Жамбыл Ж

Ж аксылыкка жетпесем Тудым дед1м HeciHe? Шиеленген ел Kyfti Калмаган сон шешше, Ы залы С03 эшмге Карсы айтылды кесше. Ел куларын шулатты Сол кездерде 6ip cofhc, — Ю ммен ж аты р сорысып? Кесшген бас, анкан кан, Ел журегш шошытып, Кора-кора адамды, Кунде айдады -горытып, К елге айдаган койдай рып, Кызыл KaHFa обытып. Алым-салык аты коп Е л куйкасын yfliTTi Сорыска болыс болысып. Малы бардан мал алды, Малы жоктан жан алды. Аралдары кояндай, Ел топанра камалды. Эшш, жыршы акыннан Елдщ досы жакыннан, Ш ашылды да зэрл1 жыр, Кепш1л1кке таралды. Жасым жетпюке шыкканда: — Арык ел алабута турран ыктап, Ж айларан мына кырсык неден мыктап? Кажыраннын устш е канды сорыс, Ж ырылрэннын уст1не ж удыры ктап,— деген елен-жырымнын бастамасы болды. Акындардын бул жырын эк1мдер де е с к ер у аз кал- дырмады. Алматыра барлык акын-жыршыларды жинап алып, rypi турмеге камарандай 6ip жиылыс ашты. Акыны, энш1, Kyfimi кыруар жан, Аймарын Ж етюудын жинап алган, 429

Сабаннан тесек, ерден жастык етш, Ж атарга жай салгызды ат корадан. Сорпасы капустаныц ыстырына, Соткеге — бес K icire 6ip кара нан, Кырык. тиын кундш не акдпа 6epin Нан пулын алып турды устап сонан. — YriT айт, патш аны м акта — дед!, Болып ж а т к а н сорысты ж а к та ,— дед!, Ж ы р айтсац кудай менен пайгамбарды айт, Онан баска жырынды айтпа,— дедк Ол айтты, тш кескендей ундемед1м, О л жиыннан табы лм ай 6 ip KeperiM, Акын, жыршы топырлап жеН жаттык TyciHreHiM болмады мулде менщ. VcTaFan канды ты рнак елд1 кысты, KiM болм ак ызаланса елден к у л т ? Ж амбыл карт жетшс ею жасаранда, Николай урран доптай тактан ушты. Ж аркырап бостандыктан сэуле туей — Ж абыркаган халыктын кокл! есл. Ленин мен С талиннщ улы eciMi, Кулакка сапылдады куит-кушти Осыдан 17 жы л бурын кенл!ме туйтюл болган icrin TyftiHi енд1 шепплд!. О л— 1921-жылы Узынарашта бол- FaH 6ip жиылыс едй Сол ж иы лыста Сапаров, Кожанов дегендер: «Ж ер бурын казакт1к1 ед!, мынау орыстар тартып алып поселке салган. Енд1 Совет ук1мет1 тендж эперд1. К а з ак жет1лд1, кайтып тартып алады. Орысты куады» дед!. — Бул калай? «А ркада кыс болмаса, Акбекен тер- юндеп жур ме?» дегендей орыстар казак жер!н тартып алралы келш пе ед!, буларды сонау Ресейден, KipiH жу- ып, юнд!г!н кескеи ата конысынан, патша жерш байлар- Fa тартып onepin, ездерш ж еб !р-ж еар кып, айдатып сал- 430

FaH ел емес пе едй б1зд! кы скан патш а буларды ж ай койды ма? Айдайтын болсан байын-кулагын, тере-тере- iiiiriH айда, енбек еткен кедейлердщ жершен, суынан айырамын дегенщ — патша зарыклырран халыкты тары д а зарыктырам дегеж н болады,— дед1м. Олар меш жиылыстан айдап шырарды. Степан, ам андаса келд1М саран, Typmirep тер е естШ м Typi ж ам ан; Bepi елее д е белт1р1п сау жургендей Узынагашка келшт1 терт-бес адам,— деп тамырым Степаннын уйше бардым да жаттым. Ол азрындардын жасырынран ж ау екенш енд1 бш- Д1М.

ЖАМБЫЛДЫН. ХАЛЫК, YUIIH КАЛБАН ЖАСЫ Октябрьде бакыт тапкан акын, Жамбыл, Дуниеге тугел кеткен атын, Жамбыл. Француз, Испан, Унд1, буюл Одак, Окыдыц арнап жазган хатын, Жамбыл. Ел ce3i — api мактан, api мшдет, Ce3iHfli терец ойга баты р, Ж ам бы л. Куйгац сон алкабыца нур таскыны, Ш арыцтап тещздейш тасын, Жамбыл, Суцп де Ty6i терец туцгиыкка Ж ырыцныц жина кымбат тасын, Жамбыл. Лэзатты жыр шэрбэтш сапыр, Жамбыл. ©ц берген, epic берген, ем ip берген, Тойыца бакыт, ырыс шашу, Жамбыл, Халыкка соны берген заманыцды Ш арыктат шыцга шыгар атын, Жамбыл! Куш куйган ж уperi не, жшер берген Ардактап, артык суйед халкын, Жамбыл. Bip минут оны ойынан шы гарар ма, Ж асаса тагы жуз жыл жасын, Жамбыл. Х алык ymiH терге тесеп тесек етер Агарган сакалы мен шашын, Жамбыл. Кэтерген кекке тебе прелгенше Иед1 к е п ш ш к к е басын, Ж ам бы л. 432

11 Мен Ж амбыл Facbip турран ж уздеп карт, Сайлаура усыныпты ел, депутат, Д еп утат — ¥лы Совет Mymefliri Кояды улы мшдет, аса кымбат. Фашистер ел баскарран кауымында Мендей кар т кунелтед1 кайырш ылап, Кай кунде ел сайлайды вдйрлннн? Жургенде 6ipi кулш, мыны жылап. Сайлаура суйген улын усынура Колында елдщ epKi болуы шарт. EpiKTi ел б1зде рана б1рдей сайлау Талгаусыз катысатын бар азамат; MefipiMAi б1рлж 6epiK, кою достык, Ж айрандап не icrece к е н ш шат. М ейш мык жасасын, жуз жасасын Мундай кун керген емес еш адамзат. Ленинипл-сталишшл большевиктер, Ел1мшн уйткысы мыкты ынтымак. TiperiM коммунисток Кызыл туы, Жевдмпаз жекишейтш к у н т куат. ill Ел сенген депутаттын кандидаты 1шшде кандидатгын Ж ам бы л карты. ¥л десе ел басымды nin кызмет етем «Терелж» депутаттын емес аты. Ол маран ез дауысын ceHin бермек, Мойнымда Алатаудай елдщ шарты. Б1ткенше акырры дем айтам жырды EaiMHin устем болсын мэртэбэсй CoFaMbin асыл жы рды н аскар тауын Отанра жаркырасын шурыласы. Керкейш керкеменер epicTeciH, Шарыктап шат ел1мтц салтанаты, ©ши — карт, SMipiM — ж ас кажымайтын Куатым Сталиншн шарапаты. Мен эскер сап алдында садак тарткан Ел1мшн ешпенд1 ж ау келсе касы. 28—Жамбыл Жабасп. 433

Ж ырымнын жанарланган болм ак гул1 Отаннын ерлеп ескен шаруасы, Сайлаушы халык алдында ант етемш Ж амбылдын халык уш' н калган жасы. Тынымсыз кун1-тун1 етпек кызмет Ж амбылдын кэр! жаны, домбырасы.

ТОЛРАУ Бармактай жэндж булбул кус, Ж аЬанда жауы — зэрл1 кыс; Ансаганы жаз болар. Ж азды н конып гулiне, Ел ынтыгып yHiHe, Бакшасында мэз болар. Бармактай жанда куаныш — Мухиттай терек бар дыбыс; Ш ыркайды куй1н, талмайды, Ж а з KyHi ж айан тулеткен, Эсем куйш удеткен, Салганын кайтып салмайды. Мен кус емес— адаммын, Гулж е KOHF3H заманньщ ,— Ш атгык куйш сайраймын, Ж узге келд1м демеймш, Тойыма шашу берейш, Жырдыц туын байлайын, Ж а л п а к далам гуйпдеп, Ж алпы халкым кул!мдеп, Жасарып, жайнап кенеа; Бакытты куш анкылдап, Шолпандай туган жаркылдап, ©ст1 ел1мшк epeci. ©Mipre ш ы рак жарылып, Балдан дария арызып, Беленш «ypFa кебеск 435

Заманнан заман — еш замаи Кол сурып бетш ашпаган, ©Mipflin шын белей. Асаккайры, Жиренше Арман еткен елгенше «Ж еруйык» атты жер осы. «Ceri3 ж ум ак» 1здейтш, Картаймайтын, елмейтш, Орнатып алган ел осы. Ш арыктадым, шалкыдым, Шырайы жанды халкымнык, Рыста жузген кемеск Кунге Tipey бойым бар — Бойыма тенес тойым бар, Тойым тойдык cy6eci, Ерю б1рдей ел1м бар, Ел1м с у й ге н epiM б ар , Ерлер1м тойдык neci. Заманнык тасы болмаса, Адамнын касы болмаса, ¥лы думай, улы тойда Ж 1б1мес KiMHiK д ен еа? Заманды шолып керейш, Ту басыма келейш, Ж айлы ед1 деп и м актар Атак, уш ш , бак, ушш, Х ан к,ойды алты н т а к ушш ,— Экесш жарган ЗуИакбар,1 Аты-шулы Мухамбет, Болу ушш ел умбет Сагитка куран жаздырып, Кудыктан куран берпзд!, Берген сок таспен кемг1зд! Ш айтан бар деп нандырып. Б актал ас боп Петрд1 О рда Шмиде а т т р д ь блпруий катыны, | 3 у h а к б а р — Фердаусидщ «Шахнамасындары» жауыз патшаныц аты. 436

Ел коймаган сайлаусыз, Кабаган ит байларсыз Елде болмас жакыны. Эд1лет жок, закы жок, Ел!не аткан таны жок. Хан эулет! кзн кумар, Гитлер мен Муссолин Жалгты журттын душпаны Каныпезер эл1 бар. Испан, кытай кырылып, Уй-орманы бузылып, Басып жатып кайты, зар. Ж ауы н жарра Tycipin, Кулш кекке ушырып, Ертен мендей той кылар. М ент бугш сайлауым, Сайладым елдщ каймагын. Ел гауИарын елед!м, Ел камкоры керепм. Куанышты жалпы журт, Улкен уйде алпыс улт — Ерге дауыс беремш. Ж ана занмен жанардым, Кандидат мен де саналдым, Еасыр корген кенемш, Орындалган ойыма, Ула думай тойыма, Шашу болсын елещм.

ЖЕН.1С ЖЫРЫН САИРАНДАР О балалар, балалар, Карашыры квз1мшн, Куанышы ceaiMHiH; Кеудемдеп журег1м, Таянышым — TiperiM , Ардактысы ел1мшн, Гул ineuieri жер1мшк, Алдына келд1 кариян, ©лен боп аккан дариян Домбырасын басура, Ж ырынан шашу uiaiuyFa, Кездесш квзбен керуге, Халык сэлемш беруге. КуанбаскЭ бола ма? Ж ырламаска бола ма? Осы отырран тойымда Куаныш сыймай койынра, Ж ешстщ кактык дабылын. О йдан келд1 батырым, К ырдан келд1 батырым, К олхоздан келд1 батырым, Каладан келд! батырым. Сол баты рлар ортага ап ©зшщ суйген акынын Шешш жатыр жакадан Ж ешстердщ акылын. 438

Bi3 А латаудай ел едж, Тенемек болды ойра жау; Тасыран тещз сел едж, Тенемек болды шелге жау; Атып болран тан едж, Тун етпекпп болды жау; Элемге жарык кун едж, ©плрмекпп болды жау; Батыр болран улымды КуЛ etneHuri болДы ж а у ;‘ Кундей кулген кызымды Кун етпекпп болды жау; Ж а у ма 6i3ai бегейтш? Ж а у ма 6i3fli женетш? К озгалып ед1 А латау, Табанында калды жау, Долданы п ед1 океан Толкыны жаура салды ойран. КаИарланды отты кун, О к боп ж аура е т п кун, Куырдактай куырды, Кулш кумдай суырды, Шындыктын шаптык семсерш, Фашистерден акты кан. 0 з улдарым игерш, Ti3riHfli колга алганда, Кыран кустай комданып, Кияга кез1н салганда. Каравдаршы не керем? Куана тускен ел керем; Кегере тускен жер керем, Атып ж аткан мунайды Таусылмастай сел керем; Атып ж аткан алтынды Тутаскан бейне сен керем; Уймнп ж атк ан кем1рд1 Асусыз белге тен керем. Сталиншш урпарым, Тары да кулак салывдар! Болаттайын 6epiK топ

Деген атак алындар! Душпанга азу басындар, Канын судай шашындар! Душпанга семсер кайрандар, Оттай ойнап жайнавдар! Бас кетерсе шмде-шм Курмеп тш н байлакдар! Бакыты ушш Отаннык Бакыты ymiH ел1мнщ Ж ешс жырын сайрандар! (Кепке деШн басылмаган узок, к,ол шапамщтаудыц аягы овацияеа айналды).

ХАЛЫК. УЛДАРЫНА Сэлем айт сапта журген сан балама, Ж ау журген мыкты болсын айналара. Ататын жаура жырдан ок жонамын, Гулденген мен де сакшы кен даламда. Батырым, командир1м, балам Борис Атанды 1здеп к е л д т жерден алые, Жайнаран жаз гулшдей Казакстан Жамбылда тш жеткгаз улы табке. Солем айт армияра батыр болсын, Халыкка Сталиндей жакын болсын, У лп алсын Клим батыр ерл1гшен. Жулынып ж ау тамыры — оты сонсш.

ДЕПУТАТ ЖАМБЫЛ ЖАБАЕВТЫН, КАЗАК ССР ЖОБАРРЫ COBETIHIH, Б1РНШ1 СЕСИЯСЫН АШАРДАБЫ C03I О, жолдастар, жолдастар! Асыл тастан шниады, Акыл жастан шырады. Эдш джтщ турлер!, Эдем! зам ан гулдед!, Токсан уште жасы бар, Алатаудай шашы бар, ©Mipi ж ас, ж асы карт Ж амбылменен курдастар! Ж арлыгымен халыктык, Ж амбыл картык сез бастар. О. жолдастар, жолдастар! Шешен Kici соз бастар, Адал Kici—ел бастар, Адал туган ул болсак, Ленин менен Сталиндей Х алык cyftin колга устар. Кардын басын кар алар, Ханньщ басын ел алар, Туннщ тулды TeririH Нурланып аткан тан алар. Т еретн басын топ алар. Ж ауыздын басын коп алар, Коп толкыны козгалса К1мдер токтау бола алар; 442

Торымак болтан жауынды Тоз-тоз етш сол алар; Кан жаларан ауыздар, Фашист атты жауыздар Кун такалды жоралар. Енбекпп халык калаган, Калауына жараран, Адал ул деп баларан Жолдасым балам — ж ан достар! О, балалар, балалар! Баланы баулып ecipreH, Сталиндей дана бар. Ырыстыц шалкып шалкары, Кенелш ескен дала бар, Ipreci курыш ак маржан Керкем салран кала бар, Квкейге сенбес шам жаккан, Каулап ескен сана бар. М аркс — Ленин рылымы Тыныктан аккан сэра бар; Кексеген бакыт бар адам Сол, арнаны. ж агалар. . Арылган ел азаптан Сол арнадан нэр алар. ©pici узын ол арна Эле'мд! тугел аралар. Оран бвгет болатын Кандай куште шама бар? Токсан уштен ж ас асып Ж узге келд1м саралап; Т алай суык кун eTTi Жанымды каскыр камалап; Халкым болды торайым Ж ан сактаран паналап; Домбырам болды ермег1м Коршаласа жамарат; Кун кактаран тулактай Арык атты сабалап; Ж етш с eKi ж ы л eTTi 443

Д аланы кезш аралап Ж е тк у д а й ж а с керд1м Арып ж аткан соргалап; К ам ауда турран бас кэрд1м Кегендеген коралап; Сырыксыз уйдей сыкырлап Ел отырды — «тобалап»; Бай отырды кудайсып, 0рге тасы домалап; А ш -жаланаш ел азып, Рекс1з дала кулазып, © rri, K e rri еск1 куй Айтамын OFaH ларанат! KepciH элем 6 y riH ri,— Ш ырайы жанран TypiMAi, Алатауым, даламнык ¥лы байтак Одагым, Сыпырран канау бурауын. EpKiH вскен адамнын, Сырын сырлап KiM жетер, Ж ырын жы рлап KiM жетер К о м м у н и с т корамнын. OpFbin ш апкан машина Кулынындай куланнын; KyflipeT салран кулыптын, Кул-талканын шырардым; 0Mip кшп адамда, Туткасындай куманнын; Квксегешм жаналык Мен жанара кумармын. Ел бейнеттен арылды, Отаным Одак, карулы, EpiM алып, жалынды. 1здеген!м табылды. Нур кемкерд1 тауымды. Керкейгп колхоз ауылды; Куатты 6epiK достырым Калтыратты жауымды.

Бакытгтын акты дариясы Куанды Ж амбыл, куанды! СуШкп улым, достарым! Халык е к ш Ж амбыл карт. Элем, элем болралы, Элемге адам копалы , Аткан болар талай тан; ©ткен болар талай жан; 0M ip уш ш жасаран Юм кер'нгп м ундай зан?! Ж ана занды жасаган — Ж а н а eMip мен ж ан а адам; EcKi дуние куркесш, К ул кем1рл1 бмггесш, Шырарушы кул-талкан; Сан бейнеттен арылып, Ел epiKTi болранда; Сан бураудан арылып Ер epiKTi болранда; Сан бвлшектен арылып, Ж ер epiKTi б о л р ан д а; Ел менен ел достасып, Достык колын устасып, Тен epiKTi болранда Ж асасы н ырыс — ж ан а зан! Ж аса, керкей жана адам, Халык суйш калаган- Ж асасын халык бакытты Куннен де жарык заманан! Ж ана заман курылды, Ж анадан болды epHeri, А к туйе карнын жаррандай KeperiH алды жердег!, Техниканык TeTiri Кокке келбей ерлед1; ©рлеген сайын epiCTen 03iHin шыкты ерлер1; 445

Ёрлер шырып жанадан Ж анаш а болды ецбеп; Стаханов Алексей, Стахановшы елдеп Техниканы мшгелг, Ж ер кыртысын копарып, Астынан алды кембенг, K s k TSHipici Коккинаки, Шар боп ушкан желдеп, М уз Tonipici П апанин Tofh3 ай TypFaH севдеп, Одак атты улы Отан — Адамзаттан сурасан KiM айта алар аузымен: Табиратты жен,бед1? Сондыктан оны кулл1 элем Гул ашылран жер дедь ССРО нын халыры — Табыстын элем алыбы; Ж анадан енбек кайнады; 1с баскарган басшымен, Караз ж азган хатшымен, Тау уаткан тасшымен, Сока жырткан косшымен Табысынды айырма — Артык, кемд1к калмады. Ас — адамнын аркауы, Сананыц бш м шалкары, Нырайып белш байлады. Кала, дала тецесш, Тел козы дай тен ocin, Ашылды б ш м майданы. Театр, клуб yfii бар, Шыркаран эн, куш бар, Сэн-салтанат сайраны, Куннщ нуры аккандай, Д аланы тугел жапкандай, Ел кулпырып жайнады.

Kapin ауыл, Kopi ауыл, K03i бар, к е н ш кор ауыл, Орынында ж ана ауыл EcKiHin шыкты ойраны! Алтыдан 6ipiH элемнщ Айтып турмын мен саган; Kapici тен ж ттпен, ©лгенд! кайта т1ршткен Соргалап куйган нур заман. Большевиктер бастаган О дак атты ¥лы Отан Ешш бугш тек саган. Капиталист айналак, Шенбер болып коршаган. Ж ар астында ж ау турса Бейкам жаткан уйкы арам. Испан менен Кытайда Канды боран буркаган. Ж анталаскдн жауык бар Касын тйскен ол саган; Азгын-кузгЫн адамды Уйреншж иттей жумсаган. Жасуындай инешн Ж арык тапса кол салган, Умытпас сабак бул саган. Сырттан келщ жау алмас Iurreri ж ау суйемей; Ж алагал ы ж ау отыр, Кшемге тускен куйедей; BipaK б1зде корган бар Бурандалы шегедей, Боран аспас тебедей, Муз унтаган кемедей, Халыктын адал баласы Б ip ж урекп денедей Ол корган Кызыл Армия Ворошилов бастаган Аяк аспас ередей. 447

EniM елдш алыбы, EpiM ердщ алыбы Коршаган жаудыц быксыган Ж ана калса жалыны, Букш. Отан халыды Армияга 6i(Miecin Б е й б ти ш к камы ушш, К,алын елдщ бары ушш Керсетер достык, кемепн. О, балалар, балалар! Адылы кэмш даналар! Сессияны ашканда Айтарлык, С031М ж эне бар: Ел сайлады, шын сенд1 Елдщ тузын актарлык,; Сессияны м аган aiuyFa П раво берд1 кеп халык,; ByriH тары ж асардым Курметке улы шаттанып; Букш О дак ел болып Гулдентелш Отанды; Партияда ж ок большевик Коммунистпен б1рлесш, П артия туын KOTepin, Жолын таза сакталык. Ж ана зац ерш бергенде, Токсан ушке келгенде, Казакстан елшщ Улы Совет тобынын Сессиясын мен аштым. Бостандык, жайып кушарын Халыкка тугел жеткенде, ByriH бе, элде ертен бе, Букш жерд!н устшде — Совет деген 6ip Одак. Болура кумэн кылмассын. Мен дуниеден кеткенде, 448

Бакы т, ырыс, сэн eMip Урпарыма жеткенде, Ж ер жузшщ адамы Немерем бе, балам ба, Ашады топты мендей боп OFaH д а ж о к кумэш м. Ел1м, epiM, Отаным! Ашылды дейм ш бул тобын.. Берж, б1рлж — достыада Ж амбыл берд! батасын! Ел достыры жасасын! (Овацияга айналган ду к,ол шапалщтау).

TEMIP ЖОЛШ Ы ЛАР KYHIHE Шойын жолмен жорралап, Донгалактар донгалап, Аркырап поезд асады. Батыска да, Шырыска Кустай ушкан поездар Ш елди кумды басады. Тешздерден, таулардан Шелден, келден, кумдардан, Тайгалардан, орманнан Асып етш aflrire, Ш ыккандай тулпар бэйгеге Таскындай куил тасады. Жердин гул1 ай м агы — Колхоздын алтын ангары, Б ак конган сулу тандары Кустай ушкан поезды Кушактап карсы алады. Шойын жолмен жорралай, Ж орга поезд алшактай, Домбыранын шегшде Ойнаган шебер саусактай, Куйылранда куйындай, Уйршед1 уршыктай, Ж у г 1Н тиеп зырлауда Поездын жуйрж жампозы. Тиеген жугш Мэскеуге Ерназардын колхозы. Республика жолдайды

Мэскеуге сыйлык тартуын. Меруерттей жайнаган. Бидайдан сыйлык арнаган, Тартуын артып аркырап Кун-туш поезд заулаган. Тиер аппак мактаны, Мамыры пулш мактаулы, Мамырын кызыл тулкшщ Асыр сап тауда ойнаран. Сол поездын ш ш де Арналынран Мэскеуге, Тиелген елен жолдары, Жамбылдын да жырлары Х алык cyflin тындаган. Поезд кун-тун заулауда Куродеген таскындай, Онтуст1к, Батые, Шыгыста, Сибирь де, байтак алыска Анкуда купи аекындай. Тиеп Мэскеу поезга, Кысында да. жазында, Ж1беред1 сыйлырын Ерназар атты колхозга. Топ тобымен келед1 Машина да Мэскеуден, Комбайннын кок курыш Асылы да Мэскеуден. Келед кызга орамал Онан ж1бек етш пе, Келед улы Мэскеуден Ж 1гптерге етш те. Стахановшы ерлердщ 1сшен ол ешлген, Стахановшы ерлердщ Кушшен сол KepiHreH, Б1здер айбынды ерлерм1з Уске болат кшнген, Берсе егер эм1р ж , Дабылшы кыран атойшы Какса егер дабылын, Кырагы ж ас машинист 451

Шалып дабыл хабарын. «Дайынмын!» деп беред1 Гудокпен ащы жауабын. Сонда болат тегернпк TeMipfli тебе ерге epiuin, Релаш урады, Кривоностын куатты Доллары поезд бурады; Сонда: фашист уясын Талкандап, тау киясын, Отаннын бронепоезы Ж апыра жауды кырады. Сонда: эрбгр бакташы, Отанына болысад. Бронепоезд е та н деп, Ж ауды жене жетсш деп, Пулеметпен жол ашад. Сонда ap6ip карауыл, Сонда колхоз, бар ауыл Гранитпен жол ашад! Ж асаган жокпын мен боск.а, Ж уз жасаган жасым бар, Отан уш1н сол кезде Болады Ж амбыл кочегар, Паровоздын сол кезде Журепммен журеп, Дурсшдеп 6ipre согады, Ушкандай тау тулеп. Ж анымньщ ыстык канындай Паровоздын парындай Кайнайды мотор Tiperi. Ж ол тартып сонда алыска Батыска, Сибирь, Шыгыска Гуршдеп TeMip таскындай Бронепоезд асканда Ж о л беред1 тау мен ер, Шар тарапка шарыктап, Ж ан-ж ак бронепоезга Ашады кызыл семафор.

ЖАУРА OK Ж амбыл деген жай атым, Халык менщ шын атым.— Социалиста Отаным Калаган бакыт мурасын. Совет менщ мындап жыл,— Ансап тапкан муратым. Ж анкамды жауга бермеске Отанга берген бар антым. Миллион-миллион барлык жан Арыстан журек ер балам Саркылганша тамшы кан К орган шеб1н куратын, Ж аудын мойнын жулатын, Антым осы болатын. Касиетш Отаннын, Бшмеген менен сурасын. Ж ауым менщ болмасын, Болса кореш оцбасын! Отаным менщ шын дуние Ансап адам -плетен; BeflHeci онын нурлы ж аз Ж ер жасарып тулеген. ¥зы н оре еркен1 Кунде узарып удеген. Мундай Отан кайда бар? Бакы тка елд1 болеген Отаным елд1н жанындай, Кандай арсыз ала алар Каиды айырып денеден? 453

KiMHiH ofh аспакшы Одарым TypFaH тебеден? Отпен ойнап куйгел!, Ж ау жармасса шыныма; Канды coFbic ол фашист Ш ала устаран колына, CoFbicTbiH соккы жауабы — Bi(MiiK туы колымда. БейСНт ж аткан елше Bip ок атса, мын ок ат! Пасык аяк аттаса, Тебесшен тау кулат! Кайтсын кеШн корралап, Аксын каны сорралап, ©з канына бегелсш, Канга болса кумар-ак; Туярымен танк1н1н Кулге айналдыр мылжалап! Жыланра кэз аштырмай, Тебесшен бомбалат! ЕИзден жаура ракым жок,— Ж а у ж азасы — жалынды ок! Таста кешн шаласын ©з жершде жансын ерт!

Б13Д1Ц ОТАННЬЩ К.ЫРАНДАРЫ Самрадым, тары самрадым, Домбыра алып толгандым, Тауыма ок атканнын Кулатты кыран тауларын; Таумен 6ipre кулатты Жылмандаран жауларын; Ауама ок атканнын Кырыкты кыран ауларын; Кутырран самурайлардын Киратты кол салганын; Суыма ок атканнын Селюлдегп ер, сайларын; Бултыма ок атканнын Кол-аярын байладым; Айыма ок атканнын Батырды ерлер — айларын; Кун1ме ок атканнын. Кул кылды ерлер жандарын; Ж ер!ме кадам басканнын Басты зскерлер желМн. Кырандар ескен кыршыннан, Кыран кустай кулшынран, Балалары нын ерл1гш Kepin Ж амбыл тасыран. Токсанра келген жасында, Ж а у аптырын 6acyFa, Ер баласы суырран Ак семсер1н ашыла. 455

Айбынды жыр жырлайды, Бул жырым дос — досыма, Бул жырым кас — касыма Отанымнын жауына Жырым ок боп шашыра! Отан ушш майданнан, Ер журег1 таймаган, Пожарский комиссар Секшд1 айбынды елешм, Ердщ суйген беренш, От шашкандар журтыма Куйдт 03inin, отьгаа; Kip келлрм ес epiM бар Отанынын атына. KyTbipFan ж а у кездессе, Кырандайын ерлер!м Бурш тастап кетедп Кылыштайын ерлер1м, Киып тастап кетедк О к атса ж ау eniMe, Ж аудын тиген жершде Ж ауды жещп жапырып, Аспанды ж ара акырып, Ж ау суйегш жем кылып, Yfiin тастап кетедк К екке Tipey К узар тау, Кузар таура туу сонау Ж а п а л а к ушып жетер ме? Айра шауып арыстан, ©MipiH саркып тауы скан — Деген накыл бекер ме? Шын туласа кек мухит Шын басына су куйып, Салын батпай кетер ме? Тауды ушырран сурапыл, К ептщ Kyuii 6 ip дауыл Кеселеп душпан отер ме? Аспанда турган ай Отан, Кекте турган кун Отан, Кулл1 элемд1 куанткан Гул жайнаган нур Отан, 456

Кеп кексеген -плектен, Ipre салган шын Отан, Эльбрустщ тауындай Узд1к ш ы ккан ipi Отан. LLIbiHFa ш ы ккан шынардай Шыныктырды адамды; Батыр кылды баламды. Кия таста таймайтын, Куйма курыш табанды; IileriMe ж ау келмейтш, Ж аута ж анка бермейтш ¥лы Отаннын шегше Сокты болат камалды! Жапоннын жауыз-жендет1 KyftepiH б1лмей отта ойнап, Б атары н б1лмей суда ойнап Bi3re аузын ашканда, Б1зге кадам басканда ¥лы Отаннын кушшен, Кул-талкан боп жорэлды. Кузеттег1 улына, Ж ещс жырын арыза, Ж ырдан шырын тамыза, А лрыс айтып ерл?кке Куанды Ж амбыл, куанды!

FAJlblM IHIME (академик Ксллерге) Кош келдщ , аракды (здеп ралым iHiM, Асауы н табираттын барындырран, TiperiM — ерштеген оку, б ш м . 1здесем, досым, бурын табылран ба. Mi неки ж ер шетшен (здеп келдщ, Жолыктым бауырыммен сарынранда. Тешздей тары болдым тасыткандай. Таскан журек жауларды жасыткандай. Отыр, ралым, эц п м е айт, MeftpiM кансын, Сезш бар кайтам деген асыккандай. Басталса арсыз жауыз жаудан жорык. Б1рлжпен батыр ш ы кпак елд1 корып, Кеп ултты, мыкты достык ¥лы Отаным Суйегш келге тастар кул Fbin yrin. Уа, iHiM, курметщ е елен айттым, Такалып жузге келген Ж амбыл картпын, Бауырым, улы Россия — Отаныма, Картынан К азакстан сэлем айткын.

ТРАМВАЙ Кунде, кунде кулпырды Алатау.сенщ бауырын, Трактор мен комбайн, Курuiдедi ауылым. Сансыз ж апа бейнеттен Арылганда халырым, Кулазыган далада Каланын курдым алыбын. Ак домбырам,арындап, А рнадай aFbin сарылдап, Жырынды зры з халыкка, ByriHri жырыц асыл жыр, Ж ы р б1ткеннен басым жы р, Тындаудан курыш кана ма, Алматынын K epiri, А дамнын ж у йр ж Kwiiri Трамвай журд1 калада. ¥лы м , кызым eMipiM, Зам анра курдас cepiriM , Ж ырдан шашу балама! Трамвайшы балалар, Атаннан акыл ала бар — Кушейте туе ToriHfli! Калан менен далана! Сенбес жэрып шыракты ¥зайта бер жолынды, Босатпа б1рлж тобынды! 459

Мадридта, Шанхайда Булд1рген елд1 аюанра Тарт дендер жауыз колынды! Шектен жаулар асканда, Аярын кия басканда, Тогындай куштч орынды, Тас-талкан рып уатып, Суйегш жардан кулатып, Дуниеден ж ок кыл кер1мдП

ОТАНЫМНЫН, КЫЗДАРЫНА Капитал елш байкасам.— Кулпырран б!здей Typi жок- Онын ж упар гул1 ж ок, Булбулы жок, уш жок- Ерлж етер улы жок, Ерши ескен кызы жок, Ондай елдщ KeuiepiH Уйткып соккан жел б1лген, К онарын терен сай б1лген, О ндай елд1 ж ы рлам ан. Мен жырласам, б ак конран; ©Mipi ерлеп шаттанран ©з efliMfli ж ы рлагам , Жырлаймын элк жыр табам. Брздщ ел — 6ip бакытты ел, Суы бал д а, гул1 бар. Сол елменен 6ipre ескен, Ж амбылдын да шескен Эш , жыры, yHi бар; Bi3flin елд1 мен айтсам — А сауды кушт1 ж енген ел, Барындырып полюсты Самолетке мшген ел. Ер Ж1герл! кыздары м Барынтты полюс муздарын, Б1зде кы з д а, ул да ест1, Тел кулындай тен ecTi, Bi3 — кек, судын кожасы,

Ж анадан дуние жабдыктап, Кол кусырды табират. Суйшд1рд1 кыздарым Полюске — бшкке ушканын Жамбылдын да елею Самолетпен 6ipre ушты, Be6eriM де, улым да, Кыздарым да жыр кушты. Кыздарым гул кушарсын, Тары да тары ушарсын Кусан куска жетерсщ. Кызуында майданный Самолетпен жауларды Ж еш п талкан етерс1н, Миллиондаран ул, кызым — О таннын KopKi жулдызым Отан уш!н к а к канат.

YJ1KEH MXAT-K.A Ел ecce, мендей болып рылым ecciH, Техника, мэдениет, б ш м ecciH. Басш ысы больш евиктер, ел1 epiKTi внерден басып етпес менен ешюм. Уясы керкеменер МХАТ ордам, Ш арыктап ел!м ушш енбек кылган, б н ер п аз, злем ге улг1, ул е а р д щ Алтындай зер uie6epi тарткан сымнан. Алып ел, элемдеп алып енер, Кырык емес, жуздеген жыл тойын келер. бнердщ жер устшде нур 6eciri Мэпелеп ул мен кызды ecip шебер. Мен, Ж ам бы л улкен МХАТ caFaH арнап, Ж1берем елден алгыс сэлем жолдап. 0 с, ерле, мэдениет казн асы бол, Ленин мен С талинш ц туын д о л га ап! 463

0 3 ЕЛ1МН1Н, КЫЗДАРЫНА Танада.й кв31 жайнаран, Талпынса канат тал маган. Куанышты кыздарым Бет1 кызыл алмадан. Алтын KipniK, ай к абак, Ж амалы жаркын айнадан. Журег! кызыл Кремль Жулдызындай ойнаран. Кекте болса кегшде Ж ерде болса жершде, Колта алранын копарьга . Кулшына женбей коймаран; Алатаудын бакытты Булбулындай сайраран. Б ак дарыран Отаннын Кыздарым жерш жайларан. Картайран Жамбыл атаннын Кыздарымдай жасарган, Ж ыры бар с1зге арнаган. Сол жырды енд1 айтамын, Кыздарымды кергенде, Керген сайын жасарам, Сендермен 6ipre жургенде, Твбем кокке тиедк Куана а зд е р кулгенде, Ж ам бы л желдей есед1 Кемейден елен келгенде. BipiH — 6torip окушы Bipin — шлем токушы,

BipiH — доктор, Kefi6ipiH Д алада алтын колхозшы, Соны керш куанад Токсанра Ж амбыл жеткенде; Кулшынбай Ж амбыл не кылсын. О тан у ш ш , е л у ш ^н » Толкыны кум1С кол ymiH, LUe6i ш у й п н ж е р ymiH, Кыздарым гулдей жайнандар, Е нбекке, icKe тайм ан дар! Сендер де 6ip эскераз, Ел шетше ж ау келсе, Тас-талканын шыгарып Ж ай тасындай кайнандар! 30-Ж«м6ыл Жа

ЖАСТЫК, ЖЫРЫ Журег^м менщ елж1реп, Ke3iMHiH жасы мелд!реп, 0TKi3in ем ертерек вксумен бала шэрымды; Кексегем 6ipaK кеб1рек Бакытты болашарымды. Алба-жулба кшнш, Кедейлшке куйшш, Ж аяу л ап жерд1 ж агалап, Домбыраны сабалап, Безегем тш мен жагымды. H eriM e сакал бггкенще, Октябрь нуры жеткенше, А ймалап туран ел1ме Кун гауЬарын сепкенше, Ж араларам жанымды. Ленин менен Сталин Октябрьде танымды Аткызранда аялай, Кой устшде бозторрай Жумырткалап, уялай Турызды оннан айымды! Сонан былай ем1рдщ Кусы конып колыма, Кустай ушкыр ce3iMfli Берш менщ жаныма, Ж етшзш Жамбыл елещн Отанымнын ойы-кырына, Канат каккан сункардай 466

Карасам жан-жарыма, Ж ер жанарып, ел ep6in, Керд1 жастар шолпандай Ш алкыран шаттык шарьщды. Bapi балам, немерем, вберем мен шеберем, Онын атын сурасак — Бакытты туран комсомол, Комсомолдар шуйщсе, Тастулектей тушлсе, Халык жауын, тан жауын Жымырып жерге жанш ады ол, Тан жастары жайнаран— К араш ы , MiHe кауларан К омсомолдар канш а мол! Ж асым Kapi болса да, Ж урепм менщ комсомол, Канаттанран кырандай Кад1рл! елде комсомол, Кызырамын кергенде Болсам деп мен де комсомол. Толып жатыр Отанда ¥лым менщ комсомол, Ж асы м Kapi болса д а, Ж ыры м мен1н комсомол! BaFbi аш ы лган ел1мде, ¥лдарымнын ушне, Ж асарган менщ эшм де Тура ала ма косылмай! Сендердщ ыстык кандарьщ, Нурлана туссш тандарын. Айналайын айбарлы Журект1 ж ас балаларым, Осындайда сендерге Ж ыр турсын ба жосылмай! Кеп-кеше туран б ал а ед1 Ж етш капты жиырмара, Ж ш т боп 6api ocinTi, Не деген ипркш HecinTi! 467

Жиырмага жетш жасанып, Ж аура карсы касарып, Жеткен жасты кергенде Kapi Ж амбыл жасарып, Отан уш'н майданга Барады Ж амбыл жырымен влекш и келш тастырып.

О КТЯБРЬ YUJIH Арындаган тулпардай Домбырам косылад арыла, Тау шокысы Талгарым, Кун турыры зангарым Балам шыкты карына. Ж иырма 6ip жыл ж аз да erri, Ж иы р м а 6ip ж ы л к а р Kerri, Ж иырма 6ip жыл бзйшешек Ж иде болды туыма. Октябрь таны атканда Ж иырма 6ip жыл нур куйды Ылайсан дуние шанына; Н ур куйранда не берд1? Кураган шынар квгердй Ж апырак ecin жайкалып Гул оралды сарына; Таудан соккан дауылдай, Соргалап куйган жауындай Токсаннан аскан Жамбылын Ж ы р торытты тары да. № л суындай арыза, Бал суындай тамыза Ж иы рм а б1рде ж а н а ж урт — Достык туы — алпыс улт К ы зу берд1 каным а. Ел есейд!, ер ж егп , Е сю ден ка л га н шер Kerri. Алмасындай Ундшщ

бтшрленер кун бугш. Кайыспас курыш каусырма К уат б1ткен жагыма; Бабы келген тулпардай Шабыты келген сункардай Жыр тешзш шалкытар Ж ам бы л келд1 бабына. С епз перне, ею шек, Kapi саусак уйреншек, Тшге коса самгатып Салайын шаттык сазына. Ж ыр тындасан, шын тында, Хантэнпрдей шын тында, Каспий, Арал кел тында, Онтустжте кум тында. Санырау болган Сарыарка, Алатауым, Алтайым Октябрьге жеткенше Басыннан туман кеткенше Тозыгы жеткен тон болып Сен де мендей картайдын, Ж иырма 6ip жыл ж ары к кун Куат берд! бойыма, Ж ана дуние, жана жыр Толкын берд1 ойыма. Кулазыган даланын Кут уйытты койнына. Алтын акты Алтайдан Шашу болды тойыма. Караганды, Карсакпай Ашты койнын алшактай. Эмб1 ем ш епн Hflipfli, Емген ел1 тойына; Каратау, Ш ымкент кушке ендк Балкаш , Конырат мыс берд1 EpiKTi елд1н колына Берд1 барын бойында. О, Алатау, Алатау, Алтай, Арка, Каспий-ау! Онын карсыз, солын муз, Сен тулеген тотыкус 470

Тенеу берд1м ж аннат деп, Тенеу 6epfliM гул б а к деп, Ce6e6i бар мунымнын Октябрьде бершген Бойында бар ж ана куш. О, кен дала, кен дала! Елщ жана, жер жана, Ж анган шырак айнала, С ырттан батпас саган Tic. ¥лын, кызын бш мпаз, Ж е р щ —гул б ак, кун in—ж аз. Ж аса Октябрь — epiere Отанымнан erri кыс.

ДЭР1ГЕРЛЕР СЪЕЗШЕ Казактын тиеп алран кеп макалын Мен ез1м квпт1 керген аксакалмын. Дэр1герлердщ съезш куттыктарда Солардьщ бэрш де мен eciMe алдым. «Байлык алды — денсаулык» деген макал, Расыр бойы жатталып келе жаткан. «Халык айтса — к алпы айтпас» дегендейш, Дурыс-ак, орынды сез тауып айткан. ©ткен кун кезге танык, ойга елесп, Бьлемш кан сасыган заманды ecKi, Ж асы жузд1 кусырган Kapi Жамбыл Басынан еткерген гой не белесть Канкуйлы Николайдын заманында, Е з ш п ел1М онык табанында, Халкымды кай-кайдаил ауру басып Оба кеп, елд! койдай кырмады ма? Оба кезш казактын сэры даласын, Ел1ме ж аландаты п устарасын, Нелер кыршын, нелер сабаз халык улынын М е зп л а з киып Kerri ж ас колкасын. Сузек, шешек, мерездер айналдырып, Халкымды ауруменей булыктырып, EciMfli, epKiMfli алып езген патша Кырылса караган ж ок мойнын бурып. 472

Жамбыл езжщ

щ уй >Ш1мен тускен cypeti.



К угты ктап съез1нд1 дэркерлер1м , Б эр щ е ж урепм нен сзлем берд1м. Денсаулык майданында балаларым Эрдайым орындандар ел плепн1 Атану ел flapirepi — улкен атак, Сактандар, сол атакты кпен актап; Сактандар, денсаулыгын Отанымнык, Куртывдар ауруды келген отап!

Арман бар ма, Москвам, С е т керген адамда? Сендей суду кала жок. Он сепз мын валамда. Уа, курмегп астанам, Сзлем берд1м e3ine, MeHi тарттын алыстан Ж ылы ушырап кез1ме, Отанымныц журеп. Ж алтыраган айнадай Кешен кандай сэулепт, Аслан зэул1м уйлерщ, Туррындарьщ дэулетть Кулл! ралам кез Tirin, Москва саран карайды; Бакытты халкы Отаннын Нурлы астанам Москваны Ж урепне санайды. Отанымныц тамырына Б ар л ы к бакыт, барлык ой Кремльден тарайды. Араладым кешендь Кез1мд1 тартты уйлерщ. Астанамды аралап Салтанатын карадым, М авзолейге бас ид1м, Эсер алдым, жыр куйдым, Аспандаган уйлердщ 474

Кабаттарын санадым, Анау турган эделп уй Ж атыр Ленин жанында, Кунд1з, туш тындаумен Отанымнын журегш. Астанамды кергенде К у ат Kipfli бойыма, Ж урек сондай куанып, © лен TycTi ойыма. Арындатты жырымды, Кун сиякты Кремль. Сэлем, кызыл Москвам! Отанымнын журегй Халык бакытын жыр кылран Д ала акыны Ж амбылдан Москва, саган, коп сэлем! Ж аса, ардакты астанам, К езш тжкен кулл1 элем!