Б. Нұржекеұлы т11

м атты я й б е р ш еддк, о л нен кешн зорга жетотп. а ус in елгендер, адасып п. болы п турган кезде б1рде шен тексеруге 6ip азамат н кутш алдым, жагдайын амызда ойламаган жерде ш ккпн iiuin алы пты да, л казак, кыздарын 6ipa3 а Ke3iMi3 гой, кыздардын, с ж т п м е н едэу1р сезге . обылыстык, комсомол лдым. Bip у й г а р ж т т , e3i тшен бас тартып, эскери н кдшып ж урген болы п ындамадым. BipiHuiiAeH, а маган мэл1мдеген жок, ык ком сом ол комитет!нде Kcepynii ф акпш аудандык, дегендд айтгы. М ен оган дай болса, олар комсомол едд, ресми емес, енш еш н й\" деддм. M eH i жактаган а, жаза алмай кутылдым. аяндадым. О л Kici д ер еу шакыртып алды. ып ж урген б1здщ ауданда ухан Сапиевич. ген тексеруийге жалган еп кысымга алды. eci шык,ты. Тексеруппнщ факпш тексеруге крскдны былы скд ж1бер1лдь К еп ен кетп.

Ъексутт Яф>кеЬ-т Айта берсем, мунда болады. Атары шыкдан, елд аярынан шалуга кумар суйсйос табатьш KiciAe эдДстершен бойын таза табылу Шэкецдей аза керек... ЕЛ Kf-т М е н 6yriH СДздерд болдым-толдым, ананы мак,танралы емес; 60 мен жакршынан, ойы м мен жакдшдарымды ep ел-елдщ iuiiHAeri ец су туньпын, ауаньщ ец т бауырмалдары мен ар беретш жомартгарын ж ене жер1ммен мацта М енщ Дулат досым ак, турге бвледд, мен шарапаты тиетш дер Алматыдан, Ак,жазык Слздердщ бэрщДз де а тиген адамдарсыздар. да рахмет! К з былтыр рана Дэн Дэнеш aFa — бэр1мДзд мак,танышы. Д энеш а тыцдау эримнщ-ак, ой деген халынды кдддрле

ты___________________ ай-мундай факттнщ жузш айтуыма дщ курметше беленген азамапы р, соларды темендетш сейлегеннен ep ©лорде аз ба? Олардыц былганыш а сак,тау, унемД ю сш ктщ децгешнен амат араныц крлынан рана келсе \"Ж ас алаш\", 10.09.1996-жыл. ЛД ЕН TIJIEK тбапы бауырлар! дщ орталарыцызга 60-кд келдш, ы жасадым, мынаны бтрддм деп ж ыл шпнде Кдзакртанныц алысы мен кцгрынан тапкдн ец кцмастарым prin, \"Ж е р бетзндеп ец ражап жер/у, уййсп елдд, таудьщ эдемДсш, судыц тазасын, кдзак, деген халык,тыц ец райын десе, аузындатысын жырып керсетем деп, Оздермен, ел!ммен ангалы келдДм\". м ж ер бетшдеп эйелдердщ бэрш 2- б ую л адамды 2-ге бвлем: 6ipeyre р мен кесапаты тиетш дер деп. к,тан, Ж а рк ен ттен келш отырран азды-кептз маган шапараттырыцыз С о л уш ш СДздердщ барлырьщызра неш араныц 75 жылдьпын тойладык, дщ мак,танышымыз. Кдзак, енершщ араны сыйлау, еске алу, ендерш йын, мэртебесш бижтетедд, кдзак, ете туседд. 324

__________________93 К е л е а жылд ьщ аягында кдза 6ipi Эбглхан Кдстеевтщ туганын талант дегеннщ кдндай болаты | eMipi аркд1лы б1лгенб1з, танытан Ю Н ЕСКО дереж еанде той | М ем лекет крлдар деп ойлаймын \"Эбглхан ага\" деген атпе j шыгарайык, Атсалысайык, Шынымды айтсам, Панф ило унамайды: ылайык,ты кдзащл ат М енщ аталарымныц 1шшде ¥ зы болыпты. Артык,-кем айтсам, к ece6iM бойынша, Елтщад батырд сеюлдд: о л Kici туртанда, Солтан баса кектеп келе бермеген, а | ауылдьщ батыры демеу де обал С о л ауылда Т1леул1, Доскдра болы с та болтан. Bapi — ауылга, Бул ауданда ондай атак,ты баба ш е ц б е р ш е н аск,ан, ж а л п ы Кржбанбет би де, Арьщбау, Бе б1здщ аталарымыз. Э й г ш \"Ак,табан шубырынды мойнымен кетерген, кдлмакхь жекпе-жекте жер куштырган бабамыз рет1нде орынды бага етем1з. Алайда б1здщ ауданньщ тари кдсиетш бэр1нен артык, аньщта С о л Орбулак,тын, тарихи орын себеп болтан Елтщд1 батыр да Ж эц прге ce3iH тьщдаткдн, Кд кдраткдн Суан Ел-пцдЫ кемп- алмайды. Kepin отырсыздар, ауданга а баршылык, BipaK, соларды 6i салыстырып не кдже-ri бар? 325

3ендф фмекптт елЬ акуьщ кддфл1 улдарыныц на 100 ж ы л толады. Тума ынын 6i3 Эбглхан атанын, нбыз. йлаута усыныс жасайык, н. н естел1ктер ж инагын ов ауданы деген ат маган таба алмаган сияк,тымыз. ы н мурт ¥зак, деген батыр кудай ез! кеппрсш, менщ дьщ замандасы болтан Kici нтул аулына и м кершген ауылын крргаган адамды л шыгар деп ойлаймын. а деген билер, Усен деген , елге мак,таныш адамдар. а мен ата 6ipa3 бар. А у ы л суан га мак,тан б о лт а н елек пен Сатай батыр да ынын,\" азабы мен дацкдш ьщ Мукдр атты батырын н Багай батырды да 6i3 алаймыз, орынды мак,тан ихи салматын, шегаралык, айтын орын — Орбулак, нга айналуына б1рден-б1р а б1здщ бабамыз. Салкдм драсай батырды аузына -ем десе д е ешюм кем пе ат болатын бабаларымыз ip-6ipiMeH жарысты ры п,

Шсишт Httvhb-t/m_ О рбулак, OK,HFacbiH, о орыстыц, кдлмак,тыц елш кезДнде, ок^ганы ц i3i су Сондык,тан о л окщ>а — со отырран О зд ерд щ рана ем мак,танышы. Туган жердДн Mepi icnen i. БДз бурын Б булагын ж ай рана жайлау ата-бабамыздьщ кдн текке деп тани бастадык, Респу 1993-жылы ай гШ ж ещ е байланысты, бул тарихи МенДцше, Панфилов ауда езгерту — бодщ перзентп м енщ О зд ерд ен б1рден-б1 жумыс жасайык„ жумы жазайык, Маган осыдан а О сы пшрДмдД туешш, ус рахмет! КУРЫЛТАЙ 0 6-маусым куш Ж азуш ы Курылтайда елДмДздщ ту к устаган одакцъщ мушелер бас крсатыны анык, Apa отырран жиыннан жазушы езгерДстердщ болганы кдламгерлерЬйзге сауал та — А л д аты курылтайда — Курылтай Жазушы деп ойлайсыз ба? — Ж а л п ы , Кдзак,ста болуы керек? 1. Ж а зуш ы к ез келг

_________________ _ _ он ы ц улы ж е ф с ш кдзакдъщ, ш1лер1 м ен тарихшылары дер уы май туры п ж азы п кеткен. ол жердД мекен кдш, Отан етш мес, жалпы кдзакхьщ ылайыкуы н, аты — туган тарихымыздыц Белжайлаудьщ тершдеп Ордьщ у деп келеек, ендД тарихи орьш, ен, тер теккен кдеиетп мекеш убликамыздьщ зиялы кдуымы е т щ 350 ж ы лды гы н тойлауга орынды Орбулак, этап Kerri. аны дегендД Орбулак, ауданына пк парызымыз. 60-кд келгендегД 1р eTiHepiM осы FaHa. С о л угшн ылайык, Елбасына деш н хат артык, сый-сыяпат жок. сынысымды крлдарандарьщызга Белжайлау, шЬчде, 2002-жыл. 0TETIH КУН ТАЯУ ылар одагында курылтай етедД. к тр-тукш рш ен крлына кдлам р1 саналатын кдламгер кдуым aFa ж ылдар салып етк1з1лгел1 ы кдуым не кугедД ж эне кдндай ын кдлайды? Осы орайды астаган едж. н не кутеоз? лар одагына езгерДстер экеледД н Ж а зуш ы ла р одагы кдндай ген курылтайдан не кутушД едД? 326

__________________ ОЗ Алдымен ею курылтайдыц аралы ece6iH кутемш. Сонан соц e шырармалардьщ багасын немес кеш н болаш ацта ж азуш ыл жасалатынын е с т т м келедь Б Ж азуш ы лар одагы ш тэп шы шыгарып бер деп б1реуден сур кунде де оны тындайтын кулак, ж мекеме билейдд. Сондьщган Ж а эр дэрежедеп сыйлыкуарра шыг 6ipaK, оны ц да тагдырын e3i ш е Ж азуш ылар одары жазушыларр мерей тойын етюзерде, сонан рана керек. \"О дуниеш \" мен кейб отырраным жок, кдйтыс болтан одэрыныц уйгаен шыгарып салу жацсы дэстур. А л дэстурге кдл бер у мэдениетп адамньщ эдетш одары жазушылардьщ турмыс ж ешкдндай нак^ы кемек жасай ал ушмет. А л ую м етке K93ip жаз керек. Кдюсдсы, курылтай ж аз сондыцтан оран м ен салкдга к кдраймын. 2. Эрине, экеледй Бастыцтар бим кке ш нгк з келедд, б^реудщ соныц ©3i санаца езгерю болы п жаца курамы сайланады, хатшы соныц 6api эзгерю крй. 3. Оны, менщше, ешюм де б кдлай жазылса, солай болатын одагын жамандагысы келгенде де, келмейтш де жардайлард шындыгында, 6api крлынан кел елде де, элем де де жок, деп о ойымша, жазушылар кдндай дэр да сондай дэрежеде болуга тш 327

Зендф ofmbmen елке ырында гстелген жумыстыц eKi аралыцта жазылган се сынын кутемш. Одан ларра кдндай жардай Баскд не кутуге болады? ыгарып бере алмайды, рай да алмайды, сураган жок, к!тэп шыраруды баскд азуш ы лар одагы эр турл1, гармаларды усы на алады, еше алмайды. С од себеггп ра сыйлыкда усыналарда, соц о дуниеге атганарда б1реулерше кекетш айтып н жазушыны Жазушылар у — б1зде кдлыптаскдн ете лай бо лса солай ттл типзе ш е жатпайды. Ж азуш ылар жардайына кэз!рп заманда лмайды, оны жасайтын — зушыдан repi жазбаушы зушыны ж азушы етпейдд, кдндылыкден, сабырмен кдйта сайланады. Б1реудщ щ б и л ж п 6eprici келмейдд, п сщ бей ме? Баскдрманыц ылар алкдсы жацаланады, бымейдд. в з ж аргасында шырар, cipe. Ж азуш ылар ер оныц крлынан келетш ы т1збелеп жатады. Ал, летш ражап мекеме б1здщ йлаймын. Жалпы, менщ режеде болса, оны ц одары шс. ©йткеш, Ж азуш ылар

Шсутт Нф/и>-уш_ одагы деген сездщ e3i де с па? Bi3 кдй жагдайда да е мойы ндауга жок, хал жазушылардыц гана ме халкымыздыц да медениет деп ойлаймын. ДОС Досьщ туралы жазганды Ец кщыны: \"А н а у муны ж азыпты\", — дейдД, Десе, Ty6i жамандауга жакцшд Алайда досыц туралы тук О сы ой жендд де, Кэддрб туралы сез бастап кетпм. Кэддрбектщ бар жазга шырармын, 6ipaK, K33ip 6 Сондык,тан 70-ке жаца то exi шырармасын еске алу жазушы екенш жайып с жет-i жасында ж азган \"Ж ы n o eeci бар. Балалык, шак Балалык, шак, д еген — е кдланбаса, улкейгендеп к Бглу, тану, тусшу, тущлу, су еш тесу, кет-icy, сер ттесу BipaK, соньщ бэрш бойьщ а 6ipiHeH у й р е н е о ц , сод кдлыптасады. Кэкентай ш м б у л AyHHeci — согыстан балалыгын кез алдьща эке Повестщ бас Keftinxepi жеттм. Ж е а р in euieci жал табираттьщ -плепмен бе, ая

______________ _ _ сол магынаны 6epin турган жок, е з г е т сегуге шебер, ал ез мшш лы кщ ы з гой. К,урылтайда едениеы мен болмысы емес, тт мен болмыс д эр е ж е а керше/ц \"Турюстан\", 31.05.2007-жыл. ТУРАЛЫ ы достарьщ да тусшбеу1 мумкш. ы ж а зы п едц енд1 б у л он ы дей берсш ю й . BipaK, сол сездщ дау ма, 6ipTypAi. Ыцгайсыздау. дем еу — бэрш ен де ьщгайсыз. бек, кэддмп КэдДрбек Сепзбай . анын 6ipiH кдлдырмай окдоран 6ipi есте кдлса, 6 ipi кдлмады. олып жаткдн жазушыньщ 6ip- аркдялы-ак, Кэд4рбектщ кдндай салура тырысайын. О ны ц отыз ы лд ь щ ец кщскд кундерГ атгы к,тьщ бастан кеш кен хикаясы. ем1рдщ ipreTacbi. О л ж ендеп кеп кемш ш к содан туындайды. уй ан у, жарасу, достасу, кдстасу, — 6epi балалыкда жарасады. спцрмейсщ, 6ipiHeH жиренесщ, дан oft-epicin, бет-бардарыц м н щ отыз жетт жасында жазган н кеш нп жылдардыц ж еим елетш шыгарма. i Ештай — eMip ерте есейткен гы з уЛды ж етю зу уппн бе, элде якасты кулкшн Хасенге куиеуге 328

___________________OS uibiFaibiH болады. 0 з экесш 6i сорыста елгенш е а м сен бей ж егей э к е т кдйдан кдбылдай крй к ец ш болашак, егей экен щ кулю eTipiK куледд деп секемденедд. Э болса, баскд кдялыкд-арыныц д Клмнщ алые, KiMHin жакдлн ек ажыратады деп жатат Ештайдьщ ец жакдян досы — баяндайтын да сол. Ею дос ег кдлады. Кэддмп ауы л баласынын Куаныш андамай: \"Кулкш п Хасе дейдд гой ж урт\", — деп елден Сол-ак, екен Ештайдьщ кдлсык, Артынша шапалагы Куаньпшъщ Сонан соц 6ip ай бурын: достыгымыздын, Kyerepi болсы н кулжа сакдны крлына кдйта у кдрап кдла ма, о л да оньщ сыны бередд. Ауыздан абайсыз шыгып дос кещ лш кдтгы кдлдырады. Еш айналдырсак; \"Е л айткдн сездд маган дос ем ессщ . О л — м кэйгым\", — деген сез болып ш кщмай ж урген балага б ет ен жакдырмайтын б1реуддц эке бо улкен бакдятсыздык, С о л жаны жакын досы тусшбесе, ендд ю м Куанышкд ренж уш осы тургыд е з экендд езгеге ауысты ру — барабар. Бул — сшыстан кеш жаралаган жагдай. О сы шындьщ ете нанымды баекдн. Достан айырылган баланьщ х ете сэтп суреттейдд. Э к е -iueinec уйшде окдяп журген 1-кластьщ екпелетш алган сон, Timi ж ер болады. Окуды да, бэрш талак,е 329

Smdeff ofmefamtm елке ip керуге сагынып, оньщ ж урген macecnipiM Ештай йсын?! Оньщ устше, бала ю сш ен д е кудпстенедд. О л Эрине, eiipiK кулетип рас а e iipiK бо луы — занды. кенш бала м ен ит жак,сы т ы н ед1 у л к е н д е р . Куаныш. Буюл о к еан ы гей экеге бола тебелесш н, авдау сезш е бола. Ацкду ен саган кеке болгалы ж ур н есп ген ш айтып салады. кездер1 жасаурай кдлады. щ бетш е шарт ете кдлады. \"М ец п ажырамас улы н\", — деп Куаныш берген устата бередд. Куаны ш та ык, сапты бэю еш кдйтарып п кеткен 6ip ауыз с ез естш штайдьщ о л кд>1лыгын сезге д сен де айтсан,, онда сен менщ куанышым емес, шыгады. © з экесш елддге н б1реудщ ж эне жаны олы п уйге Kipyi — эрине ын, сондай жагдайын ец м тусДнуД керек? Ештайдьщ дан кдрасац, 6api туешпеп: е з1ндд езге адам етумен ш нп сан жетзмнщ жанын щты Кэкентай деп баекдн, хэл-жагдайын да Кэкентай ci малда кдлып, 63i б1реуддч баласы ендд жалгыз досын бе-пнде ж алгыз кдлгандай тт, эке-шешесш 6ip керуге

ЪвЬттш ИфЬЪ-ти_ зар болады. \"Сарыныш д FaHa емес, eMi аз дерт ек M iHe, осы сез К уаны багалауынын; басы сею лд басталса керек, Еиггай eK кдддрш бгле бастаган к кдрацыз: \"1Шрюн-ай, е ш Акднагыл мен Ж арлы су Ештайдай жан досыцныц дейдд Куаныш. Бул сездщ ce3iMAepi жатыр. Балалардьщ ецбек жол сорыстан кешнп заманньщ Ашты-ток,ты ж урген олар ак,айньггпай танытып тур: жапа-тармарай отыра кдлы крйдай шашьш тастаган б eidMi3 ат крйдык,\". Орталар api жуйрж, api акдялды Еш егей aKeci кулкшп Хасенн о бастаил ce3iri рас бол айрылган Куаныш балалы куй кеш едг Балалык, шар ете шырады. Алайда Еш унем1 сагынуы, есш ен шы кдтыгездцгшен туць\\у1 есейтедц унем1 оны о Шырарманыц ж азылу ойландыру, бастан кешке есеш п ерж ету. Кдфык, Кэкентай \" Ж о л \" атты р кею н ютап цып шырарды Роман ете тартымды баланыц а дегендег1 э ш ы рарманы ц к,алай ш е Кэкентай — е з шырарма жш жугшетш жазушы. Он 0лгел1 жаткдн экесш е б

______ дегеннщ жай сезшудщ 6ip iyp i кенш б1лддм\", — дейдд Куаныш. ш т ы ц ем1рд1 е з туйс1г1мен дг ©MipAi тану, жалпы осылай Keyi кдйта табысып, достык,тыц к ез д е п Куаны ш ты ц жардайын ш р суру, acipece б1здщ дэл осы у д а OMip с у р у цандай бандгг, ц болтаны да кдндай бакдгг\", — щ астарында улкен ем1рдщ улкен лы н бастауы да б ул шырармада щ шындырьша кдрай суретгелген. дыц жардайын мына 6ip сейлем- : \"Ж айы лм а дастаркднды айнала ып, алдымен бытырап жайылган бауырсацтыц он е ю жагынан он рындагы ец естияр, ец ецбеккрр, штай акдлрында 63i жакдырмаран щ крлынан кдза табады. Баланьщ лы п шырэды. Досынан кдпыда ыкден де б1ржола крштаскдндай ры ж ылдьщ ец кдяскд кутн д ей тайдай досынан айрылуы, оны ырара алмай ойлануы, егей экенщ — соныц 6api Куанышты тез ойландырады, толгандырады. мандаты да сол: окдярманды еннщ бэрш саралау, сол арцылы , алтыра келгенде, 1987-жылы роман жазды. Оны ею жылдан ы. прологган басталады. в к е мен эцг1месшен-ак, окдлрман сол ен п л ер ш е кдязырады. Ж алп ы , аларында Kipicne мен прологкд ны сы орьшды шырып та жатады. баласы былай дейдг \"Машинаны 330

езщ нщ атыца аударсам деп е адамсыц, оны сенен келш е Заманым тарылып, iciM насыр балаларым... Ш эрш ю нсш \". OFaH екесш щ бер ген жауа жауабы nibiFap: \"Туб1нде 6ip Енд келш бар у м т м , болаша арам дуниеце араластырма.. шалкдш-тасып ж ур ге н кез1нд адамнан кемек дэметпесе бола Романныц о к р а с ы Кецес ею басталады. О сы KyHi Кецес еим осквдэына кдрау бар. М енщ ш е Bi3 о л тарихты болтан жок, ел жок, деп, ешкдшан м улд ем с Сондык,тан о л заманньщ шынд кдраура тшсшз. Кэкентайдьщ романы — е жацтыртатын дуние. О к у 1зд шыкддн бес ж т т к е Турар Рыс дегендд б1здщ де кулатымызды Романньщ окртасы — кдза ем1рде болтан о кита болтанды нанымдылытына айрыкдпа ж т т о к у 1здеп е з ауы лда Бастаушылары — ептеп GMip ацтардын, тугкдты нда да болт кызыты: буларда белен ж ерг жоспар жок, тек кдй ж ерден бо талап кдна бар. Эуел1 уй ез кермек, о л арадан о к у таппа Тэш кенге, о л жак,тан таппас 1здейм1з деген ж1гер тана ба кнындык,ты да, бауы рмалды кесапатты да - 6epin бастан ш ышп, акьфында пойызта MiH Рыскуловтан кемек керш, Кдзан BeceyiHin iuiiHAe елге ерте орал 331

еддм. Елге ец б е гщ сщ ген еш ы м де тартып алмас. рта шапса, соцымда кдлар абы, cipa, жазушыньщ да кусарларынды б ш п ед1М. гым болар деген Ulepirrri .. С е н м е ш баятыда-ак,, де-ак, елт1ргенсщ . 0 л г е н ар\", — дейдд акесь юметшщ орнау кезещнен м етз жайында жазтандарта е, о л — е те кдте кезкдрас. елам1з оны бастан кешкен сызып тастай алмаймыз. дыгына да тарихи тургыдан ем1рде болтан шындык,ты деп Ш ырыс Кдзакртаннан скуловтьщ шапагаты тиотп ц шалтаны бар. ак, уш ш тосын. BipaK, б ул ык,тан, он ьщ ж у зе ге асу шукдпиясыц. Бес балац ары нан атпен шытады. p керген, аздап ысылган, тан Ш эрш деген ж т т . Ец ге барам ы з д еген нак,ты олса да оку уйренем1з деген орталыты Aencire барып асак, одан ары Алматыта, сак, TinTi М эс к е уге д е т и ар. Осы жолда бес ж т т ык,ты да, м ахаббат пен н кешедг Ауылдан атпен Hin М эскеуге жетедг Турар н кдласындаты окута туседЕ лтан Жуман кецес екм етщ

Ъексутт Нфкеке-уил_ ауылда орнатура белсене уйленедд. К ецес замены болсын, адамньщ жеке ба р ел аткэратыны бул шыга Заман шындырын жазуш api керкем, api к£131ылык жолындары Какентайдьщ шырарма. Кэд1рбектщ алпыскд кезде, 2001 -жылы жарык, \"Беласкдн\" романы. \"Бела белгш жазушы екенше ж ж етгазген шыгармасы шиелешсу1, шепплу! — 6a орындалган. Бугал окрра тер енщ тещ репнде дамид Бул шырарманьщ басты кдрамай кдзак,тардьщ 6ip корсете 6iayi. О ны ж узе торе. Erarani ерекш елш — к 6ipiHe ежел11 ж ау болып к тату-TOTri корпи болып бейнелеут VniiHnii ерекш елш — ескен Байшуак, пен Бара туып-ескен Кдмбар терен бауырындай сыйлауын, ку 6Lvyi. Т ер тш н п eperaueAiri — кдяррынра уш ы р аган к, Бараткд кдлмак, басш ы с epi екеуш е з ортасына б келгенде е з бауырындай к б ер уш жан-жак,ты, далел 6iayi. Арманда кеткен Шэйл1 устап отырган Кул1мхан к

л___________ ________ араласа журш, бай к^зы ¥лбиге ы болсы н, к ап и та ли ста заман асыныц гасш п кдшанда мацызды армада ете нанымды керсеттледь шы б ул романында epi нанымды, к,ты етш бер е б1лген. ©су, уйрету щ \"Ж о л \" романы - ж олы болтан келш оц-солын эбден таныган , карген танымал шыгармасы — аскдн\" — Кэддрбектщ беласкдн, жалпак, журттыц кезш б1ржола . М ундагы ок^раныц ep6yi, api ойдарыдай, 6api шеберлпшен а Санияз теренщ улы Кдмбар ды. ы eperaneAiri — руына, тайпасына p ортага кдуымдасуын нанымды еге асырып отырган — Кдмбар кдзак, пен кдлмакцъщ, ягни 6ip- келген era халыкуьщ 6ip-6ipiMeH п OMip с у р е бастауын керкем Кдзакртанньщ батысында туып- аткд Кдзакртанньщ шырысында н щ пана болы п кдна крймай, ез урметтеуш ете нанымды керсете — е з елш ен крлдау таба алмай ,ос бауы р ра — Байшуак, пен сы Ошыржаптыц пана болып, бауырша кдбылдап, кешн ж еш курметтеп кдзак,ортасына крсып лдд шщралармен суретгеп бере 1 кдндай, Кдмбар тер ен щ Ti3riHiH кдндай, оньщ туран cify\\ici Тоты 332

__________________ ОЗ мен Байшуакдсд бак, болы п тиге кдндай?! Бэрш крйтанда, тер еге KeMnipi Крйбас пен оны сыйлай Ш етш ен Kici кдлзытатын, адам т Романныц ecip ece айтарлык тер енщ е з пайдасын да ойлайты ойластыратын, езш щ атак,-дацкд кггердд де жасай бдлетш, алайда с отырып жузеге асыратын api акд дацкка беленгендд де унататы керсете 6iAyi. \"Беласкднныц\" бш к тш п — К жан-жак,ты танытатын бшктж uieuiyi — 6api нанымды. Макдлг He6ip тамаша таркеске толы ш •пзе кеткешм де артык, емес, к Мысалы: \"У э ж а з сезддц сыртында жал п але бар ы н ci3 б1лмейд1 д е у (\"Алматы\", 2001. 244-бет). \"Тумсыкды 1лем демейтш, ты бутан е л ra n 6ipiKTipceM\" (сонда “Б1рде угасып, б1рде бугасы п кдлран... кез1м1з болмапты\" (213 “Б1з кушке емес, адал icKe се \"К уйектей сакдл б1ткенмен, (207). \"Билжте жургендердщ шабы табысып жургенш талай керддк \"С урш генде суйеу, шаршатан \"Атац Абылайдыц таган берс берсш \" (149). \"Барымтада емес, бэйгеде ш саугерш ш к орнатсак,\" (124). ©стш кете бередд, кете беред Кэддрбектщ бую л жазтанын T кезецде жазтан уш шьтеармасы 333

Зепдф efmeiaimm влке ен кдлмак, кызы Баганзы анасындай болтан кдлмак, б1лген Кдрашаш кдндай?! танданатын эйелдер. к,тай табы сы — Кдмбар ын, ж ауын жыта б1\\удд де д.ш асыратын амалдар мен соныц бэрш елмен санаса ддлды, api айлалы, api атак,- ын унамды кешпкер етш Кэддрбектщ ж азуш ы лы ган ж . Окдтааларды дамытуы, га, мэтелге азык, боларлык, шытарма. С оны ц б1разын кдйта сез1ме дэлел болар. ла барын, жала бар жерде уге аузым бармай тур\" ырнак,ты бурем демейтш а, 242-бет). п ж урсек те, ш ы гаса алмай 3-бет). енген е л еддк\" (212-бет). тарнектей акдлл в п летен \" ысып жургенш, сонан соц к крй\" (195). нда дем еу болар деп \" (192). сш, таган бермесе, батан шапсак; ж аугерш ш к емес, дд. Tepin талдамай-ак, осы уш ынан-ак, оны ц унем1 асу,

Ъексутан Hyfnkeh-ym__ ерлеу жолында келе жа жетгазем1з. Ж етш ск е кем жазушыдан эл1 де кемел бар. Кдламымен халкдша кд курдасыма алда да узак, кд! Т0БЕШ1К немесе “аткдмшерлерд О с ы KyHri кдзак, к,ора элеум етпк талдауга зару. куанышы мен кдйгысы, era Жанын, журек кдлауын зе тур алы саз крзраранда тал е т к ен а р п л кдзак, пен А болашак, туралы сейлегендд Бэлгам, соны ц кес1ршен 6 кейш керлерш естен шырар Халыкдъщ 6yriHri келбетш бейнесш сызуды элеумет ж урген мамандардьщ енппс салуды ц бастамасы рет1н сауалымызды жолдаган едд 1. Заманауи керкем шы кино) кдзак, элем ! кдлай с кецглпрз тола ма? 2. Халык,тыц с ез ш гам ж екелеген тулралар аркыл бе? 3. Халыкдъщ жаны, ж ур е алдык, па? 1. М ен щ жасымдары жаткдн керкем эдебиетп о 3

____________ ______________ аткдн жазушы екенш е кез мелдешп, шеберленш жеткен шырармалар кутуге кдкдшыз длткысыз цызмет жасап келген !змет жаса деп ттлеймш. \"Турю сган\", 21.04.2011-жыл. ПЕН TOIFA дщ Кулагина алтын сырта” амы, д э м р е к айтсак,, тер ец Халыкдъщ муцы мен зары, amini мен сушншпн гам бглер? ерттеп журген гам бар? Кдзак, лай еткелектерден аман-есен зияны ц барысына айналар д кеб1рек унататын секьлддм1з. 6i3 ез1м1здд — бугш п куннщ ррандай куй кешерм1з кейде. ш щ рылыми тужырымдалган ттж -саяси рылым саласында сше кдлдырып, улттьщ суретш нде е л азаматтарына шарын дк... ыгармаларда (адебиет, театр, суреттелш ж ур? Оран о зд щ дер аркдглы есп гй ц з келедп лы ма, элде тобырдыц уншен е п неш кдлайтынын 6i3 тусше ы адамдардын, н еп зп мпп — шырып окдш алмау. Оньщ ce6e6i кап: 334

кез нашарлайды, ютэп крлра т т.с.с. Эйткенмен ара-тура о к д т кд Ж азуш ы заманды жазбайды, соныц ic -эрекетш ен сацл жазушылыкдсд талап кдллран к ражап ул-кдпдары eMip с урд Бауыржан М омыш улы, Н у Ж азы лбек Куанышбаев, Ы б Тамшыбаева, М ухтар Эуезов, Кдйсенов, Дшмухамед Крнаев, тагылар. Соларра кдрап, ем1рд е к е т н е сенддк, керддк, суйсшддк, Алайда, тэуелдр е л едйс. Э л л жа де еаийзден шыгарып ж1бер жакрысы бар халыкръщ п ер з беретш. К еп оку, кеп би\\у 6i3re М1нде Ke6i теуелдш ктщ кдспретш ттл тусшдд, елдщ орыстанура бет алы Б1рак,б1лмегенсуге межбур болд ж аткдны мызды халык,, халы окдлрандары б1лсшпп деген ойм жазгандарды е з и ш м од еплер болды. Сондыкран Ke6iMi3 iurr бастадык, Жазганымызда зам ортада 6ip-6ipiMi3re муцымызды М ен e3iM сондай ею ж уздш к взш е Heri3ri такдфып етш суйю п суйгспенш ш пнщ астарында ж халыкцъщ да мшез-кулку, мущы кершю таппай ма? Ke3ip б1зде Ыбырай Ж акдев Крнаев та жок, байлыкрьщ ше мен бала-шарасыныц болашар бармыз. Бурын байлык, мш сана крятынбыз, кез1р байлык, басты оныц келецкеса рана сеюлдь 335

туспейдд, уакдгг жетпейдд, дламыз. , адамды жазады. А л заман л а у л а н ы п тура ды . Bi3 кезен де кдзак, халкдш ьщ дь Аты ацызра айналган рмолда Алдабергенов, бы рай Ж ак,аев, Зы лиха Бабит MycipenoB, Кдсым С ерке Кржамкулов, тагы- е жакры адамдардыц бар , солардай болрымыз келдд. акрылар тэуелдд екешм!здд ргендей екен. Муншама ен л екешлйз 6i3re яогер ет сеюлдд едд. Ж азуш ы ньщ лдщ хал-жардайы аркдллы ып бара жаткднын да биуЦ. ды. Б1рте-б1рте курып бара ык, болганда да, оны ц мен эркрлы амал-айламен кезге шукдш керсететш reH тынып, еюжуздд бола манды макрадык, сешмдД ы ауызша шакрык, ктщ азабын аз тарту ymiH, п ен ш ш кл тандадым. Адам ж ек е адамныц да, б ук 1л. мен куанышы жан-жакры в та жок, оны дэрпггететш егше ж етуге умтылрандар рына кдмыкддндар рана латын, оран акдглды кдрсы ы мудде саналады, ал акдлл

©Mip бойы байлык,тан ж азуш ы ендд HeciH жаза ж азуш ы ларды ц токдярау шамалаймын. Сондык,тан к еш т ен к,алып, 6 ip к е к,алам дастары м ды к,атты Кдзак, элем ш дал кэз!рп к байлар мен барларды дэр Bi3ci3 де оларды ж урналш 6i3re кашек те кдддырмайд акдял-ойы, елддк, м ем лек е дарыдай емес. М улд е мац амалсыз баркан еюжузддл Барранда, н е деп барады? жак,сы емес пе? Эйткенмен, жазып жур кдншама элйрегенмен, сонш та, адамгерпплж те бар, б Ж а зу ш ы жак,сылык,ты 1з сарынып жазады, оларды ез табады, еткеннен элдилеп ж азып ж урген замандастар шуюр. BipaK, кециим толма де. Bi3 ендд бурынрыша еме кджет. Трилогия, дилогиян оныц окдлрманы жок, Ж о жазушыньщ бглместш. М е т ц ойымша, роман да к е л е м ге сы ю ы THic. С о л салмак,тылыры, окд№аныц м н е п з е ту — м1ндет. Ka3ipri кунде баспадагы шыгармасын окдяп турам. озып бара жаткднын бай K63ipri ж астар ете аз б1\\е крркдм. С оны ц салдары б о ш иелеюс, тартыс, тушн жо y3iK эпизод кдна болы п

акдллды артык, санап келген ды? К э й т т жазады? Ke3ipri у ce6e6i осыдан шырар деп н оларра ж аны м ашиды. Bip еш ке iAece алмай кдлран ы ая й м ы н. BipaK, а м а л не? кдз-кдлпында жазсак, саз жок, рштейсщ. Н емесе сынайсыц. шылар аз сьгаап жаткдн жок, ды. А л байлар мен барлардыц етп к м у д д ео 61здДц ойымыз- айламайды. К ецес заманында лжке ендд Ke6i бара алмайды. ? Одан да жазбай-ак, крйганы ргендер бармы з рой. Ce6e6i, шалык, жудегенмен, эл1 адалдык, б!рж ола жогалып кеткен жок, здеп жазады, жак,сы адамды з заманынан таппаса, тарихтан п буп н ге экеледд. Д ал осылай рым да, imAepiM де бар, кудайга айтыны рас. Оларра да, оз1ме с, баскдша, жацаша жазуымыз ны амалсыз крю керек ейткеш, ок, окдырманга кггэп ж азу - а, повеет те б ул заманда шагын л с е б е ш з сапа, эддс, с е з д щ м эндш п сеюлдд категорияларды кдязметтме байланысты, жастар Кдрасезден repi, елец сездщ йкдймын. Э д еби ет кдгидасын едд. BLarici д е келмейдд-ау деп о лу керек, эцпмелерш де окцра, ок, болады да, эцп м е дегеш 6ip кдлады. О ны ц аргы ce6e6iH 336

__________________ОЗ ойласам, \"Б1зде, осы б ш м б ер у бара жаткдн жок, па екен?\" — д Адамдык, деген эулие угым к турмаса, жазушы жазарынан а 63i сенбегендд о л окдарманга у л п каз1рп казак, элемш 6i3 сеюлдд ж азу — ете кдшн. Bip мысал келттрешн. Жакда тойлаган К,онаевты халы к, неге Хальпусд тэуелаздпс эперген жок керген жок, казак, -плше кррран елдщ теуедлд басшысы рана бол М енщ ше, халык оньщ адалды кдянат жасамаганына, кдозмет ба кудаламаранына; бар билш крл мемлекеттен узш-жулып ешнэ к,оцыздьндк,а бар м аганы н а р ертег1лершде кеп айтылатын а Кецес Аухадиев арамыз 6ip м Райымбек батыр екеуш щ кдазыкрауларында деп барала солай. \"М ш е, мыналардай бо лу кере турранда, казак, алем ! кдлай с окысац да — кдалмыс, мына гэзе Bip кдалмыскер еюнпп кылмыск байк,айсыц. Адалды к, yu iiH а сенбейтш болдык, Сеш м жок, ж Ашкезддк, айуандык, эдепаздд адамдардыц e3i кдалмыскд ба жазушы не уппн жазады? М ен жазудан ж ш ркенетш д е uibiF етедд\", — деп, шыдамдык, жасау aai баян тапкдн жок, етпел1 кезе н э р с е т жазушы б т р е алмайды Бурын жазушы не жазса да ж Теледидарра, радиога барып кдлтасы кдмпайып кдйтатын. K 22-1345 337

Зендф efmeiarmm елке у сапасы да сасып-жидш деп калам. кез алдында келденевдеп адасады. © 3 i кермегендд, п ете алмайды. Сондьщтан карт буын жазущыларра анда рана 100 жылдырын соншама жакры кередд? к, М ескеуге кдрсы сейлеп н бола алкан жок, Тэуелдд лды. ырына тэнтг, жан баласына абын пайдаланып ешгамдд лында турса да, ез1 уппн эрсе алмаганына, дуние- иза. Сондык,тан халык, ад1л патша санайды оны. макдласында ДимекецаД еулиел1г1 еш д ун и е ге апты. М ен щ ойымша да ек!\" дейтш адамын, болмай суреттелсш?! Ана г а з е т етп окдасац да — кдалмыс. кердд жазалап жаткднын алысып жаткдндарына ж ерде жазушылык, та жок, дк, зацды K,opFayFa тш с арып жатыр, неге? Оны нщ ш е, жазгысы келмейдд, Fap, гам б1лед1?! \"Б ул да уы да мумюн. Кдзак,элеш ецнен откен жок, BiniereH ы. жарытып каламакда алатын. м инет с ух ба т б ер с е де, Ke3ip оньщ казак, элемш

Ы с у ж т Н ф М г-у м аралап керуге де жагдайы ж аза ма? Сондык,тан м жендеп жаза алмай жу алмаймын. Кбайта олар д кдгнжыламын. 2. \"К р й акрагаме сондай: зиялысы, тобыры кдна халы к, деген аткд не уйыскдн, еркендеудд, ecy макрат жолында салт-сан кулкдш, ж ер келемш — 6iAiMi мен мэдениетш, O еддд айтса керек. Кудаот пыз. Халыкцъщ сезш сол х де еспгенд1 ж ен керем. Э айтатынын тобыр айта а тулга тап басып айта ала Тобыр мен тулганы б ш пндеп ep6ip адам ж ер одан repi оцыган бШмд ылайык; окутаны мен б сапасына байланысты од куратор, тауга тецесек, тулга болу керек. Алайд ж а зу ш ы \" д е й т й ш а з Ta бастадык, та гой. А к у л г а тулганын, кергеш мен б1л кдйдан бгледд? Тулганын да бгле бермейдд. Тауы к тарих елдекдшан дэлелд дамайы да кеп. Ce6e6i, б 6ipiHi4 бглгенш eiciHmi танитын бш м мен мэде окумай-ак, диплом алаты сапа жок, Ец кдсиетп ма дэрйерлжке де дез тусп. Тулгамын деген адам

___________________________________ ы жок, уйде отырып уйде еспгенш ен кдзак, элемш KS3ipri кушнде ур деп кдламдастарыма ренжи дьщ ж азуга жагдайы жок, деп ен мьщ болады\" дейдд кдзак, Х алы цта ы, тобы, тагы-тагыларымен 6ipirin е болады. А л улт одан сапалырак, Ai езш е макрат кд1лган, сол улкен асьш, тш н, экономикасьш, мшез- бэрш 6ipiKripin, сол б1рлжке бар OMipiH арнаган, мемлекет курган та тэубэ, 6i3 кэз1р осьшдай улт- халыкдыц курамьшдагы бэршен Эрине, тулганын, аты тулга, оньщ алмайды, ал тобырдыц муддесш ады. былай бейнелеуге болады: тобыр бетш деп ж эй темпепнк сек1лдд, дДрек адам кеддмп те б е деуге бш мш щ, кергеш мен туйгешнщ дан iArepi кеткен адамды жотага, ец бш к шыцы, ягаи сапалысы да eKiHiiirrici, ею н щ 6ipiH \"улы api3Ai е ю н щ 6ipiH \"т у л га \" дей а сап кдрасак, шьщ боп турган лгенш тебеш ж боп жаткдн тобыр ; бглгенш те б е де, к ур а т та, тау кеп елддц гана багы жанатынын деген. Te6emiri к еп елддц дау- б 1р тщ айткднын 6ipi тусшбейдд, ici бимейдд. Д е л Ke3ip тулганы ениетке де тапшымыз. ©йткеш, ын дереж еге жетпк. Дакдырт бар, амандьщ. саналатын устаздык, пен . м тобырдан талант тербиелеуге 338

____________ _______ОЗ ум ты луы типе. Тобы р , халык, кепшшк. А л кепшьмк кудайда кдртгар солай сейлейтш . Сонд аскднды ж ен санаймын. 3. \"Б1з\" дегенщ жазушылар Хальщтыц жаны да, ж ур е п д кдлайды, те у е л а з Кдзак,станньщ е л болтаны й Keprici келед1, е болганын армандайды. © ш рге келген жас урпак, е з оран не кджет? Ж ок, байлык, княнат, кез келген зацсыздык, Kepin-6iAin еск ен ж ас урпак, жузшде крргалатынына, езш е алмайтынына сенш еседд. С о л Патриотизм деген — сол: еддле ©кпйшке кдрай, муны жазу мшген бауырларымыз б]ле берм о й лауга уакдяты да жок, сияк патриотизм/^ акдял айту аркдьлы сеюлдд. Халык,тан да, болашак,та унпн урпагым уяткд кдлады-ау д пайда бола бастады. ©йткеш, ол Алдабергеновтер шыкдай кетп. ешкдшан тербие болтан емес. Bi3 оку, б ш м ге ашкдрак^ык \"BiAeri кунгп 6ip/v4 жыгады, 6iAi д еге н д ! атам ы з к,азак, 6Mip ©йтпесек, куыс кеуде болып кдл кулю боламыз, Мектепте, оку ор керек, сонда гана кдязмет оцал кдызмет пен б ш м а з адам жаса ж ер мен кектей. Халыкдъщ жан медениен жогары адамньщ 6iAiMiMi3 бен мэдениепм1з кдй осыда. \"Зиялылык, зиялы ньщ е з кдншалыкды кдйнап б т с к е н д 339

Зендф ejmeiaimm влЬ дегеннщ ж алпы аты - ан 6ip ж ас кшп. Бурынгы дьпдган кепш ш кк е кулак, р болса, олар тусшгел1 кдшан. де мемлекетЫщ гулденугн щ езгелермен тер езеа тец е з м е м л е к е и н щ ец эд1л Отанын ш ека з сую уппн емес. Эддлддк. К ез келген жазасын алып жаткднын ез болашагыньщ да зац е еппамнщ кдганат жасай унпн Отанын суйш еседд. етке сену. ушылар тусшгенмен, аткд мейдд. Кейб1ршщ, теп, оны к,ты. О лар д ы ц ойы нш а, ы-ак, орната салуга болатын ан да крркдайтын, осы iciM деп ойламайтын басшылар лар yAri алатын Крнаевтар, . Нак,ты yArici жок, тербие кден бет крюымыз керек. iMi кунгп мьщды жыгады\" тэж 1рибесш ен туйген. ламыз, сейтш б ш м уулерге рындарында, гылымда сапа лады. Бшмдд адам icTereH аган кдлзметгщ айырмасы ны мен ж урепн 6uuMi бар, 6epi тусш едь А л б1здщ й дережеде? MiHe, маселе з ултыныц муддеомен дш м ен, сол ез ултыньщ

Ъексутан Ифкеке-шы_ муддесше заредей саткдшд елшенедд\", — деггп М уста Ж азуш ы ны ц 6api сонд тусшем. ¥ лт пен жазушы м тобырды азайту. А л мемле жасау. ¥лттык, уй леам де жазушы еле-елгенше ецб к,арай. О н ы м е м л е к е т М ем лекет жазушыра кдяз ciH6ereHi, а л ж азушыга кд е з ipreciH б ею т к е т. Ж азг да азады. Оны аздырма крлында, кдра халыкдыц д куддрет жок, Ж азуш ы ны ж аны тобы рга да аш иды елппсшдей, жок,таушысы \" 0ДД1 ME, Уйге кетешн деп орн телепон шылдыр етп. — AFa! С э л ем е та з бе? \"Ж улдыздар отбасынан\" бьгн гой. — Жакры. Жумысынд — Bi3 \"А ц ы з адамга ж азгалы жатыр еддк. Krran ту р а лы 6ipa3 ж азы псы з С едан сухбат алсам бола — У ак длы м жок,-ак, ед келюейш. — Онда кдшан барайы — Ертец осы уакд>ггга Ертесшде Марф>таныц — Кулейитщ устгаен а бе? — болды.

__________________ дык, етпей, крргай алгандыгымен апа Шокдй. ай зиялы болуга талпынуда деп мудделес, екеушщ де макраты — екеттщ мщ деп — coFaH жагдай еген — осы. CoFaH ж ету ушш бек етедд. Э р жазушы е з влше крлдаса, нэтижеш тездейдь зметппм деп кдна кдраса, мен- дязмет керсетуге умтылса, онда аны зая кеткен сайын жазушы айтын курал тек мемлекеттщ да, тобырдын; да крлында ондай ы ц ж уреп тобырга да жылиды, ы. ©йткеш, ол езш солардыц ндай сезшедд. \"К,азак, адвбиет/'\", 12.02.2012-жыл. , 0ЛТ1РД1 ME? нымнан турегеле бергешмде, ? - дедд жас кдлздыц даусы. - М арфуга деген кдрындасьщыз- ды айта крй! \" Кулэш Байсештова туралы nxaHaFa келш кдрасам, ci3 о Kici з, естелж тер курастырыпсыз. а ма? дд, 6ipaK, Кулэпггщ аруаил ушш ын? келе гой! ц маган крйган 6ipiHuii сурагы: арыз жазган адамдарды 6iAeci3 340

— Бь\\ем десем де болады, б и — Оныцыз жауапкд жатпайд ютебш жазыпсыз, о Kici юмдер — Айтпады. О л арызды Кдне Гек К улэш тщ аузы нан есп ге н арызды Кулэш тщ 93i де кердд м Куштар кещ л\" аталатын ест Байсеттов Кулэш ез кез!мен к ж ылы 12-маусымда \"К ар ав сухбаттында Кднекец мен Ку Байсештова: \"Когда маме дали стало плохо. \"Теперь мне оста сказала она, вернувш ись и з Ц К \" да, Кьггайра барам деп, айтатын кейлектерш TiKTipin, К улэш тщ устшде ж ургеш анык, — Сонда арызды Кдлтайга б а — Солай шыгар. Курмангаз уш ай бойы Кьггайды аралау, эри абырой крсатын едд. Кдзакдъщ б халкдл, онда туратын бугал кдза Сонын, 6epiH болдырмай таст жазылганын корсетпей ме? — К1мдер жазганын айтыцы — М аган Кднекен, алты адам Курманразы эркесп рш щ ди Кджыралиев теледидардан берг деда Кдйсысы шын екенш анык мураратгы кдрау керек. — А л ci3 бглетш алты адам ю — \"Куш тар к ещ лд Г жа жазгандардьщ и м екешн атай ем , К,анекец: \"Е й, о н ы атап тастагандай боламыз, баскд жазайык, та\", - деп кенбедд. екенш дал айтты 6ipaK, С е з ыщ аньщтаура ынталы да емес кер1н арыздан кешн кеп узамай Кулэ

имеймш десем де болады, ы гой, ага. Кднабек араньщ р екенш айткдн шыгар? екец кермеген б о л у керек. н. Шындап келгенде, ол ме, кермедд ме, — б е л п о з. телж ютэбшде Кднабек к о р и т демейдд, тек 2009- ван\" гэзетш де берген улэш тщ кдлзы Кдрлы гаш и почитать это письмо, ей ается только умереть\", — \", — дейдд. Кдлай болганда эндерш дайындап, киетш щ сол кез улкен куаныш ар газб а у уш ш жазган ба? зы эркеспр1мен 6ipre ею- ине, Кулэиггщ абыройына улб ул кдлзына бутал Кдытай ак, куана к рл согатын едь тау ары здьщ д ер кез1нде ызшы жумбакуамай. м деп айткдн, ал с о л кезде риж ер! болтан Шамрон ген сухбатында жет1 адам кдау ушш, со л арыз жаткдн юм? азып жаткднда, \"А ры з й кетсек кэйтеда?\" — деп п кэйтем1з? 0 с е к к е от д сы н , жак,сы жак,тарды А р ы з жазган алты адам щайына Караганда, оларды ндд. О ньщ тапя 6ip ce6e6i: эш кдйтыс болды емес пе?

Ъексуитн Н<ф!свкв-ут _ Слрэ, арызкрйларды анык де болмай кдлган бо лу ке жылын тоспай-ак, Кднекец Соньщ бэр1нде 6i3re уак сияк,ты. Эиткенмен алта \"К улэигп ч куддреп\" деген ккпден естщ м. ¥йымда болыпты. М е т ц 6ip байк адам ары з тусДргенш е с айтпайды, Рабит те, ЭбдД алмайды. Соган кдраганда болмай купия кдлган сею Дле-шала ем1рден озуы б кдтты шошытып, ел бу жасырган-ау, шамасы. — Бул мэселеш кетеруд — ©йтсек, К улэш ич Журналш ы чью жузш те С ен меш ч \"К ул э ш и ч куд ба? — Окыдым. — \"К ул э ш и ч сочгы кек О разбек Бодыкрв агамыз едд, с о л уш ш со л кездеп Т К амал Смайыловкэ Cep уст1мнен арыз TycipAi. Кднабекке деген ызасы Kepimn тур. — Иэ, жазыпсыз. Ары деген юм? — Ондай адам жок, бур 1957-жылы Кулэигпч уст екенш е з ce3i дэлелдеп тур рас\", — дейдд ж эн е о л ар айтады. Бэрш эл1 умытпа KiciHi крссак, уш арызшы арызшыны табамыз. — Сонда, озш е, Серж

__________ _________ к,тап жатудьщ Кднекече кджеи ерек. Таты 6ip себеп: Кулэигпч ц баскд эйелге уйленш кетп Foft. к^гг ж етюзбеген талай сыр бар аудьщ юмдер екенш мен кешн н макдлам жарык, керген сон 6ip астырушы агайынды eKi эшш кдганым: К улэш и ч устшен алты стелж жазгандардыц 6ipAe-6ipi Длдэ агамыз да оны ауыздарына а, о л арыз сол кезде елге жария юлдь Арыздан кешн Кулэшич бастык,тарды да, баскдларды да улш бесш деп, душм журттан ддч кджен жок,екен гой ендеше. аруагы кеше ме екеум1здД? — ем ен салып ундемей кдлды. — ддреп\" деген макдламды окдлдьщ ктем1\" деген эцпмемдд радиодан 1985-жылы ж елтокранда берпзш Телерадио кэмитеншч басшысы piKOB д еген элдеб1реу м еш ч Э л п С ерж овтщ Кулэш пен эл! басылмаганы жазганынан здан уз1ндд к елп р ш аз. Сержов ркеншж атпен жазган гой. BipaK, тшен арыз жазганньщ 6ipi сол р: \"Иэ, алты юсйпч арыз жазганы рыздьщ н еп зп мазмунын да дэл апты. Агайынды ею эшшге бул ыны, OFaH эйелш крссак, терт жов деген юм? 342

__________________ ОЗ — Оразбек Бодыкрв о юсш щ 6ipa3 уакдят есецпреген адамша о л айткдн \"Алты басар\" энш тьщ eHi мен кдзак, энппсш щ куддр кететшмш. С ене алмай сандалы к1тэб!нде К,анекец ж эн е о Курманбек отшаган релдд одан к талантына ете жогары 6aFa бер жазганын бш яеген б е элде 6L\\ ара ж т н эм ажырата алмаймы — Жарайды, ага, тертеуш тап деп ойлайсыз? — О ны CepiKOB арызында K93ip, ягаи 1985-жылы С С С Р хал дейдд. — С С С Р халык, ap iici кеп кр — М ен щ 6iAyiMnie, операда i Ришат Абдуллин 1985-жылы эл болды. Yin С С С Р халык, ap iic i 3 де Кулэш Байсештовамен кдта Роза Жаманова, Биб1гул Телег Анык,-кдньнына жеткщ келсе, жасырып-жабатьш еш тецеа жо \"Кулаш тщ 100 жылдырына орай жазгандарды 6iAeci3 бе? Арызш ба?\" — деп сура. Крльщнан ке — Келедд. — Осы ушеушщ 6ipeyi сол Бэлюм, OKiHep, мойындар. 0 , сейлеспей-ак, крй, онымен \"Хал Кдрльи-а деген кдяз сейлескен. Ас о л кезде жаспын, ештеме б1лм б ы м ей т т шьтар, ана екеу1мен с не дер екен, бтлетк. — Макул, ага. Bipep куннен кешн М арфуг — Ата, ана KiciAep м еш м е 343

Звндф efmbmeu елке щ и м екенш айткрнда, мен а отырып кдлдым. ©йткеш щдаранда, мен ы лга кдзак, ретше eciM кете еллй реп ып кдлдым. \"К^нггар кеирл\" KiciHi кдлай мак,таган? кем шьтеармаура тырыскдн редд. Кднекец оньщ арыз \\e тура айткдн эддлдот ме, ын. птыкдейж, кдлтаны юмдер айтыпты: олардыц eKeyi лык, apiici, лауреат, депутат рй. icrereH С С С Р халык, ap iici л1 бар, 1988-жылы кдйтыс 33ip ортамызда жур, ym eyi ар кдязмет жасатан, олар: генова, Ермек Серкебаев. осы ушеу1мен де сейлес, ок, суракцы тетесш ен крй: й не айтасыз? Устш ен арыз шыньщ ш ш д е ci3 барсыз еле ме осы? л алтаудыц ш ш д е болтан. , айтпакдпы, Биб1гулмен лык, се з Г гэзетш щ -riAiirici станада турады екен. \"М ен меймш\", - деггп. Бымесе сейлескен соц жолытайык, а телепон сок,ты. ен сей лесп ед ь Ермек aFa

Ысутан ti^ ju b -y n ,_ ауырып жатырмьш дейдд алды, е ю ретзнде де: \"М К уй еу »! ауырып жатыр\" — \"К улэш тщ 100 жылд ба? — А т у т а улгертпедь — ЕндД сейлессец, се жылдьпъшан бастау кере — Ендд сейтейш. — Ж арай д ы , — дед1 шыкдайтынын сезш. — К жатырмын депть Б1з ань аньпргар, арызды мурар аньпы — арыздьщ жазы KiciAep емес, казак, ен е жазганы. Солардьщ Кулэш сап керей1н. Бэлк1м, со жылдьпъша орай 6ip ой — Сейтщ зпп, ага. Алда жакры болар едк — Оран улгермесек, ту Уйге келгенш е ойла арызкрйлардьщ юм екен внерге не беред1? Кджетз Ары ойлап, 6epi ойл ток,тадым: жариялылык, ар ж1герленд1ред1. Рас, ж абу аш у ендд Кулэш кд к ек т Кулэш тщ ез1 жок, болган еткен-кеткен жагдайдьщ а тарихи тэрбиес1. Алты адамньщ арыз 1985-жылы былай тусшдд \"К улэ и тн ; кдлай елге декадасына барып, банкет 536-нвм1рде ваннада кдйт хат жазганы рас. О лар Ку жэрдем етпцздер деген.

_____________________ д. Роза апай ею рет телепонды М ш е ауруханата гныгап барам. \", — деп сейлеспедь дырына кдтысты\" дегендд айттын ейт. Э дегеннен Кулэш тщ 100 ек ед1, кдп! 1м б у л эрекет1м1зден нэтиже Кдрлырага да Серкебаев ауырып ьщтамасак, та, болашак, б1реулер раттан табар. Мэселешн; эз1рге ылтандыга. Ж э н е арызды жай р ш щ ец атак,ты адамдарыньщ ш туралы айткднын тары да oftFa он ы ц е зш е н д е К улэш тщ 100 туйш кдлармыз. ары эйелдер мерекес1не улгерсек, уран кунше улгерерм1з. анды м, кел1п те ойландым: нш жария е ту елге не беред1, з бар ма? лап, кджет1 бар д еген туй1нге рамдарды шошытады, адалдарды улы калган жамандык,тьщ бетш ыйын да пайда бермейд1. Bipax, нмен, халкдя бар. А л кез келген ак,-кдрасын аньпргау — хальпргьщ жазгандагы макратын Серж ов дрйгп: ен1н 6i3 жакры бглем1з. Татар тте арак, iiuin, Пекин крнакуйшде тыс болтан. Алты ю а н щ Ц К -Fa улэш арак, iiueAi, содан тыйылура Н е п зп мазмуны — сол. Ц К да 344

оны дурыс деп айткдн. О л ада С С С Р халы к, aprici, неш е рет лауреаттары, талай орденмен Совет депутаты. Кдлрандары К лауреатгар, талай орденнщ кав Комитет те олардьщ ецбепн ос булэщ тм ет кетерплерйцз келсе OFaH баргалы да отырмыз\". Bipimni арыз 1957-жылдьщ к арыз 1985-жылдьщ желтокраны жылдан кейш жазылып отыр. “Кулэштщ улы артистка еке дейдд Серш ов — Turn Н урж ек 6ipaK, Нурж екеев К улэш тщ ж Епггеме. Кдзакуьщ талай ен ер дуниеге экеткенш ci3 жакры Камал Смайыловкд м е т ц успм Кулэш, Кднабек бугал семьясы ci36eH м1ндеттм1з дарынды талап калу уш ш атсалысу емес пе ед Ж арайды деймш-ау, К улэп ш арыз жазсын, м е т неден арашал десещш бул ппркш?! Таты да Ц не айтпак,? Баскдсын бы лай крй кдйтыс болганын баска бжмесе араласып жургем: журектен ке \"С ценарияда 1лиясты, Б е крргамакщы болып, казак, халк келедк 37-ж ыл айты лы п 6iT ж уреп н д еп ... (6ip с ез ощллм кетерес1здер? Баска тема та ашуланады Сержов. Буран тусш жшркенедД екен адам. 1лж 1здеп, эр сейлемшен муцкш тур. Ол, шынында, елетш К жазгандарды жария етудщ, оны дегенге мецзейдд. O irreyip, ж а 345

амдар кдз1р осында. EKeyi М ем лекетгж сыйльпргьщ наградталган, Ж о га р га Кдзак, С С Р халы к, ap iici, валерлерг Мше, Орталык, сылай баталап отыр. Егер е, Ц К -Fa барып сейлесегак, кектемшде жазылса, мьша ында, Кулэш е лген сон; 28 енш 6apiMi3 де б1лем!з, — еевтен де жакры 6iAeMi3, ек е aMipiHeH н е бглмек? кдйраткерлерш арак, ана 6iAeci3, — дейдд CepiKOB нен жазган арызында. — ымен содан кеткен. БДздщ пкерлердд арак,тан сакдап дд?\" ш арак,тан арашалау уш ш лау уш ш арыз жазып отыр Ц К -Fa баргалы отырганда йганда, Кднекецнщ кдлай де, мен бжем гой, жакры етп. еш м бетп, Сэкенд!, т.б. дшыц атына дак, салгысы Tnen пе eAi? Халык,тыц ады - Б.Н.) неге кдйта абылмады ма?\" - деп шж 6epin жатудыц езш ен крркдггып сейлейтш эдет! у лэш елд1, енд1 ар ы з ы сез етудщ еш кджетт жок, абулы кдзанньщ жабулы

Ъексуптт Н‘ фкеке-уяы__ куйшде кдлганын кдлайды. ойлайды. Демек арыз жаз болса да мойындайды. \"Кдлтайга бармайтьш бо алты адам к,ол к,ойган к гуляет\", — денп. Мундай жак,сы гой, Кдна\", — дейдд (\"К уш тар кещ л\". Алматы, 2 дегешмен, еле кряйын дем Кдлайда Кулэш пен Серж ары з ж азган адам ж етеу жасаган С С С Р халы к, epric жазылган арызга крл крйг 1961-жылы 7-кекекте Аскдр Исаев, М е д а л и Эбди екшпп ж ендеу зауытынь бардык, С о л жиында Кдза Телегенова сейлеп, 1957-ж 6ipre К^ггайдага кдзак,тарг айтты, ал олар К улэш ке сыртына кдзакдъщ булбул к крйыпты. К,азак, Сов ет энциклопе Бибц-ул Ахме-щызы 1929-ж К улэш елгенд е о л 28-де. опера жэне балет театрынд бет, 1977). “ Bipcbinbipa уакдвгг\" дег ш ы в д н Кдзакртан ултгык Онда: “ 1951-53ж Кдзак,ради м ем лекетпк академиялык, 1956 —71ж. Кдзак, мемлеке солис1\", — делшпгп. (8-том icTen т е ж арытпаган сек куддктенш отырган адамды кетш кдлуы, шынында, ода \"Кдзак.эдебиеп\" гэзеп 1 Байсеш тованыц туранын

_____________ _____ . Cipe, е з атагына Kip туспеуш зудыц юр нэрсе екенш шггей олдым. Успм нен арыз Tyciirri, кер1нед1. \"Арак, iiiiin к,ояды, маскдраны кергенше, елгешм дд Кулэш Кднабекке сол кезде 2004. 87-бет), \"влгегам жакры\" меген шыгар, гам бьледд? жовтщ ce3i 6ip жерден шыгады: емес, алтау. Операда кдязмет ci тертеу. А л Кулэштщ успнен ган — соньщ екеуг Кдйсысы? 1-курстыц уш студента: мен, иудинов — ушеум1з Алматыньщ ьщ клубында ететш жиынга ак, С С Р халык, ep-rici Бибй-ул жылы Курмангазы эркеспр1мен га Кулэш тщ орнына барганын еледд деп к у т и т , кшз уйдщ кдюына арнап кугтьпргау жазып едиясын кдрасам, Телегенова жылы 16-желтокранда туыпты. \"Б1рсыпыра уакдят Кдзак,тын, да icreAi\", — деп п (11-том, 124- гендд аньщтау ушш, жацадан к, энциклопедиясын кдрадым. иосыньщ, 1954 —56 ж. Кдзакдъщ опера ж эне балет театрыньщ, етпк филормониясыньщ энпп- м, 468-бет, 2006). Операда, Tiirri, кглдг Н еге е й тп екен? ©3i ы 6ip ж ы л да ютемей операдан ан бетер куддктенддредд екен. 1972-жылы 24-кдрашада \"Кулэш на 60 ж ы л толуы н а\" деген 346

|дармен 6 ip e p макала 6epin уареповтщ — эйгш \"Чудо!\" а лрияланыпты. Кулэш тщ -гуран к ш еткенш кэз1р б !л у — кдойын t,i — Гулбайрам, шын туган I>1стары да, Ш ара да айтады, а :лып жур. Гэзетгщ с о л санын ■ген макдласы бар. \"Эттец, ам ж ен талант иесш арамыздан ты - GMipiMAeri сондайлык, езгеш е 'дарлаекдн, сырласкдн кездер1м 1лык, apTici, С С С Р М ем лекетпк 9-сайланган Казак, С С Р Ж ога нбцул Толегенова. Мундай ш эирт ез устазына )рине, м ум и н емес. 1985-жылы 22-акданда CepiK Э цпм есш де (\"Казак, эд е б и ет Г ): оснага ойнау уш ш шыкдднын ке йр с ур у ушш, мьщ eAin, мы ондыкдан да \"акдудайын сылан „ о Ж1бек-п; жаны да, т э т д е ан, махабат nepiiirreci Татьяна •рындай алмайды, е ш и м кдйтал i6iryA. 28 жылдан кешн осыншалык, ■жыл бурын Кулэштщ уетшен ’пине, м ум и н емес. 2007-жылы К улэш тщ 95 жы «батында: “ М е ю 1956-жылы ■ айтуга ж1бер/у. М енен бурын 11айткан екен\", — дейдг BipaK, а кеушщ арасында ешкдндай ек ( )перадан кетон е, эркес-прге б Кулэштщ ешкдндай кдтысы болм ылы Курмангазы оркес-ripi гэсп ■ады \"Биб1гул, кужаттарынд арасьщ\", - дед. Сосын мен: \"Ку 347

nTi. Б а б е ц н щ — Бабит атгы макдласы да осында к у н т газет неге олай кеш н. Ж алпы , К улэш тщ шын куш 12-кдцтар дегендд алайда ресми турде 2-май нда Бибнулдщ \"¥стазым\" м ал не, мешр1маз аж ал ым ерте алып Kerri... М ен 6ip ыстык, сэт Кулэш пен м дер еддм\", — дейдд С С С Р к сыйлыгыныц лауреаты, аргы Советшщ депутаты к рл KOTepyi м у м и н бе? Эбддрайымов жазып алган : \"М е н К ул эш апайдын, ерген емен. О л ез релшде ц -ripiAy уш ш шыгатын. нып, тотыдайын таранган\" нэзж, сез1мтал Чио-Чио- аны дал Кулэиггей еш им лай да алмайды\", — деггп , табынып сейлеген адам н арыз жазуы мумин бе? ылдыгына орай берген Курмангазы оркес-ripiHe н оркеспрде Кулэш апай айтуына Караганда, Кулэш кпе-наз болмаган сеилдд. баруына, сезш е карасац, магандай. Одан api: \"1957- прелмен К б а й т а баратын ды даярла, сен Кдхтайга улеш апай барады гой\", -

Щ с у щ т Н ф Ы г-^ ы _ делдм. Ойымда тук жок, жатыр, бара алмайтьш бол дедь М ен ол гасшщ нег Мумюн, 6ipey устшен ары апайды с о л canapFa жтбе сол гэстрелде жургенде К апайга е зш щ дэрежесш е с Тым курыса, ж уз жылды керек... М ен дербес зейне О л неге жетедд? Егер кере де берер едЫ \", — дегпт К сухбатында (“Эдебиет а Ленинддк сыйлыкдсд усын \"Телефонный шылдыры т сагат 6ip, егалердщ мезгш н сыйлык кд бекер усынган д талай естш, енер адамдар кдлар екен ?\" — деп кд (\"Айтылмаган эн\", \"Л ен ж устазыныц да осындай кдтж ы ла есше алган бол С С С Р ж эн е Кдзак, С С Р Жогарры К ец е а мен 8 — 11 кецесш щ депутаты, К С лауреаты Ермек Бекмуха туыпты. Кулэш кдйтыс опера жэне балет театры 142-бет, 1977). К улэш елг ж ы л 6ipre кггеген екен. А 2002-жылдыц 14-мамы гэзе-пнде ж ариялаетан м эдеби бел1мшщ мецгеруи Серкебаевтыц Кулеш ж келпредг \"Когда я пришел в теа году, Куляш апай встрети душою. Относилась ко мне меня с собой на гастроли