Budala-Fyodor Mihailoviç Dostoyevski

Yaşlı adam iki oğlunun ölümünden öylesineetkilenmiş ki, kısa bir süre sonra o da hastalanıpölmüş. Zaten dulmuş adamcağız ve son dereceyoksul, başka birinin evinde sığıntı yaşayan özyeğeninden, yani prensin teyzesinden başkakimi kimsesi, bir varisi yokmuş. Mirasa sahipolduğunda siroz hastasıymış kadıncağız, ölmeküzereymiş. Salazkin’le anlaşıp hemen prensiaratmaya başlamış, bu arada bir de vasiyetnamehazırlatmış. Anlaşıldığı kadarıyla prens de,İsviçre’de yanında kaldığı doktor da resmiyazıyı beklemeyi veya olayın doğruluğunuaraştırmaya gerek görmemişler ve prens,Salazkin’in mektubu cebinde, yurda dönmüş...Ptitsın prense dönüp ekledi:— Yalnızca bütün bu anlattıklarımın veSalazkin’in bu işinizin yasallığı ve kesinliğikonusunda yazdıklarının tartışmasız gerçekolduğunu söyleyebilirim size. Bu parayıcebinizde bilin. Kutluyorum sizi prens! Aşağıyukarı bir buçuk milyon alırsınız, belki daha dafazla... Çünkü çok zengin bir tüccardı Papuşin.Ferdışçenko haykırdı:

— Vay be, Prens Mışkinler’in son temsilcisinebak sen!Lebedev sarhoş bir sesle,— Yaşa! diye bağırdı.General şaşkınlığından ne diyeceğinibilemiyordu.— Ben de bu sabah zavallıcık diyerek yirmibeş ruble sıkıştırmıştım eline, dedi. Ha-ha-ha! Bukadarı da olmaz yani! Neyse, kutlarım, kutlarım!Yerinden kalkıp prensin yanına gitti, kucakladıonu. Generali ötekiler izledi. Kapının perdesininarkasına çekilmiş olanlar bile konuk salonunadönmeye başlamıştı. Uğultuyu andırankonuşmalar, haykırışlar, hatta şampanya istekleriduyuldu. Salonda bir dalgalanma, kargaşa oldu.Bir an için Nastasya Filippovna’yı, burada onuniçin toplandıklarını bile unutur gibi olmuşlardı.Ama çok geçmeden, bir anda herkes onun birazönce Nastasya Filippovna’ya evlenme teklifindebulunduğunu hatırladı... Durum şimdi öncekineoranla üç kat daha çılgınca ve olağandışı

görünüyordu. Büyük bir şaşkınlık içinde olanTotskiy omuzlarını kaldırmış, öylece duruyordu.Yalnızca o oturuyordu yerinde, onun dışındaherkes masanın çevresinde toplanmıştı. Dahasonra herkesin anlattığına göre, NastasyaFilippovna o anda kaybetmişti kendini. Yerindeoturmayı sürdürüyordu. Ne olup bittiğinianlamadan, ama anlamaya büyük çabaharcıyormuş gibi tuhaf, şaşkınlık dolu bakışlarlaherkesin yüzüne bir süre baktı. Sonra birdenprense döndü ve gözdağı verircesine kaşlarınıçattı, dikkatle baktı yüzüne. Ama yalnızca bir ansürdü bu. Belki de bütün bunlar şaka gibigelmişti ona. Ama prensin yüzünün görünümübir anda kendine getirdi onu. Şöyle bir düşündü,sonra neye gülümsediğini bilemeden tekrargülümsedi...Alay ediyormuş gibi mırıldandı kendi kendine:— Demek prenses olacağım! (Farkındaolmadan gözü Darya Alekseyevna’ya ilişincegülümseyerek ekledi:) Hiç beklenmedik birçözüm oldu bu... ben... benim hiç beklemediğimbir şeydi bu... Ne diye ayakta duruyorsunuz

baylar, oturun lütfen, kutlayın prensle beni! Birişampanya istemişti galiba. Ferdışçenko gidinsöyleyin, şampanya getirsinler. (Birden kapıdadikilen hizmetçi kızlarını gördü.) Katya, Paşa...buraya gelin, evleniyorum ben, duydunuz mu?Prensle evleniyorum. Bir buçuk milyon rublesiolan Prens Mışkin beni alıyor!Olanlara çok duygulanan Darya Alekseyevna,— Tanrı yardımcınız olsun anacığım, zamanıgelmişti! diye haykırdı. Sakın kaçırmayın bufırsatı!Nastasya Filippovna,— Gel yanıma otur prens, dedi. İşte böyle, bakşarap da geldi... Hadi baylar, kutlayın bizi!— Yaşasın! diye haykıranlar oldu.Birçok kişi şarap şişelerinin başına toplandı.Bu arada Rogojin’in adamları da... Daha çokonlar bağırıyordu, bağırmaya da hazırdılar; amaolayların ve durumun tuhaflığına karşın, işlerindeğişeceğini birçoğu hissediyordu. Ötekikonuklar şaşkın, kuşku içinde bekliyordu. Çoğu

bu durumun son derece olağan olduğunu,azımsanmayacak sayıda prensin Çingeneobalarından kızlarla bile evlendiğinifısıldaşıyorlardı aralarında. Rogojin ayaktadikiliyor, dudaklarında kıpırtısız birgülümsemeyle olan biteni izliyordu.General, prense yandan yaklaşıp yenindençekiştirerek dehşet içinde fısıldadı kulağına:— Prens, dostum, kendine gel!Bunu fark edince Nastasya Filippovnakahkahalarla gülmeye başladı.— Yoo general! Şu anda ben de bir prensesim,duydunuz mu? Bana söz söyletmez prens!Afanasiy İvanoviç, siz de kutlayın beni! Artıkkarınızla her yerde yan yana oturacağım. Nedersiniz, bir kadının böyle bir kocasının olmasıçok yararlı değil midir? Bir buçuk milyonu var,hem prens, hem de söylediklerine göre birbudala... Daha ne olsun? Gerçek yaşam şimdibaşlıyor işte! Geç kaldın Rogojin! Al götürpaketini, ben prens-le evleneceğim, senden dezenginim artık!

Ama anlamıştı durumu Rogojin. Yüzündebüyük bir acı ifadesi vardı. Ellerini çırptı, derinbir inilti koptu göğsünden.— Vazgeç! diye bağırdı prense.Salonda gülüşenler oldu.Darya Alekseyevna mağrur bir tavırla,— Senin için mi vazgeçecek? diye atıldı. Kabaköylü... masanın üzerine attın parayı... Prensevlenmek istiyor onunla, sense rezalet çıkarmakiçin gelmişsin buraya!— Ben de evlenmek istiyorum NastasyaFilippovna’yla! Hemen şimdi, şu andaevlenirim! Her şeyimi vereceğim...Darya Alekseyevna öfkeli,— Pis sarhoş! diye bağırdı. Meyhanedengeldiğin belli! Hemen kapı dışarı etmeli seniburadan!Gülüşmeler daha da arttı.Nastasya Filippovna prense döndü.

— Duyuyor musun prens, dedi, bir köylünişanlını satın almaya çalışıyor.— Şu anda sarhoş, dedi prens. Sizi de çokseviyor.— Peki, ileride nişanlının az kalsın Rogojin’legidecek olduğunu hatırladıkça utanmayacakmısın?— O zaman bunalım geçiriyordunuz, şimdi debunalım geçiriyorsunuz, kendinizde değilsiniz.— Peki, ileride sana karının bir zamanlarTotskiy’in kapatması olduğunu söylediklerindeutanmayacak mısın?— Hayır, utanmayacağım... Totskiy’in yanındakendi isteğinizle kalmıyordunuz.— Yani hiçbir zaman başıma kakmayacakmısın bunları?— Hiçbir zaman kakmayacağım.— Dikkat et, asla ömür boyu sürecek bir sözverme!

Prens, Nastasya Filippovna’ya acıyormuş gibi,alçak sesle,— Nastasya Filippovna, dedi, demin söyledimsize, teklifimi kabul etmeniz sizin için değil,benim için bir onurdur. Ben bunu söylediğimdegülümsemiştiniz, salonda herkesin güldüğünü deduymuştum. Belki pek komik bir biçimdesöylemiştim bunu, kendim de komiktim o anda,ama öyle sanıyorum ki ben... onurun ne demekolduğunu biliyorum, gerçeği söylediğimden deeminim. Demin mahvetmek istiyordunuzkendinizi, hem de dönüşü olamayacak biçimde.Ondan sonra da bir daha affedemeyecektinizkendinizi. Üstelik hiçbir suçunuz yokken.Hayatınızı henüz tümden mahvetmiş değilsiniz.Rogojin’in size gelmesinin, GavrilaArdalionoviç’in sizi aldatmak istemiş olmasınınne anlamı olabilir? Neden hep bunlardan sözediyorsunuz? Sizin yapmış olduğunuzu çok kişiyapmış olabilir, tekrar söylüyorum size,Rogojin’le gitmeyi düşündüğünüzde aklınızbaşınızda değildi, o anda bunalımgeçiriyordunuz. Şimdi de kendinizde değilsiniz.Gidip yatsanız çok iyi edersiniz. Yarın

Rogojin’in yanında kalmaktansa çamaşıryıkamaya gidersiniz... Çünkü siz onurlu birinsansınız Nastasya Filippovna, ama sanırım okadar şanssızsınız ki, gerçekten suçluolduğunuzu düşünüyorsunuz. Yakındanilgilenmek gerekiyor sizinle NastasyaFilippovna. Ben ilgileneceğim sizinle. Resminizigördüm bugün, yüzünüz hiç yabancı gelmedibana. Sanki çağırıyordunuz beni... Ben... ben...ömrümün sonuna kadar saygı duyacağım sizeNastasya Filippovna...Prens, bunları insanların önünde söylediğinibirden hatırlamış gibi kızararak sustu.Ptitsın utanmış gibi başını önüne eğmiş, yerebakıyordu. Totskiy şöyle geçiriyordu içinden:“Budala olmasına budala, ama bir şey eldeetmenin en iyi yolunun karşısındakinipohpohlamak olduğunu çok iyi biliyor; çokilginç biri!” Prens bu arada Gavrila’nın köşedenkendisine dikilmiş, onu yakıp kül etmek istergibi kıvılcımlar saçan bakışını da fark etmişti.Duygulanan Darya Alekseyevna,

— Ne iyi bir insan! dedi.General,— Eğitimli, ama mahvolmuş biri! diyemırıldandı.Totskiy, kimse fark etmeden çıkıp gitmek içinşapkasını aldı, kalkmaya hazırlandı. Birlikteçıkmak için generalle bakıştılar.Nastasya Filippovna,— Teşekkür ederim prens, dedi, şimdiye kadarhiç kimse böyle konuşmadı benimle. Heppazarlık ettiler benim için, doğru dürüst kimseevlenmek istemedi benimle. Duydunuz mu,Afanasiy İvanoviç? Prensin söyledikleri üzerinene düşünüyorsunuz? Neredeyse yakışıksız, değilmi?.. Rogojin! Hemen gitme sen! Farkındayım,gitmeye niyetin yok zaten. Belki de seninlegelirim. Nereye götürmeyi düşünüyordun beni?Lebedev seslendi oturduğu köşeden:— Yekateringof’a.Rogojin ürperdi, kulaklarına inanamıyormuş

gibi gözleri yuvalarından uğramış, bakınıyordu.Başına korkunç bir darbe yemiş, sersemlemiştisanki.Dehşete kapılan Darya Alekseyevna,— Ne oluyorsun anacığım, ne oluyorsun? diyehaykırdı. Gerçekten de bunalım geçiriyorsunsen! Aklını mı yitirdin?Nastasya Filippovna bir kahkaha atıp kalktısedirden.— Ciddi mi söylüyorum sandın? dedi. Ağzı sütkokan böyle bir çocuğun hayatını nasılmahvedebilirim? Afanasiy İvanoviç’e yakışır birşey bu: Çocukları o sever! Hadi gidiyoruzRogojin! Paketini hazırla! Evlenmek isteyipistememen önemli değil, parayı ver sen yeter!Belki evlenmem seninle. Evlendiğimizde paketsende mi kalacak sanıyorsun? Yanılıyorsun! Benyüzsüzün tekiyimdir! Totskiy’in metresiydimben... Prens! Şimdi sana Nastasya Filippovnadeğil, Aglaya Yepançina gerek. YoksaFerdışçenko diline dolar seni! Senin bundankorkun yok, ama ben seni mahvetmekten, sonra

bunu başıma kakmandan korkarım! Senionurlandıracağımı söylüyorsun. Totskiy çok iyibilir bunu... Sana gelince Gavrila, AglayaYepançina’yı da kaçırdın, biliyor musun?Onunla pazarlığa girmeseydin, kesin evlenirdiseninle! Siz erkekler hep bu hatayı yapıyorsunuzişte: Ya namussuz kadınlarla düşüpkalkmalısınız ya da namuslularla, birini seçmeli!Yoksa muhakkak karıştırırsın işleri... Bakıngeneral nasıl ağzını açmış, dinliyor...General omuzlarını kaldırmış,— Felaket bu felaket! diyordu.O da kalkmıştı sedirden. Şimdi herkes yineayaktaydı. Nastasya Filippovna çıldırmış gibiydi.Prens elini kolunu sallayarak inledi:— Olamaz!— Olamaz mı diyorsun? Belki ben degururluyumdur, utanmazın hiçbir şeye ihtiyacıolmaz! Demin kusursuz olduğumu söylüyordun.Doğrusu çok hoş bir kusursuzluk benimki, sırfövünmek için milyonları da, prensesliği de

elimin tersiyle ittiriyor bana! Bundan sonra nasılkarın olabilirim senin? Afanasiy İvanoviç,milyonları bile camdan fırlatıp atıyorum işte!Nasıl oldu da o yetmiş beş bininizin hatırı içinGavrila’yla evlenebileceğimi düşündünüz?Yetmiş beş bin rubleniz alın sizin olsun Afanasiyİvanoviç (yüz bin bile veremediniz, Rogojin çokgerilerde bıraktı sizi!); Gavrila’ya gelince, onuben avutacağım... Bir fikir geldi aklıma. Şimdibiraz gezip tozmak, eğlenmek istiyorum.Sokakların kadınıyım ben çünkü! On yıldırzindanda yaşadım. Şimdi mutlu olacağım! Neduruyorsun Rogojin? Hadi hazırlan, gidiyoruz!Rogojin sevinçten çıldırmış gibi,— Gidelim! diye böğürdü. Hey, çocuklar...hemen şarap içeceğiz... şarap! Oh be!..— Şarap çok olsun! Sarhoş olmak istiyorum!Müzik de olacak mı?— Olacak, olacak! (Rogojin DaryaAlekseyevna’nın Nastasya Filippovna’nınyanına gelmekte olduğunu görünce çıldırmışgibi bağırdı:) Yaklaşma ona, uzak dur! Benimdir

o! Her şeyiyle benim! Kraliçem! Bu iş buradabiter!Sevincinden tıkanacak gibi oluyordu: NastasyaFilippovna’nın çevresinde dönüp duruyor,herkese “Yaklaşma!” diye bağırıyordu.Adamları konuk salonuna doluşmuştu. Kimiiçiyor, kimi kahkahalar atıyordu. Hepsi sonderece neşeli, rahattı. Ferdışçenko usul usul,aralarına katılmanın yollarını aramayabaşlamıştı. Totskiy ile general bir an önceoradan kaçmak için yine ayaklanmışlardı.Gavrila’nın da şapkası elindeydi, amakarşısındaki sahneden ayrılamıyor gibi, bir şeysöylemeden olduğu yerde dikiliyor olanlarıizliyordu.— Yaklaşma! diye bağırıyordu Rogojin.Nastasya Filippovna onun böyle bağırmasınakahkahalarla gülerken şöyle diyordu:— Ne diye böğürüp duruyorsun öyle! Hâlâbenim evimdesin, istersem tekme tokat dışarıatarım seni... Henüz parayı almadım, bak, oradaduruyor. Buraya ver o paketi, olduğu gibi ver!

Yüz bin ruble mi var şimdi bu paketin içinde?Of, ne iğrenç! Ne oluyorsun DaryaAlekseyevna? (Başıyla prensi gösterdi.) Evlenipde perişan mı etseydim onu? Evlenmek kim, okim? Daha ağzı süt kokuyor... Bak, generaldadılık edecek ona şimdi. Görüyor musun nasılilgileniyor onunla! Görüyor musun prens,nişanlın parayı aldı, çünkü kötü bir kadın, bir deevlenecektin onunla! Ne o, ağlıyor musunyoksa? Çok mu üzüldün? Hadi, sen de gülbenim gibi (iki iri gözyaşı damlası belirmiştiNastasya Filippovna’nın yanaklarında). Zamanabırak, zamanla her şey unutulur! Sonraakıllanmaktansa şimdi akıllı olmak daha iyidir...Neden hep ağlıyorsunuz? Katya da ağlıyor!Neyin var Katyacığım, güzelim? Paşa’yla sanaçok şey bırakıyorum. Her şeyi hazırladım...Şimdilik hoşça kalın! Senin gibi temiz bir kızıkendime, ahlaksız bir kadına hizmet etmekzorunda bıraktım... Evet prens, inan böylesidaha iyi oldu, sonra küçük görmeyebaşlayacaktın beni, mutlu olamazdık! Yeminetmeye kalkışma, inanmam! Hem ne kadaraptalca olurdu bu!.. Evet, iyisi mi güzel güzel

vedalaşalım. Çünkü ben de bir hayalperestim,işler kötü olurdu!.. Ben de seninle ilgili hayallerkurmadım mı sanıyorsun? Haklısın, daha köyde,onun evinde yapayalnız, tek başıma yaşarkenbeş yıl hep hayal kurdum. Düşünüyordum,düşünüyordum, sonra hayal dünyasınadalıyordum. Hep senin gibi iyi yürekli, dürüst,temiz, hoş, ayrıca biraz aptal, birden gelip bana“Siz masumsunuz Nastasya Filippovna,taparcasına seviyorum sizi!” diyecek biriningelmesini bekliyordum. Öylesine bırakıyordumki kendimi hayallere, aklımı yitirecek gibioluyordum... Sonra gele gele şu karşındagördüğün adam geliyordu yılda bir kez, iki aykalıyor, onurumla oynuyor, bana yapmadığınıbırakmıyor, ödemesini yapıyor, ahlaksızcadavranışlarda bulunuyor ve çekip gidiyordu...Binlerce kez atmak istedim kendimi gölete, amaöylesine aşağılıktım ki, cesaret edemedim, oysaşimdi... Rogojin, hazır mısın?— Hazırım! Yaklaşmayın!Bağıranlar oldu:— Hazırız!

— Çıngıraklı troykalar bekliyor!Nastasya Filippovna paketi eline aldı.— Gavrila, bir şey geldi aklıma:Ödüllendirmek istiyorum seni, neden her şeyikaybedesin? Rogojin, onun üç ruble içinVasilyevski’ye sürünerek gideceğinisöylemiştin, değil mi?— Evet!— Tamam, şimdi beni dinle Gavrila, son birkez daha bakmak istiyorum nasıl bir ruhunolduğuna. Üç aydır çok eziyet ettin bana, şimdisıra bende. Elimdeki şu paketi görüyor musun?Yüz bin ruble var içinde! Şimdi herkesin,tanıkların önünde şömineye, ateşin içineatacağım bu paketi! Paketi ateş sarınca elinişömineye sokup alacaksın, ama eldivensizolarak, çıplak elle... kollarını da sıvayacaksın.Paketi alırsan içindeki yüz bin ruble seninolacak, tam yüz bin ruble! Birazcık yanacakparmakların o kadar, ama düşünebiliyor musun,yüz bin ruble senin olacak! Hemen yakalayıpalıvereceksin paketi ateşin içinden! Sen benim

param için elini ateşe sokarken, ben de seninruhunu seyredeceğim keyifle. Herkes tanık,ateşten alırsan paket senin olacak! Almazsan,yanıp kül olacak, kimsenin onu oradan almasınaizin vermeyeceğim. Geri çekilin! Herkes geriçekilsin! Benim param bu! Bir gece karşılığındaRogojin’den aldım onu! Benim bu para, değil miRogojin?— Senin canım! Senin kraliçem!— Duydunuz mu? Hepiniz geri çekilin, nedersem o olacak. Kimse engel olmayakalkışmasın! Ferdışçenko, ateşi canlandırın!Sersemlemiş gibiydi Ferdışçenko.— Elim varmıyor Nastasya Filippovna! diyekarşılık verdi.— Eh! diye haykırdı Nastasya Filippovna.Maşayı kaptı, tüten iki odunu çevirdi, ateşparladı, paketi alevlerin arasına attı.Her yandan çığlıklar yükseldi. Haç çıkaranlarbile olmuştu.

— Aklını yitirdi! Aklını yitirdi! diye bağıranlarvardı.General, Ptitsın’a fısıldadı:— Ne dersiniz, bağlasak mı onu? Ya da şeyegöndersek... Aklını yitirdiği belli, evet, bencekesin aklını yitirdi, ne dersiniz? Aklını yitirmedimi?Ptitsın (yüzü çarşaf gibi bembeyazdı,titriyordu, alevler arasındaki paketten gözünüayıracak gücü yoktu),— Hayır, hayır, aklını yitirmiş falan değil, diyemırıldandı.General, Totskiy’e ısrarla şöyle diyordu:— Galiba aklını yitirdi, değil mi? Sizce de öyledeğil mi?Afanasiy İvanoviç’in yüzünde de renkkalmamıştı.— Söyledim size, diyordu, renkli bir kişiliğivar bu kadının.

— Öyle ama yüz bin ruble var ortada!..Haykıranlar vardı:— Aman Tanrım! Aman Tanrım!Herkes şöminenin önünde toplanmıştı. Herkesdaha yakından görmek için öne geçmeyeçalışıyor, haykırıyordu... Öndekilerin başlarınınüzerinden bakmak için sandalyelere çıkanlar bilevardı. Darya Alekseyevna öteki odaya koşmuş,Katya ile Paşa’ya korku içinde mırıldanarak birşeyler anlatıyordu. Alman güzeli çoktan kaçıpgitmişti.Lebedev, Nastasya Filippovna’nın önündeyere diz çökmüş, kollarını uzatarak şömineyigösteriyor,— Anacığım! Kraliçem! Tanrıçam! diyeinliyordu. Yüz bin bu, dile kolay! Tam yüz bin!Gözlerimle gördüm, benim yanımda yaptılar opaketi! Anacığım! Merhamet et! Söyle,şöminenin içine gireyim. Olduğum gibi gireyim,şu kır saçlı başımı sokayım alevlerin içine! Evdekötürüm, hasta bir karım var, ayrıca on üç de

çocuk... hepsi kimsesiz, babalarını geçen haftatoprağa verdim, hepsi aç... Nastasya Filippovna!Dönüp şömineye doğru gidecek oldu.Nastasya Filippovna onu iterek bağırdı:— Sakın! Hepiniz geri çekilin! Gavrila, nebekliyorsun? Utanma, hadi! Öne geç! Bu seninkısmetin!Ne var ki o gün ve o akşam çok fazla sıkıntıçeken Gavrila bu beklenmedik son sınava hazırdeğildi. İkisinin arasındaki kalabalık iki yanaaçıldı ve Gavrila üç adım ötesindeki NastasyaFilippovna ile karşı karşıya kaldı. NastasyaFilippovna şöminenin hemen önünde ayaktaduruyor, kor gibi yanan gözlerini Gavrila’yadikmiş, bekliyordu. Gavrila’nın üzerinde frakvardı. Şapkası, eldivenleri elindeydi. NastasyaFilippovna’nın karşısında, bir şey söylemeden,kollarını kavuşturmuş, kıpırdamadan duruyor,ateşe bakıyordu. Çarşaf gibi bembeyaz yüzündeçılgın bir gülümseme dolaşıyordu. Evet, ateşten,paketi yavaş yavaş sarmakta olan ateştengözlerini ayıramıyordu. Ama o anda yeni bir

duygu dolmaktaydı sanki ruhuna. Bu işkenceyesonuna kadar dayanmaya kararlı gibiydi.Yerinden kıpırdamıyordu. Birkaç dakika sonraherkes onun paketi ateşten almayacağınıanlamıştı.Nastasya Filippovna seslendi ona:— Hey, paralar yanıyor! Dalga geçeceklerseninle! Sonra asacaksın kendini, ciddisöylüyorum!İki odunun arasında başlangıçta parlayan ateşpaket içine atılınca önce sönecek gibi olmuştu.Ama şimdi alttaki odunun bir ucundan küçük,mavi bir alev yavaştan canlanmaya başlamıştı.Sonra ince, uzun bir alev uzanıp, paketi biryanından yalamaya başladı. Daha sonraköşelerden üste çıkmaya başladı, birdentutuşturdu kâğıdı ve parlak bir ateş sardı paketi.Herkes “Ah!” diye bir çığlık attı.— Anacığım! diye haykırdı Lebedev.Tekrar öne atıldı. Ama Rogojin tutup geri çektionu.

Rogojin ateşten bakışını ayırmadan dikiliyorduNastasya Filippovna’nın yanında. Kendindedeğildi sanki, mutluluktan uçuyordu.Durmadan çevresindekilere (kim olursa)dönüyor, şöyle diyordu:— Kraliçe dediğin böyle olur işte! (Kendinibilmeden haykırıyordu:) Biz böyleyiz işte!İçinizden kim yapabilir böyle bir şeyi, ha?Prens olanları kederli, sessiz izliyordu.Ferdışçenko,— İzin verin, dişlerimle bir binlik çekip alayımpaketten, diyecek oldu.En arkada duran yumrukları güçlü bay büyükbir umutsuzluk içinde dişlerini gıcırdatarak,— Bunu ben de yaparım! diye seslendi.(Alevlerin paketi sardığını görünce haykırdı:)Lanet olsun! Yanıyor, hepsi yanıyor!Herkes şömineye doğru atılarak bir ağızdanbağırdı:

— Yanıyor! Yanıyor!— Gavrila, sallanma, son kez söylüyorum!Ferdışçenko deli gibi Gavrila’nın yanına koşupkolundan çekeleyerek,— Hadi, koş! diye bağırdı. Durmasana beadam! Görmüyor musun, yanıyor paralar! Ah,kah-ro-la-sı!Gavrila hızla itti Ferdışçenko’yu, dönüp kapıyayürüdü. Ama daha iki adım atmıştı ki sendeledi,yere yığıldı.— Bayıldı! diye bağırmaya başladı herkes.Lebedev,— Anacığım, paralar yanıyor! diye inledi.Her yandan çığlıklar yükseliyordu:— Boşu boşuna yanıp gidecek paralar!Nastasya Filippovna,— Katya, Paşa, su getirin ona, çabuk ispirtogetirin! diye bağırdı.

Maşayı kaptı, paketi aldı ateşten. Paketin dışıyanmış, tütüyordu. Ama içine bir şey olmadığıbelliydi. Paket üç kat gazeteye sarılı olduğu içinparalar sağlamdı. Herkes derin bir soluk almıştı.Lebedev pek duygulu,— Yalnızca bir tek binlik zarar görmüş, hepsio kadar, dedi.Nastasya Filippovna paketi Gavrila’nın önünebırakırken,— Hepsi onun! Paketteki paranın hepsi onun!Duyuyor musunuz baylar! diyordu, hepsi onun!Elini sokmadı ateşe, ama yine de kazandı!Demek gururu para hırsına üstün geldi. Neyse,önemli değil, şimdi gelir kendine! Yoksa belkide adam keserdi... Bakın, geliyor kendine.General, İvan Petroviç, Darya Alekseyevna,Katya, Paşa, Rogojin, duydunuz mu? Paketonundur, Gavrila’nın. Ödül olarak olduğu gibiona veriyorum bu paketi... Ne olduysa oldu!Söylersiniz ona. Burada, başucunda dursunpaket... Rogojin, marş marş! Hoşça kal prens,hayatımda ilk kez bir insanla karşılaştım! Hoşça

kal Afanasiy İvanoviç, merci!Rogojin’in adamları bağırıp çağırarak, naralaratarak odalardan hep birlikte geçip Rogojin ileNastasya Filippovna’nın arkasından kapıyayöneldi. Hizmetçi kızlar Nastasya Filippovna’nınkürkünü salona kadar getirmişti. Aşçı kadınMarfa da koşarak gelmişti mutfaktan. NastasyaFilippovna hepsini tek tek öptü.Ağlayarak hanımlarının elini öperken şöylediyorlardı hizmetçi kızlar:— Temelli mi bırakıyorsun bizi anacığımız?Nereye gidiyorsunuz? Hem de doğumgününüzde, böyle bir günde!— Sokağa gidiyorum Katya, benim yerimorası... ya da çamaşırcılık yapacağım! Afanasiyİvanoviç’le yeter artık!.. Selamımı söyleyinkendisine, beni de kötü anmayın...Prens birden sokak kapısına çıkmak için koştu.Orada herkes kapının önünde bekleyençıngıraklı dört troykaya yerleşmekteydi. Generaldaha merdivende yetişti prensin arkasından,

koluna yapışıp,— Ne oluyorsun prens, kendine gel! dedi.Bırak gitsin! Nasıl bir kadın olduğunu gördün!Bir baba gibi söylüyorum bunu sana...Prens durup şöyle bir baktı generalin yüzüneve tek sözcük söylemeden kolunu çekipkurtardı, merdivenlerden aşağı koştu.Troykaların az önce hareket ettiği dış kapınınönünde general, prensin sokaktan ilk geçenarabayı durdurduğunu, arabacıya“Yekateringof’a, şu troykaları izle” diyebağırdığını duydu. Sonra generalin cins bir kır atkoşulu arabası geldi, onu yeni umutlarıyla,hesaplarıyla, (yanına almayı ihmal etmediği) incikolyesiyle evine götürdü. Hesapları arasında ikikez Nastasya Filippovna’nın albenili hayaligörünmüştü ona... Göğüs geçirmişti general:— Çok yazık! Gerçekten yazık! Mahvettikendini! Deli kadın!.. Evet, prense gerekli olanNastasya Filippovna değil artık...Nastasya Filippovna’nın konuklarından biraz

yürümeyi yeğleyen iki kişinin arasında ahlakdersi içeren şöyle birkaç sözcük geçmişti. İvanPetroviç Ptitsın şöyle diyordu:— Biliyor musunuz Afanasiy İvanoviç,dediklerine göre, Japonlar böyle durumlardaşöyle yaparlarmış: Küçük düşürülen kişikendisini küçük düşüren kişinin karşısınaçıkarmış, şöyle dermiş ona: “Beni küçükdüşürdün, bunun için ben de geldim, banayaptığına karşılık senin gözünün önündeharakiri yapacağım.” Ve sonra kendisini küçükdüşüren kişinin önünde gerçekten de karnınıdeşermiş, canına kıyarmış; bu yaptığından,intikamını almış gibi belki de sonsuz bir hazduyarmış. Çok değişik insanlar var şu dünyadaAfanasiy İvanoviç!Gülümseyerek karşılık verdi Afanasiyİvanoviç:— Burada da aynı şeyin olduğunu mudüşünüyorsunuz? Hım! Evet, çok yerinde...zekice bir benzetme yaptınız. Ama siz degördünüz sevgili İvan Petroviç, elimden gelenher şeyi yaptım. Kabul edersiniz ki, gücümün

yetmeyeceği bir şeyi yapamazdım, öyle değilmi? Bununla birlikte şuna da hak verirsiniz, çokönemli özellikleri var bu kadının... gözkamaştıran yanları... Hatta demin, kendimeyakıştırabilseydim, bütün suçlamalarına karşı eniyi özrümün onun varlığını olduğunu söylerdimkendisine. Doğrusu mantığını... her şeyiniyitirecek derecede kim esiri olmaz böyle birkadının? O kaba köylüyü, Rogojin’i gördünüz,yüz bin rubleyi attı önüne... Tutalım ki bu akşamburada olanlar anlık, duygusal, yakışıksızşeylerdi, ama renkliydi de, üstelik ilginç... bunukabul etmelisiniz. Tanrım, bu yaradılışta,böylesine güzel bir kadın neler yapmaz! Ne varki bütün çabama, hatta eğitimine o kadar önemvermeme karşın... her şey mahvoldu! Daha öncebirkaç kez söylediğim gibi, işlenmemiş bir elmaso...Ve derinden bir göğüs geçirdi Afanasiyİvanoviç.

İkinci Bölüm

IÖykümüzün ilk bölümünün sonundaanlattığımız Nastasya Filippovna’nın evindekiakşam toplantısında geçen o tuhaf olaydan ikigün sonra Prens Mışkin, hiç beklemediği mirasişiyle ilgilenmek için aceleyle Moskova’ya gitti.O sıralar böyle acele gitmesinin başka nedenleriolabileceğini söyleyenler de vardı. Ne var ki bukonuda olduğu gibi, prensin Moskova’da vegenel olarak Petersburg’dan ayrılmasından sonrabaşından geçenlerle ilgili anlatabileceğimizoldukça az şey var. Prens tam altı ay sonradöndü Petersburg’a. Bazı nedenlerden ötürüonunla ilgilenenler bile bu sürede neler yaptığıhakkında çok az bilgi edinebilmişti. Kimikişilere seyrek ve hemen hepsi birbiriyle çelişen,bazıları da son derece tuhaf birtakım bilgilerulaşıyordu elbette. Kuşkusuz onunla en çokPetersburg’dan ayrılırken vedalaşmak için bileuğrayamadığı Yepançinler’in evindeilgileniliyordu. Yine de general, Petersburg’danayrılmadan önce iki üç kez onunla görüşmüştü.Bir konuda ciddi konuşmalar geçmişti

aralarında. Yepançin onunla görüşmüş, amaailesine bundan hiç söz etmemişti. Evet, ilkzamanlar, yani onun kentten ayrılışından sonraneredeyse bir ay boyunca Yepançinler’in evindeprensten hiç söz edilmemişti. Yalnızca generalineşi Lizaveta Prokofyevna ilk başta “Prenskonusunda çok kötü yanıldığını” söylemişti, okadar. Arkasından iki veya üç gün sonra, amaprensin adını anmaksızın, “yaşamının en önemliözelliğinin insanlar konusunda sürekli yanılmakolduğunu” eklemişti. On gün sonra da kızlarınakızdığı bir anda onlara nasihat olarak “Hatalarason artık! Bundan böyle hata yapmayacağız!”demişti. Bununla birlikte evde değişik, tatsız birhavanın uzun süre estiğini fark etmemek deolanaksızdı. Ağır, gergin, dillendirilmeyen,küskün bir hava vardı evin içinde; herkesinsuratı asıktı. General gece gündüz meşguldü.İşleriyle uğraşıyordu. Daha önce (özellikle dedairede) bu kadar meşgul olduğu pekgörülmemişti. Evdekiler yüzünü zor görüyordu.Yepançinler’in kızlarına gelince, anlaşılacağıüzere onlar düşüncelerini belirtmiyorlardı.Dahası, belki kendi aralarında bile çok az söz

ediyorlardı prensten. Gururlu, mağrurdular, hattabirbirinden çekinirlerdi. Birbirlerini değil dahailk sözcükten, ilk bakıştan bile anlar, öyle kikimi zaman konuşacak bir şey bulamazlardı.Ne var ki yabancı bir gözlemci dışarıdanbaktığında, yukarıda anlatılan kısıtlı veriyekarşın Yepançinler’in evinde prensin (oradayalnızca bir kez ve kısa süreliğine bulunmasınakarşın) oldukça güçlü bir etki bıraktığı sonucunuçıkarırdı. Belki de prensin başından geçenbirtakım eksantrik olaylarla karşı duyulan basitbir merak olarak açıklanabilirdi bu izlenim. Nasılolursa olsun, böyle bir izlenim söz konusuyduişte.Kentte yayılan söylentiler de zamanla birbilinmezlikler sisiyle örtülmeye başlamıştı. Evet,hiç beklenmedik bir anda büyük bir servetekonan, Paris’in ünlü Château De Fleurs’ününkankancılarından Rusya’ya gelmiş bir Fransızdansözle evlenen, adını kimsenin bilmediği gençve budala bir prensten söz ediyorlardı kentte.Öte yandan, mirasa konanın bir generalolduğunu, Fransız dansçıyla evlenenin ise,

düğününde sarhoş kafayla sırf gösteriş olsundiye, yeni çıkan tam yedi yüz bin rublelik devlettahvilini mum ateşinde yakan, çok zengin birRus tüccar olduğunu söyleyenler de vardı. Amabütün bu söylentiler birtakım nedenlerle kısazaman sonra unutulup gitmişti. Sözgelimi,içinden birçoğunun anlatacak bazı şeyleriolabilecek Rogojin’in takımı, Yekateringof trenistasyonunda çıkardıkları rezaletten (NastasyaFilippovna da oradaymış) tam bir hafta sonrabaşında Rogojin olmak üzere Moskova’yagitmişti. Olaylarla ilgilenen birçok kişi birtakımsöylentilerden, Nastasya Filippovna’nınYekateringof tren istasyonunda olan olayınhemen ertesi günü Rogojin’in yanındankaçtığını, kayıplara karıştığını, araştırmalarsonucunda onun Moskova’ya gittiğininöğrenildiğini öğrenmişti. Öyle ki Rogojin’inMoskova’ya gitmesinin de bu söylentiylebağlantılı olduğu düşünülüyordu.Kendi çevresinde epeyce tanınmış biri olanGavrila Ardalionoviç’le ilgili söylentiler devardı. Ancak başına öyle bir şey geldi ki,sonucunda hakkındaki hiç de iyi olmayan

söylentiler hemen unutulmaya yüz tuttu, hattabütünüyle unutuldu: Ağır hasta oldu GavrilaArdalionoviç, yalnızca sosyete toplantılarınadeğil, daireye, görevine bile gidemiyordu. Bir ayhasta yattıktan sonra iyileşti, ama şirketteki işinenedense bir daha dönmedi. Onun yerine başkabirini atadılar. General Yepançin’in evine deuğramaz olmuştu; hatta generalin çalışmaodasındaki işini de artık başka bir memuryürütüyordu. Gavrila Ardalionoviç’indüşmanları başından geçen o olaydan sonrautanç duyduğunu, sokağa bile çıkamadığınısöylüyordu. Oysa gerçekten hastaydı. Hattabüyük bir karamsarlığa bırakmıştı kendini, derinderin düşünüyordu, sinirleri bozuktu. VarvaraArdalionovna o kış Ptitsın’la evlendi. Onlarıtanıyan herkes bu evliliği Gavrila’nın görevinedönmeyi istememesine, ayrıca ailesiningeçimiyle ilgilenmek şöyle dursun, kendisininde bakıma muhtaç durumda olmasınabağlıyordu.Öte yandan şunu da belirtelim, Yepançinler’inevinde Gavrila Ardalionoviç’in adı (dünyadaböyle biri yaşamıyormuş gibi) ağza alınmıyordu.

Bununla birlikte Gavrila’yla ilgili çok çarpıcı birolaydan evde herkes (hem de çok çabuk)haberdar olmuştu: Nastasya Filippovna’nınevindeki onun için çok tatsız olayın geçtiği ouğursuz gece eve döndükten sonra yatıpuyumamıştı Gavrila, büyük bir sabırsızlık içindeprensi beklemeye başlamıştı. Yekateringof’agiden prens oradan sabah saat altıda dönmüştü.Gavrila hemen prensin odasına gitmiş ve yerdebaygın yatarken Nastasya Filippovna’nın onaverdiğini söylediği dışı yanmış paketi masanınüzerine, prensin önüne bırakmış; ondan ilkfırsatta bu parayı Nastasya Filippovna’ya gerivermesini rica etmişti. Prensin odasınagirdiğinde düşmanca duygular besliyormuş onaGavrila, neredeyse umutsuzluk içindeymiş. Nevar ki birkaç şey konuştuktan sonra prensinyanında iki saat oturmuş, bu iki saat süresinceacı acı ağlamış. Sonra iki dost gibi ayrılmışlar.Daha sonra anlaşıldığı gibi, Yepançinler’eulaşan bu bilgi bütünüyle doğruydu. Hiç kuşkuyok ki, bu tür haberlerin böylesine çabuk biryerlere ulaşması, oralarda öğrenilmesi tuhaftı.Ancak örneğin Nastasya Filippovna’nın evinde

olanlar da Yepançinler’in evinde neredeyseertesi gün (hem de oldukça doğru ayrıntılarıyla)öğrenilmişti. Gavrila Ardalionoviç’le ilgilibilgileri Yepançinler’in evine ulaştıranın VarvaraArdalionovna olduğu düşünülebilirdi. Çünkübirden Yepançinler’in kızlarına çok sık gidipgelmeye başlamış, hatta onlarla pek sıkı fıkıolmuştu. Öyle ki bu durum çok şaşırtıyorduLizaveta Prokofyevna’yı. Gelgelelim,Yepançinler’le her nedense böyle bir yakınlıkkurmayı uygun gören Varvara Ardalionovna,onlara ağabeyinden hiç söz etmiyordu.Ağabeyinin neredeyse kovulduğu bu evdekilerledostluk kurmasına karşın, gururuna çok düşkün(ama kendine özgü bir biçimde) bir kızdı. Dahaönceleri de tanışıyordu Yepançinler’in kızlarıyla,ama seyrek görüşüyorlardı. Bununla birliktekonuk salonunda şimdi hemen hiçgörülmüyordu, eve arka kapıdan girip çıkıyordu.Lizaveta Prokofyevna, VarvaraArdalionovna’nın annesi NinaAleksandrovna’ya çok saygısı olmasına karşın,önceleri de sevmezdi Varvara Ardalionovna’yı,şimdi de sevmiyordu. Kızlarının Varvara ile dost

olmalarını da onların kaprislerine, kendibaşlarına buyruk olmak, “annelerinin istemediğibir şeyler yapmak” hevesine veriyor, bunaşaşıyor, kızıp köpürüyordu. VarvaraArdalionovna’ysa evlenmeden önce olduğu gibievlendikten sonra da evlerine gelip gitmeyisürdürüyordu.Prens gideli bir ay oluyordu ki, generalin eşi,iki hafta önce Moskova’ya evli büyük kızınınyanına giden yaşlı prenses Belokonskaya’danbir mektup aldı ve bu mektup LizavetaProkofyevna’yı gözle görünür bir biçimdeetkiledi. Mektupta prenses Belokonskaya’nın neyazdığından kızlarına da, İvan Fyodoroviç’e dehiç söz etmedi, ama herkes onun çokduygulandığının, hatta heyecanlandığınınfarkındaydı. Kızlarıyla bir tuhaf konuşuyordusanki. Onlara hep olağanüstü şeylerden sözetmeye başlamıştı. Açılmak istediği, ama kendinituttuğu belliydi. Mektubu aldığı gün herkese peksevecen davranmış, Aglaya ile Adelaida’yıöpmüştü bile. Bir şey için pişman olduğunu bellietmişti onlara sanki, ama Aglaya ile Adelaidabunun ne için olduğunu anlayamamıştı. Lizaveta

Prokofyevna bir aydır gözden düşmüş İvanFyodoroviç’e karşı bile yumuşak davranıyordu.Kuşkusuz, ertesi gün bir gün öncekiduygululuğuna, yumuşaklığına kızmış, öğlenyemeğine kadar herkese çatmış, akşama doğruise yine bulutlar dağılmıştı. Bütün bir hafta, dahaönce hiç olmadığı kadar sevecen, hoşgörülüolmuştu.Ama bir hafta sonra Belokonskaya’dan ikincibir mektup geldi. Generalin eşi bu kez açılmayakarar verdi, pek mağrur bir tavırla “kocakarıBelokonskaya”nın (arkasından konuşurkenbaşka türlü söz etmezdi prensesBelokonskaya’dan) onunla... “şu garip tavırlıprensle!” ilgili hoş şeyler yazdığını söyledi.“Kocakarı” arayıp bulmuştu prensi Moskova’da.Sorup soruşturmuş, onunla ilgili çok güzel şeyleröğrenmişti. Sonra ziyaretine gelmişti prens vekocakarının üzerinde neredeyse olağanüstü hoşbir etki bırakmıştı. Sözünü şöyle bitirmiştigeneralin eşi: “Anlaşılan prensi her gün bir ikisaat oturmak için evine davet ediyormuş. Prensde her gün onun evine taşınıyormuş, hâlâbıkmamış ondan... Öyle ki kocakarının

tavsiyesiyle prensi iki üç iyi aile de kabuletmeye başlamış. Boş boş oturmadığı, aptal aptalutanıp durmadığı için böylesi daha iyi.” Bütünbunları öğrenen kızlar, annelerinin mektuptakibirçok şeyi onlardan sakladığını hemen farketmişlerdi. Bunu fark etmelerine muhtemelenPtitsın’ın prensin Moskova’daki yaşamıyla ilgilibildiği her şeyi bilmesi son derece olağan olanVarvara Ardalionovna neden olmuştu. Ptitsınherkesin bildiğinden çok şey biliyor olmalıydı.İş konusunda ağzı son derece sıkı biri olmasınakarşın Varvara’ya birçok şeyi anlattığı daanlaşılıyordu. Generalin eşi bu yüzden daha dakızmaya başlamıştı Varvara’ya.Ama nasıl olduysa buzlar çözülmüştü işte veevde prensten yüksek sesle söz etmek olanağıdoğmuştu. Ayrıca prensin Yepançinler’in evindeuyandırdığı ve bıraktığı o olağanüstü etki veölçüsüz ilgi, açık seçik bir biçimde kendini birkez daha göstermişti. Moskova’dan gelenhaberin kızlarında yarattığı heyecan şaşırtıyordugeneralin eşini. Kızlar da, pek mağrur bir tavırla“hayattaki en önemli özelliğinin, insanlarhakkında sürekli yanılmak” olduğunu söyleyen,

aynı zamanda da prensi Moskova’da “güçlü”kocakarı Belokonskaya’nın gözetimine bırakanve “kocakarı” bazı konularda son derece katıolduğu için, prense göz kulak olsun diyeTanrı’ya yakarmayı da ihmal etmeyenannelerine şaşıyorlardı.Ama buzlar çözülüp evin içinde ılık bir havaesmeye başladığında general de hemen açılmış,konuşmaya başlamıştı. Olayla onun da çokyakından ilgilendiği anlaşılıyordu. Ama o dahaçok “olayın iş yanıyla” ilgiliydi. Anlaşıldığınagöre, prensin çıkarını gözeterek, özellikle onunyol göstericisi Salazkin’in ve Moskova’da çokgüvenilir, etkili iki kişinin daha onunlailgilenmesini istemişti. Miras konusunda, “yanimirasla ilgili” söylenenlerin doğru olduğu, nevar ki mirasın başlangıçta söylendiği kadarbüyük olmadığı anlaşılmıştı. Servetin yarısınındurumu karışıktı. Ortaya birtakım borçlar, mirasüzerinde hak iddia edenler çıkmıştı. Prens deona yardımcı olmaya çalışanların çabalarınakarşın, son derece acemice işler yapıyordu.“Elbette Tanrı daha çoğunu versin prense”, hemartık “suskunluk buzu” da çözüldüğüne göre,

general şimdi bütün içtenliğiyle “seve seve”düşüncesini açıklayabilirdi, çünkü “o çocukbiraz şey olsa da” bunu hak ediyordu... Oysayine de aptallık etti prens: Sözgelimi, ölentüccarın alacaklıları tartışmalı, hiçbir geçerliliğiolmayan belgelerle, bazıları ise prensinkokusunu alıp, ellerinde hiçbir belge olmadançıktılar ortaya ve ne oldu? Prens, eşinindostunun uyarılarına, mirasta alacaklıların hiçbirhakkı olmadığını ısrarla söylemelerine karşın,hemen hepsine istediğini verdi. Böyleyapmasının nedeni, bazılarının durumunungerçekten kötü olmasıydı.Generalin eşi bunun üzerine Belokonskaya’nınona böyle bir şeyler yazdığını söyledikten sonrasert bir tavırla “Aptallık bu, hem de büyükaptallık; aptallığın da tedavisi yoktur,” diyeeklemişti, ama bu “budala”nın yaptığına ne çoksevindiği de yüzünden belliydi. General sonuçta,karısının prensi oğlu gibi benimsediğini venedense Aglaya’ya da pek yumuşakdavranmaya başladığını fark etmişti. Bununüzerine bir süre için oldukça ciddi, iş bilir birtavır takındı.

Ne var ki bu hoş hava yine uzun sürmemişti.Aradan topu topu iki hafta geçmişti ki, birdenher şey değişti. Generalin eşi yüzünü astı,general ise birkaç kez omuz silktikten sonra yine“suskunluk buzuna” bıraktı kendini. Bununnedeni de iki hafta önce generale el altından birhaber ulaşmış olmasıydı. Çok kısa, dolayısıylapek açık seçik olmayan, ama doğru bir haberdibu: Önce Moskova’da kayıplara karışan,Rogojin’in arayıp bulduğu Nastasya Filippovnasonra yine ortadan kaybolmuş, Rogojin onu yinebulmuş, bu kez Nastasya Filippovna onakendisiyle evleneceğine kesin söz vermişti. İştearadan yalnızca iki hafta geçmişti ki, generalebirden Nastasya Filippovna’nın üçüncü kez,neredeyse nikâhtan hemen önce kent dışında biryerlere kaçtığı haberi gelmişti; bu arada PrensMışkin de miras işlerini Salazkin’e bırakıp–“Nastasya Filippovna ile mi, yoksa onunarkasından mı, bilinmiyor”– gitmişti. LizavetaProkofyevna da tatsız birtakım haberler almıştı.Nihayet iki ay sonra, prensin Petersburg’danayrılmasının üzerinden iki ay geçtikten sonraonunla ilgili her türlü söylenti kesilmişti, ama

Yepançinler’in evinde “suskunluk buzu” henüzçözülmemişti. Bununla birlikte, VarvaraArdalionovna kızları ziyarete gelmeyi hâlâsürdürüyordu.Bütün bu söylenti ve haberler konusunukapatmak için şunu da ekleyelim: Kendisindenhiç haber alınamayan, belki de kendisiyle ilgilihaber vermek istemeyen prensi unutmanın zorolduğu Yepançinler’in evinde ilkbahara doğruçok değişiklik oldu. Kış süresince yavaş yavaşda olsa sonunda karar vermişlerdi: Yazınyurtdışına çıkacaklardı (yani LizavetaProkofyevna ile kızları); kuşkusuz, generalin“boş eğlencelere” harcayacak zamanı yoktu. Bukarar, onları yurtdışına götürmelerinin teknedeninin anne babalarının kendilerini yalnızcaevlendirmeyi düşündüğüne, onlara kocaaradıklarına inanan kızların aşırı ısrarlarısonucunda alınmıştı. Belki anne babalarıyurtdışında da koca bulunabileceğine sonundainanmıştı, ayrıca bir yaz yurtdışına çıkmanın pekzararı olmazdı, hem bakarsın “yararı” bileolabilirdi. Burada şunu da belirtmek gerekir,daha önce düşünülen Afanasiy İvanoviç Totskiy

ile Yepançinler’in büyük kızının evlendirilmesiprojesi bütünüyle suya düşmüş, Totskiy resmibir öneride bile bulunmamıştı! Herhangi birgörüşmeye gerek kalmadan, aile arasında birtartışma geçmeden kendiliğinden öyle olmuştu.Prensin Petersburg’dan ayrılmasından sonra ikitaraf da konuyu bir daha açmamıştı. LizavetaProkofyevna bu duruma çok sevindiğini, “ikieliyle haç çıkarmaya” hazır olduğunusöylemesine söylüyordu, ama o sıralar Yepançinailesinin üzerine çökmüş ağır havanın bir nedenide işte bu durumdu. General gözden düşmüşolmasına ve kendini suçlu hissetmesine karşın,yine de uzun süre surat asmıştı. Afanasiyİvanoviç için üzülüyordu: “Öylesine varlıklı,zeki bir insan!..” Bir süre sonra general,Afanasiy İvanoviç’in gönlünü Rusya’yadolaşmaya gelmiş, Bourbon hanedanı yanlısı,yüksek sosyeteden bir markize kaptırdığını,evlenme hazırlıklarının tamamlanmak üzereolduğunu, yeni evlilerin Paris’e, oradan daBritanya’da bir yerlere gideceğini öğrendi. “OFransız kadın mahvedecek onu,” diyedüşünüyordu.

Yepançinler yazın yurtdışına çıkmayahazırlanıyordu. Ama birden öyle bir gelişmeoldu ki, her şey değişti ve yolculuk tekrarertelendi. General de, karısı da bu olaya çoksevinmişti. Moskova’dan Petersburg’a bir prens,çok iyi bir insan olarak bilinen ünlü Prens Ş.gelmişti. Son zamanların dürüst, alçakgönüllü,çevresine her an yararlı olmayı içtenlikle vebilinçli olarak isteyen, her zaman yapacak birşeyler bulmak gibi az rastlanır mutlu özellikleriolan eylem adamlarındandı Prens Ş... Kendinigöstermek için çaba harcamayan, partilerinsertliklerinden ve boş gevezeliklerinden uzakduran, en önde olmak iddiası gütmeyen Prens Ş.son zamanlarda yurtta olan bitenler konusundada hayli bilgiliydi. Önceleri devlethizmetindeydi, sonra köylü sorunlarıylailgilenmeye başlamıştı. Ayrıca birkaç Rus bilimakademisinin de üyesiydi. Tanıdığı bir uzmanlaişbirliği yaparak, topladığı verilerin ışığındaproje aşamasındaki önemli bir demiryolunungeçeceği güzergâhın düzenlenmesine de katkıdabulunmuştu. Otuz beş yaşındaydı. Amiri kontunyanında çok önemli bir iş görüşmesi sırasında

prensle tanışan generalin dediğine göre, Prens Ş.toplumun “en yüksek” kesimindendi ve ayrıca“tartışma götürmez büyük, ciddi” bir servetsahibiydi. Prens özel bir merakla, Rus“işadamlarıyla” tanışma fırsatını hiçkaçırmıyordu. Sonradan prens, generalinailesiyle de tanışmıştı. Ortanca kız Adelaidaİvanovna oldukça etkilemişti onu. İlkbaharadoğru prens evlenme önerisinde bulundu.Adelaida da ondan hoşlanmıştı. LizavetaProkofyevna da sevmişti onu. Generalse pekmutluydu. Elbette yurtdışı yolculuğu dakendiliğinden ertelenmişti. Düğünün ilkbahardayapılmasına karar verilmişti.Bununla birlikte yolculuk, LizavetaProkofyevna ile yanında kalan iki kızınınAdelaida’dan ayrılmanın hüznünü dağıtmak, biriki aylığına da olsa şöyle bir dolaşmak için yazortasına veya sonuna ertelenebilirdi. Ama bu kezbaşka bir şey oldu: İlkbaharın sonuna doğru(Adelaida’nın düğünü biraz gecikmiş, yazortasına ertelenmişti) Prens Ş. uzak, ama çok iyitanıdığı, Yevgeniy Pavloviç R. adında birakrabasını getirmişti Yepançinler’in evine. Çok

genç (yirmi sekiz yaşlarındaydı), çok yakışıklı,“çok soylu bir aileden”, zeki, parlak,“yenilerden”, “çok iyi eğitim görmüş”,inanılmaz derecede zengin bir yaverdi YevgeniyPavloviç. General için zenginlik her zamanönemliydi. Hemen araştırmaya girişmişti:“Soruşturmanın biraz daha derinleştirilmesigerekse de gerçekten öyle olduğu anlaşılmıştı.”Moskova’dan yaşlı Belokonskaya’nınbildirdikleri ışığında, “geleceği parlak” bu gençyaverin değeri aile içinde çok yükselmişti. Nevar ki ünü biraz değişikti: Birkaç ilişkisine dairanlatılanlara bakılırsa, mutsuz birkaç kalpüzerinde “zaferleri” söz konusuydu... Aglaya’yıgördükten sonra Yepançinler’in evinden pekçıkmaz olmuştu. Gerçi açıklanmış bir şey yoktuhenüz, en küçük bir ima bile söz konusu değildi,ama anne ile baba yine de o yaz yurtdışınagidilemeyeceği konusunda aynı şeyidüşünüyorlardı. Ne var ki Aglaya öyledüşünmüyor olabilirdi.Öykümüzde kahramanımızın ikinci kezsahneye çıkmasından hemen önce oluyordubütün bunlar. Görünüşe göre, zavallı Prens

Mışkin arada geçen zaman içinde Petersburg’dabütünüyle unutulmuştu. Kendisini tanıyanlarınarasında şimdi birden ortaya çıkıverse göktendüşmüş gibi karşılanırdı. Ancak öykümüzündevamına girmeden bir başka şeyi dahaanlatalım.Prensin Petersburg’dan ayrılmasından sonraKolya İvolgin başlangıçta eski yaşamınısürdürüyordu, yani liseye gidiyor, arkadaşıİppolit ile görüşüyor, babası generalleilgileniyor, ev işlerinde Varvara’ya yardımediyor, sözün kısası koşturup duruyordu. Ne varki bir süre sonra kiracılar dağılmıştı:Ferdışçenko, Nastasya Filippovna’nın evindeolanlardan üç gün sonra başka bir eve taşınmış,çok kısa bir zaman sonra da bir yerlere gitmiş,kayıplara karışmıştı. Kendini içkiye verdiğinisöylüyorlardı, ama bu da doğrulanmış değildi.Prens Moskova’ya gitmişti. Evde başka kiracı dakalmamıştı. Daha sonra Varvara evlenince NinaAleksandrovna ile Gavrila, Ptitsın’ınİzmaylovskiy Mahallesi’ndeki evine taşındılar.General İvolgin’e gelince, tam o sıralar çok kötübir olay geldi başına: Cezaevinin borçlular

bölümüne düşmüştü. Senet imzalayarak zamanzaman borç para aldığı yakın dostu yüzbaşıkarısı (toplam iki bin ruble almıştı kadından)attırmıştı onu cezaevine. Bu tam bir sürprizolmuştu onun için. Zavallı general kendideyimiyle “insan kalbinin soyluluğuna olan sınırtanımaz güveninin kurbanı” olmuştu. Borçsenetlerini rahat rahat imzalarken, arada birbunun önemli olduğu aklına gelse de busenetlerin bir gün başına iş açacağını hiçdüşünmemişti. Ama öyle olmamıştı işte. Yeniarkadaşlarıyla borçlular cezaevinde içkimasasında şarap içerken, onlara Karskuşatmasıyla, öldükten sonra dirilen askerle ilgiliöyküler anlatırken şöyle diyordu: “Gel de inanşimdi insanlara, soylu güvenini göster onlara.”Ne var ki çok iyi uyum sağlamıştı cezaevine.Ptitsın ile Varvara oranın tam ona göre bir yerolduğunu söylüyordu. Gavrila da doğruluyordubunu. Yalnızca zavallı Nina Aleksandrovna içiniçin sessiz gözyaşları döküyordu. (Evdekilerşaşıyorlardı bile ona.) Sürekli hastaydı vekocasıyla görüşmek için elinden geldiğince sıkcezaevine taşınıyordu.