Budala-Fyodor Mihailoviç Dostoyevski

söylüyorum bunu. Kalbim çekiyordu beni ona...Bir şeyler yapmamı isteyen yoktu benden: Aradabir sarayda gözükmek... atla dolaşmayaçıktığında imparatorun yanında olmak... bendenbeklenen bu kadardı işte. Ata iyi biniyordum.İmparator atla dolaşmaya akşam yemeklerindenönce çıkıyordu. Maiyetinde genellikle MareşalDavout, ben ve imparatorun atlı özel korumasıRoustan oluyorduk...Prens elinde olmadan mırıldandı nedense:— Ya Constant?— Hayır, o sıralar Constant Moskova’dadeğildi. İmparatoriçe Josephine’e mektupgötürmüştü. Onun yerine iki emir subayıylabirkaç Leh süvari subayı vardı... Bütün maiyeterkânı bu kadardı işte. Tabii, Napolyon’unçevreyi, birliklerin nasıl yerleştiğini birliktegörmek, fikir alışverişinde bulunmak için yanınaaldığı generallerin, mareşallerin dışında... Şimdihatırladığım kadarıyla, daha çok Davout olurduyanında: İriyarı, şişman, son derece soğukkanlı,gözlüklü, bakışları çok tuhaf biriydi Davout.İmparator en çok onunla fikir alışverişinde

bulunurdu. Onun düşüncelerine değer verirdi.Hatırlıyorum, kimi zaman günlerce fikiralışverişinde bulunurlardı. Davout sabah akşamgelir, görüşürdü imparatorla. Çoğu zamantartıştıkları bile olurdu. Sonunda onun fikriniyavaş yavaş kabul ederdi Napolyon. Bir günçalışma odasında yalnızdılar, yalnızca benvardım yanlarında. Benim orada olduğumunfarkında bile değillerdi. Bir ara Napolyon’ungözü ilişti bana, o anda tuhaf bir ifade belirdigözlerinde. Birden şöyle dedi: “Çocuk! Sen nedersin? Ortodoksluğu kabul edip, toprağa bağlıkölelerinize özgürlüklerini versem Ruslararkamdan gelirler mi?” Büyük bir öfke içinde“Asla!” diye haykırdım. Napolyon şaşırdı. “Buçocuğun gözlerinde parlayan yurtseverlikışığında Rus halkının düşüncesini okudum,”dedi. “Yeter Davout! Olmayacak bir hayal sizinbu dediğiniz! Öteki projenizi anlatın bana.”— Evet ama, bu da fena bir proje değilmiş!dedi prens. (Bunu ilginç bulduğu belliydi.) Yanisizce Davout’nun projesiydi bu, öyle mi?— En azından, konuyu karşılıklı

görüşüyorlardı. Elbette Napolyon’undu düşünce,ona yakışır büyük bir düşünceydi çünkü... nevar ki öteki düşünce de birinciden aşağıkalmazdı... Napolyon’un Davout’a dediği gibi,en ünlü plan “conseil du lion”[48] dedikleriöteki düşünceydi. Bu planın özü şöyleydi: Bütünordu Kremlin’e kapanacak, orada barakalaryapılacak, siperler kazılacak, toplar savunmadüzeninde yerleştirilecek, elden geldiğince çokat kesilecek, etleri tuzlanacak, elden geldiğinceçok ekmek yağmalanacak ve ilkbaharbeklenecek, ilkbaharda Rus ordusunu yarmaharekâtına geçilecekti. Bu plan Napolyon’u çokheyecanlandırmıştı. Her gün Kremlinduvarlarının dört bir yanını atla dolaşıyorduk.Napolyon bana nerelerin yıkılacağını,barakaların nerelere yapılacağını, savunmahattının nasıl yerleştirileceğini, tabyaların nasıldizileceğini, siperlerin nasıl kazılacağını tek tekanlatıyordu. Sonunda her şey kararlaştırılmıştı.Davout verdikleri son kararı heyecanlasavunuyordu. Bir gün yine ikisi yalnızdı, üçüncükişi olarak bir ben vardım yanlarında. Napolyonkollarını göğsünün üzerinde çapraz

kavuşturmuş, yine odanın içinde bir aşağı biryukarı dolaşıyordu. Gözlerimi ayıramıyordumondan. Kalbim duracakmış gibi çarpıyordu.“Ben gidiyorum,” dedi Davout. “Nereye?” diyesordu Napolyon. “At eti tuzlamaya,” dediDavout. Ürperdi Napolyon, kaderi belli olmaküzereydi. Birden bana dönüp şöyle dedi:“Çocuk! Verdiğimiz karara ne diyorsun?”Kuşkusuz, bunu bana sorması, çok büyük zekâsahibi bir insanın kimi zaman son anda işi yazıturaya dökmesi gibi bir şeydi. Ben Napolyon’acevap verecek yerde Davout’a döndüm, büyükbir coşkuyla şöyle dedim: “Hemen tabanlarıyağlayın general, evinize dönün!” Projedenvazgeçilmişti. Davout omuz silkti, odadançıkarken kendi kendine mırıldanıyordu: “Bah! IIdevient superstitieux!”[49] Ertesi gün çekilmeemri verildi.Prens aşırı derece sakin,— Bütün bunlar çok ilginç, diye mırıldandı.Her şey anlattığınız gibi olduysa... (Hemendüzeltmeye çalıştı:) Yani demek istediğim...

General anlattıklarından çok etkilenmiş,duygulanmıştı. Böylesine aşırı dikkatsiz bir sözbile durduramadı onu.— Ah prens! diye haykırdı. “Her şeyanlattığınız gibi olduysa,” diyorsunuz! Oysadaha çoğu bile oldu, çok daha çoğu! Buanlattıklarım ufacık şeylerdi, politik şeyler. Amatekrar söylüyorum size, geceleri o büyük insanındöktüğü gözyaşlarına, inlemelerine tanık oldum.Benden başka tanığı olmadı bunun!Anlayacağınız, ağlamasına ağlamıyordukuşkusuz, gözyaşı falan da dökmüyordu,yalnızca arada bir inliyordu. Ama yüzü giderekkararıyordu sanki. Sonsuzluk simsiyahkanatlarını germiş gibiydi üzerine. Kimi gecelerbaş başa, hiç konuşmadan saatlerce otururduk.Özel koruması Roustan’ın bitişik odadahorladığı duyulurdu bazen. Ölü gibi uyurduRoustan. Napolyon onun için “Bana ve tahtımasadıktır,” derdi. Bir gece çok acımıştım ona.Birden gözlerimde yaşları fark etti. Sevgiylebaktı yüzüme. “Benim için üzülüyorsun sen!”diye haykırdı. “Yalnızca sen ve belki bir de

başka bir çocuk, oğlum, le roi de Rome[50]üzülüyor bana... Geri kalan bütün çocuklarnefret ediyor benden; en başta da kardeşlerimmutsuz ediyorlar beni!” Hüngür hüngürağlayarak boynuna atıldım, o da tutamadıkendini, sarıldık birbirimizin boynuna,gözyaşlarımız birbirine karıştı. Şöyle dedim ona:“İmparatoriçe Josephine’e bir mektup yazın, birmektup yazın ona!” Ürperdi Napolyon, bir andüşündü, sonra şöyle dedi: “Beni seven üçüncükalbi hatırlattın bana şu anda... Teşekkür ederimsana dostum!” Hemen oturup Josephine’e birmektup yazdı, ertesi gün de Constant ile yolladı.— Çok iyi yapmışsınız, dedi prens. Kötüdüşünceler arasında güzel bir duyguyayönlendirmişsiniz onu.General heyecanla,— Haklısınız prens, çok doğru söylediniz!diye haykırdı. (Tuhaftır, gerçek gözyaşları vardıgözlerinde.) Kalbinizin iyiliğinden böylesöylüyorsunuz. Evet prens, evet, çok büyük birandı o an! Hem biliyor musunuz, az kaldı

onunla Paris’e gidecektim. Gitseydim, hiç kuşkuyok, “sürüldüğü o kavurucu sıcak adada”yalnızlığını paylaşacaktım. Heyhat! Kader ayırdıbizi! Ayrıldık işte: O kavurucu sıcak adadahüzünlü olduğu dakikalarda arada bir olsun,zavallı bir çocuğun onunla vedalaşırkenboynuna sarılıp büyük acılar içinde döktüğügözyaşlarını hatırlıyor mudur acaba? Beni askeriliseye yolladılar. Orada yalnızca sıkı disiplin,arkadaşların kabalığı vardı, bir de... Heyhat! Herşey bitmişti! Fransız ordusu Moskova’danayrılırken “Annenden ayırmak istemediğim içinyanımda götürmüyorum seni!” dedi. “Ama seniniçin bir şey yapmak isterdim,” diye ekledi. Osırada atına biniyordu. Çok üzgün, sinirleribozuk olduğu için çekinerek, “Kız kardeşiminalbümüne hatıra olarak bir şey yazın,” dedim.Dönüp kalem istedi, albümü aldı, kalem elinde,sordu bana: “Kaç yaşında kız kardeşin?”— “Üçyaşında,” diye cevap verdim. “Petite fillealors.”[51] Ve şöyle yazdı albüme:“Ne mentez jamais!

Napoléon, votre ami sincére.”[52]Öyle bir anda böyle bir öğüt, düşünebiliyormusunuz prens?— Evet, çok ilginç.— Kız kardeşim altın bir çerçeve yaptırdıalbümünün o sayfasına, odasının en göze batanduvarına astı. Ölünceye kadar (doğum yaparkenöldü) orada asılı durdu Napolyon’un o notu.Şimdi nerede olduğunu bilmiyorum... ama... ah,Tanrım! Saat iki olmuş! Çok zamanınızı aldımprens! Çok ayıp bu yaptığım.Ayağa kalktı general. Prens alçak sesle,— Yo, hiç de değil! dedi. Çok güzel zamangeçirdik ve... ayrıca... anlattıklarınız çok ilgimiçekti... size çok teşekkür ederim!General prensin elini yine acıtırcasına sıkarak,— Prens! dedi. (Sanki o anda kendine gelmiş,ansızın bir şeyi hatırlamış da şaşırmış gibi ışıksaçan gözlerle prensin yüzüne bakıyordu.)Prens! O kadar iyisiniz, o kadar safsınız ki,

bazen acımak geliyor size içimden. İçim ısınıyorsize bakınca. Ah, Tanrı korusun sizi!Yaşamınız... aşkla dopdolu, apaydınlık olsun!Benimki bitti artık! Ah, bağışlayın, bağışlayınbeni prens!Ellerini yüzüne kapayıp çabuk adımlarla çıktıgitti. Prens onun heyecanının içtenliğindenkuşku duyamazdı. Yaşlı adamın, elde ettiğibaşarıyla mutlu, odadan çıktığının dafarkındaydı. Ama yine de prens onun hazduyarak, hatta zevkten kendinden geçercesineyalan söyleyenlerden, ama duydukları zevkindoruğundayken bile söylediklerinekarşısındakilerin inanmadığından,inanamadığından kuşku duyanlardan olduğunuhissediyordu. İçinde bulunduğu durumda yaşlıadam aklını başına toplayabilir, aşırı derecedeutanabilir, prensin ona acıdığından kuşkuyadüşebilir, gücenebilirdi. Birden endişelendiprens: “İhtiyarı bu kadar heyecanlandırmakla iyietmedim mi acaba?” Tutamadı kendini, ondakika kadar deliler gibi kahkahalarla güldü. Bugülüşü için kendine sitem edebilirdi, ama buradasitemi gerektirecek bir şeyin olmadığını, çünkü

generale çok acıdığını anlamıştı.Önsezileri gerçekleşmişti prensin. Akşamüzerikısa, ama kararlı bir dille yazılmış tuhaf bir notaldı. General, prensle artık tüm bağlarını temellikoparıp attığını, ona saygı ve minnettarlıkduyduğunu, ama prensten bile gelse, onuküçülten “zaten mutsuz bir insan olan bu insanaacınmasını” istemediğini yazıyordu. Prens yaşlıadamın Nina Aleksandrovna’nın yanına gittiğiniöğrenince onun adına sevinmişti. Ama generalinLizaveta Prokofyevna’nın evinde de birtakımsaçmalıklar yaptığını anlatmıştık. Şimdi onunorada yaptıklarını ayrıntılarıyla anlatacakdurumda değiliz. Ancak kısaca şöyle diyebiliriz:Bu görüşmelerinde general korkutmuştuLizaveta Prokofyevna’yı ve Gavrila ile ilgili üstükapalı acı bir şeyler anlatarak kızdırmıştı.Sonuçta kapı dışarı etmişlerdi onu. İşte bununiçin de evde öyle bir gece ve sabah geçirmiş,iyice çıldırmış, deli gibi kendini sokağa atmıştı.Kolya hâlâ ne olduğunu anlayamıyor, sertlikledurumu düzelteceğini umuyordu.— Böyle nereye gidiyoruz, söyler misiniz

general? diyordu. prense gitmek istemiyorsunuz,Lebedev’le kavga ettiğinizi söylüyorsunuz,yanınızda para yok, bende zaten hiç yok: Budurumda sipsivri kaldık sokağın ortasında.— Kös kös oturacağına sipsivri kalırsın, dahaiyi... diye mırıldandı general. Bu söz oyunuyla...kırk dörtte... subay arkadaşları coşturur...kahkahalarla güldürürdüm... Bin... sekiz yüz...kırk dörtte... Evet!.. Hatırlamıyorum... Ah,hatırlatma bana, hatırlatma! “Nerede gençliğim,nerede o hayat dolu günlerim!” Böylehaykırıyordu... Kim nerede böyle haykırıyorduKolya?Kolya babasına ürkek ürkek bakarak karşılıkverdi:— Gogol’ün “Ölü Canlar”ında, baba.— Ölü Canlar! Ah, evet Ölü Canlar! Benimezara koyduklarında mezar yaşıma “Buradaölü bir can yatıyor” diye yazdır!“Yüz karası bırakmıyor peşimi!”Peki, bunu kim söylemişti Kolya?

— Bilmiyorum babacığım.General birden sokağın ortasında durdu.— Yeropegov yokmuş! diye bağırdı. YeroşkaYeropegov!.. Evet, öyle işte, oğlum söylüyorbunu, hem de öz oğlum! On bir ay özkardeşimin yerini tutmuştu Yeropegov, onuniçin düello bile etmiştim... İçki sofrasında PrensVıgoretski şöyle demişti ona: “Yeropegov,nerede kazanmıştın sen şu Anna nişanını,anlatsana bize?” Yeropegov cevap vermişti:“Savaş meydanlarında vatanımı savunarak!”Tutamamıştım kendimi, araya girip birdenbağırmıştım: “Yaşa Yeropegov!” O yüzdendüelloya çağırmıştı beni Vıgoretski... Sonraevlenmişti Yeropegov... Marya Petrovna Su...Sutugina ile... bir süre sonra da savaş alanındavurulup öldü. Boynumdaki haçtan seken mermigidip onun alnına saplanmıştı. “Hiçunutmayacağım seni!” diye haykırarak yereyığılmıştı. Ben... ben her görevimi dürüstçe,onurumla yerine getirdim Kolya. Ama “yüzkarası bırakmıyor peşimi!” Nina ile sengeleceksiniz mezarıma... “Zavallı Nina!”

Eskiden hep böyle derdim ona Kolya. Çokeskiden, daha en başta... Çok sevinirdi benböyle deyince... Nina, Nina! Kaderinle nasıloynadım! Nasıl, neden seviyorsun beni, ey sabrısonsuz kadın? Senin annen bir melektir Kolya,duyuyor musun beni, bir melek!— Biliyorum babacığım, biliyorum canım,hadi eve, annemin yanına dönelim! Demin bizevden çıkarken arkamızdan koşuyordu. Nedendurdunuz? Ne dediğimi anlamıyor gibisiniz...Neden ağlıyorsunuz babacığım?Kolya kendi de ağlamaya başladı, babasınınellerini öpüyordu.— Ellerimi öpüyorsun, benim ellerimiöpüyorsun!— Evet babacığım, sizin ellerinizi öpüyorum.Neden şaşırdınız? Sokağın ortasında nedenböğürüp duruyorsunuz? Bir generalsiniz siz, biraskersiniz, hadi gidelim!— Bu rezil, evet rezil ihtiyara, babana... saygılıdavrandığın için Tanrı korusun seni, le roi de

Rome... gibi bir çocuk versin sana... Ah, lanetolsun, lanet olsun sizin o evinize!Birden tepesi attı Kolya’nın.— Nedir istediğiniz? Ne oldu? Neden evedönmek istemiyorsunuz? Aklınızı mı yitirdiniz?— Açıklayacağım sana, anlatacağım... Herşeyi anlatacağım sana. Bağırma öyle,duyacaksın... le roi de Rome... Öf, midembulanıyor, içim daralıyor!“Dadıcığım, mezarın nerede senin?”Kimdi böyle haykıran Kolya?— Bilmiyorum! Hadi hemen eve dönelimartık, hemen şimdi! Gerekirse Gavrila’ya dersiniben vereceğim... Yine nereye gidiyorsunuz?Ama general hemen oradaki bir evin kapısınadoğru çekiyordu Kolya’yı.— Nereye? Yabancı bir ev bu!General evin önündeki merdiveninbasamağına oturmuş, Kolya’yı çekeleyip

duruyordu.— Eğil, eğil! diye mırıldandı. Anlatacağımsana... rezalet... Eğil... kulağını yaklaştır...Kulağına söyleyeceğim...Korkmaya başlamıştı Kolya, ama yine deuzattı kulağını.— Neyiniz var?— Le roi de Rome... diye fısıldadı general.Sanki titriyordu.— Ne dediniz? Nereden çıktı bu le roi deRome? Ne oluyoruz?General “çocuğunun” omzuna giderek dahaçok yaslanarak,— Ben... ben... diye fısıldadı, benim istediğim,sana... Marya, Marya... Petrovna Su-su-su...Kolya birden geri attı kendini, deli gibi tuttuomuzlarından generali, yüzüne baktı. İhtiyarınyüzü kıpkırmızı, dudakları mosmordu, yüzündekaslar hafifçe seğiriyordu. Birden öne doğru

eğilmeye, yavaşça Kolya’nın kollarına düşmeyebaşladı.Sonunda durumu anlayınca bütün sokaktaduyulacak kadar yüksek sesle bağırdı Kolya.— Kriz!..

VAslında Varvara Ardalionovna ağabeyiylekonuşurken, prensin Aglaya Yepançina’yaevlenme önerisinde bulunduğu konusundaduyduklarını biraz abartmıştı. Zeki bir kadınolduğundan yakın gelecekte olması gerekenibelki tahmin etmişti; belki de uçup gidenhayallerinin arkasından (gerçekte kendi de hiçbirzaman inanmamıştı bu hayalleriningerçekleşeceğine) bir insan olarak felaketiabartmak, böylece aslında gerçekten çok düşkünolduğu, sevdiği ağabeyinin kalbine daha çokzehir dökme hazzından kendini yoksunbırakmaya gönlü razı olmamıştı. Öyle ya daböyle, Yepançin ailesinin kızlarından,arkadaşlarından kesin bir bilgi alamamıştı.Yalnızca birtakım imalı sözler, yarım bırakılmışcümleler, suskunluklar, bilmece gibi sözlervardı, o kadar. Belki de Aglaya’nın ablalarıkendileri Varvara Ardalionovna’nın ağzından birşeyler almak için öyle imalı konuşmuşlardı.Nihayet, Varvara Ardalionovna onlarınçocukluk arkadaşı olmasına karşın, onu

kızdırmak hazzından kadınca bir duyguylakendilerini alamamış olabilirlerdi. ÇünküVarvara Ardalionovna’nın niyetini onca zamaniçerisinde ucundan kıyısından da olsa farketmemiş olamazlardı.Öte yandan prens son derece haklı olarak,Lebedev’i ona bir şey söyleyemeyeceğine,kendisiyle ilgili özel bir durumun olmadığınainandırmaya çalışırken belki o da yanılıyordu.Doğal olarak herkes pek bir tuhaftı: Ortada olanbir şey yokken, aynı zamanda çok şey olmuştu.Sonuncusunu da Varvara Ardalionovnagüvenilir kadın içgüdüsüyle sezinlemişti.Ne var ki Yepançinler’in hepsinde olduğu gibiAglaya’da da çok büyük bir değişiklik olduğu,kaderinin belirlenmek üzere olduğu düşüncesinasıl yer etmişti, bunu düzgün bir biçimdeanlatmak çok zor. Bu düşünce kendini gösterirgöstermez o anda ailede herkes bunun çoktandırfarkında olduğunu, bunun gerçekleşmesinibeklediğini; “zavallı şövalye” olayında, hattadaha önce her şeyin belli olduğunu, amaböylesine bir saçmalığa o zaman inanamadığını

söylemeye başlamıştı. Ablalar böyle diyordu.Kuşkusuz, her şeyi en önce LizavetaProkofyevna anlamış, öğrenmişti. Bu yüzdenuzun zamandır “sızlıyordu yüreği”. AncakLizaveta Prokofyevna uzun zamandan beri mi,yeni mi bilinmez, prens konusundan birden hiçhoşlanmamaya başlamıştı. Çünkü kafasınıkarıştırıyordu konu. Hemen çözülmesi gerekenbir sorun duruyordu önlerinde. Oysa bu sorununçözümü yalnızca olanaksız değildi, ne kadarçalışıyorsa da zavallı Lizaveta Prokofyevnasorunu açıkça koyamıyordu bile önüne. Zor birsoruydu bu: Prens iyi biri miydi, kötü mü?Bütün bu olup bitenler iyi miydi, kötü mü? İyideğilse (kuşkusuz öyleydi), kötü olan neydi?İyiyse (bu da olasıydı) bu kez, iyi olan neydi?Anlaşılacağı üzere baba İvan Fyodoroviç önceşaşırmış, sonra birden “Yemin ederim, baştanberi sonunda böyle olacak gibi geliyordu bana...evet, evet öyle geliyordu bana!” demişti. Amaeşinin sert bakışı karşısında hemen susmuş,sabah susmuş olmasına karşın, akşam eşiyle başbaşa kaldığında tekrar konuşmak zorundakalmış, birden büyük bir canlılıkla beklenmedik

birkaç düşünce sürmüştü öne: “Aslında neolacak ki yani?” (Bir anlık sessizlik.) Doğruysa,elbette çok tuhaf bir durum, ancak...” (Yine birsessizlik.) “Ama öte yandan, olaylara dosdoğrubakılacak olursa, Tanrı biliyor ya, harika birinsandır prens ve... ve... nihayet, ailemizin adınıtaşıyor. Bütün bunlar göz önüne alınacak olursa,nasıl desem, sosyetede önemini yitirmeyebaşlayan ailemiz için yararlı da olabilir...Anlayacağınız, olaya bu açıdan bakıldığında,çünkü... elbette sosyete... kim ne derse desin,sosyete sosyetedir... Sonra pek büyük olmasada, bir serveti de var prensin. Ayrıca şeyi devar... şeyi... şeyi...” (Susmuştu, sözünün sonunugetirememişti.) Onu sonuna kadar dinlediktensonra çileden çıkmıştı Lizaveta Prokofyevna.Ona göre bütün bu olan bitenler“bağışlanamaz, hatta suç sayılabilecek birfantezi, saçmalık, aptalca ve anlamsız şeylerdi!”Her şeyden önce, “Şu prens bozuntusu koca birbudalaydı, sonra ne sosyeteden haberi vardı, nede sosyetede kendine bir yer edinebilmişti. Kimegösterebilirdiniz onu, kimin yanınasokabilirdiniz? Hoş görülemeyecek derecede

tuhaf bir demokrattır. En küçük bir rütbe sahibibile değil ve... ve... ve... Ayrıca Belokonskayane diyecek bu işe? Hem Aglaya için böyle birkoca mı düşünüyorduk biz?” Kuşkusuz, bu songerekçe hepsinden önemliydi. Bunlarıdüşündükçe Lizaveta Prokofyevna’nın anneyüreği titriyordu. İçinden bir ses “Peki ama,neden istediğiniz kişi olmasın prens?” diyordu,ama yine de içi kan ağlıyor, gözyaşı döküyordu.Ona en büyük acıyı veren de kendi kalbindengelen bu itirazdı işte.Aglaya’nın ablaları nedense hoşlanıyorduprens olayından, ama biraz tuhaf bir biçimde veo kadar da çok değildi sanki. Ansızın prensinyanında yer alabilirlerdi. Ama ikisi de susmayakarar vermişti. Ailede bir şey tartışma konusuolduğunda Lizaveta Prokofyevna itiraz ediyorsave kimi zaman itirazları ne denli güçlüyse, okonuyu sonunda o kadar çabuk onaylayacağınınişareti olduğu eskiden beri ailede herkesinbildiği bir gerçekti. Ne var ki Aleksandraİvanovna’nın tam olarak susması kolay değildi.Annesi eskiden beri hep ona akıl danıştığı içinşimdi de sık sık yanına çağırıyor, bu konuda ne

düşündüğünü soruyordu: “Nasıl olmuştu bütünbunlar? Neden kimse bir şey fark etmemişti?Neden olup biten zamanında haber verilmemiştiona? Şu iğrenç ‘zavallı şövalye’ ne anlamageliyordu? Neden her şeyle tek başına o,Lizaveta Prokofyevna ilgilenmek, her şeyiönceden hissetmek, anlamak zorundaydı, kimseyardım etmiyordu ona?” vb. vb... Başlangıçtadikkatliydi Aleksandra İvanovna, Yepançinailesine Prens Mışkin’in damat olmasınınsosyetede iyi karşılanacağını söyleyen babasınındüşüncesinin ona çok doğru gibi geldiğinisöyleyebilmişti yalnızca. Sonra yavaş yavaşaçılmıştı, hatta prensin hiç de “aptal” olmadığını,aslında hiçbir zaman da olmadığını, önemli biriolup olmadığı konusundaysa, birkaç yıl sonraRusya’da önemli kişi denince akla neyin (devletyönetiminde başarılı olanların mı, yoksa başkakişilerin mi?) geleceğinin bilinmediğini bilecesaretle söylemişti. Annesi bütün bunlara karşıhemen üzerine basa basa Aleksandra’nın şu“özgür düşünceli kızlardan olduğunu, onlarınbütün bu kahrolası düşüncelerinin kadınsorunundan kaynaklandığını” söyledi. Lizaveta

Prokofyevna, yarım saat sonra kente gitti,oradan, şansına Petersburg’da bulunan amayakında kentten ayrılacak olan Belokonskaya’yıevde yakalamak için Taş Ada’ya geçti.Belokonskaya Aglaya’nın vaftiz annesiydi.“Kocakarı” Belokonskaya büyük bir endişe veumutsuzluk içinde olan LizavetaProkofyevna’nın anlattıklarını dinlerken,konuşmakta güçlük çeken dertli anneningözyaşlarından hiç etkilenmedi, hatta alaylıalaylı baktı yüzüne. Korkunç bir despottuBelokonskaya. Dostluklarında, hatta eneskilerinde bile eşitliğe izin vermezdi. LizavetaProkofyevna’ya ise düpedüz, bundan otuz beşyıl önce olduğu gibi protegée[53] gözüylebakıyor, onun başına buyruk, dediğim dediktavırlarından hiç hoşlanmıyordu. Bu aradaailenin her zamanki alışkanlığıyla olayı çokabarttığını, pireyi deve yaptığını, ne kadardinlediyse de ortada ciddi bir durumgöremediğini, bir şeylerin olmasınıbeklemelerinin daha iyi olacağını söyledi.Prensin hasta, tuhaf ve çok önemsiz biri

olmasına karşın düzgün bir genç olduğunainanıyormuş, en kötüsüyse açıkça “birkapatmasının” olmasıymış. Önerdiği YevgeniyPavloviç’i reddettikleri için Belokonskaya’nınonlara kızgın olduğunu Lizaveta Prokofyevnaçok iyi anlıyordu. Belokonskaya’yı görmeyegiderken olduğundan çok daha sinirli döndüPavlovsk’a. Bu yüzden hemen çatmaya başladıherkese. Özellikle de “akıllarını yitirdikleri”,kimsenin ailesinde böyle şeyler olmadığı,yalnızca onların ailesinde olduğu için... “Neydibu aceleniz? Durup dururken ne oldu? O kadarbakıyorum, ne olduğunu bir türlüanlayamıyorum! Bekleyip görelim bakalım,daha neler çıkacak! Az şey mi hayal eder İvanFyodoroviç! Pireyi deve yapar!” vb. vb...Sonunda sakin olmasının, olaylarasoğukkanlılıkla bakmasının ve beklemesiningerektiğine karar verdi. Gelgelelim, neyaparsınız ki, sükûneti ancak on dakika sürdü.Soğukkanlılığına ilk darbeyi indiren, o TaşAda’dayken, onun yokluğunda olanlarla ilgilihaber olmuştu. (Lizaveta Prokofyevna’nınPavlovsk’tan ayrılışı, prensin saati dokuz sanıp

gecenin on ikisinden sonra onlara gelişinin ertesisabahına rastlıyordu. Kızlar annelerinin ısrarlı,sabırsız sorularına çok ayrıntılı cevaplarveriyorlardı. Önce “o yokken önemli bir şeyolmadığını”, prensin geldiğini, Aglaya’nın uzunsüre, yarım saat onun yanına çıkmadığını,çıkınca da prense hemen satranç oynamayıönerdiğini, prens satrançta acemi olduğu içinAglaya’nın onu birkaç hamlede yendiğini,bunun üzerine Aglaya’nın çok neşelendiğini,satranç bilmediği için prensle alay ettiğini, onuçok utandırdığını, öyle ki prensi öyle görmeninonları çok üzdüğünü anlattılar. Aglaya sonraiskambil kâğıtlarıyla “aptal oyunu” oynamayıönermiş. Ama bu kez işler tersine dönmüş, buoyunda prens öylesine iyiymiş ki... oyununprofesörü gibi oynuyormuş. Tam bir ustaymışyani. İşlerin kötüye gittiğini görünce kurnazAglaya kartları değiştirmeye kalkışmış, prensingözü önünde kâğıt çalıyormuş. Ama öyleykenbile Aglaya hep yeniliyormuş. Peş peşe beş kezyenilmiş. Öfkesinden küplere binmiş, hattakendini kaybetmiş; prense öyle ağır şeylersöylemiş ki, adamcağız gülemez olmuş, Aglaya

“o bu odada oturduğu sürece buraya ayağınıbasmayacağını, onun bütün bu olanlardan sonragece yarıları, saat on ikiden sonra burayagelmekten nasıl utanmadığını” söyleyinceprensin yüzünde renk kalmamış. Sonra kapıyıçarpıp çıkmış. Kızların bütün teselli edicisözlerine karşın, prens ölü gibi gitmiş. Prensgittikten on beş dakika sonra Aglaya üst kattandeli gibi koşarak verandaya çıkmış. Öyle kigözyaşlarını bile silmemiş. Gözleri ağlamaktanşişmişmiş. Koşmasının nedeni Kolya’nın elindebir kirpiyle gelmiş olmasıymış. Hep birliktekirpinin başına toplanmışlar. Sorduklarında,Kolya kirpinin kendisinin olmadığını, elindebalta olduğu için içeri girmeye utanan lisedenarkadaşı Kostya Lebedev’in olduğunu, kirpiylebaltayı biraz önce sokakta karşılaştıkları birköylüden satın aldıklarını söylemiş. Kirpiyi onbeş kapiğe satıyormuş köylü, baltayı ise satmayaonlar razı etmişler köylüyü, çünkü güzel birbaltaymış. Aglaya kirpiyi hemen ona satmasıiçin Kolya’ya çok ısrar etmeye başlamış.Kendinden geçmiş gibi yalvarıyormuş, arada“canım” bile demiş ona. Kolya uzun süre

satmaya razı olmamış kirpiyi, ama sonundadayanamamış, Kostya Lebedev’i çağırmış.Kostya gerçekten de elinde bir baltayla utanasıkıla girmiş odaya. O anda anlaşılmış ki, kirpionların değilmiş, Petrov adında başka birçocuğunmuş. Petrov, paraya ihtiyacı olduğu içindördüncü bir çocuğun uygun fiyata satmakistediği Schlosser’in tarih kitabını kendisi içinsatın alsınlar diye para vermiş onlara, ama Kolyaile Kostya kirpiyi görünce dayanamamış,köylüden onu satın almışlardı. Dolayısıyla, kirpide, balta da, şimdi Schlosser’in Tarih’i yerine buikisini götürdükleri dördüncü çocuğunmuş. AmaAglaya o kadar ısrar etmişti ki, sonunda kirpiyiona satmaya razı olmuşlardı. Aglaya kirpiyi alıralmaz, Kolya’nın yardımıyla bir sepetin içinekoymuş, üzerini bir peçeteyle örttükten sonraKolya’ya kirpiyi alıp hemen şimdi dosdoğruprense götürmesini rica etmiş, bunun prensekendisinin bir armağanı olduğunu, bunu “enderin saygılarının bir işareti” olarak kabuletmesini dilediğini söylemiş. Bu görevi seveseve kabul etmiş Kolya, kirpiyi prensegötüreceğine söz vermiş, bu arada sormadan da

edememiş: “Böyle bir durumda kirpi ne anlamageliyordu?” Bunun onu ilgilendirmediğinisöylemiş Aglaya. Kolya bunun kesinlikle önemlibir anlamı olduğunu söylemiş. Kızmış Aglaya,sert bir dille onun henüz çocuk olduğunusöylemiş. Kolya gücenmiş buna, hemen karşılıkvermiş, bir kız olarak ona ve kişisel inançlarınasaygısı olmasaymış bu çeşit hakaretlere nasılcevap vereceğini anında gösterirmiş ona... Amasonunda Kolya kirpiyi alıp heyecanla yolakoyulmuş, Kostya Lebedev de arkasındankoşmuş. Kolya’nın sepeti fazla sallayarakyürüdüğünü görünce Aglaya sabredememiş,biraz önce Kolya’ya sitem eden kendisi değilmişgibi, verandadan seslenmiş: “LütfenKolya’cığım, dikkat et, düşürme sepeti canım!”Kolya durmuş, o da aralarında kırıcı bir şeygeçmemiş gibi, büyük bir hazırcevaplılıklakarşılık vermiş: “Korkmayın Aglaya İvanovna,düşürmem. İçiniz rahat olsun!” Tekrar deli gibikoşmaya başlamış. Bunun üzerine Aglayakahkahalarla gülmüş, pek neşeli odasına çıkmış,günün geri kalan bölümünde de çok neşeliymiş.Bu haberler Lizaveta Prokofyevna’yı şaşkına

çevirmişti. Neydi şimdi bütün bunlar? Keyfiiyice kaçmıştı. Son derece endişeliydi. Enrahatsız edici olan da kirpiydi. Ne anlamageliyordu kirpi? Gizli bir anlamı mı vardı? Nasılbir mesajdı bu? Lizaveta Prokofyevna kızlarınısorguya çekerken rastlantı sonucu evde olanİvan Fyodoroviç verdiği cevaplarla işi iyiceiçinden çıkılmaz bir duruma soktu. Ona göremesaj falan söz konusu değildi burada, kirpiyegelince, “yalnızca bir kirpiydi o kadar, kirpidenbaşka hiçbir şey değildi ve dostluk, kırgınlıklarıunutma, barışma anlamına geliyordu, sözünkısası, şımarıklıktan başka bir şey yok ortada.Ama masum, bağışlanabilir bir çocukluk.”Parantez içinde şunu söyleyelim ki, generalintahmini çok doğruydu. Prens, Aglaya’nınalaylarıyla küçük düşürülmüş olarak gelmiştievine, Kolya elinde kirpiyle odaya girdiğindeyarım saattir son derece üzgün, umutsuzdu. Oanda birden kara bulutlar dağılmış, gökyüzüaydınlanmıştı. Prens yeniden doğmuştu sanki.Kolya’ya peş peşe sorular soruyor, onun hersözcüğünü ağzından kapıyor, her şeyi on kezsoruyor, çocuk gibi gülüyor, aydınlık gözlerle

ona bakarak gülümseyen iki çocuğun ellerineyapışıyordu. Demek bağışlamıştı onu Aglaya,öyleyse bu akşam gidebilirdi onu görmeye.Prens için yalnızca önemli değildi bu, herşeydi...Neden sonra büyük bir coşkuyla haykırdı:— Ne kadar çocuğuz, değil mi Kolya! Hem...hem... ne güzel çocuk olmamız!Kolya bu işleri iyi bilirmiş gibi, inandırıcı, pekciddi bir tavırla,— Düpedüz âşık size Aglaya İvanovna prens,ötesi yok!Prensin yüzü kıpkırmızı oldu, ama bu kezhiçbir şey söylemedi. Kolya kahkahalarlagülüyor, ellerini çırpıyordu. Bir dakika sonraprens de kahkahalar atmaya başlamıştı. Sonra daakşam olana kadar her beş dakikada bir ne kadarzaman geçtiğini anlamak için saatine bakıpdurdu.Sonunda dayanamadı Lizaveta Prokofyevna,öfkeyle verdi kararını ve kocasının, kızlarının

bütün itirazlarına bakmadan, “bir daha adınıanmamak üzere işi bitirmek, kurtulmak için”Aglaya’ya son sorusunu sormak, kesin, soncevabını almak amacıyla yanına çağırttı onu.“Yoksa,” diyordu, “akşama çıkmayacağım!” İşinereye vardırdıklarını, ne kadar saçmaladıklarınıherkes ancak şimdi fark etmişti. Aglaya’nınsorgulanmasından ancak yapmacık birtakımşaşkınlıklardan, öfkeden, kahkahalardan, prensleve onu sorgulayanlarla alaydan başka bir şeyelde edilememişti. Lizaveta Prokofyevnayataklara düşmüştü. Odasına çekilip yatmıştı.Ancak prensi çaya bekledikleri saatte çıktıodasından. Prensi sabırsızlıkla bekliyordu.Geldiğinde de sinirinden az kaldı düşüpbayılacaktı.Prens ürkekçe, neredeyse sağa sola tutunarak,tuhaf tuhaf gülümseyerek, herkesin gözününiçine tek tek bakarak (Aglaya odada yoktuçünkü ve bu korkutmuştu onu) girdi odaya. Oakşam çayda yabancı yoktu, yalnızca aileüyeleri vardı. Prens Ş., Yevgeniy Pavloviç’inamcasının işi için gittiği Petersburg’dandönmemişti. “Hiç değilse o olsaydı, bir şeyler

söylerdi belki,” diye üzülüyordu LizavetaProkofyevna. İvan Fyodoroviç, yüzünde sonderece endişeli bir ifadeyle bir köşedeoturuyordu. Ablalar çok ciddiydi ve sankiözellikle susuyor, bir şey söylemiyorlardı.Lizaveta Prokofyevna söze neredenbaşlayacağını bilemiyordu. Sonunda birdendemiryollarına verip veriştirmeye başladı vekararlı bakışını meydan okurcasına prensinyüzüne dikti.Ne yazık ki Aglaya hâlâ görünürlerde yoktu.Prens ne diyeceğini bilemeden, iyice şaşırmışdurumda, rayların onarılmasının yararlı olacağınısöylemeyi deneyecek oldu, ama o anda birdengülmeye başladı Adelaida ve prens yinetükenmiş hissetti kendini. Tam o anda da Aglayagirdi odaya. Sakin, ağırbaşlıydı. Öne eğilerekresmi bir tavırla selam verdi prense, geçipyuvarlak masanın en göze çarpan yerine mağrurbir tavırla kuruldu. Soran bakışlarla prense baktı.Her şeyin açığa çıkma zamanının gelip çattığınıherkes anlamıştı.Aglaya sert, hatta neredeyse kızgın,

— Yolladığım kirpiyi aldınız mı? diye sordu.— Aldım, dedi prens.Birden kulaklarına kadar kızarmıştı. Kalbiduracak gibi çarpıyordu.— Öyleyse bu konuda ne düşündüğünüzühemen şimdi söyleyin... Annemin ve bütünailenin huzuru için çok önemli bu...Birden telaşlandı general:— Bak ne diyeceğim sana Aglaya...Nedense o anda bir şeyden korktu LizavetaProkofyevna.— Her türlü sınırı aşıyor bu kadarı! dedi.Aglaya hemen, sertçe karşılık verdi annesine:— Sınır falan yok burada maman. Bugün birkirpi yolladım prense ve bu konuda nedüşündüğünü bilmek istiyorum. Evet, nediyorsunuz prens?— Yani neyle ilgili Aglaya İvanovna?

— Kirpiyle.— Yani... Öyle sanıyorum ki Aglayaİvanovna, siz o... kirpiyi... nasıl karşıladığımı yada daha doğrusu... bu armağanınız, yani kirpi...üzerine... ne düşündüğümü öğrenmekistiyorsunuz, bu durumda... kısaca söyleyecekolursam...Tıkandı prens, sözünün sonunu getiremedi.Aglaya beş saniye bekledikten sonra,— Pek bir şey söylemiş sayılmazsınız, dedi.Pekâlâ, kirpiyi bırakıyorum şimdi, biriken bütünyanlış anlamalar açıklığa kavuşacağı için şuanda çok sevinçliyim. Nihayet son derece kişiselbir bilgi almama da izin verin prens: Benimleevlenmek istiyor musunuz, istemiyor musunuz?— Aman Tanrım! diye haykırdı LizavetaProkofyevna.Prens ürperdi, geriye attı kendini. İvanFyodoroviç donup kalmış, ablalar da kaşlarınıçatmıştı.

— Yalan söylemeyin prens, gerçeği söyleyin...Sizin yüzünüzden tuhaf sorular soruyorlar bana.Bu soruların kaynaklandığı bir şey var mıortada? Hadi söyleyin!Birden canlandı prens.— Size evlenme önerisinde bulunmadımAglaya İvanovna, dedi. Ama... sizi ne kadarsevdiğimi, güvendiğimi kendiniz debiliyorsunuz... hatta şimdi...— Benimle evlenmek isteyip istemediğinizisordum size.Sesi zor çıktı prensin:— İstiyorum.Büyük bir hareketlenme oldu odada.İvan Fyodoroviç heyecanlanmıştı.— Böyle olmaz cancağızım. Ama... olacak şeydeğil bu... Madem öyle Aglaşa’cığım...Bağışlayın prens, sevgili dostum ama!.. (Onayardımcı olması için karısına döndü:) LizavetaProkofyevna, bu konuyu önce uzun uzun...

düşünmemiz gerekiyor, değil mi?Lizaveta Prokofyevna elini kolunu sallayarakbağırdı:— Ben kabul etmiyorum, sorumluluk kabuletmiyorum!— İzin verin ben de konuşayım maman.Burada benim de bir şey söylemeye hakkım var:Kaderimin belirleneceği çok önemli bir an bu(tam böyle söylemişti Aglaya) ve ben bilmekistiyorum, şu anda herkes burada bulunduğu içinayrıca mutluyum da... Prens, izninizle sormakistiyorum size, “böyle bir niyetiniz” varsa,mutluluğumu nasıl sağlamayı düşünüyorsunuz?— Doğrusunu isterseniz, size nasıl cevapvereceğimi bilemiyorum Aglaya İvanovna.Nasıl... nasıl bir cevap verebilirim size? Hem...hem zorunlu mu bu?— Herhalde utandınız, soluğunuz da kesildigibi... Biraz dinlenin, gücünüzü toplayın; birbardak su için, şimdi çay da getirecekler size...— Sizi seviyorum Aglaya İvanovna, sizi çok

seviyorum; yalnızca sizi seviyorum ve...gülmeyin lütfen, çok seviyorum sizi.— Ama bu çok önemli. Çocuk değiliz artık,olaya her yönünden bakmamız gerekir... Lütfenaçıklayın şimdi: Servetiniz ne kadardır?İvan Fyodoroviç korkuya kapılmış gibimırıldandı:— Aman, aman Aglaya! Ne diyorsun? Nelersöylüyorsun öyle! Bu işler böyle olmaz kızım...Lizaveta Prokofyevna herkesin duyacağı kadaryüksek sesle mırıldandı:— Rezillik bu!Aleksandra da yine öyle, yüksek seslemırıldandı:— Delirmiş bu kız!Prens şaşkın bir durumdaydı.— Servetimi... yani ne kadar param olduğunumu soruyorsunuz?

— Çok doğru.Yüzü kıpkırmızı olmuştu prensin.— Benim... şimdi yüz otuz beş bin ruble varbende, diye mırıldandı.Aglaya şaşırmış gibi, açıkyüreklilikle, yükseksesle,— Hepsi o kadar mı? dedi. Neyse, önemlideğil, özellikle tutumlu olunursa... Devlethizmetine girmeyi düşünüyor musunuz?— Özel ders vermek için ev öğretmenliğisınavına girmeyi düşünüyordum...— Çok güzel. Elbette bunun aile bütçemizekatkısı olacaktır. Mabeyinci olmayı düşünürmüydünüz?— Mabeyinci mi? Hiç düşünmedim, ama...İki abla artık dayanamayıp kahkahayıkoyuverdi... Adelaida uzun süredir Aglaya’nınyüzündeki seğirmelerden birden gülmemek içinkendini zor tutuğunun farkındaydı. Aglayakahkahalarla gülen ablalarına kötü kötü bakacak

olmuş, ama o anda kendini tutamayıp o daçılgınca, neredeyse sinir krizi gelmiş gibikahkahalar atmaya başlamıştı. Sonundadayanamadı, koşarak çıktı odadan.Adelaida,— Bunun yalnızca bir şaka olduğunusöylemiştim size! dedi. Ta baştan, kirpidenberi...Birden patladı Lizaveta Prokofyevna:— Hayır, bu kadarına izin veremem artık!Ve hızla Aglaya’nın arkasından koştu. Kızlarda annelerini izledi. Odada prensle aileninbabası kalmıştı.General, besbelli ne söylemek istediğinibilemeden sertçe haykırdı:— Bu, bu... böyle bir şey gelir miydi aklınaLev Nikolayeviç? Olacak şey değil, güzel güzelkonuşurken...Prens pek hüzünlü,

— Farkındayım, Aglaya İvanovna alay ettibenimle, dedi.— Bir dakika bekle sen burada kardeş. Benşimdi oraya gidiyorum, sen burada bekle...çünkü... hiç değilse sen söyle bana LevNikolayeviç, sen söyle: Nasıl oldu bütün bunlar,ne anlama geliyor bu olanlar? Ben babasıyımonun... ama bir şey bildiğim yok. Bari sen anlatbana...— Aglaya İvanovna’yı seviyorum, kendisi debiliyor bunu... hem sanırım uzun zamandan beri.General omuzlarını geriye attı.— Tuhaf, çok tuhaf... Peki, çok mu seviyorsunonu?— Çok.— Tuhaf, doğrusu çok tuhaf bütün bu olanlar.Yani öylesine büyük bir sürpriz ve beni sarsanbir şey ki... Farkındasındır dostum, servetindenhiç söz etmiyorum (gerçi daha büyük birservetin olduğunu sanıyordum ya), ama... benimiçin önemli olan kızımın mutluluğudur...

nihayet... nasıl desem, onu mutlu edebilecekmisin? Ve... ve... nedir bu, bir şaka mı, yoksakızımın yaptığı bir şaka mı? Yani senin değil,Aglaya’nın yaptığını diyorum.Kapının ardından Aleksandra İvanovna’nınince sesi duyuldu. Babalarını çağırıyorlardı.General telaşla ayağa kalktı, neredeysekorkarak Aleksandra’nın sesinin geldiği kapıyadoğru yürürken,— Bekle beni dostum, burada bekle beni! diyemırıldandı. Bekle ve her şeyi etraflıca düşün.Ben şimdi geleceğim...Eşiyle küçük kızını birbirine sarılmış,gözyaşları içinde buldu. Mutluluk, duygululuk,barışma gözyaşlarıydı bunlar. Aglaya annesininellerini, yanaklarını, dudaklarını öpüyordu. İkiside sevgiyle sokulmuştu birbirine.— Şuna baksana İvan Fyodoroviç, baksana,dedi Lizaveta Prokofyevna. Aglaya bu işte!Aglaya mutluluk okunan, gözyaşlarıylaıpıslak, küçücük yüzünü annesinin göğsünden

çevirdi, babasına baktı, yüksek sesle gülerek onadoğru koşup sıkı sıkı sarıldı, birkaç kez öptü.Sonra yine annesine koştu, kimse görmesin diyeyüzünü onun göğsüne bastırdı, yine ağlamayabaşladı. Lizaveta şalının ucuyla başını örttükızının.— Ah kötü çocuk, ah! Neler yaptın bize! dedi.Ama şimdi daha bir rahat soluk alıyormuş gibimutluydu. Aglaya birden annesinin sözünükesti:— Kötü çocuk! Evet, kötü çocuk! İşeyaramaz! Şımarık çocuk! Babama da söyleyinbunu. Ah, o da buradaymış! Babacığım, buradamıydınız? Duydunuz, değil mi?Gözyaşları arasından gülmeye başlamıştı.— Sevgili yavrum! Canım benim!(Mutluluktan yüzü aydınlanmıştı generalin.Kızının elini öpüyordu. Aglaya eliniçekmiyordu.) Demek seviyorsun o... gençadamı?Aglaya birden başını kaldırıp öfkeyle bağırdı:

— Hayır, hayır! Görmek istemiyorum... sizin ogenç adamınızı! Bir kez daha böyle bir şeydediğinizi duyarsam babacığım... çok ciddiyim;duydunuz mu beni: Çok ciddiyim!Gerçekten de çok ciddiydi Aglaya: Yüzükıpkırmızı olmuştu, gözleri ateş saçıyordu.Babası korktu, duraladı, ama LizavetaProkofyevna Aglaya’nın arkasından işaret ettiona, general de onun bu işaretinden “üstünevarmaması gerektiğini” anladı.— Tamam meleğim, nasıl istersen öyle olsun.Odada bir başına oturuyor şimdi, varıp kibarcagitmesini söylesem mi ona, ne dersin?Bu kez general Lizaveta Prokofyevna’ya gözkırpmıştı.— Hayır, hayır, olmaz; özellikle de “kibarca”olmaz... Siz gidin yanına, sonra ben gelirim,hemen gelirim. Ben bu... genç adamdan özürdilemek istiyorum, çünkü gücendirdim onu.İvan Fyodoroviç ciddi bir tavırla,— Hem çok gücendirdin, dedi.

— Pekâlâ... iyisi mi siz hepiniz burada kalın,önce ben gideyim, hemen arkamdan siz gelin,ama hemen... öylesi daha iyi...Kapıya kadar gitmişti ki birden döndü. Sonderece üzgün bir tavırla,— Ya gülersem! dedi. Gülerim diyekorkuyorum!Ama o anda dönüp koşarak prensin yanınagitti.İvan Fyodoroviç o çıkar çıkmaz arkasından,— Nedir bu böyle? dedi. Sen ne diyorsun?Aynı çabuklukla karşılık verdi LizavetaProkofyevna:— Söylemeye korkuyorum, ama bence her şeyortada.— Bence de öyle. Gün gibi ortada. Seviyor...Aleksandra İvanovna seslendi oturduğuyerden:

— Seviyor bile az... düpedüz âşık! Ama kimeacaba?Lizaveta Prokofyevna içtenlikle haççıkardıktan sonra,— Kaderi buysa, Tanrı yardımcısı olsun! dedi.General onayladı karısını:— Kader işte, kaçamazsın kaderden!Hep birlikte konuk salonuna yürüdüler. Amayine bir sürpriz bekliyordu onları orada.Salonda Aglaya, korktuğu gibi, kahkahalarlagülmek bir yana, neredeyse çekinerekkonuşuyordu prensle:— Bağışlayın bu aptal, kötü, şımarık kızı(Prensin ellerini tutuyordu) ve inanın, hepimizinsonsuz saygısı var size. O harika... içtensaflığınızla alay etmek küstahlığınıgösterdiysem, yaramazlık yapan bir bebeğibağışlar gibi bağışlayın beni. Belki de en küçükbir sonucu olamayacak saçmalıklarımda ısrarettiğim için bağışlayın...

Son sözcüklerini üzerine özellikle basaraksöylemişti Aglaya.Babası, annesi, ablaları her şeyi görmek,duymak için aceleyle gelmişlerdi salona ve “enküçük bir sonucu olamayacak saçmalıklarım”sözü herkesi şaşırtmıştı. Daha çok da Aglaya’nınbu saçmalıklardan söz ederkenki ciddi tavrı...Herkes sorar gibi baktı birbirlerine. Ne var kiprens bu sözcükleri anlamıyor gibiydi ve sonderece mutluydu.— Neden öyle söylüyorsunuz? diyemırıldanıyordu. Neden siz... affedersiniz...özür...Kendisinden özür dilenmeye değen biriolmadığını da söylemek istiyordu. Kim bilir, “enküçük sonucu olamayacak saçmalıklar”ın neanlama geldiğini anlamış, ama tuhaf yaradılışlıbiri olduğu için buna sevinmiş bile olabilirdi.Hiç kuşku yok ki, o anda onun içinmutlulukların en büyüğü Aglaya’yı görmek içintekrar gelmesine, onunla konuşmasına,oturmasına, dolaşmasına izin verilecekolmasıydı. Kim bilir, belki yalnızca bu ömrü

boyunca yeterliydi onun için! (Anlaşılan,Lizaveta Prokofyevna’nın için için korktuğu daprensin bu kadarını yeterli bulmasıydı. Prensianlamıştı; içten içe çok şeyden korkuyor, amakorkusunu sözcüklere dökemiyordu LizavetaProkofyevna.)Prensin o akşam kendini ne denli iyi, mutluhissettiğini hayal etmek bile çok zordu. Öylesineneşeliydi ki, ona bakan biri de neşeleniyordu.Daha sonra böyle diyordu Aglaya. Durmadankonuşuyordu prens. Altı ay önce Yepançinler’letanıştığı günden bu yana hiç böyle konuşkangören olmamıştı onu. Petersburg’a döndüktensonra da belirgin derecede suskundu. Hatta birsüre önce Prens Ş. ile konuşurken herkes içindeşöyle demişti: “Kendimi tutmalı, susmalıyım,çünkü sözünü ederek küçültmeye hakkım yokbu düşünceyi.” O akşam yalnızca o konuştu.Durmadan anlatıyordu. Sorulara açık, severek,ayrıntılı cevaplar veriyordu. Ne var kikonuşması hiç de âşık birinin konuşmasınabenzemiyordu. Söyledikleri ciddi, hatta kimizaman akıllıca şeylerdi. Kişisel birtakımgörüşlerini, gizli gözlemlerini açıklıyordu. Öyle

ki “böylesine güzel anlatılmış” olmasalardı herşey komik bile kaçabilirdi. Onu dinleyen herkesdaha sonraları söz birliği etmişçesine böylediyordu. Gerçi general ciddi konuşmalardanhoşlanırdı, ama o da, Lizaveta Prokofyevna daprensin konuşmasını aşırı bilimsel bulmuş,konuşmanın sonlarına doğru ikisi de sıkılmayabaşlamıştı. Öte yandan, prens konuşmasınınsonlarına doğru öylesine coşmuştu ki, öncekendisinin güldüğü, çok komik birkaç fıkra bileanlatmıştı. Hem öyle gülüyordu ki herkesfıkralardan çok onun şen kahkahalarınagülüyordu. Aglaya’ya gelince, akşam boyuncahiç konuşmamıştı. Yalnızca Prens LevNikolayeviç’i dinlemiş, dinlemekten başka,gözlerini de ondan ayırmamıştı.Daha sonra Lizaveta Prokofyevna kocasınaşöyle diyordu:— Gözlerini ayırmadan bakıyordu yüzüne;ağzından çıkan her sözcüğü can kulağıyladinliyor, hemen yakalıyordu, hemen! Ama onusevdiğini söylesen kıyameti koparır!— Ne yaparsın, kader! diye karşılık vermişti

general ve bu pek sevdiği sözcüğü uzun süreağzından düşürmemişti.Bu arada şunu da söyleyelim: İş bilir bir adamolan general, bütün bu olanlardan, en önemliside olayın belirsizliğinden hiç mi hiçhoşlanmıyordu. Ama zamanı gelene kadarkonuşmamaya, susup... LizavetaProkofyevna’nın gözlerine bakarak olaylarıizlemeye karar vermişti.Ailenin neşeli havası fazla sürmedi. Ertesi günAglaya yine bozuştu prensle. Daha sonrakigünler de düzenli olarak aynı şey oldu. Prensisaatlerce alaya alıyor, onu neredeyse soytarıyaçeviriyordu. Gerçi kimi zaman bahçedekameriyede bir iki saat oturdukları oluyordu,ama o süre içinde prensin hemen hep Aglaya’yagazete veya bir kitap okuduğu kaçmıyordukimsenin gözünden.Bir gün prensin gazete okumasını bölüp şöylededi Aglaya:— Bakın ne diyeceğim, kültürel yönden çokzayıf olduğunuzu fark ettim. Size kim, hangi

yılda, hangi eseriyle gibi bir soru sorulduğundacevap veremiyorsunuz. Acınacak durumadüşüyorsunuz.— Pek bilgili olmadığımı söylemiştim size,dedi prens.— Bu durumda ne işe yararsınız? Nasıl saygıduyabilirim size? Okumaya devam edin. Yokistemez, okumayın.Aynı akşam hiç kimsenin akıl erdiremediği birşey daha yaptı Aglaya. Prens Ş. Petersburg’dandönmüştü. Aglaya çok yakınlık gösteriyorduona. Durmadan Yevgeniy Pavloviç’i soruyordu.(Prens Lev Nikolayeviç henüz gelmemişti.)Lizaveta Prokofyevna’nın iki düğünü birlikteyapmaları için Adelaida’nın düğününü belki detekrar ertelemeleri gerekeceğiyle ilgili ağzındankaçırdığı birkaç sözcük üzerine Prens Ş. birden,“ailede yakın ve yeni değişiklik”le ilgili birimada bulunma cesaretini gösterdi. O zamanAglaya’nın “bütün bu saçma düşünceler”üzerine parlaması anlatılabilecek gibi değildi. Buarada laf arasında “kimsenin metresinin yerinialmak niyetinde olmadığı” gibi bir şeyler