Жамбыл Ж

Есейген енд1 ел керд!м Енбег1мен байыран— Биелер! кулындап, Сиырлары бузаулап, Туйелер1 кайыран, Койы болса коздаган. Кедей керем кенесте Келел1 С0з козраран. Ж алшы ж ето тенджке Bip кундерде боздаган. Сез1 тапты жуйесш. М алы тапты иесш И в а н е м ал келд1, Кедейге Совет эл бердь Совет1мнщ ураны: Ж алшы, малай, батырак, Ш аруавды сэнде ендИ Ж арлыны кепке тенгерген; Ж умыскер мен кедейге Адаспастай жол берген, Эдшдшке бастаган, Халык ушш енбек кып, Осы жолды ем1рлж Ленин 6i3re тастаран. Ж уандарды жумсарткан, ©ш алган бай, молдадан. Болыневикпн тусында Елдщ 6api 6ipirin Араларын ашпаран. Bip ауызра караран, Bip ауыздан макулдап, Токтам кылып тараран. Кашкан байды коймаран, ¥стап алып айдаган. Ж азаларын тарткызып, Ж уандарды жондаран. Совет орнап ел!ме Ж ерге кедей кенелдь Кодандаган жуандар Т ш н гстеп жым болды. Кедей, жалш ы масайрап 249

Енбек erri жер!нде Кездершде нур жайнап. 0ткен кундер кедейд1к Кекрепнде тур сайрап. Кеше корлык квргендер Бугш шат боп к у л т тур. Бай колынан жер кетт!, Б ар казы на мал мен уй Б а й д т емес — 6i3AiKi. вю меттщ ураны Елге внеге уйретп. Айтты кедей акыл свз. Ж аксы шырып жалшыдан Ж ары лкаган болды кез. Е лд1 улы 1с' ке бастаран, EcKi эд е т п тастаран. Ж алпыра оку ашылран, Б ш м нуры шашылган, Б алалар да жол танып Ел iciHe косылран. Улкен, Kimi деместен Ж абыла оку жан-жарым, Ой ж1берем осыран. Соньщ бэрш ашкан да Кол жетюзген аскарра — М аркс — Ленин кеменгер. Акылменен жол тапкан Асып TyFaH сол ерлер! Осы мен1н оралып, Кыюадан келгешм. Ж ер мен суды колра алып, Ж е п с ш тур енд1 ел1м. Сексен 6ipre жеткенше Осы м ен т кергежм, ¥ зак жолдан осындай М ен т жиып-тергешм, Зам ана арымы осылай! Айтып берд1м сендердт. Естервде журсш деп, Ешипсш ездерт К ерсетвдер б!рпндеп. 250

Ленин туын колра алран, Калын кайрат козгалган Ж а л ш ы кедей досым-ай1 Кун де туды сен yiuiH, Ай да туды сен yiuiH, З а н ж асал д ы ел yuiiH, С ертле туе, сертле Бурынрыдай жасымай!

Уа, карагым келшшек, Сатщы маран майывды! Бш ем ceHiH жайынды. Базарра май сатам деп Алдап келдш байыеды..

ЖАСТАР АЛДЫНДАРЫ С03 — Шырадтарым, маран кезек 6epin отырсындар, сешмдер1нд-1 актай алсам ж ар ар едк ©йткеш дауысты шыркатып эн салатын уакыт етш Kerri рой. Ka3ip ж а- сым сексеннщ yuieyiHe келш отыр. Тютен де айрылдьщ. Баяры думанра тусш жургендегщей кез1м болса, ал- дыма кандай ш арт койсандар д а орындай берер ед1м, болмаса сендерден колда барды аяйын деп турканым жок. Купим жетсе ойдарынын бэрш берпм-ак келш отыр. BipaK, эн салатын даусым б1ткенмен, асыл ce3iM журег!мде садтаулы. СПздердщ тш ектеродзд! энмен емес, енд1 сезбен орындап керейш. «А, Н урж ан, каламы нды колыца алшы, Дауысывды куйдылжытып энге салшы. Емеспен топтан 03FaH Kapi тарлан, Кеуденде калган ж ок па 6ipep тамшы?»,— деп Наушабайдын Нуржаны ез!не айткандай: — А, Ж ам бы л Ke3in келд1 сезщ бастар, Барынша кулаш созып, аяк тастар! Алдында жана ем1рдщ ерендерд ©рмелеп келш тур рой сезщ костар. Айткызбай саран TinTi epin коймас, Енбекпен еркш ескен мына жастар. EpiKci3 дуанга д а тусш ек рой, Жастарра тэбэршщ1 бар ма тастар. Актаршы сандырынньщ аузын ашып, 1Т э б э р i к (арапша) — касиеттеу, сыйлау, бул жерде ырым алу марнасында. 253

Е дщ рой тш дщ кен1 б1ткен Hscin, Булары кара елецнщ таусылар ма, Калмастан тым болмаса 6ipep касык? Куйш шерт домбыраннын, таста эщц, Кинамай — кол жетпеске текке жанды. Тэспыктай1 шумакталран термен кайда? Сал соган, Kapi тшден тамыз майды. А...у!.. Термемен свзд1 бастайын, Ж ас ж!герлер алдында, Топтан озган тарлан ен, Ш абысыннан танды н ба?! Туярын тозып, топас боп, Китпщеумен калдын ба?! Б ул кун in эл! кеп болар CaFaTHK таяу алдында, Зорытып кетер буранда Kyai жетсе шалдында. Ой! Д ом бы ра алып колыма Он жасымнан сарнадым, Д эл жетшске келгенде Жуг1р1стен танбадым. Б упнпдей еЫмде: Дуанды жарып энменен Семейге де барраным. Топтан озып онда да Бэйгшщ алдын алганым. Алраным курсын кайтейш, Опасыз жалран сум eMip Меш текке алдадын. Бугшгщей жиында Bip caFarraft болмадын. ¥лы жарыс алдында Ш ырката энд1 салмадым. Ж окка есеп жастардын Алдында Ж амбыл болраным. Киыстырып кестес1н, ■ Таспы к (арапша — тэсбих) — кудайра кулшылык пылу нршнде колра устайтын, т1з1лген моншак- 254

Эншн салып дестесш Тарихи жиын алдында Бэйпш шауып алмадым. E aairi тглек 6ipey-aK Кимылдап кал, тш мен жак! Сез танабын астарла, Дэу1рлеп ескен енбекте Суыт шапкан енбекке, Ж астарга тэбэрж тастарра, Не кылса да Жамбылра Енд1 жастык кез келмес, Ж урепнде сактаулы Асыл ce3i езгермес, Сендердш бул заман, Оран талас сез болмас, Корытса да каншама 03repin алтын жез болмас. Аякка шулгау кылса да Асыл Ж1бек без болмас. Балшык косып сокса да Дурня гэуИэр-тас болмас. Ж амандык адам езжен Болатындар жас болмас. Кдйшылай таска сокса да Болаттын жуз1 пэс болмас... Тындап кер Ж амбыл картынды Сендерден cipa кем туспес. Жырдын асыл кешмш, Айтыскандар мешмен Талай-талай жецшген. К,ыза ш апса шын тарлан Жер1 болмас тек туспес. Айгайласа да шын акын, Эш болмас ел бишес!

ЖАИЛАУ Ерназардыц колхозы ¥йкысын таннан ашканда, М асайрап кун элемге Нур сэулесш шашканда, Колхозшылар топтанып Ж иналысы п K&nicri, Ж асыл, жым-жырт далада К е л т сэлем 6epicTi. — Баста, Ж аке, жайлаура Кокипл су, me6i гулденген, Ж1бектей жылы жел ескен. Мал басып, пенде журмеген,— Дед! маган ж!ггггер. Дед!м — ж аксы соныма ер! Атыма мшш гул жайнап, Кеттж журщ малды айдап, Ж айлауды корin жы лкы лар Ш уркырасып, салды ойнак- Куанышты колхозым Ж айлаура конып, ен жайлап, Ж акуттай алтын так атып, Ж улдыздын коз кысканын, KopfliM кокте калы ктап Акиыктык ушканын. Коз алдыма Алатау Меруерттей аппак шалмасы, 256

Таудан кулай аккан су, Бауырында ескен алмасы. К иялай ескен KapaFaft, Таныс езен арнасы. Кез1мд1 жумып отырып, Ж айлауды мен табамын. Шурайлы жерге колхоздын Топты малый багамын.

1 9 3 (i К.АЙТА ЖАСАРДЫМ алганды жалпары нан басып 0Tin, Ж асарып, кайта туып, алдым 6eKin, I К ауса ран отыз TiciM к айта шыкты. Б олганда кызыл иек эл'ш кетш. Алдырып ecni cepiK домбырамен, Ш алдарды отырран ш м кад1рл1 e iin ? Келгенде токсан ж аска шеккен нардай, Ж у р екке дем берген KiM дуб !р летт? Ж еткенде сенер оттыц элпетше, К иялга ж ол берген KiM эрге ерлетш? Ол — куат куш турызган Сталишм Сол ерге армай-ашпай келд!м жетш. Д ум ай кып, келд1м 6ip топ акынменен, ' Куанран калы к казак халкымменен. Ж ырым да, сырымдары 6api алдында Ел1мнщ жаксы онер салтыменен. Ел1м бар мекен еткен ш е к а з дала, Сол дала байтак жаткан жок шекара. Халкымнык Саган деген махаббаты, Арканын даласындай шекс!з дара.

TyFAH ЕЛ1М Токсанра келген жасым бар, Keirri кврген басым бар, Аман жетпм бул кунге, Ойды, кырды аралап, Ж алгыз атты сабалап, CepiK болдым eM ipre. Д омбы рамды eHrepin, 6Ыме-ез1м дем 6epin, Жубаныш кып кешлге. Осынша жаскл келгенде, ©з1ндей елке кергенде, Немерем мен шеберем, Экелеп маран ергенде, EcKi к ен ш м жасарып Кесегем кектеп ергенде, Заманым, кушм жасарып, Ж уртым топ боп жиналып Сейлеуге кезек бергенде — Дауыста, Ж амбыл, дауыста! Сейлеп 6ip ж1бер, сейле ендП Жиналып журтым алдымда Тындауга меш кел1п тур. Сейле деп ойда барынды,— Анталап кам ап TeHin тур. Шеж1ре не айтар деп Балалары м твн1п тур. Кдялымды козраура Куларын бурап сейлет1п 259

Домбырамды берш тур. Кайтарма журтым кенЫ н, Куш1нд1 жиып кекес кур. Казак-казак болгалы, Кердж кой талай хандарды. © тю здж кой 6i3 бастан Азапты ауыр зандарды. Кокан билеп 6ip кезде ©piCTeri малды алды. К усбеп хан кутырып, Бойжеткен жас кызды алды. Кызды алмады, жанды алды. Ж айлауды сонда ш ац басты, Тынык квлдер шайкалды, Сол 6ip откен заманнан Арман болар не калды? Ханнын 6ipi Абылай, Аш борщей жалактап, HeKepiH, колын, шубыртып, ©31М деген KiciHi «Датка» деп алган касына. К арсы болган KiciHin Кан жаудырган басына. Абылайдын тусында Кандай кып елд! сураган' EpericKeu KiciHi Кыл шылбырдай бураган. Адамды Абылай тусында ¥лтаракпен тек кврген. Ж е ф алса — кун болган, Кун бишара жылаган. Ж ауласкан жерден кул алган, Кул сорлы да анраган, Косылып кунге жылаган. Токсанга келген жасымда Сол 6ip еткен заманнык Болсы н маган Heci арман? С дан 6epi келгенде, 1 С у р а г а н — бнлеген деген магнада. 260

0 л кеш басты 6ip сарын, Ж ыландай бойра оралып. Кысканын кердж патшанып. Ж ер дщ 6eTiH каптады, Елдщ жанын кактады, Таппадык ылаж, амалын, Bipre шапты патшамен Жэнг1р хан атты арамын. К вкорайлы ж ерд‘1 алды, А рынды взен суды алды. Жолын кесп Оралдын Ашылран коркау араны. Осынау 6ip заманда Болыс шыкты з1рк1лдеп. Мырза, старшын атанып, Ауылнай шыкты дндолдеп. Ш ен так к ан би mipeHin, Конса байдын аулына Кайнады казан булкшдеп. Отырды бай ак уйде, А лдывдэры керсенде Сары кымыз кьпкшдеп. Кедей байрус баласы Ж аланаш шекпен спиде, С екпш бар бетшде, Ку карыннын камы уцйн Аталып малай журед! Бай малынын шетшде. Шшдеде аспан астында. Кыста боран шш де, Ж ас баласы козыда, Катыны жур от жарып, Бэйбш енщ еркшде. Сол 6ip еткен заманнын Несш арман етейш, Жепскен жана кушмде. Алпыс бестен асканда, Жетшске калам басканда, ©Mipi ecrin бишеген ©м1рде квз1м кврмеген.

Kepcerri Ленин кайратты. Кулдан, куннен кол курап, Асырды epiM айбатты. Тажын жулып патшанык, Алтын тактан кулатты, Салтанат, сэнш киратты, ¥лы, кызын жылатты, Кезден жасын булатты. Атарып 6i3re тан атты, К азак та атты жаратты, Ж аппай шауып жан-жакка, Л енин eciMiH таратты. К уд ы к 6i3 де ортадан Бай мен болыс, манапты. Содан бастап казакка К им ы лдарлы к эл к!рд1. Кеудесше жан юрдй Ж а н Kipin к ана коймады,— Ел боларлык сэн юрдь Сэнд1 к а з а к елшде Картайганда эн салран, ©ленш койдай торыткан, Тындаушысын уйыткан — К ерд1ндер м ш е Ж амбылды. Лениндей басшым iHKapiM, ByriHri д а н а Сталин, Ж ы рл ау та OFaH CQ3i жетпес Шебер акын устанын. Пайгамбарга тенеуге, Сундет, уажып, парыздан1 Артык кврем уставын. Аскар тау бшк дер ед!м, Кершш тур тебеск А кылы дария дер ед1м, BipaK кейде дариянын Кайырлайды кемеск Ш айкалган жорра дер ед1м, О да шаршап болдырар^ I С у н д е т , пары з, уаж ы п — дши ережелердщ мшдепч турде орындайтын шарттары. 262

Кездессе жердщ белесь Домбыраны алганда Сталинге тек таппай Киналган Ж ам бы л жер1 осы, TyFaH айдай дер ед1м, Тунде бар д а, кунд1з жок. Ж анган кундей дер ед1м, Кунд1з бар д а, тунде жок. Тем!рказы к дер ед1м Тек турганы болмаса, Онда тш де, ун де жок. Ен жарыгым—Сталин Кущиз, тун1 б1рдей бар Ж аны п турран жалы нды от. Руксат етсен^элеумет, Ж елпшш 6ip/a3 сейлейш Сейлеттщ неге демейш. Ж узге жасым жеткенше, ©лецнен урык себейш. Тартынбайын шегшш, Домбырамды жебейш. ©лгешмше^вленмен Сталинд1 жырлайын, Б1телмесе кем етм , Сездщ бэрш салмактап, Асылдарын терейш, Айтып журсш Keflinri Ж ас балалар, урпактар, Сталинд1 тецейтш Тенеу тауып берешн!

ХАЛЫКТЫН СЭЛ ЕМ I Домбырасын cepiK кып, 0тк|'зд1 Ж ам бы л расырды. ©лещи Terin, ернектеп Асулардан асырды. Кара терге малынып, Ецбег1 кетш далара, Тойса тойып Тамары, Тоймаранда аш журдь К алын халык, кетерген 0MipAi« ауыр, зш -зары — Ж ылдан жылга тасыды. Садрыратып даланы Эщц ш ы ркап келбед1м. ©ленмен ойып оюды, Сезд1 MiHin ж елгеш м. Сонда м ен т кергешм: К ¥ наРсыз д ал а, каралы ел — Кушренген, зарланран, Канын сорран жыланнан Расырлар арыла алмаран. Кез ж!берсем алыска: KenTi керд1м д е ге тм — Квп зар ы к кан ел екен. Ш еказ дала дегетм — Ултарактай жер екен. Ерлерд1 керд1м д е г е т м — Ер емес екен, кем екен. 264

Хандарды керд'ш дегешм — Халыкка конран шер екен. Тауды керд1м дегешм — Тау емес екен, ден екен. ©зен, кел кврд1м дегешм — К ез ж асы нын сел1 екен. К ем дж тщ Kecin бугауын, Енд1 азатты к кусы боп, Х алкым к1рд1 берекен! Кайгыдан халкым арылып Бакыт кусын устадым. Адамзаттын данасы Ленин менен Сталин! Халыкты калын кетерш, Ж огалтты ©Mip кыспагын. Карык кылып дэулетке Алыста к азак ауылын, Кыррыз, езбек кыстагын Алатау, Алтай жерше Колы тид1 устанын, Сардалада салынды, Тогыскан тем1р ж олдары м , Зэул1мд! 6niK ш арлады KyMic к а н а т кустарым . Каптаган мал, ен дэулет, Б акы т, ©Mip сэн-сэулет, Эшекейге беленд1 Советт1к К азакстаным ! Сол басшылык жемнй — К озыга толы квгеш'м, Тулпар болды кебешм. Тур шрпзд! далама Ш еказ макта, квп erin. Алтын, KyMic, KopFacbin, A'lyHafi, KOMip, ж ез беи мыс Ж ылдан жылга кебейш Кенейтш келед келемш. М уктаж ы ж о к ел|'мнin, Уйшен табад керепн. 265

Караганды, КарСакпай, 3\\i6i менен Балкаш тай, Кеннщ элденешеуш Та гы тауып берем ш. Бакыт-ты халкым атынан, Домбыра алып женед1м. Алып келд1м алыстан, Бакытты казак халкынын Махаббатты, жалынды, Больш евик™ сэлемш!

г ЛЕНИН МАВ30ЛЕИ1НДЕ Куназдерге кун болган, Ж е р ж уз iне нур болган, А кылдын кен1 данышпан; Езшгенге кол берген, Кемтарларга жол берген, Заманнын epi арыстан. Адаскан халык зарыккан, А зап ы к алып бакытка __ С эуленде келш табыскан. •\" Дарйядан артык акылын Тебец биж гарыштан,1 К ар тай ган д а 6ip Kepin Зират* eTin кайтуга -V Ж амбыл келд1 алыстан. Ж ер ж у з М н KiHfliri— Мавзолейдщ тасында, Ж ер ж узш н шырагы — Кремльде — касында, Жолынды таймай устаган, Бакытка журтты нускаган, Артык, тугаи ш эю ртж — Сталин отыр басында. Т ауап3 eTin вз1не, Сталиннен жон сураи, 1 F а рыш — аспан. * Зират — м'ждегп турде жузш кару. S T a y a n - курмегп адамныц кабырин б1рнеше рет айна- лып шыгу магнасында. 267

Кетуге келген кеп халык Kepicefli осында. У а, даныш пан сабазым! EsLnremU тенедщ, Зары кканды жебед1к, Ж ер жузшде шам-шырак. Орнатамыз! — деп едщ; Миллиондаган халыктын Суйешин едщ, бел1 ед1н; Бурынры кезде шеткер1 Калып, санга косылмай Ж урген к а за к ел1 ед1м. MeHi де сен тенедщ; ¥лы кешке uiecin, Алдымда басшы Сталин Сонынан epin женед!м; Дэулетке батып белшеден, Ы ры ска кандым, кенелд1м; Заманнан 6epri курсаудык Сен арыттын тиепн; Ж ер ж у зш н кем-тары Суйеген саган иегш. Сенен алып нур сэуле, Куаты м толып, куш eciri, Б екд а мен1н cyfleriM. Б эрш б1рдей кунарттын Алпыс ею жуйенщ, Адамзаттын асылы Аруарынды ардактап, Kenri керш кенджкен — Акшыл тарткан басымды Алдына келш иемш!

Жамбылдын В. И. Ленин ма

мавзолеАшеи шыгып ойланып тургаи Keii Сурет—Т е л я к о в с к и й д i Ki



МЭСКЕУ ТУРАЛЫ ЖЫР Ж урепм — жыршы домбыра, Б акы тты к арты н Ж ам бы л, мен! Естид! Отан даусымды Бегелме, Ж амбыл, сейлеуден! Оралдан асып, даладан, Едшден асып айкара, Заулатты меш отарба, Жоррадайын шайкала. Отаным кандай кен байтак, MacKeyiM неткен тамаша! Айналам шаттык, байлык, бак Кез тоймайды караса, К артайды м каж ы п демес ем, Ж асасам тары токсан жыл. KepiHin турса М авзолей, Ш акырса кунде Кремль. KiHfliri ж ер д щ М авзолей, Жатыр онда улы адам, Табыты кундей нур шашкан Акылы мухит данышпан, Атын элем ж аттаран Ж аткан Ленин арыстан, 2«Я

Уздж шыккан жарыстан, Ж ырылмаган, алыскан. Туспм келш Метрора Домбырамды eHrepin, Жэнелд1 алып отарба Ж у лды зы ж ан ган дем 6epin, Поезды ушкыр суйемш, Мэскеу1мде — аулымда О тарбама иемш. Кушейд1 халкым достыры Туысты орыс казакпен, Отаны м ты ныш ты к Tiperi 0 p 6 ireH бакыт кектеген, Сталиныйл кырандар К у зе тн п а ж ер 1мшц, Батыр Клим бастаушы Суйген улы ел!мнщ. У спмде ж1бек шапаным, Б асы м д а 6©pii< кундыздан, Заманым — кектем нур теккен. Жарырым — шамым жулдыздан, Б акы тты ц KeHi — Отаным^ Ж айлауым алма барындай, Ж еттд ж жаура жалынбай.

КАЛИНИН АКСАКАЛ FA Алдыка 1здеп кеп турмын Саумысын басшы iHiMi3! Ж анарды мше бул кезде Зам аны м ыз, кушм1з. Келш ен езщ аулыма, Устап едщ колымды, KepiHin ед1 халкыма Жылы шырай жузйиз; Куйылып ед1 кулакка Акылды дана ce3iHi3. Тойлы думай кушмде Колхозыма кел in ен, М энгш кке мекенге Жер1мд1 бел in 6epin ен. 0сед1 казак ел1— деп, Ж урегщ мен ceHin ен, CeHi катты суй in ем, Ж аны м а тен керш ем. Содан 6epi кыс етп, Ж аз да келд! жайрандап, Туйем шыкты ерюке Боталары маймандап. К,ойым ерд1 каптайлап- Козыларым салды ойнак. Жылкыларым шуркырап, Терт тулжке толды аймак. Осынау аулым — колхозда 271

М алшы д а мен, жыршы мен блендешен айкайлап. Ж айлаура ш ы ктык уй Tirin Алатаудьщ бауырына. — Малра бекем болывдар,— Деп тапсырдым кауымра. 0з1м шыктым canapFa, С элемдест кайтура Мэскеудег1 бауырыма. Кабыл етсен бауырым Ш акыра келд!м кайтадан Конавда сонау аулыма.

КЛИМ БАТЫР Кылышынан дан тамран, Найзасынан зэр тамран, 1ргелес елд1 жы латдан, Ордасын, туын дулатдан; Алтай мен Орал арасын Борандатдан, шандатдан; Талай жерд1 дадыратдан, Ардадты ма Ш интыс хан? Дейм1з бе^з.цШ ы дры сты д Атары асдан, Kyiui асдан Клим Ворошиловтан? Я болмаса epTeri Дейм1з бе Ради арыстан? «Ради тауда, далада Ж ын, nepiMeH алысдан; Дэуменен1 найза салысдан, Диюменен2 жарысдан, Зулпыдарын3 сыггеген, СНлтесе дылыш тас кескен, Же™ д а б ат жерд1 етден, Кдармеген тодталып, Устамаса жеб1решл4 1 Д э у — ацыз боАынша ен куши адам деген угымда 'данылады. 2 Д и ю— адыз бойынша адамнын ен кушт! жауы деген 3 З у л п ы к а р — дылыш аты. 4 Ж е б i р ей i л — еск! дши угымда адамга ел1м акелушк |8-Ж»мбыл Жабаев. 273

Кетерген жерд! eri3fli ©тпекип екен как. жарып»_ Ертедеп ер Ради Осылай болып кершед, ©TipiKTi шын кылган Б ул-кулы гы молданын,. Тен,ерм1з бек Ралид1 Ел суйетш Климге? Ескенд1рд1 м актаман, Рустемд! де даттаман; О лар (Нздщ Климдей Бола алмаран, болмаган! М анас шыккан кыррыздан Ол да мундай болмаган. Кенесары, Наурызбай Алатаура ок аткан, 6 з хандырын корраган, Заманында Кенеш Кыррыз, казак карраран. KapFaFaH со к к а л ы к ел, Б астары н 03i жалмаран. Тарихты болжап шолысам — Кандай батыр болса да, Ж ец!лмей еткен 6ipi жок; Канша атарын жайса да, Калык эскер колынык Кырылмаран куш жок, Ш абылмай к ал ган жер1 жок. Ж аура жерш бермеген Тигенге кылыш сермеген, Сынаспак болран душпанды Шыбын курлы кермеген; А т м1нбеген ж аратпай, 0 cxepi TeMip болаттай Ж ещ луд! бклмеген; Б ай так жерд1 коршаган, Ж алпак елд! корраган, Ленин ерден окыган — Сталиннен уйренген— Ворошилов батырым, А ртык кормен eiu жанды, 274

Ел суйген сендей ер1мнен. Сол epiMe ешш erin А рнап багам 6ip кулын, ©cipeMiH мэпелеп, Kip ш алдырмай 6ip к.ылын. Тайдан кунан шыгарып, Дененшде уйретем Ат болудын, К.ЫЛЫРЫН. Сейтш баккан кулынды, Тулпар етем MiHeTiH Енбекои журт улынын!

ДА СТА РКА Н ЖЫРЫ Bip дастаркан устжен Отырмыз м1не, дэм татып. Bip орыс, ек1 казакпыз Мэз-майрам энге шыркатып. Ак. самаурын алда тур Terri шайы буркьфап, Анда-санда жырлатып, Керсеткендей кошемет К.ОЯДЫ 6i3re тш к.атып. Отырмыз 6i3, ymeyMi3, Bip KiciHin улындай. Ойнаймыз д а кулем1з Тебюкен тай мен кулындай. YcTiMi3re тары да Келсе де калмак., грузин Алые елдер улдары — Кытай менен Кырымдай, Будан д а кызык, болар ед Келел1 icne ырымдай. К арсы алар ек ашып сыр, Д осты к 6epiK, журек 6ip Сез калмас ед угылмай. М ынау улкен\"МэскеуГм Терезеден кершген — Отаным алтын ошагы Д у м ан га ш аттык кемьлген. Ж аркыраган жулдызы Кремль мынау’турганы 278







Р ахм ет нуры себйлген. Терт мунара тамаша, Элемге тепе кершген. М эскеу мен к азак ауылын. Бар элемжн улдарын — Туыстырган дэнекер ¥лы Октябрь ураны.

ОРДЕН АЛ FA НДА Токсандары Ж амбылра Толкынданып сез келдй Кектеменщ кегшдей, Kopi e'Mi'piM езгердк Алтын орден алраным— Терек жырдын тиеп; KepiKTi Отан алдына Акын жырын уйедк Кайнаган ic, кальщ куш, КаЬарманын сез кыла, Акиык кыран кус боп уш, Сайра шешен домбыра. Бой балкыткан унщмен Ж алп ы олемд1 6ip ш айка; Турмыо овды, кощл шат Е л а д е п жырды айта. Винтовкасын кезенш, Сарбаз шыкса сорыска, Домбырасын безенш, Ж амбыл барад сорыска. Ж ау ды н мойнь1н жулдыра Сарбаз шапса кылышын, 27в

Ж ау журепн сындыра Ж ырдын садам курышын. Барып эз!р Отанра, Байтак жазык. далага. Шаттык. жырын жырлаймын Ж ырымнан ашык, нур жара!

)KAMBbIJlFA Ш арыктап арасында бахытты гул, Эн шырк,а, еркш детш аза т булбул! К уш актап KyMic кунд1 тэ г п дауыс, Аймалап ж ердщ бетш теплсш жыр. EcTiciH элем т е п е туган бакш ан Кулпырып куннен кунге теккенш тур. Ж екпстщ салмагынан басын иген — Б улакты , кызыл гулд1 сайраган тш. Ш ынарга айт: емш-еркш ессш бшк, К ы згал д ак — оган д а айт,—жайнатсын гул Тывдайды сен сейлесец кулак салып, Куй-куйлер баска бакта турган булбул. Ынтыгып елешщц саилнады Казактын, булбул кусы акын Жамбыл.

FACEM ЛАХУТИГА Бакыггы ел бас косканын етш елец, Лахути парсыша сен жаздын сэлем. Enxripen дауысына шын журепм Казакш а мен д е caFan жауап берем. Сенщ жырын халык жыры — халкы тэжж, Булбулдай шыркатады энге салып. Мен айтсам казак халкы куй косады, Ш атты к yHi кетед1 элемд! алып. Бакыггы жер, алтын кун нуры астыкда Сайрандап эн косады б1здщ халык. ©лен. жыр акку кустай т!збек тартса, Артынан epefli куй ко кп жарып. Тындашы, Дарыстаннын тауларынан . ©лен! Сулейманньщ булак атып, Белорус даласынан акын Янка Шыркайды ол да эсем энге салып. ¥лы Отан сансыз тш де ун косады Bipirin орыс, турж, казак, тэжж. Сорралат, кетер даусын, эндет эсем, ¥рпары Фердаусид1ц акын Расем. Ш ынардын астын куран булактай боп Сылдырлар б1збен 6ipre миллион шешен. Ж ыр болды Отанымыз, улы жумыс, Тайсалмай жауды кескен алмас кылыш, Халык достыры, татулы к, туыскандык, Ен байлык, зор куаныш, бакыт турмыс. Зорлык пен зулымдыктын жоралранын, 281

Ж ер кулш, дарыганын бак. пен ырыс. Лахути сал кезвдп жайнады бак, Ол бакта жайкалып тур гул, кызгалдак. Ж у п ар Hie бой балкытып, ойды тербеп, KyMic шык ж алты райды маржандай-ак. К екжиек кезд1 уялтып еркелейдь Меруерттей ашык аспан тур жаркырап. Ираннын Ж1бепндей жел1 майда Тотыдай н эз1К унмен турган шыркап. Таныдым к артайганда eMip сырын, Дуниенщ терт бурышы ой мен кырын. Ж е р астын, тец1з тубш, дуние шетш, А скарын аскар та уды н,, жер! шырын. Лахути, екеукпзде 6ip гой «лек, Астында 6ip жалаудын coFap журек, Турл1 « л м е н 6ip м аксат елендетш, Ж ы рлайм ы з хал ы к к а б1рдей достык « р ек. РазелР тэжжетан, казак жыры Косылып толтырады 6ipiH-6ipi. М адактап ел агасын, журт данасын, Ш ы ркаган аза т елд1н шыгады yHi. . . . 1. « аава I— (орыс тШнде газела) жыр шумагынын 6ip Typi,

ЭЛ ЕМДI КЕЛД1М АРАЛАП 9лемд1 келд!м аралап. Кушiмен будын. кекпрдщ, Едш менен Ж айыктын Белдерш кия баса етш, Ш урайын керд1м жер1мнщ. Алты кунде айшылык Алые жолды кыскартып, Ордасын керд1М ел1мшн. Акталранын таныдым, Заманнан 6epri сарсыган Т абан ет, мандай тер1мнщ. Дуниенщ сенбес шырары — Келбетш керд1м Лениннщ. Акыл-ойдын дариясы, Даруы болран сабазым Расырлар тарткан uiepiMHin. Ш ашы aFapFaH басымды Ига, темен енкейш, Алдынан етп м epiMHiH. Айтып е г п м куб1рлеп, 03i салран жолымен Керкейгенш ел1мнщ. Астананы аралап, Кызыктын керд1'м талайын. Гулденген бакша, тас кеше, Зэул1м бй!к сарайын.

Сэн, салтанат, тамаша, Кез тоймайтын караса, K,aficbi6ipiH санайын! Халкы алды карсылап, Енбекте келш бас коскан ©з!ммен туран арайын. Е нб ек пн кен1 — астана, Акылдын. кен! — астана, Бакы тты к кен1 — астана. Кызыгыца текеу жок, Ж окты кайдан табайын! К енаде арман калдырмай, Кызыкты керд1м, шарладым. Ж ер астынан журетш Октан жуйрж отарба — Саяхат салып барладым. Шамы — жулдыз жаркырап, Ж ур1а булак саркырап Асыл тасты эшекей, Оюлап тур жан-жарын. Осы жолды салганда Алгашкы курек устаран. Ардакты досым жумыскер Рахмет, алрыс арнадым. Аспанменен таласкан, М акпалы берен кулпырран, Астаналык театр Койнын ашып карсы алды Куанып келген бауырын. Бурын кул мен кун болтан, Турмыстын тар ж ан ауырын Казактын улы, кыздары Астананын халкына K epcerri кырдын енер'ш — Эн, елен, куй сауырын. Туыскандык журег! К уана coFbin, калы н журт

Ш апалактап кол урды, Дэулет1 таскан кызыкты Кергенде колхоз ауылын. Кол устасып nepicin, Кузырын1 да таныдым. Калининдей аганы — Ел1мде енбек кайнаткан, Bip ж уз жетш с миллион Бакытты болтан адамды, Баласындай мэпелеп, Мухтажын тауып багады. Клим батыр касында, Кол бастаган жауынгер — Кдлзыл ж улдыз жагалы. Данышпан басшыларыма Ел1мнщ халкы бага.ш. Сол кептщ 6ipi мен ед1м, Кремльде Калинин 0 з колымен алып кеп, ¥лы сыйлык наград Омырауыма кадады. Кэрш ктщ кенбей ыркына, Анадан жан.а тугандай, Кызыктыц керд1м байтагын. Каным кайнап бойымда 0м1рд1 кайта шайкадым. Домбырамды долга алып, Гулденд!рген ел1мд1 Кесемге сэлем айтамын. Уа, Сталин жаным, кулак сал! Кария Ж амбыл жырласын! Мен сейлемей юм сейлер, Заманым менщ сырласым. Жалынды жастар — курдасым, Бакыт кусы колында, Ел1мд1 де, MeHi де р ы— кызмет орны деген магнада. 285

Кызыкка белеп, элдилеп Мэпелеп ©зщ тургасын. Ш эс к е у д е Kepin ез1нд1, ^Б астан еткен шолыдым Токсан жылдын тулгасын. Б ары п к,айтгы алдыца Бакытты улы, кыздарым — Кещген елдщ epici, Осынын 6api езщнщ Халдын, унпн андрген Енбегщнщ жешск Б^рлштщ, куштщ, енердщ ¥ л р ая бермек ©pici. Алтайдан бастап батыска Коз жетпейтш алыска. Созылып, бекш, нырайды Азаттыктыд жел1ск Арманы жок, жастардын, Балапандай балбырап, Баурайында гулденген, Бакыттан шомып бакытка Заманы мынау турленген, ©Mipi мынау эшекей Оранран ж1бек булдемен. Солармен 6ipre журер ем, Солармен 6ipre кулер ем, Ж а с бола кал ган кунде мен. Куаты толып куанып, Ж амбы л келд! жер!не. Эцпмесш шертедк Колхоздагы елше. Домбырасын K©Tepin, Ш аттык жырын шыгарад Алатаудыц дещне. блещ и — балга, эн — кашау — Таудын салам кенше. Егшдк uieirri кырыма, Балыкты айдын кел!ме

ГОРЬКИИГЕ Горький сынды аяулы адам олд1 деп, Бой турпйгер естццм мен суык кеп, Ашып жаным, ертенгендей болды езек Дандына риза, суйген 6ip дос жаным ед Зор дауылпаз канатынан кайрылды, Кек суцкарым таска сокты майрылды. Эшменен енбек еткен шын epi ¥лы Отаным Горькийшен айрылды. Ол туранда дуние к а р а тун ед1, Ж ак карыскан, кол бураулы кул едй Тек п р ш ш к кур сулдеш суйреткен 0Mip ппрюн OMip ме ед1? Турме едь Отша тш п сол карацры тундердГ Ол эндегп, елге куат ун бердк Дауысымен тун уйкыдан оянран Сансыз халык ащы дауыс унге ердь Ленин дана суйд1 оны дос керд1, Зор ецбегш ардактады кош кердь ¥лы Сталин сезш окып мактаран Ж аксы керер жаны ед жакын кастерль Ол курестщ ащы эндерш калдырды, Алтын сезден кок сарайын салдырды. Онын. салган отм енен к ук мен кул Ауыр ж укп аркасынан алдырды. 287

Онын. эш — атк,ан таннын aHi ед1, Акикаттын. адам керер мэш ед1, Жарык, тавды жайдары жуз карсы алган И лек коскан бар халыкдьщ сэш едк Ж а з ш ы кданда бугш ел1м кегше, Куйылранда жыр толкыны тепле, К ар т eMipi оныц кандай к,астерл1 ед Шаттык. жыры жеткен эбден шегше. Куй кунренген перне сайын теки шер, 0лд1 бугш шындык суйген кайран ер. Адам улы жыршысы деп дос еткен Ленин менен Сталиндей кеменгер.

KEKTI АШУ Бойымда кайнап K e rri ашу, КаЬарын Terri домбырам. ©леюм от пен у шашты, Шапшыган бойда кызды кан. Аркырап аккан езендей, Тасыды ашу аулымнан. Буырганды, бурсанды М е т туран куигп Отан. Ашу неге кызбасын — ¥сталып отыр уш хайуан: Троцкий деген ит Канды аузымен кутырран, К аппак болган ж ер 1‘нде Кандата соктык тумсыгтан. Зиновьев кара бет О да канга ынтыккан; Каменев деген каскырдыц Бурауладык тумсырын, Аузын жулып, ырситкан. Совдарында коркаулар Тущц тацдап жур екен. Отанымныц бакытын Алмак болып жур екен. Базарына фашиспц. Салмак болып жур екен. С у орнына кан iinin Канбак болып ж ур екен. Сталинге ок атып, 19—Жамбыл Жабасв.

Суйген елдщ журелн Ж арм ак болып жур екен. KoflbiHFa KipreH жы ландай Ж атпак, болып ж ур екен. Кремльдщ жулдызын К.ак.пак болып ж ур екен. Адамзаттын журегш Ш акпак. болып жур екен. Кулл! элемнщ ай, кунш Атпак. болып ж ур екен. ¥ш ар ма жылан acnaHFa ¥м ты лса кунге жетер ме? Ж ер кайуаны кабанра Бурш тш е к ан ат 6iTep ме? ¥лыранмен каскырлар Ж улдызра зиян етер ме? Ж анран отка иттердщ К анды Tici етер ме? Ф а ш и с т ит екеш Айтывдаршы бекер ме?

¥ЛЫ ЗАЦ ©лещм шарла ауылды, Тында, дала, Жамбылды! ©м!рде занды кеп керд1м, Сол зан дар бугга 6&niMfli, Ke3iMHiH жасы н к ан кылды. М андайра эж1м T ycipin, Кайнатып миды дан кылды. Ж урпзд1 занын «6ip кудай», Журпзд1 занын Абылай, Кылышпен жумсап законды, Ж урпзд! занын Николай. Солдатка улды алдырып, Ардактысын аттырып, Аруды малга саттырып, Елд4 epiKKe зар кылды, Кен дуниеш тар кылды. Заннын тартып зардабын Зар л ад ы налып калы н ел. ¥стап занды колына, Х алыктын MiHin мойнына, Бай, мырза, шора алды бел. Ажал, аштык, жауыздык Даланы Ke3in куйындай К ездщ жасы н e rri сел. Ш арла, елешм ауылды, Тында, дала, Жамбылды! Акынына Ti3riH бер! 291

Сурлеуден да крыл жол болып, Булактан тешз шырады; Б акы тты eMip кезш де: Б а р элем де теш жок. Бакытты бала туады. Баламен eri3 ул болып Колхозданран ауылда Ж аксы жыр дукен курады. Ш ат турмыстык — жыры шат, Б ар л ы к керкем сездерд1Н. Bi3AiR сез сэуле шырары. Шаттыктын тартып эуезш, Аралап колхоз ауылын, Тында, дала, Жамбылды! Тында, Кастек, Каскелен! С ейлесш Kapi бауырын. Ардактаймын Советпц 0дш занын тамаша, О рнаткан ш аттык floyipin. Ж урекке нэзш ж ы р 6epin, Табиратты мецгерш, Ар, атакка ие етш М аркайткан енбек кауымын. Ж астарра байтак ж ол ашты, Б ак пердесш кетерш, Олжара олжа уласты. 9д1л зан улы тойымда Журтты аузына каратып Шырарды кызым Кулаштк Ардактаймын бул занды, Астананын мектебш Ашты колхоз улына. Бауырлас корил елдердщ Катарына косылып, ©м'фдщ астык шынына. Ш ырка, акындар, кетере, Ш ы рара таудын, кырына!