογραφικό άγαλμα από Herculaneum 1ου αι. π.Χ., μπρούτζινο ειδώλιο Μουσείου Καμπούλ, νομίσματα Αλεξάνδρειας Τρωάδας 161 – 260 μ.Χ., νομίσματα Κοινού Μακεδόνων 218-246 μ.Χ. (καταβάλλει πεσμένο αντίπαλο), νομίσματα Σαγάλασσου Πισιδίας 268-270 μ.Χ. (επιτίθεται σε αντίπαλο), χρυσά μετάλλια Αμπουκίρ Αιγύπτου αρχών 3ου αι. μ.Χ. (καταβάλλει πεσμένο αντίπαλο), περικεχαραγμένο ρωμαϊκό μετάλλιο β΄ μισού 4ου αι. μ.Χ. (καταβάλλει πεσμένο αντίπαλο), χάλκινο μετάλλιο από Ρώμη

606 4ου -5ου αι. μ.Χ. (καταβάλλει πεσμένο αντίπαλο), δαμασμός Βουκεφάλα ελληνιστικό μικρογραφικό σύμπλεγμα Μουσείου Φλωρεντίας, νομίσματα Κοινού Μακεδόνων 218-246 μ.Χ. Αλέξανδρος –κυνηγός (με λιοντάρι ή αγριόχοιρο) έφιππος σε τοιχογραφία τάφου Φιλίππου Βεργίνας, β΄ μισό 4ου αι. π.Χ., σύμπλεγμα Λυσίππου –Λεωχάρους σε Δελφούς (αφιέρωμα Κρατερού), έργο γλύπτη Ευθυκράτη ελληνιστικών χρόνων, ειδώλιο σε Museo Nationale di Villa Guilia τέλη 4ου αι. π.Χ., νομίσματα Καισάρειας και Ηλιούπολης αρχών 3ου αι. μ.Χ., νομίσματα Κοινού Μακεδόνων 218-246 μ.Χ., χρυσά μετάλλια Αμπουκίρ Αιγύπτου αρχών 3ου αι. μ.Χ. πίνακας νεκρικής άμαξας Αλεξάνδρου με Αλέξανδρο Αλέξανδρος αρματηλάτης εν δόξη σκηπτροφόρο σε άρμα (Διόδωρος Σικελιώτης), χρυσοί στατήρες Πτολεμαίου A΄ 305-298 π.Χ. (σε άρμα με ελέφαντες), μνημείο σε Ύδασπη ποταμό (Φιλόστρατος), Αλέξανδρος με Φίλιππο σε τέθριππο - έργο του Ευφράνορα (Πλίνιος), χρυσά μετάλλια Αμπουκίρ Αιγύπτου αρχών 3ου αι. μ.Χ. Αλέξανδρος σε μάχη ορειχάλκινος έφιππος πολεμιστής σε μάχη Γρανικού από Λύσιππο, πίνακας Απελλή με σκηνή μάχης Γρανικού, απουλικά αγγεία Τάραντα με μάχη Ισσού 330 π.Χ., πίνακας του Αριστείδη από Θήβα μάχης με Πέρσες, πίνακας Φιλόξενου (μάχη με Δαρείο), σαρκοφάγος του Αλέξανδρου τέλος 4ου αι. π.Χ. (εναντίον Περσών), ψηφιδωτό Πομπηίας με μάχη της Ισσού τέλους 2ου αι. π.Χ., πίνακας Ελένης με μάχη της Ισσού, ασβεστολιθικό ανάγλυφο Insernia Ιταλίας 1ου αι. π.Χ. με μάχη Ισσού, μεγαρικός σκύφος μάχης Ισσού Κ. Ιταλίας 1ου αι. π.Χ., νομίσματα Κοινού Μακεδόνων 218-246 μ.Χ. (καταβάλλει πεσμένο αντίπαλο), νομίσματα Σαγάλασσου Πισιδίας 268-270 μ.Χ. (επιτίθεται σε αντίπαλο), περικεχαραγμένο ρωμαϊκό μετάλλιο β΄ μισού 4ου αι. μ.Χ. (καταβάλλει πεσμένο αντίπαλο), χάλκινο μετάλλιο από Ρώμη 4ου -5ου αι. μ.Χ. (καταβάλλει πεσμένο αντίπαλο) Αλέξανδρος – Κοσμοκατακτητής - Κοσμοκράτωρ Άγαλμα Αλεξάνδρου στεφανωμένου από άγαλμα Γης σε Τυχαίο Αλεξάνδρειας (ψευδο –Λιβάνιος), ασημένιο 10δραχμο Βαβυλώνας 325-323 π.Χ., χρυσά μετάλλια Αμπουκίρ Αιγύπτου αρχών 3ου αι. μ.Χ. (ένθρονος με Νίκη και όπλα / με δόρυ ασπίδα και ζωδιακό κύκλο, με Μακεδόνες πολεμιστές), Αλέξανδρος με σφαίρα οικουμένης (αναφορά σε Ταλμούδ 4ου

607 αι. μ.Χ.) Αλέξανδρος –νικητής (στεφανωμένος από Νίκη / με Νίκη) ζωγραφικός πίνακας Απελλή –παραγγελία Πτολεμαίου (φόρουμ Αυγούστου), άγαλμα Αλεξάνδρου στεφανωμένου από άγαλμα Γης σε Τυχαίο Αλεξάνδρειας (ψευδο –Λιβάνιος), χρυσά μετάλλια Αμπουκίρ Αιγύπτου αρχών 3ου αι. μ.Χ. (ποικίλες παραστάσεις) Αλέξανδρος με αττικό κράνος χρυσά μετάλλια Αμπουκίρ Αιγύπτου αρχών 3ου αι. μ.Χ., νομίσματα Κοινού Μακεδόνων 218-246 μ.Χ. Αλέξανδρος με Διογένη ανάγλυφο της Villa Albani στη Ρώμη Αλέξανδρος εν πλω νομίσματα Αβύδου Τρωάδας 180 -211 μ.Χ. Αλέξανδρος –κτίστης σε ποικίλες παραστάσεις νομίσματα Αλεξάνδρειας Τρωάδας 161-260 μ.Χ., (θυσιάζει σε Απόλλωνα –δέχεται στεφάνι από αυτόν και υπόδειξη ίδρυσης πόλης με ταυροκεφαλή), χάλκινα νομίσματα Γέρασας Δεκαπόλεως τέλη 2ου –αρχές 3ου αιώνα μ.Χ. (διαδηματοφόρος κεφαλή με επιγραφή «κτίστης»), νομίσματα Καπιτωλιάδος Δεκάπολης τέλη 2ου –αρχές 3ου μ.Χ. (προτομή με επιγραφή ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΣ ΜΑΚΕΔΟΝΩΝ ΓΕΝΑΡΧΗΣ) κοινό νόμισμα Καπιτωλιάδος – Αβύλων 197-209 μ.Χ. (χειραψία ιδρυτών Αλεξάνδρου –Σελεύκου), νομίσματα Σμύρνης 244-249 μ.Χ. (Αλέξανδρος κοιμώμενος και σημάδι ταυροκεφαλής) Αλέξανδρος ως Αιγύπτιος Φαραώ –ευνοούμενος Άμμωνος -Ρα Αιγυπτιακά ανάγλυφα ναού Άμμωνα σε Λούξορ (Αλέξανδρος με στέμμα Φαραώ και κέρατα Άμμωνα, ηλιακό δίσκο και άλλα σύμβολα) Γάμος Αλέξανδρου –Ρωξάνης Πίνακας Αέτιου 324 π.Χ. (Λουκιανός), πίνακας Δίωνα Γέννηση Αλέξανδρου ψηφιδωτό Baalbek Λιβάνου τέλους 4ου –αρχές 5ου μ.Χ.

608 ΠΙΝΑΚΑΣ Β΄: ΥΠΟΣΤΑΣΕΙΣ ΤΟΥ ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΥ ΣΤΟ ΧΡΟΝΟ ΜΝΗΜΗ → ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΣ ΕΛΛΗΝΟΡΩΜΑΪΚΗ ΑΡΧΑΙΟΤΗΤΑ ΒΥΖΑΝΤΙΟ ΝΕΟΤΕΡΗ ΕΛΛΑΔΑ ΣΥΓΧΡΟΝΗ ΕΛΛΑΔΑ ΠΑΡΑΔΟΣΕΙΣ – (356-323 π.Χ.) (4ος π.Χ. -4ος μ.Χ.) (4ος μ.Χ. – 1461) (1461 -1922) (1922 -2016) ΜΑΡΤΥΡΙΕΣ ΑΛΛΩΝ ΛΑΩΝ ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΣ ΩΣ ΣΥΜΒΟΛΟ ΤΩΝ ΑΓΩΝΩΝ συνοδευτική επιγραφή Γιορτή Πτολεμαίων σε Αλεξάνδρεια Ευσέβιος (αρχές 4ου αιώνα), Πατριάρχης Αλεξανδρείας Μιλτιάδης Σπυρομίλιος Κοσμογραφία Αιθικού (8ος ΚΑΙ ΤΟΥ ΠΑΤΡΙΩΤΙΣΜΟΥ ΤΩΝ ΕΛΛΗΝΩΝ Αλεξάνδρου των (275 π.Χ.), λόγος Ακαρνάνα Λυκίσκου Ιουλιανός, στήλη Ηράκλειου Ιωακείμ (μέσα 16ου αι.), (1927), Αρσινόη αι.), Γερμανός φιλόσοφος αναθημάτων στον 211 π.Χ., Μιθριδάτης Ευπάτωρ –Αλέξανδρου (7ος αι.), Αλέξανδρος Παπαδοπούλου (1930), Χέγκελ (1831), Γερμανός Παρθενώνα μετά το (επιγραφή Εφέσου, νομίσματα), Αποκάλυψη ψευδο-Μεθόδιου Μαυροκορδάτος (17ος αι.), Αναστάσιος ιστορικός Droysen, Γρανικό, απαντητική Πολύβιος, Διόδωρος Σικελιώτης, (7ος αι.), βυζαντινό Γεράσιμος Βλάχος (μέσα Στρατηγόπουλος (1933), Άραβας Ισκεντέρ επιστολή Αλεξάνδρου σε Κούρτιος Ρούφος, Πλούταρχος, Μυθιστόρημα (διασκευή β΄, 17ου αι.), εγκώμιο στον «Μυθιστόρημα» Γιώργου Αλεξανδρέττας (1888), Δαρείο μετά τη μάχη στην Αρριανός, Ιουστίνος, νομίσματα ε΄, γ΄), βυζαντινό έπος Άγιο Δημήτριο ανώνυμου Σεφέρη (1935), «Μέγας Γερμανός Ισσό (Αρριανός: Β΄.14.4), Κοινού Μακεδόνων 218-246 μ.Χ., Αλέξανδρος ο Βασιλεύς (13ος κληρικού (1666-1669), Αλέξανδρος» Καζαντζάκη βυζαντινολόγος Karl λόγος Καλλισθένη στον διασκευή α΄ Μυθιστορήματος αι.), σημειολογικά σε λαϊκό τραγούδι – χορός (1937), ποίημα Κώστα Dieterich (1904), Αλέξανδρο ακριτική παράδοση, Ελλήνων Κων/πολης και Τριανταφύλλου (1942- Βρετανός ιστορικός W. (Αρριανός:Δ΄.11.7), κ.α. αυτοκράτορας Κων/νος Θ΄ Μακεδονίας 18ου -19ου 1944), Δημήτριος Tarn (1948), Γερμανός (βλέπε αναλυτικά Μονομάχος (11ος αι.), αι., Αντώνιος Στρατηγός Πετρακάκος (1944), ιστορικός H. Bengston υποσημείωση 10). Ιωάννης Μαλάλας (α΄ μισό (1750), Ιωάννης Πρίγκος Φώτιος Αλεβίζος (1950), (1991 (1968): 304-305), 12ου αι.), Νικήτας (1768), Ρήγας Βελεστινλής, Βασίλειος Καλαϊτζάκης Βρετανός ιστορικός Χωνιάτης (12ος – 13ος αι.), επίγραμμα Γεωργίου Δοϊου (1953), Θανάσης Πετσάλης N.Hammond (2007/ 1989 αυτοκράτορας Θεόδωρος Β΄ (1809), Δημήτριος –Διομήδης, Γεώργιος B: 94-95), ταινία Λάσκαρης (13ος αι.), Γοβδελάς (1822), Ρουμάνης (1958), “Alexander the Great” του Θεόδωρος Μετοχίτης, Ναουσαίοι επαναστάτες Δηλώσεις Γ. Παπανδρέου Robert Rossen (1956) Δημήτριος Κυδώνης, 1822, Αναστάσιος Παπάς, (1964), «Μεγαλέξανδρος» ταινία Alexander του αυτοκράτορας Μανουήλ Η΄ Έλληνες επαναστάτες, Θεόδωρου Αγγελόπουλου Όλιβερ Στόουν (2004) Παλαιολόγος (14ος -15ος Κανάρης, ακρόπρωρο (1980), ποίημα Σπύρου αι.), Μανουήλ Χρυσολωράς, ναυαρχίδας Μιαούλη, Μακρή (1997), Κυριάκος Γεώργιος Πλήθων Γεμιστός, «χρησμοί Αλεξάνδρου» Βελόπουλος (1998), Βησσαρίων, Θεόδωρος ιερομόναχου Αθανασίου Χρήστος Σαρτζετάκης Γαζής (15ος αι.) Μακεδόνα; (1845), (2004), Κλαίρη Αγγελίδου Διονύσιος Πύρρος (1846), (ποίημα, 2004), Κυριάκος Γεώργιος Τερτσέτης (1846), Ζαχαρενάκης (2008), χαλκογραφία εικόνας Γεωργία Γαλάνη (2010), Αλέξανδρου Ιωάννη Σαράντος Καργάκος Κορωναίου (1849), (2014), Νίκος Κολέσης Κων/νος Ασώπιος (1856), (2014), Αναστασία Λέων Μελάς (Γεροστάθης, Ιωσηφίδου (2016), άρθρα 1858), Κων/νος στον τύπο Νίκου

609 Φρεαρίτης (1859), Κωνσταντάρα, Τάκη ιχνογράφημα Αθ. Ιατρίδη, Θεοδωρόπουλου, Κων/νος Παπαρηγόπουλος Βιστωνίτη Αναστάση, (1865), Αλέξανδρος Θοδωρή Σπανέλη (2014 - Σούτσος, παραμύθι 2015), Οικουμενικός Παρνασσού, Τσάμης Πατριάρχης Καρατάσος, Πέτρος Ζάνος, Βαρθολομαίος (2016), αναφορά Εδεσσαίων 1877, καταγεγραμμένη άποψη Μακεδόνες επαναστάτες πολλών σύγχρονων 1878, πιάτο –παραγγελία Ελλήνων, νεοελληνικά αδερφών Καλοκαιρινού σχολικά εγχειρίδια, (1878), Γεώργιος ανδριάντας Ε. Μουστάκα Παπαγεωργίου (1880), σε Θεσσαλονίκη, πίνακες Σπυρίδων Ζαμπέλιος, Νίκου Εγγονόπουλου, Ιωάννης Σούτσος, πίνακας Ιωάννη Βράνου, Πυκαίος, Γ. Παπαγεωργίου τραγούδι (1880), Γ. Σκορδέλης «Μεγαλέξανδρος» Ν. (1883), Αλέξανδρος Μαυρουδή, τραγούδι «Πού Ραγκαβής (1888), είσαι Μεγαλέξανδρε» Σπυρίδων Λάμπρος (1888), Χρύσανθου, Alexander Τρύφων Ευαγγελίδης Rock Opera, ελληνικά (1893), Νικόλαος Πολίτης, Heavy Metal Κων/νος Καβάφης (ποίημα συγκροτήματα Arrayan «Στα 200 π.Χ.), αθηναϊκή Path, Crystal Tears, εφημερίδα «Μέγας Spitfire, Maraunder, Αλέξανδρος» (αρχές 20ου Athlos, Sacred Blood, ραπ αι.), Χαράλαμπος τραγούδι Αλ Ισκαντάρ ΙΙ Αντρεάδης (1904), Αρτέμη Φανουργιάκη, Περικλής Γιαννόπουλος, τραγούδι Αλεξάνδρου Κωστής Παλαμάς, Έλευσις Εύας Τσάχρα, σωματείο «Μέγας τραγούδι Αλέξανδρε ξύπνα Αλέξανδρος», έμβλημα Δ. –Κ. Μουστάκα κ.α. Μακεδονικού Κομιτάτου, μακεδονομάχος Παπα – Δράκος, έμβλημα θεσσαλονικιώτικης εφημερίδας «Μακεδονία» (3.1.1913 κ.ε.), αναφορά αθηναϊκής εφημερίδας «Σκριπ» 4.2.1913, αναφορά

610 καβαλιώτικης εφημερίδας «Νεολόγος της Μακεδονίας» 3.10.1913, πίνακες Θεόφιλου, νεοελληνικά σχολικά εγχειρίδια (Παπαρηγόπουλος 1853, 1880 κ.ε.), κέντημα Χατζάκου (1902), κ.α. ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΣ ΩΣ ΒΑΣΙΛΕΥΣ / ΗΓΕΜΟΝΑΣ Ἡγεμών τῶν Ἑλλήνων Πτολεμαίοι, Διόδωρος Σικελιώτης Ιωάννης ο Χρυσόστομος Φυλλάδα του Μιλτιάδης Σπυρομίλιος Βιβλίο Δανιήλ, Βιβλίο ΕΛΛΗΝΩΝ Ἀλέξανδρος (Κοινό των (17.4), Κούρτιος Ρούφος, Αρριανός, (4ος αι.), Βυζαντινές Μεγαλέξανδρου, (1927), Αρσινόη Μακκαβαίων, «Ιουδαϊκή Ελλήνων), απαντητική Πλούταρχος, Ιουλιανός, παραλλαγή διασκευές Μυθιστορήματος, τοιχογραφίες Μεγίστης Παπαδοπούλου (1930), Αρχαιολογία» Ιώσηπου, επιστολή Αλεξάνδρου σε α΄ Μυθιστορήματος Θεοδώρητος Κύρρου (α΄ Λαύρας / Μονής Νίκος Καζαντζάκης, Ιστορία του Αλ Ταμπαρί Δαρείο (Αρριανός Β -14.4, μισό 5ου αι.), αποκάλυψη Δοχειαρίου, τοιχογραφία Δημήτριος Πετρακάκος, (8ος -9ος), Σαχνάμε Κούρτιος Ρούφος.) ψευδο-Μεθοδίου (7ος), με Σισώη Μονής Βαρλαάμ Φώτιος Αλεβίζος, Φιρντουσί (Περσία), Γεώργιος Αμαρτωλός (β΄ Μετεώρων, Αντώνιος Γεώργιος Ρουμάνης, Αρμενικά και γεωργιανά μισό 9ου αι.), πατριάρχης Στρατηγός, Χρονογραφία Μεγαλυνάριον από το χρονικά, Θωμάς Φώτιος, Νικήτας Χωνιάτης ψευδο –Δωρόθεου (1570), Μέγα Συναξαριστή της Ακινάτης, δυτικά (12ος -13ος αι.), Ματθαίος Κιγάλας (μέσα ορθοδόξου εκκλησίας μεσαιωνικά χρονικά έπος Αλέξανδρος ο βασιλεύς 17ου), Αλέξανδρος (1958), σχολικά (13ος αι.), Ναπολέων, (αρχές 13ου αι.), Μαυροκορδάτος, Ρήγας εγχειρίδια, τοιχογραφία Γερμανός ιστορικός H. Νικηφόρος Βλεμμύδης (α΄ Βελεστινλής, Δημήτριος με Σισώη Μονής Bengston (1991 (1968): 304- μισό 13ου αι.), Θεόδωρος Β΄ Γοβδελάς (1822), Διονύσιος Εικοσιφοινίσσης 305), ταινία “Alexander Λάσκαρης Νίκαιας (α΄ μισό Πύρρος (1834, 1846), Παγγαίου, εικόνα με the Great” του Robert 13ου αι.), Δημήτριος Κων/νος Ασώπιος (1856), Σισώη Μονής Αρχαγγέλου Rossen (1956) Κυδώνης (14ος αι.), Λέων Μελάς (Γεροστάθης, Θάσου, Γιώργος Γεραλής, Δημήτριος Χρυσολωράς, 1858), Κων/νος Φρεαρίτης Ελένη Δικαίου, Ρίτα Μανουήλ Χρυσολωράς, (1859), Παναγιώτης Τσιντίλη, Παύλος Λαόνικος Χαλκοκονδύλης, Σοφιανόπουλος, Κων/νος Μάτεσις, Κυριάκος Γεώργιος Πλήθων Γεμιστός Παπαρηγόπουλος (1865), Ζαχαρενάκης (2008), (αρχές 15ου αι.) Γ. Λαμπίσης (1882), Ενωμένη Ρωμηοσύνη, Περικλής Γιαννόπουλος, Νίκος Κολέσης (2014), κ.α. συγγραφείς, σχολικά Οικουμενικός Πατριάρχης εγχειρίδια Βαρθολομαίος (2016), Alexander Rock Opera, όπερα «Φίλιππος – Αλέξανδρος» του Σαράντη Κασσάρα κ.α.

611 ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΣ ΚΤΙΣΤΗΣ / ΤΟΠΩΝΥΜΙΩΝ Ίδρυση πόλεων – Καλλισθένης, Κλείταρχος, Βυζαντινές διασκευές Πανελλήνιες λαϊκές Χρήστος Σαρτζετάκης Δυτικές αραβικές Αλεξανδρειών – Πτολεμαίος, Αριστόβουλος, Μυθιστορήματος, παραδόσεις – τοπωνύμια (2004), Γεωργία Γαλάνη παραδόσεις, Τελ Τζαμέλ Αλεξάνδρειας Αιγύπτου, Πολύβιος, Στράβων, Διόδωρος Αλεξανδρινό Χρονικό (5ος (κεφ. 4.5.), Ματθαίος (2010), Νίκος Κολέσης στο Ιράκ, κάστρο φρουρίων, λιμανιών, Σικελιώτης, Ιούλιος Καίσαρας αι.), Πασχάλιο Χρονικό (628 Κιγάλας (μέσα 17ου), (2014), Σαράντος Ντερμπέντ Νταγκεστάν, εμπορικών σταθμών, Γερμανικός, Κούρτιος Ρούφος, μ.Χ.), Νικόλαος από τα Φυλλάδα /Ριμάδα Καργάκος (2014) κ.α. τοπωνύμια σε Ιράν, προσφορά 10.000 Πλούταρχος, Αρριανός, Ιουστίνος, Μύρα, παράδοση Αλέξανδρου Μακεδόνος, Νεοέλληνες συγγραφείς, Τατζικιστάν, ΒΔ Ινδίες, ταλάντων για το Παυσανίας, Αθήναιος, Πλίνιος, Στρατηγείου Κων/πολης, Ρήγας Βελεστινλής στο σχολικά εγχειρίδια Παμίρ, Ιστορία του Αλ ξαναχτίσιμο των Πολύαινος, Αμμιανός Μαρκελλίνος, Δοράς Μεσοποταμίας μονόφυλλο, Νικόδημος Ταμπαρί (8ος -9ος), κατεστραμμένων από τους Μαρκιανός Ηρακλεώτης, Λιβάνιος, (Μαλάλας, Πασχάλιο Αγιορείτης (1801), Δανιήλ Εσκεντάρναμε Νιζάμι, Πέρσες ναών της Ελλάδας, Ιουλιανός, νομίσματα Αλεξάνδρειας Χρονικό), Μιχαήλ Ψελλός, Φιλιππίδης (1816), Περσία (12ος), Τούρκος μηχανικά – Τρωάδας, Γέρασας Ιορδανίας, έπος Αλέξανδρος ο Βασιλεύς Μαργαρίτης Δημίτσας περιηγητής Εβλιγιά αποστραγγιστικά Απολλωνίας Πισιδίας, Καπιτωλιάδας, (13ος αι.), Θεόδωρος (1874), Αλέξανδρος Τσελεμπή, Γερμανός /αντιπλημμυρικά έργα, Σμύρνης, ψευδο-καλλισθένειο Μετοχίτης, Νικηφόρος Ραγκαβής (1888), ιστορικός Droysen, μελλοντικό πρόγραμμα Μυθιστόρημα (παραλλαγή α΄) Γρηγοράς (α΄ μισό 14ου Ξενοδοχείο «Μέγας Βρετανός ιστορικός W. έργων κ.α. (βλέπε κυρίως αιώνα), παράδοση Αλέξανδρος» Αθήνας κ.α. Tarn κ.α. ιστορικοί, Αρριανό, π.χ. Ζ.21, «παχνιού Βουκεφάλα» σε τραγούδι Alexandria των Στράβωνα 56). Φιλίππους Camelot, ταινία Alexander του Όλιβερ Στόουν (2004) ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΣ ΚΟΣΜΟΚΡΑΤΩΡ Λόγος Αλέξανδρου σε Ζωγραφική παράσταση Αλεξάνδρου Γρηγόριος Ναζιανζηνός Τζανέ Κορωναίος (1519), Ωδή «Μέγας Αλέξανδρος» Βαβυλώνια ακκαδική Μακεδόνες (Ύφασης με σκήπτρο σε άρμα και συνοδευτικοί (4ος αι.), βυζαντινές Χειρόγραφο Καζαντζάκη (1937), πινακίδα, Άραβες ποταμός, Αρριανός, Ε΄, 26. 1- πίνακες από την ταφική άμαξα του διασκευές Μυθιστορήματος, Μυθιστορήματος Βιέννης «Μεγαλέξανδρος» ιστοριογράφοι 750 -1258, 2), υποδοχή ξένων Αλέξανδρου 323-321 π.Χ. (Διόδωρος αποκάλυψη ψευδο- (16ος αι.), Λαυρεντινός Θεόδωρου Αγγελόπουλου Ιστορία του Αλ Ταμπαρί πρεσβευτών καθ’ οδόν για Σικελιώτης), Αισχίνης (Κατά Μεθοδίου (7ος), Κεδρηνός Κώδικας Μυθιστορήματος (1980), Κυριάκος (8ος -9ος), Σαχνάμε Βαβυλώνα («γῆς ἁπάσης Κτησιφώντος), επίγραμμα Αδδαίου (11ος αι.), Μιχαήλ Ψελλός (16ος αι.), Ιωαννίκιος Ζαχαρενάκης (2008), Φιρντουσί (Περσία), καί θαλάσσης κύριος», Μακεδόνα (τέλη 4ου π.Χ.;), λοιπές (11ος αι.), Κων/νος Καρτάνος (1536), Γεωργία Γαλάνη (2010), Εσκεντάρναμε Νιζάμι Αρριανός: Ζ΄.15.4-5) αναφορές Διοδώρου Σικελιώτη, Μανασσής (α΄ μισό 12ου Σταυρινός Βεστιάρης (τέλη Νίκος Κολέσης (2014), (Περσία, 12ος), Τούρκος ανάγλυφο «ασπίδας Chigi», Τίτος αι.), , Δημώδης Παγκόσμια 16ου αι.), Ματθαίος Σαράντος Καργάκος (2014) περιηγητής Εβλιγιά Λίβιος, Δίων Χρυσόστομος, Ιστορία (12ος αι.), Νικήτας Κιγάλας (μέσα 17ου), κ.α. Νεοέλληνες Τσελεμπή, Γερμανός Πλούταρχος, Αρριανός, Ιουστίνος, Χωνιάτης (αρχές 13ου αι.), Μπουνιαλής Μαρίνος συγγραφείς, επιστολή στο ιστορικός Droysen, Ψευδο-καλλισθένειο Μυθιστόρημα, παραστάσεις ανάληψης του Τζάνε (1669-1677), Σ.Α.Φ.Ε.Μ. του Γερμανός (προφορική / γραπτή παράδοση, α΄ Αλέξανδρου, έπος Φυλλάδα-Ριμάδα, λαϊκό Οικουμενικού Πατριάρχη βυζαντινολόγος Karl παραλλαγή), χρυσό μετάλλιο από Αλέξανδρος ο βασιλεύς τραγούδι – χορός Ελλήνων Βαρθολομαίου (2016), Dieterich (1904), Αμπουκίρ, Αλέξανδρος με σφαίρα (αρχές 13ου αι.), Θεόδωρος Κων/πολης και νεοελληνικά σχολικά Γερμανός ιστορικός οικουμένης (αναφορά Ταλμούδ, 4ος Β΄ Λάσκαρης Νίκαιας (α΄ Μακεδονίας 18ου -19ου εγχειρίδια, τοιχογραφία Beloch (1904), Γερμανός αι. μ.Χ.), Ιμέριος (προγυμνάσματα) μισό 13ου αι.), έπος Διγενή αι., Δανιήλ Φιλιππίδης αρχοντικού Σωσσίδη σε ιστορικός H. Bengston κ.α. Ακρίτη (διασκευή (1816), Περικλής Νιμφαίο Φλώρινας (1917- (1991 (1968): 314-315,)

612 Grottaferrata), ποιητής Γιαννόπουλος, Κων/νος 1924), έφιπποι στίχοι τραγουδιού Μανουήλ Φιλής (13ος -14ος Ασώπιος (1856), Λέων ανδριάντες σε Πέλλα και Alexander the Great των αι.), Νικηφόρος Γρηγοράς Μελάς (Γεροστάθης, 1858), Αλεξάνδρεια, έργο Ε. Iron Maiden, ταινία (14ος αι.), Δημήτριος Κων/νος Φρεαρίτης (1859), Βαρλάμη, άλμπουμ Στ. “Alexander the Great” του Χρυσολωράς, Αλέξιος Γ΄ Αλέξανδρος Ραγκαβής Σπανουδάκη, συμφωνική Robert Rossen (1956) Κομνηνός Τραπεζούντας σε (1888), Αλέξανδρος «Ωδή στο Μέγα ταινία «Κλεοπάτρα» του επιγραφή χειρογράφου Μωραϊτίδης (1892), Δ. Αλέξανδρο» Γ. Joseph Mankiewicz Ελληνικού Ινστιτούτου Καλαποθάκης, Κωστής Χατζηνάσιου, Alexander (1964), ταινία Alexander Βενετίας, κ.α. Παλαμάς κ.α. νεοέλληνες Rock Opera, ελληνικά του Όλιβερ Στόουν συγγραφείς, νεοελληνικά Heavy Metal (2004) κ.α. σχολικά εγχειρίδια, συγκροτήματα Arrayan τοιχογραφία Θεόφιλου σε Path, Crystal Tears, Πορταριά Πηλίου, κ.α. Spitfire, Maraunder, Athlos, Sacred Blood, Η Ελλάς του Μεγαλέξανδρου στις Πύλες της Ελεἀτης, ύμνος Θάνου Σοφού, Χρήστος Γιανναράς (2014), κ.α. ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΣ ΟΙΚΟΥΜΕΝΙΚΟΤΗΤΑΣ Σπονδές και ευχές Διόδωρος Σικελιώτης, Κούρτιος Διασκευή γ΄ Μυθιστορήματος Χρονογραφία ψευδο – Μιλτιάδης Σπυρομίλιος Γερμανός ιστορικός ΕΛΛΗΝΙΣΜΟΥ / ΣΥΓΧΩΝΕΥΣΗΣ ΛΑΩΝ / Αλεξάνδρου σε Ώπη 324 Ρούφος, Πλούταρχος, Αρριανός, (με Πέρσες), έπος Δωρόθεου (1570), (1927), Αρσινόη Droysen (1833), ΣΥΓΚΕΡΑΣΜΟΥ ΠΟΛΙΤΙΣΜΩΝ π.Χ. (για Έλληνες και Ιουστίνος Αλέξανδρος ο βασιλεύς Κων/νος Ασώπιος (1856), Παπαδοπούλου (1930), Βρετανός ιστορικός W. Πέρσες, Αρριανός: Ζ΄. 11.8- (αρχές 13ου αι, με Πέρσες). Λέων Μελάς (Γεροστάθης, Αναστάσιος Tarn (1948), Γερμανός 9), σεβασμός ξένων 1858), Κων/νος Στρατηγόπουλος (1933), ιστορικός H. Bengston θρησκειών, θυσίες σε Φρεαρίτης (1859), Σωτήρης Γκοτζαμάνης (1991 (1968):317-318 για ξένες θεότητες (π.χ. στον Μαργαρίτης Δημίτσας (1940), Δημήτριος εξάπλωση Αιγύπτιο Άπη, Αρριανός (1874), Γεώργιος Πετρακάκος (1944), /οικουμενικότητα Γ΄:.1.4, ανοικοδόμηση ναού Παπαγεωργίου (1880), Παντελής Ιωαννίδης ελληνισμού, διαφωνία του Βήλου στη Βαβυλώνα Αλέξανδρος Ραγκαβής (1949), Ευάγγελος για συγχώνευση λαών), και θυσία, Αρριανός Γ΄.16.4- (1888), Σπυρίδων Λάμπρος Σδράκας (1953), Γιάννης Βρετανός ιστορικός 5), γάμοι Αλέξανδρου με (1888), Αργύρης Κορδάτος (1956), N.Hammond (2007/ 1989 Ρωξάνη, Βαρσίνη, Εφταλιώτης (1901), Θεόδωρος Σαράντης B: 94-95, 121 -122), Παρυσάτη, μαζικοί γάμοι Γεώργιος Σωτηριάδης (1970), Χρήστος ταινία “Alexander the στα Σούσα Μακεδόνων – (1902), Κων/νος Ζαλοκώστας, Γιώργος Great” του Robert Rossen Περσίδων με βάση τα Καβάφης (ποίημα «Στα 200 Κιτσόπουλος (1986), (1956), ταινία Alexander περσικά έθιμα (Αρριανός: π.Χ.) κ.α. Κυριάκος Βελόπουλος του Όλιβερ Στόουν Ζ΄.4.4-8), διαταγή (1998), Αντώνης (2004), Demandt 2009 (467 - εκμάθησης ελληνικών Σανουδάκης, Χρήστος 468, 483), πρόεδρος από 30.000 νεαρούς Σαρτζετάκης (2004), ελληνορθόδοξου “Levant Πέρσες (Πλούταρχος), Γεωργία Γαλάνη (2010), Party” Ρόντριγκ –

613 Υπομνήματα Αλεξάνδρου Νίκος Κολέσης (2014), Δημήτρης Ελ Χούρι για μετακίνηση Σαράντος Καργάκος (2014) κ.α. πληθυσμών από Ασία σε (2014), Χρήστος Ευρώπη και το αντίθετο Γιανναράς (2014), με επιγαμίες και Μιλτιάδης Χατζόπουλος «οικείωση» πληθυσμών (2014), Χρήστος Τσελεπής (Διόδωρος Σικελιώτης:18.4), (2014), Βιστονίτης επαφές και συζητήσεις Αναστάσης (2014), κ.α. Αλεξάνδρου με Αιγύπτιο συγγραφείς, επιστολή στο φιλόσοφο Ψάμμωνα και Σ.Α.Φ.Ε.Μ. του Ινδούς Γυμνοσοφιστές Οικουμενικού Πατριάρχη Δάνδαμι και Κάλανο Βαρθολομαίου (2016), (Πλούταρχος, Αλέξανδρος, σχολικά εγχειρίδια, ύμνος 27, 64-65, 69) κ.α. Θάνου Σοφού, τραγούδι αλ –Ισκαντάρ ΙΙ Αρτέμη Φανουργιάκη ΕΝΑΡΕΤΟΣ / ΦΙΛΟΣΟΦΟΣ ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΣ Φυσικά προτερήματα, Καλλισθένης, Κλείταρχος, Μέγας Βασίλειος, Ιωάννης Μἀρκος Μουσούρος (1499, Αρσινόη Παπαδοπούλου Άραβες ιστοριογράφοι χαρακτήρας και αρετές Πτολεμαίος, Αριστόβουλος, ο Χρυσόστομος, Γρηγόριος Αλέξανδρος –φιλόσοφος), (1930), Νίκος 750 -1258, (ιστορικός al (ισχυρή κράση - αντοχή, Πολύβιος, Στράβων (φιλόσοφος), Ναζιανζηνός, Γρηγόριος Ελληνικό Κολλέγιο Ρώμης Καζαντζάκης, Ευάγγελος Tha ‘alibi (1058): ευφυΐα, στρατηγικός νους, Διόδωρος Σικελιώτης (17.1, 17.38 Νύσσης, Γρηγόριος ο (1519), Χειρόγραφο Σδράκας (1953), Χρήστος Αλέξανδρος – μεγαλοψυχία, κ.α.), Κούρτιος Ρούφος, Θέωνας, Θεολόγος, Θεμίστιος, Μυθιστορήματος Βιέννης Ζαλόκωστας (1971), φιλόσοφος), ραβινικές γενναιότητα, πολεμική Πλούταρχος (+ φιλόσοφος), Θεοφύλακτος Σιμοκάττης (16ος αι.), Δημήτριος Γιώργος Κιτσόπουλος (+ παραδόσεις, ανδρεία και αριστεία, Αρριανός, Ιουστίνος, Αθήναιος, Δίων (+φιλόσοφος, αρχές 7ου Ζηνός Ριμάδας φιλόσοφος 1986), ποίημα Εσκεντάρναμε Νιζάμι, μεγαλόνοια, Χρυσόστομος (+ φιλόσοφος), αι.), Μάξιμος ο Μεγαλέξανδρου (1529), Σπύρου Μακρή (1997), (Περσία, 12ος), Βιβλίο οργανωτικότητα, Πολύαινος, Λουκιανός, Ιουλιανός, Ομολογητής, Ιωάννης Ριμάδα Μεγαλέξανδρου, Κυριάκος Βελόπουλος Σοφίας Αλέξανδρου διορατικότητα, ευσέβεια, Λιβάνιος, ψευδο-καλλισθένειο Αντιοχεύς (7ος αι.), Λαυρεντινός Κώδικας (1998), Γεωργία Γαλάνη Τζααμί (Περσία), γαλλικά γενναιοδωρία, φιλομάθεια Μυθιστόρημα (παραλλαγή α΄) κ.α. Γεώργιος Σύγκελλος, Μυθιστορήματος (16ος αι.), (2010), Σαράντος τραγούδια του Λαμπέρ Λι κ.α.), διδαχές Φιλίππου Ισίδωρος ο Πηλουσιώτης, Φραγκίσκος Σκουφός (17ος Καργάκος (2014) και Τορτ και Αλεξάνδρου και περιβάλλοντός του, Ιωάννης Γεωμέτρης (αρχές αι.), Γεώργιος Κονταρής πληθώρα άλλων Μπερνέ (12ος αι.), δυτικά διδασκαλία του 9ου αι.), πατριάρχης (1675, Αλέξανδρος - συγγραφέων, μεσαιωνικά χρονικά Αριστοτέλη και επιρροές Φώτιος, Λεξικό της Σούδας, φιλόσοφος), Γεώργιος Οικουμενικός Πατριάρχης (13ος αι.), ποιήματα και άλλων Ελλήνων βυζαντινές διασκευές Σουγδουρής, Πατριάρχης Βαρθολομαίος (2016) τραγούδια, Ραφαήλ – Η φιλοσόφων, επαφές και Μυθιστορήματος, Μιχαήλ Ιεροσολύμων Νεκτάριος, νεοελληνικά σχολικά Σχολή των Αθηνών, 1509- συζητήσεις Αλεξάνδρου με Ψελλός (+φιλόσοφος; 11ος Ματθαίος Κιγάλας (μέσα εγχειρίδια, ελληνικά 1511 (φιλόσοφος), δυτική Αιγύπτιο φιλόσοφο αι.), Νικηφόρος Βασιλάκης 17ου), Μιχαήλ Μακεδών Heavy Metal εικονογραφία 1500-1750, Ψάμμωνα και Ινδούς (12ος αι.), Ευστάθιος (1711, Αλέξανδρος – συγκροτήματα Arrayan Μονταίν, Μοντεσκιέ,

614 Γυμνοσοφιστές Δάνδαμι Θεσσαλονίκης (τέλη 12ου φιλόσοφος), Νεκτάριος Path, Crystal Tears, Βολταίρος, Ζαν Ζακ και Κάλανο (Πλούταρχος, αι.), Νικήτας Χωνιάτης Τέρπος (1732), Αντώνιος Spitfire, Maraunder, Ρουσσώ, Σατωβριάνδος, Αλέξανδρος, 27, 64-65, 69) (+φιλόσοφος), Δημώδης Στρατηγός (1750), εκδότης Athlos, Sacred Blood Γερμανός φιλόσοφος Παγκόσμια Ιστορία (12ος Φυλλάδας 1750 Χέγκελ (1831), ιταλικά αι.), έπος Αλέξανδρος ο (+φιλόσοφος), Ιωάννης μπαλέτα και θεατρικά βασιλεύς (αρχές 13ου αι.), Στάνος (1767, Αλέξανδρος - 18ου -19ου αιώνα, Μανούηλ Φιλής, Θεόδωρος φιλόσοφος), Ρήγας Γερμανοί ιστορικοί Β΄ Λάσκαρης (+φιλόσοφος), Βελεστινλής, Νικόδημος Droysen (1833), Νικηφόρος Βλεμμύδης, Αγιορείτης (1801), Bengston, Άγγλος έπος Διγενή Ακρίτη Γρηγόριος Παλιουρίτης ιστορικός Tarn κ.α. (διασκευή Grottaferrata), (1807), Διονύσιος Πύρρος βυζαντινές συλλογές (1846), Κων/νος Ασώπιος γνωμικών, Gnomologicum (1856), Λέων Μελάς Vaticanum (14ος αι., + (Γεροστάθης, 1858), φιλόσοφος), Γρηγόριος ο Κων/νος Παπαρηγόπουλος Παλαμάς, Νικηφόρος (1865), Μαργαρίτης Γρηγοράς, Μανουήλ Δημίτσας (+ φιλόσοφος, Παλαιολόγος, 1874), Γεώργιος Κωνσταντίνος Παπαγεωργίου (1880), Παλαιολόγος (φιλόσοφος) Γεώργιος Σωτηριάδης κ.α. (1902), νεοελληνικά σχολικά εγχειρίδια κ.α. ΑΛΕΞΑΝΔΡΕΙΟΣ ΣΥΓΚΡΗΤΙΣΜΟΣ με Αχιλλέα (Πλούταρχος, Κεφαλή Αλέξανδρου –Ηρακλή Σπάρτης, Ως προεικόνιση Χριστού και με Ηρακλή (Λαυρεντινός Αλέξανδρος –Χριστός, με προφήτη Ηλία / Αρριανός κ.α.), με αμφίεση κεφαλή Αλεξάνδρου –Ηρακλή ιερού βυζαντινός αυτοκράτορας Κώδικας Μυθιστορήματος Αλέξανδρος –Ήλιος και Ιωάννη Βαπτιστή Ηρακλή (λεοντή, ρόπαλο), Ηρακλή Παγκράτη (Ιλισός, τέλος 4ου σε παραστάσεις ανάληψης, 16ος αι.), Άρης – Αλέξανδρος-Άγιος Γεώργιος (αιθιοπικό Χριστιανικό με αμφίεση και κέρατα του αι. π.Χ.), Αλέξανδρος –Αθηναίος βυζαντινός αυτοκράτορας Αλέξανδρος ακρόπρωρου στην ταινία Μυθιστόρημα), με Άμμωνα, με αμφίεση πολίτης τύπου Ακροπόλεως και σε διασκευές ε΄ και γ΄ Μιαούλη, με Άγιο Γεώργιο «Μεγαλέξανδρος» Βαζραπάνι (ακόλουθος Ερμή (πέτασος, κηρυκείο), Έρμπαχ (ερμηνεία Stewart), άγαλμα Μυθιστορήματος, στήλη (λαϊκές παραδόσεις + Θεόδωρου Αγγελόπουλου Βούδα), με Ρώσο τσάρο με αμφίεση Αρτέμιδος - Αλεξάνδρου –Πανός Πέλλας (πρώιμη Ηράκλειου –Αλέξανδρου θέατρο Σκιών), με Άγιο (1980), Αλέξανδρος –Ήλιος κυνηγού (τόξο) σύμφωνα ελληνιστική εποχή), κεφαλή (7ος), με βασιλιά Δαβίδ, με Μάμα (Κύπρος), με βασιλιά και Αλέξανδρος-Άγιος με Αθήναιο Αλέξανδρου - Ηρακλή Αθηνών (αρχές Διγενή, Νέος Αχιλλέας /Νέος Μίδα (Κρήτη, Ήπειρος), ως Γεώργιος στα τραγούδια (Δειπνοσοφισταί, 12.53). 3ου π.Χ.), αφιέρωση αγάλματος Ηρακλής παραλλαγής ε΄ Αλέξανδρος –Πάρις Τροίας της ταινίας Αλέξανδρου - Δία σε Ολυμπία από Μυθιστορήματος (αρχές 8ου (παραμύθι από Σπάρτη), με «Μεγαλέξανδρος» (στίχοι ανώνυμο Κορίνθιο (44 π.Χ.), γιος αιώνα), Αλέξανδρος – Κέκροπα (παράδοση Γιάννη Κακουλίδη), Κλεοπάτρας Αλέξανδρος –Ήλιος, δρακοκτόνος – Αγιος Γεώργιος Αθήνας), με πατέρα Ιουδήθ ζωγράφος Θεόφιλος – κεφαλή Αλέξανδρου –Ηρακλή από σε κιβώτιο Darmsdadt (10ος (παράδοση Κρήτης), ως Αλέξανδρος σε ζωγραφική Έφεσο (1ος μ.Χ. αι.), εισαγωγή αι.), παραλληλισμός με «Κριματισμένος» / σύνθεση Τάσου λατρείας Ανίκητου Ηρακλή από Άγιο Δημήτριο σύζυγος «μάνας φόνισσας» Ζωγράφου, Αλέξανδρος – Ρωμαίους σε συνάρτηση με παραλογών, ως αρχαίος Ηρακλής σε τελετή

615 Αλέξανδρο, Θεμίστιος (Αλέξανδρος – Έλλην –Γίγαντας έναρξης Ολυμπιακών Ηρακλής), Αχιλλέας – Ηρακλής –θεός (Ζάκυνθος), με Ακρίτες – Αγώνων Αθήνας 2004 (Δ. Ήλιος ως Αλέξανδρος σε τέχνη, ήρωες (Κύπρος, Χίος), με Παπαϊωάννου), Αλέξανδρος –κεραυνοφόρος και Ερρίκο της Φλάνδρας Αλέξανδρος –Ήλιος και πάνοπλος ασημένιου 10δραχμου (Κρήτη), με Κων/νο Αλέξανδρος – Αχχιλέας σε Βαβυλώνας, Αλέξανδρος – Παλαιολόγο (Καρωτή βιβλίο Γεωργίας Γαλάνη κεραυνοφόρος και ένθρονος Απελλή, Έβρου) (2010), Αλέξανδρος – Αλέξανδρος κεραυνοφόρος πετραδιού Αχχιλέας και Αλέξανδρος- του Νείσου + χρυσών στατήρων Άγιος Γεώργιος στο Πτολεμαίου, Αλέξανδρος Αιγίοχος = τραγούδι «του συσχετισμός με Δία και Αθηνά σε Μεγαλέξανδρου» Β. πετράδι Νείσου, σε ελληνιστικά Γιαννάκη, Αλέξανδρος – αγαλματίδια, σε πτολεμαϊκά Ηρακλής και Αλέξανδρος – νομίσματα, αγαλματίδια + Αχχιλέας σε Alexander Rock πτολεμαϊκά νομίσματα με Αλέξανδρο Opera (2012) Αλέξανδρος – + διονυσιακή μίτρα, άγαλμα Ηρακλής και Αλέξανδρος – Αλέξανδρου στεφανωμένο με κισσό Αχχιλέας σε τραγούδι (Πτολεμαίοι), πίνακας Αλέξανδρου – Αλεξάνδρου Έλευσις Εύας Διονύσου του Απελλή, πίνακας Τσάχρα, Αλέξανδρος ως Αλέξανδρου –Διονύσου και Πανός του Ηρακλής σε σκίτσο Χ. Πρωτογένη (παραγγελία Γιαννόπουλου (2015), ως Πτολεμαίου), ασημένια νομίσματα κερασφόρος Άμμων σε Σελεύκου με Αλέξανδρο –Διόνυσο σκίτσο Χ. Γιαννόπουλου (κέρατα ταύρου), Αλέξανδρος – (2011, 2015) Διόνυσος (Κούρτιος Ρούφος, Στράβων), Αλέξανδρος –Ηρακλής σε νομίσματα Αγαθοκλέους (100 π.Χ.), σε ασπίδα “Chigi”, + νομίσματα πόλεων και Κοινού Μακεδόνων και αναφορές Κούρτιου Ρούφου και Στράβωνος, Αλέξανδρος –Αχιλλέας (ασπίδα “Chigi”), χρυσά μετάλλια Ταρσού και Αμπουκίρ (Άμμων, Ηρακλής, Αχιλλέας, αρχές 3ου αι. μ.Χ.), αποδοχή «δαίμονα Αλέξανδρου -Διονύσου» 221 μ.Χ. (Δίων Κάσσιος), ρωμαϊκά χάλκινα μετάλλια με Αλέξανδρο με λεοντή /με ασπίδα παράστασης Αχιλλέα και Πενθεσίλειας (4ος -5ος αι. μ.Χ.),

616 Αλέξανδρος -Ηρακλής / ανίκητος Ήλιος ρωμαϊκών contorniati (4ος μ.Χ.), αγαλματίδια Αλέξανδρου ως Ρωμαίου στρατηγού, παραστάσεις Αχιλλέα, Ηρακλή, Διοσκούρων, Θεού Ήλιου, Απόλλωνα, Γιγάντων (Βωμός Περγάμου), θεοτήτων ποταμών, ρωμαϊκός αγαθός δαίμων (Genious), Αλέξανδρος ↔ Χριστός μεταλλίων (αρχών 5ου αι.), Αλέξανδρος – Οδυσσέας (ψευδο –καλλισθένειο Μυθιστόρημα) ΠΡΟΤΥΠΟ - ΜΙΜΗΣΗ / ΣΥΓΚΡΙΣΗ με Αχιλλέα, Ηρακλή – Περδίκκας, Ευμένης, Πευκέστας, Χριστός (Ιωάννης Μερκούριος Μπούας, Αρχιεπίσκοπος Αμερικής Γότθος ηγεμόνας ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΥ Περσέα (Αρριανός Γ΄.3.2, Λυσίμαχος, Κρατερός ως «γιος του Χρυσόστομος), Άγιος Μιχαήλ Γενναίος, Δημήτριος για πρόεδρο Θευδέριχος (αρχές 6ου Δ΄.28.4 –Άορνος Πέτρα / Αλέξανδρου» (επίγραμμα Δελφών), Δημήτριος (Νικηφόρος Νικόλαος Μαυροκορδάτος, Μπαράκ Ομπάμα, μ.Χ.), Βασιλιάς Περσών Ηρακλής - για Αχιλλέα βλ. Πτολεμαίος Α΄ Σωτήρ και επίγονοι Γρηγοράς, Φιλόθεος Αλέξανδρος Υψηλάντης, Οικουμενικός Πατριάρχης Χοσρόης (7ος αι.), αναλυτικά υποσημ. 5), με Πτολεμαίοι, Σέλευκος, Δημήτριος Κόκκινος), 43 Βυζαντινοί βασιλιάς Όθων, βασιλιάς Βαρθολομαίος για Αρμένιοι ηγεμόνες 9ου Ηρακλή /Διόνυσο (λόγος Πολιορκητής, Πύρρος Ηπείρου, αυτοκράτορες και Δεσπότες Γεώργιος Α΄, βασιλιάς σύγχρονους ηγέτες (2016) αιώνα, Γεωργιανός Αλέξανδρου σε Μακεδόνες Αλέξανδρος Μεγαλοπολίτης, από διάφορους βυζαντινούς Κωνσταντίνος, ζωγράφος ηγεμόνας Δαβίδ ο στον Ύφαση, Αρριανός: Αντίγονος Δώσων, Φίλιππος Ε΄, λογίους και συγγραφείς ή Θεόφιλος Κτίστης, Βούλγαρος Ε΄.26.5, Στράβων (3.5.5), Αντίοχος Γ΄ Συρίας, Αγαθοκλής και από μόνοι τους, όπως οι τσάρος Μιχαήλ (Φώτιος, Κούρτιος Ρούφος), με Βακτρίας, Περσέας, Αλέξανδρος Μέγας Κωνσταντίνος, 10ος αιώνας), πρίγκιπας Ηρακλή (επιγραφή τέλους Βαλάς, Αλέξανδρος Ζαβινός Ιουλιανός, Ηράκλειος, τουρκμενικού βασιλείου Ινδικής εκστρατείας - (νομίσματα), Μιθριδάτης Ευπάτωρ Βασίλειος Α΄ Μακεδών, Καραχανίντ (11ος), Φλάβιος Φιλόστρατος) με Πόντου, Αντίοχος Α΄ της Κωνσταντίνος Θ΄ πρίγκιπας Κάι Κάους Διόνυσο (Αρριανός:Ε΄.2.1 Κομμαγηνής (69-36 π.Χ.), Κλεοπάτρα Μονομάχος, Αλέξιος Α΄ Ιμπν Ισκαντάρ (11ος για Νύσα), με (γιος της Αλέξανδρος –Ήλιος), (βλέπε Κομμνηνός, Ιωάννης Β΄ αιώνας), Ρώσος Διόσκουρους κεφ. 2.7.), Σκιπίων ο Αφρικανός, Κομνηνός, Θεόδωρος Β΄ πρίγκιπας Βσέβολοντ Γ΄ (αυλοκόλακες, Αρριανός Πομπήιος, Λούκουλλος, Αντώνιος, Λάσκαρης Νίκαιας, (1175-1212), Βούλγαρος Δ΄.8.3) με Αίαντα (;) Ιούλιος Καίσαρας, Οκταβιανός Ανδρόνικος Β΄ ηγεμόνας Ιβάν ποίημα Αριστοτέλη, Αύγουστος, Ιούλιος Καίσαρας Παλαιολόγος, Ιωάννης Αλεξάνδαρ (14ος), αυλοκόλακες) με Φίλιππο, Γερμανικός, Καλλιγούλας, Νέρωνας, Καντακουζηνός, Αλέξιος Γ΄ Σουλτάνος Νάσαρ με Πέρσες ηγεμόνες, με Δομητιανός, Τραϊανός, Πισκίνιος Κομνηνός Τραπεζούντας, Αιγύπτου (14ος), τον Κύρο (έγνοια για τον Νίγηρας, Σεπτήμιος Σεβήρος, Μανουήλ Παλαιολόγος, Γεώργιος Καστριώτης τάφο του, Καρακάλλας, Ελαγάβαλος, Θεόδωρος Παλαιολόγος «Σκεντέρμπεης» Αρριανός:ΣΤ΄.29.4-11), με Αλέξανδρος Σεβήρος, Γορδιανός Γ΄, Μυστρά, Κωνσταντίνος ΙΑ΄ Αλβανίας, Ρώσος Δαρείο Α΄ (;) Syropoulos Φίλιππος Άραβας, Ιοταπιάνος, Παλαιολόγος, κ.α. (βλέπε πρίγκιπας Μπόρις 2013) Γαλλιηνός, Αυρηλιανός, Γαλέριος, αναλυτικά κεφ. 3.3, 3.5.4, Αλεξαντρόβιτς του Τβερ Μέγας Κων/νος, Ιουλιανός, 3.6) βυζαντινοί (1420-1462), Δούκας Γρατιανός (βλέπε κεφ. 2.1., 2.8.) αξιωματούχοι, ηνίοχοι Βουργουνδίας Φίλιππος ο

617 Τέχνη: προτομές Πύρρου, άγαλμα βυζαντινού ιπποδρόμου, Καλός και γιος του Καρλ Πτολεμαίου Α΄ δίπλα σε αυτό του στήλη Ηράκλειου – ο Γενναίος (15ος αι.), Αλέξανδρου στην πομπή της γιορτής Αλέξανδρου (7ος), Τούρκοι σουλτάνοι των Πτολεμαίων (274 π.Χ.), επιγραφή χειρογράφου Μωάμεθ Β΄, Σελίμ Α΄, κερασφόρο κράνος Φιλίππου Ε΄, Ελληνικού Ινστιτούτου Αμπντουλχαμίντ, Ινδός προτομές και νομίσματα Μιθριδάτη, Βενετίας. ηγέτης Αλαουντίν χρυσό μετάλλιο Αμπουκίρ με Χαλτζί, Φρειδερίκος Β΄ Καρακάλλα –Αλέξανδρο, νομίσματα – Πρωσίας, Λουδοβίκος ΙΔ΄ μετάλλια Ρωμαίων αυτοκρατόρων Γαλλίας, Ναπολέων, Ιωάννης Ουνυάδης, Ρώσοι Τσάροι Αλέξιος, Μέγας Πέτρος, Μεγάλη Αικατερίνη, βασιλιάς Βικτόριο Εμμανουέλε Ιταλίας (5 τελευταίοι από Έλληνες λογίους), σάχης Περσίας Ναδίρ (18ος αι. από τιτλοφορία + Έλληνα Β. Βατάτζη), βασίλισσα Χριστίνα Σουηδίας, Κάρολος 12ος Σουηδίας (17ος αι.), Πάπας Αλέξανδρος ΣΤ΄, καρδινάλιοι Fabio Chigi, Pietro Ottobani, Μπαράκ Ομπάμα (από Αρχιεπίσκοπο Αμερικής Δημήτριο), πρότυπο σύγχρονου δυτικού ατομοκεντρισμού ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΣ ΛΑΟΦΙΛΗΣ Φιλαλεξανδρισμός Μεταθανάτιος φιλαλεξανδρισμός Βυζαντινές διασκευές Επανειλημμένες εκδόσεις πανελλήνιες λαϊκές Δίκερως προφήτης Μακεδόνων κ.α. Μακεδόνων στρατιωτών, Μυθιστορήματος, Φυλλάδας και Ριμάδας παραδόσεις, τραγούδια, μουσουλμάνων, στρατιωτών Αλέξανδρου, αργυράσπιδων, ανθρώπων του αλεξάνδρεια φυλακτά, Αλέξανδρου, μαρτυρία χοροί, Θέατρο Σκιών γεωργιανές, ρουμανικές υποδοχή του ως βασιλείου της Μακεδονίας, αναφορές Αλεξάνδρου σε πρώην Πατριάρχη (βλέπε αναλυτικά κεφ. και ρωσικές παραδόσεις, απελευθερωτή από ανδρωνύμια Αλέξανδρου βυζαντινό ιππόδρομο Αντιοχείας Αθανάσιου 4.5), σταμπωτά υφάσματα παραδόσεις καταγωγής Έλληνες Μ. Ασίας, Μεγαλοπολίτη και τέκνων (3ος π.Χ.), (άγαλμα, χορός μάχης του (1701), Κανάρης, εργαστηρίων Τυρνάβου από Τζαμπέλ – Αλ Αιγυπτίους, Βαβυλώνιους επιγραφές μακεδονικού τάφου Δ΄ Αλέξανδρου (;) μαρτυρίες Σπ. Λαμπρου (1920-1960), νεοελληνικό Ντρουζούς (Συρία), ΒΔ (Διόδωρος Σικελιώτης 17.49, Πέλλας, ανακαίνιση ιερού επιγράμματα, φυλακτά (1882), Γ. Σκορδέλλη τραγούδι –μουσική (βλέπε Ινδίες, Καλάς Ιμαλαϊων,

618 18.64, Κούρτιος Ρούφος, Αλέξανδρου από Μοσχίωνα (μέσα αρματηλατών, (1883), Πολίτη (1889), αναλυτικά κεφ. 4.6.3), Πατάν Αφγανιστάν, Αρριανός Γ.΄16.3) 2ου π.Χ.), Στράβων, ανώνυμος αναπαραστάσεις Abbot (1902), Dieterich νεοελληνικά σχολικά Νοχουριτών Έλληνας αφιερωτής αγάλματος επεισοδίων με (1904), Παλαμά, Σεφέρη, εγχειρίδια, Τουρκμενιστάν, Αλέξανδρου - Δία σε Κόρινθο (44 π.Χ.), Κυνοκέφαλους για ανάγνωση Φυλλάδας Μεγαλέξανδρος σε Χαντάντα - Ουά Σουδάν, Αλέξανδρος γιος του Άμμωνα στους Μυθιστορήματος), αναφορές από τον ελληνικό λαό και απόκριες (μέσα 20ου λαϊκές παραδόσεις και Μακεδόνες (μαρτυρία Παυσανία 2ος επισκόπου Νεαπόλεως για δημοφιλία του αιώνα), ονομασίες μνήμες από Ιράκ, αι. μ.Χ.), «χρησμοί Μακεδόνων για Λεόντιου (7ος αιώνας), Αλέξανδρου , πανελλήνιες αθλητικών συλλόγων, Ουζμπεκιστάν, Αλέξανδρο» (Αρριανός, 2ος αι. μ.Χ.), παράδοση «παχνιού λαϊκές παραδόσεις, πανελλήνια ψηφοφορία Καζακστάν, Τατζικιστάν, παλλαϊκή αποδοχή «δαίμονα Βουκεφάλα» - ευγονίας τραγούδια, χοροί, Θέατρο ΣΚΑΪ 2009: Αλέξανδρος = Τουρκμενιστάν, Αλέξανδρου -Διονύσου» 221 μ.Χ. Αλεξάνδρου σε Φιλίππους, Σκιών (βλέπε αναλυτικά ο σημαντικότερος Έλλην Αφγανιστάν, Πακιστάν, (Δίων Κάσσιος), ύμνοι – τραγούδια παράδοση Αλέξανδρου με κεφ. 4.5), γυμναστικοί – διαχρονικά, αρθογραφία, Σουμάτρα Ινδονησίας, Ελληνοπαίδων για Αλέξανδρο αυτιά Μίδα, λαϊκότροπες μορφωτικοί σύλλογοι σε Οικουμενικός Πατριάρχης ανδρωνύμια «Ισκαντέρ» (Ευσέβιος, αρχές 4ου αι. μ.Χ.), παραστάσεις της ανάληψης Μακεδονία με επωνυμία Βαρθολομαίος (2016) στις παραπάνω χώρες, νομίσματα πολλών πόλεων και του σε ανάγλυφα και κεραμική, «Μέγας Αλέξανδρος» από “Alexander the Great” του Κοινού των Μακεδόνων, αλεξάνδρεια επεισόδια Μυθιστορήματος αρχές 20ου αιώνα κ.ε., Robert Rossen (1956), χάλκινα μετάλλια Ρώμης, ως διακόσμηση σε αγγεία Αλέξανδρος καρναβαλιού, ταινία Alexander του αλεξανδρομανία οικογένειας καθημερινής χρήσης, αλεξάνδρεια φυλακτά Όλιβερ Στόουν (2004), Μαρκιανών (τέλη 3ου αι. μ.Χ.), αναφορές Νικήτα Χωνιάτη, Γαλαξιδιού, αλεξάνδρεια αποδοχή του από Ινδούς Ιμέριος (Ένδοξος Αλέξανδρος Νικηφόρου Βλεμμύδη και περικεφαλαία γυναικείας στο καβαλιώτικο Ελλήνων σε προγυμνάσματα, 4ος αι. Θεοδώρου Β΄ Λάσκαρη (α΄ ενδυμασίας Ρουμλουκίου + περίπτερο Τουριστικής μ.Χ.) κ.α. μισό 13ου αιώνα), ψευδο- αντίστοιχες παραδόσεις Έκθεσης στην Ινδία 2016 Κωδινός (μέσα 14ου αιώνα), Φαρσάλων -Σοφάδων, (μαρτυρία Α. Ιωσηφίδου) Μανουήλ Παλαιολόγος αναφορές Κόντογλου για (1383), ανδρωνύμια Έλληνες περιοχής Αϊβαλιού, αλεξάνδρεια ανθρωπωνύμια, νεοελληνικά σχολικά εγχειρίδια. - ΑΛΕΞΙΚΑΚΟΣ ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΣ Αλέξανδρος θεραπευτής περίαπτα –φυλακτά με πρόσωπο Αλεξάνδρεια φυλακτά πανελλήνια ξόρκια - Ρωσικά ξόρκια, ρωσικά των φίλων και Αλέξανδρου και λιοντάρι από τη (Χρυσόστομος), επικλήσεις, θρησκευτικές αλεξάνδρεια φυλακτά, στρατιωτών του Μακεδονία (αρχές 3ου αι. μ.Χ.), αλεξάνδρεια φυλακτά επωδές, μαρτυρία Άγγλου ευγονία Αλέξανδρου σε (Πλούταρχος) χρυσό περίαπτο Βαλτιμόρης (3ος -4ος αρματηλατών ιπποδρόμου, περιηγητή Abbott (1902), Παμίρ Τατζικιστάν μ.Χ.), αλεξάνδρεια φυλακτά φυλακτό –καμέο από όνυχα παράδοση «παχνιού γυναικών Ρώμης με επιγραφή Βρετανικού Βουκεφάλα» - ευγονίας Μουσείου (4ος -6ος αι.), Αλεξάνδρου σε Φιλίππους,

619 εικόνα Αλέξανδρου σε ιερό παράδοση νερού –ευχών –εκκλησία Αιγύπτου, Νέας Πέλλας, αλεξάνδρεια (Προκόπιος), παράδοση φυλακτά Γαλαξιδίου «παχνιού Βουκεφάλα» - ευγονίας Αλεξάνδρου σε Φιλίππους ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΣ –ΗΛΙΟΣ Αλέξανδρος γιος του Θραύσμα αγγείου από Αμισό Πόντου, Παλλαδίου περί της Ινδίας Χειρόγραφο Ποίημα Δαμιανού ταινία Alexander του Άμμωνος – Ρα, μπρούτζινο αγαλματίδιο Εθνών και Βραχμάνων (5ος Μυθιστορήματος Βιέννης Αμανατίδη «Ουκ έστιν Όλιβερ Στόουν (2004) κερασφόρος με κέρατα Αλεξάνδρειας, αναφορά σε Βίο των κ.ε.), Διασκευές ε΄ και γ΄ (16ος αι.), Λαυρεντινός άλλος», τραγούδια της κριαριού (=σύμβολα Βραχμάνων (κυνική διατριβή) κ.α. Μυθιστορήματος,, έπος Κώδικας Μυθιστορήματος ταινίας «Ο Ήλιου), ανοικοδόμηση Αλέξανδρος ο βασιλεύς, (13ος (16ος αι.), παράδοση Μεγαλέξανδρος» του Θ. ναού του Βήλου – Βάαλ αιώνας), παραστάσεις Ζακύνθου Αγγελόπουλου, (1980, Σαμέν, Κύριου του ανάληψης του Αλέξανδρου στίχοι Γιάννη Κακουλίδη), Ουρανού - στη Βαβυλώνα τραγούδι και θυσία, Αρριανός Γ΄.16.4- «Μεγαλέξανδρος» σε 5). θυσία Αλεξάνδρου σε στίχους Α. Ήλιο μετά τη νίκη κατά Δασκαλόπουλου, του Πώρου στον Ύδασπη μυθιστόρημα Γεωργίας ποταμό (Μάϊος 326 π.Χ., Γαλάνη (2010) Διόδωρος Σικελιώτης, 18.89), προσφορά ελέφαντα σε Ήλιο, επιγραφή τέλους Ινδικής εκστρατείας (Φλάβιος Φιλόστρατος) ΘΕΟΠΟΙΗΜΕΝΟΣ «ΓΙΟΣ ΤΟΥ ΑΜΜΩΝΑ -ΔΙΑ» Ολυμπιάδα Πρώιμη αλεξανδρολατρία Ευμένη Ιωάννης Χρυσόστομος, (4ος Αναφορά Νεόφυτου Γεώργιος Ρουμάνης, Επιγραφές και /ΑΠΟΘΕΩΜΕΝΟΣ / ΑΓΙΟΣ ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΣ (Αρριανός:Δ΄.10.2), χρησμός και Πευκέστα, (Διόδωρος), Επίκουρος αι.), εικόνα Αλέξανδρου σε Ραδηνού Κύπρου, τραγούδια της ταινίας απεικονίσεις σε Ιερό Μαντείου Άμμωνος, γιος (ειρωνικά), καμέος μουσείου τέχνης ιερό -εκκλησία Αιγύπτου μεταβυζαντινό χειρόγραφο «Μεγαλέξανδρος» (στίχοι Άμμωνος –Ρα σε Λούξορ του Άμμωνα, θυσία στον Βιέννης, επιγραφές μακεδονικού 6ος αι. (Προκόπιος), Μυθιστορήματος Βιέννης Γιάννη Κακουλίδη), Αιγύπτου, «Ιερό του Άμμωνα, παραγγελία τάφου Δ΄ Πέλλας, ποιητής Θεόκριτος βυζαντινές παραλλαγές («γιος Άμμωνος», 16ος ποίημα Σπύρου Μακρή Αλέξανδρου /Δικέρατου» θυσίας από τον Άμμωνα των Πτολεμαίων, αφιέρωση Μυθιστορήματος, επιτομή αι.), Λαυρεντινός Κώδικας (1997), έργο Ε. Βαρλάμη, σε αραβική Αλεξάνδρεια, (Αρριανός Γ΄.3.2, Ζ’.8.3 ΣΤ΄. αγάλματος Αλέξανδρου - Δία σε ιστορίας Αλεξάνδρου Μυθιστορήματος («γιος Γεωργία Γαλάνη (2010), παράσταση της 3.2, 19.4), όρκος στον Ολυμπία από ανώνυμο Κορίνθιο (44 κώδικα Αγίου Σάββα (10ος Άμμωνος», 16ος αι.), Σαράντος Καργάκος ανάληψης του Άμμωνα (Πλούταρχος), π.Χ.), Ιουστίνος, Δίων Χρυσόστομος, αι.), Λέων Διάκονος, Ριμάδα του Μεγαλέξανδρου (2014), Μιλτιάδης Αλέξανδρου από πιθανή υιοθέτηση της λατρευτική επιγραφή και κεφαλή Θεόδωρος Β΄ Λάσκαρης (1529), Καισάριος Χατζόπουλος (2014), «Το γεωργιανό μοναστήρι πατρότητας του Άμμωνα αλεξάνδρειου αγάλματος Θάσου (2ος (12ος αι.), έπος Αλέξανδρος Δαπόντες (1766), τραγούδι του στο Χαχούλι (10ος),

620 από τον ίδιο τον μ.Χ.), Μακεδόνες εποχής Παυσανία ο βασιλεύς (αρχές 13ου αι.), αρχιμανδρίτης Κυπριανός Μεγαλέξαντρου» του Γάλλος Σατωμπριάν Αλέξανδρο (Αρριανός: (2ος αι. μ.Χ.), Λουκιανός (ειρωνικά), Νικηφόρος Γρηγοράς (14ος («γιος του Άμμωνος»), Ομήρου Μπεκέ, Alexander (Ασώπιος 1856: 4), λατρεία Δ΄.9.9.), Αλέξανδρος με Κλήμης ο Αλεξανδρεύς (επικριτικά, αι.), παραστάσεις ανάληψης επίγραμμα Γεωργίου Βοϊου Rock Opera, τραγούδι “The σε Ισκανταρί Παμίρσκι αμφίεση και κέρατα του περ. 200 μ.Χ.), επιγραφή τέλους ( ως άγιος ιδιαίτερα με («γιος Διός», 1809), Apotheosis of Alexander” Τατζικιστάν, λατρεία σε Άμμωνα (Αθήναιος), Ινδικής εκστρατείας (Φλάβιος φωτοστέφανο σε στέμμα θρησκευτικές επωδές των Sacred Blood (2012), Σουμάτρα Ινδονησίας, Φιλώτας (ειρωνικά, Φιλόστρατος), παλλαϊκή αποδοχή Πρεσλάβας και φτερά τραγούδι «Ω Αλέξανδρε» ταινία “Alexander the Πλουτάρχου, Περί «δαίμονα Αλέξανδρου -Διονύσου» Αρχαγγέλου σε ανάγλυφο (Αμφίστομος Φάλαγξ), Great” του Robert Rossen Αλεξάνδρου Τύχης ή Αρετής, 221 μ.Χ. (Δίων Κάσσιος), Ιουλιανός, Θήβας), Αλέξανδρος –Άγιος τραγούδι Αλ Ισκαντάρ ΙΙ (1956), ταινία Alexander λόγος Β΄, 339-Ε), Κλείτος Θεμίστιος, Λιβάνιος, Ιμέριος (4ος αι. Γεώργιος κιβωτίου σε του Αρτέμη, ύμνος Θάνου του Όλιβερ Στόουν (ειρωνικά, Πλούταρχος, μ.Χ.), οικιακή λατρεία σε Darmstadt (10ος αι.). Σοφού. (2004) Αλέξανδρος, 50), στασιαστές Αλεξάνδρεια, Πέλλα, Ρώμη, κ.α. στην Ώπι, 324 π.Χ. Τυχαίον Αλεξάνδρειας, λατρεία σε (ειρωνικά), Γόργος, διάφορες πόλεις –Νίκαια Βιθυνίας, Ανάξαρχος, ποιητής Άγης Θεσσαλονίκη, Βέροια, Ρόδος, Κως, (Αρριανός:Δ΄.9.9., 10.5.), Μυτιλήνη, Κλαζομένες, Έφεσος, Καλλισθένης, προφητεία Πριήνη, Καισάρεια Λιβάνου κ.α.-, ιερού Διδυμαίου λατρευτικό ανάγλυφο Σκοπού Απόλλωνα (Στράβων), Φλώρινας, λατρευτική επιγραφή αναφορές Αθηναίων Vlahcani Σκοπίων, λατρεία σε όαση ρητόρων Δημοσθένη, της Σίβα (Δωρόθεος, αρχές 4ου αι. Υπερείδη, Δείναρχου, μ.Χ.), ρωμαϊκή Σύγκλητος Δημάδη κ.α., κάτοικοι (Χρυσόστομος), επιγραφή Alexander Εφέσου, επιστολή Filius Dei ρωμαϊκών contorniati (4ος Αλεξάνδρου προς μ.Χ.), ψευδο -καλλισθένειο Έλληνες (Αιλιανός) Μυθιστόρημα ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΣ ΑΘΑΝΑΤΟΣ / ΑΘΑΝΑΤΟ ΝΕΡΟ Προσωπική επιδίωξη Επίγραμμα Μακεδόνα Παρμενίωνα Βυζαντινές διασκευές Ποικίλες νεοελληνικές Ωδή «Μέγας Αλέξανδρος» Συριακό ποίημα του Αλεξάνδρου για αθανασία (περ. 30 μ.Χ.) Μυθιστορήματος β΄, L, γ΄, παραδόσεις, Φυλλάδα – Καζαντζάκη (1937), Αλέξανδρου, Ιστορία του της μνήμης του μέσω έπος Ἀλέξανδρος ο βασιλεύς, Ριμάδα του Μεγαλέξανδρου, ποίημα Η μόνη λύση Αλ Ταμπαρί (8ος -9ος), κατορθωμάτων, Νικήτας Χωνιάτης ο πανελλήνιος θρύλος της Κώστα Βάρναλη (1969), Εσκεντάρναμε Νιζάμι, κατακτήσεων, μεγαλείου Γοργόνας και του ποίημα «Ζει» Γ. Χρονά Περσία (12ος), κοσμοκράτορα, αθάνατου νερού, (1973), κόμικς ρουμανκές παραδόσεις, αποθέωσης /θεοποίησης. επίγραμμα Γεωργίου Βοϊου «Ατλαντίδος», μουσική τουρκικό Oghuzname (1809), «Γεροστάθης» Βαγγέλη Παπαθανασίου (13ος), ιρανικό πινάκιο Λέοντος Μελά(1858), (2004), τραγούδι «του 18ου αιώνα, Γερμανός Καρκαβίτσας Μεγαλέξανδρου» Β. ιστορικός H. Bengston Γιαννάκη (2007), Γεωργία (1991 (1968): 316), ταινία Γαλάνη (2010), τραγούδι “Alexander the Great” του “The Apotheosis of Robert Rossen (1956) ως Alexander” των Sacred ανεκπλήρωτη επιθυμία, Blood (2012),

621 Alexander Rock Opera (2012), Σαράντος Καργάκος (2014), Μιλτιάδης Χατζόπουλος (2014), Αναστασία Ιωσηφίδου (2016), όπερα «Φίλιππος –Αλέξανδρος» ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΣ –ΜΟΡΦΗ «ΥΠΟΜΝΗΣΗΣ Ινδοί Βραχμάνες στην Λουκιανός (Νεκρικοί Διάλογοι), Παλλαδίου περί της Ινδίας Λαυρεντινός Κώδικας Ωδή «Μέγας Αλέξαντρος» Άραβες ιστοριογράφοι ΘΑΝΑΤΟΥ /ΜΑΤΑΙΟΤΗΤΑΣ ΜΕΓΑΛΕΙΩΝ» πρώτη τους συνάντηση με Μάρκος Αυρήλιος, Στάτιος, ελληνικά Εθνών και Βραχμάνων, (5ος Μυθιστορήματος (16ος αι.), Καζαντζάκη (1937), 897 -1038 μ.Χ., αραβικές Αλέξανδρο (Αρριανός.Ζ:.1.5- «ρητά θανάτου του Αλέξανδρου»(;) κ.ε.), Πατριάρχης Φυλλάδα του τραγούδι «Πού είσαι συλλογές αποφθεγμάτων 6). Βίος των Βραχμάνων (κυνική Αλεξανδρείας Ευτύχιος Μεγαλέξανδρου, ποίημα Μεγαλέξανδρε» 10ου αιώνα, Χίλιες και διατριβή) (9ος-10ος), διασκευές ε΄ και Αλέξανδρου –Σεμίραμιδος, Χρύσανθου, Alexander Μία Νύχτες, αιθιοπική γ΄ Μυθιστορήματος, -ιαμβικό μεταβυζαντινές Rock Opera Ιστορία του θανάτου του στιχούργημα σε διασκευή τοιχογραφίες Σισώη Αλέξανδρου του γ΄, αποφθέγματα Μάξιμου μπροστά στον τάφο του Μακεδόνος, Χέρμαν ο Ομολογητή (7ος αι.), στίχοι Αλέξανδρου σε Ελλάδα – Παράλυτος (11ος αι.), Ιωάννη Γεωμέτρη (αρχές Κύπρο, Αμαρτωλῶν στιχουργήματα δυτικών 9ου αι.), Κων/νος Σωτηρία αθωνίτη Αγαπίου κληρικών 12ου αιώνα, Μανασσής (12ος), έπος Λάντου, Νεκτάριος Τέρπος μικρογραφία «Βιβλίου Αλέξανδρος ο βασιλεύς (1732), ανώνυμος Νεκρών» 1480, αραβική (αρχές 13ου αι.), στιχουργός συλλογής παράδοση Νικηφόρος Γρηγοράς (α΄ ποιημάτων Ζήση Δαούτη Μυθιστορήματος, εβραϊκή μισό 14ου αιώνα), (1818). παράδοση, Άμλετ του βυζαντινά ανώνυμα Σαίξπηρ (1600 -1602), στιχουργήματα, στίχοι αιθιοπική Ιστορία του Μάρκου Ευγενικού Εφεσίου θανάτου του Αλέξανδρου (18ος) - - ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΣ ΑΠΟΣΤΟΛΟΣ ΜΟΝΟΘΕΪΣΜΟΥ - Διασκευές ε΄ και γ΄ Χειρόγραφο Αρσινόη Παπαδοπούλου Άγιος Ιερώνυμος (347- ΧΡΙΣΤΙΑΝΙΣΜΟΥ / ΕΝΤΟΛΟΔΟΧΟΣ ΘΕΟΥ / Μυθιστορήματος, Μυθιστορήματος Βιέννης (1930), Αναστάσιος 420), Αιθιοπικό ΠΡΟΕΙΚΟΝΙΣΗ ΧΡΙΣΤΟΥ παραστάσεις ανάληψης – (16ος αι.), Λαυρεντινός Στρατηγόπουλος (1933), (+Χριστιανικό) + συριακό παράσταση αναγλύφου Κώδικας Μυθιστορήματος Δημήτριος Πετρακάκος Μυθιστόρημα, Αρμένιος Θήβας (ως πρόδρομος του (16ος αι.), «χρησμοί (1944), Φώτιος Αλεβίζος Kesaroweci, Άραβες Χριστού) Αλεξάνδρου» ιερομόναχου (1950), Κώστας ιστοριογράφοι 750 -1258 Αθανασίου Μακεδόνα; Παπαϊωάννου (1965), Δ. (για μονοθεϊστικό Ισλάμ), (1845), Διονύσιος Πύρρος Κανατσούλης (1967), Σαχνάμε Φιρντουσί (1846), Κων/νος Ασώπιος Ζαλόκωστας Χρήστος (Περσία, 10ος -11ος αι.),

622 (1856), Κων/νος (1971), σχολικό εγχειρίδιο Ζαν Βοκελέν + τάπητες Φρεαρίτης (1859), Κων/νος Γ΄ δημοτικού Βασιλικής Φιλίππου του Καλού στη Παπαρηγόπουλος, Λυμπεροπούλου, (1969(;) - Βουργουνδία (15ος αι.), Μακεδονομάχος Παπα - 1974), Κων/νος Άμαντος, μαρτυρία μουσουλμάνου Δράκος Χρήστος Σαρτζετάκης Ισκεντέρ Αλεξανδρέττας (2004), Σαράντος (19ος), δυτικές και Καργάκος (2014), Στ. ρωσικές παραστάσεις της Σπανουδάκης, ανάληψης, παράσταση Οικουμενικός Πατριάρχης της ανάληψης σε Βαρθολομαίος (2016), γεωργιανό μοναστήρι τραγούδι Αλ Ισκαντάρ ΙΙ στο Χαχούλι (10ος), γεωργιανά χρονικά, Γερμανός ιστορικός Droyssen (1833), Βρετανός ιστορικός W. Tarn (1948(2014): 192), Γερμανός ιστορικός H. Bengston (1991 (1968): 319) στίχοι τραγουδιού Alexander the Great των Iron Maiden ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΣ - ΔΡΑΚΩΝ Ολυμπιάδα (Πλούταρχος), Ελληνιστικός καμέος Βιέννης, Δίων Γρηγόριος Ναζιανζηνός Αλέξανδρος - δρακοκτόνος Αναφορές Νίκου Συριακό Μυθιστόρημα Φιλώτας (ειρωνικά, Χρυσόστομος, Πλούταρχος, (4ος αι.), διασκευή ε΄ -γ΄ νεοελληνικών Πεντζίκη, τραγούδι «Το (δρακοκτόνος), Πλούταρχος, Περί Ιουστίνος, Λουκιανός, νομίσματα Μυθιστορήματος, επιτομή παραδόσεων, Θεάτρου φίδι και ο Αλέξανδρος» Α. ευρωπαϊκή Αλεξάνδρου Τύχης ή Αρετής, Κοινού Μακεδόνων 218-246 μ.Χ., ιστορίας Αλεξάνδρου Σκιών και ασημένιας Ανδρικάκη, Θεατρικό σφραγιδογλυφία 17ου - λόγος Β΄, 339-Ε). λατρευτικό ανάγλυφο Σκοπού κώδικα Αγίου Σάββα (10ος θήκης σπαθιού αρχών Αβδελιώτη, δρακοκτόνος 18ου αιώνα, Φλώρινας, λατρευτική επιγραφή αι.), Αλέξανδρος – 19ου, οφιογενής Μεγαλέξανδρος - χαλκογραφία Φρανσουά Vlahcani Σκοπίων, μετάλλιο δρακοκτόνος σε κιβώτιο παράδοσης πρωταγωνιστής ταινίας Θ. Μίλλερ, ταινία Alexander Αμπουκίρ (3ος αι. μ.Χ.), ψηφιδωτό Darmsdadt ( 10ος αι.) Σιδηροκάστρου, Αγγελόπουλου, Alexander του Όλιβερ Στόουν γέννησης Αλέξανδρου Ballbek μονόφυλλο Ρήγα (1797), Rock Opera (2004) Λιβάνου (τέλη 4ου –αρχές 5ου αι. επίτιτλο κόσμημα βιβλίου μ.Χ.) Κωνστάντιου (1803), έκδοση Αρριανού Νεόφυτου Δούκα (1809), ακρόπρωρο ναυαρχίδας Μιαούλη (1816), κόσμημα σελίδας τίτλου καραμανλίδικης Φυλλάδας (1843), χαλκογραφία εικόνας Αλέξανδρου

623 Ιωάννη Κορωναίου (1849), πιάτο –παραγγελία αδερφών Καλοκαιρινού (1878) ΨΕΥΔΟ-ΚΑΛΛΙΣΘΕΝΕΙΟΣ ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΣ ΚΑΙ Επιστολές Αλεξάνδρου, Μεταθανάτιες προφορικές Παραλλαγές β΄, γ΄, δ΄, ε΄, ζ΄, Μεταβυζατνινά «Το τραγούδι του Μεταφράσεις του ΕΠΙΔΡΑΣΕΙΣ μύθοι για τη γέννησή αφηγήσεις – μύθοι (μαρτυρία λ΄ βυζαντινού χειρόγραφα Μεγαλέξαντρου» του Μυθιστορήματος σε 32 του (σύμφωνα με Στράβωνα), Σπαράγματα παπύρων Μυθιστορήματος, έπος Μυθιστορήματος, Φυλλάδα Ομήρου Μπεκέ, γλώσσες: Res Gestae Ιουστίνο, Πλούταρχο), 3ου αι. π.Χ., «Επιστολή Αλεξάνδρου Ἀλέξανδρος ὁ βασιλεύς και Ριμάδα Αλέξανδρου, Γραμματόσημα, Alexandri Macedonis θαυμαστά επεισόδια στους Ρόδιους» (3ος -2ος αι. π.Χ.), (αρχές 13ου αι.), επιδράσεις πληθώρα νεοελληνικών ντοκιμαντέρ σειράς «Η Ιουλίου Βαλέριου (340 πορείας προς Μαντείο «Διαθήκη Αλέξανδρου», «θάνατος σε ακριτικό κύκλο Διγενή, παραδόσεων (βλέπε κεφ. ΕΡΤ στη Β. Ελλάδα» μ.Χ.) κ.α., πόρπη με του Άμμωνα και του Αλέξανδρου», «Κατάλογος σε Πασχάλιο Χρονικό, 4.5), ο μύθος της Γοργόνας (1978), πολυμεσική – παράσταση ανάληψης περάσματος Παμφυλίας Πόλεων» (που ίδρυσε), Σχολικό Γεώργιο Μοναχό, Γεώργιο και του αθάνατου νερού, διαδικτυακή παρουσίαση Αλέξανδρου (;) τάφου (Καλλισθένης), όστρακο Αιγύπτου (2ος π.Χ.), πρώτη Σύγκελλο, Ιωάννη Μαλάλα, πλάσματα Μυθιστορήματος «Ο Μ. Αλεξανδρος στο Κουσάν σε Tillya Tepe, συνάντηση με Αμαζόνες καταγραφή Μυθιστορήματος σε Γεώργιο Κεδρηνό, «Λόγος σε παραστάσεις Θρύλο της Οικουμένης», Ραβινικές παραδόσεις και (Αρριανός, Διόδωρος Αλεξάνδρεια Αιγύπτου (3ος αι. μ.Χ.), για τη θρησκεία της μεταβυζαντινών ναών σκίτσο Χ. Γιαννόπουλου Ταλμούδ, συριακός Σικελιώτης) νόμισμα Αιγών Κιλικίας 217 μ.Χ., Σασσανιδικής Αυλής» (6ος), Μόνής Φιλανθρωπινών (καταδυτικός κώδων, Μύθος του Αλέξανδρου, νομίσματα Αλεξάνδρειας Τρωάδας Βίος του Μακαρίου Ρωμανού και Αγ. Νικολάου Βίτσας 2015), Alexander Rock Opera συριακή Αποκάλυψη (2ος -3ος αιώνας μ.Χ.), Αλέξανδρος (αρχές 7ου αι.), Λεξικό της Ζαγορίου, μικρογραφίες (2013), απόσπασμα από τη ψευδο-Μεθοδίου, Κοράνι, με σφαίρα οικουμένης (αναφορά Σούδας, αναφορά Μιχαήλ χειρογράφου Φυλλάδα του Χίλιες και Μία Νύχτες, Ταλμούδ, 4ος αι. μ.Χ.), ψηφιδωτό Ψελλού σε καλλιτεχνική «Κυνηγετικών» ψευδο- Μεγαλέξανδρου στο αλεξανδρινή παράδοση γέννησης Αλέξανδρου Ballbek απεικόνιση ανάληψης Οππιανού, Μάρκος θεατρικό «7 Άγγελοι των κατάδυσης του Άραβα Λιβάνου (τέλη 4ου –αρχές 5ου αι. Αλέξανδρου σε επιστολή Μουσούρος, Ψευδο- Φιλίππων» Φίλιπποι 2015. Μασούντι, Κοσμογραφία μ.Χ.) του, επεισόδιο Δωρόθεος (1570, 1631), Αιθικού (8ος αι.), αλληλογραφίας Γεώργιος Κλόντζας, λατινικό ποίημα Β. Αλέξανδρου – Δαρείου σε Ματθαίος Κιγάλας (μέσα Γαλλίας (9ος), ποικίλα εγκώμιο Νικηφόρου 17ου), Νεκτάριος Τέρπος δυτικά λογοτεχνήματα Βασιλάκη (12ος αι.), (1732), Ιωάννης Στάνος από 10ο αιώνα κ.ε., επιστολή Θεόδωρου Β΄ (1767), Ευγένιος Ιστορία του Αλ Ταμπαρί Λάσκαρη, επιστολή Βούλγαρης, Νικόδημος ο (8ος -9ος), Σαχνάμε Νικηφόρου Γρηγορά, Αγιορείτης (1801), Φιρντουσί, Εσκεντάρναμε βυζαντινά ανώνυμα Δημήτριος Γοβδελάς, Νιζάμι (Περσία 12ος), στιχουργήματα, στίχοι Κωνσταντίνος Κανάρης, Το Mappa Mundi, Χάρτης Μάρκου Ευγενικού μόνον της ζωής του ταξίδιον Ebstorf, Καταλόνιος Εφέσιου, λαϊκότροπες Γ. Βιζυηνού, ποίηση Χάρτης 13ος -14ος), παραστάσεις της ανάληψης Παλαμά, διάλεξη Κλέωνος Ιωάννης Πολυκάρπου, σε ανάγλυφα και κεραμική, Νικολαϊδη, πίνακας Μάρκο Πόλο (13ος αι.), επεισόδια Μυθιστορήματος Ολυμπιάδα και Νεκτεναβώ Θεία Κωμωδία Δάντη, ως διακόσμηση σε αγγεία Γ.Πεντζίκη, απόσπασμα σε Βοκκάκιος, Sir John καθημερινής χρήσης, βιβλίο Κειμένων Mandeville (14ος αι.),

624 κυνοκέφαλοι σε Νεοελληνικής Jakobo Di Carlo (αρχές τοιχογραφία Αγίας Σοφίας Λογοτεχνίας Α΄ Λυκείου. 15ου αι.), Τζ. Ρ.Ρ. Τόλκιν Κιέβου, σε Ακροναυπλία, σε (;), ρουμανκές ανάγλυφα από Τούσλα και παραδόσεις, ρουμάνικη Εσχί Σεχίρ Μ. Ασίας, εικόνα 17ου, τουρκικό μικρογραφίες χειρογράφου Oghuzname (13ος), «Κυνηγετικών» ψευδο- δυτικές και ρωσικές Οππιανού, ελεφαντοστέινο παραστάσεις της κιβώτιο S.Trinita La Cava, ανάληψης του μικρογραφίες κώδικα Αλέξανδρου (+γεωργιανή Barocci 17, μικρογραφίες από μοναστήρι Χαχούλι), χειρογράφου ελληνικού άλλες ρωσικές ινστιτούτου Βενετίας. παραστάσεις, πλάσματα Μυθιστορήματος σε παραστάσεις δυτικών εκκλησιών, ταινία “Alexander the Great” του Robert Rossen (1956), Heavy metal συγκρότημα Nile (2009). ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑ Ποίηση Αδδαίου ιστορίες Αλεξάνδρου διαφόρων Παλλαδίου περί της Ινδίας Γεώργιος Κλόντζας, Γιώργος Σεφέρης, Νίκος Συριακά αποκαλυπτικά Μακεδόνα, Βασίλειες εποχών από Πτολεμαίο, Κλείταρχο, Εθνών και Βραχμάνων (5ος Αλέξανδρος Σούτσος, Καζαντζάκης, Νίκος κείμενα, Res Gestae Εφημερίδες, ιστορία Αριστόβουλο, Μαρσύα, Διόδωρου κ.ε.), Αλέξανδρος επικού Λέων Μελάς, Γεώργιος Εγγονόπουλος, Ανδρέας Alexandri Macedonis Αλεξάνδρου από Σικελιώτη, Κούρτιο Ρούφο, Αρριανό ακριτικού κύκλου, Τερτσέτης, Κωστής Εμπειρίκος, Γιάννης Ιουλίου Βαλέριου (340 Καλλισθένη, Συμβουλές κ.α., Πῶς Ἀλέξανδρος ἤχθη βυζαντινά χρονικά και Παλαμάς κ.α. Ρίτσος, Οδυσσέας Ελύτης, μ.Χ.), ποικίλα λατινικά Θεόπομπου Χίου, Ρητορική Ονησίκριτου, Περί της Αλεξάνδρου και χρονογραφίες, Όμηρος Μπεκές, Γιώργος λογοτεχνήματα από 4ο προς Αλέξανδρο Αναξιμένη, Ηφιστίωνος μεταλλαγής Έφιππου, Τα αποκαλυπτικά κείμενα, Χρονάς, Κυριάκος αι. μ.Χ., ποικίλα δυτικά ποίημα Εις τον Μακεδόνα κατ’ Αλέξανδρον Λέοντος Βυζαντίου, ποίηση Διόσκουρου, Ιωάννη Ζαχαρενάκης κ.α. (βλέπε λογοτεχνήματα από 9ο Αλέξανδρον Πύρρωνος σπαράγματα παπύρων μυθικών Τζέτζη, Μανουήλ Φιλή, αναλυτικά κεφ. 4.6.1). αι. κ.ε., (βλέπε κεφ. 5.3, Ηλείου καταγραφών Αλεξάνδρου 3ου αι. συλλογές αποφθεγμάτων, 5.7), δυτική και π.Χ., «Επιστολή Αλεξάνδρου στους Λεξικό της Σούδας, ανατολική Ρόδιους» (3ος -2ος αι. π.Χ.), Αλληλογραφία Αλεξάνδρου ιστοριογραφία, Χίλιες και «Διαθήκη Αλέξανδρου», «θάνατος και Δινδίμου, Διαθήκη του Μία Νύχτες, Πέρσες του Αλέξανδρου», «Κατάλογος Αλέξανδρου, Τιμαρίων, μεσαιωνικοί λογοτέχνες Πόλεων» (που ίδρυσε), επιστολές Διήγησις Αλεξάνδρου μετά Φιρντουσί, Νιζάμι, Αλεξάνδρου, → ελληνιστική εποχή, Σεμίραμις βασίλισσας (13ος - Νταλαχούι, Τζααμί, επιστολικό Μυθιστόρημα 2ου αι. π.Χ.; 15ος) (βλέπε αναλυτικά Καζάκος ποιητής Abai (Juanno), επιγράμματα Παλατινής κεφ. 3.2, 3.4), εγκώμια Kunanpaiuty, Ρώσοι Ανθολογίας, Θέωνας (Προγυμνάσματα, βυζαντινών αυτοκρατόρων ποιητές Βαλερί 1ος μ.Χ.), Βίος των Βραχμάνων, Δίων (βλέπε κεφ. 3.3) κ.α. Μπριούσοβ, Μιχαήλ

625 Χρυσόστομος (Περί Βασιλείας, 103 Κουζμίν, κ.α. μ.Χ., Περί των Αλεξάνδρου Αρετών), Πλούταρχος (Βίος Αλέξανδρου + Περί Αλεξάνδρου Τύχης ή Αρετής), Αμυντιανός (Εἰς Ἀλέξανδρον, 2ος αι. μ.Χ.), Αρριανός ο εποποιός (Αλεξανδριάδα), Λουκιανός (Νεκρικοί Διάλογοι), Εις τον των Μακεδόνων βασιλέα Αλέξανδρον Πραξαγόρα (4ος αι.), Ιουλιανός (Συμπόσιον) κ.α. ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΣ ΡΗΤΟΡΙΚΗΣ ΧΡΗΣΗΣ Δημηγορίες Αλεξάνδρου, Άππιος Κλαύδιος (280 π.Χ.), Μέγας Βασίλειος, Ιωάννης Μάρκος Μουσούρος, Χρήστος Σαρτζετάκης, Άγιος Ιερώνυμος (347- αναφορές Αθηναίων λόγοι Αιτωλού Χλαινέα και Χρυσόστομος, Γρηγόριος Τζανέ Κορωναίος, Δημήτριος Γεωργαντάς, 420), Αυγουστίνος, ρητόρων Δημοσθένη, Ακαρνάνα Λυκίσκου 211 π.Χ., Ναζιανζηνός, Γρηγόριος Νύσσης, Ελληνικό Κολλέγιο Ρώμης, Άδωνις Γεωργιάδης κ.α. Τουρκμένος λόγιος Υπερείδη, Δείναρχου, Κοϊντιλιανός, Σενέκας, Θέωνας Γρηγόριος Παλαμάς, Μάξιμος Φραγκίσκος Σκούφος, Γιουσούφ Κχας Χαζίμπ, Δημάδη κ.α. (Προγυμνάσματα, 1ος μ.Χ.), Δίων Ομολογητής, Στέφανος Γεώργιος Κονταρής, πρίγκιπας Κάι Κάους Χρυσόστομος (Περί Βασιλείας, Σγουρόπουλος, Μιχαήλ Ψελλος, Μελέτιος Πηγάς, Κύριλλος Ιμπν Ισκαντάρ (11ος), 103 μ.Χ.), Πλούταρχος (Περί πατριάρχης Κων/πολεως Λούκαρης, Ιερώνυμος Ινδός λόγιος Ζιαντίν Αλεξάνδρου Τύχης ή Αρετής), Φιλόθεος Κόκκινος, Νικήτας Κομνηνός, Επιφάνιος Βαρνί (14ος), Ρώσος Αίλιος Αριστείδης (2ος αι. μ.Χ.), Μάγιστρος, Νικηφόρος Δημητριάδης, Πέτρος πρόεδρος Βλαντιμίρ Αμυντιανός, Ιουλιανός Βασιλάκης, Νικήτας Χωνιάτης, Χοϊδάς, Δοσίθεος Νοταράς, Πούτιν, πρόεδρος (πανηγυρικός για Κωνστάντιο Μιχαήλ Χωνιάτης, Θεόδωρος Β΄ Μιχαήλ Μακεδών, ελληνορθόδοξου “Levant Β΄), Λιβάνιος (επιστολογραφία, Λάσκαρης, Θεόδωρος Μετοχίτης Ευγένιος Βούλγαρης κ.α. Party” Ρόντριγκ – επικήδειος για Ιουλιανό, λόγοι Δημήτριος Κυδώνης, Γρηγόριος (βλέπε κεφ. 4.2, 4.4) Δημήτρης Ελ Χούρι στους Κωνστάντιο, Κώνσταντα Κύπριος, Μανουήλ (2014) κ.α. και Θεοδόσιο, προγυμνάσματα, Παλαιολόγος, Γεώργιος 4ος αι. μ.Χ.), Θεμίστιος (λόγος σε Σχολάριος, Βησσαρίων, ρωμαϊκή σύγκλητο, 376 μ.Χ.), Κωνσταντίνος ΙΑ΄ Παλαιολόγος Ιμέριος (προγυμνάσματα) κ.α. κ.α. (βλέπε αναλυτικά κεφ.3.2, 3.4), συγγραφείς - υμνητές βυζαντινών αυτοκρατόρων (βλέπε κεφ. 3.3) ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΣ ΤΕΧΝΗΣ Προσωπογράφοι Κεφαλή Αλέξανδρου –Ηρακλή Ποικίλες παραστάσεις της Πανελλήνιες Γιαννούλης Χαλεπάς Ως Φαραώ στα ανάγλυφα Αλεξάνδρου εν ζωή: Σπάρτης, κεφαλή Αλέξανδρου – ανάληψης του Αλέξανδρου μεταβυζαντινές (Αλέξανδρος – Αγία του Λούξορ, βουδιστικό γλυπτική: Λύσιππος Ηρακλή ιερού Ηρακλή Παγκράτη (ανάγλυφα, χρυσά δαχτυλίδια, τοιχογραφίες εκκλησιών, Βαρβάρα, Αλέξανδρος ζων ανάγλυφο, ευρήματα (σύνταγμα μάχης (Ιλισός, τέλος 4ου αι. π.Χ.), ελεφαντόδοντο, ζωγραφικές εικόνες (16ος – 19ος και νεκρός), Νίκος τάφων Κουσάν σε Tillya Γρανικού, 7 συνθέσεις Κεφαλή Μεγάρων (τέλη 4ου αι. παραστάσεις σύμφωνα με τον αιώνας), μικρογραφίες Εγγονόπουλος Tepe (αρχές 1ου μ.Χ.),

626 Αλέξανδρου με Φίλιππο, π.Χ.), σαρκοφάγος του Ψελλό κ.α.), Καμέος Βρετανικού Γεωργίου Κλότζα (τέλη (Αλέξανδρος –Παύλος κοπτικό ύφασμα 7ου μ.Χ., Αλέξανδρος δορυφόρος κ.α.) Αλέξανδρου (Σιδώνα, τέλη 4ου Μουσείου (4ος -7ος), στήλη 16ου αιώνα), Μελάς, Αλέξανδρος και ποικίλες δυτικές Λεωχάρης (άγαλμα αι. π.Χ.), μακεδονική ασπίδα με Ηράκλειου –Αλέξανδρου (7ος), κωνσταντινουπολίτικα Βουκεφάλας) Φώτης παραστάσεις της Αλεξάνδρου Φιλιππείου επιγραφή ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΥ, μικρογραφία χειρογράφου Αγ. αργυροχοεία 18ος -19ος Κόντογλου (διάφορες ανάληψης από 9ο αιώνα Ολυμπίας + κεφαλή νομισματοκοπία Πτολεμαίου, Αικατερίνης Σινά (11ος), αι., μονόφυλλο Ρήγα συνθέσεις, 1938-39), κ.ε., σε γαλλικό Μουσείου Ακροπόλεως;) Σελεύκου, Λυσιμάχου κ.α. μικρογραφίες κώδικα Barocci (1797), απεικόνιση Παύλος Παντελάκις κουκλοθέατρο (1344), Ζωγραφική: Απελλής: ελληνιστικών ηγεμόνων και 17, μικρογραφίες χειρογράφου προτομής σε μικρογραφία (Αλέξανδρος ως μαθητής άγαλμα στην «Όμορφη Αλέξανδρος –κεραυνοφόρος πόλεων (βλέπε κεφ. 2.4.2. - ελληνικού ινστιτούτου Βενετίας, χειρογράφου Μονής του Αριστοτέλη, 1954), Κρήνη» της Νυρεμβέργης και ένθρονος, (Έφεσος), 2.4.3), νομίσματα Κοινού μικρογραφίες χειρογράφου Δουσικού (περ. 1800), Αλέκος Φασιανός, Μποστ (1370), ρωσικές Αλέξανδρος –Νικητής, Μακεδόνων 218 -246 μ.Χ., «Κυνηγετικών» ψευδο- επίτιτλο κόσμημα βιβλίου (Αλέξανδρος και παραστάσεις ανάληψης, Αλέξανδρος Διόνυσος, σύμπλεγμα Αλέξανδρου και Οππιανού, ελεφαντοστέϊνο Κωνστάντιου (1803), Διογένης, Αλέξανδρος και μικρογραφίες περσικών σκηνή μάχης Γρανικού, Κρατερού σε κυνήγι (Δελφοί, κιβώτιο Darmstadt, ακρόπρωρο ναυαρχίδας Γοργόνα, Αλέξανδρος και και δυτικών κ.α., πίνακας γάμων Πλούταρχος), κεφαλή ελεφαντοστέϊνο κιβώτιο Μιαούλη (1816), Ρωξάνη), Δημήτριος χειρογράφων Αλεξάνδρου – Ρωξάνης Γιαννιτσών, ελεφαντοστέινη S.Trinita La Cava, χαλκογραφία Ιωάννη Αρμακόλας (γλυπτός Μυθιστορήματος, του Αέτιου (324 π.Χ.), κεφαλή Αλεξάνδρου με λεοντή διακοσμητικές παραστάσεις Κορωναίου βιβλίου καβαλάρης Αλέξανδρος), μικρογραφίες, αρμενικού πίνακες νεαρού από Τατζικιστάν (3ος π.Χ. αι.), αγγείων (Αθήνα, Θεσσαλονίκη, Διονυσίου Πύρρου (1846), Γ. Προκοπίου – χειρογράφου Αλέξανδρου με Φίλιππο κεφαλές Βολάντζας, Βρετανικού Κων/πολη), τοιχογραφίες χαλκογραφία εικόνας Αλέξανδρος Αδελφότητας και Αθηνά των Νικία και Μουσείου (3ος αι. π.Χ.), άγαλμα παλατιών (διασκευή Αλέξανδρου Ιωάννη Αλεξανδράκης - Γιάννης Μεχιταριστών 14ου αι., Αντίφιλου, τοιχογραφία Αλεξάνδρου –Πανός Πέλλας, Grottaferrata Διγενή Ακρίτη), Κορωναίου (1849), Νίκου (συνθέσεις με τις σερβικού χειρογράφου νεαρού Αλέξανδρου - άγαλμα Αλέξανδρου από Δημήτρης Δαβαρούχας, μάχες του Αλέξανδρου), 15ου αι., Μιχαήλ κυνηγού Βεργίνας Αντίοχο Α΄ Κομμαγηνής (69-36 ιχνογράφημα Αθανασίου σταμπωτά υφάσματα Άγγελος, Ραφαήλ, Χαρακτική: Πυργοτέλης, π.Χ.), ανάγλυφο «ασπίδας Ιατρίδη, πιάτο – εργαστηρίων Τυρνάβου κύκλος του Βερόκκιο, Αλέξανδρος –κεραυνοφόρος Chigi», αφιέρωση αγάλματος παραγγελία αδερφών (1920-1960), τοιχογραφίες Ρούμπενς, Ρέμπραντ, και πάνοπλος ασημένιου Αλέξανδρου - Δία σε Ολυμπία από Καλοκαιρινού (1878), εκκλησιών (Σισώης σε Charles de Brun, Andy 10δραχμου Βαβυλώνας ανώνυμο Κορίνθιο (44 π.Χ.), Σωτήρης Χρηστίδης (γάμος τάφο Αλέξανδρου), Warhol και πολλοί άλλοι Νομισματική: νομίσματα κεφαλή Αλέξανδρου –Ηρακλή Αλέξανδρου –Ρωξάνης), ζωγραφική σύνθεση δυτικοί ζωγράφοι, Αλεξάνδρου (βλέπε από Έφεσο (1ος μ.Χ. αι.), κέντημα Χατζάκου (1902), Θεόφιλου -Αλέξανδρου χαράκτες και γλύπτες αναλυτικά κεφ. 2.4.1). Ρωμαϊκές αλεξάνδρειες κεφαλές πίνακες του Θεόφιλου, Τάσου Ζωγράφου, (βλέπε κεφ. 5.7), ποικίλες Έρμπαχ, Βερολίνου, Θάσου κ.α., τοιχογραφία Παπαγιάννη Ευθύμιος Βαρλάμης ρωσικές παραστάσεις Αλέξανδρος –Ροντανίνι (;), Νυμφαίου (1917-1924) (ποικίλες αλεξάνδρειες (βλέπε κεφ. 5.10), έφιππος Αλέξανδρος –κτίστης προτομές και πίνακες), ανδριάντας και προτομή Αλεξάνδρειας (Νικόλαος από Πάνος Βαλσαμάκης στη σύγχρονη Μύρα), μαρμάρινο άγαλμα (έφιππος Αλέξανδρος), Ε. Αλεξάνδρεια της Αλεξάνδρειας, χρυσό άγαλμα Μουστάκας (έφιππος Αιγύπτου, ταινία Αλεξάνδρου στα Τάξιλα της ανδριάντας, 1974), “Alexander the Great” του Ινδίας (Φιλόστρατος), Κων/νος Παλαιολόγος Robert Rossen (1956), αλεξάνδρεια ερμαϊκή στήλη (έφιππος ανδριάντας), Δ. ταινία Alexander του Λούβρου, Μουσείου Κων/πολης, Καλαμάρας (έφιππος Όλιβερ Στόουν (2004) Αλέξανδρος δορυφόρος Αλέξανδρος), Ιωάννης κ.α. τοιχογραφίας Πομπηίας γάμων Βράνος (ζωγραφικές Αλεξάνδρου -Στάτειρας, συνθέσεις), Ν. Δογούλης μπρούτζινα αγαλματίδια (Αλέξανδρος ως μαθητής

627 Αλέξανδρου δορυφόρου Λούβρου, του Αριστοτέλη, 1969) κ.α. Πάρμας κ.α., 17 αντίγραφα Έλληνες καλλιτέχνες, Αλέξανδρου –Αιγίοχου, διάφοροι έφιπποι μπρούτζινο αγαλαμτίδιο ανδριάντες και μνημεία, έφιππου Αλεξάνδρου νεοελληνικά κόμικς κ.α. (Καμπούλ), ελληνιστικό μπρούτζινο σύμπλεγμα Ο Αλέξανδρος δαμάζει το Βουκεφάλα (Φλωρεντία), ρωμαϊκό ανάγλυφο Αλέξανδρος και Διογένης, πίνακας «Η Μάχη του Ισσού» της Ελένης από την Αίγυπτο, πίνακες με Αλέξανδρο και γιατρό Φίλιππο (Κούρτιος Ρούφος), ψηφιδωτό Μάχης Ισσού στην Πομπηία (τέλη 2ου αι. π.Χ.), μορφή Αλεξάνδρου ως πρότυπο απόδοσης νεαρών ανδρών, ηγετών, χρυσά μετάλλια Ταρσού και Αμπουκίρ, Αλέξανδρος με σφαίρα οικουμένης (αναφορά Ταλμούδ, 4ος αι. μ.Χ.), ψηφιδωτό γέννησης Αλέξανδρου Ballbek Λιβάνου (τέλη 4ου –αρχές 5ου αι. μ.Χ.) κ.α.

628 ΚΕΡΑΣΦΟΡΟΣ ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΣ Αλέξανδρος με αμφίεση ασημένια 4δραχμα, χρυσοί Καμέος Βρετανικού Μουσείου Παραδόσεις Μυτιλήνης Χαρτονόμισμα (1941), ευρήματα τάφων και κέρατα του Άμμωνα στατήρες, χάλκινα νομίσματα (4ος -7ος), στήλη Ηράκλειου – +Τραπεζούντας, Δημήτριος νόμισμα (1990), μετάλλιο, Κουσάν σε Tillya Tepe, (Αθήναιος), χρυσό Πτολεμαίου 320 -315 π.Χ., Αλέξανδρου (7ος), Γοβδελάς γραμματόσημο, ανάγλυφη Τοιχογραφία Φαγιάζ μετάλλιο Mir Zakah 325- σαρκοφάγος του Αλέξανδρου ελεφαντοστέινο κιβώτιο κεφαλή Η. Πράσατζη Τεπά Περσία (1ος -3ος 323 π.Χ. (;) τέλους 4ου αι. π.Χ., χρυσό S.Trinita La Cava (12ος) (1994), έργο Ε. Βαρλάμη, μ.Χ.), προφητεία Δανιήλ, δαχτυλίδι τέλους 4ου αι. π.Χ. τελετή έναρξης Αθήνα αιθιοπικό + συριακό (Νέας Υόρκης), νομίσματα 2004 (Δ. Παπαϊωάννου), Μυθιστόρημα, Κοράνι + Λέσβου τέλη 4ου π.Χ. (;), έφιππος ανδριάντας γραπτή αραβική δαχτυλιόλιθος Ashmolean τέλη Ιωάννη Αλκαίου στα παράδοση, αραβικό 4ου π.Χ., νομίσματα Λυσιμάχου Γιαννιτσα (2009), έμβλημα νόμισμα Μαρόκου (8ος), 297 - 281 π.Χ., πήλινο ειδώλιο Δήμου Θες/νικης, Σαχνάμε Φιρντουσί οίκου “Christies” 3ου αι. π.Χ., έμβλημα οργανισμών (Περσία), ευρωπαϊκή μακεδονικά ρωμαϊκά αργυρά /συλλόγων, αθλητικών σφραγιδογλυφία 17ου - 4δραχμα 90 -70 π.Χ., νομίσματα συλλόγων στη 18ου αιώνα, Σουδανοί Κοινού Μακεδόνων 218-246 Μακεδονία, σκίτσο Χ. Χαντάντα –Ουά, μ.Χ., ρωμαϊκή κεφαλή Γιαννόπουλου, ανάγλυφο Νοχουρίτες Κοπεγχάγης, χρυσά μετάλλια μνημείο Καβάλας, Τουρκμενιστάν, στίχοι Ταρσού και Αμπουκίρ (αρχές Λεκάνης Καβάλας, τραγουδιού Iskander D’hul 3ου αι. μ.Χ.), χρυσό περίαπτο κρήνες, μπρελόκ, Karnon των Nile Βαλτιμόρης (3ος -4ος μ.Χ.), μπλουζάκια ρωμαϊκά contorniati (4ος αι. μ.Χ.)

629

630 Υπομνημα χάρτη 1: τόποι, τεκμήρια και χρονολόγηση 1. Θεσσαλονίκη: επιγραφές σε βάσεις αγαλμάτων, 2ος -3ος μ.Χ. αιώνας 2. Βέροια: επιγραφές, γιορτές – Ολύμπια Αλεξάνδρεια -, νομίσματα και μετάλλια (;) Κοινού Μακεδόνων, απεικονίσεις ναού με λατρευτικό άγαλμα Αλέξανδρου. 3. Πέλλα: Αλέξανδρος –Παν οικειακής λατρείας, πρώιμη ελληνιστική εποχή, επιγραφή, χαράγματα μακεδονικού τάφου Δ΄ ανατολικού νεκροταφείου 3ου αι. μ.Χ. 4. Σκοπός Φλώρινας: ενεπίγραφο ανάγλυφο, 3ος αιώνας μ.Χ. 5. Κάτω Κλεινές Φλώρινας: ενεπίγραφο ανάγλυφο, 3ος αιώνας μ.Χ. 6. Θάσος: επιγραφή → Αλεξάνδρεια, τέλη 4ου π.Χ. αιώνα, λατρευτικό άγαλμα (;) 2ου μ.Χ. αιώνα 7. Vlahcani, επαρχία Βέλες, Σκόπια: επιγραφή 3ου αιώνα μ.Χ. 8. Φιλιππούπολη: αγώνες και λατρεία Κοινού Θρακών, αρχές 3ου αιώνα μ.Χ. 9. Οδησσός (Βουλγαρία): συλλατρεία Αλεξάνδρου –Καρακάλλα, αρχές 3ου αιώνα μ.Χ. 10. Ρόδος: επιγραφές (ιερέας Αλέξανδρου και Πτολεμαίων) 220 π.Χ., αγώνες και γιορτές 11. Κως: επιγραφή μέσων 3ου αιώνα π.Χ. ναός Αλέξανδρου, συλλατρεία με Πτολεμαίους 12. Μυτιλήνη: ψήφισμα 324 -323 (;) π.Χ. για γιορτή στα γενέθλια του Αλέξανδρου, Αλέξανδρος –κερασφόρος σε νομισματοκοπία(;) 13. Κλαυδιούπολη –Βιθύνιον (;): βωμός με επιγραφή Αλεξάνδρου 14. Νίκαια Βιθυνίας: νομίσματα Αλέξανδρου –κεραυνοφόρου, 2ος αιώνας μ.Χ. 15. Ίλιον: φυλή με ονομασία Αλέξανδρου, ρωμαϊκοί χρόνοι 16. Αλεξάνδρεια Τρωάδας: Αλέξανδρος –Κτίστης σε νομίσματα πόλης, αρχές 4ου αιώνα μ.Χ. 17. Μαγνησία Σιπύλου (;): Αλεξάνδρεια 18. Ερυθρές Ιωνίας: θεοποίηση Αλεξάνδρου εν ζωή από Μαντείο Ερυθρών, επιγραφές «ιερέα Αλεξάνδρου» και Αλεξάνδρειων, 3ου αιώνα π.Χ. 19. Κλαζομενές: επιγραφή Αλεξάνδρειων, 3ου αιώνα π.Χ. 20. Σμύρνη: αναφορές Παυσανία σε Αλέξανδρο ως κτίστη, νομίσματα με παραστάσεις Αλέξανδρου –κτίστη, 244- 249 μ.Χ. 21. Τέως: ιερό άλσος Αλέξανδρου και τέλεση Αλεξάνδρειων αγώνων (Στράβωνας, 1ος αιώνας π.Χ.) 22. Έφεσος: πίνακας Αλέξανδρου –κεραυνοφόρου του Απελλή (τέλη 4ου π.Χ. αιώνα), επιγραφή ιερεά Αλέξανδρου αρχών 2ου αιώνα μ.Χ. 23. Πριήνη: επιγραφή ιερού Αλέξανδρου, 150 μ.Χ. 24. Βαργύλια Καρίας: επιγραφή με αναφορά σε άγαλμα και λατρεία «θεού Αλέξανδρου» 2ου -3ου αιώνα μ.Χ. 25. Βουβών Λυκίας: άγαλμα Αλεξάνδρου σε κτήριο αυτοκρατορικής λατρείας, ρωμαϊκοί χρόνοι 26. Απολλωνία Πισιδίας: νομίσματα με Αλέξανδρο κτίστη, αρχές 3ου αιώνα μ.Χ. 27. Δήλος (;) αφιέρωμα συντάγματος αγαλμάτων «προγόνων» μεταξύ των οποίων και του Αλέξανδρου (;) από τον Αντίγονο Γονατά, γύρω στα μέσα 3ου αιώνα π.Χ. 28. Μεγαλόπολη: ιερό Αλέξανδρου, τέλη 4ου αιώνα π.Χ. 29. Μεσσήνη: ενεπίγραφη βάση αγάλματος Αλεξάνδρου και συλλατρεία Αριστομένη, αναφορές Παυσανία (2ος αιώνας μ.Χ.)

631 30. Αύγιλα Λιβύης: πλήθος ιερέων, θυσίες σε ναούς Αλεξάνδρου και Άμμωνος ως τα χρόνια του Ιουστινιανού (6ος αιώνας μ.Χ., Προκόπιος) 31. Μαντείο Άμμωνος, Σίβα: λστρεία Αλέξανδρου (Δωρόθεος, ά μισό 4ου αιώνα μ.Χ.) 32. Όαση Μπαχαρίγια,Αίγυπτος: λατρεία Αλέξανδρου –Φαραώ σε ναό του 33. Λούξορ Αιγύπτου: παραστάσεις –ιερογλυφική επιγραφή Αλεξάνδρου ως «τέλειου Θεού», γιου του Άμμωνα Ρα στο ιερό Μπαρκ, τελευταίο τέταρτο 4ου αιώνα π.Χ. 34. Ερμουπολη Αιγύπτου: συλλατρεία Αλεξάνδρου –Ερμή –Θωθ, άγαλμα μουσείου Princepton, ειδώλια Αλεξάνδρου –Αιγίοχου 35. Kom Madi, περιοχή Φαγιούμ: τάφος μακεδονικού τύπου με ζωγραφικό διάκοσμο Αλέξανδρου Αιγίοχου, τέλη 2ου αιώνα π.Χ. 36. Ναύκρατις (;): παραστάσεις λατρευτικού αγάλματος σε νομίσματα, τέλη 4ου αιώνα π.Χ. 37: Μέμφις (;): παραστάσεις λατρευτικού αγάλματος σε νομίσματα, τέλη 4ου αιώνα π.Χ. 38 Αλεξάνδρεια: θυσίες Πτολεμαίου Α,΄ νομίσματα με παραστάσεις κερασφόρου Αλεξάνδρου τέλη 4ου αιώνα π.Χ., ., πάπυρος με αναφορά σε ιερέα Αλεξάνδρου 295 π.Χ., επιγραφή –νομοθέτημα για ιερό Αλέξανδρου μέσων 3ου αιώνα π.Χ πάπυροι για δυναστική λατρεία ως το 55 μ.Χ., πάπυρος για ιερό Αλέξανδρου 120 -121 μ.Χ. 39 Θούμις, ανατολικό Δέλτα του Νείλου: οικειακή λατρεία με ειδώλιο Αλέξανδρου και βωμό 196 -180 π.Χ. 40 Καισάρεια Λιβάνου: ναός Αλέξανδρου και γιορτές Αλεξάνδρειων, (Historia Augusta, εποχή Αλεξάνδρου Σεβήρου, 222-235 μ.Χ.). 41 Καπιτωλιάδα –Δίον: σε νομίσματα ως «γενάρχης» τέλη 2ου –αρχές 3ου αιώνα μ.Χ. 42 Γέρασα: σε νομίσματα ως κτίστης, τέλη 2ου –αρχές 3ου αιώνα μ.Χ. 43 Ρώμη: λατρεία από Αλέξανδρο Σεβήρο, αποδοχή Αλεξάνδρου ως 13ου θεού από ρωμαϊκή σύγκλητο, επιγραφή Alexander Filius Dei σε contorniati (β΄ μισό 4ου αιώνα μ.Χ.).

632

633 ΥΠΟΜΝΗΜΑ ΧΑΡΤΗ 2: ΒΥΖΑΝΤΙΝΕΣ ΚΑΙ ΜΕΤΑΒΥΖΑΝΤΙΝΕΣ / ΣΥΓΧΡΟΝΕΣ ΠΑΡΑΣΤΑΣΕΙΣ ΤΟΥ ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΥ ΣΕ ΝΑΟΥΣ –ΜΝΗΜΕΙΑ –ΕΙΚΟΝΕΣ. 1. Σταυρόσχημο μαρτύριο σε Καταλύματα Πλακωτού, Ακρωτήρι, Κύπρος, στήλη Ηράκλειου –Αλέξανδρου, μέσα 7ου αιώνα 2. Άγιος Γεώργιος Περαχωρίτης Κακοπετριάς, Κύπρος, Σισώης και Αλέξανδρος, αρχές 16ου αιώνα 3. Αγία Σοφία (;) Κωνσταντινούπολης, ανάγλυφη παράσταση ανάληψης του Αλέξανδρου, 10ος -13ος αι. 4. Τράπεζα Μονής Εικοσιφοίνισσας Παγγαίου, Σισώης και Αλέξανδρος, β΄ μισό 20ου αιώνα. 5. Καθολικό Μονής Χιλανδαρίου Αγίου Όρους, Σισώης και Αλέξανδρος, 18ος -19ος αιώνας (σέρβικη παράσταση) 6. Καθολικό Μονής Φιλοθέου Αγίου Όρους, Χάρος με Αλέξανδρο, 1765 7. Τράπεζα Μονής Μεγίστης Λαύρας Αγίου Όρους, ένθρονος Αλέξανδρος «Βασιλεύς Ελλήνων», έργο Θεοφάνους του Κρητός, 1535-1541 8. Καθολικό Μονής Διονυσίου Αγίου Όρους, + παρεκκλήσι Αγίου Ιωάννη Θεολόγου, Σισώης και Αλέξανδρος, 1615 9. Καθολικό Μονής Γρηγορίου Αγίου Όρους, Χάρος με Αλέξανδρο, 18ος αι. 10. Καθολικό Μονής Ξηροποτάμου Αγίου Όρους, Αλέξανδρος σε Τέσσερις Βασιλείς, 1779, +Σισώης και Αλέξανδρος, 1783 11. Καθολικό Αρχαγγέλων Μονής Δοχειαρίου Αγίου Όρους, ανάληψη του Αλέξανδρου, 10ος -11ος αι. + Αλέξανδρος «Βασιλεύς Ελλήνων» σε Τέσσερις Βασιλείς, 1568 12. Ναός Αγίου Δημητρίου σε Παλατίτσα Ημαθίας, Αλέξανδρος σε Τέσσερις Βασιλείς, 1570-1592 13. Ναός Αγίου Αχιλλείου σε Πεντάλοφο Κοζάνης, Αλέξανδρος σε Τέσσερις Βασιλείς +Σισώης και Αλέξανδρος, 1744 14. Ναός Αγίου Νικολάου Βελβεντού Κοζάνης, Σισώης και Αλέξανδρος, 1588 15. Ναός Αγίου Νικολάου Τσαριτσάνης, Αλέξανδρος σε Τέσσερις Βασιλείς + Σισώης και Αλέξανδρος, 1615 16. Μονή Βαρλαάμ Μετεώρων, Σισώης και Αλέξανδρος, 1566 17. Ναός Κοιμήσεως Θεοτόκου Καλαμπάκας, Σισώης και Αλέξανδρος, 1573 18. Παρεκκλήσι Αγίου Γεωργίου ναού Αγίου Δημητρίου στο Καστρί της Λάρισας, έφιππος Αλέξανδρος στον κερασφόρο Βουκεφάλα 19. Ναός Αγίου Γεωργίου Λεύκης Καρδίτσας, έφιππος Αλέξανδρος σε κερασφόρο Βουκεφάλα, μέσα 18ου αι. 20. Χαλκίδα, ανάγλυφη παράσταση ανάληψης Αλέξανδρου, άγνωστη αρχική θέση, 12ος αι. 21. Θήβα, ανάγλυφη παράσταση ανάληψης Αλέξανδρου, άγνωστη αρχική θέση, 10ος -12ος αι. 22. Νάξος, ναοί Αγίου Ιωάννη και Παναγίας Καστριανής, Σισώης και Αλέξανδρος 23. Μονή Πανταχράντου Μεγάρων, Σισώης και Αλέξανδρος 24. Μονή Παναγίας Αρτοκώστα Κυνουρἰας, Σισώης και Αλέξανδρος 25. Μυστράς, Ναός Αγίου Δημητρίου –Μητρόπολη – ανάληψη του Αλέξανδρου, 10ος -11ος αι. + Περίβλεπτος, ανάληψη του Αλέξανδρου, 14ος αι. 26. Άγιος Ιωάννης Τράχηλας Μάνης, ανάληψη του Αλέξανδρου, 11ος -12ος αι. 27. Ναός Αγίου Ιωάννη Θεολόγου σε Μεγάλα Βραγγιανά Ευρυτανίας, Σισώης και Αλέξανδρος, 1649

634 28. Καθολικό Μονής Ευαγγελισμού Θεοτόκου Βύλιζας Ματσουκίου, Σισώης και Αλέξανδρος, αρχές 18ου αι. 29. Ναός Κοιμήσεως Θεοτόκου στο Κουκούλι Ζαγορίου, Σισώης και Αλέξανδρος, 1788 30. Ναός Αγίου Νικολάου στην Κούργιανη Αλβανίας, ανάληψη του Αλέξανδρου, 12ος – αρχές 13ου αι. 31. Βενετία: α. Ναός Αγίου Μάρκου, βυζαντινή ανάληψη του Αλέξανδρου, 12ος αι. + βυζαντινή σμάλτινη ανάληψη του Αλέξανδρου στο Pala d’ Oro, 11ος αι. β. Κοιμητήριο Ελληνικής Κοινότητας Βενετίας, Σισώης και Αλέξανδρος, 1865. 32. Μονή Παναγίας, Κολυμβάρι Χανίων: Αλέξανδρος σε Τέσσερις Βασιλείς, εικόνα, έργο της Κρητικής Σχολής. 33. Μονή Αρχαγγέλου Μιχαήλ, Θάσος: Σισώης και Αλέξανδρος, εικόνα, 1970. 34. Ναός Ευαγγελισμού της Θεοτόκου, πόλη της Ρόδου: Σισώης και Αλέξανδρος, τοιχογραφία, 1951-1961. 35. Μονή Πλατυτέρας Κέρκυρας: Αλέξανδρος σε Τέσσερις Βασιλείς, εικόνα Δευτέρας Παρουσίας Γεωργίου Κλόντζα, 16ος αιώνας. 36. Παρεκκλήσι οικογένειας Πεσματζόγλου ναού Αγίας Ειρήνης Κηφισιάς: Σισώης και Αλέξανδρος, τοιχογραφία του Φώτη Κόντογλου, 1938-39.

635

636 Υπόμνημα χάρτη 3: νεοελληνικές παραδόσεις για τον Αλέξανδρο. 1. Καρωτή Έβρου: δημοτικό τραγούδι + χορός για την άλωση της Πόλης (Αλέξανδρος με Κων/νο Παλαιολόγο) 2. Κορνοφωλιά Έβρου: πέρασμα Μεγάλου Αλεξάνδρου 3. Τυχερό Έβρου: πέρασμα Μεγάλου Αλεξάνδρου 4. Κομοτηνή: επωδή + Αλέξανδρος –κτίστης (Ε. Τσελεμπή, 17ος αιώνας) 5. Ξάνθη: παράδοση γεροντοκτονίας (Μυθιστόρημα) + τα χνάρια του Βουκεφάλα σε βράχο (μοναστήρι Παναγίας Παρθενου) 6. Κιμμέρια Ξάνθης: τα χνάρια του Βουκεφάλα 7. Άβδηρα: κάθοδος στον Κάτω Κόσμο (Μυθιστόρημα) 8. Δράμα: θερινή κατοικία Αλέξανδρου (Ε.Τσελεμπή, 17ος αι.) 9. Μενοίκιο Όρος: το πρόσωπο του Αλέξανδρου (παράδοση Προσοτσάνης Δράμας) 10. Καλλιθέα Δράμας: ίχνη Βουκεφάλα (1964) 11. Κύργια Δράμας: Πηγές Μεγάλου Αλεξάνδρου (σύγχρονο τοπωνύμιο) 12. Κάμπος Φιλίππων: ο λόφος του Αλέξανδρου (πεδίο Μάχης Φιλίππων, 42 π.Χ.) 13. Υδροθεραπευτήριο /πηλοθεραπευτήριο Κρηνίδων: τα λουτρά του Μεγάλου Αλεξάνδρου 14. Ακρόπολη Φιλίππων: η ποτίστρα του αλόγου του Αλέξανδρου 15. Φίλιπποι: το κάστρο και παλάτι του Αλέξανδρου (ερείπια Βασιλικής Β΄) 16. Ορθόπετρα Φιλίππων: το παχνί του Βουκεφάλα +παράδοση Αλέξανδρου τεκνοποιού 17. Παλαιοχώρι Παγγαίου: το χωριό του Αλέξανδρου 18. Βρανόκαστρο Παλαιοχωρίου: το κάστρο του Αλέξανδρου 19. Νικήσιανη Παγγαίου: έθιμο κουδουνοφόρων Αράπηδων (τέχνασμα στη μάχη κατά του Πώρου, Μυθιστόρημα) 20. Καβάλα: πύργος του Αλέξανδρου + Αλέξανδρος –κτίστης (Bellon, Τσελεμπή, Dreux, 16ος -17ος αι.) 21. Ορφάνι Καβάλας: το κάστρο του Αλέξανδρου 22. Λακκοβίκια Παγγαίου: επωδή κατά του ανεμοστρόβιλου 23. Αλιστράτη Σερρών: οι πέτρες του Αλέξανδρου + παράδοση αφήγησης του Δάρη (Μυθιστόρημα) 24. Κορμίστρα Σερρών: πατημασιά του Αλέξανδρου στο βράχο 25. Σφελινό Σερρών: ίχνη Βουκεφάλα 26. Μανδήλιο Σερρών: ίχνη Βουκεφάλα 27. Γουρνικια Ροδολίβους: τόπος ανάπαυσης του Αλέξανδρου 28. Νιγρίτα Σερρών: οι πέτρες του Αλέξανδρου 29. Σιδηρόκαστρο: κάστρο του Φιλίππου + παράδοση συνέρευσης Ολυμπιάδος με Νεκτεναβώ (Μυθιστόρημα) 30. Σοχός Θεσσαλονίκης: έθιμο κουδουνοφόρων απογόνων στρατιωτών Μ. Αλεξάνδρου 31. Λίμνη Βόλβη: λουτρά του Αλέξανδρου + παράδοση γάμου του με την κόρη του Δαρείου 32. Σταυρός Χαλκιδικής: το βουνό του Αλέξανδρου 33. Ολυμπιάδα Χαλκιδικής νησί Καυκανάς: η κρυψώνα του Αλέξανδρου 34. Στρατώνι Χαλκιδικής: το σχολείο του Αλέξανδρου + παράδοση Ολυμπιάδος με Αριστοτέλη 35. Κάστρο –Καστελούδι (;) Μεγάλης Παναγιάς (Σεράϊ του Αγά): το νομισματοκοπείο του Αλέξανδρου 36. Χολομώντας: το βουνό του Αλέξανδρου

637 37. Πετράλωνα Χαλκιδικής: το ύψωμα του Αλέξανδρου 38. Πύργος Αγίου Βασιλείου Λαγκαδά: ο πύργος του Αλέξανδρου (προίκα για την κόρη του) 39. Θεσσαλονίκη: ιστορία ερμηνείας των «Μαγεμένων» (18ος αι.) 40. Άσσηρος Θεσσαλονίκης: Αλέξανδρος –Κτίστης 41. Παλιά Πέλλα: η βρύση του Αλέξανδρου 42. Ρωμαϊκή Πέλλα: τα λουτρά του Αλέξανδρου + Αλέξανδρος –αλεξίκακος (;) 43. Έδεσσα: τα θερινά λουτρά του Αλέξανδρου + παράδοση αθάνατου νερού 44. Άλωρο Αριδαίας: η γέφυρα του Αλέξανδρου 45. Σαρακηνή Πέλλας, θέση Κορυφή: τα ακόντια του στρατού του Αλέξανδρου 46. Λουτράκι: παράδοση θανάτου του Αλέξανδρου από δηλητήριο 47. Πλακενία Ναούσης: το σχολείο του Αλέξανδρου 48. Μίεζα Ναούσης: το σπήλαιο του Αλέξανδρου 49. Πιέρια Όρη: τα βουνά του Αλέξανδρου (ονομασία ως το 1715) 50. Καλλιπεύκη Ολύμπου: η πατημασιά του Αλέξανδρου 51. Κοζάνη: συνεύρεση Ολυμπιάδος με Νεκτεναβώ +γέννηση του Αλέξανδρου (Μυθιστόρημα) 52. Άλωνα Φλώρινας: Ολυμπιάδος με κερασφόρο Νεκτεναβώ +γέννηση του Αλέξανδρου (Μυθιστόρημα) 53. Καστοριά: παράδοση αθάνατου νερού + παράδοση επωδής –επίκλησης του Αλέξανδρου έναντι των νεράϊδων –αδερφών του 54. Καστοριά –βουνό: του βουνό του Αλέξανδρου 55. Δοτσικό Γρεβενών: ίχνη του Βουκεφάλα 56. Μεσολούρι Γρεβενών (θέση Γερικό): πετρωμένος Βουκεφάλας 57. Ελευθεροχώρι Γρεβενών, ποταμός Βενετικός: : βαθούλωμα από πήδημα Βουκεφάλα 58. Δραγοβίτσι (Πολυθέα) Καλαμπάκας: ίχνη του Βουκεφάλα +παράδοση οπτασίας Αλεξάνδρου / Αγίου Γεωργίου 59. Κουρεντοχώρια Ιωαννίνων: παράδοση δυσμορφίας Αλέξανδρου με τα αυτιά του Μίδα 60. Τζούμερκα Ιωαννίνων: Αλέξανδρος σε παράδοση φόνισσας –μάνας 61. Παραμυθιά Θεσπρωτίας: παράδοση Γοργόνας, αδερφής Αλέξανδρου 62. Αργυράδες Κέρκυρας: επωδή –επίκληση του Αλέξανδρου έναντι των νεραϊδων αδερφών του + παράδοση αθάνατου νερού 63. Κεφαλονιά: επωδή –επίκληση του Αλέξανδρου έναντι των νεραϊδων αδερφών του 64. Ζάκυνθος, Βολίμες: παράδοση θανάτωσης του Αλέξανδρου από τις αδερφές του με το «νερό του θανάτου» 65. Ζάκυνθος, Τραγάκι: Αλέξανδρος «γιος του Ήλιου», γίγαντας, «υβριστής», + παράδοση αθάνατου νερού 66. Ζάκυνθος, ακτογραμμή: βράχοι «Αλέξανδρος και Ρωξάνη» 67. Μεσολόγγι: επωδή για δάγκωμα αράχνης 68. Αράχωβα: παραμύθι (Μυθιστόρημα) 69. Παρνασσός: παραμύθι + παράδοση καθόδου στον Κάτω Κόσμο (Μυθιστόρημα) 70. Λιβαδιά: Αλέξανδρος –Κτίστης 71. Γαλαξίδι: Αλέξανδρος σε φυλακτά γυναικών (τέλη 18ου αιώνα) 72. Πορθμός Ευρίπου: Αλέξανδρος –Κτίστης 73. Αθήνα: μνημεία Αλέξανδρου (Ε. Τσελεμπή, 17ος αι.) + παράδοση Αλέξανδρου –Κέκροπα /Εριχθόνιου

638 74. Μέγαρα: Αλέξανδρος –κτίστης 75. Σούνιο Αττικής: το παλάτι του Αλέξανδρου 76. Καλάβρυτα, Φελλόη: παράδοση αδερφών του Αλέξανδρου 77. Γορτυνία Αρκαδίας: παράδοση αθάνατου νερού + νεράϊδες –αδερφές Αλέξανδρου 78. Ανδρίτσαινα Ηλείας: παράδοση κτισίματος της κόρης του Αλέξανδρου στο γεφύρι 79. Πύλος: παράδοση καθόδου στον Κάτω Κόσμο (Μυθιστόρημα) 80. Λακωνία: Σκυλοκέφαλοι (Μυθιστόρημα) 81. Σπάρτη: μαγικό παραμύθι 82. Σαντορίνη: κατάδυση του Αλέξανδρου στη θάλασσα (Μυθιστόρημα) 83. Δυτική Κρήτη: Αλέξανδρος –δρακοκτόνος 84. Λάκκοι Κυδωνίας: κατάδυση του Αλέξανδρου στη θάλασσα προς αναζήτηση του αθάνατου νερού (Μυθιστόρημα) 85. Ρέθυμνο: παράδοση αθάνατου νερού και Γοργόνας – Αρκούδας 86. Αξός Ρεθύμνου: επωδή 87. Βιάννος: Αλέξανδρος –κτίστης –ενώνει Μεσόγειο με Μαύρη Θάλασσα - + παράδοση δυσμορφίας Αλέξανδρου με αυτιά Μίδα 88. Καστέλλι Λασιθίου: παράδοση δυσμορφίας Αλέξανδρου με αυτιά Μίδα 89. Κατσιδώνι Σητείας: παράδοση δυσμορφίας Αλέξανδρου με αυτιά Μίδα 90. Κύπρος: κατάδεσμος –επωδή για διώξιμο αλεπούς, Αλέξανδρος σε παραλλαγή τραγουδιού του Θεοφύλακτου 91. Σάμος: επωδή με επίκληση του Αλέξανδρου για νηνεμία 92. Έφεσος: Αλέξανδρος –κτίστης - ενώνει τη Μεσόγειο με την Ερυθρά Θάλασσα – (μητροπολίτης Εφέσου Δανιήλ, 15ος αι.) 93. Χίος: Αλέξανδρος σε παραλλαγές ακριτικών τραγουδιών του μικρού Βλαχόπουλου, των αντρειωμένων και του Χάρου, + παράδοση Γοργόνας, αδερφής Μεγαλέξανδρου 94. Μυτιλήνη: κερασφόρος δύσμορφος Αλέξανδρος («κέρατα του Μίδα») 95. Πηγές Μυσίας (Biga): ίχνη του Βουκεφάλα σε βράχο 96. Κωνσταντινούπολη: τραγούδι –χορός Αλέξανδρου σε Μάχη του Γρανικού (18ος αι.) 97. Τσορλού Α. Θράκης (Τυρολόη): παράδοση Γοργόνας – φώκιας, αδερφής Μεγαλέξανδρου 98. Βιζύη (Vize): Σκυλοκέφαλοι (Μυθιστόρημα) +παράδοση Γοργόνας – φώκιας, αδερφής Μεγαλέξανδρου 99. Σαράντα Εκκλησιές (Kirklareli): επίκληση Αλέξανδρου σε θεραπευτική επωδή για την ξηροδερμία 100. Αδριανούπολη: παράδοση Γοργόνας – φώκιας, αδερφής Μεγαλέξανδρου 101. Σωζόπολη Βουλγαρίας: κατάδυση του Αλέξανδρου στη θάλασσα (Μυθιστόρημα) 102. Μεσημβρία Βουλγαρίας (Nessebar): Αλέξανδρος σε παραλλαγή ακριτικού τραγουδιού του Διγενή στο γάμο 103. Σαμψούντα Πόντου: μαγικό παραμύθι 104. Τραπεζούντα: κερασφόρος Αλέξανδρος (δυσμορφία του Μίδα) 105. Αργυρούπολη Μικράς Ασίας (Gumushane): παράδοση προειδοποίησης Αλέξανδρου (Μυθιστόρημα) 106. Αλεξάνδρεια Ημαθίας: η περικεφαλαία του Αλέξανδρου στην παραδοσιακή γυναικεία ενδυμασία 107. Σοφάδες Καρδίτσας: η περικεφαλαία του Αλέξανδρου στην παραδοσιακή γυναικεία ενδυμασία 108. Φάρσαλα: η περικεφαλαία του Αλέξανδρου στην παραδοσιακή γυναικεία ενδυμασία 109. Περιοχή Κυδωνίων (Αϊβαλί): λαϊκές αφηγήσεις για τον Αλέξανδρο (μαρτυρία Φ. Κόντογλου)

639

640 Εξήγηση Χάρτη 4. Το να αποπειραθεί κανείς να τοποθετήσει στο χάρτη της υφηλίου τους φανταστικούς τόπους, πλάσματα και λαούς που επισκέφτηκε ο Αλέξανδρος του Μυθιστορήματος, μοιάζει να είναι κάτι το αυθαίρετο και παρακινδυνευμένο. Πρόκειται, άλλωστε, για μια παράδοση μακραίωνη και ιδιαίτερα δημοφιλή στη χαρτογραφία του μεσαίωνα (βλέπε κεφάλαια 5.3, 5.7). Χωρίς να αρνούμαι ένα βαθμό αυθαιρεσίας, προσπάθησα, βασιζόμενος στην εκδοχή του βυζαντινού έπους Αλέξανδρος ο Βασιλεύς (αρχές 13ου αιώνα), με κάποιες προσθήκες από τη μεσαιωνική ελληνική διασκευή Γ΄ καθώς και τη Φυλλάδα, να τοποθετήσω τόσο τις πραγματικές, όσο και τις φανταστικές τοποθεσίες του Μυθιστορήματος, τις δεύτερες με βάση τη διήγηση και κατά το εικός και αναγκαίον. Επίσης, έλαβα υπόψη μου τις πληροφορίες του Stoneman 2011 (σελ. 192-193, 250-253) καθώς και της Jοuanno 2015 (σελ. 130, 351-355). Το σημαντικότερο στοιχείο που μας παρέχει μια κατεύθυνση για τις φανταστικές περιπέτειες του Αλέξανδρου στο έπος Αλέξανδρος ο Βασιλεύς είναι η αναφορά του Αλέξανδρου στην επιστολή που στέλνει στην Ολυμπιάδα, πως μετά το θάνατο του Δαρείου και ενώ ήταν ακόμη στην Περσίδα, θέλησε να πορευτεί «κατ’ αὐτὴν τὴν ἅμαξαν τοῦ πόλου» (στ. 4177), δηλαδή στην κατεύθυνση του Αστερισμού της Άρκτου στα βόρεια. Επομένως, κατ’ ανάγκη, οι ιχθυοφάγοι, οι γιγάντιοι κάβουρες και η κατάδυση με τον καταδυτικό κλώβο, θα πρέπει να τοποθετηθούν στην Κασπία θάλασσα, τη μόνη που θα φάνταζε σαν πραγματική θάλασσα για τον Αλέξανδρο και τους στρατιώτες του στην κατεύθυνση των ανεξερεύνητων περιοχών που επέλεξαν, κατά συνέπεια και όλα τα υπόλοιπα φανταστικά πλάσματα και επεισόδια, από τους Οχλητούς ως το αθάνατο νερό, θα πρέπει να τοποθετηθούν γύρω από την Κασπία. Αντίστοιχα, αναφορικά με τους Κυνοκέφαλους, σύμφωνα με το βυζαντινό ποίημα, ο Αλέξανδρος τους συναντά κοντά στην Ερυθρά θάλασσα (στ. 5585-5589). Ωστόσο, απέφυγα να τοποθετήσω στο χάρτη μέρη με γεωγραφικούς προσδιορισμούς τελείως ασαφείς και αταίριαστους με το ευρύτερο γεωγραφικό περιβάλλον, στο οποίο κινείται ο Αλέξανδρος, όπως για παράδειγμα η περίφημη πόλη του Ήλιου με τον Αιθίοπα ιερέα της, που, σύμφωνα με το ποίημα, βρίσκεται πάνω σε ένα νησί σε απόσταση 120 σταδίων μακριά από την ακτή (στ. 5595-5598). Ίσως τελικά η συμβολή της χαρτογράφησης που αποπειρώμαι να είναι περισσότερο προς την κατεύθυνση της εποπτείας αυτού του θαυμαστού παντρέματος της πραγματικής ιστορίας και της αλεξάνδρειας μυθολογίας, που μάγεψε τους ανθρώπους της αρχαιότητας, του μεσαίωνα, της τουρκοκρατούμενης Ελλάδας, παρά προς την «ακριβή γεωγραφική τοποθέτηση» της φαντασίας. Άλλωστε, ο χάρτης του Μυθιστορήματος ανταποκρίνεται σε σημαντικό βαθμό και στα παραδεδομένα μελλοντικά σχέδια του Αλέξανδρου, σχέδια εξερεύνησης και κατακτήσεων που δεν πραγματοποιήθηκαν, γιατί τον πρόλαβε ο θάνατος (βλέπε υποσημείωση 21), σε περιοχές όπως η Καρχηδόνα, η ιταλική χερσόνησος, τα παράλια του Εύξεινου Πόντου, η Αραβία ή και η Κασπία. Τελειώνω με την εξής προτροπή: κάποια στιγμή, στο προσεχές μέλλον, ένας εμπνευσμένος δημιουργός να αναλάβει την πρωτοβουλία να διασκευάσει αυτή τη θαυμαστή ιστορία σε ένα νέο μυθιστόρημα ηρωικής φαντασίας, σε ιστορία κόμικς, σε επιτραπέζιο παιχνίδι, σε βιντεοπαιχνίδι ή και –γιατί όχι – σε επική ταινία.

641 ΠΑΡΑΠΟΜΕΣ –ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ Η παρακάτω λίστα δεν περιλαμβάνει κάποια βιβλία, εκδόσεις, άρθρα και διαδικτυακές πηγές, στα οποία γίνεται απευθείας αναφορά στις υποσημειώσεις στο κύριο σώμα του κειμένου.  Αβραμίδης 2013: Γιάννης Αβραμίδης (επιμέλεια –εισαγωγή –σχόλια) Ιουλιανός, μετάφραση έργων Γιάννης Αβραμίδης –Γιάννης Χριστοδούλου, εκδόσεις Θύραθεν, 10η έκδοση, Θεσσαλονίκη 2013.  Aerts 2011: W.J. Aerts, Gog, Magog, Dogheads and other Monsters in the Byzantine World, στο “Embodiments of Evil: Gog and Magog” – Interdisciplinary Studies of the “Other” in Literature and Internet Texts, Iranian Studies, Leiden University Press, 2011, σελ. 23-36. (βιβλίο σε μορφή pdf από διεύθυνση http://dare.uva.nl/aup/en/record/420556, ανάκτηση 15.1.2013).  Abbot 1903: G. F. Abbot, Macedonian Folklore, 1903, ελληνική έκδοση Λαϊκός Μακεδονικός Πολιτισμός, εισαγωγή –μετάφραση –σχόλια Παύλος Πάικος Τσούμης, εκδόσεις Στοχαστής, Αθήνα 2009.  Αθανασέλης 2014: Σωτήρης Αθανασέλης, «Ο τάφος του Αλέξανδρου στη Χριστιανική Αγιογραφία», επιστολή στην εφημερίδα «Πρώτο Θέμα», 6.11.2014, προσβάσιμη στη διεύθυνση http://www.protothema.gr/culture/article/424407/pos-o-tafos-tou-m-alexandrou-sundeetai-me- orthodoxo-erimiti-/ (7.11.2014).  Αικατερινίδης 1996: Γεώργιος Ν. Αικατερινίδης, Ο Μέγας Αλέξανδρος στη λαϊκή παράδοση, ανάτυπο από «Σερραϊκά Χρονικά», τόμος 12, ιστορική και Λαογραφική Εταιρεία Σερρών –Μελενίκου, Αθήνα 1996, σελ. 5- 42.  Αικατερινίδης 2013: Γεώργιος Ν. Αικατερινίδης, Δημώδεις παραδόσεις από την περιοχή της Δράμας, εισήγηση στα πρακτικά της Ε΄ Επιστημονικής Συνάντησης «Η Δράμα και η περιοχή της», Δράμα, 18-21 Μαϊου 2006, έκδοση Δημοτικής Επιχείρησης Κοινωνικής Πολιτιστικής και Τουριστικής Ανάπτυξης Δήμου Δράμας, Δράμα, 2013, σελ. 1551-1561.  Akhtar 2007: Nasim Akhtar, Visual Illustrations of the Life of Alexander in Persian Manuscripts, άρθρο στο συλλογικό τόμο “Memory as History: The Legasy of Alexander in Asia”, επιμέλεια Himanshu Prabha Ray, Daniel T. Potts, έκδοση Aryan Boooks International, Νέο Δελχί, 2007, σελ. 76- 88.  Αλαμάνη –Σουρή 2003: Βικτώρια Αλαμάνη –Σουρή, Η αυτοκρατορική λατρεία, άρθρο στο συλλογικό τόμο «Ρωμαϊκή Θεσσαλονίκη», έκδοση του Αρχαιολογικού Μουσείου Θεσσαλονίκης (Υπουργείο Πολιτισμού) 2003, σελ. 98-120.  Alexander 1985: Paul Julius Alexander, The Byzantine Apocalyptic Tradition, επιμέλεια έκδοσης Dorothy Def. Abrahamse, University of California Press, 1985.  Αλεξάνδρου 1996: Δημήτρης Ν. Αλεξάνδρου, Καλάς, οι Έλληνες των Ιμαλάϊων, Θεσσαλονίκη 1996.  Αλεξιάς Α΄-Β΄: Άννα Κομνηνή, Αλεξιάς, τόμοι Α΄ –Β΄, μετάφραση Αλόη Σιδέρη, εκδόσεις Άγρα, 1990, 2005/ εφημερίδα ΤΑ ΝΕΑ – ΔΟΛ, 2010  Αλεξίου 1995/2005: Στυλιανός Αλεξίου, «Βασίλειος Διγενής Ακρίτης και τα άσματα του Αρμούρη και του Υιού του Ανδρόνικου», εκδόσεις «Εστία», Αθήνα, 1995/2005.  Alpay 1996: Alpay Pasinli, Istanbul Archaeological Museum, εκδόσεις A Turizm Yayinlari, 1996, Κωνσταντινούπολη.

642  Al – Tabari 1987: Al Tabari, History of Al – tabari, volume 4: The ancient Kingdoms, State University of New York Press, 1987.  Amandry 2014: Michel Amandry, La mythologie d l ‘ Alexandre at les monnaies romaines, διάλεξη στο Εθνικό Ίδρυμα Ερευνών, 8.4.2014, προσβάσιμη στη διεύθυνση http://helios-eie.ekt.gr/EIE/handle/10442/14242  Αναγνωστόπουλος 1994: Νίκος Αναγνωστόπουλος, «Είμαστε παιδιά του Αλέξανδρου», άρθρο στον τόμο «Ελληνισμός και Ανατολή –Τουρκμενία, έκδοση Επτά Ημέρες - Καθημερινή, 18.9.1994 σελ. 95-102 (συλλογικού τόμου Αρμενία –Τουρκμενία, Βακτριανή –Ινδία).  Anderson 1930: Andrew Runni Anderson, Bucephalas and his Legend, άρθρο στο “The American Journal of Philology”, Vol. 51, No. 1(1930), σελ. 1-21, The Johns Hopkins University Press, σε ηλεκτρονική μορφή στη διεύθυνση: http://www.jstor.org/stable/290361  Ανδρόνικος 1984: Ανδρόνικος Μανόλης, Βεργίνα –Οι Βασιλικοί Τάφοι, Εκδοτική Αθηνών, 1984 (2004).  Ανδρόνικος 1996: Μανόλης Ανδρόνικος, Βασιλικοί τάφοι στη Βακτριανή, παλιότερο άρθρο ενσωματωμένο στο αφιέρωμα Ελληνισμός και Ανατολή –Βακτριανή, Επτά Ημέρες –Καθημερινή, 11.2.1996, σελ. 104—110.  Αποστολίδης 2011: Λεωνίδας Κ. Αποστολίδης, Η Οδύσσεια της εθνικής μας ονομασίας, Γραφικές Τέχνες «Μέλισσα», Ασπροβάλτα, 2011.  Αρβελέρ 1997 (1975): Ελένη Γλυκαντζή – Αρβελέρ, Η Πολιτική Ιδεολογία της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας, μετάφραση Τούλα Δρακοπούλου, εκδόσεις Ψυχογιός, Αθήνα, 1997 (πρώτη έκοση στα γαλλικά, 1975).  Αρβελέρ 2004: Ελένη Αρβελέρ, Ακριτική Πολυφωνία, άρθρο στο συλλογικό τόμο «Ευρωπαϊκή Ακριτική Παράδοση: από το Μεγαλέξανδρο στο Διγενή Ακρίτα», πρακτικά επιστημονικών συναντήσεων, επιμέλεια Ελένη Αρβελέρ, έκδοση Ακαδημίας Αθηνών, αρ. 23, 2004, σελ. 196 – 204.  Αρβελέρ 2009: Ελένη Γλυκαντζή – Αρβελέρ, Γιατί το Βυζάντιο, εκδόσεις Ελληνικά Γράμματα, Αθήνα, 2009.  Αποστολίδης 2013: Ήρκος και Στάντης Ρ. Αποστολίδης, Γ.Μ. Βιζυηνός –Άπαντα τα Διηγήματα, Αθήνα 2013.  Αρριανός: Αρριανός Φλάβιος, Ἀλεξάνδρου Ἀνάβασις, εισαγωγή –μετάφραση –σημειώσεις Βασίλειος Μ. Παπαδόπουλος, εκδόσεις Μαλλιάρης –Παιδεία, Θεσσαλονίκη 2003.  Arthur – Montagne 2014 A: J. Arthur – Montagne, The Documentary Letters of the Alexander Romance, διάλεξη στην 145η συνάντηση του Αμερικανικού Φιλολογικού Συνδέσμου, Σικάγο, 5.1.2014, σε ηλεκτρονική μορφή από τη διέυθυνση: http://www.academia.edu/5423840/The_Documentary_Letters_of_the_Alexander_Romance (ανάκτηση 6.8.2014).  Arthur – Montagne 2014 B: J. Arthur – Montagne, Persuasion, Emotion, and the Letters of the Alexander Romance, άρθρο στο περιοδικό Ancient Narrative 11, Groningen 2014, σελ. 159-190, σε ηλεκτρονική μορφή από: http://www.academia.edu/4939646/Persuasion_Emotion_and_the_Letters_of_the_Alexander_Romance (σελ. 131, ανάκτηση 6.8.2014)  Asan 1998 (2007): Omer Asan, Ο Πολιτισμός του Πόντου, εκδόσεις Αδερφών Κυριακίδη, Θεσσαλονίκη, 2007.  Asirvatham 2011: Sulochana Asirvatham, The Alexander Romance Tradition from Egypt to Ethiopia, άρθρο σε ηλεκτρονική μορφή από https://www.academia.edu/9970602/The_Alexander_Romance_Tradition_from_Egypt_to_Ethiopia (6.2.2015).  Ασωνίτης 2001: Ασωνίτης Αλέξανδρος, «Ο Βίος του Αλέξανδρου και οι περιπέτειές του», άρθρο στην έκδοση 7 ΗΜΕΡΕΣ –Η ΓΟΡΓΟΝΑ ΚΑΙ Ο ΜΥΘΟΣ ΤΗΣ, της εφημερίδας Καθημερινή, 15.7.2001, σελ. 26-28.  Ασωνίτης 2008: Αλέξανδρος Μ. Ασωνίτης (εισαγωγή –απόδοση), Αλεξάνδρου Βίος, έκδοση εφημερίδας «Το Βήμα», 2008.

643  Ασώπιος 1857: Κωνσταντίνος Ασώπιος, Λόγος Κ. Ασωπίου επί της δευτέρας αυτού πρυτανείας, (25.9.1856), Αθήνα 1857.  Αχειμάστου 1969: Αχειμάστου Μυρτάλη, Εικών της Δευτέρας Παρουσίας εκ της Σύμης, άρθρο στο «Δελτίο Χριστιανικής και Αρχαιολογικής Εταιρείας» 5, 1969, σελ. 207-228, πίνακες 80-94.  Βακαλόπουλος 1982: Βακαλόπουλος Απόστολος, Καταπίεση και Αντίσταση –Η Μακεδονία κατά τους νεότερους χρόνους, στο «Μακεδονία – 4000 χρόνια Ελληνικής Ιστορίας και Πολιτισμού», συλλογικός τόμος, γενική εποπτεία Μ.Β. Σακελλάριος, Εκδοτική Αθηνών 1982, σελ. 385-393.  Βακαλοπουλος 1990: Κωνσταντίνος Α. Βακαλόπουλος, Ιστορία του Βόρειου Ελληνισμού-Μακεδονία, Εκδοτικός Οίκος των Αδεφών Κυριακίδη, Θεσσαλονίκη 1990.  Βακαλόπουλος 2003: Απόστολος Ε. Βακαλόπουλος, Ιστορία του Νέου Ελληνισμού –τόμος Θ΄: Πηγές της ιστορίας του Νέου Ελληνισμού (1204-1669), Εκδοτικός Οίκος Σταμούλη, Θεσσαλονίκη, 2003.  Βακαλόπουλος 2008: Βακαλόπουλος Απόστολος Ε., Νέος Ελληνισμός –οι ρίζες, η καταγωγή των Ελλήνων και η διαμόρφωση του έθνους 1204-μέσα 15ου αιώνα, Εκδοτικός Οίκος Σταμούλη, Θεσσαλονίκη 2008.  Ванеева, Творогов 1987-88: Е.И. Ванеева / О.В.Творогов, Александрия Сербская / Александрия Хронографическая, (Η «Αλεξανδριάδα» των Σέρβων και των χρονογράφων) λήμματα στο Словарь книжников и книжности Древней Руси. Вып. 1 (XI – первая половина XIV в.), Вып. 2 (вторая половина XIV – XVI в.). Ч. 1: А–К / АН СССР. ИРЛИ; Отв. ред. Д. С. Лихачев. – Л.: Наука, 1987, 1988, από Электронные публикации Института русской литературы (Пушкинского Дома) РАН, http://lib.pushkinskijdom.ru/Default.aspx?tabid=3665-6  Βασιλείου 2012: Σωτηρία Κ. Βασιλείου, Το ονομαστικόν στη Μακεδονία (1750-1900), εκδόσεις Επίκεντρο, Θεσσαλονίκη 2012.  Βασιλικοπούλου, 1999: Αγνή Βασιλικοπούλου, «Ο Μέγας Αλέξανδρος των Βυζαντινών. Οι βυζαντινοί επίγονοι του Μεγάλου Αλεξάνδρου», ἀρθρο στο Αρχαία Μακεδονία. Έκτο Διεθνές Συμπόσιο, Τόμος 2 Ι.Μ.Χ.Α, Θεσσαλονίκη 1999, σελ. 1303-1315.  Βαφειαδάκη 1997: Αγγελική Βαφειαδάκη, Οι σταμπωτές πάντες των τυρναβίτικων εργαστηρίων, ἀρθρο στο βιβλίο «Τα ελληνικά σταμπωτά 18ος -20ος αιώνας», έκδοση του Λαογραφικού –Ιστορικού Μουσείου Λάρισας – εκδόσεις Καπόν, 1997, σελ. 129 -147.  Beaufort 1997: Christian Beaufort – Spontin, Ένας άλλος Αλέξανδρος:ο Αλέξανδρος Φαρνέζε, άρθρο στο συλλογικό τόμο Ο Μέγας Αλέξανδρος στην Ευρωπαϊκή Τέχνη, επιμέλεια Νίκος Χατζηνικολάου, έκδοση Οργανισμός Πολιτιστικής Πρωτεύουσας «Θεσσαλονίκη 1997» και Ινστιτούτου Μεσογειακών Σπουδών Ιδρύματος Τεχνολογίας και Έρευνας, σελ. 668-672.  Βελένης 1999: Γεώργιος Βελένης, Επιγραφές από την αρχαία αγορά της Θεσσαλονίκης, ἀρθρο στο Αρχαία Μακεδονία. Έκτο Διεθνές Συμπόσιο, Τόμος 2, Ι.Μ.Χ.Α. Θεσσαλονίκη 1999, σελ. 1317-1327.  Βελένη 2009: Πολυξένη Αδάμ Βελένη, Μακεδονία –Θεσσαλονίκη μέσα από τις εκθέσεις του Αρχαιολογικού Μουσείου, έκδοση Τ.Α.Π.Α., Αθήνα, 2009.  Βελουδής 1989 (1977): Βελουδής Γιώργος, Διήγησις Ἀλέξανδρου τοῦ Μακεδόνος, Εκδόσεις Ερμής, Αθήνα 1977/1989.  Bengston 1991 (1968): Hermann Bengston, Ιστορία της Αρχαίας Ελλάδος, μετάφραση Αντρέα Γαβρίλη, εκδοτικός οίκος Μέλισσα, Αθήνα, 1991.

644  Вилкул 2008: Татьяна Вилкул, Александрия Хронографическая в Троицком хронографе, (Η «Αλεξανδριάδα» στο χρονογράφο της Αγίας Τριάδας), άρθρο στο Palaeoslavica XVI/1 (2008), σελ. 103-147, σε ηλεκτρονική μορφή από τη διεύθυνση: https://www.academia.edu/Documents/in/Alexander_Romance?page=2 (7.4.2014).  Bhandare 2007: Shailenda Bhandare, Not just a pretty face: Interpretations of Alexander’s numismatic imagery in the Hellenic East, άρθρο στο συλλογικό τόμο “Memory as History: The Legasy of Alexander in Asia”, επιμέλεια Himanshu Prabha Ray, Daniel T. Potts, έκδοση Aryan Boooks International, Νέο Δελχί, 2007, σελ. 208-256.  Bianchi 2010: Robert Steven Bianchi, The Princepton Portrait of Alexander the Great, άρθρο στο “Princepton University Art Museum Record”, volume 69/ 2010, σε ηλεκτρονική μορφή στη διέυθυνση: https://www.academia.edu/Documents/in/Portraits_of_Alexander_the_Great  Bieber 1964: Margarete Bieber, Alexander the Great in Greek and Roman Art, Argonaut, Chicago 1964.  Billows 1994: Richard A. Billows, Kings and Colonists – Aspects of Macedonian Imperialism, Columbia Studies in the classical tradition - Brill, Netherlands 1994.  Birt: Theodor Birt, Ο Αλέξανδρος ο Μέγας και ο Παγκόσμιος Ελληνισμός, (μετάφραση Ν.Παπαρρόδου) Εκδόσεις Δαρέμα, Αθήνα.  Βιστωνίτης 2014: Βιστωνίτης Αναστάσης, ζει ο Μέγας Αλέξανδρος; άρθρο στην εφημερίδα «Το Βήμα της Κυριακής», 29.9.2014.  Βιταλιώτης 2008: Ιωάννης Σ. Βιταλιώτης, Το έργο του ανώνυμου «ζωγράφου του Αγίου Στεφάνου» Μετεώρων στα Μεγάλα Βραγγιανά των Αγράφων, άρθρο στον τόμο «Βυζαντινά», 28 (αφιέρωμα στη μνήμη του Γεωργίου Λαββά), έκδοση Κέντρου Βυζαντινών Ερευνών Α.Π.Θ., Θεσσαλονίκη 2008, σελ. 223-265.  Blanshard 2007: Alastair J.L. Blanshard, Alexander’s Mythic Journey into India, άρθρο στο συλλογικό τόμο “Memory as History: The Legasy of Alexander in Asia”, επιμέλεια Himanshu Prabha Ray, Daniel T. Potts, έκδοση Aryan Boooks International, Νέο Δελχί, 2007, σελ. 28-39.  Βλαχάκος 2004 Α: Πέτρος Βλαχάκος (εισαγωγή –μετάφραση –σχόλια), «Άγιος Δημήτριος –Εγκωμιαστικοί λόγοι επιφανών βυζαντινών λογίων», εκδόσεις Ζήτρος, Θεσσαλονίκη 2004.  Βλαχάκος 2004 Β: Πέτρος Βλαχάκος (εισαγωγή –μετάφραση –σχόλια), Τιμαρίων –Ένα ταξίδι από την Κωνσταντινούπολη στη Θεσσαλονίκη, εκδόσεις Ζήτρος, Θεσσαλονίκη 2004.  Boardman 1985 (1975): John Boardman, Αθηναϊκά Ερυθρόμορφα Αγγεία –Αρχαϊκή Περίοδος, μετ. Ε. Παπουτσάκη, Γ. Σερμέτη, Εμ. Χατζή, εκδόσεις Καρδαμίτσα, Αθήνα 1985.  Boardman 2015: John Boardman, Alexander the Great’s Flying Machine: an Iconographic Study, άρθρο στο περιοδικό “Ancient West and East” 14, 2015, σελ. 313-322.  Βουζανίδου 2013: Ευαγγελία Βουζανίδου, Η Καβάλα του Αθλητισμού –Ένας Αιώνας 1906-2006, Έκδοση Δημοτική Κοινωφελής Επιχείρηση Καβάλας «Δημωφέλεια», Καβάλα 2013.  Βολονάκης 1998: Ιωάννης Ηλ. Βολονάκης, Ανάγλυφα και επιγραφές επί λίθου της Ιεράς Μονής Δοχειαρίου του Αγίου Όρους Άθωνος, περίληψη εισήγησης από το Δέκτο Όγδοο Συμπόσιο Βυζαντινής και Μεταβυζαντινής Αρχαιολογίας και Τέχνης, Χριστιανική Αρχαιολογική Εταιρεία, Αθήνα, 8-10 Μαίου 1998.  Βουγιουκλάκης 2013: Σπυρίδων Βουγιουκλάκης, Ο Μέγας Αλέξανδρος ως εφαλτήριο ενός νέου κόσμου στην Ιουδαϊκή Παράδοση, εισήγηση στο συνέδριο «Ο Αλέξανδρος, το ελληνόκοσμο σύστημα και η σύγχρονη παγκόσμια κοινωνία», εισήγηση σε ηλεκτρονική μορφή από τη διεύθυνση: http://www.academy.edu.gr/files/prakt_alexandros/praktika_alexandros_A.pdf σελ. 457-476.

645  Βουτυράς 1997: Εμμανουήλ Βουτυράς, Οι Απεικονίσεις του Μεγάλου Αλεξάνδρου στην Αρχαία Τέχνη, άρθρο στο συλλογικό τόμο «Αλέξανδρος και Ανατολή» σε επιμέλεια Δ. Παντερμαλή, έκδοση Οργανισμός Πολιτιστικής Πρωτεύουσας Ευρώπης «Θεσσαλονίκη 1997» και Α.Π.Θ., 2001, σελ. 18-21.  Braccesi 2006: Lorenzo Braccesi, A Profile of Alexander, άρθρο στο συλλογικό τόμο “Images of a legend – Iconography of Alexander the Great in Italy”, Gangemi Editore, Ρώμη, 2006, σελ. 11- 41.  Brekoulaki 2011: Harikleia Brekoulaki, Painting at the Macedonian court, στο “Heracles to Alexander the Great”, Treasures from the Royal Capital of Macedon, a Hellenic Kingdom in the Age of Democracy, κατάλογος έκθεσης στο Ashmolean Museum, University of Oxford 2011, σελ. 209-218.  Brilliant 1979: Richard Brilliant, Cameo with rider in battle, Contorniate of Alexander the Great and the Circus Maximus, λήμματα από τον κατάλογο της έκθεσης “Age of Spirituality – Late Antique ans Early Christian Art, Third to Seventh Century”, επιμέλεια Kurt Weitzmann, έκδοση Μητροπολιτικό Μουσείο Νέας Υόρκης και Princeton University Press, Νέα Υόρκη, 1979.  Butgel 2013: Burcu Butgel, Alexander Sarcophagus, άρθρο σε ηλεκτρονική μορφή από https://www.academia.edu/7222435/Alexander_Sarcophagus (7.2.2015).  Γαλάνη 2010: Γεωργία Γαλάνη, Ο ήλιος των δύο κόσμων, ένα μυθιστόρημα για τον Μεγαλέξανδρο, εκδόσεις Πατάκη, Αθήνα, 2010.  Caltabiano 1999: Maria Caccamo Caltabiano, The identity of the two horsemen on Philip II’s coinage, άρθρο εισήγηση στο “Ancient Macedonia VI”, τόμος 1, (6ο διεθνές συνέδριο για την αρχαία Μακεδονία, Θεσσαλονίκη 1996), έκδοση του Ι.Μ.Χ.Α., Θεσσαλονίκη 1999, σελ. 197-207.  Γεροστάθης, A΄, Β΄, Γ΄ 1863, 1884, 1894: Λέων Μελάς, Γεροστάθης, τόμοι Α΄, Β΄, Γ΄, τυπογραφείο Σ. Κ. Βλαστού, Αθήνα, 1863, 1884, 1894, σε ηλεκτρονική μορφή από http://anemi.lib.uoc.gr Ανέμη, Ψηφιακή Βιβλιοθήκη Νεοελληνικών Σπουδών Πανεπιστημίου Κρήτης.  Γ.Ε.Σ. 1979: Γενικό Επιτελείο Στρατού, Ο Μακεδονικός Αγών και τα εις Θράκην Γεγονότα, (συλλογικό έργο) έκδοση Διεύθυνση Ιστορίας Στρατού, Αθήνα 1979.  Γιανναράς 2014: Χρήστος Γιανναράς, προλογικό σημείωμα στο βιβλίο «Ο Αλέξανδρος πίσω από το Μέγα» (μετάφραση του έργου του W. Tarn, “Alexander the Great”), έκδοση της εφημερίδας Καθημερινή, Αθήνα 2014, σελ. 13-17.  Γιαννόπουλος 2011: Χρήστος Γιαννόπουλος, Μύθοι και Θρύλοι του Κόσμου, εκδόσεις Καρακωτσόγλου, Αθήνα 2011.  Γιαννόπουλος 2015: Χρήστος Γιαννόπουλος, Μέγας Αλέξανδρος –Θρύλος και Ιστορία, εκδόσεις Καρακωτσόγλου, Αθήνα 2015.  Γιαρένης 2010: Ηλίας Γιαρένης, Ο αυτοκράτορας Θεόδωρος Α΄ Κομνηνός Λάσκαρις, Εθνικό Ίδρυμα Ερευνών – Ινστιτούτο Βυζαντινών Ερευνών, εφημερίδα «Τα Νέα», 2010.  Γκιολές 2001: Νικόλαος Γκιολές, Τα Βυζαντινά Αυτοκρατορικά Διάσημα, άρθρο στο συνοδευτικό τόμο «Το Βυζάντιο ως Οικουμένη» της έκθεσης «Ώρες Βυζαντίου», Βυζαντινό και Χριστιανικό Μουσείο, έκδοση του Υπουργείου Πολιτισμού και των Εκδόσεων Καπόν, Αθήνα 2001, σελ. 63-75.  Γκράτζιου 1982: Όλγα Γκράτζιου, Το μονόφυλλο του Ρήγα του 1797, άρθρο στο περιοδικό Μνήμων, τόμος όγδοος, 1980 -1982, σελ. 130-149.

646  Cameron - Herrin 1984: Constantinople in the early eight century: Parastaseis Syntomoi Xronikai, - Παραστάσεις Σύντομοι Χρονικαί – εισαγωγή –μετάφραση –σχόλια Averil Cameron και Judith Herrin, Columbia Studies in the Classical Tradition, Volume X, εκδόσεις Leiden A.J. Brill, 1984.  Γιαλούρης 1998: Γιαλούρης Νικόλαος, Ο Μέγας Αλέξανδρος και οι κληρονόμοι του, άρθρο στο περιοδικό ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΑ ΚΑΙ ΤΕΧΝΕΣ, τεύχος 69, Δεκέμβρης 1998, σελ. 34-44.  Chidiroglou 2013: Maria Chidiroglou, Gold Ring, λήμμα 156 συνοδευτικού καταλόγου της έκθεσης “Heaven and Earth – Art of Byzantium from Greek Collections”, επιμέλεια Anastasia Drandaki, Demetra Papanikola – Bakirtzi, Anastasia Tourta, έκδοση Ministry of Culture and Sports, Benaki Museum, Αθήνα, 2013, σελ. 274- 275.  Chizhevskaya 2012: Olga Chizhevskaya, Medal of honour of Queen Christina of Sweden, λήμμα καταλόγου έκθεσης Alexander the Great – 2000 Years of Treasures, Australian Museum (Hermitage), 2012.  Ciancaglini 2001: Claudia A. Ciancaglini, The syriac version of the Alexander Romance, στο Le Museon, Revue D’ Etudes Orientales, Tome 114 – fasc. 1-2, Louvain – la – Neuve, 2001 σε ηλεκτρονική μορφή στη διεύθυνση: https://www.academia.edu/Documents/in/Alexander_the_Great?page=24 (ανάκτηση 9.2.2014).  Гнутова 2007: Гнутова С.В., “Дробница «Воснесение Александра Македонсково», (πλακίδιο της «Ανάληψης το Αλέξανδρου του Μακεδόνα») λήμμα 120 καταλόγου “Шесть Веков Русской Иконы”, («Επτά Αιώνες Ρωσικής Εικόνας»), Индрик, Μόσχα, 2007.  Γοβδελάς 1822 (2000): Δημήτριος Π. Γοβδελάς, Ιστορία του Μεγάλου Αλεξάνδρου κατά τους Ανατολίτες Συγγραφείς, πρώτη έκδοση Βαρσοβία 1822, σύγχρονη έκδοση Περιφερειακές Εκδόσεις «΄Ελλα», μετάφραση από τα γαλλικά –Παράρτημα Μαρία Τίλιου, Λάρισα 2000.  Γουδέλης 1990: Τάσος Γουδέλης, Ελληνικός κινηματογράφος και ιστορία –μία σκιαγράφηση, άρθρο στο περιοδικό Αρχαιολογία, τεύχος 37, Δεκέμβρης 1990.  Γούναρης 2008: Βασίλης Κ. Γούναρης, Η Μακεδονία των Ελλήνων: από το Διαφωτισμό έως τον Α΄ Παγκόσμιο Πόλεμο, άρθρο στο «Μακεδονικές ταυτότητες στο χρόνο –διεπιστημονικές προσεγγίσεις», επιμέλεια Ι. Στεφανίδης, Β. Βλασίδης, Ε. Κωφός, -Μουσείο Μακεδονικού Αγώνα -εκδόσεις Πατάκη, Αθήνα, Μάιος 2008, σελ. 185-210.  Codinus Couropalates 1839: Codinus Kouropalates - Του Σοφωτάτου Κουροπαλάτου Περί των Οφφικιαλίων του παλατίου Κωνσταντινουπόλεως και των Οφφικίων της Μεγάλης Εκκλησίας, (πρωτότυπο κείμενο στα ελληνικά και μετάφραση στα λατινικά, επιμέλεια Immanuel Bekker) έκδοση Impensis Ed Weberi, Βόννη, 1839, ψηφιακό βιβλίο από: http://books.google.gr/books?id=QtkFAAAAQAAJ&oe=UTF-8&redir_esc=y (ανάκτηση 17.8.2013).  Collobi 1970: Licia Ragghiani Collobi, Βρεταννικό Μουσείο, Λονδίνο, - συλλογές Περσίας, Ινδίας, Θιβέτ, Κίνας, σελ. 69-92, στη σειρά «Μεγάλα μουσεία του κόσμου» εκδόσεις Mondadori – Φυτράκης –εφημερίδα «Ελευθεροτυπία», 1969, 1970.  Γρηγοράκου 2013: Ποτίτσα Γρηγοράκου, Η Αλεξάνδρεια ως σύμβολο της οικουμενικότητας του ελληνικού πολιτισμού και της ελληνικής γλώσσας. Από την ελληνιστική εποχή στο σύγχρονο ευρωπαϊκό πολιτισμό, άρθρο στο συλλογικό τόμο «Πρακτικά Συνεδρίου –Ο Αλέξανδρος, το Ελληνικό Κοσμοσύστημα και η Σύγχρονη Παγκόσμια Κοινωνία», Ακαδημία Θεσμών και Πολιτισμών, τόμος Α΄, Θεσσαλονίκη 2013, σελ. 240- 261, σε ηλεκτρονική μορφή από τη διεύθυνση: http://www.academy.edu.gr/files/prakt_alexandros/praktika_alexandros_A.pdf

647 (ανάκτηση 23.5.2014).  Dagron 2015: Gilbert Dagron, Η γέννηση μιας πρωτεύουσας: Η Κωνσταντινούπολη και οι θεσμοί της από το 330 ως το 451, μετάφραση Μαρίνας Λουκάκη, έκδοση Μορφωτικού Ιδρύματος Εθνικής Τραπέζης (Μ.Ι.Ε.Τ.) Αθήνα 2015.  Dahmen 2007: karsten Dahmen, The Legend of Alexander the Great on Greek and Roman Coins, Routledge London and New York 2007.  Dahmen 2008: Dahmen Karsten, Alexander in Gold and Silver: Reassessing Third Century AD Medallions from Aboukir and Tarsos, AJN Second Series 20 (2008), σελ. 493-546, από τη διεύθυνση: http://www.academia.edu/357735/Alexander_in_Gold_and_Silver_Reassessing_Third_century_AD_Medallions_from_Ab oukir_and_Tarsos  Dahmen 2008 B: Dahmen Karsten, Alexanderschilde un Alexanders Schild(e), στο “Gottinger Forum fur Altertumswissenschaft” 11 (2008), 125-133, Http://gfa.gbv.de/dr,gfa,011,2008,a,06.pdf  Δαμάσκος 2013: Δημήτρης Δαμάσκος, Κατάλογος γλυπτών του Αρχαιολογικού Μουσείου Καβάλας, Δημοσιεύματα Αρχαιολογικού Ινστιτούτου Μακεδονικών και Θρακικών Σπουδών αρ. 15, Θεσσαλονίκη 2013.  Δάντης: Δάντης, Θεία Κωμωδία- Κόλαση –Καθαρτήριο –Παράδεισος, μετάφραση Ν. Καζαντζάκης, εκδόσεις Ελένη Καζαντζάκη, Αθήνα 1974.  Darrouzes 1968: Darrouzes Jean, Les Discours de Euthyme Tornike (12001205), άρθρο στο περιοδικό Revue des Etudes Byzantines, τόμος 26, 1968, σελ. 49-121, http://www.persee.fr/doc/rebyz_0766-5598_1968_num_26_1_1400  Даркевич 2015: Владислав Петрович Даркевич, Путями Средневековых Мастеров, (Βλαντισλάβ Πετρόβιτς Νταρκέβιτς, «Οι δρόμοι των αριστοτεχνών του μεσαίωνα», Μόσχα, URSS 2015.  Δεληγιαννάκης 2013: Γεώργιος Δεληγιαννάκης, Η εικόνα του Αλέξανδρου στη σύγχρονη ιστοριογραφία, - Ανοικτό Πανεπιστήμιο Κύπρου, Λευκωσία 2009, έγγραφο σε ηλεκτρονική μορφή από: https://www.academia.edu/Documents/in/Alexander_the_Great?page=2  Δεληκάρη 2008: Δεληκάρη Αγγελική, Η εικόνα της Μακεδονίας και η έννοια της «μακεδονικότητας» στους σλαβικούς λαούς της βαλκανικής κατά τη βυζαντινή περίοδο άρθρο στο «Μακεδονικές ταυτότητες στο χρόνο – διεπιστημονικές προσεγγίσεις», επιμέλεια Ι. Στεφανίδης, Β. Βλασίδης, Ε. Κωφός, -Μουσείο Μακεδονικού Αγώνα -εκδόσεις Πατάκη, Αθήνα, Μάιος 2008, σελ. 134-184.  Delvoye 1991: Charles Delvoye, Η Βυζαντινή Τέχνη, μετάφραση από τα γαλλικά Μαντώ Β. Παπαδάκη, εκδόσεις Παπαδήμα, Αθήνα 1988.  Demandt 2009: Alexander Demandt, Alexander der Grosse: Leben und Legende , εκδόσεις C. H. Beck, Μόναχο, 2009.  Demetriou 2001: Demetriou N. Kyriacos, Historians on Macedonian Imperialism and Alexander the Great, άρθρο στο Journal of Modern Greek Studies, Volume 19, Number 1, Μάιος 2001, σελ. 23-60.  Δημαράς 1989: Κ. Θ. Δημαράς, Νεοελληνικός Διαφωτισμός, εκδόσεις Ερμής, Αθήνα, 1989 (5η έκδοση).  Δημητρουλόπουλος 1999: Δημητρουλόπουλος Ι. Χρήστος, Διήγησις Αλεξάνδρου μετά Σεμίραμιης βασίλισσας Συρίας: ένα ανέκδοτο πρωτονεοελληνικό ποίημα για το Μέγα Αλέξανδρο, -εισαγωγή, σχόλια –λεξιλόγιο Χ. Δημητρουλόπουλος, Αθήνα 1999.  Δημίτσας 1879: Μαργαρίτης Δημίτσας, Επίτομος Ιστορία της Μακεδονίας από των Αρχαιοτάτων Χρόνων μέχρι της Τουρκοκρατίας, Τυπογραφείο «Ο Παλαμήδης», Αθήνα 1879 (Βιβλιοπωλείο Διονυσίου Νότη Καραβία).

648  Διαλεκτόπουλος 2015: Θανάσης Διαλεκτόπουλος, Μεταβυζαντινές Εικόνες της Θάσου –Εικονογραφική ερμηνεία και συμβολισμοί, Θεσσαλονίκη, 2015.  Diehl: Charles Diehl, Ιστορία της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας, τόμος Β΄, εκδόσεις Ηλιάδη –Κυριακάτικη Ελευθεροτυπία,  Dinu 2013: Tudor Dinu, Αναφορές στο Μεγαλέξανδρο στα ποιήματα του Σταυρινού και του γενναίου Παλαμήδη για το Ρουμάνο ηγεμόνα Μιχαήλ τον Γενναίο (1593-1601), άρθρο στο συλλογικό έργο «Ο Αλέξανδρος, το Ελληνικό Κοσμοσύστημα και η Σύγχρονη Παγκόσμια Κοινωνία», πρακτικά συνεδρίου της Ακαδημίας Θεσμών και Επιστημών, τόμος Β΄, Θεσσαλονίκη 2013, σελ. 477-483, σε ηλεκτρονική μορφή από τη διεύθυνση: https://www.academia.edu/4340750/Acta_of_Conference_ALEXANDER_THE_GREEK_COSMOS_- _SYSTEM_AND_CONTEMPORARY_GLOBAL_SOCIETY_VOLUME_B  Dieterich 1904: Karl Dieterich, Alexander der Grosse im Volks-glauben von Griechen, Slaven und Orientalen, “Beilage zur Allgemeinen Zeitung” , n. 184, Μόναχο, 1904.  Διόδωρος Σικελιώτης: Διόδωρος Σικελιώτης, Ιστορική Βιβλιοθήκη, Τόμος 2, βιβλία XV-XX επιμέλεια Ludwig August Dindorf, έκδοση svmptibvs C.H.F. Hartmanni, 1831, ψηφιοποιημένο βιβλίο από http://books.google.gr/books/about/Bibliotheca_historica.html?id=BQYPAAAAYAAJ&redir_esc=y (ανάκτηση 25.8.2013).  Διόδωρος Σικελιώτης Β: Διόδωρος Σικελιώτης, Ιστορική Βιβλιοθήκη, Τόμος ΙΕ΄, μετάφραση Α. Παπανδρέου, Ελληνικός Εκδοτικός Οργανισμός Γεωργιάδη.  Δίων Χρυσόστομος (1998): Διών Χρυσόστομος, Διάλογος Αλέξανδρου και Διογένη, Ο Κυνηγός, Ολυμπιακός, πρόλογος Γιάννης Αβραμίδης, απόδοση Γ. Αβραμίδης –Στέλλα Μητσάκα, εκδόσεις Θύραθεν, Θεσσαλονίκη, 1998.  Djurslev 2015: Djurslev Christian Thrue, The Metal King: Alexander the Great in heavy metal music, άρθρο στο Metal Music Studies, 1: 1, σελ. 127-141, doi: 10.1386/mms.1.1.127_1, 2015, σε ηλεκτρονική μορφή από https://www.academia.edu/7528002/The_Metal_King_Alexander_the_Great_in_Heavy_Metal_Music (7.2.2015).  Doufikar-Aerts 2011: F.C.W. Doufikar-Aerts, Dogfaces, Snake- tongues and the Wall against Gog and Magog, στο “Embodiments of Evil: Gog and Magog” – Interdisciplinary Studies of the “Other” in Literature and Internet Texts, Iranian Studies, Leiden University Press, 2011, σελ. 37-52. (βιβλίο σε μορφή pdf από διεύθυνση http://dare.uva.nl/aup/en/record/420556, ανάκτηση 15.1.2013).  Δραγώνα – Μονάχου 2013: Μυρτώ Δραγώνα – Μονάχου, Ο Αλέξανδρος, ο Στωικός Κοσμοπολιτισμός και τα Ανθρώπινα Δικαιώματα, εισήγηση στο συνέδριο «Ο Αλέξανδρος, το ελληνόκοσμο σύστημα και η σύγχρονη παγκόσμια κοινωνία», εισήγηση σε ηλεκτρονική μορφή από τη διεύθυνση:https://www.academia.edu/Documents/in/Alexander_the_Great?page=22 (9.2.2014).  Δρακόπουλος / Παπαρηγόπουλος 2010: Βαγγέλης Δρακόπουλος (επιμέλεια), Ιστορία του Ελληνικού Έθνους του Κ. Παπαρηγόπουλου, (συμπληρωμένη και επικαιροποιημένη), τόμος 6, (362-323 π.Χ.), συλλογικό έργο, εκδόσεις National Geographic Society / τέσσερα Πι Α.Ε., Αθήνα 2010.  Dreyer 2009: Boris Dreyer, Heroes, Cults and Divinity, άρθρο στο βιβλίο “Alexander The Great – A New History”, επιμέλεια Waldemar Heckel, Lawrence A. Tritle, εκδόσεις Blackwell, 2009, σελ. 241-257.  Δρούγου –Παλιαδέλη 1999: Στέλλα Δρούγου, Χρυσούλα Σαατσόγλου –Παλιαδέλη, Βεργίνα: περιδιαβάζοντας τον αρχαιολογικό χώρο, Τ.Α.Π.Α., Αθήνα 1999.  Droysen / Αποστολίδης 1993: Johann Gustav Droysen, Ρένος, Ήρκος και Στάντης Αποστολίδης, Ιστορία του Μεγάλου Αλεξάνδρου, έκδοση εφημερίδα «Ελευθεροτυπία», Αθήνα 1993.

649  Ekserdjian 1997: David Ekserdjian, Η Σάλα Παολίνα στο Καστέλ Σαντ Άντζελο, άρθρο στο συλλογικό τόμο Ο Μέγας Αλέξανδρος στην Ευρωπαϊκή Τέχνη, έκδοση Οργανισμός Πολιτιστικής Πρωτεύουσας «Θεσσαλονίκη 1997» και Ινστιτούτου Μεσογειακών Σπουδών Ιδρύματος Τεχνολογίας και Έρευνας, επιμέλεια Νίκος Χατζηνικολάου, σελ. 64-71 .  Empereur 2002: Jean – Yves Empereur, Η Αλεξάνδρεια και ο Αλέξανδρος: μια ιστορία 2300 ετών, άρθρο στο βιβλίο της Σιμόνης Ζαφειροπούλου, Στα Βήματα του Μεγάλου Αλεξάνδρου, 2300 χρόνια μετά, εκδόσεις ΜΙΛΗΤΟΣ, Αθήνα, 2002, επανέκδοση μικρότερων διαστάσεων σε δύο τόμους εφημερίδας ΤΑ ΝΕΑ, δημοσιογραφικού οργανισμού Λαμπράκη, τόμος Α΄, σελ. 84-89.  Ενεπεκίδης 1982: Π.Κ. Ενεπεκίδης, Θεσσαλονίκη και Μακεδονία 1798-1912, εκδόσεις βιβλιοπωλείο της Εστίας, Αθήνα 1982.  Errington 2008: Errington Malcolm R., Ο Μέγας Αλέξανδρος στην ιστοριογραφία, στο «Μέγας Αλέξανδρος: Αναδιφώντας όψεις του περιόπτου», κύκλος σεμιναρίων του Ιδρύματος Αικατερίνης Λασκαρίδη, έκδοση 2008, σελ. 139-171.  Ермакова 2008: Ермакова С.О., Юнеско – Памятники Всемирного Наследия – ВЛАДИМИР И СУЗДАЛ, (Ουνέσκο - Μνημεία παγκόσμιας Κληρονομιάς –Βλαντίμιρ και Σούζνταλ), εκδόσεις ВЕЧЕ, Μόσχα, 2008.  Εφταλιώτης 1901: Αργύρης Εφταλιώτης, Ιστορία της Ρωμιοσύνης, 1ος τόμος, Τυπογραφείο «Εστία», Αθήνα, 1901, σε ηλεκτρονική μορφή από το project Gundenbarg.  Ζαμπάκη 2015: Θεοδώρα Ζαμπάκη, Λόγοι φιλοσόφων και άλλων σοφών για το νεκρό Μέγα Αλέξανδρο σε ανώνυμο αιθιοπικό κείμενο και σε αραβική διήγηση που παραθέτει ο ιστορικός al – Tha’alibi (961 – 1038 μ.Χ.), άρθρο – ανακοίνωση στο Β΄ τόμο των πρακτικών του 5ου Συνεδρίου Νεοελληνικών Σπουδών (Θεσ/νικη, 2-5 10. 2014), διαδικτυακή έκδοση της Ευρωπαϊκής Εταιρείας Νεοελληνικών Σπουδών, 2015, σελ. 529-545.  Ζαφειροπούλου 2002 Α +Β: Σιμόνη Ζαφειροπούλου, Στα Βήματα του Μεγάλου Αλεξάνδρου, 2300 χρόνια μετά, εκδόσεις ΜΙΛΗΤΟΣ, Αθήνα, 2002, επανέκδοση μικρότερων διαστάσεων σε δύο τόμους εφημερίδας ΤΑ ΝΕΑ, δημοσιογραφικού οργανισμού Λαμπράκη.  Ζουμπουλάκης 2012: Ζουμπουλάκης Κλεάνθης, Οι πολλαπλές μορφές του Αλέξανδρου στο χρόνο, άρθρο στο Ελλήνων Ιστορικά 2: Μέγας Αλέξανδρος –ο στρατηλάτης, ο άνθρωπος, ο θρύλος, έκδοση της εφημερίδας Τύπος της Κυριακής, σελ. 135-157, 2012.  Ζωναράς: Ιωάννης Ζωναράς, Επιτομή Ιστοριών, διαδικτυακό κείμενο στη διεύθυνση: www.aegean.gr/culturealtec/chmlab, Πανεπιστήμιο Αιγαίου, 2006.  Fear 2007: Andy Fear, Alexander and the Virtuous Indians, άρθρο στο συλλογικό τόμο “Memory as History: The Legasy of Alexander in Asia”, επιμέλεια Himanshu Prabha Ray, Daniel T. Potts, έκδοση Aryan Boooks International, Νέο Δελχί, 2007, σελ. 40-53.  Flower 1999: Michael A. Flower, The Panhellenism of Philip and Alexander: A Reassessment, άρθρο –εισήγηση στο Ancient Macedonia VI”, τόμος 1, (6ο διεθνές συνέδριο για την αρχαία Μακεδονία, Θεσσαλονίκη 1996), έκδοση του Ι.Μ.Χ.Α., Θεσσαλονίκη 1999, σελ. 419-429.  Fulinska 2011: Fulinska Agnieska, The missing link? Iconography and literary legend of Alexander the Great, Studies in ancient art and civilization 15, Krakow 2011.  Fulinska 2011 B: Fulinska Agnieska, The God Alexander and his Emulators, Classica Cracoviensia XIV, 2011, σελ. 125-135.

650  Gani 2013: Penny Gani, Marble Plaque with the Ascension of Alexander the Great, λήμμα 96 συνοδευτικού καταλόγου της έκθεσης “Heaven and Earth – Art of Byzantium from Greek Collections”, επιμέλεια Anastasia Drandaki, Demetra Papanikola – Bakirtzi, Anastasia Tourta, έκδοση Ministry of Culture and Sports, Benaki Museum, Αθήνα, 2013, σελ. 199.  Garstad 2012: Garstad Benjamin (επιμέλεια –μετάφραση), Apokalypse of Pseudo – Methodius. An Alexandrian World Chronicle, Dumbarton Oaks, 2012.  Garton 2007: Stephen Garton, “Wild Follies ans Ostentatious Displays”: Reflections on Alexander the Great in India and the Question of Collective Memory, άρθρο στο συλλογικό τόμο “Memory as History: The Legasy of Alexander in Asia”, επιμέλεια Himanshu Prabha Ray, Daniel T. Potts, έκδοση Aryan Boooks International, Νέο Δελχί, 2007, σελ. 1-15.  Gavalaris 1989: George Gavalaris, Alexander the Great Comqueror and Captive of Death: His Various Images in Byzantine Art, άρθρο στο περιοδικό RACAR: revue d'art canadienne / Canadian Art Review, Vol. 16, No. 1 (1989), pp. 12-18, 74-77, σε ηλεκτρονικήμορφή από τη διεύθυνση: http://www.jstor.org/  Gary 1956: George Gary, “The Medieval Alexander”, Cambridge University Press, 1956.  Georganteli 2008: Eyridice S. Georganteli, Copy from a cast of a now lost gold medallion of Justinian I, λήμμα από τον κατάλογο της έκθεσης “Byzantium 300-1453”, επιμέλεια Robin Cormack, Maria Vassilaki, έκδοση Royal Academy of Arts, 2008 (αριθμός καταλόγου 29).  Georganteli 2012: Eurydice Georganteli, Transposed Images: Currencies and Legitimacy in the Late Medieval Eastern Mediterranean, άρθρο στο βιβλίο “Byzantines, Latins and Turks in the eastern Mediterranean World after 1150” επιμέλεια Jonathan Harris, Catherine Holmes, Eugenia Russell, Oxford Studies in Byzantium, 2012, σελ. 141-179, σε ηλεκτρονική μορφή από: https://www.academia.edu/Documents/in/Cultural_Legacy_of_Alexander_the_Great (ανάκτηση 9.2.2014).  Georgopoulos 1997: M. Georgopoulos, Sides of a casket with mythological scenes, λήμμα στον κατάλογο της έκθεσης “The Glory of Byzantium. Art and Culture of the Middle Byzantine era A.D. 843-1261” New York, Metropolitan Museum of Art, 11.3.-6.6. 1997, επιμέλεια έκδοσης από H.C. Evans, W.D. Wixom, New York, 1997, σελ. 227-228.  Gero 1990: Stephen Gero, The legend of Alexander the Great in Christian orient, κείμενο διάλεξης που δόθηκε τον Απρίλη του 1990 στο Καθολικό Πανεπιστήμιο της Αμερικής, σε ηλεκτρονική μορφή από τη διεύθυνση: https://www.escholar.manchester.ac.uk/api/datastream?publicationPid=uk-ac-man- scw:1m2140&datastreamId=POST-PEER-REVIEW-PUBLISHERS-DOCUMENT.PDF  Gero 1992: Stephen Gero, The Alexander Legend in Byzantium: Some Literary Cleanings, στο Dumbarton Oaks Papers, Vol. 46, Homo Byzantinus: Papers in Honor of Alexander Kazhdan (1992), σελ. 83-87.  Gerstel 2001: Sharon E.J. Gerstel, Art and Identity in the Medieval Morea, άρθρο στο βιβλίο “The Crusades from the Perspective of Byzantium and the Muslim World”, επιμέλεια Angeliki E. Laiou και Roy Parviz Mottahedeh, έκδοση Dumbarton Oaks Research Library and Collection, Washington, 2001, σελ. 263-285.  Guys: M. Guys, Voyage Litteraire de la Grece ou Lettres sur les Grecs, τόμος πρώτος, Παρίσι. , 11-13адоиреП огоксвоксомоД ырутаретиЛ йиксуронверД ииротсИ кречО., “М.В ниртсИ1922: ниртсИ , 1922, - Ίστριν Β.Μ., Η Ιστορία της Αρχαίας Ρωσικής Λογοτεχνίας μέχριдаргортеП, алокШ и акуаН”, έκδοση ВВ την Εποχή της Μόσχας 11ος -13ος αιώνας, έκδοση Επιστήμη και Σχολείο, Πετρούπολη, 1922.