Budala-Fyodor Mihailoviç Dostoyevski

General İvolgin ve Prens Mışkin! Olağanüstügüzel bir kız göreceksiniz orada, hayır, bir değiliki, hatta üç... Başkentimizin ve sosyetemizinsüsü üç harika kız: Güzellik, kültür, eğitim...kadın sorunlarına ilgi, şiir, sanat, ne ararsa herşeyin kusursuz birer karışımı her biri; her kızkardeş için, kadın ve toplumsal sorunlara ilgiyehiç engel olmayacak, en azından seksen binrublelik nakit drahomayı hiç saymıyorum bile...sözün kısası, sizi kesinlikle, kesinliklegötürmeliyim oraya. General İvolgin ve PrensMışkin!— Şimdi mi? diye sordu prens. Hemen şimdimi? Ama unuttunuz mu...— Önemli bir şey değil canım, önemli değil,unutmadım, gidelim! Şuradan, şu harikamerdivenden çıkacağız. Şaşırdım doğrusu,kapıcı yok, ama... tatil bugün, bir yerleresıvışmıştır. Hâlâ kovmadılar şu ayyaşı. BuSokoloviç yaşamındaki mutluluğunu da, askerlikhayatındaki başarılarını da bana borçludur.Yalnızca bana, başka hiç kimseye değil, ama...hah geldik işte.

Prens bu ziyarete itiraz etmiyordu artık,generali kızdırmamak için uysalca izliyordu onu.Sağlam bir umut vardı içinde: GeneralSokoloviç’in de, ailesinin de bir serap gibi yavaşyavaş gözden kaybolacağını, yok olacağını, öyleki biraz sonra merdivenlerden sakin sakinineceklerini umuyordu. Ne var ki dehşet içindekaybetmeye başlamıştı bu umudunu: Generalgerçekten de burada tanıdıkları varmış gibiçıkıyordu merdivenleri. Bir yandan da durmadanmatematik bir kesinlikle biyografik vetopografik bilgiler veriyordu. Nihayet ikinci kataçıktıklarında sağda zengin bir dairenin kapısınınönünde durdular. General çıngırağın kolunututtuğu anda prens kaçmaya kesin kararınıvermişti. Ama tuhaf bir şey durdurdu onu.— Yanılmışsınız general, dedi. KapıdaKulakov yazıyor, Sokoloviç’in kapısınıçalacaktınız.— Kulakov... Neyi kanıtlar ki kapıda Kulakovyazması... Sokoloviç’in dairesi burası, ben deonun kapısının çıngırağını çalıyorum. Boş verinKulakov’u... Açıyorlar işte...

Gerçekten de açıldı kapı. Bir uşak çıkıp“beyefendinin evde olmadığını” söyledi.Ardalion Aleksandroviç derin bir üzüntüiçinde birkaç kez,— Çok yazık! Çok yazık! diye tekrarladı. Şutersliğe bakın! Söylersin canım, General İvolginile Prens Mışkin en derin saygılarını sunmak içinuğradılar ve çok teessüf ettiler dersin...O anda içeride bir kapı aralandı, evin kâhyakadını olsa gerek, (belki de mürebbiyeydi) kırkyaşlarında, koyu renk giysili bir kadın göründü.General İvolgin ve Prens Mışkin adlarınıduyunca merakla, kuşkulu yaklaştı.Özellikle generalin yüzüne bakarak,— Marie Aleksandrovna evde yok, dedi.Küçük hanımla, Aleksandra Mihaylovna ilebüyükanneye gittiler.— Aleksandra Mihaylovna da onunla gitti ha,aman Tanrım, ne büyük bir şanssızlık bu!Düşünebiliyor musunuz hanımefendi, her zamanböyle şanssızımdır ben! Kendilerine saygılarımı

iletin lütfen, Aleksandra Mihaylovna’ya ise...kısacası, perşembe akşamı Chopin’in baladınıdinlerken dile getirdikleri dilekleriningerçekleşmesini yürekten istediğimi söyleyin;hatırlayacaktır... Bunu yürekten dilediğimisöyleyin! General İvolgin Prens Mışkin’le uğradıdeyin!Kadının kuşkusu biraz dağılmış gibiydi.— Söyleyeceğim efendim, dedi.Merdivenlerden inerlerken general evsahiplerini evde bulamadıkları, prens “öylesineharika bir aileyle tanışmaktan” yoksun kaldığıiçin yakınmayı hâlâ sürdürüyordu.— Biliyor musunuz dostum, biraz şairruhluyum ben... Fark ettiniz mi? (Birden aklınagelmiş gibi ekledi:) Ama yine de... sanırım,yanlış yere gittik biz dostum... Şimdi hatırladım,Sokoloviçler başka bir evde oturuyor, hemsanırım şu anda Moskova’dalar. Evet, birazşaşırdım ama... o kadar önemli değil.Prens canı sıkkın,

— Yalnız bir şeyi bilmek isterdim, dedi, sizinyardımınızdan umudumu temelli kesip, orayayalnız gitmeyi mi denemeliyim, ne dersiniz?— Kesmek mi dediniz? Umudunuzu mu?Yalnız gideceksiniz oraya ha? Ben bütünailemin kaderini böylesine ilgilendiren çokönemli bir girişimde bulunacakken mi? Amaİvolgin’i henüz tanımıyorsunuz siz genç dostum.“İvolgin” demek “duvar” demektir: Görevebaşladığım süvari bölüğünde “Duvaragüvendiğin gibi güvenebilirsin İvolgin’e,”derlerdi. Yalnız yolumuzun üzerinde bir eve,onca çektiklerimden sonra birkaç yıldır huzurbulduğum eve bir dakikalığına uğramamgerekiyor...— Eve mi uğramak istiyorsunuz?— Hayır! Benim istediğim... bir zamanlarkomutanı... hatta dostu... olduğum YüzbaşıTerentyev’in dul eşi Terentyeva’ya uğramak...Orada ruhum hafifliyor. Sıkıntılarımı,sorunlarımı atıyorum üzerimden... Bugün de çoküzgün olduğum için...

— Sanıyorum büyük bir aptallık ettim, diyemırıldandı prens. Sizi de boşuna rahatsız ettim.Neyse, şimdilik... Hoşça kalın!General,— Hayır, hayır genç dostum, bırakmam sizi!diye haykırdı. Ailenin annesi o dul kadıncağızınyüreğinde titreşen teller, benim tüm varlığımdayankılanıyor. Beş dakikacık kalacağım yanında.Aileden biri gibiyimdir orada. Sanki oradayaşıyorum... Elimi yüzümü yıkayacağım,üstüme başıma bir çekidüzen vereceğim, sonraarabaya biner, doğru Bolşoy Tiyatrosu’nunoraya gideriz. İnanın, bu akşam çok gereklisinizbana... İşte geldik bile eve... A, Kolya, buradamıydın? Marfa Borisovna evde mi? Yoksa sende yeni mi geldin?Onlarla kapıda karşılaşan Kolya,— Yo, hayır, diye karşılık verdi. Uzunzamandır burada İppolit’in yanındayım. Busabah fenalaşıp yattı. Ben de oyun kâğıdı almakiçin dükkâna inmiştim. Marfa Borisovna sizibekliyor. (Kolya generalin duruşuna ve

yürüyüşüne uzun uzun baktıktan sonra ekledi:)Ama babacığım, durumunuz biraz!.. Neyse, hadiyukarı çıkalım!Kolya ile karşılaşmaları prenste MarfaBorisovna’nın yanına giderken generale eşliketmek isteği uyandırmıştı. Ama yalnızca bir aniçin... Prense gerekli olan Kolya idi. Ne olursaolsun generalden ayrılmaya kararlıydı, dahaönce ona güvenebileceğini düşündüğü içinkendini affedemiyordu şimdi. Arka merdivendendördüncü kata uzun sürede çıkabildiler.Yolda sordu Kolya:— Prensi tanıştıracak mısınız?— Evet canım, tanıştıracağım: General İvolginve Prens Mışkin, ama sahi... Marfa Borisovna...nasıl?— Bir şey söyleyeyim mi babacığım, benceyukarı çıkmasanız daha iyi edersiniz! Öldüreceksizi! Üç gündür ortalarda yoksunuz, oysa parabekliyor kadıncağız... Neden para sözü verdinizona? Her zaman böyle yapıyorsunuz! Gelin

çıkın şimdi işin içinden bakalım.Dördüncü katta alçak bir kapının önündedurdular... General korkuyor, prensi önesürmeye çalışıyor gibiydi.— Ben burada kalacağım, diye mırıldandı,sürpriz yapmak istiyorum...Kolya önden girdi. Saçları örgülü, kırkyaşlarında, sürmüş sürüştürmüş bir kadın,ayaklarında terlikler, üzerinde yelek, kapıdanbakmış, generalin sürprizi de böylece suyadüşmüştü. Generali görünce birden bağırmayabaşladı kadın:— İşte geldi sonunda alçak, hain! Geleceğiiçime doğmuştu zaten!General masumca gülümsemeyi sürdürerekprense döndü.— Girelim, tamam, diye mırıldandı.Ama tamam değildi. Basık ve karanlık antreyigeçip, yarım düzine hasır iskemle ile çuha kaplıiki masanın olduğu dar salona girdiklerinde ev

sahibesi kendisine özgü ağlamaklı sesiyle ezberekonuşur gibi bağırmaya başladı:— Hiç utanmaz mısın sen, hiç utanmaz mısınailemin zorbası, barbar, canavar? Soyup soğanaçevirdin bizi, kanımızı emdin, hâlâ doymadıgözün! Daha ne kadar çekeceğim sendenutanmaz, onursuz adam?General titrek, bitik bir sesle,— Marfa Borisovna, Marfa Borisovna! diyemırıldanıyordu. Bu... Prens Mışkin...Yüzbaşının dul karısı birden prense döndü.— İnanır mısınız, dedi, inanır mısınız, buutanmaz adam yetimlerime hiç acımadı! Herşeyimizi çaldı, alıp götürdü, sattı, rehin verdi, birşey bırakmadı bize... Ne yapacağım ben senin oborç senetlerini, alçak, üçkâğıtçı herif? Cevapver dolandırıcı, cevap ver bana kalpsiz adam!Yetim çocuklarımın karınlarını nasıldoyuracağım, söyle bana? Bir de küfelik olupgeliyorsun buraya, ayakta duracak hali yok,baksanıza... Ne günahım vardı ki, Tanrım

başıma sardı senin gibi bir rezili? Cevap ver!Oysa general hiç oralı değildi. Salonunortasında dikilip öne eğilerek dört bir yanaselamlar vererek şöyle dedi:— Marfa Borisovna, buyurun size yirmi beşruble... Soylu bir arkadaşımdan alabildiğiminhepsi bu kadar. Prens! Çok kötü yanılmışım.Böyle işte... hayat... Ama şimdi... bağışlayın,çok bitkinim... Çok bitkinim, bağışlayın!Lenacığım! Bir yastık getir bana... canım!Sekiz yaşlarında bir kız olan Lenacık hemenyastık getirmeye koştu. Getirip muşamba kaplı,yırtık pırtık, sert divana koydu. General birşeyler daha söylemek amacıyla divana oturdu,ama oturur oturmaz uzandı, yüzünü duvaradönüp içi tertemiz insanlara özgü derin biruykuya daldı. Marfa Borisovna resmi bir tavırla,üzgün, çuha kaplı masanın yanında bir sandalyegösterdi prense. Kendi de geçip onun karşısınaoturdu, elini sağ yanağına koyup prensin yüzünebakarak sessiz sessiz iç çekmeye başladı. Üçküçük çocuk (iki kız, bir oğlan, en büyükleriLena idi) masanın yanına geldi, üçü de ellerini

masaya koyup dik dik prense bakmaya başladı.Bitişikteki odanın kapısında Kolya göründü.Prens seslendi ona:— Sizi burada bulduğuma çok sevindimKolya... Yardım edebilir misiniz bana? Buakşam Nastasya Filippovna’nın evine gitmekzorundayım. Demin Ardalion Aleksandroviç’tenrica etmiştim, ama uyuyakaldı. Götürür müsünüzbeni oraya? Çünkü ne oturduğu sokağıbiliyorum, ne de yolu... Ama adres var bende:Bolşoy Tiyatrosu’nun yakınları, Mıtovtsova’nınevi...— Kim? Nastasya Filippovna mı oturuyormuşorada? İyi ama Nastasya Filippovna hiçbirzaman Bolşoy Tiyatrosu’nun yakınındaoturmadı ki. Doğrusunu isterseniz, babam dahiçbir zaman gitmemiştir onun evine. Ondan birşeyler beklemeniz de gerçekten çok tuhaf...Nastasya Filippovna Vladimirskaya’da, BeşYol’da oturuyor. Buraya çok yakındır... Hemenmi gitmeniz gerekiyor? Şu anda saat dokuzbuçuk. Buyurun, götüreyim sizi.

Prensle Kolya hemen çıktı. Ne yazık ki arabatutacak kadar bile para yoktu prenste. Yürümekzorundaydılar.Kolya,— İppolit’le tanıştırmak isterdim sizi, dedi.Deminki kadının büyük oğludur. Ötekiodadaydı. Hasta, sabahtan beri yatıyor. Ama çoktuhaf bir çocuktur. İnanılmaz derecedesıkılgandır. Evlerine böyle bir anda geldiğiniziçin sanırım utanıp karşınıza çıkmak istemedi...Aslını isterseniz, onun gibi ben de utanıyorumsizden. Ben babamın yüzünden, İppolit iseannesinin... Arada fark var kuşkusuz. Çünküerkekler için pek o kadar utanılacak bir şeydeğildir bu... Öte yandan, erkeklerle, kadınlarlailgili bu görüş farkı bence önyargıdan başka birşey değildir. Çok iyi bir çocuktur İppolit, amabirtakım önyargıların tutsağı olmuştur.— Verem olduğunu mu söylemiştiniz?— Evet, ölüp kurtulsa daha iyi sanırım. Onunyerinde olsaydım, kesinlikle ölmek isterdim.Kardeşleri, demin gördüğünüz küçükler için

üzülüyor. Olanak bulsak, biraz paramız olsabirlikte ayrı bir daire kiralar, ailelerimizden ayrıorada yaşardık. Bütün hayalimiz bu. Biliyormusunuz, demin ona sizin olayınızı anlatıncatepesi attı. Yediği tokadın karşılığını vermeyen,tokat atanı düelloya davet etmeyen insan alçaktırdedi. Bu aralar sinirleri çok bozuk, bu yüzdenhiç tartışmıyorum onunla. Demek NastasyaFilippovna daha ilk görüşünde evine davet ettisizi ha?— Aslında etmedi.Kolya sokağın ortasında birden duruphaykırdı:— O zaman neden gidiyorsunuz oraya? Ve...ve... bu kıyafetle... Çağrılı bir toplantı değil mibu?— İnanın, içeri nasıl gireceğimi bilmiyorum.İçeri alırlarsa iyi... almazlarsa iş yatar...Kıyafetim konusuna gelince, ne yapabilirim?— Bir işiniz mi var orada? Yoksa yalnızca“soylu bir çevrede” pour passer le temps[14]

için mi?— Hayır, ben özellikle... yani bir iş için...anlatabilmem zor bunu, ama...— Neyse, oraya ne için gittiğiniz sizinbileceğiniz şey, ama beni asıl ilgilendiren, sizinoraya, kamelyalıların, generallerin, tefecilerin oparlak çevresine bir iş için girmek istemeniz.Öyle olmasaydı, bağışlayın beni prens, gülerdimsize, küçük görürdüm sizi. Böyle yerlerde dürüstinsan çok azdır, saygı duyabileceğiniz tek insanbulamazsınız. İster istemez yüksekten bakmayabaşlarsınız onlara, onlarsa senden kendilerinesaygı duymanı beklerler. En başta da Varvara...Hiç fark ettiniz mi prens, çağımızda herkesserüven peşinde! Özellikle de Rusya’da, bizimpek sevgili anayurdumuzda... Nasıl böyle oldu,aklım almıyor. Bir zamanlar durum iyi gibiydi,bir de şimdi bakın! Herkesin dilinde bu, herkesaynı şeyi yazıyor. Aynı şeyi anlatıyor. Herkesinkirli çamaşırlarını döküyorlar ortaya... En baştada anne babalar eski ahlaki değerlerindenutanıyor. Sözgelimi, gazetelerin yazdığına göreMoskova’da bir baba oğluna paraya giden yolda

hiçbir engel tanımamasını öğütlüyormuş. Benimgenerale bakın... Ne duruma düştü? Bununlabirlikte bana soracak olursanız, dürüst birinsandır benim general. İnanın öyle! Her şeydüzensiz bir yaşam ve içki yüzünden... Yeminederim öyle! Hatta ona acıyorum da, ama bunusöylemeye korkuyorum, çünkü sonra herkesalay eder benimle. Ama inanın, çok acıyorumona. Peki, ya akıllı geçinenlere ne demeli? Hepsitepeden tırnağa tefeci! İppolit tefeciliği doğrubuluyor, ekonomik sarsıntıların, birtakımyükselmelerin ve düşüşlerin (hepsinin canıcehenneme) gerekli olduğunu söylüyor. Onunbu sözlerine canım çok sıkılıyor, ama bu konudaacısı var. Düşünebiliyor musunuz, dul yüzbaşıkarısı annesi generalden para alıyor, sonra oparayı ona, oğluna yüksek faizle veriyor.Korkunç çirkin bir şey!.. Öte yandan annem,yani general eşi Nina Aleksandrovna paraveriyor İppolit’e, giysi, iç çamaşırı veriyor...İppolit aracılığıyla hepsine, çocuklara bileyardım ediyor. Çünkü kadının çocuklarıylailgilendiği yok. Onlar için Varvara da bir şeyleryapıyor.

— Gördünüz mü ya, bir de dürüst, sağlamkişilikli insan kalmadı, herkes tefeci oldudiyordunuz. İşte iyi, güçlü insanlar da varmışdemek: Anneniz, Varvara... Bu durumdakiinsanlara yardım etmek sağlam ahlaklılığınkanıtı değil de nedir?— Varvara övünmek, annemden gerikalmamak için yapıyor bunu, ama anneminiçinden geliyor... saygı duyarım. Evet, bunasaygı duyar ve onaylarım. İppolit de benim gibidüşünüyor. Ama öte yandan kızıyor da.Başlangıçta alay edecek olmuş, annemin buyaptığının aşağılık bir davranış olduğunusöylemişti. Ama şimdi kimi zaman duygulandığıda oluyor. Hım! Demek siz buna sağlamlık, güçdiyorsunuz? Bunu unutmayacağım. Anneminyaptığı bu yardımlardan Gavrila’nın haberi yok,olsaydı “gösteriş” derdi.Prens dalgın,— Gavrila’nın haberi yok demek? dedi.Sanırım çok şeyden haberi yok onun...— Size bir şey söyleyeyim mi prens, çok

hoşlanıyorum sizden. Sabahki olayınız aklımdançıkmıyor.— Ben de sizden çok hoşlanıyorum Kolya.— Bakın ne diyeceğim, burada ne yapmakniyetindesiniz? Yakında bir iş edineceğim benkendime, bir şeyler kazanmaya başlayacağım...Gelin siz, ben ve İppolit üçümüz bir dairekiralayalım, generali de yanımıza alalım.— Çok mutlu olurum. Ama sonra düşünürüzbunu. Şimdilik kafam çok... karışık. Ne o?Geldik mi? Bu evde mi... Ne gösterişli bir girişivar! Kapıcısı bile var... Eh, Kolya, bakalım sonune olacak bu işin...Prens şaşkın bir durumdaydı.— Yarın anlatırsınız bana! O kadar korkmayın.Tanrı yardımcınız olsun. Her konudadüşüncenizi paylaşıyorum çünkü! Hoşça kalın.Şimdi oraya döneceğim, her şeyi anlatacağımİppolit’e. Sizi kabul edeceklerinden ise kuşkumyok, içiniz rahat olsun! Çok değişik bir kadındırNastasya Filippovna. Şu merdivenden birinci

kata çıkacaksınız, kapıcı yolu gösterir!

XIIIÇok tedirgindi prens. Merdivenleri çıkarkenkendini cesaretlendirmeye çalışıyordu: “Enfazla, kabul etmezler beni,” diye geçiriyorduiçinden, “Kötü bir şeyler düşünürler benimleilgili veya kabul edip yüzüme bakarak alayederler... Eh, umurumda değil!” Gerçekten de buo kadar korkutmuyordu onu şimdi. Ne var ki“içeride ne yapacağı, oraya neden geldiği”sorularına içini rahatlatacak bir cevapbulamıyordu. Bir fırsatını bulur da NastasyaFilippovna’ya “O adamla evlenmeyin, kendinizimahvetmeyin, sizi sevmiyor, paranızı seviyor,kendisi söyledi bunu bana, AglayaYepançina’dan da duydum aynı şeyi, burayasize bunu söylemek için geldim,” diyebilirse...bunun bile her açıdan doğru bir şey olacağındankuşkusu vardı. Bundan başka çözemediği birsorun daha vardı. Bu öylesine büyük birsorundu ki, onu düşünmekten bile korkuyordu.Hatta onu sözcüklere dökmeye cesaretedemiyor, aklına geldikçe kıpkırmızı oluyor,titremeye başlıyordu. Ama bütün endişesine,

kuşkularına karşın, yine de girmişti kapıdan veNastasya Filippovna’yı sormuştu.Nastasya Filippovna büyük sayılamayacak,ama gerçekten son derece güzel döşenmiş birdairede oturuyordu. Bu beş yıllık Petersburgyaşamının başları, Afanasiy İvanoviç’in onuniçin parayı acımadan bol bol harcadığı bir zamandilimi olmuştu. O zamanlar onun aşkınıkazanabileceğine dair hâlâ bir umudu vardıAfanasiy İvanoviç’in. Bu yüzden de, insanınlükse çok kolay alıştığını, ama zamanla edindiğive yavaş yavaş bir gereksinim olan bualışkanlığı sonra çok zor bıraktığını bildiği içinNastasya Filippovna’yı lükse ve konforaalıştırmayı düşün-müştü. Bu olayda Totskiy eskigüzel geleneklere sadık kalmış, duygularınınyenilmez gücüne duyduğu sınırsız saygıyla bugeleneklerin hiçbirini değiştirmemişti. NastasyaFilippovna kendisine sunulan bu lüksü geriçevirmemiş, hatta sevmişti. Ama (çok tuhaftır)onsuz her zaman yapabilecekmiş gibi, hiçbirzaman esiri olmamıştı lüksün. Hatta birkaç kezbunu açıklayarak Totskiy’i hiç hoş olmayacakbiçimde şaşırtmıştı. Bununla birlikte Nastasya

Filippovna’nın yaptıkları arasında (sonralarıAfanasiy İvanoviç’i neredeyse aşağılanmışkadar şaşırtan) hoş olmayan bir sürü şey dahavardı. Onun kendisine yakın olmalarına ara sıraizin verdiği veya kendisinin yakın olmayaçalıştığı birçok insanın çirkin davranışları biryana, Nastasya Filippovna’da garip birtakımeğilimler de dikkati çekiyordu: İki ayrı zevkinbir araya gelmesi, dürüst ve iyi yetişmiş birinsanda bulunması, belki de yadırganacak tuhafbirtakım şeylerle ilgilenmek ve yetinmekyeteneği gibi... Gerçekten de NastasyaFilippovna birden hoş ve sevimli bir bilgisizlikle,sözgelimi köylü kadınların onun giydiği gibipatiska iç çamaşırı giyemeyeceklerinisöyleyecek olsa, Afanasiy İvanoviç buna peksevinirdi herhalde. Bu konularda bilgili olanTotskiy’in isteğiyle Nastasya Filippovna’yauygulanan eğitim programının sonucubaşlangıçtan beri böyle tuhaf sonuçlara yolaçmıştı maalesef! Yine de o eğitimden bir şeylerkalmıştı Nastasya Filippovna’da. Öyle kiolağanüstü, çekici orijinalliğiyle kimi zamanAfanasiy İvanoviç’i bile şaşırttığı oluyordu.

Prensi hizmetçi bir kız karşıladı (NastasyaFilippovna her zaman kadın hizmetçi kullanırdı)ve prens ona kendisinin geldiğini NastasyaFilippovna’ya haber vermesini söylediğindekızın onu son derece sakin dinlemesine pekşaştı. Ne çamurlu çizmeleri, ne geniş kenarlışapkası, ne kolsuz yağmurluğu, ne de çekingenduruşu en küçük bir kararsızlığa düşürmüştükızı. Hizmetçi kız prensin yağmurluğunu aldı,bekleme odasında beklemesini söyleyip,geldiğini haber vermek için hemen içeri gitti.Nastasya Filippovna’nın konukları herzamanki dostlarıydı. Geçmiş yıllardaki bu türtoplantılara oranla daha az kalabalık olduğu dasöylenebilirdi. En önemli konuklar olarak önceAfanasiy İvanoviç Totskiy ile İvan FyodoroviçYepançin vardı. İkisi de pek cana yakındı, amaGavrila ile ilgili yapılacak açıklamanın peksaklayamadıkları beklentisiyle içten içehuzursuzdular. Anlaşılacağı üzere, onlarındışında Gavrila vardı. O da somurtkan ve çokdalgındı, hatta hiç “cana yakın” da değildi. Uzakbir köşede dikiliyor, hiç konuşmuyordu.Varvara’yı getirmemişti. Zaten Nastasya

Filippovna da neden gelmediğini sormamıştı.Yalnızca selamlaşmış, sonra da gündüz prenslearasında geçen olayı hatırlatmıştı. Olaydanhaberi olmayan general konuyla ilgileninceGavrila o gün olan her şeyi, olaydan sonraprensten özür dilemek için odasına gittiğinisoğuk, ölçülü, ama oldukça açıkyüreklilikleanlattı. Bu arada heyecanla, prense birilerinintuhaf bir biçimde neden budala dediğinianlayamadığını, kendisinin hiç de öyledüşünmediğini, prensin çok aklı başında biriolduğuna inandığını söyledi. NastasyaFilippovna onun prensle ilgili söylediklerinibüyük bir dikkatle dinliyor, Gavrila’yı meraklaizliyordu. Hemen arkasından konu sabahkiolaya öylesine çok katkıda bulunan Rogojin’egeldi. Afanasiy İvanoviç ile İvan Fyodoroviçaynı büyük ilgiyi Rogojin üzerine anlatılanlarada gösterdiler. Rogojin’le ilgili en doğru bilgininakşam saat dokuza kadar onunla koşturup duranPtitsın’da olduğu anlaşılmıştı. Rogojin ondanısrarla akşama dek yüz bin ruble bulmasınıistiyormuş. Şöyle anlatıyordu Ptitsın: “Sarhoştu...ama yüz bin ruble, bu kadar parayı bulmak her

ne kadar kolay olmasa da, sanırım bulacaklar,ama bugün mü, yarın mı, orasını bilmiyorum.Birçok kişi bunun için çalışıyor: Kinder,Trepalov, Biskup... Faizi ne olursa olsun önemlideğilmiş, öyle diyor... elbette sarhoş olduğuiçin... Bir de ilk anlık sevincinden...” Sözleriniböyle bitirmişti Ptitsın. Bütün bu haberleri herkesilgiyle, biraz da can sıkıntısıyla dinlemişti.Nastasya Filippovna, düşüncelerini açıklamakistemiyor gibi sessizce dinliyordu. Gavrila daöyle. En çok heyecanlanan GeneralYepançin’di: Daha sabahtan hazırladığı incikolye aşırı soğuk bir nezaketle, hatta pek değişikbir gülümsemeyle kabul edilmişti. Konuklararasında yalnızca Ferdışçenko pek neşeli,keyifliydi ve arada bir (topluluğun soytarısıgörevini üstlendiği için olacak) neye olduğubilinmeyen şen kahkahalar atıyordu. İnce, zarifbir söz ustası olarak isim yapmış olan, önceleribu çeşit toplantılarda genellikle sohbeti yönetenAfanasiy İvanoviç’in bu akşam keyifsiz, hattaher zamankinin aksine, sanki kafasının karışıkolduğu belliydi. Pek kalabalık olmayan ötekikonuklar (Tanrı bilir neden çağrılmış pek zavallı,

ihtiyar bir öğretmen; son derece ürkek, söze hiçkarışmayan, kimsenin tanımadığı bir genç;aktrislerden, kırk yaşlarında delidolu bir kadınve olağanüstü hoş, olağanüstü güzel, çok şıkgiyimli, son derece sessiz, genç bir kadın)konuşmalara katılmadıkları gibi, bazen nedensöz edildiğini bile anlayamıyor gibiydi.Böylece prens tam zamanında gelmiş gibioldu. Hizmetçi kız geldiğini bildirdiğinde herkesşaşırmış, özellikle Nastasya Filippovna’nınşaşkınlık okunan yüzünden onu davet etmeyiaklından bile geçirmediği anlaşılınca da birkaçkişi anlamlı anlamlı gülümsemişti. AmaNastasya Filippovna ilk şaşkınlığı geçtiktensonra karşısında birden onu gördüğüne öylesinesevinmişti ki, konukların büyük çoğunluğubeklenmeyen bu konuğu neşeyle, gülümseyerekkarşılamaya hazırlanmıştı.İvan Fyodoroviç Yepançin şöyle dedi:— Tutalım ki saflığından oldu bu, ama bu türolayların desteklenmesi tehlikelidir. Ne var ki şuanda böylesine değişik bir biçimde burayagelmesi hiç de fena olmadı: Onu tanıdığım

kadarıyla bizi neşelendirebileceğini dahidüşünüyorum.Hemen Ferdışçenko girdi araya:— Üstelik kendi kendine de geldi!General soğuk bir tavırla (hiç sevmezdiFerdışçenko’yu) kesti sözünü:— Bundan ne çıkar?Ferdışçenko açıkladı:— İçeri alınmasının karşılığını ödemesigerekir...Ferdışçenko ile aynı ortamda, eşit koşullardabulunmayı uzun süredir içine sindiremeyengeneral sabredemedi,— Ama o Prens Mışkin’dir, bir Ferdışçenkodeğil, dedi.Ferdışçenko gülümseyerek karşılık verdi:— Hey general, acıyın bu Ferdışçenko’ya.Hem özel haklarım vardır benim.

— Ne gibi özel haklarınız varmış?— Geçen sefer herkese ayrıntılarıylaanlatmıştım... Saygıdeğer ekselansları için birkez daha anlatayım. Bildiğiniz gibi efendim,herkesin bir nükte yeteneği vardır, ama öyle biryetenek bende yok. Buna karşılık ben degerçekleri söylemek hakkını kazandım, bilindiğigibi, gerçeği yalnızca nükte yeteneği olmayanlardile getirir. Ayrıca nükte yeteneğim olmadığıiçin çok kindarımdır da. Her türlü hakaretiuysallıkla kabullenirim, ama bana hakaretedenin en küçük başarısızlığına kadar... Onunilk başarısızlığında hemen hatırlarım banayaptığı hakareti ve intikamımı bir türlü alırım;benden söz ederken İvan Petroviç Ptitsın’ınsöylediği gibi “tekmeyi atarım”. Oysa kendisihiç kimseye tekme atmamıştır... Krılov’un“Aslan ile Eşek” fablını biliyor musunuzekselansları? Sizinle ben tıpkı öyleyiz işte. Sankibizim için yazmış bu fablı Krılov.General öfkelenmişti.— Yine saçmalamaya başladınız Ferdışçenko,dedi.

— Ne oldu ki ekselansları? dedi Ferdışçenko(Sözü daha da uzatabileceğini düşünüyordu).Telaşlanmayın ekselansları, haddimi bilirim ben:İkimizin Krılov’un fablındaki aslanla eşekolduğumuzu söylediysem, elbette eşek rolünüben kendi üzerime alıyorum, siz ekselansları daKrılov’un fablında anlattığı gibi, aslanoluyorsunuz:Güçlü aslan, ormanların kralı,Kocamış, güçten düşmüştü.Bense eşeğim, ekselansları.General bir şey düşünmeden,— Bu son söylediğinize katılıyorum, dedi.Generalin ağzından kaçırdığı bu kaba ve kasıtlısöz, Ferdışçenko’nun bir soytarı olduğuherkesçe kabul edildiğinden pekyadırganmamıştı kuşkusuz.Sesini yükseltti Ferdışçenko:— Beni de bunun için alıyorlar böyle yerlerezaten. Böyle şeyler söyleyeyim diye. Yoksa

böyle yerlere kabul edilecek biri miyim ben?Biliyorum bunu. Beni, Ferdışçenko’yu Afanasiyİvanoviç gibi bir centilmenle yan yana oturtmakolur mu hiç? İster istemez bir tek açıklamasıkalıyor bunun: İkimizi bir arada düşünmekolanaksız olduğu için yapıyorlar bunu...Ferdışçenko’nun sözleri kaba olmakla birlikteiğneleyiciydi de, hatta bazen çok iğneleyiciydi.Nastasya Filippovna’nın hoşlandığı da galibabuydu. Onun evine konuk olmak isteyenlerFerdışçenko’nun varlığına katlanmakzorundaydı. Ferdışçenko, orada bulunmasınınTotskiy’e baştan beri dayanılmaz geldiği içindavetli olduğunu düşünmekte belki de haklıydı.Gavrila’ya da çok çektiriyordu. Bu açıdanNastasya Filippovna için epey yararlıydı.Ferdışçenko ne diyeceğini anlamak istiyormuşgibi Nastasya Filippovna’nın yüzüne bakarak,— Prens gelir gelmez moda bir romanssöyleyecektir bize, dedi.Nastasya Filippovna soğuk bir tavırla,

— Sanmıyorum Ferdışçenko, dedi,heyecanlanmayın lütfen.— A-a! Kendileri özel korumanız altındaysa,ben de susuyorum...Ama onun sözünü bitirmesini beklemedenkalktı yerinden Nastasya Filippovna, prensikarşılamak için yürüdü. Prensle karşılaşınca,— Bugün o telaş arasında sizi davet etmeyiunutmuşum prens, dedi, çok üzgünüm. Ama bukararlılığınızdan ötürü size teşekkür etmek,takdirlerimi sunmak fırsatını bana verdiğiniz içinde çok mutluyum.Konuşurken prensin buraya gelişinin nedeninianlamaya çalışıyormuş gibi onun gözlerininiçine bakıyordu.Prens Nastasya Filippovna’nın bu hoşsözlerine belki bir karşılık verirdi, ama gözleriöylesine kamaşmıştı, öylesine şaşkın birdurumdaydı ki, ağzını açıp bir şey söyleyemedi.Nastasya Filippovna da bunu fark etti ve budurum pek hoşuna gitti. Nastasya Filippovna o

akşam üzerindeki kıyafetle göz kamaştırıyor,çevresinde olağanüstü bir etki yaratıyordu.Elinden tutup konuklarının yanına götürdüprensi. Tam konuk salonunun kapısında birdendurdu prens, büyük bir heyecan içinde aceleylefısıldadı Nastasya Filippovna’ya.— Kusursuz bir insansınız... zayıflığınız,yüzünüzün solukluğu bile... Başka türlüdüşünmek gelmiyor sizi insanın içinden...Buraya gelmeyi çok istedim... ben... özürdilerim...Gülümsedi Nastasya Filippovna.— Özür dilemeyin. Böyle çıkagelmenizinilginçliği, orijinalliği kaybolur sonra. Anlaşılan,çok tuhaf biri olduğunuzu söyleyenlerhaklıymış. Demek beni kusursuz buluyorsunuz,ha?— Evet.— Pek yerinde tahminleriniz var, ama bu kezyanıldınız. Bu akşam hatırlatacağım bunu size...Nastasya Filippovna konuklarına tanıttı prensi.

Konukların yarısından fazlası zaten tanıyorduonu. Totskiy hemen hoş bir şeyler söyledi ona.Sanki herkes biraz canlanmış, hep birdenkonuşmaya, gülüşmeye başlamıştı. NastasyaFilippovna hemen yanına oturttu prensi.Ferdışçenko’nun sesi herkesinkinden yüksekçıktı:— Peki ama, prensin buraya gelmesinde negibi bir gariplik var? Onun açısından son dereceanlaşılır bir şey bu!Söze pek karışmayan Gavrila birden destekledionu,— Onun açısından son derece anlaşılır bir şey.İvan Fyodoroviç’in masasında NastasyaFilippovna’nın resmini gördüğünden bu yanabütün gün inceledim prensi. Çok iyihatırlıyorum, sabahleyin “acaba mı?” diyedüşündüğüm şeyden ve prensin bana bir araitiraf ettiği şeyden şimdi kuşkum yok.Gavrila çok ciddiydi; sözcüklerinde en küçükbir şaka belirtisi yoktu, hatta yadırganacak

derecede ciddiydi.Kıpkırmızı kesilen prens,— Herhangi bir itirafta bulunmadım ben size,dedi. Yalnızca sorunuza cevap verdim.— Bravo, bravo! diye haykırdı Ferdışçenko.En azından içtenlikle söylüyor; hem kurnazca,hem de içtenlikle!Herkes kahkahalarla gülmeye başladı.Ptitsın nefretle çıkıştı ona:— Bağırmayın Ferdışçenko!İvan Fyodoroviç,— Sizden böyle bir cesaret beklemiyordumprens, dedi. Kimlere yakışır bu, biliyormusunuz? Bense sizi bir filozof sanmıştım! Ahsiz mülayimler!O ana kadar ağzından tek sözcük çıkmayan,bir şeyler söyleyeceğini de kimseninbeklemediği, dişleri dökük, yetmişlik emekliöğretmen, beklenmedik bir biçimde konuşmaya

ya da daha doğrusu homurdanmaya başladı:— Prensin masum bir şaka karşısında biletertemiz bir genç kız gibi kızardığına bakılırsa,bence dürüst bir genç olarak onun kalbinde sonderece soylu, övülesi duygular yer etmiştir.Herkes daha çok gülmeye başlamıştı. Onunnüktesine güldüklerini sandığı için olacak,ihtiyarcık herkesin yüzüne bakıyor, (arada sertsert öksürerek) kendi daha yüksek seslegülüyordu. Öyle ki bu çeşit orijinal, hatta tuhafihtiyarları nedense pek seven NastasyaFilippovna hemen okşamaya, öpmeye başladıonu ve ona bir çay daha getirmelerini söyledi.Çayı getiren hizmetçiden şalını istedi, sıkıcasarındı şalına, şömineye daha odun atmalarınısöyledi. Saatin kaç olduğu sorusuna hizmetçi kızon buçuk olduğu karşılığını verdi.Birden sordu Nastasya Filippovna:— Baylar, şampanya ister misiniz?Hazırlatmıştım. Belki daha bir neşelenirsiniz.Çekinmeyin, resmiyeti bırakın lütfen...

Nastasya Filippovna’nın konuklara (hem deböylesine içten bir tavırla) içki teklif etmesi çoktuhaftı. Önceki davetlerinde onun olağanüstüresmi olduğunu herkes biliyordu. Ne var kitoplantı her zamankinden daha neşeli geçiyordu.İçki teklifini kimse geri çevirmedi. En başta dageneral, sonra pek hareketli kadın, ihtiyarcık,Ferdışçenko, onların arkasından da herkes.Oluşan yeni havaya uyum sağlamak, bu havayaküçük bir şakayla elinden geldiğince katkıdabulunmak umuduyla Totskiy de bir kadehalmıştı. Yalnızca Gavrila içmiyordu. NastasyaFilippovna’nın (o da şarap içiyordu ve bu akşamüç kadehten fazla içmeyeceğini söylüyordu)ansızın susan, hüzünlü bir dalgınlıkla kesilen,tuhaf, isterik ve nedensiz kahkahalarından da,bazen pek keskin ve hızlı çıkışlarından da birşey anlaşılamıyordu. Kimileri sinir krizigeçirdiğini düşünüyordu. Bir süre sonra onun birşey beklediğini, sık sık saate baktığını, giderekdaha sabırsız ve dalgın olduğunu fark etmişlerdi.Hareketli kadın,— Sanki küçük bir nöbet geçiriyorsunuz?

dedi.— Küçük değil, büyük, diye karşılık verdiNastasya Filippovna. Şalıma da onun içinsarındım.Gerçekten de yüzü bembeyaz olmuştu, zamanzaman titremesine engel olmaya çalışıyordu.Salonda herkes telaşlanmış, kıpırdanmayabaşlamıştı.Totskiy, İvan Fyodoroviç’e bakıp,— Hanımefendiyi artık rahatsız etmesek iyiolmaz mıydı? dedi.Nastasya Filippovna birden ısrarcı ve anlamlıbir tavırla yükseltti sesini:— Kesinlikle olmaz baylar! Çok ricaediyorum, oturun. Burada bulunmanız bu akşamözellikle gerekli benim için.Hemen bütün konuklar bu toplantınınverilecek çok önemli bir karar içindüzenlendiğini bildiğinden, NastasyaFilippovna’nın bu son söylediği olağanüstü etkili

olmuştu. Generalle Totskiy bir kez daha bakıştı,Gavrila huzursuzca şöyle bir kıpırdadı olduğuyerde.Hareketli kadın,— Küçük bir oyun oynayalım mı? dedi.Ferdışçenko atıldı:— Yeni, harika bir oyun biliyorum... Enazından dünyada bir kez oynanmış ve başarısızolmuş bir oyun...Hareketli kadın sordu:— Nasıl bir oyun bu?— Bir gün arkadaşlarla toplanmıştık. Evet,içmiştik de kuşkusuz... Biri ansızın bir öneri attıortaya: Sırayla herkes, masadan kalkmadan,hayatında kötü davranışlarının en kötüsüolduğunu düşündüğü bir davranışını yükseksesle, içtenlikle anlatacaktı. Ama içtenlikle,önemli olan içtenlikle anlatmasıydı, yalansöylemeyecekti!— Garip bir düşünce, dedi general.

— Evet ekselansları, garip olduğu kadar dagüzel.— Komik bir düşünce, dedi Totskiy, amaanlaşılır da: Bir çeşit övünme...— Belki amaç da buydu Afanasiy İvanoviç.Hareketli kadın araya girdi:— Böyle oyunlarda gülecek yerde ağlarsınız.Ptitsın,— Olmayacak, anlamsız bir şey, dedi.— Sonuç başarılı oldu mu? diye sorduNastasya Filippovna.— Olmasına olmadı, iğrenç bir sonuç çıktıortaya. Herkes bir şeyler anlattı elbette, çoğununanlattığı da gerçekti, ama düşünün ki, bazılarıbundan haz bile duyarak anlattı; sonundaysahepsi utandı, oyunu sürdüremediler! Amagenellikle neşeliydik, yani değişik bir neşeydibizimki...Nastasya Filippovna birden heyecanlandı.

— Evet, gerçekten hoş bir oyun!.. Biz de birdeneyelim baylar! Nasıl olsa neşemiz pekyerinde değil. Herkes bir şey anlatmayı kabulediyorsa... öyle bir şey yani... yani istersekuşkusuz, herkesin kendi isteğine bağlı, öyledeğil mi? Belki biz sonuna kadar sürdürebilirizoyunu! En azından çok orijinal bir oyun...— Harika bir fikir! diye haykırdı Ferdışçenko.Ama hanımları ayrı tutalım, önce erkeklerbaşlasın. O zaman yaptığımız gibi, sırayı kura ilebelirleyeceğiz! Evet, kesinlikle öyle yapacağız,kesinlikle! Anlatmak istemeyen doğal olarak,anlatmayacak, ama bu çok sevimsiz kaçacaktırkuşkusuz. İsimlerinizi birer kâğıda yazıp verinbaylar. Onları şuraya, şapkanın içine atalım.Çekilişi prens yapacak. Oyun çok basit,hayatımızda yaptığımız en kötü şeyi anlatacağız.Çok kolay bir oyun bu baylar! Göreceksiniz!..İçinizden biri unutacak olursa, ben hemenanlatırım nasıl olacağını!Bu fikir hiç kimsenin hoşuna gitmemişti.Bazıları yüzünü ekşitmişti, bazıları kurnazkurnaz gülümsüyordu. İtiraz edenler bile çıktı

ama pek sert değil... Sözgelimi, NastasyaFilippovna’nın bu tuhaf düşünceye nasılsarıldığını gören ve ona itiraz etmek istemeyenİvan Fyodoroviç bunlardandı. NastasyaFilippovna, istekleri kendisi için yararsız, hattabasbayağı kapris olsa bile, onları açığa vurmayakarar vermişse daima acımasız olur vedurdurulamazdı. Şimdi de sinir krizine tutulmuşgibiydi. Telaşlanıyor, özellikle de iyice tedirginolan Totskiy’in itirazlarına karşılık kesik kesik,isterik kahkahalar atıyordu. Simsiyah gözlerikıvılcım saçıyordu, solgun yanaklarında kırmızıiki leke belirmişti. Konukların birkaçınınyüzünde beliren bezgin ve alıngan ifade alayetme isteğini daha da kışkırtıyordu besbelli.Belki de bu düşüncenin özellikle hayasızlığı,acımasızlığıydı onun hoşuna giden. Konuklararasında onun bu işte özel bir hesabınınolduğunu düşünenler bile vardı. Ama yine detek tek kabul etmeye başladılar. Çünkü ne deolsa, merak uyandıran bir şeydi bu, birçok kimseiçinse çok çekici. Herkesten çok da Ferdışçenkotelaşlıydı.Sesi pek çıkmayan genç, ürkek bir tavırla,

— Ya... hanımların yanında anlatılamayacakbir şeyse? diye sordu.Ferdışçenko karşılık verdi:— O zaman siz de onu anlatmazsınız. Sankiyaptığınız iğrenç başka bir şey yok muhayatınızda. Ah, şu gençler!Hareketli kadın,— Ama ben yaptıklarımdan hangisinin en kötüolduğunu bilmiyorum ki! dedi.— Kadınlar anlatıp anlatmamakta serbestler,diye tekrarladı Ferdışçenko. Ama yalnızcaserbestler, anlatmak isteyenler saygıyla dinlenir.Anlatmak istemeyen baylar da anlatmamaktaserbesttir.— Peki, anlatanın yalan söylemediğini neredenbileceğiz? diye sordu Gavrila. Öyle ya, yalansöylüyorsa oyunun hiçbir anlamı kalmaz. Hemkim yalan söylemeyecek ki? Kesinlikle herkesyalan söyleyecektir.— Evet ama, aramızda yalan söyleyeni

dinlemenin de bir çekiciliği olacak. Bu konudasenin çekineceğin bir şey yok Gavrila. Çünkü eniğrenç davranışını bilmeyen yok senin.(Ferdışçenko heyecanla birden yükseltti sesini:)Düşünün baylar, yalnızca şunu düşünün: Buradaanlatacaklarımızdan sonra yarın birbirimizinyüzüne nasıl bakacağımızı düşünün!Totskiy pek ciddi,— Çok doğru, olacak şey mi bu? dedi. Bukonuda gerçekten kararlı mısınız NastasyaFilippovna?Nastasya Filippovna alaylı alaylıgülümseyerek,— Kurttan korkan ormana girmez! dedi.Giderek daha çok kaygılanan Totskiy,— Ama izninizle, Bay Ferdışçenko, böyleoyun olur mu? dedi. İnanın, böyle şeyler iyisonuç vermez. Kendiniz de söylüyorsunuz, birkez denemişsiniz, iyi sonuç alamamışsınız.— Alamadık olur mu? Geçen sefer nasıl üç

ruble çaldığımı anlatmıştım. Nasıl çaldıysam,öyle olduğu gibi anlatmıştım!— Tutalım ki öyle. Ama gerçekte olduğu gibianlatmış olamazsınız, size inanmış da olamazlar.Gavrila Ardalionoviç çok doğru söyledi:Anlatılanlarda küçücük de olsa bir yalanınolduğu hissedilirse oyun bozulur. Gerçekyalnızca rastlantı sonucu anlatılabilir burada,biraz övünür bir tavırla, son derece kötü,anlamsız ve uygunsuz bir biçimde.Ferdışçenko,— Ama ne zarif bir insansınız siz Afanasiyİvanoviç! diye haykırdı. Şaşırttınız beni!Düşünebiliyor musunuz baylar, hırsızlığımdangerçekmiş gibi söz edemeyeceğimi söylemekleAfanasiy İvanoviç benim hırsızlık yapmışolamayacağımı (çünkü bundan yüksek sesle sözetmek yakışık almaz) büyük bir inceliklesöylerken, öte yandan Ferdışçenko’nun hırsızlıkyapmasının da gayet mümkün olduğunusöylemektedir! Ama başlayalım artık baylar,başlayalım. Kâğıtlar hazır. Evet Afanasiyİvanoviç, siz de koydunuz şapkaya adınız yazılı

kâğıdı! Demek oyuna katılmak istemeyen yok!Çekilişe başlayın prens.Prens bir şey söylemeden elini şapkanın içinesoktu ve ilk adı çekti: Ferdışçenko, ikinci Ptitsın,üçüncü general, dördüncü Afanasiy İvanoviç,beşinci prens, altıncı Gavrila ve sonra ötekiler...Kadınlardan çekilişe katılan olmamıştı.Ferdışçenko,— Aman Tanrım, şu şansa bakın! diyehaykırdı. Oysa ben birinci prens, ikinci generalçıkacak diye bekliyordum. Neyse, hiç değilseİvan Petroviç benden sonra. Onu dinlediğinizdeödüllendireceksiniz beni. Evet baylar, elbettesoylu bir örnek olmak zorundayım size. Ama şuanda en çok üzüldüğüm, aranızda çok önemsizbiri olmamdır. Hiçbir özelliğim yok, toplumiçinde yerim de yok denecek kadar küçük. Pekiama, Ferdışçenko’nun iğrenç bir şey yapmışolmasının ilginç ne yanı olabilir? Evet, nedirbenim yaptığım en kötü şey? Burada embarrasde richesse[15] söz konusudur. İnsanın hırsızolmadan da çalabileceğine Afanasiy İvanoviç’i

inandırmak için tekrar o hırsızlık olayımı mıanlatmalıyım?— İnsanın kendisine sorulmadan bile aşağılıkdavranışlarını anlatmaktan büyük hazduyabileceğine inandırıyorsunuz beni BayFerdışçenko... Ama... Bağışlayın BayFerdışçenko.Nastasya Filippovna sinirli, sabırsız bir tavırlaemreder gibi,— Başlayın hadi Ferdışçenko, dedi. Çokgereksiz konuşuyorsunuz, susmasını dabilmiyorsunuz!Nastasya Filippovna’nın biraz önceki nöbetgeri gelmiş gibi kahkahalarından sonra birdenasık suratlı, huysuz ve sinirli olduğunu herkesfark etmişti. Üstelik bu saçma kaprisinde inatlave zorbaca ısrar ediyordu. Afanasiy İvanoviçbüyük acılar içindeydi. Öte yandan İvanFyodoroviç’e de sinir oluyordu: General hiçbirşey olmamış gibi şampanya şişesinin başındaoturuyor, hatta belki de sırası geldiğinde neanlatacağını tasarlıyordu.



XIVÖyküsüne başlarken yüksek sesle şöyle dediFerdışçenko:— Nükte yeteneğim yok da onun için gereksizkonuşuyorum Nastasya Filippovna. Afanasiyİvanoviç veya İvan Petroviç gibi bir nükteyeteneğim olsaydı, bütün akşam Afanasiyİvanoviç veya İvan Petroviç gibi hep oturur,ağzımı açmazdım. Bir şey sorabilir miyim sizeprens, ne dersiniz, dünyada hırsızolmayanlardan çok hırsız olduğunu, bir kezolsun çalmayan dürüst bir insanın olmadığınıdüşünürken yanılıyor muyum? Benim düşüncembu, ama bundan tüm insanlar hırsızdır sonucunada varmıyorum elbet... Aslında kimi zaman busonuca varmayı çok isterdim ya, neyse... Bukonuda siz ne düşünüyorsunuz prens?Darya Alekseyevna girdi araya:— Öf, ne aptalca konuşuyorsunuz!Saçmalıyorsunuz! Herkesin bir şey çalmışolması olacak şey mi? Örneğin, ben hiçbirzaman hiçbir şey çalmadım,.

— Siz hiçbir zaman hiçbir şey çalmadınızDarya Alekseyevna; ama yüzü birden kıpkırmızıolan prens ne diyecek bakalım?Her nedense yüzü gerçekten kıpkırmızı kesilenprens,— Sanırım doğru söylüyorsunuz, dedi, yalnızbiraz abartıyorsunuz.— Peki, prens, siz hiçbir şey çalmadınız mı?General araya girdi:— Öf! Çok komiksiniz! Kendinize gelin BayFerdışçenko!Darya Alekseyevna üzerine basa basa,— İş ciddiye binince anlatmaktan çekinmeyebaşladınız, dedi. Prensi yanınıza çekmeyeçalışıyorsunuz, neyse ki susuyor prens, bir şeysöylemiyor.Nastasya Filippovna sert, canı sıkkın bir tavırlasöylendi:

— Ferdışçenko, ya anlatın ya da kesin sesinizi;hem kendi işinize bakın. Sıktınız ama!— Hemen Nastasya Filippovna, hemen şimdibaşlıyorum. Ama prens itiraf ederse, çünkübenim için önemli onun itiraf etmesi, o zamanörneğin (ismi gerekli değil) başka biri gerçeğianlatacak olursa neler söyler? Benim öykümegelince baylar, anlatmaya değecek bir şey yokortada: Son derece basit, aptalca ve iğrenç birolay... Ama inanın, bir hırsız değilim ben. Evet,çaldım, ama bunu nasıl yaptığımı bilmiyorum.Üç yıl önce bir pazar günü Semyon İvanoviçİşçenk’in yazlığında oldu olay. Yemeğekonukları vardı. Yemekten sonra erkekler şarapiçmek için masadan kalkmamışlardı. Evin gençkızı Marya Semyonovna’ya piyanoda benim içinbir şeyler çalmasını rica etmek esti aklıma.Bitişik odadan geçerken Marya İvanovna’nınçalışma masasında üç rublelik yeşil bir banknotilişti gözüme. Marya İvanovna evle ilgili birharcama için çıkarıp koymuş olmalıydı onuoraya. Odada kimsecikler yoktu. Alıp cebimeattım banknotu, nedenini bilmiyorum... O andane olmuştu bana, farkında değildim. Hemen

yemek odasına dönüp masaya oturdum.Oldukça büyük bir heyecan içinde oturuyor,durmadan konuşuyor, fıkralar anlatıyor,gülüyor, bekliyordum... Sonra geçip hanımlarınyanına oturdum. Aradan yaklaşık yarım saatgeçmişti ki, paranın olmadığı fark edildi,hizmetçi kızları sorguya çekmeye başladılar.Darya adında bir hizmetçi kızdankuşkulanıyorlardı. Olayı büyük bir merak veilgiyle izliyordum. Hatta hatırlıyorum, Darya nediyeceğini, ne yapacağını iyice şaşırınca arayagirdim, yüksek sesle kızcağıza suçunu itirafetmesini, Marya İvanovna’nın çok iyi yüreklibiri olduğuna, onu bağışlayacağına her şeyimlekefil olduğumu söyledim. Herkes banabakıyordu, bense kızcağıza akıl verirkenbanknot cebimde olduğu için olağanüstü bir hazduyuyordum. O üç rubleyi hemen o akşam birrestoranda içkiye verdim. İçeri girip bir şişeLafite şarabı söyledim kendime. Oysa o günekadar bu şaraptan yanında bir şey olmadan hiçöyle bütün bir şişe söylediğim olmamıştı. O üçrubleyi bir an önce harcayıp bitirmekistiyordum. Bu olay yüzünden vicdanım o