Budala-Fyodor Mihailoviç Dostoyevski

söylemişti.Onun bu söylediği herkesi şaşırtmıştı, özelliklede annesiyle babasını. Lizaveta Prokofyevnadaha sonra kocasıyla baş başayken, prensikarşılarına alıp onunla Nastasya Filippovnakonusunu açık açık konuşmaları için ısrarediyordu.İvan Fyodoroviç’in dediğine göre: Aglaya’nınbu yaptığı “çocukluk”tan başka bir şey değildi,onun “utangaçlığından” kaynaklanıyordu; PrensŞ. düğünden söz etmemiş olsaydı, kızı böyle bir“çocukluk” yapmazdı, çünkü Aglaya bütünbunların kötü niyetli insanların uydurmasıolduğunu, Nastasya Filippovna’nın Rogojin’leevleneceğini çok iyi biliyordu. “Açıkçasöylemek gerekirse, prensin bu işle ilgisiolmadığını, olamayacağını biliyor Aglaya,”diyordu.Öte yandan prens hiçbir şeye aldırmadanmutluluğunun tadını çıkarmayı sürdürüyordu.Aglaya’nın bakışlarında karamsar, sabırsız birşeyleri kuşkusuz kimi zaman o da fark ediyordu.Ama daha çok başka şeylere yoruyordu bunu ve

huzursuzluğu hemen geçiyordu. Bir kezinandıktan sonra ne olursa olsun kuşkuyakapılamazdı. Belki gereğinden fazla da rahattı.En azından bir gün parkta karşılaştığı İppolit’eöyle gelmişti.İppolit prensin yanına gelmiş, onudurdurduktan sonra şöyle demişti:— O zaman âşık olduğunuzu söylediğimdehaklı değil miymişim?Prens elini uzatmıştı İppolit’e, “iyi göründüğü”için kutlamıştı onu. Hasta, bir veremliningörünebileceği kadar iyi görünüyordu.İppolit prensin yanına, özellikle onun mutlugörünümü için iğneleyici birkaç şey söylemekiçin gelmişti, ama bir anda ne söyleyeceğinişaşırmış, kendinden söz etmeye, yakınmayabaşlamış, uzun süre ilgisiz şeylerden yakınıpdurmuştu.— İnanmayacaksınız ama, diye bağlamıştısözünü, oradakiler öylesine can sıkıcı, küçük,bencil, kendini beğenmiş, basit insanlar ki...

İnanır mısınız, yalnızca bir an önce öleceğimidüşündükleri için aldılar beni oraya, ölmediğim,giderek iyileştiğim için de hepsi kuduruyorşimdi. Komedi! Bahse girerim,inanmıyorsunuzdur bana, inanmıyorsunuz, değilmi?Prens itiraz etmek istememişti.İppolit önemsemez bir tavırla sürdürmüştükonuşmasını:— Hatta bazen tekrar sizin yanınıza taşınmayıdüşünüyorum. Bence siz onların kesinlikleölmeyecekse, hem de en kısa zamandaölmeyecekse birini evlerine almayacak insanlarolduklarına inanmıyorsunuzdur, değil mi?— Ben onların sizi evlerine başka düşüncelerledavet ettiklerini sanıyordum.— Vay! Söyledikleri kadar saf değilmişsiniz!Şimdi sırası değil, yoksa şu Gavrila’yla,kafasından geçenlerle ilgili bazı şeyler anlatırdımsize. Arkanızdan kuyunuzu kazıyorlar prens,acımasızca kazıyorlar... kuyunuzu. Bu kadar

rahat olduğunuz için sizin adınıza üzülüyorumbile. Ama ne yazık ki başka türlü deolamazsınız!Gülümsedi prens.— Üzüldüğünüz şeye bakın! Ne yani, rahatolmasaydım daha mı mutlu olurdum?— Aptalca... mutlu olmaktansa, nedeninibilerek mutsuz olmak daha iyidir. Sanırım,ötekilerin... ayağınızı kaydırmayaçalıştıklarından haberiniz yoktur?— Bu sözleriniz çok yakışıksız İppolit, sizecevap veremeyeceğim için üzgünüm. GavrilaArdalionoviç’e gelince, onun durumunu birazcıkolsun bilseydiniz, bütün o kaybettiklerindensonra rahat olabileceğini düşünebilir miydiniz?Bence olaya bu açıdan bakmakta fayda var.Daha değişebilir... önünde sürprizlerle doluupuzun bir hayat var... ama... ama... (birden nesöyleyeceğini şaşırdı prens) kuyumunkazılmasına gelince... bununla ne demekistediğinizi anlayamıyorum bile, iyisi mikapatalım bu konuyu İppolit.

— Bir zaman için kapatalım. Öyle ya, soyludavranışları olan bir insansınız siz. Evet prens,siz parmağınızla dokunduğunuz bir şeyin bilevar olup olmadığından kuşku duyabilirsiniz, ha-ha-ha! Ne dersiniz, şu anda küçümsüyorsunuzbeni, değil mi?— Niçin? Bizden çok acı çektiğiniz veçekmekte olduğunuz için mi?— Hayır, çektiğim acılara değmediğim için.— İnsan çekebildiği kadar acıya değer.İtiraflarınızı okuduğunda Aglaya İvanovnasizinle görüşmek istedi, ama...İppolit kesti prensin sözünü:— Hep erteledi... Yapamaz, biliyorum,biliyorum... (Konuyu hemen kapatmakistiyormuş gibi ekledi:) Aklıma gelmişken,dediklerine göre, o saçma şeyleri sizokumuşsunuz ona... Aslında bir sayıklamaydıbütün orada yazdıklarım... yaptıklarım. Doğrusubu itiraflarım için bana sitem etmek ve onu banakarşı bir silah olarak kullanmak ne derece

haklıydı, (acımasızcaydı demeyeceğim, bu beniküçültür çünkü) ne çocukça bir övünme ve kinduygusuydu! Merak etmeyin, sizin içinsöylemiyorum bunu...— Ama itiraflarınız için böyle söylemenizüzdü beni İppolit. Oysa içtendi bütünyazdıklarınız, hem bildiğiniz gibi, en komikyerleri bile içtendi, çok yeri öyleydi (İppolityüzünü ekşitti), acılar çekerek yazmıştınızhepsini, çünkü böyle şeyleri itiraf etmek kolaydeğildir ve... belki de büyük yüreklilik gerektirir.Bu işe girişirken ne olursa olsun, kesinliklesoylu duygular içindeydiniz. İtiraflarınızıokurken giderek daha iyi anladım bunu, inanınbana... Suçlamıyorum ben sizi, duygularımıanlatmak istiyorum ve o zaman sustuğum içinüzgünüm...İppolit’in yüzü kıpkırmızı olmuştu. Bir anprensin içten olmadığı, onu avlamaya çalıştığıdüşüncesi çakmıştı beyninde. Ama onun yüzünebakınca içtenliğine inandı, aydınlandı yüzü.— Ama yine de ölmeli! diye mırıldandı (azkaldı “benim gibi biri!” diye ekleyecekti.). Sizin

şu Gavrila neler diyor bana, bilemezsiniz!Takmış kafasına, o akşam itiraflarımıdinleyenlerden üçü, beşi sözde, belki de bendenönce ölecekmiş, öyle diyor! Nasıl, beğendinizmi? Bu söylediklerinin beni avutacağını sanıyor,ha-ha! İlkin ölen biri yok; öyle olsa, onlardanbirkaçı ölse bile, neden ben avunayım bununla?Sizce de öyle değil mi? Kendi kendine kararveriyor. Üstelik daha da ileri gidiyor... Düpedüzküfür ediyor, dürüst insanın bu durumdasessizce ölmesinin gerektiğini, benim yaptığımınise egoistlik olduğunu söylüyor! Nasıl, bunu dabeğendiniz mi? Asıl onun bu yaptığı bencillik!Bir türlü fark edemediği kendi egoizminininceliği ya da daha doğrusu, öküz gibi kabalığıbu işte!.. On sekizinci yüzyılda Stepan Glebovdiye birinin ölümüyle ilgili bir şeyler okudunuzmu prens? Dün bir rastlantı sonucu okudumben...— Hangi Stepan Glebov?— Çar Petro zamanında kazığa oturtulan.— Ah, aman Tanrım, biliyorum! Dondurucusoğukta kürküne sarınıp on beş saat kazığın

tepesinde oturan, soyluluğundan hiçbir şeykaybetmeden ölen Stepan Glebov. Okumaz olurmuyum, okudum... neden sordunuz?— Tanrı kimilerine öyle ölüm veriyor,kimilerine de işte böyle!.. Sanırım benim Glebovgibi soylu ölemeyeceğimi düşünüyorsunuzdur?Prens mahcup olmuştu.— Hiç de değil... dedi. Yalnızca sizin... demekistemiştim ki... nasıl söylesem, yani Glebov’danda öte... öyle bir şey olsaydı...— Anladım, Glebov gibi değil, Osterman[54]gibi yapardım demek istediniz.Şaşırdı prens.— Hangi Osterman gibi?İppolit ne diyeceğini bilemeden birden,— Diplomat Osterman, diye mırıldandı. Petrozamanının diplomatı Osterman.Bir süre ikisi de ne diyeceğini bilemedi. Sonrabirden şöyle dedi prens:

— Yo, ha-hayır! Öyle demek istememiştim,sanırım siz... hiçbir zaman Osterman gibiyapmazdınız...İppolit yüzünü ekşitti.Prens durumu kurtarmak istiyormuş gibiekledi:— Böyle söylememin nedenine gelince, ozamanın insanları (yemin ederim, her zamanşaşmışımdır buna) bizlere benzemiyordu,günümüzün insanlarından bambaşka bir tür,başka bir kabilenin insanlarıydı sanki o zamanıninsanları... Tek tip düşünceleri vardı, oysagünümüzün insanları daha sinirli, daha gelişmiş,daha hassas... aynı anda iki, üç düşünceye açıkolabiliyorlar... ayrıca günümüzün insanı dahageniş görüşlüdür de. İnanın, bu yüzden o devrininsanları gibi bir kalıptan çıkmışabenzemiyorlar... Bunu söylemek istemiştim işte,yoksa...— Anlıyorum... Biraz önce banakatılmadığınız saflık konusunda şimdi avutmayaçalışıyorsunuz beni, ha-ha! Çok çocuksunuz

prens! Ne var ki beni küçümsediğinizin, banaporselen bir fincan kadar değer verdiğinizinfarkındayım... Neyse, önemli değil,gücenmiyorum. Ne olursa olsun, sohbetimiz çokkomikti... Bazen gerçekten çokçocuklaşıyorsunuz prens. Ama şunu unutmayın,ben belki de Osterman’dan daha soyludavranmayı bile isterdim. Osterman öldüktensonra dirilmeye değmezdi... Oysa ben eldengeldiğince çabuk ölmem gerektiğininfarkındayım, yoksa kendim... Bırakın beni.Hoşça kalın! Neyse, söyler misiniz, sizce ben ensoylu biçimde nasıl ölebilirim? Yaniolabildiğince... soylu bir biçimde? Haydisöyleyin!Prens alçak sesle,— Sesinizi çıkarmadan geçip gidin yanımızdanve mutluluğumuz için bağışlayın bizi! dedi.— Ha-ha-ha! Ben de öyle düşünüyordum!Kesinlikle böyle bir şeyler bekliyordum sizden!Yine de siz... siz... Eh! Pek cafcaflı şeylersöylüyorsunuz! Hoşça kalın, hoşça kalın!

VIVarvara Ardalionovna, Belokonskaya’nınbeklendiği Yepançinler’in evindeki akşamtoplantısıyla ilgili ağabeyine son derece doğrubilgiler vermişti: Konukları o gün bekliyorlardı.Ne var ki olması gerektiğinden daha bir sertsöylemişti bunu Varvara. Bu ailede her şey“başka hiçbir ailede olmadığı gibi” olduğu içinhazırlıklar hayli aceleci, hatta hiç degerekmeyecek derecede heyecanlayapılmaktaydı. Her şeyi “artık daha fazla kuşkuiçinde kalmak istemeyen” LizavetaProkofyevna’nın sabırsızlığına ve sevgilikızlarının mutluluğundan başka bir şeydüşünmeyen anne babanın kalplerinin heyecanlaçırpınışlarına veriyorlardı. Üstelik çok dakalmayacaktı Belokonskaya. Onun korumasıaltında olmanın yüksek sosyetede anlamıgerçekten büyüktü. Anne baba onun prenseyakınlık göstereceğini umuyordu, böylelikle“sosyete” Aglaya’nın nişanlısını doğrudan bugüçlü “kocakarının” elinden kabul edeceği için,bu evlilikte bir tuhaflık olsa da, böylesine bir

koruma söz konusuyken bu tuhaflığınönemsenmeyeceği düşünülüyordu. Bütün sorunda buradaydı işte, anne bana bir türlü kararveremiyorlardı: “Bir tuhaflık var mıydı bu işte,varsa ne kadardı? Veya hiç mi yoktu?”Aglayayüzünden henüz hiçbir şey kesin kararabağlanmamışken, bu işlerden anlayan dostlarınaçık ve net düşünceleri çok önemliydi. Nasılolsa, bütünüyle yabancısı olduğu sosyeteyeeninde sonunda sokmaları gerekecekti prensi.Sözün kısası, onu sosyeteye “göstermek”niyetindeydiler. Sade bir akşam toplantısıolacaktı, sadece “yakın dostlar” çağrılıydı.Belokonskaya’dan başka, çok önemli bir devletgörevlisinin eşi bekleniyordu. Gençlerden iseBelokonskaya’ya eşlik edecek YevgeniyPavloviç’ten başka çağrılı neredeyse yokgibiydi.Belokonskaya’nın geleceğini prens toplantıdanaşağı yukarı üç gün önce duymuş, toplantıdansaancak bir gün önce haberdar olmuştu. Aileüyelerinin telaşından, kendisiyle üstü kapalı,kaygılı konuşmalarından onun toplantıdaolumsuz bir izlenim yaratmasından

endişelendiklerini kuşkusuz fark etmişti. AncakYepançin ailesinin bütün üyeleri prensin saflığınedeniyle, evde herkesin kendisi içintelaşlandığını anlayacak durumda olmadığıkanısındaydı. Dolayısıyla ona bakarkenüzülüyorlardı. Bununla birlikte, beklenen olaylagerçekte hemen hiç ilgilenmiyordu prens. Şimdibaşkaydı onun derdi: Aglaya her saat daha birkaprisli, daha bir huysuz olmaya başlamıştı.Prens çok üzülüyordu buna. YevgeniyPavloviç’i de beklediklerini öğrenince buna çoksevinmişti, onu görmeyi uzun zamandıristediğini söylemişti. Onun böyle söylemesinedense hiç kimsenin hoşuna gitmemişti. Aglayasuratını asıp çıktı odadan ve ancak gece geçvakit, prens gitmek üzere kalktığında, saat onikide döndü, onu yolcu ederken bir fırsatınıbulup yalnız yakaladı, birkaç sözcük mırıldandı:— Yarın gündüz bize gelmemenizi ricaedecektim. Akşam, şu... konuklar geldiktensonra gelin. Konuklarımızdan haberiniz var,değil mi?Aglaya sabırsız ve kendini zorlayarak soğuk

konuşuyordu. İlk kez söz ediyordu prense bu“toplantıdan”. Konukları düşününce onun dacanı sıkılıyordu. Herkes farkındaydı bunun.Belki de bu konuda anne babasıyla tartışmayıçok istiyordu, ama gururu ve çekingenliği engeloluyordu ona. Prens, Aglaya’nın da onun içinendişelendiğini (ama endişelendiğini itiraf etmekistemediğini) hemen anlamıştı. Birden kendi dekorktu.— Evet, ben de davetliyim, dedi.Aglaya’nın konuşmakta zorlandığı belliydi.Neden olduğunu bilmeden aşırı derecedeöfkelendi birden, kendini tutamadan,— Bir konuda ciddi olarak konuşabilir miyimsizinle? Hayatta bir kez olsun?— Elbette konuşabilirsiniz, diye mırıldandıprens. Çok sevinirim, sizi dinliyorum.Aglaya yine bir dakika kadar sustuktan sonrabelirgin bir tiksintiyle başladı:— Bunu onlarla görüşmek istemedim. Bazıkonularda laf anlatamazsınız onlara. Mamanın

arada bir koyduğu kurallardan hep nefretetmişimdir. Babam için aynı şeyi söyleyemem.Ona bir şey sormaya bile gerek yok. Kuşkusuzyüce gönüllü, soylu bir kadındır maman. Heleaşağılık, bayağı bir şey önerin ona, neler olur,görürsünüz... Ne var ki o... sümsük kadınatapıyor! Yalnızca Belokonskaya içinsöylemiyorum bunu: Sümsük bir kocakarıdır o,sümsük karakterli, ama zekidir de, ötekilerinhepsini parmağında oynatıyor. Hiç değilse buiyi. Ah ne pislik bir şeydir o kadın! Komik de:Her zaman orta sınıftan, olabildiğince ortasınıftan insanlar olduk bizler. Yüksek sosyetedene işimiz var? Oysa ablalarımın gözü orada. ŞuPrens Ş. karıştırdı kafalarını. YevgeniyPavloviç’in gelecek olmasına neden sevindiniz?Prens,— Bakın Aglaya, dedi, sanırım yarın... otoplantıda bir pot kıracağımdan korkuyorsunuz.Kıpkırmızı oldu Aglaya’nın yüzü.— Sizin mi? dedi. Korkuyor muyum? Nedenkorkacakmışım? İsterseniz... rezil olun. Bana

ne? Hem benimle nasıl böylekonuşabiliyorsunuz ki? “Pot kırmak” da nedemek? İğrenç bir sözcük bu.— Bu... bir öğrenci deyimi.— Öğrenci deyimi ha! İğrenç bir şey! Demekyarın hep böyle şeyler söyleyeceksiniz. Evinizegidip biraz daha böyle sözcük arayıp bulun.Yarın akşam daha bir etkileyici olursunuz! Neyazık ki bir salona girmeyi çok güzelbeceriyorsunuz. Nerede öğrendiniz bunu? Peki,herkesin gözü inadına üzerinizdeyken kendinizekibarca bir fincan çay alıp içmeyi başarabilirmisiniz?— Sanırım başarırım.— Yazık, ne güzel gülerdim. Hiç değilsekonuk salonundaki Çin vazosunu kırın! Çokdeğerlidir; lütfen yapın bunu, kırın o vazoyu. Birarmağandır, anneciğim çıldırır, konuklarınönünde ağlamaya başlar, öylesine değerlidironun gözünde. Her zamanki jestlerinizden biriniyapın, çarpıp düşürün onu, kırılsın. Bilerekhemen dibine oturun.

— Tersine, elimden geldiğince uzağınaoturacağım, beni uyardığınız için teşekkürederim.— Demek daha şimdiden öyle jestleryapacağınızdan korkuyorsunuz. Bahse girerim,bir “konu” üzerine konuşmaya başlayacaksınız.Gayet ciddi, bilimsel, yüce şeyler anlatacaksınız,değil mi? Ah ne güzel olacak!— Sırası değilse sanırım... aptalca olur.Sonunda dayanamadı Aglaya.— Bakın, ilk ve son kez söylüyorum size...İdam cezası gibi, Rusya’nın ekonomik durumugibi veya “dünyayı güzellik kurtaracak” gibişeylerden söz etmeye başlarsanız... elbetteeğlenmesine çok eğlenir, çok gülerim, amaşimdiden uyarıyorum sizi: Sonrasında gözümegözükmeyin! Duydunuz mu beni: Çok ciddiyim!Bu kez ciddi söylüyorum!Gerçekten de ciddi, tehditkâr konuşuyordu.Sesinde de, bakışında da prensin o zamanakadar hiç fark etmediği, şakaya hiç benzemeyen

çok değişik bir şey vardı.— Öyle koşullandırdınız ki beni, kesin “çenemdüşer” ve hatta... belki de... vazoyu bile kırarım.Biraz öncesine kadar bir şeyden korkmuyordum,ama şimdi içimde bir korku var. Kesin, bir potkıracağım.— Öyleyse sesinizi çıkarmayın, susun.Ağzınızı açmadan oturun oturduğunuz yerde.— Dünyada yapamam bunu. Biliyorum,korkumdan gevezelik etmeye başlayacağım,yine korkumdan vazoya çarpacağım... Belkiyüzükoyun yere bile kapaklanacağım veya bunabenzer bir şey yapacağım, biliyorum, çokbaşıma geldi çünkü... Bu gece bütün bunlarrüyalarıma girecek. Keşke söylemeseydinizbunları bana!Aglaya ters ters baktı prensin yüzüne. Prens,— Ne yapalım, biliyor musunuz, dedi, iyisi miyarın ben hiç gelmeyeyim toplantıya. (Sonundakararını vermiş gibi ekledi:) Hasta numarasıyaparım, olur biter!

Aglaya ayaklarını yere vurdu, öfkesinden yüzübile bembeyaz olmuştu.— Tanrım! Görülmüş bir şey mi bu! İnsanlarözellikle onun için... oysa o “gelmeyeyim”diyor... Tanrım! Böyle... sizin gibi... beyinsizbiriyle bir şeye kalkışmak ne de hoşmuş!Hemen karşılık verdi prens:— Pekâlâ, geleceğim, geleceğim! Ve size sözveriyorum, hiç kalkmayacağım oturduğumyerden, ağzımı da açmayacağım... Evet, aynenböyle yapacağım.— Çok iyi yaparsınız. Biraz önce “hastanumarası yaparım” dediniz. Sahi, neredenbuluyorsunuz bu deyimleri? Benimle böylekonuşmak çok mu hoşunuza gidiyor? Yoksakızdırmaya mı çalışıyorsunuz beni?— Özür dilerim. Bu da bir öğrenci deyimiydi.Artık olmayacak. Benim adıma... korkmakta...çok haklısınız, (kızmayın ama!) çok sevindim debuna. Ağzınızdan çıkan her sözcüğün beni nekadar korkuttuğunu veya sevindirdiğini

bilemezsiniz. Ama inanın, korkular önemsizdir,geçicidir. Yemin ederim öyle Aglaya! Amasevinçler kalıcıdır. Böyle çocuk... tatlı, iyiyürekli bir çocuk olmanızı öyle çok seviyorumki! Ah, Aglaya, ne harikasınız!Aglaya prensin bu söylediğine elbettekızabilirdi, kızmak da istemişti, ama bir anda hiçbeklemediği bir duygu seli dolmuştu içine.Hemen şöyle dedi:— İleride... Bir gün... bu kaba sözlerim içinsitem etmeyecek misiniz bana?— Siz ne diyorsunuz! Ne diyorsunuz! Nedenkıpkırmızı oldu yüzünüz yine? İşte yinekaramsar bakıyorsunuz! Son günlerde kimizaman, daha önce hiç olmadığı gibi karamsarbakıyorsunuz. Nedenini biliyorum...— Susun, susun!— Hayır, söylemeliyim. Uzun zamandırsöylemek istiyordum bunu size; daha öncesöyledim de, ama... o kadarı yetmez, çünküinanmadınız bana. Yine de aramızda biri...

Aglaya birden prensin kolundan yakalayıp,neredeyse dehşetle gözlerinin içine bakarakhaykırdı:— Susun, susun, susun, susun!Tam o anda seslendiler ona. Buna sevinmişgibi hemen yalnız bıraktı prensi, koşarak çıktıodadan.Prens bütün gece ateşler içinde döndü durduyatakta. Tuhaftır, birkaç gecedir ateşi çıkıyordu.O gece yarı uyur yarı uyanık sayıklarken birdüşünce geldi aklına: “Ya yarın herkesin içindebir nöbet gelirse?” Öyle ya, uyanıkken de nöbetgeldiği olmuyor muydu? Bunu düşününce eliayağı buz kesti. Bütün gece kendini büyüleyici,inanılmaz bir toplum içinde, tuhaf birtakıminsanların arasında hayal etti durdu. Önemli olan“konuşmaya başlamasıydı”. Konuşmamasıgerektiğini biliyor, ama yine de durmadankonuşuyor, insanları bir şeye inandırmayaçalışıyordu. Yevgeniy Pavloviç ile İppolit dekonuklar arasındaydı ve görünüşe bakılırsa çokyakın dosttular.

Sabah saat sekizden sonra uyandı. Başıağrıyordu. Düşünceleri karmakarışıktı. Çoktuhaf duygular içindeydi. Nedense Rogojin’igörmek, onunla kendisinin de bilmediği birkonuda konuşmak için dayanılmaz bir istekduyuyordu. Sonra bir şey için İppolit’e gitmeyekarar verecek oldu. Belirsiz bir duygu vardıiçinde. Öyle ki o sabah olup bitenler onuolağanüstü etkilemiş olsa da, sanki yine de tamdeğildi bu duygu. Bu olanların arasındaLebedev’in ziyareti de vardı.Çok erken, neredeyse saat dokuzda gelmiştiLebedev. Akşamdan kalmaydı. Her ne kadarprens son zamanlarda pek dikkatli olmasa da,General İvolgin’in onun evinden ayrılmasındansonra üç gündür Lebedev’in davranışlarında birbozukluk olduğu gözünden kaçmıyordu. Birdenkir pas içinde, kravatı yana kaymış,redingotunun yakası yırtık dolaşmaya başlamıştı.Evin kaldığı bölümünde bağırıp çağırıyor, sesiavludan duyuluyordu. Bir ara Vera iki gözü ikiçeşme prensin yanına gelmiş, bir şeyleranlatmıştı.

Göğsünü yumruklayarak çok tuhaf şeylersöylüyordu Lebedev, kendini suçluyordu...Sonunda trajik bir biçimde bitirdi sözünü.— Cezasını gördüm... İhanetimin, alçaklığımıncezasını gördüm... Tokadı yedim!— Tokadı mı? Kimden?.. Hem de sabahın busaatinde?Ters ters gülümsedi Lebedev.— Sabahın bu saatinde mi? Saatin bir anlamıyok bu işte... Fiziksel cezada bile yok... Amamanevi ceza yedim ben... Ma-nevi tokat yedim,fiziksel değil!Davet beklemeden hemen oturup anlatmayabaşladı. Çok karışık, kopuk kopuktu anlattıkları.Prens yüzünü buruşturdu, çıkacak oldu, amaLebedev’in birkaç sözcüğünü duyunca çarpıldısanki. Şaşkınlık içinde kalakaldı... Tuhaf şeylersöylüyordu Lebedev.Anlaşıldığı kadarıyla, başlangıçta söz konusuolan bir mektuptu. Bir ara Aglaya İvanovna’nınadı da geçmişti. Lebedev sonra birden prensi

suçlamaya başladı. Prense gücenmiş gibiydi.Sözde, bilinen o “şahısla” (Nastasya Filippovnaile) ilişkisinde aracı olarak prens kendisiniseçmişken sonra uzaklaştırmıştı onu yanından,yüz kızartıcı bir biçimde uzaklaştırmıştı. Hemöylesine yüz kızartıcı biçimde ki, “yakında evdeolabilecek değişiklikler üzerine sorduğu masumbir soruya” kabaca bile cevap vermemişti.Sarhoş gözyaşları dökerek anlatıyordu Lebedev:Çok şey biliyordu... evet çok şey biliyordu,Rogojin’den de, Nastasya Filippovna’dan da,Nastasya Filippovna’nın arkadaşı hanımdan da,Varvara Ardalionovna’dan da... hatta... ondan...Aglaya İvanovna’nın kendisinden...“Düşünebiliyor musunuz, sevgili, biricik kızımVera aracılığıyla... sahi, tek kızım değildi Verabenim, üç kızım var çünkü... öğrendikleriminhiçbirini, ayrıca Lizaveta Prokofyevna’ya sonderece gizli bir biçimde kimin haber verdiğini(he-he-he!) de bundan böyle anlatamazdıprense. Peki, izninizle sorabilir miyim, kimdi oimzasız mektubu hanımefendiye veren?”— Yoksa siz mi? diye haykırdı prens.

Yaptığıyla övünür gibi karşılık verdi sarhoş:— Elbette... Hem de bu sabah saat sekizbuçukta, topu topu yarım saat önce... Hayırefendim... üç çeyrek saat önce pek saygıdeğeranneye, elimde önemli... bilgiler olduğunubildirdim. Notu arka kapıdan hizmetçi kızlaulaştırdım kendilerine... Kabul ettiler beni...Prens kulaklarına inanamıyordu.— Bugün gördünüz demek LizavetaProkofyevna’yı? diye sordu.— Gördüm ve tokadı yedim... manevi tokadı.Açmadan suratıma fırlattı mektubu... Ensemdentutup kapı dışarı etti beni... yani manevi olarak...ama az kaldı fiziksel olarak da yapacaktı bunu...— Açmadan yüzünüze fırlattığı o mektupneyin nesiydi?— Yoksa... he-he-he! Henüz söylemedim misize yani? Oysa söyledim sanıyordum... Yerineulaştırmam için bir mektup verilmişti banaefendim...

— Kim verdi? Kime ulaştırmanız için?Ne var ki Lebedev’in birtakım “açıklamalarını”anlamak, anlattıklarından bir şey çıkarmak çokzordu. Yine de bir şeyler anlayabilmişti prens:Mektup o sabah erken saatte hizmetçi kızaracılığıyla, “daha önce olduğu gibi... evet, dahaönce de olduğu gibi, bilinen kişiye yazılmıştı bumektup”, gereken kişiye iletilmek üzere VeraLebedeva’ya ulaştırılmıştı... (aradaki düzeyfarkını belirtmek amacıyla iki kadından biri için“kişi”, biri için “şahıs” diyorum, çünkü tertemiz,soylu bir general kızıyla... bir kamelyalı kadınarasında çok fark vardır efendim) ve böylecemektup adı “A” harfiyle başlayan “şahıstan”geliyordu...Prens,— Nasıl olur? Nastasya Filippovna’ya mıyazmış? diye bağırdı. Saçma!— Öyle, öyle efendim, o kişiye olmasa bile,Rogojin’e efendim, ne fark eder efendim...(Lebedev prense göz kırparak gülümsedi.) Hattabir keresinde Bay Terentyev’e iletilmek üzere

bile bir mektup geldi adı “A” ile başlayanşahıstan.Lebedev’in sık sık konudan konuya atladığı,önce söylediğini sonra unuttuğu için prenssusuyor, yalnızca dinliyordu. Öyleyken, yine dene dediği anlaşılmıyordu: Mektupları yerineulaştıran o muydu, yoksa Vera mı? “HaRogojin’e, ha Nastasya Filippovna’ya ne farkeder...” dediğine göre, mektubu götüren odeğildi, ortada mektup diye bir şey vardıysakuşkusuz... Ne var ki mektubun onun eline nasılgeçtiği kesinlikle karanlıkta kalmıştı. Akla enyakın olanı, mektubu Vera’dan çalmışolmasıydı, fark ettirmeden almış, gizli bir amaçlaLizaveta Prokofyevna’ya götürmüş olmasıydı.Sonunda böyle olduğuna karar verdi prens.Büyük bir panik içinde bağırdı:— Aklınızı mı yitirdiniz siz?Lebedev biraz hırçın,— Pek değil çok sayın prensim, diye karşılıkverdi. Doğrusunu isterseniz, mektubu önce sizevermeyi düşünmedim değil, size hizmet etmiş

olacaktım... Sonra düşündüm, soylu anneyehizmet etmeyi, her şeyi ona anlatmayı uygunbuldum... Çünkü daha önce de imzasız birmektupla hizmetim olmuştu kendilerine. Bugünsaat sekizi yirmi geçe beni yanına kabul etmesiricasıyla kendilerine küçük bir kâğıda notyazdığımda altına şöyle ekledim: “Gizlihaberciniz”. Arka kapıdan hemen içeri aldılarbeni... soylu annenin yanına... üstelik büyük biracelecilikle...— Sonra?..— Sonrası anlattığım gibi efendim. Yanineredeyse, hatta öyle ki doğrusunu isterseniz, azkaldı dövecekti beni efendim... Mektubu dayüzüme fırlattı. Aslında alıkoymak istedi(gördüm bunu, fark ettim), ama sonra caydı,yüzüme fırlattı. “Bunu iletme görevini güvenipde senin gibi birine vermişlerse, götür sahibinever onu!..” Çok içerlemişti. Bunu benimyanımda söylemekten çekinmediğine göre,demek çok incinmişti... Çabuk öfkelenen biryapısı var!— Nerede şimdi o mektup?

— Yanımda, işte burada efendim!Aglaya’nın Gavrila Ardalionoviç’e yazdığımektubu prense uzattı Lebedev. O sabah iki saatsonra gururla kız kardeşine gösterecekti bumektubu Gavrila Ardalionoviç.— Bu mektup sizde kalamaz, dedi prens.Heyecanla yükseltti sesini Lebedev:— Sizde kalsın, sizde kalsın! Size getirdim onuefendim. Şimdi tekrar hizmetinizdeyim! Kısasüreli bir ihanetten sonra tepeden tırnağahizmetinizdeyim efendim! Thomas Morus’unİngiltere’de, Büyük Britanya’da dediği gibi,kalbimi idam edin, ama sakalımı bağışlayın...Romalı papanın dediği gibi, Mea culpa, meaculpa...[55] Yani Romalı papa, diyorum, aslında“Roma papası” demem gerekirdi.Prens telaşlı,— Bu mektup hemen yerine ulaştırılmalı, dedi.Ben sahibine götüreceğim onu.— Peki, daha iyi olmaz mı çok saygıdeğer

prens, daha iyi olmaz mı... hani şey yapsanız...Lebedev yüzünü tuhaf bir biçimde şekildenşekle sokuyor, bir yerlerine iğne batırıyorlarmışgibi olduğu yerde kıpırdıyor, gözlerini kurnazkurnaz kırpıştırıyor, elini kolunu bir şeygöstermek istiyor gibi sallıyordu.Öfkeyle sordu prens:— Ne oluyorsunuz öyle?Lebedev yılışık bir tavırla, bir sırrıpaylaşıyormuş gibi fısıldadı:— Önce bir açsaydık onu, nasıl olurduefendim?Prens yerinden öfkeyle öyle bir kalkış kalktıki, Lebedev hemen oradan sıvışacak oldu, amakapıya kadar koşunca acaba prens onu bağışlarmı diye durup bekledi.Prens üzgün, seslendi ona:— Ah Lebedev, ah! Bir insanın sizin kadaralçalması olacak şey midir?

Aydınlandı Lebedev’in yüzü. Göğsünüyumruklayarak, gözleri yaşlı, hemen sokulduprensin yanına.— Bir alçağım ben! dedi. Bir alçağım!— Tiksindirici bir alçaklık sizinki!— Gerçekten öyle efendim. Çok doğrusöylediniz efendim!— Bir alışkanlık mı sizde böyle... tuhaf şeyleryapmak? Doğrudan doğruya... ispiyonculuksizin bu yaptığınız! Neden imzasız bir mektupyazıp öylesine soylu, iyi yürekli bir kadınıhuzursuz ettiniz? Hem sonra, Aglayaİvanovna’nın istediği bir kimseye mektupyazmak hakkı yok mudur? Ne o, bugün onuşikâyete mi geldiniz buraya? Ne elde edeceğinizumuduyla gittiniz oraya? İspiyonculuk yapmayaiten neydi sizi?Lebedev mırıldanarak karşılık verdi:— Yalnızca hoş bir merak ve... iyi niyetlehizmet etmek isteği! İşte öyle efendim! Artık herşeyimle sizinim, tekrar hizmetinizdeyim!

İsterseniz asın beni, yine sizinim!Prens iğrenerek sordu:— Bu halde mi çıktınız LizavetaProkofyevna’nın karşısına?— Hayır efendim... bu kadar değildim... Hattaoldukça kibardım efendim. Kovulduktan sonraböyle oldum...— Neyse, pekâlâ, yalnız bırakın beni artık.Bununla birlikte, Lebedev odadan çıkıncayakadar prens ricasını birkaç kez yinelemekzorunda kalmıştı. Sonunda kapıyı açtı Lebedev,ama o anda tekrar döndü, parmaklarının ucunabasarak odanın orta yerine kadar geldi, mektupaçıyormuş gibi birtakım hareketler yapmayabaşladı. Ama önerisini sözcüklerle söylemeyecesaret edemedi. Sonra sakin, sevecengülümseyerek çıktı.Bütün bunları duymak ağır gelmişti prense.Önemli, olağanüstü bir olay vardı ortada: Aglayabüyük bir endişe, kararsızlık ve nedense(“kıskançlıktan” diye mırıldandı prens) büyük

kaygılar içindeydi. Anlaşıldığına göre, kötüniyetli insanlar da kafasını bulandırmışlardıAglaya’nın. Çok tuhaftır, inanmıştı onlara.Elbette onun deneyimsiz, ama heyecanlı vemağrur kafasında özel ve belki de... hiçbir şeyebenzemeyen zararlı birtakım planlar oluşmuştu.Prens büyük korku içindeydi; şaşkınlığından,neye karar vereceğini bilemiyordu. Hemen birşeyler yapması, önlem alması gerekiyordu,hissediyordu bunu. Açılmamış mektubunüzerindeki adrese bir kez daha baktı. Evet, enküçük bir kuşku, endişe yoktu içinde, çünküAglaya’ya inanıyordu. Bu mektupla ilgili başkabir şeydi onu huzursuz eden: GavrilaArdalionoviç’e güvenmiyordu. Mektubugötürüp ona kendi vermek için evden çıktı, amayolda kararını değiştirdi. Tam Ptitsın’ın evininönünden geçiyordu ki, sanki mahsusyapıyormuş gibi Kolya çıktı karşısına. Mektubudoğrudan Aglaya’dan getiriyormuş gibi götürüpağabeyine vermesi için ona verdi. Kolya bir şeysormadan aldı mektubu ve ağabeyine götürdü.Gavrila, kaç elden geçtiğini bilmeden, doğrudanAglaya’dan geliyormuş gibi aldı mektubu. Prens

eve döndükten sonra Vera Lukyanovna’yıyanına çağırdı. Ne yapması gerektiğini anlattıkızcağıza, yatıştırdı onu, çünkü hâlâ arıyordumektubu, ağlıyordu. Mektubu babasınınçaldığını öğrenince dehşete kapıldı kızcağız.(Prens daha sonra Vera’nın birkaç kez Rogojinile Aglaya İvanovna arasında da gizli getir götürişi yaptığını, bunun prense zararı dokunacağınıhiç düşünmediğini... öğrenmişti.)Sonunda prensin kafası öylesine karışmıştı ki,iki saat sonra Kolya’nın gönderdiği habercikoşarak gelip, babası generalin hasta olduğunubildirdiğinde ilk anda ne olduğunuanlayamamıştı. Ancak çok etkilendiği içinkendine getirmişti onu bu olay. Akşam geçsaatlere kadar Nina Aleksandrovna’nın yanındakaldı. Doğal olarak hastayı oraya getirmişlerdi.Prens hemen hiçbir işe yaramıyordu orada, amainsanların bazı kötü anlarında yanlarındagörmekten hoşlandıkları insanlar vardır. Kolyaperişan bir durumdaydı, hıçkıra hıçkıra ağlıyor,bir yandan da sağa sola koşturup duruyordu:Doktora koştu, bir yerine üç doktor getirdi,eczaneye koştu, berbere koştu... Generali

ölümden döndürdüler, ama kendinegetiremediler. Doktorlar “Hasta için tehlikegeçmiş değil,” diyordu. Varvara ile NinaAleksandrovna hastanın başucundanayrılmıyorlardı. Gavrila sarsılmıştı, şaşkın birdurumdaydı, ama üst kata çıkmak istemiyor,hastayı görmekten bile korkuyor, durmadanellerini ovuşturuyordu. Prensle sürdürdüğü kesikkesik konuşmada bir ara “tam da böyle birzamanda böyle bir felaket...” demişti. Onun nedemek istediğini anlamıştı sanki prens. İppolit,Ptitsın’ın evinde değildi. Akşama doğru Lebedevgeldi koşarak. Sabahki “konuşmadan” sonra osaate kadar deliksiz uyumuştu. Şimdi ayılmışgibiydi. Hastanın başucunda, orada yatan özkardeşiymiş gibi gözyaşı döküyordu. Ne içinolduğunu açıklamadan, yüksek sesle suçluyordukendini; Nina Aleksandrovna’ya ikide bir“suçun yalnızca kendisinde olduğunu, ondanbaşka kimsenin bir suçu... olmadığını, bunu iyiniyetli merakı yüzünden yaptığını...‘rahmetlinin’ (nedense hep ölmüş gibi sözediyordu generalden) harika bir insanolduğunu!” tekrarlayıp duruyordu. O anda

bunun olağanüstü bir yararı olacakmış gibi, sonderece ciddi bir tavırla, generalin harika birinsan olduğunu ısrarla tekrarlayıp duruyordu.Onun içten gözyaşlarını gören NinaAleksandrovna en küçük sitem bir yana, hattaneredeyse sevecen bir tavırla şöyle diyordu ona:“Hadi üzülmeyin artık... Tanrı yardımcınızolsun, ağlamayın... Tanrı bağışlayacaktır sizi!”Nina Aleksandrovna’nın bu sözleri, yumuşaktavrı Lebedev’i öylesine etkilemişti ki, akşamboyunca ayrılmak istememişti onun yanından.(Hatta sonraki günlerde, generalin ölümünekadar sabahtan akşama bütün gününü onlarınevinde geçirdi.) O gün Lizaveta Prokofyevna ikikez Nina Aleksandrovna’ya adam yollayıphastanın durumunu sordurdu. Prens akşam saatdokuzda Yepançinler’in konuklarla dolusalonuna girdiğinde Lizaveta Prokofyevnabüyük bir ilgiyle hastayı sordu ona veBelokonskaya’nın “kimdir hasta olan, NinaAleksandrovna da kimin nesi?” diye sormasıüzerine pek mağrur bir tavırla karşılık verdi.Prensin çok hoşuna gitti bu. Daha sonraablalarının Aglaya’ya anlattıklarına göre prens

Lizaveta Prokofyevna ile “çok güzel, ağırbaşlı,sakin, gereksiz tek sözcük söylemeden, gereksiztek hareket yapmadan, ciddi” konuşmuş.“Salona harika girmiş, kıyafeti de çokdüzgünmüş.” Yalnızca bir gün önce korktuğugibi “düz yerde ayağı takılıp yüzükoyundüşmediği gibi,” herkesin üzerinde hoş birizlenim bile bırakmıştı.Prens oturup çevresine bakındığında, buradatoplananların hiç de dün Aglaya’nın onukorkuttuğu hayaletlere veya gece gördüğükarabasandakilere benzemediğini hemen farketmişti. “Sosyete” gibi tuhaf bir adı olantopluluğu hayatında ilk kez görüyordu. Özelbirtakım niyetlerle, düşüncelerle, merakla bubüyülü çevreye girmenin hayalini uzunzamandır kurduğu için ilk izlenimi etkilemiştionu. Çarpılmış gibiydi. Birden bütün bu insanlarbir arada olmak için doğmuşlar, Yepançinler’debu akşam “toplantı” falan yokmuş, buradakilerkonuk değilmiş, herkes buranın insanıymış,kendisi çok eskiden beri onların tek ve sadıkdostuymuş, uzun bir ayrılıktan sonra onlarınyanına dönmüş gibi gelmişti ona.

Davranışlardaki zarafet, alımlılık, sadelik vedikkati çeken içtenlik büyüleyiciydi. Bütün buiçtenliğin, soyluluğun, inceliğin ve kendinegüvenin yalnızca muazzam bir artistik ürünolabileceğini aklına bile getiremezdi. Konuklarınbüyük çoğunluğu etkileyici dış görünüşlerinekarşın, oldukça boş insanlardı. Kendilerini pekbeğendikleri için, soylu, gözalıcı her şeylerininkendilerine kalıtsal yoldan geçmiş, yalnızcayapmacık şeyler olduğunun farkında değillerdi.İlk izleniminin parlak etkisiyle prens böyle birşeyi düşünmek bile istemiyordu. Sözgelimi, şuihtiyar, dedesi yaşındaki şu yüksek devletmemuru mağrur ihtiyar bile (ilk kez bir arayagelmiş olmalarına karşın) onu, bu deneyimsizgenç adamın ne dediğini dinlemek içinkonuşmasına ara veriyor, yalnızca dinlemeklekalmıyor, hatta onun düşüncesine sevecen,içten, iyi niyetle değer veriyor. Duyarlı biri olanprensi etkileyen belki de daha çok kendisinegösterilen bu incelikti. Belki ona mutluluk verenbu izlenime daha öncesinden hazırdı.Öte yandan, bütün bu insanlar (elbette her biri“ailenin dostu” olduğu gibi, kendi aralarında da

dost olmalarına karşın) aslında prensin onlardatanıştırıldığı anda algıladığı kadarıyla aileyle de,birbirleriyle de dost olmaktan çok uzaktılar.Aralarında Yepançinler’i kendileriyle az da olsaaynı düzeyde görmeye hiçbir şekilde ve hiçbirzaman razı olmayacak kişiler vardı.Birbirlerinden nefret edenler bile vardıaralarında. Yaşlı Belokonskaya “yüksek devletmemurunun” karısından ömür boyu “nefret”etmişti. Öteki ise Lizaveta Prokofyevna’dan hiçhoşlanmazdı. Şimdi toplantıya başkanlık edenkocası, (gençlik yıllarından beri nedenseYepançinler ailesini koruması altına almış olan)“yüksek devlet memuru”, İvan Fyodoroviç’ingözünde öylesine büyük bir kişilikti ki, onunyanında sonsuz bir saygıdan, korkudan başkahiçbir şey hissetmez, hatta bir an bile olsakendini onunla aynı düzeyde düşünecek, onu iseOlymposlu Jüpiter gibi görmeyecek olsa,içtenlikle kendine sitem ederdi. Birkaç yıldırbirbirini görmemiş, karşılıklı olarak birbirine(nefret olmasa bile) kayıtsızlıktan başka bir şeyhissetmeyen, ama öte yandan daha dün sonderece dostça ve hoş bir toplantıda görüşmüş

gibi davranan konuklar da vardı. Aslında çokkonuk yoktu. Belokonskaya ve en önemli konukolan “yüksek devlet memuru” ihtiyar ilekarısının dışında, kont veya baron olsa gerek,Alman adı taşıyan, söze pek karışmayan, devletişleri konusundaki bilgisiyle ün yapmış, ama“Rusya’dan başka” her şey hakkında bilgili, beşyılda bir kez herkesin dilinde, hatta yüksekçevrelerde dolaşacak özlü bir söz söyleyen,uzun yıllar, (hatta ölünceye kadar) devletehizmet edecek, (büyük başarılar elde etmemiş,hatta zaferlere düşmanca duygular beslemişolsalar da) çok yüksek rütbelerde, çok yüksekyerlerde, arkalarında çok büyük paralarbırakarak ölecek, üst düzey yöneticilerimizdenpek ağırbaşlı, ciddi tavırlı bir general vardı. BuGeneral İvan Fyodoroviç’in görev yaptığıdairede onun birinci dereceden amiriydi. İvanFyodoroviç onu temiz, coşkun yüreği, hattakendine özgü kişiliği nedeniyle velinimeti olarakgörürdü. Ancak general kendisinin İvanFyodoroviç’in velinimeti olduğunu hiçbir zamankabul etmez, onun çok çeşitli hizmetlerindenkeyifle yararlanmasına ve isterse yerine

başkasını, hatta daha küçük rütbeli biriniatayabilecek konumda olmasına rağmen onakarşı son derece iyi, dostça davranırdı. Konuklararasında bir de yaşlıca, pek kurumlu biri vardı.Lizaveta Prokofyevna’nın akrabası gibiydi, amakesinlikle aslı yoktu bunun. Önemli bir rütbesive adı vardı, çok zengindi, soylu bir ailedengeliyordu, epeyce dinç, sağlığı yerindeydi,hoşsohbetti, hiçbir şeyden hoşnut olmamak(sözcüğün en hoş görülebilir anlamıyla elbette)gibi bir ünü vardı, hatta sivri dilli (bu bile hoşagiderdi onda) olduğunu söylerlerdi. İngilizaristokratlarının havasına ve (özellikle, örneğinkanlı biftek, gösterişli koşumlar, üniformalıuşaklar gibi...) zevklerine sahipti. “Yüksekdevlet adamı”nın yakın dostuydu, daha çok onayakınlık gösteriyordu. Bu arada LizavetaProkofyevna’nın kafasında da onunla ilgili buyaşlıca (biraz havai, kadınlara belli ölçüdedüşkün) adamın birden Aleksandra’yı evlenmeönerisiyle onurlandıracağı gibi tuhaf birdüşüncesi vardı... Toplantının bu yüksek, saygıntabakasından sonra zarif, kibar, pırıl pırılözellikleri olan gençler tabakası geliyordu. Bu

tabakada Prens Ş. ve Yevgeniy Pavloviç’tenbaşka, birçok kadınının kalbini çalmakla bütünAvrupa’da ün yapmış, kırk beşinde olsa da hâlâyakışıklı, hoşsohbet, varlıklı, ama varlığının birbölümünü yitirmiş ve zamanının çoğunuyurtdışında geçirme alışkanlığı olan gözkamaştırıcı Prens N. de vardı. Ayrıca bir deüçüncü tabakadan diyebileceğimiz konuklarvardı. Bunlar toplumun “üst” tabakasındanolmasalar da, Yepançinler’i olduğu gibi, onlarıda kimi zaman “üst” tabaka arasında görmekolasıydı. Yepançinler seyrek düzenledikleritoplantılara yüksek tabakadan insanların yanındadaha bir alt tabakanın, “orta tabakanın”temsilcilerini çağırmayı da alışkanlıkedinmişlerdi. Hatta bunun için pek övülürler,toplum içindeki yerlerini ve neyi nasılyapacaklarını bildikleri söylenirdi. Kendileri içinböyle düşünülmesi gurur verirdi Yepançinler’e.Bu akşam Yepançinler’in konukları arasındaorta sınıfın temsilcilerinden, Prens Ş.’ninoldukça yakın arkadaşı, ciddi tavırlı bir teknikalbay vardı. Besbelli Prens Ş. getirmişti onuYepançinler’e. Pek suskun biriydi, sağ elinin

işaretparmağında armağan olduğu bellikocaman, gösterişli bir yüzük vardı. Konuklararasında bir de Alman asıllı, hiç çekinmeden,rahatlıkla sosyeteye sokulabilecek son derecekibar bir edebiyatçı, bir Rus ozan dabulunuyordu. Nedense biraz itici olsa da, pekmutlu görünüyordu. Otuz sekiz yaşlarındaydı.Giyim kuşamı kusursuzdu, daha çokburjuvadan, saygın bir Alman aileden geliyordu.Çeşitli fırsatları değerlendirerek önemli kişilerinkorumasını ve yakınlığını kazanmıştı. Birzamanlar önemli bir Alman ozanın önemli birmanzum eserini Rusçaya çevirmişti. Buçevirisiyle ve ölmüş ünlü bir Rus ozanının dostuolmakla övünürdü. (Büyük ama ölmüş biryazarın dostluğuyla, bu dostluğunu yazıyadökerek övünmeyi pek seven edebiyatçılarçoktur.) Bir süre önce “Yüksek devlet adamı”nınkarısı tanıştırmıştı onu Yepançinler’le. Bu hanımedebiyatçıların, bilimle ilgilenenlerinkoruyucusu olarak biliniyordu. Gerçekten de birveya iki yazara sözünün geçeceği yüksek düzeydevlet görevlileri aracılığıyla aylık bağlatmıştı.Kendine göre bazı yerlerde sözünün geçeceğini

bilirdi. Kırk beş yaşlarında bir kadındı (yanikocası gibi yaşlı biri için çok genç sayılırdı), birzamanlar güzeldi, kırk beş yaşında her kadıngibi, aşırı gösterişli giyinmeyi severdi. Pek zekisayılmazdı, edebiyat bilgisiyse epeykuşkuluydu. Ama edebiyatçıları korumak, tıpkıaşırı gösterişli giyinmek gibi onda birsaplantıydı. Telif veya çeviri birçok eser ithafedilmişti ona. İki üç yazar onun izniyle, çokönemli konularda ona yazdıkları mektuplarıyayınlamışlardı... İşte bütün bu topluluğu prenstertemiz insanlardan oluşmuş, saf, katışıksız altındiye benimsemişti. Öte yandan bütün bu insanlaro akşam sanki bilerek, son derece mutlu,neşeliydi. Her biri bu toplantıya katılmaklaYepançinler’i onurlandırdığını düşünüyordu.Ama ne yazık ki prensin bu tür inceliklerdenhaberi yoktu. Sözgelimi, Yepançinler’in,kızlarının geleceği konusunda böylesine büyükbir adım atarken onu, Prens Lev Nikolayeviç’iailelerinin velinimeti yaşlı devlet görevlisinegöstermeden edemeyeceklerinden de haberiyoktu. Gerçi yaşlı adam, Yepançinler’in başınagelmiş olabilecek en büyük felaketi bile son

derece sakin, ilgisiz karşılardı, ama öte yandanYepançinler kızlarını ona danışmadan, yani onasormadan nişanlasalardı buna çok gücenirdi.Prens N.’nin, bu sevimli, bu tartışmasız zeki veson derece temiz yürekli insanın bu geceYepançinler’in salonunun üzerine doğmuş birgüneş olduğundan en küçük kuşkusu yoktu.Yepançinler’i kendinden çok aşağılardagörüyordu. İşte bu saf ve soylu düşüncesi onunYepançinler’e şaşırtıcı-sevimli bir senlibenlilikle,dostlukla davranmasına neden oluyordu.Herkesi kendine hayran bırakmak için bu akşamburada kesinlikle bir şeyler anlatması gerektiğiniçok iyi biliyor, buna büyük bir heyecanlahazırlanıyordu. Prens Lev Nikolayeviç onunanlattığı öyküyü dinledikten sonra, hayatındaböylesine hoş, inanılmaz neşeli, nükteli, içten vePrens N. gibi bir Don-Juan’ın ağzından çıktığıiçin neredeyse hüzünlü bir şey dinlemediğinidüşünüyordu. Oysa bunun ne denli bayatlamış,eskimiş, nasıl ezberlenmiş ve konuk salonlarındanasıl kanıksanmış, şimdi de bunda bir suçuolmayan Yepançinler’in konuk salonunda buparlak, sevimli insanın başından geçmiş hoş,

yeni bir olaymış gibi tekrar edildiğini bilseydiprens!.. Hatta şu Alman ozancık bile, her nekadar aşırı derecede sevimli, alçakgönüllüduruyorduysa da, bu ziyaretiyle ev sahiplerinionurlandırdığını düşünüyor gibiydi. Gelgelelim,olayın öteki yüzünün farkında değildi prens.Arkada bir felaketin olduğunu göremiyordu.Aglaya da görmemişti bu felaketi. Bu akşam çokgüzeldi Aglaya. Üç kız kardeş aşırı gösterişliolmasa da şık giyinmişler, saçlarını özenleyapmışlardı. Aglaya, Yevgeniy Pavloviç’inyanında oturuyor, onunla son derece samimikonuşuyor, şakalar yapıyordu. YevgeniyPavloviç belki de salonda bulunan yüksek devletgörevlilerine saygısından, her zamanolduğundan daha bir ağırbaşlıydı. Aslındasosyetede uzun zamandır tanıyorlardı onu vegenç olmasına karşın, kendilerindensayıyorlardı. Bu akşam Yepançinler’eşapkasında siyah bir kurdeleyle gelmişti. Bukurdele için kutlamıştı onu Belokonskaya:“Sosyeteden başka bir yeğen öyle bir amca içinyas kurdelesi takmazdı şapkasına.” YevgeniyPavloviç’in bu davranışı Lizaveta

Prokofyevna’nın da hoşuna gitmişti, ama başkabir şeyler vardı sanki kafasında. Aşırı derecedekaygılı görünüyordu. Bu arada prens Aglaya’nıniki kez kendisine dikkatli dikkatli baktığını farketmişti. Anladığı kadarıyla Aglaya hoşnutgörünüyordu ondan. Yavaş yavaş aşırı birmutluluk dolmuştu prensin içine. Lebedev’lekonuşmasından sonraki “fantastik” düşünceleri,korkuları şimdi hatırladıkça olmayacak,inanılmaz, hatta komik bir düş gibi görünüyorduona! (Üstelik biraz önce ve bütün gün bilinçsizde olsa, isteyerek ve ısrarla bu düşe inanmamakiçin ne yapması gerektiğini düşünmüştü!) Azkonuşuyor, ancak kendisine bir şeysorulduğunda cevap veriyordu. Bir süre sonrabütünüyle sustu, oturduğu yerden, besbellibüyük bir hazla konuşmaları dinlemeyekoyuldu. Yavaş yavaş bir heyecan dolmayabaşlamıştı içine, fırsatını bulursa patlayacaktı...Sonunda bir rastlantı sonucu, yine bir soruyacevap vermek için, besbelli herhangi bir amaçgütmeden konuşmaya başladı.

VIIPrens Lev Nikolayeviç, Prens N. ve YevgeniyPavloviç’le hoş bir sohbete dalmış olanAglaya’yı hazla izlerken birden, öte köşede“yüksek devlet görevlisine” heyecanlı heyecanlıbir şeyler anlatmakta olan İngilizci yaşlı adamınNikolay Andreyeviç Pavlişçev’den söz ettiğiniduydu.Konu *** ilinde toprak sahiplerininçiftliklerinde uygulanmakta olan yeni düzen vegörülen aksaklıklardı. İngilizcinin anlattıklarındakomik bir şeyler olsa gerekti, çünkü içindekizehri heyecanla dökmeye çalışan İngilizcininanlattıklarına sonunda gülümsemeye başlamıştıihtiyar. İngilizci tekdüze bir sesle, yüzünüburuşturarak, sözcükleri uzata uzata, sesliharfleri incelterek, *** ilindeki toprağını bu yenidüzen yüzünden, paraya hiç de ihtiyacıolmamasına karşın, yarı fiyatına satmasının, öteyandan harap, zarar eden, mahkemelik bir yerielinde tutmasının, oraya para yatırmak zorundakalmasının nedenlerini anlatıyordu. Şöylediyordu: “Bir de Pavlişçev çiftliği yüzünden

mahkemelik olmamak için bırakıp kaçtım. Böylebir iki miras daha kalırsa düpedüz iflas ederim.Aslında üç bin hektar harika bir toprak kalmıştıbana orada!”Birden prensin yanına gelen, onun bukonuşmayı büyük bir dikkatle dinlediğini farkeden İvan Fyodoroviç alçak sesle şöyle dediona:— Evet, böyle işte... İvan Petroviç, toprağı bololsun Nikolay Andreyeviç Pavlişçev’inakrabasıydı... Yanılmıyorsam onun akrabalarınıarıyordun sen...İvan Fyodoroviç o ana kadar amiri generalleilgileniyordu ve bir süredir Lev Nikolayeviç’inpek yalnız kaldığını fark etmekteydi, buhuzursuz ediyordu onu. Prensi belli ölçüde bukonuşmaya sokmak, böylece onu “yüksekkişilere” bir kez daha tanıtmak istemişti.İvan Petroviç’le göz göze gelince ekledi:— Anne babasının ölümünden sonra LevNikolayeviç’i Nikolay Andreyeviç Pavlişçev

evlatlık almıştı.İvan Petroviç,— Tanıştığımıza çok sevindim, dedi.Hatırlıyorum sizi. Demin İvan Fyodoroviçtanıştırdığında hemen hatırladım sizi, yüzünüzbile yabancı gelmedi bana. Gerçi sizigördüğümde daha bebek sayılırdınız, on veyaon bir yaşlarındaydınız. Ama pekdeğişmemişsiniz. Yüz çizgileriniz aynı...Prens hayret içinde,— Demek çocukken gördünüz beni? diyesordu.İvan Petroviç,— Ah, çok uzun zaman önceydi, diyesürdürdü konuşmasını. Zlatoverhovo’dakuzinlerimin yanında kalıyordunuz. Eskiden sıkgiderdim oraya. Siz beni hatırlıyor musunuz?Büyük olasılıkla hatırlamazsınız... O zamanlarsizin... bir hastalığınız vardı. Bir gün çokşaşırtmıştınız beni...