Жамбыл Ж

К аскырдай 6ipiH-6ipi басып жейтш. Аяусыз айуан зады TeHTeri тел . Туыскан кол устасты барлык халык, Bip тугаи бакытка ортак ел жасалды — Бшмеген, жасамаган бурый тарих. Он 6ip ел eri3 туып, тузеген сап, Айтуга сез жетпейтш тур мен сымбат, Алтын зан. кушарында еркш ес деп, Уцреткен дуниеде достык кымбат! Ы залы, к а р а пирыл ж ау ж аралы , Tic кайрап, кутырран ит кез салады. Оран карсы Kyii санап достык есер, Tiperi Отанымнын — куш камалы. Ол к ам ал Mauri шеккен, тастан берж, Болаттай шегендеген, кызран корж, Орныкты Кремльд!н корганындай Басы нда Ленин кабыры бергендей серт. Ж а й н а ел1м, гулде, кегер, шырка, энге сал! Д укен кур, 6Mip ж аса 6ip т э т п бал. EriH qk, бакш анды ecip, кал а туррыз, Кайыссын, жерд1 бассын каптаран мал! Ш ел д а л а суоын im ciH — шэл1 кансын, Алма ecciH, гул бакш асы ж апырак жарсын. Сайрандап адам улы кек дуниеде Булбул кус боны балкып энге салсын. 340

у л ы кеш Кавказ бен Алтай, Алатау — Аскар, асау бел!мсщ. Шыгысым — кыйыр зор Тайга - К урсанган болат TeMipciK. Батысым — байтак Украина — Гулденген бакш а ryniMcix. Солтустш — улы мухитым — Ушан дария шепмсщ. Кытай мен Кырым арасы, Dip ж агы к орыс д аласы, Тутаса ж атк ан туд а бой, Ортан Орал саласы; Колхоз бен совхоз ез1мсщ. О сылардын 1шшде Алтын ошак Отаным, Казакстан — Гулстан — Ж айнаган менщ eniMcin- Булдыр, булдыр, булдыр кун, Булдырап кеткен кургыр кун, Бурынгы куш м кун бе ед1? Кун емес к а р а тун ед1. Тар курсаулы тэж-такыт П атш а 6i3fli билед!. Халыкка кара жамылткан, Арылмас азап сабылткан, Канау, талау, отарлау. Кара тун тунек — турме едь Ату, айдау, ок, кылыш, Ж аралау, асу, кул кылу, 341

П атш анын болды б!лген{. Ракымсыз кара бетшде, Зулымдык, зорлык ниетшде, А дамды к жыльт шырай жок, Халыкка карап кулгеш. Патша тарын, бай багын Кайтып сактап калам деп, 0тк ен зам ан заныньвд Осылай ©Mip cypreHi. Ал бупн м1не, жаркырап Нурын шашты алтын тан. Элемге б1рдей сэу леа Октябрь берген улы зан, • .Зан болганда кандай зан,— Кермеген бурын ешб!р жан. Шын бакыттын адамга EciriH аш кан гулстан. А рманга 65зд1 жетюзш , Кайрыны ойдан кетюзш, M auri ж ары к алтын кун, Турызран 6i3re бул заман. Е р к п ш етш енбект1, Бел ал деген осы зан. О ку окы, б ш м ап Ж ен ал деген осы зан. Енбек ет те, Miидет ет Дем ал деген осы зан. Эйел, тедсш, праван — Сен ал — деген осы зан. Картайсан да кайрын жок,— Ж ассы н деген осы зан- Б улбул yHiH булактай,— Тассын деген осы зан. ЕлдЫ meTiH кузету — Ен ардакты праван. Ж орралап келсе сур жылан, Желз<ес1н кйып, ж е т т б е й Кесе бер деген осы зан. Сансьтз халык достасып, Он 6ipin кол уст'асып, Осе бер деген осы зан. 342

Б ул я мше, карасам, Bip кеш кетш барады. Салтанатты, сэулетп Гулдей болып жанары,— Масаты юлем жамылиан. Алтыннан конырау тагылган Д абы сы жерд1 ж арад ы . Адамы гулдей жайнаган, Кызыл жалау байлаган, Ел куанган 6ip думай, Ш ыркатып анге салады. Улы О д а к ел1мнщ. Б ул Kemi алга женелген. Б араты н жер! 6ip ж ай л ау — Ел1мд1 HypFa белеген Коммунизм жайлауы, Ракатты н мэнп дуниесй Тунд1 танга тенеген. Тускен жолы дангыл жол — М удде Fbm еткен керсетш М аркс — Энгельс кереген. Ж олга к е и т бастаган Ленин дана жолымен, Сталин бастап барады Айкын тарткан сонымен. Куладын ушпас кумдардын, Карсак жортпас куздардын, Ойы, кыры, жонымен. Булдыр, булдыр белестен, Кеш аса алмас денестен Е л 1м асып барады ; Адамулы кермеген, К ерм ек т у п л б1лмеген, Асу-асу жерлерден KeuiiM асып барады . Компартия жасасын! Улы кешке жол аштын, Белес-белес epiMHiH, Сыры ж у м б ак ж ер 1мш'н Коймаларын мол аштын; 343

KopFacbiH, болат, кек Teniip, Мунай, мырыш, кеп кеийр — Тубш е жете сен аштыц; К ызырын кепке к ер п зд щ , Жекпсш елге жег!здщ, Аскар тау, кец даланын, Кумнын, шелдщ, жон астыц. Тунект1 Typin тастады н, Кештеп кеп елдердщ Bip атадан турандай Костын Mauri бастарын. Ворошилов батырым! Атьща сай акылын, Эскершд1 бастадын, Болаттан сункар ушырдын, Алмастан кару пю рдш , Курыштан сауыт кипздщ, Ж аулардан сен коррадын, Ел1мнщ жер-су, аспанын. Калинин батыр, кеп жаса! Тулж малды ерпздщ. Салтанатты орнатып, Куанышты керпздш. Микоян жолдас, ардакты EpiMi3cin сен б!здщ. Ет пен кым ы з, Kypiuiri, Нелер тэта желисп, Е л щ е ерк1н терг1здщ; М олайты п байлык, нешбе, К уат 6epin кеш 1'не Мол береке енпздщ! Кырары кез уланым Туманды тунде сактаран, Кепймд1 жаудан шырарым. Ф аш истердщ тырылрэн 344

Жамбылдын колхоз даласын царап журген кез1.

■

Жабыктары жыланын Жорралатпай Отанра Кулш кекке ушырран, Талкандап жаудык планын. Kyaci расыр Ж амбыл карт Коз салран дуние шегше. ¥лы кешке Lrecri Тулпар атпен тебше. Колымда алтын домбыра Аузымнан жырым тепле, Шыркатып энге салады, Д аусы жерд1 ж арады, Он саусарым жорралап, Домбыра нын шегше.

О КТЯБРЬДЩ XX ЖЫЛДЫБЫНА Сейлей бер, ак. домбырам дурмдеген, Шарыктап куй телдд1 6yriH менен, Бас коскан куанышты мерекеде Гул жайнап, эсерлене кул1мдеген. Шын eMip басталады Октябрьден, Кайнайды куй-кемеШ Октябрьмен. Ортанда жуз жасаран Жамбыл отыр Гасырдыц куэЫмш кокте кунмен. «Ел жана елу жылда, жуз жыл казан», Туншыктым неше жылдар Kerri мазам. Бузган кун таскын басын Октябрьде Жуз де емес, XX жылда-ак кулаш жазам. Гасыр бойы бейнет пен азап шеккен, Зар жылап журтпен 6ipre жасын твккен, Акынмын бабан курдас бакытты ел1м Токсанда арманына колы жеткен. Арманнын белбеушен устаран кун Октябрь XX жаска толды бугш! KyuiTi кол cepnin тастап кезш ашкан Миллион жыл журт encecin баскан жуг1н. Аттанран Октябрьде енбек улы Уласты байтак елде шаттык Kyui, Баста FaH елд! бакыт туын устай Ленин мен Сталиндей куншн нуры. 346

Тамаша айтып болмас б1ткен iciH, Ен заман, epiKTi адам енбек кушш, Гулдендж, орнаттык 6i3 шат eMipfli Халык ушш, Отан ушш, адам ушш! Бауырлас 6ip KiciHiH. баласындай, СССР — ел жасадык анасындай; Улында егеШ ж ок — 6api б1рдей— Bipre ескен жемюп алма арашындай, Отаным—бейне бакша бакыт конран, Юлемдей ел1м, жер1м гулге толран; «Лап!» десе «тап!» берерлш жарарым сай Eni6ip жау ала алмайтын болат корран. Жатканда нашар елд1 байлар талап, Манчжур, Кытай, Испанды каскыр камап. Абиссиния жершде жесрр зарлап Фашистер адам тонап, канын жалап. СССР — ел жасады 6ip бэйтерек. Аскардай тулрасы бар турран белек. Басында бакыт нуры шамы жанып Сталин кызыл туы нурын тегед.

е Л Г Е Н Щ ЖОК., СЕН TIPI Дарыстаннын булбулы, Жайнаран жырдын жулдызы, Сулаймандай акынныц — EcirriM мше ел1мш. Олай болса тепл жыр, Домбырадан арыл сыр, Досым унпн козралмай — Тыныш коймак ceHi им? Заманда, заман, шын заман, К,артайып керд1м кызыкты; Квнщгй тартты нур заман, Кумартып журек узджтг Шарбы ораган сыныктай, Жуйкемд1 каткан ж1бптй Шарыктаран шалкардай, Удете тусД yMiTTi. Бурынры дала, дала ма? Жайнады мше, нур тек-ri, «Бетпакдала, Мырзашел»,— Деген жерге гул 6im \\ Алатауда ужмарым, Ужмактай 6yriH тур 6irri. Дарыстан кумы кешеп — Бугш онда гул бакша, CyftKiMfli, керк1 келбетп. Олай болса, акыным,

Сешмен менде ел1м жок! бднрдщ шамы — кун нуры, Кун нурына сену жок. ©\\йрл1к ceHin жырьщ бар, Жырык ciHreH елщ бар. Замандасым, жан досым, Дагыстаннын булбулы; Жырдан дария агызран, Жырык—жырдык шекерi Ел кеншне жазылран, CeHi ойладым жыр Kerri, Домбыра кенш тербетп, Ыстык судай тамызган Кезден де акты 6ip тамшы. блгенщ жок, сен Tipi, Ceni суйген ел Tipi! Жырдан кырда бакша еккен, Жыршыра 6eciK тербеткен, Алатауда мен Tipi; Бауырым б1зде ел1м жок, Б1зден ел1м арылран. Арызып айттым жырымды, Ел тывдады мунымды, Домбырам шаттык куй тартты, Жыр булары куйылды.

Ж ЕНЮ ПЕН ШАТТЫК, Жендс пен шаттык сешн атынды этап, Тойын,а осы елевд! тартады карт, Жырымньщ ер дауысты кыранысын Мен де шат, мендей жэне халкым да шат! Ажарык — алтын сзуле аткан тандай, Сейлемен дыбысынды домбыра алмай, Кереген партиянын сенсщ квз1 К,ай халык Карар сатан кумарланбай. Дем берер шаттытысын бар элемнщ, Кайралтан ceM cepiM cin колда менщ- Кармантан кара ниет душпандарды К,иратып батыр колмен шабады ел1м. Жещс сен ауылдарды, калаларды, Аралап, бар халкымды еттщ элд1. Нурынмен журепме влек куйып Айдынта алып шыктын мендей шалды. Ж ек1спен шаттык ceHin атынды этап, Тойына осы вленд! тартады карт. Жырымнык вр дауысты кыранысын, Мен де шат, мендей жэне-халкым да шат! 350

12 ДЕКАБРЬ Кушнде улы тойдын бойды кернеп, Лапырып арнасында шабыт ерлеп, Толкындай бултты cerin квзге шкпей, Булкынып асау клял кулаш сермеп. Жоргалап желмаядай жер-су баспай, Несерлеп теп’леД1 елен селдеп. Акыннын, аскак, кешл, кызыл т ш Самрайды сункардай боп aFbin, келбеп. Оймыштап свз накысынулы тойда, Шаттанып асыл свзден токлды ернек. Ce3i алтын, т ш майда, жыры ж1бек, Еркшдеп ен бакытта бойын тербеп, Kapi акын кад!рл1 кун келгеншде Шыркайды домбырасын кекке сермеп. Ел1м бар баска елдерден туркы белек, Бостандык жемюнен еткен кврек; Ай кулш, жазы туып балбыраран, Тамылжып мизамы ушкан, балын тегед. Бау-бакша ушан-тешз ен дэу1леттщ Жайкалып жапырары жупар себед. Кулпырран колхоз кыры кызралдакты, Тамаша жуз кубылып, эсемденед. Курактай кек егшшн кеп eHiMi Кунартып жылдан жылра артык енед. Ынырсып колхозымньщ терт тулМ Ауылдан ман-ман басып, epicxe еред.

Каламнын, кек шудалы алыптары, Куаты сыртка теуш кущренед, Ауыл мен кала арасын сайрандатып, Желдетш желмаядай поез желед, Акиык музбалактай аэроплан Зуылдап кез ушында денгеленед. Жансызра жан бтрген жас урпактар Kyuii—ерен, акылы—кен, ойы—зерек. К,иылрэн калам касы жас сулулар Ойнатып он саусактан енер тегед. Ел1мшн, кэрнжасы б1рдей батыр Жер тшш, суды, арызып, бултты согед. Дэулегп, сэулет, мулж бар кызырын Шашаусыз шашып-твкпей халкым керед. Куй кернеп, шаттык тасып, HypFa белеп, Гулге ораи турленд1рд1 ой мен кырын. Сайлауда — улы кунде Отанымда, ¥сынар ел1м таза, адал улын. - Сакталык улы олжаны жаура бермей, Халыктын, жалрыз тайын етпей шырын. Капитал аузын ашса, тумсык сукса, Жауабым бере аларлык, жаура mhfhm. Осындай улы ерлерге дауыс 6epin — Миллион журт кол кетермек мше 6yriH l Халкыммен мен де 6ipre уран салып, Актарып арызамын сездщ сырын,







ШЫНЫК.ТЫРДЫ БОЛАТТАИ Ал, Жамбылын, сейлесш, Домбырасын колына ап, Безенте каксын пернесш, Аршындап кулаш cepMeciH, Пзьптсщ 6ip термесш! Компартия KeceMiM — Халыкка нускау 6epin тур, Айтедны еш мултшаз Орындалып келш тур, Берш п барлык ынтамен Кулш халык, ceHin тур, Арам тап калып адыра Социализм жен,in тур, А ймэрымды эсемдеп Жемган шашып, ceyin нур. Бацыттын зэушм шыцына Халкым кулаш сермеген. Каскешне журтымныц 0Mip суру бермеген. Кызыцты нурра беленд1 Советпц жерin жерлеген, Ж ана зац бакыт арнасы — Адамзатгыц тарихы Ешуакытта кормеген. Ж ана зац берд1 права Халыкты барлык етш тец,

Окуга, енбек етуге, Тынырура алып дем. Бугш осы epKin ел, Думандаган уран сап, ¥лы кун1 улыстыц Куанышты, кещл шат, Дамылсыз сайрап домбырам, Ойнактайды он саусак, Таскындап куй топлтем, ¥лы кунде эн шыркап. Екбекке еш кажымай Журт ceHiMiH актаFaн, EpericKeH душпанды Табанра салып таптаран. Онеге, ic улпсш Коп уйренген, жаттаран, Каскунем жауын ел1мн1к Айбарымен жаскаран. Алуан адал ici ушш Партия, халык одагы Ардактап суйш мактаран Ерлерге ел1м сенедк Дауысын соран бередь Ел1мнщ ¥лы Совета Сайлайтын кун бупн 6i3, Адал улы ел!мнщ— Жалынды жас отаншыл Шопанра дауыс беренпз. Ецбекп талмай етумен Мэпелеп телд1 ecipren, Жасынан бейнет коп корген, Басынан бэрш еткерген, Ецбектщ Kopin дэулетш, гшде кулаш сермеген. ака заннын куаты KoKiperiH кернеген, Саликаны сайлаура Дауысымды мен берем!

ТУЫСК.АН ЕЛ К.ак,ты канат жанадан Кен даламда домбырам, Кайта естйвд аулымда Жамбыл жырлап салран эн. Домбыра кушн келпрш, Ойра шомып толранам. OiiFa шомып толрансам, Кез алдымнан етед! Kemeri 6ip сур заман. Сур заманда тун ед!, Аулымнын ycriH торларан. Даласы кайры аныраган, Жайлауы жайсыз канраган, Соккан жынды куйындай, Куншырыстан батыска Ел1мд1 жаншып корларан, 0Tin ед1 Ш ынрыс хан. Каира белей халкымды Малым кетп айдалран, Qcxepi салып ыланды, Ерлердщ колы байланран, Карындас кетш куцджте, Кул боп бауыр айдалран. Шынрыска барып кол болран Корлык кердж байлардан. Кыстаудан Kemin шубырып, Айрылдык тары жайлаудан. Кыррыз, казак, езбектер —

Ж ераз, сусыз, доныссыз Кутылмадыд зарлаудан... Умытармын мен далай, Октябрьдщ келгенш. Ленин менен Сталин Катар келш аулыма Жай-куй1мд1 кергешн. Косарына алганын, Колыма дару бергенш. Касарран дасдьир душпанды Кайтып жерд1 баспастай, Кайтып есж ашпастай, Кирата бэрш жедгенш, Еддд бупн дарасам, Айналам бадыт дед жатыр. BipiM eH 6 ip i туысдан Кол устасдан ел жатыр. Кыррыз, дазад, езбедтер, Монгол, уйрыр, дудгендер, Армян, тэжж, грузин, Орыс пенен украина — Tepe3eci тед жатыр. Алатау, Кавдаз уласып, Баурайы буйрат дед жатыр. Бадыттыд эн! асдадтап, Куладда даусы деп жатыр. Отанымда естимш Алыстан жаудыд дабырын, Жаура дарсы атганран КаИарлы халыд дабылын Куншырыста ер Кытай, Елше тиген да'сдырдыд Кадпадда жатыр азуын. Осынау со дры майданда Туысдан корил елдердщ Мен де дутем еледмен, Жедш теддж алуын. 356

Арылма, влек, арылма! Домбырам куйден жанылма! EpKiH журщ жырлаймын, Туыскан елдер шаттырын. Жасарран кайта шарымда.

АКЫН Шота Руставелиге Кара кундер картайтты, Картаймайтын каламды. Кара бакыр мыс erri Куннен жарык адамды. Сондай кувдд жоралтар Мен апсадым заманды, Ацсараным алдымда Керд1м улы данамды, Туды бакыт жулдызы, Шаттык мухит оралды, Сонда рана акыннык JKyperi куннен шок алды. Жасырып жийан бел алды, ©piciH улкен кен алды, Кавказдан тауып ceHi алды, Алатаудан м ет алды, Kapi дуние бозбала Болмаган енд1 не калды?.. Каспий, Кавказ кос отау: BipiH — терек, 6ipin — шын, Ушар басык Казбек,— TyFUp еткен кекте кун. Куннен улык ул тапкан Кереметс1з дейд1 юм? Дарынды акын Шотадан Барлык елге та\"рады ун. 358

KABKA3FA Ансаран кеншм серше, Бугшген бел1м кер1ле, Сапар шепп жол тарттык CyfiiK T i Кавказ елше. Сарынып, caMFan келемш Сталин TyFaH жерше. Арайыным, жанатым. Жал, куйрырым, канатым — Грузин дана халкына Арнаймын сэлем шарк, ура. Сезден туран данамын, Алатаудын. алабын Жанрырта энге саламын, Сталиндей ул ту.ран, Элемге жарык кун туран, Менщ де кымбат анамсыц Сэлем 6epin елекмен Кушарына енемш. 359

KABKA3FA СЭЛЕМ Аксакал Жамбыл келед жанатганып, Киялы кияга врлеп канаттанып, Жазылып букш бел! куаттанып, Тур'ан ел сэулетчмен санатганып! Ардакты ел„ ер турызран алтын 6eciK, Беленin сенен акын Шота да ecin,— Ертеде тау тебренте теккен жыры, Ел!не Казакстан желдей ecin. Келемш ушып Кавказ аскарына, Тешздей бакыт берген астанара. Жайнатып жыларанды жадыратып, YiubipFaH баулып кыранды аспанына. Сталин халыктарды достастырран, MeflpiNmi jKapire де, жас балага. Сункардай тулеп ушып таура жаным, Аккыран аскарына Дарыстаннын. Акын дос Сулеймандай курдасымнын. Санкылдап ауылына жетс!н эн1м; ©лген жок Сулейманнын отты елеш, ©mipe алран жок ажал онын 9HiH. Ашы 3Hi еткен онын таудан, тастан, Жырыма онын жыры кеп уласкан,

Кулпырып Каскеленшк кегалындай 9сем эн Алатаудай шыннан да аскан. Жасасын советтенген суйжтй Отан, Хуп алсын Кавказ халкы сэлем!мд1 Шынынын шынар тасын суйген аспан.

ОРЫНБОР К.АЛАСЫ ТУРАЛЫ Ж ЫР Ойласам ой тусед1 Орынборды, Орынбор талай-талай жанды кврд1. Белплеп кек жулдызын жолаушылар Тырнадай керуен кешш, салган жолды. Орынбор ол кездерде кала ма efli? Кала ед!, 6ipaK — патша камалы едь Казак, кыррыз, езбек пен орыстын да Мужыгын тас-талкан гып талап едь Патшанык канды тырнак шенгелше, Шыдамай сорлы халык шерменше, Ел ушш ер Пугачев батыр улы Аттанган купли жинап бшепне. Карсы боп патша курган болат торга Ойкастап шауып тиген Орынборга. Каи соргыш шонжарларга шуШлгенде Ер Пугачев нажагай ед, жуандарга. HoKepi казак-орыс, бушкур санлак Оларды бастап Пугачев салган ойнак, Байларга вршелене ерт боп тиген Шалгысы сакалыньщ желмен ойнап. Зэрше жандаралдын KopiH теккен, Эйтсе де ер арманда ©л!п кеткен. Жыр кылып Пугачевтын. баскан i3iH Ардакты акын Пушкин кел1П кеткен.

Ед1л, Жайык. устшде, Торлагян кара бултты — Серпу упн'н еР Чапай Кайратка MiHin жорытты. Патшанык торын кыркуиа, Жандаралды куртура, Халык упнн жан киып Tycri сыпыра жортура. Астына MiHin акбоз ат. Кольта алды болатты: Кылышын KaHFa боята Найзасын таска кайрата, Жауынык канын жосылтып, Таскын судай бората. Алрыр алмас сапысын KvMic кыннан суырды. Жауынык алып апшысын Жаубуйректей1 куырды. Орыс, казак, башкурттан С.арбаздары жиылды; Чапаев бастап майданра, Акбоз атпен тигенде, Кыран кустай шуййш. Ворошиловтай берендй Буденный батыр epeHfli Квргенде Чапай жаркылдап, KyuiiHe eHin дендедР Жаубуйрек — куырдак.

Сталиннен мандат ап, Жауына кылыш сермед!; Астына мшген акбоз ат Оргытып ерге ерлед!; Лашын кустай санкылдап, Жапыра жаура тигенде Онды, солды туйред!; Ед1л, Жайык суына Жауын койдай торытып, Ор текедей оррытып, Жауды женбей тынбады; Ол майданга тигенде, Ед1л, Жайык толкыны Кан толкын боп тулады. Ж ау туг!Л, ер мусМнен Ер Чапайдьщ куш!нен, Шошып батыр тус!нен, Кум1с езен уст!нен Торларан кара булт кашты. Ж ау жен1л1п, булт кашып, Кбпнен кун нур шашып, Бакыты ушш халыктык Куанран дауыс уласты. Жургенде жауды жапыра, Кайран Чапай капыда, Бостандык yniiH талпына Ж ау колынан окка ушты. Окка ушып жатса да, Tycnefli колдан кылышы; Жайыкка Чапай акса да Жоралмады улы ici. Чапайдын калган cepiri Кызыл кыран K epiri; Аспан астында анкылдап, Кылышы колда жаркылдап. Кызыл тудын астында: Vcan миллион таскынга Жеши жауды жумыла, Канынан тамран Чапайдын Эр тамшысы Жайыкка

Алтын алап епнге Нур тамшы боп тепле, Ак бидайдын эр дэш Алка болды жер1ме. Беттей алмас ещц жау Жайыктык тамшы суына; Ток.сан жаска толтанда, TyFaH жерш шолранда, Кайта туран карт Жамбыл Домбыраны колта алып, Булбулдайын толранып, Ер Чапайды ойра алып, Куана косты жырына.

ОДАК, Одагым десем ойыма, Шалкыган шалкар кел тусер. Кек жиеп бал курак, Кекорай шалрын жер тусер. Ca3Fa бггкен ер1мтал, Барында сансыз булбулы Шыркап салран ун тусер. Кез тартарлык, жанарлы, KepiKTi кегал жамылып Ашык тускен кун тусер. Айдынра бауыр тесеген, Акку, уйрек, коныр каз Балапан терген жем тусер. Шалкардьщ 6eTi шлшген, KipiuiriH сырып желшген, Жарымды жаннын азыры — К,оныр екпш жел тусер. Керш кегал нуындай, KipmiKci3 келдщ куындай, Одак боп ескен ел тусер. Жамбыл керген токсан жыл, Жинап келген талай сыр; Одактаскан кушмде. Кол устаскан кушмде, Несерлеген жыр тусер. Бала кунде кергешм, Тезек, Шэбден ордасы, Елдж болмай езшд1 Деген жок ешшм коррашы, 366

Келкш турран кел болды, Кептщ аккан квз жасы. 1ле, Капал, Талас, Шу, ¥зын аккан жылрасы, Жамбыл кезд1 жетшс жыл взгермед1 тулрасы. Кайда барсам белшеден, Надандыктын кордасы, Тадырра шыккан тарыдай Косылмады ел басы. Заманнан заман еткенде, Ж ас жетшске жеткенде, Ленишмдей ер керд1м, Ер cepiri Сталин. Кунн1ц нуры кушканым, Eni шынра тенгерд1м. Кырым, Кавказ, Алатау, Байкал, Балтык, Тайга анау Арасында меШрл1 Бауырласкан ел керд1м, Bip кеуденщ журен, Bip муддешц тшеп Жуз миллион бшекке Шак келетш жен кердом. Kapi кеншм жасарып, Жайнап ескен гул керд1м. Кеншм болжап кутпеген, Сарнап, зарлап жетпеген, Ел малынран игшк Ей ырысты мен керд1м. Гул деген сез келер ме? Гулд1 enipre такпаса, Элем жанра сенер ме? Кврсете кезге айтпаса. Акын аты акын ба? Кургак свзбен мактаса. Мен айтканмен ел сенбес Керерлж зат таппаса. Булакты таудан арна акса, Тещз болар аяры. Алкабы кен ойпаттын 367

Сура да болМас тойры. Одактан бш м арна акты Мешрленте даланы. Кызыл кум мен Бетпак шел Гулден шорын кадады. K spiK Ti 6yriH каланын, Гул дегешм— адамы. Бш м ге турыр Алатау Алтыннан ipre калады, Кек жулдызын колрэ устап Туймеа етш кадады. Осыларды мадактап, Жамбыл жыры сондыктан KeKTeri кущи шалады. Kypnipen жерд! жарады! Жерге ужмак орнатып, Аймакка туган кушм бар, Мэдениет 6eciri — Колхоз атты кырым бар. Одарымнын 6ip гул1, Кус дауысты булбулы, Кулаш сынды кызым бар. Жамбыл, Кулаш жалкы емес, Элденеше мыным бар. Эн маржанын шашкандай, Куй тен1з! таскандай, Аялап одак ecipreH Мындаран кыз, улым бар. E cK i ем1рде кемшген, B yriH ашык кер1нген. Сахнадан ел керген, Айнара тускен сырым бар. Одагым — бакыт ордасы, Кунге тжкен туым бар. Одарым маран тш берд!, Шешен этлге жыр берд1, Б1рлескен кунге арнаран Мше, осындай жырым бар.

Жамбы-i СССР халык, арти

искасы К. Байсентовамеи ацпмелесш отыр.



ЛЕНИН 24-Жа» Ушц кетпес кулактан — Арыны кушт1 булактан, Тау суындай таскыны Талкандап кузды кулаткан; ©pici кен ерлеген Ty6i терен мухиттан, Арыны ж ы лдам сынаптан; Жер жузше тараган, Аузыца элем караран, Кара кылды как жарып, Жылаганды жубаткан; Солтустж пен Онтустж, Батые, Шырыс — элемде Балдан тэта сезщшн Дэм'ш алран унаткан, YhIk M3Hri ешпейтш Адамзаттын алыбы, Батыры сенсщ — Ленин! Жанарыц жанган жайдары, Кун нурындай жайнаран, Муз журекп жылытып, Тунекп туре айдаран; Арамтамак жауыздын, Патша канды ауыздын Акылынан тандырып Канды колын байларан; Енбекнп халык улына, Ti3riH 6epin колына — Жабаев.

Бакытка конин бастаган, Куреске купли сайлаган; бсиепц — сенбес кун. Куш-куаты миллион мын, Ж ауга карсы шапканда Ж 1'гер1 козып кайнаран, Бастаушысы riperi, Акылы сенсщ— Ленин! Мухиттай болып шалкыган, Элемнен аскан кен дана, Туманды Typin, кок corin, Турызран танды сен рана; Бшмщмен мын жыккан, Нурыннан балкып кун шыккан. Акикатка жол сала; Езшген елд! шакырып, Котерген сонры майданра, Сез1мге салып ой, сана; Кун мен кулдар б а с носып, VpaHFa уран уласып, Адамды сорран айуанра Аттанранда ту ала, Миллионный журеги Жакыны ceHCiH — Ленин! Сенщ жаккан жарырын, Бастаран барлык майданда, Адам улы бас косып, Аттанранда арманга; Енбекни улы Испаннык Жауына ойран салганда, Калын Кытай солдаты Басты ба.йлап ол1мге, Жауына карсы барганда; КаЬармандар карысып, Адамзаттын душпаны — Фашизммен алысып, Жаура ойран салганда, Жауды алкымнан алганда; Фашизмшн туткыны Турмеде жаткан. мын сан ер, 370

Сазара кутш атар тан, Кунде ертенмен талганда; Куреске тузеп салатын Куаты, купи. Kirepi, Tiperi cenciK— Ленин! CeHin улп, epHerin Миллиондаган журекте, Кен бакытка талпынран Санада, салтта, тшекте; Фабрик, завод, калада, Колхозды, гулд1 далада, Белсенген балгын бшекте; Жер танабын куырран, Тау коймасын суырран Адамзат аскан журекте, Т есте ерлер кадаган Ардакты алтын орденде; Жаркыраган кеюректе, Енбектщ. icTin, бакыттын ©nereci, улгю, Ж уреп сенсщ— Ленин! Жолын с е ти елмейд!, Балкып uibiFbin тектт нур; Курес, тартыс ордасы © M ipre берген шырай, шыр; Куштмен сен1н жанады Жайнаран оты злектр; Сэуленмен се н т жаркырап. Асылдар нелер твккен тур; Нурынмен сети гулденген Жайкалган жемгс ой мен кыр Атына ceHiH ун косып Ел шыркайды эн мен жыр; Term ceHiH козрауын Техника мен внерде Арыткан 6yriH терен сыр; Сен орнаткан мэнп бак, Bi3 жайлаган шаттык шак Муддес1 адам сансыз жыл.

ТЫНЫК, ДО Н Н ЫН. ¥<ПДАРЫ НА Карасам ауыл, кырра да Ж1гп\\ боп ескен ул бала, Орыс, казак тумалас Жортса 83ip жоррада. Бурынры 6ip еткен кез, Ж асаган 61зд1 алакез. Шекпен, шен ап патшадан, Балпан, баскаН бай мен хан Шырарып жолдыд тозацын, Ещретш елдщ боздарын, Тэлйя алран каскырдан. Кулкынына сатылран. Молда мен бай, атаман Жандаралмен жандасып, Дозакка елД1 матаран. Кулкыны кек коркаулар ЕлД1 канап ceMipreH, C eM ip in олар ел!рген, Сол 6ip сумырай заманда Каналган ер ен!реген. ByriWri шуак тандары, Тынык ДЬннык улдары Жамбылра туран улсыныз, Ел1мнщ жуйр1К тулпары Ойнактап тур мшсешз; Колхозды мент а'уылым, Етегтде тау.ынын Жылкыларын тулетп, 372

Ж 1пттер1 журектг, Куанады карт Жамбыл, Ойнап-култ журсешз. Тынык Доннык улдары Талшыбыктай ершген. Жаркырап туган ел! ушш Аямайды жанын да. 03iHiK туган жер! ушш Кияды касык канын да; Улы Отаннык таны ушш, Улы халык 6aFbi ymiH, Ауыл ушш. кала ушш. Завод ушш. дала ушш. Шалкып аккан Дон ушш, Партия ушш. халык ymiH, Халкынын достык данкы ymiH, Керек болса канын да, Аямайды жанын да. Тынык Доннын улдары, Кылыштары кайраулы, Каскыр шапса киядан, Сендер ушкан уядан — Бурюттейш шуйшп, Ак кылышты yiflipin, Ат койыкдар туйшп. Ж ау кирасын киылып! Аттан! — деген дауысын Сталинн1н есмткен Сагатында-ак Кастектен Жамбыл 33ip журуге, Жуйр1г1не м!нуге, Ж ам бы л MiHin атына, Карамай Kapi, жасына, Немерес'н, улдарын EpTiri алып касына Жорыкка дайын келуге. Агган!— деген дауысын Сталиннщ eciTKeH, Сагатында-ак Кастектен 373

\"Лзе букпей жорытып, Айбынды кызыл эскерш Касына Ж ам бы л epiTin Алатаудын деншен, Айдын Балкаш келшен: Колхоздан, кырдан, Ерт1стен, Алтайдан, Каспий шеншен, Эулиеата1 ершен, Костанайдын белшен Ж ш п те р ш epiTin Мылтык октап, жортактап, Домбыра тартып шалкактап, Ж амбы л жетед бас болып Ш алкыган энмен серш тт, Мен келгенде бас болып, Келемш шалкып жас болып, ¥лы Отаннын таны ушш, ¥ л ы х ал ы к 6aFbi ушш. Партия ушш, халык ушш, Халыктын достык данкы уш!н, Ж ер уш ш , туран к а л а yuiiH, Кулпырран Казакстанда Ш алкы ран алтын д ал а yuiiH, Мен келгенде. келемш Б акы тты б1здш ел ymiH, Алтын Тынык Дон ушш! Д о н да туран ул ymiH! 1 Э у л и е а т а — каз!рг! Жамбыл каласы.

елир жыры 0шпейд1 халык жыры, картаймайды, ©шед деп оны ешшм де айталмайды, Халыктыд ж урегЫ д тукшршен Теплген куй — шын жорра тайпалмайды. Алгындай ел imiHfle сакталынран Сулу жыр, судан тунык, шайкалмайды... Еске алсам ертепдей ертеш еткен. Талай жан журепнш жырын теккен, Eitipen ен д ал адан б акы т 1здеп. Табалмай, ансап Асанкайгы да еткен. Куландай кактан беген Коркыт кэнрып, Кездеспей керден баска ол да кеткен. Еске алсам ансаранды ecKifleri, Ертеде киял нею кексемедН Ю'лемге отырып ап, кек сайрандап, Сункарша ушуды да кексеп едк Ол кезде патша мен хан зынданынын, Туншыккан жырды бар ма ед ескергеш? Е ам д е ecKi epTeri аны з кылрэн, Улы eMip жы ланына шарылдырран, YcKipiK ecin тагдыр кара ж ел1 ©кпемд! карып аяз кабындырран. Ж амбы лдын жы р тегьлген т ш н байлап, Ун1не туран елш сарындырран. 375

Мен у з а к eMip сурд1м, кетпт керд1м, Кергенд1 ofiFa туйд1м, ойлай журд1м. К узынан таудьщ бш к uibiHFa ерлеген Есггпм жырын акын Шота ердщ. Кавказдын шыныменен шендескендей, Куларым шалды иесш mepai жырдын. Ж айнаган Грузиннш, ж ас улына, К оз туст1 тауд а ж орткан асылына. Тунерген тау басына тумандайын Ындей я жолбарыс жасырына. Ш отанын шыркап салран жыры арналран, Келеш ек ж а с ecnipiM расырына. Ыскырып ормелеген тау мен ^астан, Мен кергем эп-жыланды суры кашкан, Ж уректщ оттан ыстык тэтп жырын, ©pujirin с е т и руге таскын таскан. Ж орткан жолбарыстай акын Шота Х алкы на тэт-ri жырын алып ушкан. Ж айларан жылан-шаян тау кулады, П атш а 0лд1, е р к iн акты тау булагы Куйылран булактайын халык жыры, М аржандай таудан ш аш кан сацрырады. Акыннын журегш ен ш ы ккан ©лен, Ш арыктап ушты усап тау кыраны. Ж уз жылдап, жарык кермей ой киялы, Ж урген кез е а м д е ед1 ойра оралды. Д аланы н uiQ6i курап ыстык кунге Ж аткан ш ак шубап жолсыз KepyeHi. AuibiFbin, азып-тозып жол шеккенде Бораран алды, артынан ак бораны. Ю мдердщ 0ш пед1 ол кез сэры сынып, KiM e c in ед1 ол кез, юмдер кулш, Кокырап жалсыз. комсыз туйе устшде, Танылып Тарас акын ofiFa уйып, Езш ген дал адар ы елд1 корген С ам уры к eid басты ж атк ан 6vDin. 376

Тараспен баткам мен де 6ipre мунга, Туйеге 6ip re MiHiii ж ургем кум да, MeHiH де, онын дары жырларымыз Ол кезде жоралган ед cinin KyMFa. Жырымен тау жанрыртып Пушкин де еткен. Ж уреп жараланран акын тулга. Пушкинн!н сайрап кеткен жырын талай, Шыркаран даланы ерлей акын Абай, Тамсанта Онегин мен Татьяна Алабын Алатаудын энге орай. Туыскан халкыменен кушактаскан, Б 1лед1 К азакстан туранындай. Ж ылдан жыл erri акын киялындай, Ж амбыл карт жырын таудын буларындай Куюмен келе жатыр, туран елш Аралап жаны шолпан шырарындай. Кайры лмай ханнан eTin,— та н га жетш Кавказдын шарыктады кыранындай. Куреске шакырмаган акын ба акын, Акын болса — халыкка болсын жакын! Ж ырласын акын болса халык жырын, Bi3flin д а н к Кремльдей болсын жаркын: Шота мен Абай. Тарас, Пушкин де еткен. Халыкка куш ак жайып жыры жеткен, Ж иЬандык планетт!н ол акыны, Ж амбылдын улы 3Keci нурын теккен. 377

1 !)3 8 КДИТА КЕЛГЕН ЖАСТЫК ул Ж амбыл жасап отыр тодсан жасты, Тодсаннан api кетш, жузге де асты. Ш ебер сез, асыл меруерт, ш атты д куй! Ж ам бы лдам emu cipo кутылмас-ты. Бул Ж амбы л керген бурын талау-таран. К ез болды енд1 оран алтын зам ан, Кен жатдан байтад улан шенйремш Тарихтыц домбырасын долыма алам! Ж ам бы л д ы ц ардадталы п булбул сез1. Г ауЬардай нурын теккен eKi кезд Т одсанда дайтып алып жиы рм а бест1 Ж асары п дарт бабанныд турран кезп Ж иырма бес маран тары дайтып келдт Сэлемш алтын дуннен айтып келдь Калайша, жыр текпесш, эн содпасын Ш аттыдтан несер теккен дэу1рде ендк П а, циршн! К айтып келд1 маран жастыд, Дэу1рде ерге ерлеп, гулеп тастыд; К авк аздан , А латаудан -арындатып Ш аттыдтыц буларыныд кьптш аштыд. 378

ХАЛЫК, АРМИЯСЫ Атымды мешц ерттендер, Кыдырып кырра шыгайын; Т1лге 6ip келсе ж ер мен ж ел Энлме-дукен курайын. Аяз карып бет1мд1, Ширатсын 6ipa3 елм дк К е н ш м де 6ipa3 cepriciH, Ж у з 1ме кызыл ен KipciH; Киырды кезбен шолайын, Киялым тары ep6iciH. Kipci3 ап п ак ш агала — Наурыздагы далага Квз Ж1берш карасам Кеншмд'! жетелеп Бала кундей тербесш. Ак шапанды кен далам, Суйюмднлн сен маран, Ж ай-куш ш й бшем мен, 6 тк!зген сен1к басыннан, Ертедеп eM ipim ii К ез1м' Kepin туррандай Тунжырайды кабарым; Хан, патшанын тусында Халык тускен кысымрэ, Кара булттай калын кол Ж орык тартып елкенде, С айларда арып каннан сел ©лжке толган эр тебе; 379

¥ м ы ткан ж о к ,б 1лед1 ел Ш ыкрыс пенен Телпрдей Кара куннщ хандарын. Бакыты ушш е зш т Ж орык ашып жол тартып, Калыц елд! киратып, Басып, жанш ып кем1рдей Кене де erri бул жерден. Бшем жолын булардын К ыргын, аштык, кайры, му«1 Караганба ед обалга! Умыткам ж ок муны мен. Домбыранын тш нен Каррыс айткан соларра 9л1 кунге шыгады ун. Кырра шыксам — ой тербев Ж ел де свйлеп шуылдар. За м а н сырын еткен коп Кулагыма сыбырлар: ¥лык, торе, бай, манап Патша жакты паналап, Елд1 6ipre талады ; Кол. аякты юсендеп, Абактыра камады. Сорлы кулак ecirri Кукренген даланы; Азап керген зар дауыс Журег1мд1 кажады. Хан мен султан, бай мен бек Патш аларра телмендеп, Табандарын жалады! К айда ж урсе бврйлер BipiH-6ipi табады . — Уа. кен дала, кен дала! Сан умтылдык сен жана Колга курал алура, Зулымдарра шабура. Ел егеске бел байлап, Женем1з деп айкайЛап, Кунд1 К0рд!м ж ар салран;

Халыкка жолды нускады, Ел бастады ею адам, Берд1 куат куш маран Ленин мен Сталин. — К о з г а л — дед1 майдаота, Кездер!нд1 аш. белщ ж аз, Курал уста, корыкпа, Ж ау ы н а аттан, м айдан аш! Эдшет, бакыт, жер мен су Алу унин белщ бу! — Ж ер мен кекте жанрырды Большевиктер ураны. Озбырды естен тандырды Куш л колдар куралы. Кол бастады батырлар, Курал алды эйелдер. Атка мшд| «кул-кутан», Ж оса болды бай. султан. Ю лен батыр сонында, Кызыл туы колында Ленин мен Сталин — Кол бастады кос кыран. Умытпаймын мен муны Ж аркырады кун нуры. Айыкты эбден тун, туман. Енд! аралап даланы, К езд! алы ска Ж1берсем Елестейд1 талайгы EciMe енд! туЫрсем, Кайта жасап заманды, Кол баетады кос кесем. Тунектерде, тундерде. Не жолсызда жургенде Болды журттын шырары; Камалган журтты тар жолда Не киыннан шырарды. Патш алардын коймасын, Талкан кылып эркайсын Берд1 журтка куралды. Кемелше келд! журт, 381