Жамбыл Ж

«Саттар елдн ел кашты» деген хабар, Ел-елдерге жайылды он мен солды. Шубырып тауга карап ел женелдк Н е боларын сонынын KiM б1лед1? TayFa шырып ермелеп, таска бугып, Елдщ бэр! жанынан тушлд! ендь Ертеншде ел-елге аскер барды, Шапшац rycin, келсш деп хабар салды, «Кашкындарды атады» дегеннен сон, Таударылар Kipep жер табалмады. ... Аттандык улыгынын конысына, Елд1 .сорган борсыктай болысына, Коп ерлер каза тапты жаура аттанып, Кексегем азаттыктык сорысында.

Жамбыл1,дыц Д

Д. Фурмановпен кездесуК Сурет — C y x o e r l K i .

ЖОЛ YCTIHflE Акмырзанын баласы1 Ежелден едж сырдесте* Атым арык, карашы, Амалым жок мшбеске. Ж ол устшде болдырып Ант еткендей журмеске. Айдалата кондырып, Кетер ме екен 6ip кеште? Сырдесте адам осыны Айттырмай-ак б1лмес пе? Кеусешм3 деп тарыдан Берсе кайтер 6ip десте? — Екей руынан шыккан 6ip атанын е — сырлас деген магнада. кырман иесжщ беретж сыбагасы 49

33 §3 Л й ТЫ СТАРЫ

'\" Ч

ЖАМБЫЛДЫН AHKYMICIIEH А Я ТЫ СЫ Жамбыл деш а т терлетш келд1м тойра, А йкум х, ауелден-ак. болдын ойда. Жел1г1 басылмаган албырт efliM Achfhc айтканыма кшэ койма! А й к у Mi с Аптырып э дегеннен амандаспай, 9депт1 уйренбепсщ, Ж амбыл, жастай, AcbMFa аспандары кол жетпей ме^ Акылмеи кимылдасан аспай-саспай? Жамбыл Айкум1С, асыкпаура шамам бар ма? Ж асшылык урындырды талай жарга... Сен ушш жатсам, турсам армаиым кеп, Ж ем болып кете ме деп жамандарра. Айкум!с Б1ле ме пенде нлрюн ез кемнмн. Ел кез1п, есер мшез сен де ж урсш.

Жаралган жат журттыкка ургашымыз, Ж аркыным, екшбепп сен мен уипн! Ж а м б ыл Барарсыц 6ip жаманга езщ кор боп, Отырсын каркарадай S3ip зор боп. Кезще кок шыбынды уймелетер Кергенщ оле-елгеище huifh сор боп. AftKyMic Ж амбыл-ау, KyniHeciH неге сонша? Куткарып кыз б1ткенд1 калган жанша. Колдагы каршыганнан' неге айрылдыи Туткасы дуниенщ сенде болса?! Ж амбыл Ж алганньщ сорлысы екен кыз бен ж'ичт, Журмеген 6 ipre ойнап, 6 ipre кулш.„ Арыны басылмаган арсыз кеш л Тагы да етш отыр азд е н умгг. AftKyMic Ж 1птке кершед1 умгг же нсiк, Ж арымас ол М1'незге кешл кенппп. Ж аркыным, одан кайта колканды айтшыЧу Эр н е т тере бермей, кур бьлгенсш? Ж а мб ыл Туйме емес, тогыз емес тшегешм, Ж убатпас кешлшд|‘ кур елешм. Болмасан сезге кашак, юке тосан, Сырымды айттырмай-ак бшер едщ... AftKyMic Жамбыл-ау, жан екенсщ сезге саран, Ж акпады кай мшез!м бупн саган?1 1 Жамбыл алып кашкан Бурым кызды Сарыбай би тврка- кайтарып берген, соны айтып отыр. 54

Ойынды тлтелемей, б!лд!ре айтшы, Саласын кандай колка Teri маран? Жамбыл Ауылым жайлап отыр KoKcenripfli, Коз сузш а зд щ ж акка енсем курды. Колыма 6ip устатсан тусшерст, Томпайран тесв д еп ертенпрдк Айкум iс Жамбыл-ау, устатпаймын, кшэ койма, Кетейш кайтып ардан мына тойда. Ж аксы сез жан сем1ртер деген бар рой, Э дегт мжездерщ журсш ойда. Жамбыл AfiKyMic, амалым жок, кош ендеше, Кетелж сыр бйш'рмей ж ат пендеше. Атынды, ак ж у зн ш умытпаспын, Кеудемнен кашан мешн от сенгенше.

ЖАМБЫЛДЫН, БАК.ТЫБАИ АКЫНМЕН ТАНЫСУЫ Б а дты бай Б1здщ ауыл Каратал Шацырактыц бойында. Мен ушмнен шыкканда Сен бар едщ ойымда. 03 in кандай, мен кандай, Жалыным аз бойымда; Кене тарткан шагым бар, Кезпци сал, пайымда. Койшыны кудай атарда UIonaHFa2 тиер тэяры, Кырсау тарткан KiciiiiH, Мен елецШц саяры. Куй мен сезд1 арыткан, Кайратым ж ок баяры. О л кушмде i3fleymi ем Тоятымды алыстан. Он 6ip акын Найманда BipiHiH. аты Арыстан. Арыстанмен мен ед1м Куш-туш алыскан. Алыскан сон жарай ма,1 1 Шоп ап f а— Шопанатага деген магнада. Шопаната казак аныздарында ecKi наным бойынша кой барумен байла- нысты TyFaH.

Катарыннан калыскан? Сол 6ip улы дэу1рде Танбап ед1м шабыстан. Кен сиякты K3piMi3 Енд1 аягы шалыскан. Bip сейлешн деп келд1м Естш сеш дабыстан. Кожаканнын уй1нде, Акын Жамбыл езшмен, Ke3iM осы табыскан. Жамбыл 9yeni сэлем 6epefliH, Жасыныз улкен aFa деп, ©лен-сезге желейш Турганында шама кеп. Бойда кайрат барында Ойдан елен тегисш: Сыйласуды кергенде Журт кенш еплсш. Майекемменен1 айтысып М эл1М болтан e3iHciH. Абак, Тарак2 арасын Аралаган cepiMciH; Алые, жакын бэрш де Саоалаган eoiMcin. Алдынызда сейлейш ©лек боны KepiHciH. Егер сез1м унаса Он батакыз берклеж. Унамаса елен1м' Онда менен жер1рсш. Мен жетмд1 айтайын: Шапырашты елжде, Капакаттек конысым — Майтебенщ твршде. Бактыбаймен айтыскан Майквт акь'нды л р ак — ру аттары.

©ленменен шыркадым Алатаудын белше. Тастап кетпм 6ip сарын Кыргыз, казак елше. Каздай калкып ершбей ©лен терд1м жасымнан.. Айтар c«3iM кыска ед1, Токтатайын осыган.

Б0ЛЕКТ1Ц КЫЗЫНЫН ЖАМБЫЛМЕН КЛЕЫСУЫ К,ы з Кек шолаклен тепектеп, Тор шолакты жетектеп, Ж анай берме кеш1мд1, Туйелер1м шошнды. Ж а мб ыл Эсем баскан кула атын, ©niimi де унаттым. Жакындарым келед1 Ж аксы керген журатым. Кыз Кашан куда болып ек Балеалымен? Кун етюзген турщ бар сандалумен. Балралынын батасы буйырмайды, Кол кусырып келсен де мал, жаныцмен. Ж амбыл KapFa тамыр ел едж кашаннан-ак, Жекжатымен ел ecin жасандамак, Ел аруарын сыйламас есер кыздар Ж еш л сейлеп орынсыз шошавдамак. Ж олаушылап келемш, в з1м жудеп, Кшм T03F3H, сэшм жок, жолга тунеп. 59

Жылы керш ж узад! жакындап ем. Ком£ с ы 11ып^сейлед1ц удсп-удеп. Кыз Ж олауш ы адам, бьлемш, жудеп келер, Еру елден б1рдене Т1леп келер. Кеш касынан калмайсыц косанжарлап, Аулак. журсен, жаркыным, ш н екпелер! Ж амбыл Онын рас, жолаушы жудсп келер, Жудсссм де мен емес кыз еткерер. . Кок шолакпен кешпще 6ip журмесем, Балгалыда Болектщ кызы екпелер. Кыз Кула каска — Бэшрем1 кошке мшген. К улак жымса атынды сескен;ирген. К апел1мде каларсы к кулю болып, Кетсец дсймш^ ж аркыным, кеш шеншен. Жамбыл Не кылсап да кетпеймш мен касыцнан, Суйшмд1 боп барасыц алташкынйан. . Ат TicTece атымды куанамын, 'V TanipiMiiin ici деп ж арм асты рган.. 1 Б э с i ро — взше менплкт! аты.

САРЫ АК.ЫНМЕН KAFbICy Сары Уа, шырактар, мен ед1м Сары Уйсшшн Сарысы. Сарыбайды сыйлаган Екейдщ ж ас, Kapici. Ж олы болар HcirirriK Онга барар бэр ici. Tv6i жаман дерттщ Ем болмайды Aapici. У а, Сарыбай,айтып бер Осы сездщ не болмак OflaaFaHFa м эн!а? Екейдег1 Сарыбай, Койга кораш, oftFa бай! Элг! сездщ MaHiciH Отырмысын ойламай? Ж ам был Сарекемд1 састырып, Суйекемнен суршген,— Ci3re жауап берейш Ж актырсаныз, бугш мен. Акындарды женгенде IciH.i3 ohf3 жуг1рген. Суйекемд1 кергенде, Ж урегМ з туц!лген.

Сонын емш табаямай, Ой алыска ун1лген. Жец1лгенд1 намыс кып Аш белш з буплген; Суйекем жок, бул жерде Дэр1 берер тш нен. Сол емес пе iueiuyi, ©зшзге-ак, жугшем.

МАИК0ТПЕН ДИДАРЛАСУ Ма йкет Сапар тартып келш ем Сарыбайдын асына, Отыз Kici ел!мнен Epin ед1 касыма. Шыркайын деп шыгып ем Майтебешн басыйа, Жангырыксын дауысым Алатаудын тасына. Естуий ед1м дабысын Ж амбыл бар деп осында. Акын болса келмейд1 Неге менщ касыма? Неге сэлем бермейд! Мендей Kapi досына? Жамбыл Сэлем уагалайкум, М айкэт aFa! EciTin дау^ГсыЩй келд1м жака. Алдынан улкендердщ етпешн деп Аялдап эдеп етпм 6ipa3 FaHa. Ci3 бе ед1? —акын aFa М айкет деген, Bip ce3i 6ip сезшен кайта етпеген. Санкылдап сарайы1нан елен шыкса, Именш езге акындар бэйпектеген. К ел ш аз б'1зд!н елге эдеш 1здеп, Мейманды курметтейтш кэдем1з ед. вз

Суйрендеп алдыцызда сез сейлемей, Етешн деп ойладым эдеп-1зет. «Сэйлеген ага турып шщен безд^. Ежелден елде сондай бар ед1 сез, Аралау агайынды 6ip бул емес. Эл1 де С1збен талай болармыз кез. Ма йкет Бэрекелдь Жамбылым, Сез жуйесш келлрдщ. Ангарынды таныдым, К етерш п желшнд1М. Аталы сез M9Hi мол Жылагымды келлрдщ. Тал бойывда бар екен Алые шабар серпЫн. ¥лыжузд1 аралап Елдщ жайын кеп бицйм. Ж асы улкенд1 аралап Мен де кызмет коп кылдым. Тауып айткан сезiне Селт eiriM де сершлд1м. M eflipiM тусл езще Б ата берсем деп турмын, Ж а мбыл Эумиш, батанызга кетерд1м кол, Етейш с1зге кызмет мен осы жол. Той кылып тобымызда отырыныз, Мен1н де, М айкет aFa, л л е п м сол. М а йкет Ж ан-жарыма карайын, Ж аралай кез салайын, Аман-есен журм1сщ. Алые ж аткан арайын? Алдарыда келгенде Энге шыркап салайын. ¥ зак кунге самрасам, Санкылдасын сарайым.

Каздандатып саусакты ' Кос imeKTi кагайын. Алатаудын тесшде Аршындап 6ip шабайын. Айта журсш свз1мд1 Эцпме Fun мацайым. Аман-есен журмюн, Шапырашты, Екешм? * Ауылынды ду eTin, Эн таратып кетешн. Саудагерден без калар, Акындардан сез калар, Айта журер артымда С езиад аяп нетешн! ОсгцЬ

ЖАМБЫЛДЫН, ШЫБЫЛ ШАЛ FA АЙТК.АНЫ Шыбыл шал . Екейде елу баксы, сексен акын, Ж аратып мшед1 екен, ерттеп атын. Кобызы, домбырасы унш косып, Гулейд1 жын каккандай кешке жакын. Сен бе ед1Н,,Жамбыл акын_,соныц 6ipi, Домбыра колывдагы дию-nepi. Ж о к екен yKici мен сылдырмагы, КорейiH кандай 03i, 6epmi 6epi! Жамбыл Ей, не дейши Шыбылым! Кеуденде жок шыбыньщ. KYMFa б1ткен селеудей Селд1р екен шыруын. Эр рудын журлпсщ Телегел! шырынын? ШЬпше тозып кетшсщ Ш ашылып ж ур сынырын, Bip басына жетерлш Б ылырын, мен шылырын. Жушсбайга жугшем, Сезд1 салсын сарапка. Шыбыл-Шыбьгл болгалы

Bip кэдеге ж арап па? Терт асылдын баласы Терт куладты кемедей, Ортасында Шыбыл жур 0 р т еппрген немедей. Кайтейш деп осыны Кетер ед1м елемей, Елемеске болмады, Ж абы скан сон кенедей. j

ЖАМБЫЛДЫН, Б6ЛТ1Р1ККЕ АЙТК.АНЫ Ж а м бы л Келш ем тураным деп кызылбврж,' Кеткел1 елешме кылып жерж. Кангырып кайтайын деп келгешм жок, К,ып-кызыл билерщнщ жузш керш. Бермедщ калы юлем, булрын imix, Тамарым салкын ra in калыпты icin. Бакайдын2 берехел! Дэркембайы Керген жок, бурын саран iciM тусш. Б 1здщ ел Алатаудын бауырында, Слздщ ел Асы жайлау3 сауырында. Атаннын кыдыр шалган конысында, Ж аксы ма жолыкканым ауырура? Дэркембай дэрюш тап, ж1бер емдеп, Калыппын кенш сынып, катты дендеп. Алыстары арайыннан не алды екен,—деп Ж урм еан жетег1ме журт телмендеп. Уа, Белт1р1к, BanTipix! Свз MayipiriH келтчрш 1з ы л б в р и — ру аты. кай — ру аты. ы— жайлау аты. 68

Bip сейлесен нетед1? CyfieriMfli жасыттын, Кетейш бе eaTipin! Калай жасып кайтайын, Осы ешрде сен турып. Акын атын бар ед1 Сейлесещш cepnuiin, Жасыл жайлау, ак орда Калсын 6ipa3 желшнш. Неге отырсык ундемей, Дэркембайдын алдында. Д а т бармай ipxtain? BeflTipiKTin айтцаны Ой, Ж амбыл-ай, Жамбыл-ай Кашан к улак салды бай! Сез асылын тани ма, 03i акынша кангымай? Енш! 6epin, уй лксе, Эл! келмей жаткан жок, Екей eai бул ердщ Келin дэмш татка н жок. М ата 6ip топ Ж амбылга, Мал таусылып ж аткан жок. Думай кылды ауылывда, Сезш булдап саткан жок. 0 л е н 6epin жорга алса, Ж амбылдан 6ip сез калса, Тарамай ма мактан боп... Ер кецш н таппасак, YcTiHe imiK жаппасак, Кызылберш, Байкайды, 0р мшеад бул Жамбыл Ж уртка жаман айтады!

К.УЛМАМБЕТ ПЕН ЖАМБЫЛДЫК АЙТЫСЫ Кулмамбет Кулмамбет менщ атым—К улан аян, Менщ кулан екешм тэшрге аян. Албан, Дулат жиналып бата берсе, Кенес айтып жырлайын етш баян. Кара кукнщ баласы Ысты бакыр, Юм елее coFaH тусер заманакыр. Ж ам бы л деген бар дейд1 6ip HeMeci, Акын болса ол неме кайда жатыр? Б унин кун елеуаз калранменен, Ертенг1 кун шаужайдан алар акыр. Сештбаттал, Ерэлш щ 1 согысындай. Не болса да болып калсын, жылдам шакыр! Bipeyfli Ж амбыл деген ел мактайды, Еркек койдай куйрыгын салмактайды. Акын болса кайда отыр ол немее!, К ерелж оны неге ардактайды? Кудеке,® Kici ж1бер Ж амбылына, Ж амбылды бола.р ма екен алдырура?12 1 Е р э л i — Мухамбет пайрамбардын зачанындары (VIII расырда) Арап эскерМн басшысы. Сейтбаттал Ралидын урпа- гынан, шырыс елдершде кеп жорык жасаган. Жауынгер Сейт- батталдын жорыктары туралы жырлар шырыс елшде кеп та- ралган. 2 К УДе к е — Кудайберген, айтыс болган уйдт neci. 70

Албан, Дулат тобында мен 6ip жорра, MeniMeH ж арар ма екен шалдырура? Тен жорра терт аярым б1рдей шалые, McHiMeii ж арар ма екен салдырура? Топтан озран о дары жуйрж болса, Кенпкпей шапш анырак шакыр мунда! —дейдь Жамбылды Кудайберген алып келдь Ж иылран халайыктын 6opi Kep.ii. Ж амбылды ол К улмамбет кергеннен сон, Ж амбылра cyfiKeHicin сейлейд! ендь Сондэры К,улмамбетт(н ce3i мынау, Арам тер талай акын болды булау. Ж амбылра сонда турып былай дед|', Баскасы болмаган сон аяк ылау1. — Болганда жол агадан, тон жарадан, Арлан 6epi согады тау сагадан. Бас косып барландармен калм ак учли 1зденш к е л т турмын К аркарадан. Аузында сэлемщ мен иманын жок, Улг!с1з кергешм ж ок сендей надан. Ж урмегш омакасып opFa Tycin, ©Mipi юш Ы кке баспай кадам. ©лений ершелгенген толып отыр. Bipi кешга, 6ipeyi конып отыр. Мысалы дуниенщ сол сеюлдл Bopi де кермегендей болып отыр. ©лепил толып отыр кебелектей, Торыз акын толранып тешректей, Бул ею шумак елек айтысты айгатин акындараын кос- 71

Торыз турман акынын он 6ip болса, Йемене 6apiHfli де басып етпей. Камалып нам Tepire1 бурмеленбе, Кысты кун кар астында калган шептей. Меш шын женемш деп желжпей-ак Койывдар абыйырды шашпай-текпей. Лпырмай, Кулмамбегпн келд1 Ke3i, К алай Tepic болады айткан сэз1. Албан, Д у л ат 6spi кеп атка м’шсе, Ш апырашты дегенщ немене e3i? Шапырашты дегешн некее! жок. Бай болады диканшы тамары ток. Албан, Д у л ат бэрг кеп атка Mince, Деген in Уштацбалы Keperi жок. Албан ага болганда Д у л а т ini, Сезшде Кулмамбеттщ бар ма мшк Албан, Д у лат 6api кеп айрай салса, Шапыраштыньщ не болар керген куш. Домалактын. терт улы ьсен болса, Cipa, женбей коймаспын бугш сёш. Ж енелш жуйткупп ем ж еназ жерден, Мен жаура алдырмаушы ем э л а з жерден. Мылтыкка тутеп турпан карсы шауып, Асыксан ажалына келпи бермен! Болианда мен аксункар, сен 6ip тауык, Сен этеш айрайлагаш ауык-ауык. Болмаса аты шыккан СуШмбайын, Баскасын кою керек жылы жауып. А жал TypTin журмесш авдамастан Октаулы ак беренге карсы шауып. Ж амбыл-ау, Албан да аган, Дулат та aFaii Н е кылса да артык. дур сенен багам. К а м т ер i — шик1 Tepi магнасында. 72

Каскарау Н урканнык жылкысын мен каптатсам. Кырылар Шапырашты бузау, танан, Булбул к аб а к бастанран Екей1м-ай, Жулып алып басынды кетешнбе-ай? Не деп айткалы отырсын бул еленд!, Туб1не таза такыр жетейш бе-ай? О, Ж амбыл бупн болар урын тойын, Ертенп кун болады дэл шын тойын. Тобыктай тузу жерден жол таппайсын, Бабанын мен каптатсам калын койын. Анлашы, Албам бай ма, Дулат бай ма? С е ти байыц Шолакбай, Дулаттай ма? Калын жаткан келешн Майлыбайра, Мунан сон мен барамын Бектембайра. Тарпан мен ТоксеШттей 6eriH кайда? Ж уз мын тенге сандыкта uiipin жатыр, Баласы Ниязбектш Сэрсембайда. Дэме еткен сэры майдан кеуден кайда, Ж амбылым, енд1 келдщ урар caflFa. Ойын бар айтыспакка мен1менен, Тубшде юмге зиян, KiMre пайда. Баласы втегеннщ Нуракан бай, Хан Шейбек карауын керде жатыр былай. Кеб1кбай, Карабаймен алые жатыр, Сатыбалды, Канайды кайтесщ-ай. Ж эне бар Т1леукабыл, Усембайым, Сейлейд1 шаршы топта булбулдайын. Алма тарткан Kicire ат беред1, А Ж амбыл, 6Uyuii ме ец мунын жайын? Тары бар Ж айылмыста молла Сэтчм, Б ак пен кыдыр 1здеп кеп жалгасатын. Дэулет1 Сег1збект1н серке болды Салмары коррасындай кол басатын. 73

Бай болмн Ормакайра кыдыр дарып, Смайыл келген ед! цажы барып. Солардын улп керген урпагы ед1, CoFafibiii ер Мэнкеш ауызга алып. Алпысбай, Мэлпшенен тары да бар, . Кал ай, айтсам сынгаидай шары да бар. Ыдырыс кос тотым мен ер Шуманак, Кен бейки, кетпес дэулет бары да бар. Аманжол Каскарауда, бек Норайбай, Туп-тугел мал мен бастыц 6api де сай, Ерте жатып. кеш туркан оншец сабаз, 1шкеш шай булардын, жегеш май. Атасы кыдыр шалран Малдыбайдан, Пiрiм мэдет т 1лед1м- 9ж1байдан. Куйю тугыр секкадд 6ip немеш алып келд!н Эйтеу1р б1реум!зден тегшд1 айран. Шапырашты сойлесен жаманын жок, Шуу десен 6opin жуйрж шабанын жок. Kipin кел1'п eciKTOH ундемейсщ, Улкенге сэлемш жок, аманын жок. Ундемей Kipin келдщ тайпак кара, 0 з щ кандай, мен кандай байкап кара. Улкенге сэлемш жок, аманын жок, Не басына кум туды дуз! кара? Ей Ж амбыл, ундемейсщ дертш бар ма? Ундемеске кылгап 6ip cepTin бар ма? Шапканмен сырын мэл1м Шапырашты, Устасар мешменен элщ бар ма? Мен айтсам антам калын байлырымды, Дулаттан жшп журсщ шайлырынды. Албан, Дулат жиылып бата бердк Бузбайды жапдарал да жарльнымлы. Ашулансан аспанды тастап ж!бер. Сен де аянбай кимылца барлырынды. • 74

Жамбыл Кызранша ai'iFafl шыгып, ед1м салрыр. Сейлесен эр н ем е т т ш н шалрыр; Келген жердей сейлейсщ тура т1степ, Калайша шайкактайсык тэшр! алгыр? Сейлесем елешмд1 туптен бермен Куйылар сез Hecepi кектен, жерден. Мылтыкта тутеп rypFaii мен 6ip пестон Асыксан ажалына келил бермен. Шуу лесе жуйрш озар мынау колдан, Демей кер, ecni аруак алып колдан. Карасай дем бере гер, мешн бабам. Сейленin будактатып он мен солдан. Кулмамбет сен жаксы да, мен жаман ба? Акында сен жуйрж те. мен шабан ба? К арасайлап косылсам 6ip буй1рден, Акырында KeTepciH бас аманра! Ушалмас кара буршт калыктаман. Кулмамбет сез сейлейсщ аныктаман. Айтатугын KiciniH езш е айткын Делбе сузек юсщей шалыктамай! Ерл1г1м ерл1гще двп келед1, Байлырына байлыгым еп келедн KiciHi дым бшмейтш тапкандай-ак, Ecipin керген жерден ентеледщ. А Кулмамбет, Кулмамбет, Арып жаткан сумей кет! Сумей кетсен ел iiuep, Судан шыккан бумен кет! Онда да KecipiH тиед|, Кызарып баткан кунмен кет! Кун де кайтып шырады, Оттан шыккан кулмен кет! Кулден ауру жугады, KapaHFH туман тунмен кет! 75

Тун де кайтып келед!, Аскаралы таумен кет! Тауды да халык мекендер, Kecipiu жутар, Кулмамбет, Ку пэлекет арман кет! Таз Кулмамбет сен болсан, Мен де алдыца тартайын Мактан кылар жайымды, Аркаларсыц уайымды, Ел байлытын каптасам, Болатын ani-ак тойын бар. Жылкысыиын 6ip uieTi Алматынын езеншде, Bip ш еи Каракыстак, Кэстектщ кемершде, Heci болмас куданын; берершде? Бутан кайтып жетесщ, Ж алтан сейлеп не керек, Айтайын сездщ тетесш. Жылкысыныд шет!нен Ж арамды атпен сабаулап, Он кунде эрен етесщ. Кулмамбет Осыны тулен Typrri той, кудай тала, Ж апанда жалтыз курай болмас пана! Е рлж пенен байлыктан соз козтасам, Кеткеншектеп кашарсын байтус бала. Калайша болып отырсын ыртай мойын. Аз кШ рсец болады сенщ тойын. Ж алпы Дулат бул жакта жата турсыи, Бабаньщ каптатайын калын койын. Тура тур тэты айтайын KenTiriMfli, KenTiKTi айтсам уземш iuerririimi. Шапырашты куй!нмен. байлык. айтып, Ерлжпенен корсетпе егппндк Ж а мбыл Мен барайын темени Асыл менен Шыбылта, 76

Мыкты болсан Кулмамбет, Курескеннен жырылма! Бу жактары Дулатгы Тастай бере асырып, Бабага баруп тыгылма! Бабан. койын бу кылып Аруакка урынба! Ешнэрсе канша айтканмен ете алмайсык, Бултарып мен турранда кете алмайсын. Адамдыкты айт, ерлж™ айт, батырлыкты айт, Ел б1р л т н сактаран татулыкты айт. Карынбайдай сарандар толып жатыр Оны мактап ауре болмай жеш ке кайт! Кулмамбет О, жазган, Албан бай ма, Д улат бай ма? Бабаны айттым турсын деп, Дулат жанра. CeHiH елщ адамы бангус екен: Казыналы ойларан Дулаттай ма? Ж еД мын кой корада шулап жатыр, Бес мын кулын желще тулап жатыр. Он туйеге кешкенде жамбы артады, Абекемшн тжкеш ж1бек шатыр. Бул жерден ceHi женбей кетемш бе? Акшара толтырамын етег1ндь Албан жары токтасын муныменен, Даскараудан салайын бтегендй Баласы бтегенш к Н аракан бай, BtaeMiciit мын жылкылы жатыр кандай. Сатыбалды, Естемес Алмак, Салмак, Бэрш б1рдей айтамын б1ржолата-ай! Шенет калды тары да бу жарында Ж араткан оны да артык, патша кудай. Жамбыл Керек болса акшаны Кен капка салып алдырран. 77

Ел кэшкенде казынасын Алпыс нарра арттырран. Асыл шлем жаптырран, Ж1бектен аркан тарггырран. Элемд1 алып байлыры, Эсемдшш арттырран. Олай болса ектемдеп, Алатауды бектерлеп, Вудан да сыррып втейш; К алай айтсан олай айт, Кулмамбет саган TOTefliH. Будан шырып аяндап, Кэстекке барып жетейш. Ол Кэстек-п жерлеген, Epeci судай ерлеген, Сураншы, Саурык батырым, Ш енше душпан келмеген. А к KipeyKe жамылып, Ат кетпеген кермеден. Садарын белге байланып, Ж аура кылыш сермеген. Кдмын ойлап халкынын Тар кезевде бермеген. Тоятын ткпеп алыстан, Турырда турып жем жеген. Барайын енд! аяндап Сыпатайра, Айтпай оны кетпеймш Teri жайра; Улыжуздщ Tiperi батырым гой, Б5р болмаган ырай мен сырайына. Кайыры карашыга сондай жаксы, Кандырар сусындатып кант пен шайра. Байлык, бакы т тек оныц ерл1гшде, Ерлжпен ел намысын берд1 шмге? ©нкей сасык байларын сен мактаган Колдарынан тук келмей жур вм1рде. KiMiit бар Сыпатайдай тошректе, Аррымак MiHri3efli аг керекке. Тугендеп 6ip ж ум ада бола алмайды, К еал тш камшы басып квксерекке, 78

Ерлич мен жомарттыгы жаннан аскан, Пайдасы THin жатыр кунде кепке. Юм мактамас кайырымды ер Сыпатайды,— Дэулетчмен opaFaH Алатауды. Канша халык. аралап журсем дары Ж ал ганда KepreniM ж о к ондай жанды. Бул сезд1 мунда тастайын, Сабыр кылып саспайын. Тершкей турсын жайына, Кунгей жактан бастайын. Ол кунгейд! жерлеген, Ж елмая MiHin желмеген, ©рге салсан ерлеген, Ж ер жэннэтш жерлеген, Байте-Ш, Камен, Дэулегп, Ж апек пенен тертеу1 Bapi ерлер эулеттк ©Hepi асып эр жаннан, Тузеген кешш сэулетп. Асыкпай тында Кулмамбет, Берем iH кезек нэубегп. Онан 6epi асайын, Терюкейге кадам басайын,— Жогарры шет1 Мырзабек, Bapi де еншен каракек, ApFbi атасы Кашке — карадан хан болган, Кылган ici Эбичпешске тан болган. Аруакты ер болып, Алкабымен ел болып, Сондай-сондай жан болган. Теменг1 шегген айтайын: 9л1 менен Нурабай — Ер Кашкенщ тукымы, Атасы жаура аттанып, Ж ауды керсе шаттанып. 79

Ат куйрыгын булады, Елпнц басын курады. Онан былай ©тешн, Kesim ti сешц кер кылып, Келденендеп кетейш. Ертерек жур!п ентелеп Серектаска жетеШн. Серектасты жерлеген, Байлыгы тасып к©л деген Килыбай улы Кожам бет Квк берендей тутеген. K©Kperine кудайым Токымай нурды 6iTipreH. Айга б1леп азуын Аспанга колын с1лтеген. Квтершсе талайым, Туст1к жерге токтамай, Орынсыз мылтык, октамай, втеген, Казбекке барайын, Сол жерде ж аткан ©тем деп, Атамыз кылган мекен деп, Ыбырайымнын алты улы, Алтауы да арыстан. Дуспанын табанына жанышкан, Казактык камкор ерлер1, Карулымен кагыскан, Азулымен алыскан.У Уа, Кулмамбет, свз тында! Байларым деп салмактап, Не кыласьщ кур мактап ©нкей акм ак есектт Елдщ сикын кет1рген Kecin кып ©TipiK-eceKTi. Мен сейлесем каларсын Ашылмас туман ескекке. Баймын деп сендей тасыман, Кедеймш деп жасыман! Берекел1 елд1 айтам, Ел туткасы ep,ni айтам, Басымнан сез асырман! 80

r К,улмамбет Барайын Каскарауда Бекет бай Fa, Тарпан мен Токсейптей байыц кайда? Саралалы, кек жылкы езшде бар К,ожамберд1 атасы Телд1тайда. \\ Султан жатыр Шокпардын, кайкысында, Ж азган-ау, елер жерщ езш ойла. Барайын Жолсештте Шоранбайга, Ш оманак пен Шэкейдей байык кайда? Ш апырашты басынмен байлык айтып, Сен кез1кпей жатырсык кулар сайра. К,алай-калай сейлейсщ байрус шолак, Сары майдан дэметкен кеудец кайда? 0 ленд1 6ip сорэйын туйдепмен, 9ж1байлап Tiieiiin буйрегщнен. Не деп айткалы отырсын бул елендь Сен турман, умгг кермен уйдегщнен. Шапырашты мактанба, к... белгш , Эрюм-ак TypFan шырар беп-белгш . Куладынды кайырып куга салсак, Тышкан алган керупп ек бектергпй. Салгалы отырсыц ба KenTiriiuu, TinTi керек кылмаймын cenTiriiui. Айыл жштеп тартып кел inerririiui, Epericcen уземш Kemuirimi. Ж а мбыл Сыпатайдын артында Какаман бар, Какаманиыц артында Такаман бар. Ю жжтщ улкен уйш керш пе едир, Токсан тулып алтын боз жасагап бар. Екейдеи мен айтайын Байсалбайды, Тец жорра терт эярым, тайпалмайды. Акырып ошме андар калатурын, Q a e iu i 6yiiTin жыршы айталмайды. fi->

Апиыншы Албанды сонша мактап, Кулмамбет неменеден сайтандайды. Б1здщ елдщ адамы enepi аскан, 0нер1мен талайдьщ кецлш басдан. Ж ерд! керген, ел кврген, кала барган Bip кем емес байыннан асып, таскан. Алматынын шэЬэршде «Кек кумбез» уйд1 салдырган, Карасак кезд1 талдырран. Арры ш евн айтайын: Кызылжар мен Семейден, Мына ш еин айтайын: Ташкент пенен Наманган, Энд1жан мен Маррулан, Акша деген немевд1, Капка салып алдырран. Ж шттер бар желлген, Орыс, казак, ужым боп И зе косып бекшген. Буларды айтсам макханып, Жер1м бар ма шалдырган. Кулмамбет Ертеде етш кеткен Ыбырайым, Шуу десе кек бестщей зымырайын, Ескож ага тырылрэн ж аман екен, Bip сапарра е л в д е ж о к па байын? Айтасын Ш апырашты ерлiriimi, Шыр айналып сокгырдым белдтм дк Акыры Саурык, Сураншыц жаудан елген, Кез1ме де шмешмш ен д тн д к .. Жамбыл Ж аксы лык, жамандыкты тексеред!, KiM жуйрж , KiM шабаны екшеледк Ел1мшн, ерлМ мен мактанамын Сырт душпан керген б1зд) сескенедк 82

Ж алгы з-ак сен болмасан таз Кулмамбет Кай акынга бул Ж амбыл дес береди Батыр Саурык, Сураншы жаудан елген, Халык ушш шэйгт болып жанын берген. Елд1 KopFan елгеннщ арманы не? Калын казак, курметтеп сонына ерген. К ожалы к кып KeTin ед М аксут aFaH Арайынмен урысып даудан елген? Ш апырашты, Дулаттык бэр! куэ, Шытыр жеген епздей аунап елген. Мактаган байларыцнык онганы жок, Тещректщ терт бурышын жалмап елген. Тулен ту р л п отыр ма, таз Кулмамбет, Кер1кул мен Сакаудан аз, Кулмамбет. Алакандай басыкнык б1р_&ылы жок, Боласын неменеге мэз, Кулмамбет?! Кулмамбет, мен бшемш, туб in У ак1, Аркадан Kici е л п р ш келдщ шубап. Басывды осы арада кесш алсам, Kici ж ок кылмысыннан алар актап. Уст'ще жайдыц огын жайлатармын, EKi колынды артыца байлатармын. Арамызда Kici елт1рген кашкын жур деп Журтына здавайттап2 айдатармын. Кулмамбет, акын Шаншар Суандалдын3 Нашар едщ, бул кунде жуандалдын. Сежн де мактанатын жайын да жок, Куарып уш бешпентпен куандадын. Кулмамбет, Суандадык Албанменен, Албандай бай болмадын алранменен. ' У а к — ру аты. З д а ва ть (орысша — сдавать)— беру, тапсыру MaFna- да.* * Бурын тубщ Шаншар «1, ещй Албан-Суан болдын дегенг

BaftFyc-ay, кай жерщмен мактанасыи, Eci« жок шашын журтта калганменен. Аркадан ауып келген актабансьщ, Елд1 алдап акынмын деп мактангансык. Таз Албанныц баласы Кулмамбет деп, Дуйсенбай, Сэт, М экке жанын 6epin, актап алсын. Ж амбылдык ж ек'т бэйге алган жерк Ж енш п Кулмамбеттщ калган жерк Iiiieri1 Кулмамбеттщ у зш п кап, Осы екен 6ip азгантай арман жерк 1Бул жерде домбыра imeriii айтып отыр.

САРБАС ПЕН ЖАМБЫЛДЫН. АЙТЫСЫ С а р ба с Мен кедщм домбырамды колыма ала, Bip сезд1 в31м турып айттым ж ана. Мен келген сон бул жерде неге турсын, Кара сирак, калбагай кара бала. 1шшде К аскараудын Сарбасын мен, Шапырашты кененнен1 Дулатым ден. Домалактай енене тш типзсец, Аруак пен кудайга жолыктын сен. Каскараудын ш ш де атым Сарбас, Ж аксы лап сейле дейсщ, алдияр бас. Бул жерден жарты ауыз сез алдырмаймын, Былжырамай сен взщ ел1не каш! Д у лат деген ел ед1м, Мен1 байкап карасан, Орнап ж аткан кел ед1м. Шапырашты ел ме екен, Ойкастау саган жен бе екен? Мен М айкегпн с е п з улынын 6ipiMiH, Мен сендейдщ бэр1н де Ж аныштап жастап жур ед1м. К ене — кенедей, юшкентай ру деген магнада. 85

Шакырган сон кауымым Бул жиынга кеп ед1М. Нарашым Ж албыр он Кабан,' Осал жерден шыкты демегш. Кабаннын apFbi атасы Элис, Аман, Bipey жуйрж болганда, 6ipey шабан, Bipey жаксы болганда, 6ipey жаман, Кара баланы одет жалтакгатып, Сактап па едпшер, бекер маран? Сыртыннан сеш барармын, Казыктай жерге кагармын, Талай-талай м ш н бар, 1здеп журш табармын. Kem-iriMfli айтайын Ж арыкш акты н уш улы: Дулат, Албан, Суанды, Конырбер1к шпнде, Кездест1рдш жуанды. ¥зынараштары eriHuii, Бул apaFa келгенге, Неменеге куанды! Ш апырашты сенен Д у л ат кеп ед1м, Bepi бай, бэр! мырза бек ед!м. ТшеншМн кунындай Берекес!з ел едщ, YMiT кылып кел тсщ , MeHi алдырар демегш. Терт Дулаттыц баласы Албан жатыр алыста, Суан жатыр арыста, MeHi мен тустщ жарыска, ©нкей бектер карап тур, Б эрщ бiрдей калыска. Озбаспенен жарыспа, Куш жетпеспен алыспа! Дулаттап уран шакырсам, Ногайбай мен Байбулан О да келер намыска. Жалбыр, К а б а и — ру

Kyp бекерге жарбандап, Болмас жерде жабыспа! Етпмшц шетш айтайын, Ж аркенгп барып жерлеген, М алы жерд1 кернеген, Байлык пенен кептжке, % Е кш м ге намыс бермеген. Сарбас акын бул жерде, Кел дукендей орнаган. Нагашы атам Мактамазам эулие, Кысылган жерде колдаган. Дом алактай енеме Тш типзген окбаган. Бейнет айдап келд1 ме Шапырашты осында? Сарбас акын касында Аз елге cipa кун бар ма? Бул сез1мде мш бар ма, Мен 6ip жуйрш бэйгш Шапканымда сын бар ма? Терт Дулаттын, баласы Ж ер дуниеге сыймагаи Айдап малый жинаган. EpericKeH душ панды, Енкейтш журш кинаган. Ecenci3 кылып мал берген, Кисапсыз кылып жан берген. Дулат деген елщмш, Асуы жок белшмш. KenTiriMe карасак — Тастаса ине жерге туспейдк BeKTiriMe к арасак — Жаман тамак шпейдк К ерб езд т осынша — Ат уст1нен туспейдк Акылына карасак — Кайратпенен ютейдь Кешсе туйе т]'здеген, Душпанды керсе карыскан, Алтыннан кылыш скатеген. Калык Дулат шшде 87 I

Бай десен де менде кеп, Бек десен де менде кеп, Кеп десен де менде кеп, Ж ер кайыскан мал д а кеп, Акыл айтар шал да кеп. Бестеректен шыккан Сэл1мбай, Бендеден тш н тартпаран. Бетшен каны тамылран, Сейлескен Kici жагынган, Корыккан Kici багынран. Е рлтне карасан — Юреуке сауыт жамылиан. Kep6e3fliriiie карасан — Етек, жещн KaFbiHFaH. Сараты жеткен ер екен, Керген Kici сарынган, Кунту деген елшен — Намаз деген ер шыккан. Темен жатып кумсаган, Кырык ж1птп жумсаган. Кан кермесе кылышы, Кылышы жаман сусаран. Кунтудан шыккан ер Намаз Душпаннык колын тусаган, EcTireH K ici шотыниан. Талапкер болган ж!г1ттер Кеткен емес касынан. Yuiiniui Ботбайга келейш, Атасы болган Ботбайдан Жет! жылдай кыз карап, Сулуды кушкан октайдан. Усенбай шыкты жасынан, Майемердщ касынан — Керген Kici шошынран; Булбулдай т iл i сайраган, Елдш камын ойлаган, Анракайды жерлеген, Т ш еп бар ма бермеген. Каскарауда Карабай, Жасынан шыккан белшп, Туиан айдай кершш,

Тарткан жайдай кершп, Майлыбайдын улы едк KapiM шыкты жасынан, Кайратын журттан асырран. Елш ж ауга бермеген, Сез1н даура бермеген. Kicici ж ок батырдын Сезше енш м ермеген. Батырлыкпен ол Kerri. Шешенджпен ол Kerri, Ана шшкен тон Kerri. Ж ау ашпаган eciriH, Кеудесш тунык жараткан, Шешен 03i Kici екен Жанды аузына караткан. KapiM батыр атанып. Елдщ шетш ш еинетт, EpericKeH душпанга, Даяр болып ержетш, Кебекбай шыкты жасынан. Кызыл т Ы сур|'нбей, Ер сасатын жершде, А кыл тапкан бвгелмей. Ерепскен душпандар Кеткен емес кездессе. Bip жанынан туюлмей. Ж ан тан калган сезше, KiM шак. келген езш е? Заманында болтан жан, Уакытымен толган жан, Свйлеп кетсе свз!не, Келт1рсе кудай кезше, Д уа берд1 вз!не, Ж аксы керген Kicire Он квз1мен караран. Улкен съез, топ болса, Ж ан аузына караран. Ж аксы керген ж!птп ©з кенлше санаган. Ерепскен душпанды Кек тырнадай таларан.

Toyip болган adrirrep Кебекене жараган. Ж ылаганды кулд1рген, Эдшд1гш быд1рген, Эдш джке келгенде, Кара к,ылды к а к т1лген. Bip кудайды хак б1лген, Акылы толып KipicKeH, Аггы мшген журютен, Сулуды кушкан, суШскен. Тамарына бал жеген,— Шекер менен кур!штен. Топ iuiiHe баргаида, Сез бастаран дурыстан. Заманында еншм аспаган Э д ш аз свзд1 айтпаран, Айткан сезден кайтааган, Ж амбыл сен in домене — Айтысам деп келгенге — Ж алпы Д улат куледк Шапырашты ел едщ — Уш жуз уйге толмаган. Кыдыр мен бак, ол баста, Саган TinTi конбаган. Егескендер меш'мен Бармактарын т1стеген. TeniM болса айтар ем, Оным келсе байкар ем. Кара бала кенбесен, Кысылады такымын. Ж арылкамыс Ж анту улымын, Epericne мешмен — Е з1лед1 алкымын. EpericceH мен1мен, IciM TycciH ceniMen. TLniMfli алсан кор болмай Ж уре 6epriH жолыцмен. Ен.'п не деп айтасык, Алдырмаймын кайтесщ? Алатурын жер1нд1 айт, Iшiндег! uiepiimi айт,

Кетпейтурын жен'шд'! айт, Жекетурын е л п ш айт! Ат xcyaAipin келемш Айдын шалкар квл1ме, MeHiH кулюм келед!, Шапырашты елше. | Елще енд1 карасац — Адамулы батар ма? Шабынып кылыш шабар ма, Ш амыркап мылтык атар ма? Мунык бэрш eciTin, Tipi адам тыныш жатар ма? Мен жетпестен коймаспын 0з1м айткан серуме. Ж уйрш пен жорра жетелеп, Сез сейлепй твтелеп, Кеп Дулаттын iuiiHfle Мен туып ем ектеген. Шапырашты сыкылды Колы кыска мен емес, Кыска ж1б1 шолтандап KypMeyiH e жетпеген. BaFbin едщ салыкты Bip кермедщ жарыкты. Ж упремш алыска, Ж уйрж тартар дабыска, Тершшде шел1 жок, Kepuiin жатдан жел1 жок, Кур бекер не айтады, 1штемен1н жеш жок. Кещрдектен алайын, CaFaH TicTi салайын. Айтып кара eaiimi Кай айтатын елщ бар, Кай сейлейтш женщ бар? Айталмасан ел1нд1, Дыбысынды шыгармай Кетпеймюн, касымнан. EpericceH мен!мен, Шапыраштым, абайла, Ж екбей турман касыннан! 91 1

Жамбыл Алматы деген шэЬэрда Ж урт жиналып жатканда, Кырбай, Кожамберд1 болыстын Сэскеде жетш уйше, Би, болыстар жиналып, Кол, аузы етке майланып , Табакка кол койганда, Домбырамды енгере, Kipin келд1м ерюндеп. Ногайбай мырза ппренген: — Домбыра алган бул юм?— деп Tepic кезбен карады, Танып турып танымай, Ею кез1 жеп барады. Осы неме екен деп, TypiMfli Kepin Ногайбай, Дед1 кекеп:— «Шошыма! ©нкей дэудщ касында Свйлемегш мунаймай. Сушмбайым 6ip кунде, Былай влей, айткан деп, Bip агашты кушактап, Отырды кеп шынтактап: — Ж амбыл деген немешз Екейдеп осы ма? Норайбайдын алдында. Сез сейлегш ашыла! Орын тауып айтпасак, Камшы тиер басына!» Сарынып журген немедей Отырдык такап касыма. «Bip ауыз сауал сураймын: Айта алмасаи елекдй Шыкпыртайын басына. Кожамберл1 мактайды, Бул нелжтен жактайды. Kefl6ipey айтса елекги, Бекер аузын боктайды. 92

Сушмбайра iHi деп, Парасат кып мактайды, Сушмбайдан баска елещш Cipo маран жакпайды. Домалактан козрэшы! Жарыкшактан озбашы. Бет алдына бакырып, Тандайыцнан тозбашы». II Ж амбылдын келд! кезегй Мыкты М азамказы екен — Домалактай енем1з. Хасиетт! енеден Енд1 сейлей келем1з. Домалактай енем1з — Уш катыннын 6ipi екен. Сары бэйбш е мыкты кеп, Байы карамай жур екен. Байдабек байдык жылкысы Ece6i ж ок кеп екен. Ж улым yfti бар екен, Ж улым уйден санлау кершдй Д ом алак енем касында, Кушактасып cyfticin, Эз1лмен ойнап кулйнп, Отыр екен 6ip кожа. Ж узшен нур тамрандай, Meftipi жаннын кангандай Суйюмд1 6ip ж ан екен. Тун койнында оранып, Бэйбшеден урланып, Тунеп журген шарында Ж укп болып калады. Айы жетш турранда Ел кешпекнй болады. Толгатады анамыз, Ертец кеш in барармыз,— Деп журтында тунейдк

Тан атады кун шырып, Бесш уакыт болганда, Кыргыздан шыкан Аккошкар, Ш аппак болып келеди — Байдабектщ мен бугш Кеи жылкысын аламын. Батавды бер, Домалак, С ети батанды аламын. — Калаганым берсещз, Куанышы сеиде болсын — деп. Туп к а зы га менде болсын — деп. Кол жайып батасын береди — Кандай бата мунын,— деп, Аккошкар Kerri аттанып. — Барасын, барасын да аласын, Куанышы сенде деп. TaHFa жуык болганда, Сан жылкыиы шулатып, Тай, кулынын тулатып Айдап алып женелдп Домалак; таска шырады Аккошкар тары келедй — Калаганын бар ма деп, Келш сейлей береди — Кеп жылкынык шшде Токсан eKi кулынды Bip сэры айрыр бар едп EneciHiu шуынан Басканы Timi кормеген, Шыбыннан баска конбаган, Ж елден баска мшбеген, Мойнына курык тимеген, Соны Fana бергш деп Солай жауап кылады. — Асауды калай устайсын Жуген, курык тимеген? — ¥стасам устап алайын, ¥стамасам калайын. Кур, кур, кур жануар! Кутын менде жануар, Bepi келпи б|'зге деп.

Кудер'нд! узбе деп, Кдзырын калды менде деп, Курайттады Домалак. Айрыр сонда келед1, Омырауын nicKen, Алды айрырды жугендеп, Айдады жылкынын. езгесш, А ккошкар батыр тугендеп. E n i аяк,ты тусады, Тырып етпед1 жануар, Ж уас малра усады. Туе м езгш болранда, С епз ул келд1 артынан: — Айрырды негып байладын, Топ жылкылар кайда?— деп, Домалактан сурады. Д о м алак жайын айтыпты: — Балалар, OFaH бармандар, Туп казыры б!зде деп, TaHFa ж уы к болранда Ж ы лкы к калар мунда кеп. Арттан куып барсандар, Мерт боларсын балалар. Шылбырына оралып, Ж алына анам айтады, BipaK т ш н алмады, Барамын деп болмады, Ceri3i б1рден женелд1, CaFaFa таман келед1, CaFa Судан етедк Сонда кыргыз куады, Буктырма койып жуз Kici, Bip тасара тырады. Алдына андып Tycipin, Ceri3iH устап алады. Сепзш б1рдей бауыздап, Жосадай кып салады. Байдабек бар артынан Bip тобымен келедь — Балаларын тш алмай, 95

Осы жердей женелди Балаларын. мерт болды, К,айтпайтурын серт болды. Барып кара е л й т, Ж алган деме мунымды. Байдабск те жвиедь Кдйта оралып келедк — Б алалар Teric aninTi — Деп жауабыи бередк Дом алак енем бас болып, Ж епп арба auFbipFa, — ©лгенге c iu i кайрырма, Дсп жубатып эл 6epin, Дереу жинал e.iiKri Bip жерге экеп кемшть Домалактай енемшн Xacneri кеп едь Тадра жуык болтанда, Ж ылкып келер деп едк Тун ортасы болтанда Курайт салды Домалак. Сары айрырдып даусына Тау жацрырып, тас кулап Тан саррайып келгенде К,алын жылкы шуркырап, Келед! шацы буркырап. Keuiin ауыл женелдк Ceri3 кундей кешедк Kyui-TyHi тыным жок, Тыным кылган Kyui жок. Кншжуз бен Ортажуз Манайына конды кеп. Дом алак сонда толгатты, Сырык, бакан орнатты. Бебеулетш ананы Бала ке.ад дуниеге. Куанды ана масайрап, Колыиа алып баланы Бар денссш карады: Еркек бала туыпты, BipaK басы жаралы. 96