Budala-Fyodor Mihailoviç Dostoyevski

zaman da, daha sonra da pek o kadarsızlamamıştır. Sanırım bir kez daha yapmamaynı şeyi. İnanın ya da inanmayın, umurumdadeğil. Hepsi bu kadar işte.Darya Alekseyevna nefretle,— Elbette en kötü davranışınız bu değildir,dedi.Afanasiy İvanoviç ekledi:— Bu bir davranış değil, psikolojik bir olay.Nastasya Filippovna tiksintisini saklamayagerek görmeden,— Ya hizmetçi kız ne oldu? diye sordu.— Hizmetçi kızı ertesi gün kovdular elbette.Sıkı kurallar vardı o evde.— Siz de izin verdiniz buna?Kıs kıs güldü Ferdışçenko.— Bundan iyisi ne olabilirdi? Gidip suçuüzerime mi alacaktım yani?

Ama öyküsünün salonda neden olduğu aşırıtatsız havadan biraz etkilenmiş gibiydi.Sesini yükseltti Nastasya Filippovna:— Ne iğrenç bir şey bu!— Hah! İnsandan hayatında yaptığı en iğrençşeyi anlatmasını istiyorsunuz, sonra da bunungüzel bir şey olmasını bekliyorsunuz! En kötüdavranışlar her zaman iğrenç olanlardır. Birazsonra İvan Petroviç’in anlatacaklarındagöreceğiz bunu. Dışarıdan bakınca ışıl ışıl, soylugörünmek ister, çünkü bir kupa arabası vardır.Kupa arabası sahibi olan az mıdır? Hem de neyollarla!..Sözün kısası, Ferdışçenko sonundadayanamamış, birden öfkelenmiş, hatta kendinikaybetmiş, haddini aşmıştı. Yüzünü bileekşitmişti. Tuhaftı, ama büyük ihtimalleöyküsünden bambaşka bir başarı bekliyordu.Ferdışçenko, Totskiy’in deyişiyle “bir türövünme” yüzünden sıklıkla bu türden “falsolar”yapardı.

Öfkesinden neredeyse titremeye başlayanNastasya Filippovna dik dik Ferdışçenko’nunyüzüne bakıyordu. Ferdışçenko’ysa bir andaürküp sustu; hatta korkudan buz kesti: Fazla ilerigitmişti.Afanasiy İvanoviç kurnazca gülümseyerek,— Ne dersiniz, bıraksak mı bu saçmalığı artık?dedi.Ptitsın kararlı,— Sıra bende, dedi, ama anlatmama hakkımıkullanacağım.— Anlatmak istemiyor musunuz?— Yapamam Nastasya Filippovna. Hem buçeşit oyunları genellikle doğru bulmam ben.Nastasya Filippovna generale döndü.— Sıra sizde sanırım general, dedi. Siz deanlatmayacaksanız korkarım oyun bozulacak veben çok üzüleceğim. Çünkü en sonunda “kendihayatımdan” bir olayı anlatmayı düşünüyordum.Ama sizden ve Afanasiy İvanoviç’ten sonra

yapacaktım bunu. Çünkü ikinizden cesaretalacaktım.Nastasya Filippovna sözünün sonunugülümseyerek getirmişti.General heyecanla haykırdı:— Ah, söz veriyorsanız, ben bütün hayatımıanlatmaya hazırım. Doğrusunu isterseniz, sıramıbeklerken anlatacağım öykümü dehazırlamıştım...Kendini henüz bütünüyle toplayamamış olanFerdışçenko acı bir gülümsemeyle,— Bu öyküyü ne büyük bir edebi zevklehazırladıkları ekselanslarının yüzündenanlaşılıyor, dedi.Nastasya Filippovna şöyle bir baktı generale,Ferdışçenko gibi o da gülümsedi. Ama cansıkıntısının, gerginliğinin giderek arttığı belliydi.Nastasya Filippovna’nın bir öykü anlatacağınısöylemesi üzerine Afanasiy İvanoviç’in korkusubir kat daha artmıştı.

— Baylar, diye başladı general, herkes gibibenim de hayatımda pek hoş olmayan birtakımşeyler yaptığım oldu. Ancak şimdi sizeanlatacağım bu küçük, tuhaf olayı ben hayatımınen iğrenç olayı sayıyorum. Üzerinden neredeyseotuz beş yıl geçti, ama her hatırladığımda içimsızlar. Aslında son derece saçma bir şeydi:Orduya yeni girmiştim. Asteğmendim.Asteğmenlik nasıldır, bilirsiniz: Kanınkaynıyordur, eline geçen de çok az bir paradır...Bir emir erim vardı, Nikifor. Ev işlerimi çok iyiyapardı. Yemek pişirir, sökük diker, silersüpürür, hatta evin bir eksiğini gidermek içinçalıp çırpardı. Son derece sadık, temiz yüreklibir çocuktu. Elbette ona karşı serttim, ama hakçadavranıyordum. Kimi zaman birlikte kentegidiyorduk. Emekli bir üsteğmenin eşinin (aynızamanda duldu kadın) kent dışındaki evineyerleştirmişlerdi beni. Kadın seksen ya da onayakın yaşlardaydı. Evi çok eski, ahşap veküçüktü. Yoksulluktan hizmetçisi bile yoktu. Enönemlisi de bir zamanlar kalabalık olanailesinden ayrı düşmesiydi. Zaman içindebazıları ölmüş, bazıları sağa sola dağılmış, yaşlı

kadının kapısını çalmaz olmuşlardı. Kocasını isekırk beş yıl önce toprağa vermişti. Birkaç yılöncesine kadar yeğeniyle birlikte yaşıyormuş;anlatılanlara bakılırsa kambur, kötü niyetli birkızmış yeğeni, cadının tekiymiş. Hatta bir günyaşlı kadının parmağını ısırmış. Ama sonra o daölmüş, öyle ki üç yıldır yapayalnız yaşıyorduyaşlı kadın. Onun evinde canım çok sıkılıyordu.Kafası bomboş bir kadıncağızdı,konuşamıyordum bile onunla. Sonra gününbirinde horozumu çaldı. Aslında horozumukimin çaldığını hâlâ bilmiyorum, ama çevredeondan başka kimse yoktu. Horoz yüzündentartıştık onunla. Ama büyük bir tartışmaydı bu.Sonra ilk başvurum üzerine kentin öbür yanındabaşka bir eve aldılar beni. Bugünkü gibihatırlıyorum, kalabalık bir ailesi olan, kocamansakallı bir tüccarın eviydi yeni taşındığım. Yaşlıkadını nefretle yalnız bırakıp, Nikifor’la birliktesevinç içinde yeni evimize taşındık. Aradan ikiüç gün geçti, talimden eve döndüğümde Nikiforrapor verdi: “Çorba kâsemizi eski ev sahibenizebırakmamız hiç iyi olmadı komutanım.Çorbanızı koyabileceğim kabımız yok.”

Şaşırdım kuşkusuz. “Çorba kâsemiz neden eskiev sahibemizde kaldı?” dedim. Şaşıran Nikiforanlatmayı sürdürdü: Eşyalarımız arabayayüklenirken kâseyi Nikifor’a vermemiş, kırdığımbir çömleğine karşılık kâsemize el koyduğunusöylemiş, sözde bunu ben önermişim ona. Yaşlıkadının bu alçaklığı karşısında kuşkusuz çoksinirlendim, tepem attı, fırladım çıktım evden,doğruca yaşlı kadının evine gittim. Karşısınadikildiğimde sinirimden kendimde değildim.Baktım, güneşten kaçmış gibi holün bir köşesinesinmiş, eli yanağında, yapayalnız oturuyor.İnanır mısınız, birden ağzıma geleni söylemeye,bağırıp çağırmaya başladım: “Ne aşağılıkşeymişsin sen!” gibi şeyler işte... Anlayacağınız,tam bir Rus gibi... Ama baktım, bir tuhaflık varkadında: Oturduğu yerden gözlerini banadikmiş, bir şey söylemeden tuhaf tuhafgözlerimin içine bakıyordu. Sanki hafifçesallanıyor gibiydi de. Sonunda sakinleştim,yüzüne baktım, bir şeyler sordum, ama cevapalamadım. Kararsız, bir süre bekledim. Sineklervızıldıyordu. Güneş batmak üzereydi, etrafsessizdi. Şaşkın bir durumda uzaklaştım oradan.

Eve varmamıştım ki, binbaşının beni çağırdığınısöylediler, sonra bölüğe uğramam gerekti, öyleki eve gittiğimde hava iyice kararmıştı. Benigörünce Nikifor’un ilk söylediği şu oldu:“Duydunuz mu efendim, bizim eski evsahibemiz ölmüş.” – “Ne zaman?” – “Bugünakşam üzeri, bir buçuk saat önce.” Yani tam benona bağırıp çağırırken... kadıncağız ölüyormuş.İnanın, derinden etkilenmiştim. Bir an kendimikaybettim sandım. Bir an rüyadaydım sanki. Körinançları olan biri değilimdir, ama iki gün sonrakiliseye, yaşlı kadının cenaze törenine gittim.Sonrasındaysa zaman geçtikçe daha çokdüşünmeye başlamıştım onu. Öyle değil de, hanibazen bir şey aklınıza gelince fena olursunuzya... Sonunda neyim olduğunu anladım.Öncelikle o kadın da bir insan, günümüzündeyimiyle, duyguları olan bir varlıktı, yaşamıştı,çok uzun süre yaşamış, hatta dünyaya kazıkçakmıştı. Bir zamanlar çocukları, kocası, birailesi, akrabaları vardı, kısacası çevresikalabalıktı, çevresinde herkesin yüzü gülüyordu,sonra birden hepsi yok oldu, uçup gitti, kadınyapayalnız kaldı... yüz yılın lanetini üzerinde

taşıyan bir sinek gibi... İşte şimdi de ölümçalmıştı kapısını. Sakin sessiz bir yaz akşamıgünbatımıyla birlikte benim ihtiyarcık da uçupgitmişti. Bunda insanın öğreneceği çok şey varkuşkusuz. Kadıncağızın gözyaşlarıylauğurlanması gerekirken, kendini bilmez genç birasteğmen kaybolan kâsesi için karşısınadikilmiş, elleri belinde, kaba küfürlerle toprağınüstünden altına yolcu ediyordu zavallıyı! Hiçkuşkusuz suçluyum. Çok eskiden yapmışolduğum bu davranışıma şimdi yılların ardından,bu arada çok değiştiğim için bir yabancı gibibakıyor olsam da, elimde olmadan yine deüzülüyorum. Tekrar söylüyorum, suçlu olmasınasuçluyum, ama kendimi tam suçlu hissetmiyorolmam tuhaf geliyor bana: Yaşlı kadın nedentam da o anda tutup ölüvermişti sanki? Sanırımbu davranışımı aklamak için de –bir bakımapsikolojik bir olay tabii– şunu yaptım: Bundanon beş yıl önce yatalak iki yaşlı kadını budünyada son günlerini biraz olsun rahatlatmakamacıyla ücretlerini cebimden ödeyerek birbakımevine yatırdım ve ancak o zaman birazhuzur buldum. Belli bir para ayırarak bu işin

sürekli olmasını sağlamak istiyorum. Hepsi bukadar işte. Tekrar söylüyorum, hayatımda belkide çok yanlış yaptım, ama bu olay benimgözümde en iğrenç davranışımdır.Ferdışçenko,— Ekselansları, dedi, hayatınızda en iğrençdavranışınız yerine en iyi davranışlarınızdanbirini anlatarak alt ettiniz Ferdışçenko’yu!Nastasya Filippovna pek hafifser bir tavırla,— Sizin bu kadar iyi kalpli olduğunu tahminetmiyordum general, dedi. Doğrusu çok yazık!General tatlı tatlı gülümseyerek,— Yazık mı? Nedenmiş? dedi.Ve kendinden hoşnut bir tavırla kadehindekişampanyayı yudumladı.Sıra anlatmaya hazır olduğu belli Afanasiyİvanoviç’e gelmişti. Onun İvan Petroviç gibianlatmaktan vazgeçeceğini hiç kimsedüşünmüyordu. Ayrıca bazı nedenlerden ötürüöyküsünü özel bir merakla bekliyorlardı. Bu

arada herkesin gözü Nastasya Filippovna’nınüzerindeydi. Afanasiy İvanoviç gösterişli dışgörünümüyle tam uyumlu sakin, sevecen sestonuyla olağanüstü mağrur, “sevimliöykücükleri”nden birini anlatmaya başladı.(Sırası gelmişken belirtmeli: Etkileyici bir havasıvardı Afanasiy İvanoviç’in, uzun boyluydu,saçları hafif kırlaşmış, tepesi açılmıştı. Epeyceşişmandı. Biraz sarkık, yumuşak yanaklarıkırmızı, dişlerinin çoğu takmaydı. Çok zengin,şık giyinirdi. Gömlekleri de her zamangözalıcıydı. Tombul, bembeyaz ellerindengözünü ayıramazdı insan. Sağ elininişaretparmağında her zaman pahalı pırlanta biryüzük olurdu.) Afanasiy İvanoviç öyküsünüanlattığı sürece Nastasya Filippovna giysisininkol ağzındaki dantelli süslemelerden gözünüayırmamış, sol elinin iki parmağıyla dantelididikleyip durmuş, başını bir kez olsun kaldırıpAfanasiy İvanoviç’e bakmamıştı.Afanasiy İvanoviç,— Görevimi yerine getirmemi en çokkolaylaştıran, başka bir şey değil de hayatımda

yaptığım en kötü şeyi anlatmak zorunda olmamdiye başladı. Bu konuda herhangi bir kuşku sözkonusu olamaz çünkü: Vicdanım da, kalbim deözellikle neyi anlatmam gerektiğini söylüyorbana. Hayatımda yaptığım düşüncesizce, saçmabelki de sayısız davranışım arasında biri var ki,her hatırladığımda içim sızlar. Yaklaşık yirmi yılöncesinin olayıdır bu. Platon Ordıntsev’inköyüne uğramıştım. Başkanlığa yeni seçilmiş vegenç karısıyla kış tatilini geçirmek için köyünegelmişti. Anfisa Alekseyevna’nın doğum günüyaklaşmıştı, iki balo için hazırlıklar yapılıyordu.O sıralar Dumas Fils’in harika romanı La dameaux camélias yüksek sosyetede pek modaydı.Bence hiçbir zaman ölmeyecek, eskimeyecek biryapıttır bu. Taşrada bütün kadınlar, en azındanbu yapıtı okumuş olanlar büyük heyecaniçindeydiler. Öykünün büyüsü, başkahramanınanlatılışının orijinalliği, her türlü inceliğiyleanlatılan o çok çekici dünya ve nihayet kitabıniçine serpiştirilmiş bütün o büyüleyici ayrıntılar(örneğin beyaz ve kırmızı kamelyaların yerinegöre kullanılmasının gerektiği durumlarınsıralanışı), kısacası bütün bu harika ayrıntılar,

hepsi birlikte sosyetenin neredeyse tümünüsarsmıştı. Kamelya en gözde, en moda çiçekolmuştu. Herkes kamelya istiyor, herkeskamelya arıyordu. Sorarım size: Balolar için(düzenlenen balo sayısı çok olmasa da) herkeskamelya arıyorsa, taşrada yeterince kamelyabulmak mümkün olur mu? Petya Vorhovskiy osıralar Anfisa Alekseyevna’ya fena tutulmuştu.Doğrusu aralarında bir şey var mıydı,bilmiyorum, yani şunu söylemek istiyorum,Petya’nın küçücük olsun bir umudu olupolmadığından haberim bile yoktu. Zavallıcıkbalo için Anfisa Alekseyevna’ya kamelyabulacağım diye çıldırıyordu. Petersburg’danvalinin eşine konuk gelmiş Kontes Sotskaya ileSofya Bespalova’nın baloya beyaz kamelyalarlageleceğini herkes biliyordu. Anfisa Alekseyevnadeğişik bir etki yaratsın diye baloya kırmızıkamelyalarla gitmek niyetindeydi. AnfisaAlekseyevna’nın zavallı kocası Platon da kırmızıkamelya bulmaya söz vermişti; kocalarıbilirsiniz... Peki, ne oldu dersiniz? AnfisaAlekseyevna’nın her alanda kanlı bıçaklırakibesi Katerina Aleksandrovna Mıtişçeva,

Anfisa Alekseyevna’nın doğum günü balosunabir gün kala kentteki bütün kamelyalarıtoplatmasın mı? Anlaşılacağı gibi sinir krizleri,ayılıp bayılmalar... Platon’un durumu felaketti.Anlaşılacağı üzere bizim Petya, bu pek kritikzamanda bir yerlerden bir demet kamelyabulmayı başarırsa, Anfisa Alekseyevnakonusunda hayli ilerleme kaydedebilirdi. Böyledurumlarda kadınların minnet duygususınırsızdır. Üstü başı tutuşmuş gibi sağa solakoşturup duruyordu, ama olacak gibi değildi, tekkamelya yoktu kentte. Doğum günü ve balodanbir gün önce, gece saat on birde Ordıntsev’inkomşusu Bayan Marya Petrovna Zubkova’nınevinde karşılaşmayayım mı Petya’yla...Gözlerinin içi parlıyordu. “Ne bu sevinç?” –“Buldum, evreka!” – “Doğrusu şaşırttın benikardeş! Nerede? Nasıl?” – “Yekşayska’da (yirmiversta uzakta, bizim kente bağlı olmayan birkasabaydı burası), Trepalov adında bir tüccarvar, yaşlı ve çok zengin biri. Yaşlı karısıylayaşıyor, çocukları yok, onun yerine kanaryabesliyorlar. Karıkoca çiçek yetiştirmeye meraksarmışlar, bahçelerinde kamelya varmış.” –

“Peki ama, garanti değil ki bu, ya vermezseadam?” – “Ayaklarına kapanacağım, verinceyekadar önünde yatıp yuvarlanacağım, burayakamelyasız dönmeyeceğim!” – “Ne zamangidiyorsun?” – “Yarın sabah ortalık aydınlanıraydınlanmaz, saat beşte yola çıkacağım.” –“Neyse, Tanrı yardımcın olsun!” Biliyormusunuz, onun adına sevinmiştim. Ordıntsev’inevine döndüm. Saat biri geçiyordu. İnanırmısınız, aklımda hep Petya’nın söylediklerivardı. Yatıp uyumak istiyordum ki, birdenaklıma çok değişik bir şey geldi! Hemenmutfağa geçtim, arabacı Saveliy’i uyandırdım,on beş ruble sıkıştırdım eline, “Yarım saat sonraaraba hazır olsun!” Anlayacağınız, yarım saatsonra araba kapıda hazırdı. Duyduğuma göre,Anfisa Alekseyevna’nın migren ağrısı tutmuş,ateşler içinde sayıklıyormuş. Arabaya atladığımgibi yola çıktım. Saat beşte Yekşayska’daoteldeydim. Ortalık aydınlanana kadar bekledim.Ortalık aydınlanır aydınlanmaz, saat yedideTrepalov’un yanındaydım. “Böyleyken böyle,babamsın, atamsın, yardım et, kurtar beni,ayaklarına kapanırım!” Bir yandan da

süzüyordum onu. Uzun boylu, ak saçlı ve çoksert ihtiyardı. “Hayır, olmaz! Dünyadavermem!” dedi. Birden ayaklarına kapandım!Öylece yere uzandım önünde. “Neyiniz var,anam babam, neyiniz var?” diyordu. Korkmuştubile. “Bir insanın hayatı söz konusu!” diyehaykırdım. “Öyleyse alın, Tanrı yardımcınızolsun!” dedi. Küçük bir limonluğu vardıihtiyarın. Harika kırmızı kamelyalar yetiştirmişti!Ben kamelyaları keserken ihtiyar iç geçiriyordu.Bir yüz rublelik çıkarıp uzattım ona. “Hayır,anam babam, bu davranışınızla küçükdüşürmeyin beni lütfen.” – “Öyleyse, çoksaygıdeğer efendim, bu yüz rubleyi hastalarındaha iyi bakımı ve beslenmesi için kasabanızınhastanesine bağışlayın.” – “Bu başka anambabam, dedi, hayırlı, yararlı, Tanrı huzurunda iyibir şey... Öyleyse sizin adınıza, sağlığınızayatırırım parayı.” Bu yaşlı ihtiyar Rus’u, nasıldesem, gerçek Rus’u, de la vraie souche[16] çoksevdim, biliyor musunuz? Yaptığım işinsevinciyle hemen arabaya atlayıp kente doğruyola çıktım. Petya’yla karşılaşmamak içinarabacıya yan yollardan gitmesini söyledim. Eve

gelince buketi uyanmasına yakın AnfisaAlekseyevna’ya yolladım. Nasılheyecanlandığını, sevindiğini, minnet gözyaşlarıdöktüğünü tahmin edersiniz! Platon, daha birgün önce kendini bitmiş, ölmüş hisseden Platonbaşını göğsüme dayamış, hüngür hüngürağlıyordu. Heyhat! Bütün kocalar böyledir...yani yasal evlilik icat edildi edileli! Başka bir şeysöylemeyeceğim, ama zavallı Petya’nın buolaydan sonra bütünüyle çöktüğünüeklemeliyim. Başlangıçta, yaptığımı öğrenincebeni öldürür diye düşünüyordum, bunahazırlamıştım da kendimi, ama benim deinanamadığım bir şey oldu: Birden düşüpbayıldı, akşama sayıklamaya başladı, sabahateşlendi... Nöbetlerden kasılarak çocuklar gibiyırtınırcasına ağlıyordu. Bir ay sonra düzelinceKafkasya’ya gönderilmesi için dilekçe verdi.Tam bir aşk romanı yani! Sonunda Kırım’davurulup öldü. O sıralar alay komutanı olanağabeyi Stepan Vorhovskiy da önde gelen birsubaydı. Ne yalan söyleyeyim, uzun yıllarvicdan azabı çektim: Neden öylesine üzmüştümonu? Anfisa Alekseyevna’ya ben de âşık

olsaydım, hadi neyse. Oysa benimki basit birçapkınlık özleminden, şımarıklıktan başka birşey değildi. O buketi ondan önce alıp AnfisaAlekseyevna’ya vermeseydim, kim bilir,adamcağız şimdi hayatta, mutlu olacaktı,başarılar kazanacaktı ve belki de Türklerlesavaşmaya gitmeyi aklının ucundangeçirmeyecekti.Afanasiy İvanoviç başladığı gibi yine büyükbir ağırbaşlılıkla bitirdi öyküsünü. Sözleribittiğinde konuklar, Nastasya Filippovna’nıngözlerinin tuhaf bir biçimde parladığını, hattadudaklarının titrediğini fark ettiler. Herkesmerakla ikisine bakıyordu.Artık bir şeyler söylemesinin sırası geldiğini,buna zorunlu olduğunu düşünen Ferdışçenkoağlamaklı bir sesle,— Kandırdınız Ferdışçenko’yu! diye haykırdı.Çok kötü kandırdınız! Evet, çok kötükandırdınız!Totskiy’in eski dostu, sırdaşı DaryaAlekseyevna mağrur bir tavırla kesti

Ferdışçenko’nun sözünü:— Olayın buraya geleceğini nedendüşünemediniz? Aklı başında insanlardan dersalın işte!Nastasya Filippovna pek önemsemez birtavırla,— Haklısınız Afanasiy İvanoviç, dedi. Çoksıkıcı bir oyunmuş, hemen bitirelim bunu. Amaönce, söz verdiğim gibi ben de anlatacaklarımıanlatayım, bütün kartları açalım...General heyecanlı,— Evet, dedi, önce sözümüzü yerine getirelim!Nastasya Filippovna yavaşça prense döndü,pek ağırbaşlı, ciddi bir tavırla ona birden şöylededi:— Prens, işte size benim eski dostlarım generalile Afanasiy İvanoviç... İkisi de evlenmemiistiyor. Söyler misiniz, siz ne düşünüyorsunuz:Evleneyim mi, evlenmeyeyim mi? Siz nederseniz, onu yapacağım.

Afanasiy İvanoviç’in yüzü çarşaf gibibembeyaz olmuş, general donup kalmıştı.Herkes başını uzatmış, gözünü dikmiş, prensebakıyordu. Gavrila olduğu yerde taş kesilmişgibiydi.Prens ölgün bir sesle,— Ki-kiminle? diye kekelediNastasya Filippovna yine öyle ciddi, kararlı,açık bir biçimde karşılık verdi:— Gavrila Ardalionoviç İvolgin’le.Birkaç saniyelik sessizlik oldu. Prens bir şeysöylemeye çalışıyor, göğsünün üzerindekorkunç bir ağırlık varmış gibi söyleyemiyordu.Sonunda,— H-hayır... evlenmeyin! diye mırıldandı.Ve derin bir soluk aldı.Nastasya Filippovna buyurur bir tavırla,mağrur,— Öyle olsun bakalım! Gavrila Ardalionoviç!

dedi. Prensin kararını duydunuz. Size cevabımbu işte. Bir daha açmamak üzere kapatalım artıkbu konuyu!Afanasiy İvanoviç sesi titreyerek,— Nastasya Filippovna! diye mırıldandı.General kesin, ama biraz tedirgin bir sesle,— Nastasya Filippovna! dedi.Herkes kaygılı, şöyle bir kıpırdandı oturduğuyerde.Nastasya Filippovna konuklarına şaşkınlıklabakarak sürdürdü konuşmasını:— Ne oluyor size baylar? Neden telaşlandınızöyle? Yüzleriniz allak bullak!— Ama... unutmayın Nastasya Filippovna,diye kekeledi Totskiy. Söz verdiniz... Hemkendiniz isteyerek, kimse sizi zorlamadan...İnsaf edin... Çok zor durumdayım ve... elbette...şaşkınım, ama... Kısacası, şimdi, böyle bir andave... ve... herkesin önünde... ve her şey böyle...böyle bir oyuna bu kadar önemli bir gönül ve

gurur işini karıştırmak... her şey bunabağlıyken...— Anlayamıyorum sizi Afanasiy İvanoviç.Gerçekten de iyice şaşırdınız. Önce “herkesinönünde” ne demek oluyor? Hepimiz yakın dostdeğil miyiz burada? Ayrıca neden “oyun”?Gerçekten, anlatmak istiyordum öykümü.Anlattım da işte. Hoşunuza gitmedi mi? Bununciddi bir şey olmadığını nereden çıkardınız?Ciddi değil mi yani? Prense “Siz nasıl dersenizöyle olacak” dediğimi duydunuz. Evet deseydi,evleneceğimi söyleyecektim, ama Hayır dedi,ben de reddettim. O anda bütün hayatım incecikbir pamuk ipliğine bağlıydı, bundan daha ciddine olabilir?Artık öfkesine hâkim olamayan general prensi,itibarını falan hiç düşünmeden homurdandı,— Prensin ne ilgisi var bununla? Hem kimoluyor prens?— Prens benim için hayatımda güvenilirliğine,sadakatine inandığım ilk insandır. İlk görüşteinandı bana, ben de ona inanıyorum.

Nihayet söze karıştı Gavrila, yüzü bembeyaz,dudaklarını bükerek, titrek bir sesle,— Bu durumda bana, şimdiye kadar...gösterdiği olağanüstü incelik için NastasyaFilippovna’ya teşekkür etmek kalıyor, dedi.Böyle olması da gerekiyordu zaten. Ama...prens... prens, bu işte...Nastasya Filippovna birden sözünü kesti:— Yetmiş beş bine o mu konacak? Bunu musöylemek istiyorsunuz? Açık konuşun,kesinlikle bunu söylemek istiyordunuz, değilmi? Afanasiy İvanoviç, demin eklemeyiunuttum: O yetmiş beş bin ruble sizde kalsın veşunu bilin, karşılıksız olarak özgür bırakıyorumsizi. Yeter artık! Siz de rahat bir soluk alın!Dokuz yıl ve üç ay! Yarın yeni bir gün olacak,bugün ise doğum günüm benim ve yarınhayatımda ilk kez özgür olacağım! General, sizde alın şu inci kolyenizi karınıza götürün.Buyurun... Yarın bu evi de boşaltacağım. Artıkakşam toplantıları da olmayacak baylar!Böyle söyledikten sonra odadan çıkıp gitmek

istiyormuş gibi birden ayağa kalktı NastasyaFilippovna.Her yandan sesler yükseldi:— Nastasya Filippovna! Nastasya Filippovna!Herkes heyecanla yerinden kalkmış, NastasyaFilippovna’nın çevresini almış, heyecan içindeonun kesik kesik, huzursuz, hummalıkonuşmasını dinliyordu. Kalabalık, karışıkşeyler duyuyor, söylediklerinden hiç kimse birşey anlayamıyordu. O anda o sabah Gavrila’nınevindekinin aynı, güçlü bir çıngırak sesiduyuldu.Heyecanla haykırdı Nastasya Filippovna:— A! A-a-a! İşte de çözüm! Nihayet! Saat oniki buçuk! Rica ediyorum, oturunuz baylar,çözüm zamanı!Böyle dedikten sonra tekrar oturdu NastasyaFilippovna. Tuhaf bir gülümseme dolaşıyordududaklarında. Sessizce oturuyor, heyecanlı birbekleyiş içinde kapıya bakıyordu.

Ptitsın mırıldandı kendi kendine:— Kesin, yüz bin rubleyle Rogojin.

XVHizmetçi kız Katya girdi odaya. Çokkorkmuştu.— Orada neler oluyor, bilemiyorum NastasyaFilippovna, on adam yığılmış kapıya, hepsi desarhoş, buraya gelmek istiyorlar, dediklerinegöre birinin adı Rogojin’miş, tanıyormuşsunuzkendisini.— Tamam Katya, hemen içeri al onları.— Gerçekten mi... hepsini mi NastasyaFilippovna? Ama içeri alınacak gibi değiller.Çok kötüler!— Hepsini, hepsini al içeri Katya, korkma.Hepsini, yoksa seni dinlemez, girerler. Ne çokgürültü ediyorlar, tıpkı sabahki gibi.(Konuklarına döndü Nastasya Filippovna)Baylar, böyle birilerini siz buradayken içerialdığım için güceneceksiniz belki. Çok üzgünümve sizlerden özür diliyorum. Ama öylegerekiyor. Ayrıca bu çözüm olayında benimtanığım olmanızı öyle çok istiyorum, öyle çok

istiyorum ki... ama yine de siz bilirsiniz...Konukların şaşkınlığı sürüyordu. Aralarındafısıldaşıyor, bakışıyorlardı. Sonunda her şeyinönceden hesapladığı, hazırlandığı, NastasyaFilippovna’yı –şimdi çıldırmış gibi olsa da–kararından döndürmenin olanaksız olduğuanlaşılmıştı. Herkes büyük bir merak içindeydi.Öte yandan aralarında korkacak kimse de yoktu.Yalnızca iki kadın vardı: Feleğin çemberindengeçmiş, kolay kolay korkmayacak, hareketli birkadın olan Darya Alekseyevna ile sesi soluğupek çıkmayan güzel bir yabancı kadın. Ancaksessiz kadın ne olup bittiğini anlamıyor gibiydi:Almanya’dan gelmişti, Rusça hiç bilmiyordu.Ayrıca güzel olduğu kadar da aptalgörünüyordu. Kente yeni gelmişti; kentte onugösterişli giysileriyle, gözalıcı saç tuvaletiylebazı önemli akşam toplantılarına davet etmek,toplantı salonunu “renklendirmek” için güzel birtablo diye, tıpkı eşten dosttan bir akşam içinalınan bir tablo, vazo veya pano gibi bir köşedeoturtmak alışkanlık olmuştu. Erkeklere gelince,Ptitsın arkadaşıydı Rogojin’in, Ferdışçenko isekendi havasındaydı, Gavrila hâlâ gelememişti

kendine ve belirsiz de olsa, içinde bulunduğu burezilliğin sonuna kadar bekleme ihtiyacıhissediyordu. Ne olup bittiğini pek anlayamayanyaşlı öğretmen, salonda ve torunu gibi sevdiğiNastasya Filippovna’da kaygı verici birolağanüstülüğün olduğunu fark ettiği içinneredeyse ağlayacaktı, korkudan titriyordu.Nastasya Filippovna’yı böyle bir durumdabırakıp gitmektense ölmeyi yeğlerdi. Afanasiyİvanoviç’e gelince, kuşkusuz böyle serüvenlerleküçük düşürülmesine razı olamazdı. Üstelikböylesine çılgın bir hal alan olayın içine girmiştiartık. Nastasya Filippovna da kendisi için öylebir iki sözcük söylemişti ki, her şey iyiceaçıklığa kavuşmadan kalkıp gidemezdi.Yalnızca, kendisine yakışır biçimde ağzınıaçmadan ne olup bitiğini izleyerek sonuna kadaroturmaya karar vermişti. Bir tek GeneralYepançin (biraz önce armağanının ciddiyettenuzak ve komik bir biçimde kendisine geriverilmesinden sonra) bütün bu tuhaflıklarüzerine, sözgelimi Rogojin’in çıkagelmesiüzerine de elbette kendini küçük düşürülmüşsayabilirdi. Aslında Ptitsın ile, Ferdışçenko ile bir

arada oturmaya razı olmakla da yeterince küçükdüştüğü kanısındaydı. Ama tutkularınyaptırabildiğini nihayet sorumluluk, görev,rütbe, toplumsal konum ve genellikle kendinesaygı gibi duygular da yaptırabilir insana. Budurumda ekselansları ister istemez Rogojin veçetesine katlanmak zorundaydı.Tam bu konuda düşüncelerini söylemeyehazırlanıyordu ki, Nastasya Filippovna ondanönce davrandı:— Ah, general, unuttum! İnanın, sizidüşünmemiş değilim. Bunu kendiniz içinküçültücü buluyorsanız, özellikle sizi yanımdagörmeyi çok istiyorsam da ısrar etmeyeceğim,tutmayacağım da sizi. Dostluğunuz,gösterdiğiniz yakınlık için çok minnettarım size,ama korkuyorsanız...General şövalyelere özgü bir yücegönüllülükle— Rica ederim Nastasya Filippovna! diyeyükseltti sesini. Kime söylüyorsunuz bunu?Herhangi bir tehlike söz konusuysa, yalnızca

size olan bağlılığımdan kalırım yanınızda... Öteyandan, ne yalan söyleyeyim, neler olacağını damerak etmiyor değilim hani. Ben halılarınızıkirletecekleri, belki bir şeylerinizi kırabilecekleriiçin düşünmüştüm ki... Bana sorarsanız, içerialmasaydınız onları daha iyi ederdiniz NastasyaFilippovna!Ferdışçenko,— İşte Rogojin! diye haykırdı.General hemen Afanasiy İvanoviç’in kulağınaeğilip fısıldadı:— Ne dersiniz Afanasiy İvanoviç, aklını mıyitirdi Nastasya Filippovna? Yani sözün gelişideğil de, gerçekten... ne dersiniz?Afanasiy İvanoviç sinsi sinsi gülümsedi.— Onun her an aklını yitirmeye meyilliolduğunu söylemiştim size.— Sanki ateşi de var...Rogojin’in çetesinde aşağı yukarı yine sabahkikişiler vardı. Yalnızca bir zamanlar onun bunun

kirli çamaşırlarını ortaya dökmekle uğraşanaşağılık bir gazetenin editörlüğünü yapmış,takma altın dişlerini rehine verip aldığı paraylaiçki içtiği söylenen berbat bir ihtiyar ile,yumruklarına güvenen sabahki gencin meslekyönünden de, görev yönünden de rakibi, onunladidişen, Rogojin’in çetesinde hiç kimsenintanımadığı, Nevskiy Caddesi’nin güneşliyanında gelen geçeni durdurup, Marlinski[17]ağzıyla “kendisinin bir zamanlar dilencilere onbeş ruble verdiğini” söyleyerek dilenen, sokaktagruba katılmış, ordudan ayrılmış bir asteğmen devardı. İki rakip hemen düşmanca davranmayabaşlamışlardı birbirine. Yumruklarına güvenenbay, gruba bir “dilenci”nin alınmasından sonrakendini aşağılanmış hissetmeye bile başlamıştıve doğuştan pek konuşkan biri olmadığındankimi zaman ayı gibi homurdanıyordu yalnızca.Yüksek tabakadan, kurnaz biri olduğu anlaşılan“dilenci”nin ona yaltaklanmasına, sırnaşmasınatiksinerek bakıyordu. Görünüşte asteğmen “iş”teustalığıyla, kıvraklığıyla güce oranla çok dahaverimli olacağa benziyordu. Üstelik yumruğukuvvetli baya oranla çok daha kısa boyluyken...

Kibarca onunla tartışmaya girmeden, amamüthiş bir biçimde övünerek birkaç kez İngilizboksunun üstün olduğunu ima ettiği için bir batıhayranı olduğu da anlaşılıyordu. Onun“boks”tan söz etmesine yumruğu kuvvetli bayküçümser, aşağılar bir tavırla gülümsüyorduyalnızca, ama rakibini açıkça küçümsemeyikendine yediremiyor, onu buna değer görmüyor,kimi zaman sesini çıkarmadan, sankibilmiyormuş gibi ya da daha doğrusu bilerekulusal nesnesini (kalın damarlı, yumru yumru,sarı tüy kaplı kocaman yumruğunu) ortayaçıkarıyor, o anda herkes bu derin-ulusalnesnenin bir yere inecek olsa oranın suyununçıkacağını düşünüyordu.Bütün gün aklında hep Nastasya Filippovna’yaakşam yapacağı ziyaret olan Rogojin’in çabasısonucu, grupta sabahki gibi “kafayı bulmuş”kimse yoktu. Kendisi de neredeyse bütünüyleayılmıştı. Ama hayatının bu en berbat, hiçbirşeye benzemeyen gününde başındangeçenlerden aptallaşmış gibiydi. Yalnızca bir şeygitmiyordu gözünün önünden, belleğinde de,kalbinde de her dakika, her saniye o şey vardı.

Saat beşten gece yarısı saat on bire kadar bütünzamanını sonsuz kederler, endişeler içinde, onunişini görmek için kentte koştururken neredeyseakıllarını yitirecek Kinderler’le, Biskuplar’ladolaşarak o şey için harcamıştı. Ve biraz önceNastasya Filippovna’nın şaka yollu, belli belirsizsözünü ettiği nakit yüz bin ruble Biskup’unutancından Kinder’le ancak fısıldayarakkonuşabildiği bir faizle sonunda toplanabilmişti.Sabahleyin olduğu gibi Rogojin yine grubunen önünde girmişti kapıdan, ötekiler ise,üstünlüklerine güven duyarak olsa bile yine debiraz korkarak izlemişlerdi onu. Önemli olanonların Nastasya Filippovna’dan nedenkorktuklarıydı. Hatta bazıları şimdi onları“merdivenlerden aşağı yuvarlayacaklarından”korkuyordu. Böyle düşünenler arasında züppe,yürek yakan Zalyojev de vardı. Ama ötekiler, buarada özellikle yumruğuna güvenen bay da,yüksek sesle olmasa bile içlerinden NastasyaFilippovna için son derece küçümseyerek, hattanefretle bir şeyler söyleyerek, eve orayı işgaledeceklermiş gibi giriyorlardı. Ancak ilk ikiodanın zengin görünümü, ömürlerinde

görmedikleri, duymadıkları eşyası, nefismobilyası, tabloları, kocaman Venüs heykeli...bütün bunlar ansızın karşı konulmaz bir saygı,hatta neredeyse bir korku uyandırmıştı onlarda.Bu onların Rogojin’in arkasından salona yavaşyavaş küstah tavırlarla girmelerine engel olmadıkuşkusuz. Ama yumruklarına güvenen bay,“dilenci” ve gruptan birkaç kişi daha konuklarınarasında General Yepançin’i görünce ilk andaöylesine şaşırmışlardı ki, bir an geri çekilmeyi,bitişik odaya geçmeyi bile düşünecekolmuşlardı. Daha bir yürekli, rahat olanlarınarasında yalnızca Lebedev vardı. NeredeyseRogojin’in hemen yanında yürüyordu. Birmilyon dört yüz bin ruble nakit paranın, şimdide eldeki hazır yüz bin rublenin gerçekte nedemek olduğunu bilir gibiydi. Ama bu aradaşunu da belirtmek gerekir: Çokbilmiş Lebedevde dahil, güçlerinin sınırları, nereye kadaruzandığı, neleri yapıp neleri yapamayacaklarıkonusunda hepsinin kafası biraz karışıktı.Lebedev bazen istedikleri her şeyiyapabileceklerine yeminler edebilirdi; öteyandan bazen de ne olur ne olmaz diyerek, daha

çok yasaların insanları yüreklendiren, rahatlatanmaddelerini düşünmek ihtiyacını duyuyordu.Nastasya Filippovna’nın konuk salonuRogojin’in üzerinde, arkadaşlarının üzerindebıraktığı izlenimden değişik bir izlenimbırakmıştı. Kapının perdesi kalkıp da NastasyaFilippovna’yı gördüğü anda o sabah olduğugibi, geri kalan her şey yok olmuştu gözünde,hatta şimdi sabah olduğundan bile güçlüydü buduygusu. Ansızın bembeyaz kesildi yüzü, bir anduraladı; kalbinin duracak gibi çarptığı belliydi.Gözlerini ayırmadan, ürkek bir dalgınlıkla birkaçsaniye baktı Nastasya Filippovna’ya. Sonrabirden, kendini bilmiyormuş gibi neredeyseyalpalayarak masaya doğru yürüdü. Orayagiderken Ptitsın’ın sandalyesine takılmış, sessizAlman güzelinin göz kamaştırıcı mavi giysisinindantelli eteğine çamurlu kocaman çizmeleriylebasmıştı. Bayandan özür dilememiş, yaptığınınfarkına bile varmamıştı. Masaya varınca, salonagirerken iki eliyle önünde tuttuğu tuhaf bir şeyiüzerine bıraktı. On dört-on beş santimyüksekliğinde, on yedi-on sekiz santimuzunluğunda, Borsa Haberleri gazetesine sıkı

sıkı sarılı, kelle şekeri gibi sicimle iki kez çaprazyapılarak sıkı sıkı bağlanmış büyük bir pakettibu. Sonra kendisi için verilecek kararı bekliyorgibi bir şey söylemeden, kolları iki yana sarkık,beklemeye başladı. Boynundaki, üzerinde böcekbiçiminde pırlanta bir iğne olan açık yeşillikırmızılı, yepyeni ipek eşarbı, sağ elinin kirliparmağındaki kocaman pırlanta yüzüğüsaymazsak, giysisi sabahki gibiydi. Lebedevmasaya üç adım kala durdu. Ötekiler,söylediğimiz gibi arkadan yavaş yavaşgiriyorlardı salona. Nastasya Filippovna’nınhizmetçileri Katya ile Paşa koşup gelmiş,kapının kalkık örtüsünün arkasından büyük birşaşkınlık ve korku içinde neler olup bittiğinebakıyorlardı.Nastasya Filippovna meraklı, dikkatlibakışlarla Rogojin’i bir süre süzdükten sonra,bakışıyla “tuhaf şey”i göstererek sordu:— Nedir bu?Rogojin neredeyse fısıldayarak,— Yüz bin! dedi.

— Sözünüzü tuttunuz, vay canına! Şurayaoturun lütfen, işte şu sandalyeye. Sonra bir şeyanlatacağım size. Kimler var yanınızda?Sabahkiler mi yine? Neyse, gelip otursunlarbakalım. Şu sedire oturabilirler, şurada bir sedirdaha var. Alın size iki de koltuk... Ne o, oturmakistemiyorlar mı yoksa?Gerçekten de Rogojin’in adamlarından birkaçıutanmış, geri çekilip öteki odada oturmuş,beklemeye başlamıştı; birkaçı ise kalmış,Nastasya Filippovna’nın gösterdiği yerlere, amamasadan biraz uzağa, çoğunlukla duvardiplerine oturmuştu. Bazıları hâlâ gözebatmamaya çalışıyordu. Bazıları ise giderekdaha çok ve sanki daha hızla cesaretleniyorlardı.Rogojin Nastasya Filippovna’nın gösterdiğisandalyeye oturmuştu. Ama uzun süre oturmadıorada, hemen kalktı, bir daha da oturmadı.Yavaş yavaş çevresine bakınmaya, salondakimlerin olduğunu anlamaya başlamıştı.Gavrila’yı görünce kötü kötü gülümseyerek,kendi kendine “Vay!” diye mırıldandı. GeneralleAfanasiy İvanoviç’e çok rahat, hatta pek ilgisizbaktı. Ama Nastasya Filippovna’nın yanında

prensi görünce, büyük bir şaşkınlık içinde, burastlantıyı kendine açıklayamıyormuş gibigözlerini uzun süre alamadı ondan. Zamanzaman kendinde değilmiş gibi görünüyordu. Ogünün bütün telaşı, kargaşası yanında, songeceyi de trende geçirmiş ve iki gündür hemenhiç uyumamıştı.Nastasya Filippovna konuklarına dönüp,heyecanlı bir sabırsızlık içinde meydanokurcasına yüksek sesle,— Burada, bu kirli paketin içinde yüz binruble var baylar, dedi. Bu sabah deliler gibibağırarak akşama bana yüz bin rublegetireceğini söylemişti, ben de deminden berionu bekliyordum. Beni satın almak istedi. Onsekiz binden başladı, sonra birden kırk bineçıktı, sonra yüz bin dedi. Sözünü de tuttu! Öf,yüzü nasıl da bembeyaz oldu!.. SabahleyinGavrila’nın evinde oldu bütün bunlar:Gelecekteki ailemi, Gavrila’nın annesini ziyaretegitmiştim. Ama kız kardeşi yüzüme bakarak “Buutanmaz kadını kovmayacak mısınız buradan!”diye bağırdı, sonra tutup Gavrila’nın yüzüne

tükürdü. Yaman bir kız!General sitemli,— Nastasya Filippovna! dedi.İşin nereye varacağını yavaş yavaş anlamayabaşlamıştı.— Ne var general? Yakışıksız mı kaçtı? Cakasatmayı bırakalım artık! Bugüne kadar FransızTiyatrosu’nda locamda ulaşılmaz bir erdemörneği olarak oturdum, arkamdan koşanlardanbeş yıl bir yabani gibi kaçtım, gururla, olancatemizliğimle baktım çevreme, öylesine ilerigittim ki... İşte şimdi beş yıllık eldeğmemişliğimin karşılığı, biri gelip masanınüzerine yüz bin ruble attı. Belki arabası dakapıda beni bekliyordur. Yüz bin ruble değerbiçti bana! Gavrila, yanılmıyorsam hâlâkızıyorsun bana, öyle mi? Sahi, gerçektensokacak mıydın sen beni ailene? Rogojin’inNastasya Filippovna’sını? Biraz önce ne demiştiprens?Prens sesi titreyerek,

— Rogojin’in demedim ben, dedi. Rogojin’indeğilsiniz siz!Darya Alekseyevna sabredemedi.— Nastasya Filippovna, yeter anacığım, yetergüvercinim. Onlara katlanmak o kadar zorgelmeye başladıysa sana, ne diye bakıyorsunyüzlerine? Ortada yüz bin ruble bile olsa, böylebiriyle nasıl gidersin! Evet, çok para yüz binruble! O zaman sen de al yüz bin rubleyi, sonrayolcu et, gitsin... Böylelerine öyle yapmakgerekir. Ah senin yerinde ben olacaktım ki... neyapacağımı bilirdim!Darya Alekseyevna öfkelenmişti bile. Aslındaiyi yürekli, oldukça duygulu bir kadındı.Nastasya Filippovna gülümsedi.— Kızma Darya Alekseyevna, ben kızmadansöyledim bunu. Sitem ettiğimi mi sandın onayoksa? Doğrusu nereden aklıma esti de temiz biraileye katılmak istedim, aklım almıyor. Annesinigördüm, elini öptüm. Gavrila, senin evinde öylealaycı bir tavırla bilerek konuştum, işi nereye

kadar vardırabileceğini son bir kez daha görmekiçin yaptım bunu. Doğrusu çok şaşırttın beni.Çok şey bekliyordum senden, ama bu yaptığınıbeklemiyordum! Evlenmeye hazırlandığımız birsırada onun bana böyle bir inci hediyeetmesinden, benim bu hediyeyi almamdan sonrakabul edebilecek miydin beni? Ya Rogojin?Öyle ya, senin evinde, annenin, kız kardeşininönünde satın almaya kalkıştı beni, öyleyken senyine de bu akşam geldin buraya, benimleevlenmeyi düşünüyorsun, az kaldı kız kardeşinide getirecektin, öyle değil mi? Rogojin senin üçruble için Vasilyevski Adası’na dört ayaküzerinde gideceğini söylerken haklı mıydıyoksa?Rogojin birden alçak sesle, ama kendinden sonderece emin bir tavırla,— Gider, dedi.— Açlıktan ölecek durumda olsan hadi neyse,oysa dediklerine göre iyi de maaş alıyormuşsun!Üstelik bütün bunların, işin rezaletinin yanında,nefret ettiğiniz bir kadını alacaksınız evinize!..Benden nefret ediyorsun, biliyorum bunu! Evet,

artık inanıyorum, senin gibi biri para için insanbile keser! Evinizde para hırsı herkesin gözünüdöndürmüş, her şeyi parayla ölçüyorlar. Dahadünkü çocuk tefecilik etmeye hevesleniyor!Geçenlerde bir gazetede okudum, böyle birçocuk usturayı ipeğe güzelce sarmış, arkadanusulca yaklaşmış arkadaşına, koyun keser gibikesmiş gırtlağını. Ne utanmazsın sen! Benutanmazım, ama sen benden de utanmazsın. Okamelyacıdan ise söz etmiyorum artık...General gerçekten üzgün, ellerini çırparak,— Siz mi, siz mi söylüyorsunuz bunlarıNastasya Filippovna? dedi. Sizin gibi hassas,ince ruhlu biri mi söylüyor bunları? Nasılsöyleyebiliyorsunuz böyle bir şeyi? Nasıl böylekonuşabiliyorsunuz?Birden gülümsedi Nastasya Filippovna.— Şu anda sarhoşum general. Dağıtmakistiyorum biraz! Bugün benim günüm, bayramgünüm; uzun zamandır bekliyordum bu günü.Darya Alekseyevna, şu kamelyacıyı görüyormusun? İşte şu Monsieur aux camélias[18] orada

oturmuş, bize bakarak gülüyor...Totskiy ağırbaşlı bir tavırla karşılık verdi:— Gülmüyorum Nastasya Filippovna, büyükbir dikkatle sizi dinliyorum.— İşte bunun için beş yıl acı çektirdim ona,benden uzaklaşmasına izin vermedim! Değermiydi buna? Her şey her zaman nasıl olmasıgerekiyorsa öyledir... Ayrıca benim kendisinekarşı suçlu olduğumu düşünür: Eğitimimitamamlattı, kontesler gibi yaşattı beni, neparalar, ah ne büyük paralar harcadı benim için,daha köydeyken iyi bir koca adayı buldu bana,burada da Gavrila’yı... Ne dersin: Bu son beşyıldır ondan ayrı yaşıyorum, ama her zamanpara aldım ondan, hem bunun benim hakkımolduğunu düşünerek aldım! Sanırım aklımıyitirdim ben! Şimdi sen bana diyorsun ki, adamiğrenç biriyse, al bu yüz bin rubleyi, sonra dakov onu yanından, gitsin. Evet, iğrenç biri...Şimdiye kadar çoktan evlenirdim ben, hem deGavrila ile değil, ama bu da iğrenç bir şey olmazmıydı? Ne diye nefret içinde geçirdim bu beşyılımı? İster inan, ister inanma bundan dört yıl

önce, kimi zaman şu benim Afanasiyİvanoviç’le evlensem nasıl olur diyedüşündüğüm oluyordu. O zamanlar öfkemdendüşünüyordum öyle. Az şey mi düşünüyordumo zamanlar? Aslında benimle evlenmek zorundabırakabilirdim de onu! İnanır mısın, kendisi deçok istiyordu bunu. Yalan söylüyordu, oysa çokdüşkündü bana, dayanamıyordu. Neyse ki,Tanrı’ya şükürler olsun, sonra aklımı başımatopladım: Böylesine kin beslemek olur muydu?İşte o zaman birden tiksinmeye başladım ondan,öyle ki çok isteseydi bile evlenmezdim onunla.İşte ondan sonra tam beş yıl sağa sola cakasattım! Hayır, sokağa insem daha iyi olacak,oraya aidim çünkü! Ya Rogojin’le oynaşıpduracağım ya da yarın çamaşırcılık yapmayabaşlayacağım!.. Çünkü benim olan hiçbir şeyimyok. Her şeyini ona geri verip gideceğim, sonçaputunu da bırakacağım ona... Peki, öyle kimister beni, sor bakalım Gavrila’ya, alır mı beniöyle? Evet, Ferdışçenko bile almaz...Ferdışçenko sözünü kesti NastasyaFilippovna’nın:

— Ferdışçenko almaz belki NastasyaFilippovna... ama prens alır! Oturmuşağlıyorsunuz, oysa dönüp prense baksanıza!Deminden beri onu izliyorum...Nastasya Filippovna merakla dönüp baktıprense.— Doğru mu? diye sordu.— Doğru, diye fısıldadı prens.— Yani öyle, olduğum gibi, hiçbir şeyimolmadan mı?— Evet, Nastasya Filippovna. Alırım...General,— Buyurun size yeni bir hikâye! diyemırıldandı. Olacağı buydu!Prens, kendisine bakmayı sürdüren NastasyaFilippovna’nın yüzüne acıklı, ciddi, büyük biriçtenlikle bakıyordu.Nastasya Filippovna birden tekrar DaryaAlekseyevna’ya döndü,

— İşte bir tane daha! dedi. Elbette iyiyürekliliğinden yapıyor bunu. Tanıyorum onuçünkü. Kurtarıcımı, velinimetimi buldum işte!Bununla birlikte, belki de onun içinsöylenenler... yani şey olduğu... doğrudur...Peki, bir prens olarak Rogojin’inkini alacakkadar âşıksan, geçimini nasıl sağlayacaksın?..— Ben temiz olan sizi alacağım NastasyaFilippovna, dedi prens, Rogojin’inkini değil.— Yani o temiz olan ben miyim?— Evet, siz.— Sizin o dediğiniz... romanlarda olur! Eskiuydurma hikâyelerdir onlar canım. Amaakıllandı artık insanlar, böyle saçmalıklargeçmişte kaldı! Ağzın süt kokuyor daha,evlenmek kim, sen kimsin...Prens ayağa kalktı, ürkek, titrek bir sesle, amaaynı zamanda kendinden emin bir tavırla,— Ben bir şey bilmiyorum NastasyaFilippovna, bir şey görmedim, çok haklısınız,ama ben... öyle düşünüyorum ki, evlenirsek ben

size değil, siz bana onur vereceksiniz. Ben birhiçim, oysa siz çok acı çektiniz ve böyle bircehennemin içinden tertemiz çıktınız. Bu çokbüyük bir şey! Ne için utanç duyuyor,Rogojin’le gitmek istiyorsunuz? Bir nöbet busizinki... Bay Totskiy’e yetmiş beş bin rubleyigeri verdiniz, ayrıca her şeyinizi bırakıpgideceğinizi söylüyorsunuz, burada hiçkimsenin yapabileceği şey değil bu. Ben sizi...Nastasya Filippovna... seviyorum. Sizin içinölürüm Nastasya Filippovna. Sizin için kimseninkötü söz söylemesine izin vermem NastasyaFilippovna... Yoksul olursak, çalışırım NastasyaFilippovna...Prensin son söylediklerine Ferdışçenko ileLebedev’in kıs kıs güldükleri duyuldu. Generalbile büyük bir can sıkıntısıyla homurdanmıştı.Ptitsın ile Totskiy gülümsemeden edememişlerdi,ama öfkeli bir gülümsemeydi onlarınki. Gerikalan herkesin ise şaşkınlıktan ağzı açıkkalmıştı.Prens yine o ürkek, çekingen tavrıyla sürdürdükonuşmasını:

— Ama belki de yoksul değil, çok zenginolacağız. Aslında kesin bilmiyorum, ne yazık kibugün bütün gün hâlâ bir şey öğrenebilmişdeğilim... İsviçre’deyken Salazkin adındabirinden bir mektup aldım. Çok büyük birmirasın sahibi olabileceğimi yazıyordu. İşteburada o mektup...Prens gerçekten de bir mektup çıkardıcebinden.General,— Evet, yanılmıyorsam sayıklıyor, diyemırıldandı. Tam bir tımarhaneye döndü burası!Arkasından birkaç saniye süren bir sessizlikoldu.Ptitsın,— Galiba Salazkin’den bir mektup aldığınızısöylediniz prens? diye sordu. Çok tanınmışbiridir Salazkin. İş takibi konusunda da ünlüdür.Mektubu yazan gerçekten Salazkin ise büyük birmirasa konacağınıza inanabilirsiniz. Neyse ki elyazısını tanıyorum, geçenlerde bir işim oldu

onunla çünkü... Bakmama izin verirseniz belkibir şey söyleyebilirim size.Prens bir şey söylemeden, eli titreyerek uzattıPtitsın’a mektubu.General, herkesin yüzüne aklını yitirmiş gibibakarak karıştı söze:— Neymiş, ne oluyor? Miras mı?Herkes mektubu okuyan Ptitsın’a bakıyordu.Genel merak yeni, olağanüstü bir itici güçkazanmıştı. Ferdışçenko oturduğu yerdeduramıyordu. Rogojin şaşkındı, büyük birhuzursuzluk içinde bir prense, bir Ptitsın’abakıyordu. Darya Alekseyevna diken üzerindeoturuyormuş gibi sabırsız bekliyordu. Lebedevbile sabırsızdı. Oturduğu köşeden kalkıp gelmiş,Ptitsın’ın arkasında iki büklüm eğilmiş,omzunun üzerinden, kafasına her an bir odununindirileceğinden korkan bir insanıntedirginliğiyle mektuba bakıyordu.

XVIPtitsın bir süre sonra mektubu katlayıp prenseverirken,— Evet, dedi. Teyzenizin son derece açıkvasiyetnamesi gereği, sıkıntısız bir şekilde çokbüyük bir servet sahibi olacaksınız.General tabancayla ateş edilmiş gibi gürledibirden:— Olamaz!Herkesin ağzı tekrar açık kalmıştı.Ptitsın, özellikle İvan Fyodoroviç’eanlatıyormuş gibi, beş ay önce prensin hiçtanımadığı, iflas edip yoksulluk içinde ölmüş,Papuşin adında Moskovalı üçüncü sınıf birtüccarın kızı olan teyzesinin, annesinin özablasının öldüğünü anlattı. Ama bu Papuşin’inyine kısa bir süre önce ölmüş ağabeyizenginliğiyle ünlü bir tüccarmış. Bu tüccarın ikioğlu varmış, onlar da bundan bir yıl önceneredeyse bir ay içinde birbiri ardına ölmüşler.